Upload
tranmien
View
220
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Opinie i analizy przedstawione w niniejszym raporcie nie odzwierciedlają poglądów i oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej ani Rządu RP i stanowią wyraz pracy badawczej jego autorów.
TRUST BON - Inwestycja w społecznie opłacalny efekt
Nr umowy: POWR.04.01.00-00-A008/16 Konsorcjum realizujące:
Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych S.A., Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia,
Związek Miast Polskich
Raport nt. instrumentów
finansowych
wykorzystywanych w świadczeniu usług
publicznych
Autor: Piotr Kazimierczyk
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
1
Celem dokumentu jest streszczenie wyników analizy instrumentów finansowych, jakie były
dotychczas wykorzystywane w Polsce wykorzystywanych w obszarze świadczenia usług
publicznych oraz sformułowanie na tym tle rekomendacji dotyczących wyboru instrumentów
finansowych do wykorzystania w konstrukcji obligacji społecznych (Social Impact Bonds –
SIB), finansujących projekty w obszarze usług opiekuńczych wobec dzieci, seniorów lub
osób zależnych. Punktem wyjścia jest definicja instrumentów finansowych. Następnie
zarysowany jest kontekst wykorzystania w konstrukcji SIB. Kolejno omawiane są: panorama
polskich instrumentów finansowych z punktu widzenia inwestorów, perspektywa
finansujących – jednostek samorządów terytorialnych (JST) oraz usługodawców. W konkluzji
podkreśla się całkowicie nową rolę inwestora oraz formułuje wnioski wynikające z dynamiki
rynku i potrzeb projektu TRUST BON - Inwestycja w społecznie opłacalny efekt
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
2
Spis treści:
1. Streszczenie ........................................................................................................ 8
2. Wprowadzenie – postawienie problemu .............................................................. 8
2.1. Kontekst i cel raportu ..................................................................................... 8
2.2. Definicje instrumentów finansowych ............................................................ 11
3. Punkt widzenia inwestora .................................................................................. 19
3.1. Rynek krajowych instrumentów finansowych .............................................. 19
3.1.1. Podstawy prawne .................................................................................. 20
3.1.2. Instrumenty wstępnie wykluczone ......................................................... 22
3.1.3. Instrumenty historycznie wykorzystywane ............................................ 22
3.1.4. Inwestycje alternatywne, które będą konkurować o inwestorów ........... 24
3.1.5. Aspekty związane z ujęciem rachunkowym .......................................... 29
3.1.6. Konkluzje z tej części ............................................................................ 30
4. Relacja JST – świadczeniodawcy ..................................................................... 30
4.1. Podsumowania z pierwszej dekady po systemowej zmianie 1989 roku ...... 30
4.1.1. Raport z 2002 roku pod redakcją Stowarzyszenia KLON/JAWOR ....... 31
4.1.2. Standardy finansowania z pierwszej dekady po transformacji .............. 38
4.2. Oficjalne statystyki ostatnich lat ................................................................... 40
4.2.1. Opieka zastępcza nad dziećmi i młodzieżą........................................... 40
4.2.2. Wspieranie rodziny ............................................................................... 44
4.2.3. Świadczenia rodzinne ........................................................................... 46
4.2.4. Stacjonarne zakłady pomocy społecznej .............................................. 50
4.2.5. Świadczenia pieniężne i niepieniężne w ramach systemu pomocy
społecznej ......................................................................................................... 52
4.2.6. Wydatki budżetu państwa w działach klasyfikacji budżetowej: 852
„Pomoc społeczna” i 853 „ Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej” .. 54
4.2.7. Finansowanie zadań w obszarze pomocy społecznej na poziomie
jednostek samorządowych ................................................................................ 57
4.2.8. Finansowanie z programów operacyjnych ............................................ 65
4.3. Analizy dotyczące ostatnich lat .................................................................... 66
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
3
4.3.1. Problemy metodologiczne studiów nad usługa-mi opiekuńczymi .......... 66
4.3.2. Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej .................................. 67
4.3.3. Podsumowanie programu pilotażowego programu wsparcia PES ........ 71
4.3.4. Obecne warunki Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój,
Działanie 2.9 Rozwój ekonomii społecznej ........................................................ 74
4.3.5. Analiza horyzontalna ............................................................................. 77
4.3.6. Analiza sektorowa ................................................................................. 79
4.3.7. Przykład dobrych praktyk: tworzenie standardu metropolitarnego usług
pomocy i integracji społecznej w Trójmieście .................................................... 82
4.3.8. Instrumenty finansowe w programach operacyjnych, ........................... 83
4.3.9. Samorządowe zakłady budżetowe, spółki JST i umowy partnerskie .... 85
4.3.10. Rynek telemedycyny .......................................................................... 87
4.3.11. Opieka długoterminowa ..................................................................... 90
5. Regulacje prawne ............................................................................................ 111
5.1. Wybrane elementy z ustawy o działalności leczniczej ............................... 111
5.2. Regulacje dotyczące działalności regulowanej .......................................... 113
5.3. Poziom stopnia regulacji a motywacje aktorów ......................................... 117
5.4. Dynamika legislacji .................................................................................... 119
6. Konkluzje ......................................................................................................... 121
6.1. Rekomendacja dotycząca struktury Akceleratora ...................................... 121
6.2. Rekomendacja dotycząca relacji Akceleratora/SIB z interesariuszami...... 124
6.3. Rekomendowany schemat finansowania .................................................. 126
6.4. Rekomendacje dla relacji JST-Akcelerator-SPV ....................................... 126
6.5. Rekomendacje dla relacji Akcelerator-SPV-Inwestor ................................ 127
6.5.1. Instrument finansowy dotyczący relacji z darczyńcami ....................... 127
6.5.2. Instrumenty finansowe wynikające z relacji pomiędzy SPV a inwestorami
oczekującymi zwrotu kapitału wraz z nadwyżką. ............................................. 128
6.6. Rekomendacje dla relacji Akcelerator-SPV-Usługodawca ........................ 130
6.7. Podsumowanie dotyczące rekomendowanych instrumentów finansowych 130
7. Literatura ......................................................................................................... 132
8. Załączniki ........................................................................................................ 136
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
4
8.1. Wybrane akty prawne mające związek z finansowaniem działalności
opiekuńczej ......................................................................................................... 136
8.2. Akty prawne z obszaru opieki zdrowotnej wydane w 2017 roku ................ 139
8.3. Akty prawne z obszaru ubezpieczeń społecznych wydane w 2017 roku ... 142
8.4. Aktualny wykaz zawodów regulowanych ................................................... 146
Spis Tabel
Tabela 1. Wybrane wskaźniki ubóstwa w latach 1988 i 2000 w Polsce, Rumunii i na
Węgrzech. ................................................................................................................ 31
Tabela 2. Znaczenie poszczególnych źródeł finansowych dla organizacji
pozarządowych ......................................................................................................... 32
Tabela 3. Liczba jednostek opieki społecznej w Warszawie w 2001 roku według
sektora prowadzącego.............................................................................................. 33
Tabela 4. Wykorzystanie środków Funduszu Wsparcia PES w stosunku do
zakładanego docelowego poziomu .......................................................................... 73
Tabela 5. Wskaźniki realizacji celów Projektu Pilotażowego. ................................... 73
Tabela 6.Podmioty opieki długoterminowej w Polsce ............................................. 103
Tabela 7. Zestawienie instrumentów finansowych z rekomendacjami .................... 131
Spis Ilustracji
Ilustracja 1. Uproszczony schemat SIB .................................................................... 10
Ilustracja 2. Relacja Pośrednik - Inwestor ................................................................. 10
Ilustracja 3. Źródła finansowania usługodawcy ......................................................... 11
Ilustracja 4. Rodzaje świadczeń rodzinnych ............................................................. 47
Ilustracja 5. Segmenty rynku telemedycznego ......................................................... 88
Ilustracja 6. Typpologia systemów finansowania opieki długoterminowej ................. 95
Ilustracja 7. Organizacja opieki długoterminowej w Polsce....................................... 96
Ilustracja 8. Przepływy finansowe związane z opieką długoterminową w Polsce ..... 97
Ilustracja 9. Wydatki na świadczenia dla osób (potencjalnie) niesamodzielnych w
2007 r. .................................................................................................................... 105
Ilustracja 10. Źródła finansowania opieki długoterminowej w Polsce ...................... 106
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
5
Ilustracja 11. Diagram zależności sposobu finansowania (doboru instrumentów
finansowych) od obszaru interwencji w funkcji motywacji właściciela problemu i
podmiotu świadczącego usługę .............................................................................. 118
Ilustracja 12. Wewnętrzna struktura Akceleratora .................................................. 122
Ilustracja 13. Schemat relacji pomiędzy Akceleratorem a pozostałymi
interesariuszami SIB (z pominięciem beneficjentów) .............................................. 125
Spis Wykresów
Wykres 1. Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego z tytułu emisji dłużnych
papierów wartościowych w relacji do PKB w latach 2012-2014 w wybranych krajach
Unii Europejskiej ....................................................................................................... 27
Wykres 2. Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego z tytułu emisji dłużnych
papierów wartościowych w latach 2007-2014. .......................................................... 27
Wykres 3. Dzieci w pieczy zastępczej w latach 2005–2015 .................................... 41
Wykres 4.Dzieci i młodzież w placówkach opiekuńczo-wychowawczych według grup
wiekowych ................................................................................................................ 42
Wykres 5. Struktura rodzinnej pieczy zastępczej według liczby rodzin zastępczych i
rodzinnych domów dziecka oraz liczby dzieci. .......................................................... 42
Wykres 6. Struktura rodzinnej pieczy zastępczej według liczby rodzin zastępczych i
rodzinnych domów dziecka oraz liczby dzieci. .......................................................... 43
Wykres 7. Dzieci w placówkach wsparcia dziennego na 1 tys. mieszkańców a
wielkość placówki. .................................................................................................... 44
Wykres 8. Liczba wychowanków placówek wsparcia dziennego przypadająca na
jednego wolontariusza .............................................................................................. 45
Wykres 9. Struktura wydatków oraz świadczeń rodzinnych według rodzaju
świadczenia w 2012 roku. ......................................................................................... 48
Wykres 10. Struktura wydatków oraz świadczeń rodzinnych według rodzaju
świadczenia w 2015 roku. ......................................................................................... 48
Wykres 11. Mieszkańcy stacjonarnych zakładów pomocy społecznej według
„oddziałów” ............................................................................................................... 51
Wykres 12. Kwota świadczeń (w zł) według rodzaju pomocy środowiskowej w 2012
roku .......................................................................................................................... 52
Wykres 13. Kwota świadczeń (w tys. zł) według rodzaju pomocy środowiskowej w
2015 roku. ................................................................................................................. 53
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
6
Wykres 14. Struktura wydatków z budżetu państwa w dziale 852 w latach 2013-
2015.......................................................................................................................... 55
Wykres 15. Struktura wydatków z budżetu państwa w dziale 853 w latach 2013-
2015.......................................................................................................................... 56
Wykres 16. Udział jednostek samorządu terytorialnego w wydatkach w działach 852
i 853. ......................................................................................................................... 58
Wykres 17. Udział populacji korzystającej z opieki długookresowej instytucjonalnej i
domowej ................................................................................................................... 90
Wykres 18. Wydatki na opiekę długoterminową jako procent dochodu narodowego
brutto ........................................................................................................................ 91
Wykres 19. Porównanie wydatków budżetowych na opiekę długoterminową
pacjentów w instytucjach i w domach zamieszkania, jako procent dochodu
narodowego brutto .................................................................................................... 91
Wykres 20. Struktura źródeł finansowania wydatków na opiekę długoterminową w
różnych krajach w 2007 roku wg. OECD .................................................................. 92
Wykres 21. Udział wydatków na dinansowanie opieki długoterminowej poprzez
prywatne ubezpieczenia w ogólnej kwocie wydatków w wybranych krajach OECD . 94
Wykres 22. Struktura wydatków na opiekę zdrowotną w Polsce ............................. 98
Wykres 23. Historyczne tendencje w zakresie wydatków na opiekę długoterminową
w Polsce ................................................................................................................... 98
Wykres 24. Prognozowane wydatki na opiekę długoterminową w odniesieniu do
PKB, lata 2013-2060 ................................................................................................ 99
Wykres 25. Koszty opieki w funkcji poziomu zależności ........................................ 101
Wykres 26. Prognoza OECD dotycząca wydatków na opiekę długoterminową w
2050 roku ................................................................................................................ 110
Spis Kartodiagramów
Kartodiagram 1. Miejsca w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w 2015 roku . 41
Kartodiagram 2. Wydatki z budżetów gmin i miast na prawach powiatów w Działach
750, 852, 853 i 854 w latach 2010-2015. .................................................................. 60
Kartodiagram 3. Wydatki z budżetów powiatów ziemskich w Działach 750, 852, 853 i
854 w latach 2010-2015 ........................................................................................... 62
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
7
Kartodiagram 4. Wydatki z budżetów województw w Działach 750, 852, 853 i 854 w
latach 2010-2015. ..................................................................................................... 64
Kartodiagram 5. Finansowanie z programów operacyjnych ..................................... 65
Kartodiagram 6. Docelowa liczba pożyczkobiorców w ramach poszczególnych
makroregionów w ramach I obrotu środkami Funduszu Wsparcia PES .................. 72
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
8
1. Streszczenie
Celem dokumentu jest streszczenie wyników analizy instrumentów finansowych,
jakie były dotychczas wykorzystywane w Polsce wykorzystywanych w obszarze
świadczenia usług publicznych oraz sformułowanie na tym tle rekomendacji
dotyczących wyboru instrumentów finansowych do wykorzystania w konstrukcji
obligacji społecznych (Social Impact Bonds –SIB), finansujących projekty w obszarze
usług opiekuńczych wobec dzieci, seniorów lub osób zależnych. Punktem wyjścia
jest definicja instrumentów finansowych. Następnie zarysowany jest kontekst
wykorzystania w konstrukcji SIB. Kolejno omawiane są: panorama polskich
instrumentów finansowych z punktu widzenia inwestorów, perspektywa finansujących
– jednostek samorządów terytorialnych (JST) oraz usługodawców. W konkluzji
podkreśla się całkowicie nową rolę inwestora oraz formułuje wnioski wynikające z
dynamiki rynku i potrzeb projektu TRUST BON - Inwestycja w społecznie opłacalny
efekt.
Konkludujące wnioski w największym stopniu wynikają z uwzględnienia faktu, że
konstrukcja każdego SIB będzie pochodną wymagań wielu interesariuszy. Dlatego
będzie wymagała indywidualnych rozwiązań i musi być maksymalnie elastyczna.
Stąd rekomendacja rezygnacji z nadmiernej standaryzacji i wykorzystywania
instrumentów regulowanych na rzecz rozwiązań opartych na zasadzie swobody
umów zaszytej w polskim Kodeksie Cywilnym (KC). Z kolei ze względu na
stosunkowo silne ograniczenia wynikające dla JST z przepisów u finansach
publicznych sugeruje się przenieść większość specyficznych rozwiązań do umowy
pomiędzy emitentem długu – celowo powoływaną dla każdego projektu SIB spółką
(SPV) – przy zapewnieniu odpowiedniego poziomu zabezpieczeń dla operatorów i
inwestorów za pomocą możliwych do zaakceptowania dla JST umów dodatkowych.
Wśród nich najważniejszymi elementami będą: umowa z operatorem (Akceleratorem
SIB), gwarancje oraz zabezpieczenie środków na rachunku bankowym escrow.
2. Wprowadzenie – postawienie problemu
2.1. Kontekst i cel raportu
Niniejszy raport jest podsumowaniem analiz autora na temat instrumentów
finansowych wykorzystywanych w świadczeniu usług publicznych (jeśli to możliwe w
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
9
obszarze usług opiekuńczych wobec dzieci, seniorów lub osób zależnych) w Polsce.
Podstawą prawną badania była umowa o dzieło zawarta w dniu 31 maja 2017r. w
Warszawie pomiędzy autorem niniejszego raportu a liderem Konsorcjum:
Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych S.A., Pracownia Badań i
Innowacji Społecznych Stocznia, Związek Miast Polskich, realizującego1 .projekt
“TRUST BON - Inwestycja w społecznie opłacalny efekt”. Celem projektu jest
budowa Akceleratora służącego przetestowaniu mechanizmu obligacji/bonów
społecznych [ang. social impact bonds (SIB)] w obszarze szeroko rozumianej
dostępności usług opieki i wsparcia na rzecz osób zależnych, a zatem takich, które
ze względu na:
● wiek (dzieci w wieku przedszkolnym, seniorzy),
● niepełnosprawność lub stan zdrowia,
● szczególne nagromadzenie problemów (w tym wynikających z uzależnienia)
nie są w stanie funkcjonować samodzielnie lub wyłącznie w oparciu o zasoby
rodziny. Ze względu na pionierski (na terenie Polski) charakter tematyki SIB, wzięto
również pod uwagę badania rozwiązań zagranicznych dotyczących wykorzystania
mechanizmu SIB w obszarach tematycznych zbliżonych do wyżej wskazanego.
Raport miał więc w zamyśle dostarczyć informacji na temat instrumentów
finansowych, które mogłyby posłużyć do finansowaniu projektów budowanych dla
realizacji zadań należących do obowiązków samorządu terytorialnego przez
pośredników - operatorów, którym samorząd lokalny powierzył te obowiązki
określając skwantyfikowane cele oraz warunki finansowe składników wynagrodzenia
dla operatorów i dla finansujących, w zależności od stopnia osiągnięcia tych celów.
W schemacie SIB Pośrednik odpowiada zarówno za rekrutację inwestorów, jak i
wykonawców usług. Instrumenty finansowe służące finansowaniu znaczają więc w
klasycznym schemacie SIB relację pomiędzy Pośrednikiem a inwestorami. Poniżej
uproszczony schemat SIB:
1 na podstawie kontraktu POWR.04.01.00-00-A008/16 współfinansowanego z EFS w ramach umowy
o dofinansowanie zawartej z Ministerstwem Rozwoju w ramach IV Osi Priorytetowej POWER „Innowacje Społeczne i współpraca ponadnarodowa”
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
10
Ilustracja 1. Uproszczony schemat SIB
Teoretycznie więc niniejszy raport powinien objąć tę część powyższego schematu,
która odnosi się wyłącznie do relacji pośrednik-inwestor:
Ilustracja 2. Relacja Pośrednik - Inwestor
Na dzień złożenia niniejszego raportu, wedle wiedzy autora w Polsce nie wystąpił
jeszcze przypadek takiego projektu, który realizowany byłby w oparciu o schemat
Pośrednik
Inwestor
właściciel problemu / JST
usłogodawca
Pośrednik
Inwestor
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
11
SIB. Dlatego analizę możliwych do zastosowania instrumentów finansowych (patrz
rozdział 3 – Punkt widzenia inwestora) rozszerzono na zagadnienia dotyczące
finansowania usług opiekuńczych w formułach do tej pory praktykowanych w Polsce,
który najczęściej (jak to zostanie wykazane w rozdziale 4 – Punkt widzenia
usługodawcy) dotyczy źródeł finansowania usługodawcy, do których należy bardzo
często JST-właściciel problemu.
Ilustracja 3. Źródła finansowania usługodawcy
Badanie przeprowadzono w okresie czerwca, lipca i sierpnia 2017 roku w formie
badania literaturowego (tzw. desk research). Znaczna część zawartości raportu
wynika również z wieloletniego bezpośredniego zaangażowania autora w procesy
organizacji emisji i rynku wtórnego dla instrumentów finansowych opartych na
różnych podstawach prawnych.
2.2. Definicje instrumentów finansowych
W literaturze wyraża się przekonanie, że nie ma w krajowej legislacji jednolitej
definicji instrumentów finansowych obowiązującej we wszystkich przepisach.
Według Art. 2.1. Ustawy z z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami
finansowymi (Dz. U. z 2016 r. poz. 1636, 1948, 1997, z 2017 r. poz. 724, 768, 791,
1089) Instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są:
właściciel problemu /
JST
usłogodawca
Inne
źródła
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
12
1) papiery wartościowe;
2) niebędące papierami wartościowymi:
a) tytuły uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania,
b) instrumenty rynku pieniężnego,
c) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową, inne
instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest papier wartościowy,
waluta, stopa procentowa, wskaźnik rentowności lub inny instrument pochodny,
indeks finansowy lub wskaźnik finansowy, które są wykonywane przez dostawę lub
rozliczenie pieniężne,
d) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową oraz inne
instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar i które są
wykonywane przez rozliczenie pieniężne lub mogą być wykonane przez rozliczenie
pieniężne według wyboru jednej ze stron,
e) opcje, kontrakty terminowe, swapy oraz inne instrumenty pochodne, których
instrumentem bazowym jest towar i które są wykonywane przez dostawę, pod
warunkiem, że są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub w
alternatywnym systemie obrotu,
f) niedopuszczone do obrotu na rynku regulowanym ani w alternatywnym systemie
obrotu opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward oraz inne instrumenty
pochodne, których instrumentem bazowym jest towar, które mogą być wykonane
przez dostawę, które nie są przeznaczone do celów handlowych i wykazują
właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych,
g) instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego,
h) kontrakty na różnicę,
i) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward dotyczące stóp procentowych
oraz inne instrumenty pochodne odnoszące się do zmian klimatycznych, stawek
frachtowych, uprawnień do emisji oraz stawek inflacji lub innych oficjalnych danych
statystycznych, które są wykonywane przez rozliczenie pieniężne albo mogą być
wykonane przez rozliczenie pieniężne według wyboru jednej ze stron, a także
wszelkiego rodzaju inne instrumenty pochodne odnoszące się do aktywów, praw,
zobowiązań, indeksów oraz innych wskaźników, które wykazują właściwości innych
pochodnych instrumentów finansowych.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
13
Z kolei według Art. 3.1.23 Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.
U. z 2016 r. poz. 1047, 2255, z 2017 r. poz. 61, 245, 791, 1089), ilekroć mówi się o
instrumentach finansowych – rozumie się przez to kontrakt, który powoduje
powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo
instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu
zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki
gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających
z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy.
Wedle tej ustawy do instrumentów finansowych nie zalicza się w szczególności:
a) rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego,
b) umów o gwarancje finansowe, które ustalają wykonanie obowiązków z tytułu
udzielonej gwarancji, w formie zapłacenia kwot odpowiadających stratom
poniesionym przez beneficjenta na skutek niespłacenia wierzytelności przez dłużnika
w wymaganym terminie,
c) umów o przeniesienie praw z papierów wartościowych w okresie pomiędzy
terminem zawarcia i rozliczenia transakcji, gdy wykonanie tych umów wymaga
wydania papierów wartościowych w określonym terminie, również wtedy, gdy
przeniesienie tych praw następuje w formie zapisu na rachunku papierów
wartościowych, prowadzonym przez podmiot upoważniony na podstawie odrębnych
przepisów,
d) aktywów i zobowiązań z tytułu programów, z których wynikają udziały
pracowników oraz innych osób związanych z jednostką w jej kapitałach lub w
kapitałach innej jednostki z grupy kapitałowej, do której należy jednostka,
e) umów połączenia spółek, z których wynikają obowiązki określone w art. 44b ust. 9
tejże ustawy.
Dyrektywa 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia
2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych zmieniająca dyrektywę
Rady 85/611/EWG i 93/6/EWG i dyrektywę 2000/12/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/22/EWG poszerzyła
zarówno pojęcie zbywalnych papierów wartościowych jak i zakres derywatów
objętych pojęciem instrumentów finansowych do których zaliczyła2:
2 a instrumenty określone w sekcji C załącznika I, patrz http://eur-lex.europa.eu/legal-
content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32004L0039&from=PL
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
14
– zbywalne papiery wartościowe,
– instrumenty rynku pieniężnego,
– jednostki uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania,
– transakcje opcyjne, transakcje typu futures, swaps, umowy terminowe na
stopę procentową oraz inne kontrakty na instrumenty
pochodne odnoszące się do papierów wartościowych, instrumentów
dewizowych, stóp procentowych lub oprocentowania, albo innych
instrumentów pochodnych, indeksów finansowych lub środków
finansowych, które można rozliczać materialnie lub w środkach
pieniężnych,
– transakcje opcyjne, transakcje typu futures, swaps, umowy terminowe na
stopę procentową oraz inne kontrakty na instrumenty pochodne
odnoszące się do instrumentów towarowych, które należy rozliczać w
środkach pieniężnych lub w środkach pieniężnych z opcją jednej ze
stron (w przeciwnym przypadku, mogą powodować niedotrzymanie
warunków lub innego rodzaju zdarzenie unieważnienia kontraktu),
– transakcje opcyjne, transakcje typu futures, swaps, umowy terminowe na
stopę procentową oraz inne kontrakty na instrumenty pochodne
odnoszące się do instrumentów towarowych, które można materialnie
rozliczać pod warunkiem że podlegają one obrotowi na rynku
regulowanym i/lub MTF,
– transakcje opcyjne, transakcje typu futures, swaps, umowy terminowe na
stopę procentową oraz inne kontrakty na instrumenty pochodne
odnoszące się do instrumentów towarowych, które można materialnie
rozliczać oraz nie wymienionych w inny sposób w sekcji C.6 (tejże
dyrektywy) i nie przeznaczonych do celów handlowych, które wykazują
właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych,
uwzględniając między innymi, czy są one rozliczane przez uznane izby
rozrachunkowe lub podlegają regularnym spekulacyjnym transakcjom
różnicowym,
– instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego,
– kontrakty finansowe na transakcje różnicowe,
– transakcje opcyjne, transakcje typu futures, swaps, umowy terminowe na
stopę procentową oraz inne kontrakty na instrumenty pochodne
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
15
odnoszące się do kontraktów na instrumenty towarowe dotyczące
stawek klimatycznych, opłat przewozowych, dopuszczalnych poziomów
emisji oraz stawek inflacji lub innych urzędowych danych
statystycznych, które należy rozliczać w środkach pieniężnych lub z
opcją jednej ze stron (w przeciwnym przypadku, mogą powodować
niedotrzymanie warunków lub innego rodzaju zdarzenie unieważnienia
kontraktu), a także wszelkiego rodzaju inne kontrakty na instrumenty
pochodne dotyczące aktywów, praw, zobowiązań, indeksów oraz
środków nie wymienionych gdzie indziej w tej sekcji, które wykazują
właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych,
uwzględniając, między innymi, czy podlegają one obrotowi na rynku
regulowanym lub MTF, są rozliczane przez uznawane izby
rozrachunkowe, lub podlegają regularnym spekulacyjnym transakcjom
różnicowym.
O ile omawiana powyżej dyrektywa znajduje zastosowanie jedynie w zakresie
wprowadzonym do polskiego systemu prawnego odpowiednimi aktami krajowymi, o
tyle bezwzględne zastosowanie ma definicja instrumentów finansowych znajdująca
się w Art. 2 lit p tzw. „rozporządzenia finansowego3” :
„»instrumenty finansowe« oznaczają unijne środki wsparcia finansowego
przekazywane z budżetu na zasadzie komplementarności w celu osiągnięcia
określonego celu lub określonych celów polityki Unii. Instrumenty takie mogą
przybierać formę inwestycji kapitałowych lub quasi-kapitałowych, pożyczek lub
gwarancji lub innych instrumentów opartych na podziale ryzyka, a w stosownych
przypadkach mogą być łączone z dotacjami;”.
Powyższa definicja ma zastosowanie do wszystkich obszarów:
• Polityka regionalna (EFRR i EFS)
• Polityka społeczna (EaSI)
• Polityka transportowa i energetyczna (instrument „Łącząc Europę”)
3 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 z dnia 25
października 2012 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 dostępne pod adresem internetowym: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex:32012R0966
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
16
W konsekwencji, często pojęcie instrumentów finansowych wiąże się z poniższym
uproszczonym schematem:
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
18
Instrumenty finansowe są również przedmiotem całego tomu międzynarodowych
standardów rachunkowości (IAS32 Instrumenty finansowe: prezentacja) oraz
Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF7 Instrumenty
finansowe: ujawnianie informacji). W jednym i drugim standardzie posłużono się
jednolitymi terminami o następującym znaczeniu:
Instrument finansowy jest to każdy kontrakt, który skutkuje powstaniem składnika
aktywów finansowych u jednej jednostki i zobowiązania finansowego lub instrumentu
kapitałowego u drugiej jednostki.
Aktywa finansowe stanowi każdy składnik aktywów mający postać:
a) środków pieniężnych;
b) instrumentu kapitałowego innej jednostki;
c) umownego prawa do:
(i) otrzymania środków pieniężnych lub innego składnika aktywów finansowych od
innej jednostki; lub
(ii) wymiany aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych z inną jednostką
na potencjalnie korzystnych warunkach; lub
d) kontraktem, który będzie rozliczony lub może być rozliczony we własnych
instrumentach kapitałowych jednostki i jest:
(i) instrumentem niepochodnym, z którego wynika lub może wynikać obowiązek
przyjęcia przez jednostkę zmiennej liczby własnych instrumentów kapitałowych;
lub
(ii) instrumentem pochodnym, który będzie rozliczony lub może być rozliczony w
inny sposób niż przez wymianę ustalonej kwoty środków pieniężnych lub innego
składnika aktywów finansowych na ustaloną liczbę własnych instrumentów
kapitałowych jednostki. Z tego powodu własne instrumenty kapitałowe jednostki
nie obejmują instrumentów, które same są umowami o przyszłe otrzymanie lub
wydanie własnych instrumentów kapitałowych przez jednostkę.
Zobowiązanie finansowe to każde zobowiązanie będące:
a) wynikającym z umowy obowiązkiem:
(i) wydania środków pieniężnych lub innego składnika aktywów finansowych
innej jednostce; lub
(ii) (ii) wymiany aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych z inną
jednostką na potencjalnie niekorzystnych warunkach; lub
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
19
b) kontraktem, który będzie rozliczony lub może być rozliczony we własnych
instrumentach kapitałowych jednostki i jest:
(i) instrumentem niepochodnym, z którego wynika lub może wynikać obowiązek
przyjęcia przez jednostkę zmiennej liczby własnych instrumentów kapitałowych;
lub
(ii) instrumentem pochodnym, który będzie rozliczony lub może być rozliczony w
inny sposób niż przez wymianę ustalonej kwoty środków pieniężnych lub innego
składnika aktywów finansowych na ustaloną liczbę własnych instrumentów
kapitałowych jednostki. Z tego powodu własne instrumenty kapitałowe jednostki
nie obejmują instrumentów, które same są umowami o przyszłe otrzymanie lub
wydanie własnych instrumentów kapitałowych przez jednostkę.
Instrument kapitałowy jest to umowa, która dokumentuje istnienie udziałów
końcowych (rezydualnych) w aktywach jednostki po odjęciu wszystkich jej
zobowiązań.
W dalszym ciągu raportu będzie stosowane rozumienie z MSR/MSSF jako
najszersze.
3. Punkt widzenia inwestora
3.1. Rynek krajowych instrumentów finansowych
Koncepcja obligacji społecznych (a raczej obligacji wpływu społecznego, ang.: Social
Impact Bonds, SIB) jest w Polsce na samym początku wdrażania i dlatego przy
budowaniu właściwych lokalnie modeli ich wykorzystania konieczne jest zarówno:
• szczegółowe rozważenie wykorzystanej istniejącej podstawy prawnej,
• uwzględnienie alternatywnych instrumentów rynku kapitałowego, z którymi SIB
będą konkurowały o zasoby kapitałowe, aby tak dobrać parametry SIB, aby możliwe
było efektywne zwrócenie zainteresowania inwestorów na tworzoną ofertę obligacji
społecznych,
• zidentyfikowanie potencjalnych kierunków zmian i uzupełnień w istniejącej
legislacji, aby:
o zwiększyć możliwości dostępu do nowej formy inwestowania
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
20
o zlikwidować potencjalne bariery wykorzystania SIB przez emitentów,
operatorów i inwestorów
3.1.1. Podstawy prawne
Jak wspomniano w rozdziale 2.2., nie każdy instrument finansowy może być uznany
za instrument „nazwany” a tym samym posiadający jako podstawę prawną określone
przepisy definiujące jego podstawowe elementy. Dla instrumentów „nienazwanych”
nie będzie można wskazać takich przepisów. Ich podstawą będzie zasada swobody
kształtowania umów sformułowana w Kodeksie Cywilnym.
Również do takich nienazwanych umów stosują się w odpowiedni sposób4 wszelkie
przepisy prawa powszechnego odnoszące się bądź to do:
meritum regulacji, bądź do
właściwości (uprawnień, obowiązków) interesariuszy instrumentu, w tym
zwłaszcza:
o stron umowy,
o ale również ewentualnych organów nadzoru, jeżeli dana aktywność
podlega nadzorowi, oraz
o jurysdykcji, o ile nie została zgodnie z prawem uregulowana w sposób
szczególny w samej umowie definiującej instrument.
Natomiast w przypadku instrumentów finansowych w powszechnym rozumieniu
inwestorów analizujących krajowy rynek finansowy w poszukiwaniu obiektów
plasowania własnych zasobów finansowych, mamy najczęściej do czynienia
z konstrukcjami prawnymi, które wprost – to znaczy z nazwy - podlegają
szczególnym regulacjom. O takich regulowanych instrumentach myśli się najczęściej
w kontekście terminu „obligacja społeczna”. Termin ten, nie tylko w Polsce, ale i w
wielu różnych krajach podlega żywym dyskusjom właśnie dlatego, że przywodzi na
myśl „obligacje”, których emisja oraz obrót są w większości krajów uregulowane w
szczególnie precyzyjny sposób, gdy tymczasem konstrukcja „obligacji społecznych”
dopiero się rodzi i często nie ma prawie nic wspólnego z obligacjami w ściśle
określonym w prawie znaczeniu5.
4 a więc nie „wprost”, czy „literalnie”, tylko o ile to zastosowanie wynika z określonego powiązania
logicznego 5 Porównaj: The Benevolent Society Social Benefit Trust No 1 Information Memorandum
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
21
Niezależnie od tego, czy uzna się termin „obligacja społeczna” za poprawny, czy za
dezorientujący, ponieważ termin ten zyskuje na popularności i będzie być może
wykorzystywany w praktyce, jest istotne, aby wziąć pod uwagę wszelkie konotacje,
jakie mogą uwzględnić inwestorzy, którzy go usłyszą a będą rozważali inwestycję w
obligacje społeczne. W tym kontekście, na pierwszy plan wysuną się niżej
wymienione regulacje prawne6:
• Ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r o obligacjach (Dz.U. 2015 poz. 238) –
określa zasady emisji, zbywania, nabywania obligacji, – reguluje tworzenie,
organizację i funkcjonowanie wykupu obligacji; nie ma zastosowania do obligacji
emitowanych przez Skarb Państwa oraz NBP (dalej: Ustawa o Obligacjach).
• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst
jednolity z dnia 12 września 2016 r Dz.U. 2016 poz. 1636) – definiuje zasady obrotu
instrumentami finansowymi,
• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania
instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach
publicznych (tekst jednolity z dnia 15 września 2016 r Dz.U. 2016 poz. 1639) –
reguluje m.in. zasady przeprowadzania ofert publicznych i definiuje obowiązki
emitentów, ustanawiając między innymi ograniczenia dotyczące liczby podmiotów, do
których kierowana może być oferta publiczna.
• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (tekst
jednolity z dnia 19 sierpnia 2016 r Dz.U. 2016 poz. 1289) – określa organizację oraz
tryb wykonywania nadzoru nad rynkiem kapitałowym,
• Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu
alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz. U. z 2014 r., poz. 157, z 2015 r. poz.
73, 978, 1260, 1357, 1634, 1844, z 2016 r. poz. 615, 904, 996; dalej: Ustawa o
Funduszach inwestycyjnych) – określa zasady tworzenia i działania funduszy
inwestycyjnych oraz zasady prowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
działalności przez fundusze zagraniczne i spółki zarządzające,
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz.
121; tekst jednolity z dnia 17 lutego 2016 r. Dz.U. 2016 poz. 380; dalej: Kodeks
Cywilny) – w tym między innymi przepisy stanowiące podstawę emisji bonów
korporacyjnych.
(ABN 90 243 235 502) 6 Szerszy spis regulacji istotnych dla tematu znajduje się w Załączniku nr 1 (rozdz. 7.1.)
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
22
3.1.2. Instrumenty wstępnie wykluczone
W kolejnych rozdziałach z góry wykluczono z rozważań te instrumenty rynku
finansowego, które ze swej natury uznano za mało przydatne do zastosowania w
konstrukcjach SIB, w tym zwłaszcza:
• większość (ale nie wszystkie) instrumentów rynku pieniężnego – ze względu
na ich krótką durację; część instrumentów (zwłaszcza o ryzyku gwarantowanym
przez krajowego suwerena) wspomina się poniżej w kategorii inwestycji
alternatywnych ze względu na potencjalne zainteresowanie nimi inwestorów o profilu
podobnym do profilu potencjalnych nabywców SIB;
• akcje – ze względu na ich udziałowy charakter;
• weksle – ze względu na ich abstrakcyjny charakter – oderwanie od przedmiotu
finansowania (w kontekście SIB – od rezultatu, który jest najważniejszym elementem
decydującym o wynagrodzeniu).
3.1.3. Instrumenty historycznie wykorzystywane
3.1.3.1. Obligacje komunalne
Emisje obligacji komunalnych w Polsce opiera się na zapisach ustawy o obligacjach.
Nie wprowadza ona ustawowej definicji obligacji komunalnych. Termin ten jest
zbieżny z ogólnym pojęciem obligacji, zawartym w art. 4 ust. 1 ustawy o obligacjach.
Na podstawie uregulowań zawartych w ustawie, obligacje komunalne mogą być
zinterpretowane jako dłużne instrumenty finansowe (papiery wartościowe emitowane
w serii), w których jedna strona, zwana emitentem komunalnym (jednostki
samorządu terytorialnego, ich związki lub miasto stołeczne Warszawa), stwierdza, że
jest dłużnikiem drugiej strony, zwanej obligatariuszem (właściciela obligacji) i
zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Świadczenie
pieniężne polega na zapłacie należności głównej lub należności ubocznych (odsetek)
w sposób i terminach określonych w warunkach emisji. Świadczenia niepieniężne
mogą polegać np. na przyznaniu preferencji w zakresie nabywania mienia
komunalnego lub prawa pierwszeństwa przy wynajmowaniu komunalnych lokali
użytkowych. W Polsce emitowane są obligacje komunalne przede wszystkim ze
świadczeniami pieniężnymi, emisje obligacji z dodatkowymi świadczeniami
niepieniężnymi są nieliczne .
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
23
Warunki emisji definiowane są przez zapisy Art. 6 Ustawy o obligacjach. W
istniejących zapisach nie przewidziano warunków, jakie musi spełnić obligatariusz.
Przewiduje się natomiast (ust.2) zarówno wskazanie celu emisji (p. 4), jak i
warunków wypłaty oprocentowania (p.1).
W oparciu o istniejącą konstrukcję prawną obligacji możliwe wydaje się zbudowanie
SIB jako emitowanych bezpośrednio przez JST.
3.1.3.2. Obligacje korporacyjne
Obligacje korporacyjne emitowane na podstawie tych samych przepisów, co
przywołane w poprzednim podrozdziale (Ustawa o Obligacjach). Obligacje
korporacyjne mogą być wykorzystane do konstruowania SIB przez instytucję
pełniącą równocześnie funkcję zarządzającego/pośrednika, przy czym takie obligacje
mogłyby korzystać z gwarancji JST zależnych od spełnienia warunków emisji.
3.1.3.3. Bony korporacyjne
W praktyce krajowej poza papierami wartościowymi opartymi na Ustawi o obligacjach
pewne znaczenie odegrały również bony korporacyjne, emitowane na podstawie:
• Prawa wekslowego,
• Kodeksu cywilnego.
Pierwszy rodzaj wykluczyliśmy ze względu na oderwanie długu od przyczyny i celu
jego powstania. Drugi rodzaj był popularny przed kryzysem płynności z lat 2008+. W
połowie 2007 roku sam jeden bank BISE prowadził 14 emisji bonów komercyjnych o
wartości nominalnej 175 mln pln i wartości emisji 125,4 mln pln, zaś sektor bankowy
emitował ca 12,2 mld pln bonów komercyjnych. Po okresie kryzysu płynności rynek
ten uwiądł. Bony Korporacyjne były instrumentami rynku pieniężnego o charakterze
dłużnym, do którego stosuje się przepisy polskiego Kodeksu Cywilnego,
stanowiącym zobowiązanie Emitenta do zapłaty w dniu wykupu wartości nominalnej
Bonu. Zazwyczaj stosowano emisje o terminie zapadalności do 90 dni, jednak były
one przedmiotem strukturyzowania w programy sięgające wielu lat.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
24
Bazując na zapisach Księgi trzeciej (Zobowiązania), w tym zwłaszcza na Art. 3531
stanowiącym, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według
swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze)
stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, możliwe jest bardzo
elastyczne konstruowanie stosunków zobowiązaniowych obu stron. Pomimo zaniku
rynku „junk bonds” w skutek ograniczenia zaufania inwestorów do emitentów w
wyniku kryzysu płynności lat 2008-2013, w przypadku gwarancji JST papiery
emitowane na bazie Kodeksu Cywilnego mogą okazać się znacznie bardziej
przydatne do modelowania SIB, niż Ustawa o Obligacjach.
3.1.3.4. Wstępne rozpoznanie potencjału
Właściwa analiza podstaw prawnych, na jakich budowana będzie konstrukcja SIB
nastąpi oczywiście na początku pierwszego etapu prac. Jednak biorąc pod uwagę
charakter SIB, ich profil ryzyka, konieczność stworzenia zabezpieczeń dla licznych
interesariuszy uczestniczących w procesie z jednej strony a z drugiej strony liczne
limity obostrzenia oraz stosunkowo małą elastyczność przepisów dotyczących oferty
publicznej oraz konstrukcji obligacji, jest prawdopodobne, że okaże się, iż oparcie
konstrukcji na kilku umowach bazujących na Kodeksie Cywilnym będzie
rozwiązaniem bardziej praktycznym, niż eksploatacja rozwiązań Ustawy o
obligacjach.
3.1.4. Inwestycje alternatywne, które będą konkurować o inwestorów
Rodzaje bonów pieniężnych wyróżnione ze względu na kryterium emitenta:
• bony skarbowe (Skarb Państwa),
• bony pieniężne banku centralnego i banków komercyjnych,
• bony komercyjne przedsiębiorstw
Bony skarbowe są papierami wartościowymi emitowanymi na okaziciela, których
wartość nominalna jest równa 10.000 PLN, ich okres wykupu wynosi od 1 do 52
tygodni. Bony skarbowe są emitowane w formie zdematerializowanej i
przechowywane w postaci zapisów magnetycznych w Rejestrze Papierów
Wartościowych, prowadzonym przez Narodowy Bank Polski. Centralny Rejestr
Bonów Skarbowych prowadzi zbiorcze konto bonów skarbowych z podziałem wg
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
25
terminu ich wykupu, rachunki depozytowe bezpośrednich uczestników przetargu
bonów skarbowych, a także rachunki ich klientów (przy czym analogiczne rachunki
winni prowadzić bezpośredni uczestnicy przetargów).
Bon jest instrumentem dyskontowym - oznacza to, że kupując go nabywca zapłaci
mniej niż wynosi jego wartość nominalna. Bony skarbowe sprzedawane są przez
agenta emisji, którym jest Narodowy Bank Polski. Kategorią wyróżniającą ich rodzaje
są różne terminy wykupu, maksymalnie 52 tygodnie. Z tego powodu będą z reguły
stanowić alternatywę dla SIB jedynie w przypadku profesjonalnych, aktywnych
inwestorów pozostających w operacyjnym kontakcie z bankami handlującymi bonami
pieniężnymi.
Bony pieniężne emitowane przez NBP są instrumentami o konstrukcji zbliżonej do
bonów skarbowych. Są papierami wartościowymi na okaziciela. Bon pieniężny jest
papierem zdematerializowanym w RBP NBP. Rynek pierwotny tych instrumentów to
przetargi organizowane przez NBP. Przetargowa cena transakcyjna bonów
pieniężnych NBP jest niższa od ich wartości nominalnej i sprzedaż następuje z
dyskontem. Ich wartość nominalna wynosi 10 000 zł.
Emisja bonów pieniężnych jest podstawową formą operacji otwartego rynku,
dokonywanych przez NBP na rynku pieniężnym. Wartość każdej emisji bonów
pieniężnych zależy od prognozowanej skali nadpłynności w krajowym systemie
bankowym. Wykorzystując ten instrument, bank centralny absorbuje nadmiar
płynności i kontroluje poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku lokat
międzybankowych. Rynek bonów pieniężnych zarezerwowany jest wyłącznie dla
banków. Jako instrumenty krótkoterminowe dostępne jedynie dla banków bony
pieniężne mogą wypierać SIB jedynie z wąskiego segmentu dużych klientów
realizujących liczne rolowane transakcje repo i reverse repo z bankami
komercyjnymi, co nie jest częstą praktyką.
Obligacje (w tym komunalne i korporacyjne) - papiery wartościowe emitowane w
serii, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wierzyciela (obligatariusza) i
zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Świadczenia
te mogą mieć zarówno charakter pieniężny (wykup obligacji , płacenie odsetek) jak i
niepieniężny (prawa do udziału w zyskach emitenta, zamiany obligacji na akcje,
prawo do subskrypcji na prawach pierwszeństwa akcji lub obligacji nowych emisji).
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
26
Ze względu na zabezpieczenie spłaty obligacje dzieli się zazwyczaj na:
• obligacje zabezpieczone, których spłata jest zabezpieczona całkowicie lub
częściowo,
• obligacje niezabezpieczone, których spłata nie jest w ogóle zabezpieczona.
Ze względu na termin wykupu (czyli dzień, począwszy od którego obligacja podlega
wykupowi) obligacje dzielimy na:
• klasyczne obligacje terminowe, czyli takie, które są wykupywane przez
emitenta po dacie z góry określonej przez emitenta,
• obligacje z opcją wykupu na żądanie emitenta (callable bonds), w przypadku
których emitent może zażądać wykupu w dowolnym momencie
• obligacje z opcją wykupu na żądanie posiadacza (putable bonds), w
przypadku których właściciel może zażądać wykupu w dowolnym momencie,
• obligacje bezterminowe (obligacje perpetualne, konsole), które nie podlegają
wykupowi przez emitenta i w przypadku których właściciel bezterminowo otrzymuje
odsetki.
Ze względu na sposób naliczania odsetek wyróżnia się:
• obligacje o stałym oprocentowaniu, przy których emitent zobowiązuje się do
dokonywania regularnych płatności odsetkowych obliczanych na bazie stałej stopy
procentowej,
• obligacje o zmiennym oprocentowaniu, przy których emitent zobowiązuje się
do dokonywania regularnych płatności odsetkowych obliczanych na bazie zmiennej
stopy procentowej, w oparciu o tzw. stawkę referencyjną.
W porównaniu do innych krajów rynek obligacji komunalnych jest stosunkowo
niewielką częścią polskiego rynku kapitałowego. Ilustruje to poniższy Wykres 1 .
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
27
Wykres 1. Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych w relacji do PKB w latach 2012-2014 w wybranych krajach Unii Europejskiej
Omawiany rynek jednak systematycznie rośnie, co ilustruje Wykres 2 .
Wykres 2. Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych w latach 2007-2014.
Aktualnie7 notowanych jest na rynku Catalyst 61 serii obligacji komunalnych o
wartości 3,56 mld pln.
Obligacje korporacyjne dostępne są dla inwestorów w Polsce na rynku Catalyst
prowadzonym na platformach transakcyjnych Giełdy Papierów Wartościowych w
Warszawie i BondSpot (powstałej z CeTO) i obejmuje zarówno papiery emitowane w
7 Stan na 30 sierpnia 2017
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
28
formule rynku regulowanego i ASO. Na 30-08-2017 notowanych było 417 serii
obligacji korporacyjnych o wartości 65,84 mld pln.
W porównaniu do SIB obligacje (zarówno komunalne, jak i korporacyjne) będą
konkurencyjne wobec SIB ze względu na większą pewność wysokości świadczenia
finansowego ze strony emitenta, co trzeba będzie uwzględniać przy planowaniu
strukturyzacji SIB.
Certyfikaty inwestycyjne - instrumenty finansowe emitowane przez Fundusze
Inwestycyjne, będące podmiotami prawnymi prowadzącymi działalność polegającą
wyłącznie na lokowaniu zebranych środków w papiery wartościowe i w inne prawa
majątkowe. Ich działalność reguluje Ustawa o funduszach inwestycyjnych. Muszą
one być tworzone i prowadzone przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych.
Towarzystwa te występują również w imieniu funduszy.
Ze względu na przedmiot lokat fundusze dzieli się na:
• fundusze papierów dłużnych w tym:
o rynku pieniężnego
o obligacyjne
• fundusze akcyjne w tym:
o stałej alokacji tzn. ze stałym portfelem lokat
o zmiennej alokacji tzn. ciągle przebudowywany portfel lokat dla osiągnięcia
maksymalnego zysku
• fundusze hybrydowe - najodporniejsze na zmiany koniunktury, wśród nich
występują:
o fundusze stabilnego wzrostu
o fundusze zrównoważone
• fundusze nieruchomości - najmniej płynne
• derivatives investment founds - większość środków inwestują w instrumenty
pochodne
• currency founds - związane z rynkiem walutowym
Zazwyczaj certyfikaty inwestycyjne zawierają pewien składnik bezpieczeństwa
stanowiący dla inwestora element ograniczający ryzyko inwestycji. Wysokość
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
29
potencjalnych zysków oraz poziom tych zabezpieczeń będzie porównywany z
warunkami SIB przez inwestorów i dlatego będzie przedmiotem analiz podczas
strukturyzowania emisji SIB.
3.1.5. Aspekty związane z ujęciem rachunkowym
SIB mogą prowadzić do rozwiązywania problemów JST, a w konsekwencji do
oszczędności budżetowych w pozycjach planowanych na rozwiązywanie takich
problemów. Z drugiej strony, gwarancje JST udzielane inwestorom w związku z
emisjami SIB mogą być przez RIO traktowane jako składniki powiększające ich
zobowiązania. Może to prowadzić do limitowania możliwości angażowania się JST w
emisje SIB pomimo obniżenia per saldo obciążeń JST z tytułu zobowiązań.
Przykładem tego mechanizmu jest niemożliwy do rozwiązania przez kolejne lata
paradoks bariery rozwojowej dla firm ESCO w Polsce. Firmy te oferując partnerom
publicznym zaangażowanie własnego (prywatnego) kapitału w termomodernizację
budynków publicznych nie są wybierane jako partnerzy tylko z tego powodu, że
(jeszcze nie wymagalne) renty przewidywane na kolejne lata a wynikające z
kontraktów EPC są zgodnie z zasadami bronionymi dotychczas przez Ministerstwo
Finansów sumowane i rozpoznawane jako dług. Tymczasem oszczędności w
rachunkach za energię – pomniejszające przyszłe (jeszcze niewymagalne) renty
wobec dostawców energii nie są odejmowane od długu. Zatem JST, której
obciążenia finansowe w kolejnych latach dzięki projektowi termomodernizacyjnemu
uległyby zmniejszeniu, unika tej transakcji, ponieważ obowiązujące ją standardy
rachunkowości ustalane przez Ministerstwo Finansów wykazałyby wzrost zadłużenia,
zamiast spadek zobowiązań.
Analogicznej sytuacji można obawiać się w związku z SIB: rozwiązywanie problemów
społecznych za pomocą długoterminowych umów, w tym gwarancyjnych, może być
rachunkowo postrzegane jako wzrost zobowiązań a nie spadek obciążeń
budżetowych. Konieczne jest uwzględnienie tego aspektu w pracach nad krajowym
modelem SIB oraz uwzględnienie w przypadku każdej konkretnej konstrukcji
aplikacyjnej.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
30
3.1.6. Konkluzje z tej części
Ze względu na bardzo ograniczony zakres czasowy dla realizacji Etapu II Projektu (3
lata) niemal wykluczone będzie zastosowanie konstrukcji wymagających uzyskiwanie
licencji i wypełnianie obowiązków informacyjnych typowych dla działalności emisyjnej
funduszy inwestycyjnych, czy emitentów obligacji. Również ze względu na małą
rozpoznawalność konstrukcji SIB oraz szczególnych relacji pomiędzy aktorami, i tak
dla inwestorów instrument ten pozostanie instrumentem wysokiego ryzyka, nawet,
gdyby został opakowany w formułę obligacji.
Z kolei zasadniczymi elementami budującymi zaufanie inwestorów będą:
Zobowiązanie JST do uruchomienia środków zgromadzonych na rachunku
escrow;
Gwarancja udzielona w oparciu o Fundusz Mitygacji Ryzyka i zgromadzone w
nim środki finansowe,
Transparencja informacji o wszystkich aktorach w tym o usługodawcach i ich
dotychczasowych osiągnięciach.
Z powyższych powodów najbardziej perspektywiczną formą instrumentu finansowego
dla krajowych SIB budowanych w ramach Akceleratrora TRUST BON wydaje się być
instrument złożony z:
(a) Certyfikatu wynikającego z umowy cywilno-prawnej pomiędzy SPV
powołanym dla określonej interwencji;
(b) Gwarancji JST zobowiązującej się do wypłaty środków w określonych umową
(a) okolicznościach;
(c) Gwarancji Funduszu Mitygacji Ryzyka do wypłaty środków w określonych
umową (a) okolicznościach alternatywnych.
4. Relacja JST – świadczeniodawcy
4.1. Podsumowania z pierwszej dekady po systemowej zmianie 1989
roku
Dla poszukiwania rozwiązań w zakresie finansowania usług społecznych istotny jest
nie tylko stan obecny ale i dynamika zjawisk społecznych i metod ich rozwiązywania,
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
31
z jaką mieliśmy do czynienia w przeszłości. Ten historyczny „bagaż” decyduje
bowiem zarówno o utrwalonych przyzwyczajeniach, które niełatwo jest zmieniać w
krótkim okresie czasu, jak również stanie świadomości beneficjentów odnośnie
kierunków, z których mogą spodziewać się pomocy oraz o gotowości
poszczególnych aktorów do tworzenia aliansów na drodze do budowania systemów
pomocy. Z tego powodu zdecydowano się nie ograniczać w niniejszym raporcie do
opisu ostatnich lat. Poniżej przywołane zostaną wybrane informacje dotyczące
pierwszych lat po zasadniczej zmianie sytuacji społecznej na przełomie przed-
ostatniej i ostatniej dekady ubiegłego stulecia.
4.1.1. Raport z 2002 roku pod redakcją Stowarzyszenia KLON/JAWOR
Ciekawym podsumowaniem ostatniej dekady ubiegłego stulecia jest raport
[Wygnański J.J. i in. 2002]. W rozdziale 1 tego raportu dokonano zwięzłej
charakteryzacji problemów społecznych, które narosły w wyniku społecznej
transformacji. Posłużono się uproszczonymi wskaźnikami ubóstwa w trzech krajach:
Polsce, Rumunii i na Węgrzech. Przedstawia je poniżej zacytowana tabela.
Tabela 1. Wybrane wskaźniki ubóstwa w latach 1988 i 2000 w Polsce, Rumunii i na Węgrzech.
Polska Rumunia Węgry
% mieszkańców którzy 1988 2000 1988 2000 1988 2000
Byli głodni idąc spać 2,2 8,2 25,7 26,7 14,7 13,2
Nie mają drugiej pary
butów
2,2 27,8 22,0 64,8 6,7 23,8
Można zauważyć, że najwyższą dynamikę procesy względnej pauperyzacji miały
właśnie w Polsce. Oznacza to, że sektor publiczny, w coraz większym stopniu nie
zapewniał bezpieczeństwa socjalnego. Na tym tle szczególnie dużej wagi nabierały
alternatywne kierunki, z których mogła nadchodzić pomoc a wśród nich zwłaszcza
budowany w warunkach niedostatku kapitału trzeci sektor. Autor omawianego
rozdziału raportu zapisał, że „w badaniu przeprowadzonym w 2001 r. aż 44%
organizacji uznało brak współpracy z administracją za jedną z głównych barier w
działaniach organizacji. Owa bariera przekłada się w praktyce na kłopoty w dostępie
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
32
do funduszy. Jak duże znaczenie ma ten fakt dla organizacji pokazuje poniższa
tabela”
Tabela 2. Znaczenie poszczególnych źródeł finansowych dla organizacji pozarządowych
Bardzo istotne
(zasadnicze) Istotne
Mało istotne
(drugorzędne)
Bez znaczenia
(nie wykorzystywane)
Źródła publiczne 47% 30% 13% 11%
Darowizny od osób i firm 38% 34% 21% 7%
Składki członkowskie 36% 18% 33% 12%
Granty od innych organizacji 24% 29% 19% 28%
Odpłatność za działalność statutową 31% 21% 16% 31%
Zagraniczne programy pomocowe 15% 22% 11% 51%
Kampanie, zbiórki 12% 21% 26% 40%
Inna działalność gospodarcza 11% 10% 14% 64%
Odsetki bankowe 8% 13% 49% 30%
Znaczenie powyżej opisywanych barier dla finansowania świadczeń pomocy
społecznej zilustrowano w omawianym raporcie na przykładzie Warszawy. Jak pisze
Autor: „Nie posiadamy szczegółowych danych na temat wszystkich instytucji
socjalnych w Polsce. Takimi danymi dysponujemy jedynie w przypadku kilku
większych aglomeracji miejskich. Szczególnie bogata w precyzyjne i aktualne dane
jest mapa instytucji socjalnych działających na rzecz mieszkańców Warszawy.
Trudno uznać sytuację Warszawy za reprezentatywną dla całej Polski – jednak
sytuacja ta jest interesująca sama w sobie.”
„Badania przeprowadzone w 2001 roku objęły 1603 jednostki działające na polu
pomocy społecznej. Obiektem badania były zarówno Centra Pomocy Społecznej,
organizacje pozarządowe, jak i wybrane jednostki gospodarki rynkowej (np.: bary
mleczne). W tym opracowaniu zostały omówione jednostki niekomercyjne (co nie
oznacza, że wszystkie one działają nieodpłatnie).
Jak ilustruje poniższa tabela pośród 1603 przebadanych jednostek opieki społecznej,
większość jest prowadzona przez sektor pozarządowy czyli stowarzyszenia i
fundacje (57%)”
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
33
Tabela 3. Liczba jednostek opieki społecznej w Warszawie w 2001 roku według sektora prowadzącego.
Sektor Liczba jednostek opieki
społecznej w Warszawie
Udział %
Organizacje pozarządowe 908 57%
Administracja
samorządowa 405 25%
Kościół / zakony 107 7%
Sektor spółdzielczy 68 4%
Sektor prywatny 61 4%
Administracja centralna 34 2%
Inne 20 1%
1603 100%
Należy w tym miejscu przytoczyć również zastrzeżenia Autora: „Warto pamiętać, że
liczba organizacji pomocy społecznej nie koniecznie musi być proporcjonalna do
„produktu” działalności tych organizacji, jakkolwiek będzie on rozumiany. Praktycznie
dla każdej grupy pacjentów należy stworzyć oddzielne wskaźniki (np. liczba łóżek,
liczba dostarczanych posiłków, liczba odbytych godzin służby, liczba udzielonych
porad, itp.) i na ich podstawie opracowywać dane na temat proporcji udziału różnych
sektorów w świadczeniu usług.”
Powyższe zastrzeżenie należy rozciągnąć na wszelkie próby wyciągania wniosków
odnośnie wartości pieniężnej wyświadczonych usług a w tym kontekście również na
wagę poszczególnych źródeł finansowania wymienionych w Tabeli X2, gdyby miała
służyć ekstrapolacji mogącej choćby w przybliżeniu pomóc oszacować ilościowo
rodzaje instrumentów finansowych służących finansowaniu usług opiekuńczych. Tym
niemniej, z zestawienia powyższych tabel można niewątpliwie wyciągnąć wnioski
jakościowe. Wśród nich zasadnicze dla niniejszego raportu wnioski warte
zanotowania są następujące:
Transformacja ustrojowa, która nastąpiła po przełomie 1989 roku
spowodowała szereg procesów powodujących rozwarstwienie społeczne
prowadzące do wzrostu odsetka społeczeństwa wymagającego wsparcia
socjalnego.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
34
Na końcu pierwszej dekady po transformacji ustrojowej, ogromną rolę w
sprawowaniu opieki społecznej, mierzoną liczbą (a zatem i dostępnością)
punktów, odgrywały jednostki tworzone przez organizacje pozarządowe;
Dla większości tych jednostek pozarządowych finansowanie ze źródeł
publicznych odgrywało wiodącą rolę.
Nie można zapomnieć o tym, że w powyższym obrazie nie uwzględniono
usług opiekuńczych świadczonych poza segmentem instytucjonalnym
(głównie przez osoby bliskie)
Rozdziały 2-5 omawianego raportu koncentrują się na współpracy administracji
publicznej i organizacji pozarządowych w obszarach, które w pierwszym etapie nie
będą zapewne8 obszarami interwencji Akceleratora9 i dlatego nie będą poniżej
szerzej przytaczane, szczególnie z uwagi na fakt, że nie zawierają zbyt wiele
informacji o instrumentach finansowych używanych dla finansowania działalności
opiekuńczej. Ograniczymy się do przywołania przykładów wynikających ze studiów
przypadku.
Rada Opiekuńcza dla Bezdomnych przy Prezydencie Warszawy10
W 1992 roku z inicjatywą, by powołać Warszawską Radę Opiekuńczą wyszła siostra
Małgorzata Chmielewska. W bieżącym roku to ciało obchodziło 25-lecie działalności.
Pod koniec pierwszej dekady tej działalności tak było opisywane w omawianym
raporcie: „Najistotniejszym osiągnięciem rady jest wypracowanie stabilnych i
przewidywalnych zasad finansowania organizacji przez administrację przy
jednoczesnej kontroli ze strony administracji. Pomimo braku formalnej możliwości
zawierania wieloletnich umów (z powodu braku przepisów i zależności administracji
od decyzji politycznych) i konieczności podpisywania ich co roku od nowa,
organizacje wiedzą, że po spełnieniu określonych standardów otrzymają ustalone
kwoty dofinansowania. Należy podkreślić, że zasady te są gwarantowane wyłącznie
przez postanowienia rady, która przecież jest ciałem nieformalnym, jednak
8 Nie została w tej sprawie podjęta jeszcze ostateczna decyzja – wykorzystano decyzje
wstępne/kierunkowe 9 Chodzi o obszar pomocy dla bezdomnych, dzieci i rodzin w kryzysie, osobom z zaburzeniami
psychicznymi oraz pomocy świadczonej w zakresie poradnictwa i informacji obywatelskiej 10
Od 2004 roku przekształcona w pierwszą w Stolicy Komisję Dialogu Społecznego (ds. Bezdomności)
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
35
reprezentatywnym i jawnym i przez to tak silnym i cenionym zarówno przez
organizacje, jak i administrację.”
Kolejne lata poddały to nieformalne rozwiązanie wielu próbom. Ważnym wnioskiem z
tych pierwszych lat działania Rady Opiekuńczej jest celowość integrowania
środowiska usługodawców z władzami samorządowymi. Natomiast drugim ważnym
wnioskiem wynikającym z problemów napotykanych przez Radę w kolejnych latach
jest celowość wypracowania bardziej sformalizowanych wehikułów będących w
stanie zapewnić powtarzalność finansowania działań w kolejnych latach – taka jest
wszak idea Akceleratora.
Finansowanie programów interwencji kryzysowej.
W omawianym raporcie zapisano następującą diagnozę barier istniejących w
zapewnieniu instrumentów finansowych służących budowaniu lokalnych programów
wsparcie dla rodzin zagrożonych kryzysem: „Problemy społeczno-ekonomiczne
rodzin i samych dzieci wzmacniane są obecnie przez trudności wynikające z kryzysu
budżetu państwa, i dokonywane w związku z tym oszczędności w dziedzinie pomocy
społecznej, edukacji oraz przeciwdziałania bezrobociu. Ponadto wciąż funkcjonuje
archaiczny system finansowania zadań samorządów lokalnych w dziedzinie pomocy
społecznej, opieki zdrowotnej itd. Powiaty, w których gestii pozostają zadania z
dziedziny tworzenia lokalnej polityki pomocy społecznej, otrzymują centralnie
kalkulowane dotacje i subwencje - głównie z przeznaczeniem na pokrycie kosztów
funkcjonujących już instytucji poradniczych i opiekuńczych. Trudno więc w takich
warunkach mówić o możliwościach tworzenia lokalnych systemów usług
wspierających rodziny zagrożone kryzysem. Stąd w Polsce brak jest systemowych
rozwiązań w dziedzinie monitorowania przyczyn kryzysu i przeciwdziałania kryzysom
w rodzinie w ich wczesnych stadiach.”
„(…) Na poziomie gminnym działają gminne ośrodki pomocy społecznej,
ograniczające swoją działalność do bezpośredniej pomocy socjalnej (finansowej lub
rzeczowej) najbardziej zagrożonym rodzinom. W ramach samorządowych
województw istnieją struktury wojewódzkie pomocy socjalnej, których zadaniem jest
jedynie nadzór nad strukturami powiatowymi, oraz - sporadycznie - dystrybucja
środków rządowych na dofinansowanie zadań z dziedziny pomocy socjalnej
zlecanych organizacjom pozarządowym. Mimo utworzenia struktur o charakterze
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
36
samorządowym (PCPR), samorządy lokalne nie mają wciąż wpływu na kształt
budżetów powiatowych struktur pomocy dziecku i rodzinie. Stąd budżety np. domów
dziecka czy rodzin zastępczych w danym powiecie wciąż tworzone są na poziomie
centralnym (Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej poprzez Ministerstwo Finansów).
Struktury powiatowe mają nikły wpływ na to, ile jest środków i w jaki sposób jest
wydawanych na zadania, które im podlegają. Dlatego organizacje pozarządowe nie
mają jeszcze pełnej szansy konkurowania z często zbiurokratyzowanymi i mało
elastycznymi instytucjami publicznymi.”
Wydaje się11, że wyżej opisane bariery nadal stanowią istotne problemy dla
poszerzenia i podniesienia jakości usług opiekuńczych. Wniosek dla Akceleratora
jest oczywisty: zbudowanie odmiejscowionego źródła funduszy możliwego do
wykorzystania wielokrotnie do budowania programów interwencyjnych
dostosowanych do potrzeb lokalnych (w tym we współpracy z samorządami na
poziomie lokalnym) może łagodzić zidentyfikowane bariery.
Finansowanie w obszarze sieroctwa.
Interesujący przypadek opisany w omawianym raporcie dotyczył finansowania za
pomocą dotacji państwowej niepublicznej placówki pełniącej rolę domu dziecka.
„Wrocław to modelowy przykład współpracy samorządu miejskiego z organizacjami
pozarządowymi. Jest to jedno z nielicznych miast, gdzie podpisuje się z
organizacjami umowy wieloletnie lub bezterminowe na finansowanie zadań będących
obowiązkiem samorządów - to już początki kontraktowania. Szczególnie interesująca
jest polityka dotycząca sieroctwa: rozpoczął się proces przekazywania domów
dziecka organizacjom pozarządowym lub likwidowania ich na rzecz rozwoju
rodzinnych form opieki, takich jak rodzinne domy dziecka i rodziny zastępcze.
W 1999 roku miasto zdecydowało się na eksperyment przekazania jednego z
dużych, otwartych na reformowanie pracy domów dziecka. Jesienią w lokalnych
gazetach ogłoszono skierowany do stowarzyszeń konkurs na przejęcie Domu
Dziecka przy ul. Lekcyjnej 29. Do konkursu stanęły dwa stowarzyszenia. Jednym z
kryteriów, jakie musiała spełnić organizacja ubiegająca się o przejęcie placówki, było
posiadanie doświadczenia w pracy z dziećmi i młodzieżą. Warunek ten (w
11
Patrz m.in. część 4.2
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
37
odróżnieniu od drugiej kandydującej organizacji) oraz pozostałe wymogi, m.in.
wiarygodności finansowej, spełniało Towarzystwo NASZ DOM, które wygrało konkurs
i 1 kwietnia 2000 roku przejęło placówkę na zasadzie bezterminowej umowy z
miastem, z określoną dotacją na 1 dziecko, gwarancją pracy dla wszystkich
zatrudnionych osób na czas 1 roku oraz gwarancją pokrycia części kosztu remontu.
Obecny dom jest więc placówką niepubliczną z dotacją państwową.”
Mobilny Punkt Porad i Informacji dla społeczności romskiej w Nowym Sączu
Omawiany raport zawiera bardzo interesujący przypadek montażu finansowego,
który doprowadził do powstania jednostki rokującej na stałe i poszerzające się
działanie w rozwiązywaniu lokalnych problemów społecznych. „W lutym 2000 roku
Fundusz Know How Ambasady Brytyjskiej zwrócił się do Stowarzyszenia Centrum
Informacji Społecznej z propozycją opracowania koncepcji poradnictwa
obywatelskiego dla Romów i jej wdrożenia. (…) Zarząd Miasta Nowy Sącz i
Starostwo Powiatu powołały (jako jedyne w całym województwie małopolskim) dwie
osoby na stanowiska pełnomocników ds. Romów, wspomaganych w pracy przez
dwóch Romów - reprezentantów społeczności romskiej miasta i powiatu (ich etaty
zostały sfinansowane przez MSWiA). (…) Program poradnictwa dla Romów
postrzegany był jako działanie z zewnątrz i dodatkowo ściągający fundusze (z Know
How Fund, jak i z innych źródeł za pośrednictwem Stowarzyszenia CIS). Pomimo
dużej przychylności, szczególnie prezydenta i starosty, wszyscy podkreślali brak
możliwości zaangażowania lokalnych środków finansowych. (…) Stowarzyszenie CIS
zaproponowało powołanie nowej organizacji, która miała stać się platformą
współpracy dotychczas nie występującą między Romami i Polakami. Pod koniec
2000 roku zawiązało się Stowarzyszenie na rzecz Integracji Romów i Polaków (…)
Ustalono, iż do czasu uzyskania osobowości prawnej przez Stowarzyszenie,
poradnictwo dla Romów będzie formalnym programem Stowarzyszenia CIS. (…)
Mobilny Punkt Porad i Informacji (MPPI) został uruchomiony 2 kwietnia 2001 r. W
jego finansowanie oprócz KHF i Fundacji im. Stefana Batorego włączyły się władze
lokalne. W równym stopniu miasto i powiat sfinansowały lokal dla MPPI i jego
utrzymanie, a także wynagrodzenia dla pełnomocników. Stowarzyszenie CIS
inkubowało program przez 10 miesięcy, a także monitorowało jego rozwój. Od 1
lutego 2002 r. program MPPI został przekazany Stowarzyszeniu na rzecz Integracji
Romów i Polaków w Nowym Sączu. Zespół MPPI planuje rozwój programu i
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
38
poszerzenie działalności w kierunku realizowania poradnictwa dla całej społeczności
nowosądeckiej, a nie tylko romskiej. (…) dzięki współpracy z lokalnym partnerem i
powolnemu budowaniu przekonania o potrzebie MPPI udało się uruchomić pierwszy,
i jak dotąd jedyny, mechanizm rozwiązywania „problemu romskiego” w obszarze
nowosądeckim. Dzięki jego funkcjonowaniu, przezwyciężono poczucie bezradności,
wyrażane zarówno po stronie administracji samorządowej w stosunku do problemów
zgłaszanych przez Romów, jak również bezradności Romów, a czasami nawet ich
agresji wobec lokalnych instytucji samorządowych. Aktualnie program postrzegany
jest jako bardzo ważny element ładu instytucjonalnego, wspierany w równym stopniu
przez władze miasta Nowy Sącz, jak i Starostwa Nowosądeckiego, które
zapowiadają umieszczenie finansowania MPPI jako stałej pozycji w obu budżetach
(miasta i powiatu).
Wniosek dla Akceleratora: dzięki łącznemu finansowaniu sponsorów i władz
samorządowych CIS udało się pomimo braku lokalnego operatora stworzyć od
podstaw dedykowany podmiot (MPPI), którego wartość władze samorządowe
doceniły na tyle, by zrewidować zasady konstruowania swoich budżetów, co miało
zapewnić funkcjonowanie MPPI na stałe i poszerzanie zakresu jego interwencji w
obszarach specyficznych dla lokalnej społeczności.
4.1.2. Standardy finansowania z pierwszej dekady po transformacji
Wprawdzie system finansowania usług opiekuńczych zmieniał się znacząco a
przestrzeni ostatnich dziesięcioleci (i zmienia się nadal dynamicznie – patrz rozdział
Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.), jednak niektóre schematy myślenia
wypracowane w pierwszej dekadzie po transformacji systemowej ostatniej dekady
ubiegłego wieku utrwaliły się dość mocno w systemie prawnym i postrzeganiu polityki
społecznej w Polsce, są zatem warte wspomnienia.
W 1999 roku Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej zatwierdziło do wdrożenia
standardy pod nazwą „Organizacja zakładów pielęgnacyjno-opiekuńczych.” W części
zatytułowanej „Finansowanie świadczeń” zapisano generalne zasady dotyczące
kierunków pozyskiwania środków finansowych na pokrywanie kosztów świadczeń:
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
39
„Dla zapewnienia optymalnego funkcjonowania zakładu pielęgnacyjno-opiekuńczego
należy zapewnić następujące źródła finansowania:
1. Utrzymanie nieruchomości – właściciel obiektu samorząd terytorialny
(finansuje koszty związane z utrzymaniem bazy materialnej)
2. Finansowanie kosztów świadczeń zdrowotnych – instytucje ubezpieczenia
zdrowotnego, Kasy Chorych
(w ramach zawartej umowy na realizację świadczeń zdrowotnych – pokrywanie
wydatków związanych z realizacją świadczeń – w tym koszty leków, sprzętu i
materiałów medycznych, środków pomocniczych, wydatki płacowe)
W przypadku poszerzenia działalności o usługi zdrowotne komenrcyjne – środki
własne podopiecznych i ich rodzin.
3. Finansowania zakwaterowania i wyżywienia – podopieczny i /lub jego
rodzina**; pomoc społeczna”
Odnośnik ** w powyższym Standardzie odwoływał się do obowiązującego
rozwiązania z ówczesnej ustawy o zakładach opieki zdrowotnej.
Wspomniana wyżej Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej:
Przewidywała, że do zakładów opieki zdrowotnej nie stosuje się przepisów
ustawy o działalności gospodarczej Dz.U. 1988 nr 41 poz. 324;
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
40
Została uchylona i zastąpiona przez Ustawę z dnia 15 kwietnia 2011 r. o
działalności leczniczej (Dz.U. 2011 Nr 112 poz. 654)
4.2. Oficjalne statystyki ostatnich lat
4.2.1. Opieka zastępcza nad dziećmi i młodzieżą12
Opieka oraz wychowanie dzieci i młodzieży pozbawionej całkowicie lub częściowo
opieki i wsparcia ze strony rodziny naturalnej, realizowana jest nie jak dotychczas w
ramach zadań pomocy społecznej, a poprzez system instytucjonalnej i rodzinnej
pieczy zastępczej. Zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej, w przypadku niemożności zapewnienia dziecku opieki i wychowania
przez rodziców umieszcza się je w placówkach opiekuńczo-wychowawczych,
regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych, interwencyjnych ośrodkach
preadopcyjnych, rodzinach zastępczych lub rodzinnych domach dziecka.
Od wielu lat można zaobserwować proces powolnego, lecz systematycznego
zwiększania udziału rodzin zastępczych lub rodzinnych domów dziecka w
sprawowaniu opieki zastępczej.
Pod koniec 2015 r. funkcjonowało 1 086 placówek instytucjonalnej pieczy zastępczej,
z tego 1 078 placówek opiekuńczo-wychowawczych (w obu przypadkach o 19
więcej niż w 2014 r.) oraz 6 regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych
i 2 ośrodki preadopcyjne. Wśród tych pierwszych działało 228 placówek rodzinnych,
667 socjalizacyjnych, 45 interwencyjnych, 17 specjalistyczno-terapeutycznych oraz
121 placówek łączących zadania. Placówki te łączą działania socjalizacyjne (w 121
placówkach), interwencyjne (w 117 placówkach) oraz specjalistyczno-terapeutyczne
(w 16 placówkach). Łączna liczba miejsc w instytucjonalnej pieczy zastępczej
wyniosła 19,6 tys., w tym, w placówkach opiekuńczo-wychowawczych 19,4 tys.
12
Wszystkie elementy tego podrozdziału pochodzą z [GUS 2013] rozdz. 2.1
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
41
Wykres 3. Dzieci w pieczy zastępczej w latach 2005–2015
Kartodiagram 1. Miejsca w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w 2015 roku
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
42
Wykres 4.Dzieci i młodzież w placówkach opiekuńczo-wychowawczych według grup wiekowych
rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka dzieci
Wykres 5. Struktura rodzinnej pieczy zastępczej według liczby rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka oraz liczby dzieci.
W całej Polsce liczba dzieci w wieku 0-17 umieszczonych w opiece zastępczej
kształtowała się na poziomie 9,3 na 1 tys. ludności w wieku 0-17 lat, natomiast dzieci
z rodzinnych form opieki zastępczej stanowiły 76,0% ogólnej liczby dzieci objętych
wszystkimi formami pieczy zastępczej (o 0,2 pkt. proc. mniej niż w 2014 r.). Wystąpiły
istotne różnice pomiędzy województwami (wykres X poniżej).
63,8%
29,7%
5,2%
1,3%
56,1% 27,2%
11,1%
5,6%
rodziny spokrewnione
rodziny niezawodowe
rodziny zawodowe
rodzinne domy dziecka
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
43
Wykres 6. Struktura rodzinnej pieczy zastępczej według liczby rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka oraz liczby dzieci.
W publikacjach seryjnych GUS, których przykładem jest ostatnie wydanie [GUS
2016] nie jest podejmowana tematyka instrumentów finansowych, ponieważ
finansowanie opisywanych usług objęte statystyką oficjalną ma w zasadzie jedno
źródło – budżetowe. Nakłady są natomiast w znacznym stopniu zależne od liczby
świadczeń. Za dodatkowe źródło można uznać wkład wolontariatu. W 2015 r.
placówki instytucjonalnej pieczy zastępczej w swojej działalności wspierane były
pracą 2,1 tys. wolontariuszy. Oczywiście w przypadku zwłaszcza rodzin
spokrewnionych można się spodziewać, że pomiędzy rodziną a usługą występują
przepływy finansowe poza tymi przepływami, które wynikają z finansowania
budżetowego. Jednak tego typu przepływów nie obejmuje statystyka oficjalna i
brakuje badań na ten temat.
Więcej o kwotach nakładów – w rozdziałach prezentujących dane z BDL (rozdział
4.2).
dolnośląskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
łódzkie
małopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
śląskie
świętokrzyskie
warmińsko-mazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
4
6
8
10
12
14
16
70,0 75,0 80,0 85,0
dzi
eci
w p
iecz
y z
ast
ępcz
ej w
wie
ku
0-1
7 n
a 1
ty
s
lud
nośc
i w
wie
ku
0
-17
lat
udział dzieci z rodzinnych form pieczy zastępczej w liczbie dzieci objętych pieczą
zastępczą (%)
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
44
4.2.2. Wspieranie rodziny13
Z punktu widzenia wzmocnienia opiekuńczych funkcji rodziny, ważną rolę odgrywają
placówki wsparcia dziennego.
W 2015 r. funkcjonowało 2 905 placówek (dla porównania, w 2012: 2863), w tym
2 243 opiekuńcze (w 2012: 2370), 421 specjalistycznych (w 2012: 365), 35 placówek
prowadzonych w formie pracy podwórkowej (w 2012: 7) oraz 206 w połączonych
formach (w 2012: 121). Łącznie w 2015 roku było o 64 mniej placówek, niż w roku
poprzedzającym - 2014 r. (2 969; spadek nastąpił wyłącznie w liczbie placówek
opiekuńczych – o 121, a w pozostałych typach wystąpił wzrost ich liczby).
Podobnie jak w roku poprzednim, dla 57 % placówek dziennych organem
prowadzącym był samorząd gminny, powiatowy i wojewódzki. Pozostałe prowadzone
były m.in. przez stowarzyszenia, kościoły, fundacje i organizacje społeczne.
Wykres 7. Dzieci w placówkach wsparcia dziennego na 1 tys. mieszkańców a wielkość placówki.
Istotną rolę z punktu widzenia finansowania usług stanowił wolontariat. W
placówkach wsparcia dziennego ogółem na jednego wolontariusza przypadało
13
Wszystkie elementy tego podrozdziału pochodzą z [GUS 2013] rozdz. 2.3 oraz z [GUS 2016] rozdz. 2.3
dolnośląskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie łódzkie
małopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie śląskie
świętokrzyskie
warmińsko-mazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
0
5
10
15
20
25
15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0
dzi
eci
w p
lacó
wk
ach
wsp
arc
ia d
zien
neg
o n
a 1
ty
s.
mie
szk
ań
ców
w w
iek
u 0
-17
lat
wielkość placówki wsparcia dziennego
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
45
średnio 16 wychowanków. W ośmiu województwach wskaźnik ten był niższy niż
przeciętna dla kraju (od 9,1 w województwie lubuskim do 15,8 w województwie
dolnośląskim). Wśród pozostałych ośmiu województw wskaźnik osiągnął wartość od
17,8 w województwie łódzkim do 23,8 w województwie pomorskim.
Wykres 8. Liczba wychowanków placówek wsparcia dziennego przypadająca na jednego wolontariusza
Poza placówkami wsparcia dziennego funkcję wspierającą rodziny przeżywające
trudności w sprawowaniu opieki nad dziećmi pełnili również asystenci rodzin oraz
rodziny wpierające. W 2015 r. 82 rodziny wspierające pomagały 89 rodzinom w
wypełnianiu obowiązków rodzicielskich. 3,8 tys. asystentów rodziny służyło pomocą
41,7 tys. rodzin zapobiegając zaistnieniu przesłanek do odebrania dzieci rodzicom
i umieszczenia ich w opiece zstępczej lub umożliwiając odzyskanie władzy
rodzicielskiej i powrót dzieci do rodziców. Ponadto 132,1 tys. rodzin skorzystało z
poradnictwa specjalistycznego.
W 2015 r. kontynuowano program Karta Dużej Rodziny oferujący rodzinom
wielodzietnym tj. przynajmniej z trójką dzieci, system zniżek oraz dodatkowych
uprawnień przy korzystaniu z oferty kulturalnej, rekreacyjnej, transportowej na terenie
całego kraju. Ponad 289 tys. rodzin otrzymało kartę, co oznaczało, że karta została
przyznana 546,1 tys. rodziców lub małżonków rodziców oraz 959,8 tys. dzieci.
0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0
Zachodniopomorskie
Wielkopolskie
Warmińsko-mazurskie
Świętokrzyskie
Śląskie
Pomorskie
Podlaskie
Podkarpackie
Opolskie
Mazowieckie
Małopolskie
Łódzkie
Lubuskie
Lubelskie
Kujawsko-pomorskie
Dolnośląskie
Polska
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
46
4.2.3. Świadczenia rodzinne14
Świadczenia rodzinne mają na celu finansowe wsparcie rodziny, jeśli na jej
utrzymaniu pozostaje dziecko (dzieci) lub osoba niepełnosprawna wymagająca opieki
i pomocy. System świadczeń rodzinnych oparty jest o zasadę pomocniczości.
Osobami w pierwszej kolejności zobowiązanymi do łożenia na utrzymanie dzieci są
ich rodzice. Pomoc państwa w postaci wspomnianych świadczeń rodzinnych
przysługuje po sprawdzeniu wszystkich kryteriów. Oprócz posiadania dziecka na
utrzymaniu, głównym kryterium uprawniającym do świadczeń rodzinnych (zasiłku
rodzinnego i dodatków do niego) jest przeciętny miesięczny dochód, w przeliczeniu
na osobę w rodzinie.
Kryterium dochodowe dotyczy dochodu netto, tj. po odliczeniu podatku dochodowego
i składek na ubezpieczenie społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne i od 1
listopada 2012 r. wynosiło 539 zł na osobę lub 623 zł na osobę, jeśli w rodzinie
wychowuje się dziecko niepełnosprawne. Dla porównania w systemie pomocy
społecznej kryterium dochodowe uprawniające do świadczeń pieniężnych od 1
października 2012 r. – wynosiło 456 zł na osobę w gospodarstwie domowym, a w
przypadku osób samotnie gospodarujących – 542 zł. Niezależnie od wysokości
dochodu rodziny przyznawane były: jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się
dziecka, zasiłek pielęgnacyjny oraz świadczenie pielęgnacyjne.
Również w 2015 roku kwoty kryterium dochodowego stosowane w systemie
świadczeń rodzinnych są wyższe niż te w systemie świadczeń z pomocy społecznej
w 2015 r., w którym wynosiły 514 zł na osobę w gospodarstwie domowym oraz 634
zł w przypadku osób samotnie gospodarujących.
Niektóre świadczenia przyznawane były niezależnie od dochodu. Poniższy schemat
ilustruje strukturę świadczeń rodzinnych oraz kwoty kryterium dochodowego dla
każdego z nich w 2015 roku.
14
Wszystkie elementy tego podrozdziału pochodzą z [GUS 2013] rozdz. 2.5 oraz z [GUS 2016] rozdz. 2.5
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
47
Świadczenie, dla którego kryterium dochodowe wynosi 1922 zł netto na osobę w rodzinie
Świadczenie, dla którego kryterium dochodowe wynosi 764 zł na osobę w rodzinie (od 1 XI 2015)
Świadczenie, dla którego kryterium dochodowe wynosi 674 zł na osobę w rodzinie lub 764 zł - jeśli
w rodzinie wychowuje się dziecko niepełnosprawne (od 1 XI 2015)
Świadczenie przyznawane bezterminowo lub do końca miesiąca, w którym traci ważność orzeczenie
o niepełnosprawności
Ilustracja 4. Rodzaje świadczeń rodzinnych
Jak już wspomniano, struktura wydatków budżetowych (objętych statystyką GUS) w
podziale na rodzaje świadczeń jest pochodną liczby tych świadczeń. Ilustruje to
dobrze poniższy Wykres 9.
Świadczenia rodzinne
Zasiłek rodzinny
Dodatki do zasiłku rodzinnego z tytułu:
- urodzenia dziecka
- opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego
- samotnego wychowywania dziecka
- wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej
- kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego
- podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania
- rozpoczęcia roku szkolnego
Jednorazowa zapomoga z tytułu
urodzenia się dziecka
Świadczenia opiekuńcze
Zasiłek pielęgnacyjny
Świadczenie pilęgnacyjne
Specjalny zasiłek
opiekuńczy
Gminne świadczenia na rzecz rodziny*
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
48
Wykres 9. Struktura wydatków oraz świadczeń rodzinnych według rodzaju świadczenia w 2012 roku.
Wykres 10. Struktura wydatków oraz świadczeń rodzinnych według rodzaju świadczenia w 2015 roku.
Wśród świadczeń rodzinnych, dominującą pozycję stanowiły zasiłki rodzinne,
których w 2015 r. przeciętnie miesięcznie wypłacono 2 035,4 tys. Było to jednak o
5,7% mniej niż w 2014 r. (2 159,4 tys.). Około 25% (509,7 tys.). wszystkich dzieci, na
2476,7
1264,2
3448,8
279,2
zasiłek rodzinny
dodatki do zasiłku
świadczenia opiekuńcze
jednorazowa zapomoga z tytułu
urodzenia się dziecka
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
49
które wypłacany był zasiłek rodzinny, stanowiły dzieci do 5 roku życia, ok. 66%
(1 345,6 tys.) - powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 lat, a pozostałe 9% - osoby
pełnoletnie do ukończenia 24 roku życia. W 2015 r. na zasiłki rodzinne wydatkowano
kwotę 2 476,7 mln zł i była ona o ok. 3,9% niższa niż w 2014 r. (2 576,0 mln zł).
Przeciętna miesięczna kwota zasiłku rodzinnego wynosiła w 2015 r. – 101,40 zł (w
2014 r. – 99,41 zł).
Druga grupa świadczeń rodzinnych to dodatki do zasiłku rodzinnego. Aby rodzina
mogła z nich skorzystać, musiała mieć prawo do otrzymywania zasiłku rodzinnego.
Najwięcej dodatków wypłacono w 2015 roku z tytułu: wychowania dziecka w rodzinie
wielodzietnej – przeciętnie miesięcznie 334,5 tys. świadczeń (około 35%
przyznanych dodatków) oraz podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem
zamieszkania – przeciętnie miesięcznie 204,3 tys. świadczeń (22%). W 2015 r.
wypłacono dodatki do zasiłków rodzinnych na kwotę 1 264,2 mln zł, tj. o 3,8%
mniejszą w porównaniu do 2014 r. (1 314,5 mln zł).
Warto zwrócić uwagę, że w stosunku do 2012 roku spadła w 2015 kwota
wypłaconych zasiłków rodzinnych oraz dodatków do nich, natomiast wzrosła kwot na
świadczenia opiekuńcze (w stosunku do 2014 roku ta kategoria świadczeń
nieznacznie spadła w 2015 roku).
Wydatki budżetu państwa w 2012 r. na realizację ustawy o świadczeniach rodzinnych
wyniosły ogółem ok. 8 285 mln zł, z tego na świadczenia rodzinne przypadało ok. 7
734 mln zł (o 2,74% mniej niż w 2011 r. – 7 952 mln zł).
Na 31,1 tys. jednorazowych zapomóg z tytułu urodzenia się dziecka wydano kwotę
373,1 mln zł. Ponadto na prawie 14 tys. zapomóg wypłacanych ze środków
własnych, gminy wydały ok. 13 mln zł.
Wydatki budżetu państwa w 2015 r. na realizację ustawy o świadczeniach rodzinnych
wyniosły ogółem ok. 8 065,9 mln zł (o 6,7% więcej niż w 2014 r. i o 2,6% mniej, niż w
2012 r.).
Na jednorazowe zapomogi z tytułu urodzenia dziecka (23,3 tys. – przeciętna
miesięczna liczba świadczeń, 23,2 tys. w 2014 r.) wydano podobną kwotę, jak w
2014 r., tj. 279,2 mln zł (jednak znacząco mniejszą, niż w 2012 roku). Ponadto, na
prawie 9 tys. zapomóg wypłacanych ze środków własnych, gminy wydały ok. 7,5 mln
zł, tj. o 24,4% więcej niż w 2014 r. (6,0 mln zł) ale o ok. 42,3% mniej, niż w 2012 r. .
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
50
4.2.4. Stacjonarne zakłady pomocy społecznej15
Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej,
współpracując na zasadzie partnerstwa, z podmiotami niepublicznymi, w tym z
organizacjami pozarządowymi, kościołami i związkami wyznaniowymi.
Pod koniec 2015 r. funkcjonowało 1 655 stacjonarnych zakładów pomocy
społecznej (o 36 placówek, czyli 2,2% więcej niż w 2014 r. oraz o 101, czyli o 6,5%
więcej, niż w 2012 roku), wśród których 51,5% stanowiły domy pomocy społecznej
(853), 21,6% to placówki dla osób bezdomnych – domy, schroniska, noclegownie
(357), 4,1% – domy dla matek z dziećmi i kobiet w ciąży (68), 22,8% – placówki
zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub
osobom w podeszłym wieku w ramach działalności gospodarczej lub statutowej,
stacjonarne środowiskowe domy samopomocy, rodzinne domy pomocy i pozostałe
niezaklasyfikowane do powyższych kategorii (377). Ponadto działało 57 filii zakładów
(o 5 mniej, niż w 2012 roku).
Dla 795 stacjonarnych placówek pomocy społecznej i ich filii (w 2012: 798) organem
prowadzącym był samorząd terytorialny – 46,4% (a w przypadku domów pomocy
społecznej 71,5%). Pozostałe zakłady prowadzone były m.in. przez: kościoły i
związki wyznaniowe (łącznie 297, w tym przez Kościół Katolicki – 279), osoby
fizyczne, stowarzyszenia, fundacje i inne podmioty gospodarcze.
Niektóre zakłady świadczą usługi dla różnych grup mieszkańców, posiadają tzw.
„oddziały”. Uwzględniając zróżnicowaną działalność skierowaną do poszczególnych
grup mieszkańców, możemy mówić o 1 886 (w 2012 r.: 1733) takich „miejscach
pobytu” w placówkach macierzystych. Najwięcej (529, tj. 28,0%) przeznaczonych
było dla osób w podeszłym wieku, 357 (18,9%) dla osób bezdomnych, 290 (15,4%)
dla osób przewlekle somatycznie chorych, 215 (11,4%) dla osób przewlekle
psychicznie chorych, 189 (10,0%) dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie,
103 (5,5%) dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie, 68 (3,6%) dla
15
Wszystkie elementy tego podrozdziału pochodzą z [GUS 2013] rozdz. 2.6.1 oraz z [GUS 2016] rozdz. 2.6.1
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
51
matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, natomiast 61 (3,2%) dla osób
niepełnosprawnych fizycznie oraz 74 dla innych osób (3,9%).
Stacjonarne zakłady pomocy społecznej dysponowały łącznie 114,0 tys. miejsc (o 5,5
tys., czyli 5,3% więcej niż w 2012 r.). Wskaźnik miejsc na 10 tys. ludności wyniósł
29,7 (w 2012 r.: 28,1).
Strukturę osób korzystających ze stacjonarnych zakładów pomocy społecznej
ilustruje poniższy Wykres 1116
Wykres 11. Mieszkańcy stacjonarnych zakładów pomocy społecznej według „oddziałów”
Większość osób przebywających w stacjonarnych zakładach pomocy społecznej
(81,5%) uczestniczyła przynajmniej w części w finansowaniu swego pobytu
pokrywając koszty z dochodów własnych, np. własnej emerytury, renty, zasiłku
stałego, z czego zaledwie 5,8% z nich pokrywało koszty w pełnej wysokości. Dla
6,7% mieszkańców pobyt opłacany był w całości przez gminę lub budżet państwa,
2,3% przez rodzinę, a 1,8% przebywających w omawianych zakładach zwolniono z
odpłatności. Pobyt pozostałych osób (7,6%) finansowany był z innych źródeł.
16
Udział procentowy poszczególnych kategorii określono według liczby osób przebywających w domach lub na „oddziałach”. Przykładowo, nazwa oddziału „dla osób w podeszłym wieku” nie oznacza, że znajdują się tam wyłącznie osoby w podeszłym wieku; mogą tam również przebywać osoby młodsze.
osoby w podeszłym
wieku
20,4 %
przewlekle somatycznie
chorzy
19,3 %
dorośli niepełn.
intelektualnie
14,0 %
dzieci i młodzież niepeł.
intelekt.
5,0 %
przewlekle
psychicznie chorzy
21,2 %
niepełnosprawni
fizycznie
1,9 %
matki z małoletnimi
dziećmi i kobiety w ciąży
1,4 %
bezdomni
15,9 % pozostali
0,9 %
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
52
Ponadto w opiekę nad mieszkańcami stacjonarnych zakładów pomocy społecznej
zaangażowało się 4,8 tys. wolontariuszy.
4.2.5. Świadczenia pieniężne i niepieniężne w ramach systemu pomocy
społecznej1718
Oprócz stacjonarnych form pomocy społecznej realizowana jest również pomoc
środowiskowa polegająca na udzielaniu świadczeń pieniężnych i niepieniężnych
osobom spełniającym określone kryteria i zakwalifikowanym do otrzymania takiej
pomocy w miejscu ich zamieszkania. Zmiany w prawodawstwie dokonane w 2004 r.
stworzyły dwa nowe, uzupełniające się, ale odrębne systemy wsparcia, tj. system
pomocy społecznej i system świadczeń rodzinnych. Prezentowane w tym
podrozdziale dane dotyczą systemu pomocy społecznej.
Środowiskową pomoc pieniężną stanowią między innymi różnego rodzaju zasiłki np.:
stałe, okresowe, celowe, pomoc na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki, pomoc
dla cudzoziemców, natomiast pomoc niepieniężna obejmuje m.in: posiłek,
schronienie w placówkach dla bezdomnych, ubranie, sprawienie pogrzebu, usługi
opiekuńcze, pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej. Osoby potrzebujące
mogły otrzymać pomoc w obu formach.
Wykres 12. Kwota świadczeń (w zł) według rodzaju pomocy środowiskowej w 2012 roku
17
Wszystkie elementy tego podrozdziału pochodzą z [GUS 2013] rozdz. 2.6.2 oraz z [GUS 2016] rozdz. 2.6.2 18
Począwszy od 2012 r. zmienił się zakres prezentowanych danych poprzez wyłączenie informacji na temat pomocy społecznej dla rodzin zastępczych oraz rodzinnych i socjalizacyjnych placówek opiekuńczo-wychowawczych, która jest od 2012 r. regulowana przez ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
53
Wykres 13. Kwota świadczeń (w tys. zł) według rodzaju pomocy środowiskowej w 2015 roku.
Zsumowana liczba osób korzystających z form pomocy pieniężnej i form pomocy
niepieniężnej wyniosła w 2015 r. 2,4 mln19 (czyli o ok. 8% mniej, niż w 2012 r.). W
stosunku do 2012 roku zmalał udział świadczeń niepieniężnych (z 29,9% do 27,8%).
W ramach pomocy społecznej organizowanej i świadczonej przez jednostki
samorządu terytorialnego (zadania własne i zlecone), a także realizowanej przez
powiatowe centra pomocy rodzinie (zadania własne oraz z zakresu administracji
rządowej), na pomoc społeczną w 2015 r. wydano łącznie 3,6 mld zł (o 3,9 mln zł
więcej niż w 2014 r. i 477,2 mln zł więcej, niż w 2012 r.).
Pomoc pieniężna w 2015 r. wyniosła 2,6 mld zł (o 17,4 mln mniej niż w 2014 r.), co
stanowiło 72,2% wydatkowanej kwoty ogółem. Z tego na zasiłki stałe przeznaczono
939,6 mln zł (o 41,4 mln zł więcej niż w 2014 r.), na zasiłki okresowe – 908,9 mln zł
(o 52,4 mln zł mniej niż w 2014r.), na zasiłki celowe – 743,5 mln zł (o 8,3 mln zł mniej
niż w roku 2014), a na pozostałe formy pomocy pieniężnej – 23,5 mln zł (o 1,9 mln zł
więcej niż w 2014r.).
W ramach pomocy niepieniężnej na świadczenia wydano ok. 1 mld zł, tj. 27,8%
kwoty ogółem (o 21,2 mln zł więcej niż w 2014 r.). Na zapewnienie posiłków
przeznaczono prawie 44% kwoty wydatkowanej na pomoc niepieniężną (o 12,8
mln zł mniej niż w 2014 r.). Znacznie mniej wydano na ubranie (0,9 mln zł – o 0,1 mln
19
W przypadku, gdy osoba otrzymała pomoc w formie pieniężnej i niepieniężnej, była liczona podwójnie.
2 615 490 912 72%
1 007 746 884 28%
pomoc pieniężna
pomoc niepieniężna
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
54
zł więcej niż w 2014 r.), schronienie (58,3 mln zł – o 8,2 mln zł niż w 2014r.) oraz
sprawienie pogrzebu 12,4 mln zł (o 0,2 mln zł więcej niż w 2014 r.). Na usługi
opiekuńcze wraz ze specjalistycznymi usługami opiekuńczymi wydatkowano kwotę
493,3 mln zł (o 25,5 mln zł więcej niż w 2014 r.). Na pozostałe formy pomocy
niepieniężnej – 1,7 mln zł (o 0,1 mln zł więcej niż w roku 2014).
4.2.6. Wydatki budżetu państwa w działach klasyfikacji budżetowej: 852
„Pomoc społeczna” i 853 „ Pozostałe zadania w zakresie polityki
społecznej”20
W dziale 852 „Pomoc społeczna” wydatki budżetu państwa realizowane były w pięciu
częściach budżetowych:
34 Rozwój regionalny,
42 Sprawy wewnętrzne,
44 Zabezpieczenie społeczne,
63 Rodzina,
85 Województwa.
Udział środków w ramach części 85 Województwa od kilku lat oscyluje wokół 99% (w
2015 r. stanowiło 99,2%, w 2012 r. - 99,3%, a w 2011 r. - 99,4%) a środki prawie w
całości przekazywane są do jednostek samorządu terytorialnego w postaci dotacji i
subwencji. Udział pozostałych części budżetowych w wydatkach działu 852 stanowi
więc poniżej 1% i są to głównie wydatki realizowane w postaci wydatków bieżących
jednostek budżetowych.
W 2015 r. nie zmieniły się główne kierunki wydatkowania środków w ramach działu
852. Najwięcej środków – 10 050 mln zł (o 369 mln zł więcej niż przed rokiem),
skierowano na wypłaty świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu
alimentacyjnego oraz składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z
ubezpieczenia społecznego za osoby otrzymujące świadczenie pielęgnacyjne na
podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych (rozdz. 85212). Stanowiły
one 68,4% wydatków działu 852 (w 2014 r. – 66,9%). Nadal znaczącą pozycją w
wydatkach działu 852 pozostały wydatki na zasiłki i pomoc w naturze oraz składki na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osoby, które rezygnują z zatrudnienia
20
Wszystkie elementy tego podrozdziału pochodzą z [GUS 2013] rozdz. 2.6.3 oraz z [GUS 2016] rozdz. 2.6.3
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
55
w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad
długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny (rozdz. 85214). Przeznaczono na
nie 888 mln zł (o 52 mln zł mniej, niż w 2014 r.), przez co ich udział w wydatkach
działu 852 obniżył się o 0,4 p. proc. do poziomu 6,1%. Strukturę wydatków z budżetu
państwa w dziale 852 przedstawia poniższy Wykres 14.
Wykres 14. Struktura wydatków z budżetu państwa w dziale 852 w latach 2013-2015.
W 2015 r. z wydatków w dziale 852 „Pomoc społeczna” na 1 mieszkańca Polski
przypadało średnio 382 zł (w 2014 r. – 376 zł).
Wydatki z budżetu państwa zrealizowane w dziale 853 „ Pozostałe zadania w
zakresie polityki społecznej” wykazane zostały w dziewięciu częściach budżetowych:
30 Oświata i wychowanie,
31 Praca,
34 Rozwój regionalny,
44 Zabezpieczenie społeczne,
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
56
45 Sprawy zagraniczne i członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej,
54 Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych,
72 Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
73 Zakład Ubezpieczeń Społecznych i
85 Województwa.
W 2012 r. największy udział (61,6% ogółu wydatków w dziale 853) miały wypłaty
renty socjalnej zrealizowane przez część 73 ZUS w ramach rozdziału 85347,
wydatkowane jako świadczenia na rzecz osób fizycznych. Znaczący udział (21,5%) w
wydatkach działu 853 stanowiły również dotacje dla Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (rozdz. 85324) wypłacone w ramach części
44 Zabezpieczenie społeczne.
Struktura wydatków w kolejnych latach (2013-2015) nie podlegała istotnym zmianom
jakościowym. Obrazuje to poniższy Wykres 15.
Wykres 15. Struktura wydatków z budżetu państwa w dziale 853 w latach 2013-2015.
Nadal dominowały wypłaty renty socjalnej (rozdz. 85347) zrealizowane przez ZUS.
Osiągnęły one kwotę 2 457 mln zł, czyli 63,3% ogółu wydatków w dziale 853 (w 2014
r. – 63,1%). Znaczący udział stanowiły również dotacje dla Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (rozdz. 85324), na które skierowano
741 mln zł (19,1% wydatków działu 853).
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
57
W 2015 r. z wydatków w dziale 853 na 1 mieszkańca Polski przypadało średnio
101 zł (w 2014 r. – 96 zł).
4.2.7. Finansowanie zadań w obszarze pomocy społecznej na poziomie
jednostek samorządowych21
Finansowanie zadań w obszarze pomocy społecznej na poziomie jednostek
samorządowych realizowane jest podobnie jak w przypadku budżetu państwa w
ramach działów 852 i 853. Zadania te wynikają głównie z ustawy o pomocy
społecznej i są prowadzone w ramach zadań własnych oraz zadań zleconych.
Zadania własne finansowane są z własnych środków jednostek samorządu
terytorialnego (możliwe jest otrzymanie dotacji celowych z budżetu państwa na ich
dofinansowanie), natomiast środki na realizację zadań zleconych zapewnia budżet
państwa w postaci dotacji.
W 2015 r. na wydatki w obu działach z budżetów jednostek samorządowych
wszystkich kategorii (gmin, miast na prawach powiatu, powiatów i województw
samorządowych) przekazano (wraz ze środkami otrzymanymi z budżetu państwa)
łączną kwotę 27 803 mln zł, czyli o 116 mln zł mniejszą, niż przed rokiem. Udział
wydatków działów: 852 i 853 w strukturze wydatków budżetowych ogółem pozostał
na poziomie 2014 r. i również wynosił 14,2%. W dziale 852 zrealizowano 24 833 mln
zł (o 498 mln zł więcej niż w poprz. roku), natomiast w dziale 853 – 2 969 mln zł (o
614 mln zł mniej).
Na 1 mieszkańca Polski, z wydatków w działach 852 i 853 poniesionych przez
jednostki samorządowe w 2015 r. przypadało przeciętnie 723 zł (w 2014 r. – 725 zł),
przy czym w ramach działu 852 wydatkowano średnio 646 zł a działu 853 średnio 77
zł (w 2014 r. było to odpowiednio: 632 zł i 93 zł).
Ponad połowa wydatków przypada na gminy. Około 30% realizują miasta na
prawach powiatu a ok. 17% powiaty ziemskie. Udział wydatków wojewódzkich haha
się w okolicach 3%. Ilustruje to poniższy Wykres 16.
21
Rozdział ten jest cytatem z [GUS 2016] rozdział 2.6.3.1.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
58
Wykres 16. Udział jednostek samorządu terytorialnego w wydatkach w działach 852 i 853.
W kolejnych podrozdziałach przedstawiono za [GUS 2016] informacje dotyczące
wydatków w wyżej wymienionych kategoriach jednostek samorządowych.
Uzupełniono je o kartodiagramy wykonane na podstawie danych z BDL za pomocą
Przeglądarki Danych Geostatystycznych (narzędzie imap) dostępnej na stronie
internetowej https://geo.stat.gov.pl/imap/ . Na kartodiagramach dodatkowo pokazano
wydatki na cele administracji publicznej (porównawczo) oraz na cele edukacyjnej
opieki wychowawczej (ze względu na obszar zainteresowania Akceleratora.
4.2.7.1. Finansowanie z budżetów gmin i miast na prawach powiatów22
Z budżetów gmin w 2015 r. wydatkowano łącznie 14 159 mln zł (dział 852 –13 718
mln zł, dział 853 – 441 mln zł), czyli 50,9% wszystkich środków przekazanych z
budżetów jednostek samorządowych. Spośród tych świadczeń na wypłatę świadczeń
rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz na składki na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego (rozdz. 85212) przekazano 7 792
mln zł (55,0% łącznej kwoty gminnych wydatków pochodzących z działów 852 i 853).
Znaczące pozycje stanowiły także wydatki na zasiłki stałe, celowe i pomoc w naturze
(rozdz. 85214 i 85216), na które przeznaczono 1 653 mln zł (11,7%) oraz na
finansowanie działalności ośrodków pomocy społecznej (rozdz. 85219) – 1 664 mln
22
Rozdział ten jest cytatem z [GUS 2016] rozdział 2.6.3.1. w części: „Z budżetów gmin” oraz „„Z budżetów miast na prawach powiatu”, zaś mapa jest opracowana na podstawie danych z BDL za pomocą narzędzia imap.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
59
zł (11,8%). Od dwóch lat zwiększają się wydatki gmin na zadania nałożone przez
ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz o wspieraniu rodziny i systemie
pieczy zastępczej23. W 2015 r. przekroczyły one kwotę 122 mln zł, z czego ponad
110 mln zł przeznaczono na wspieranie rodzin (rozdz. 85206), natomiast na kluby
dziecięce (rozdz. 85306) i zaangażowanie dziennych opiekunów (rozdz. 85307) - 6
mln zł.
Z budżetów miast na prawach powiatu (zobowiązanych do realizacji zadań w
zakresie pomocy społecznej nałożonych zarówno na gminy jak i na powiaty) w 2015
r. na wydatki w działach 852 i 853 przeznaczono łącznie 8 407 mln zł (dział 852 – 7
393 mln zł, dział 853 – 1 014 mln zł), czyli 30,3% środków wydatkowanych przez
jednostki samorządowe na zadania w tym zakresie. Na wypłaty świadczeń
rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz opłatę składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego (rozdz. 85212)
przekazano 2 365 mln zł (28,1% wydatków miast w obu działach). Z kolei na
finansowanie infrastruktury pomocy społecznej, czyli domów pomocy społecznej
(rozdz.85202) przekazano 1 094 mln zł (13,0%), a na utrzymanie placówek
opiekuńczo-wychowawczych (rozdz.85201) – 516 mln zł (6,1%).
Na realizację zadań wynikających z ustaw o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3
oraz o wspieraniu rodziny w 2015 r. wypłacono ponad 53 mln zł a środki te zostały
rozdysponowane głównie w rozdz. 85206 wspieranie rodziny. Natomiast na rodziny
zastępcze (rozdz. 85204) przekazano 328 mln zł (3,9% łącznych wydatków miast w
działach 852 i 853).
23
Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2011 r. Nr 45, poz.235 z późn. zm.), Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz.887 z późn. zm.)
60
Kartodiagram 2. Wydatki z budżetów gmin i miast na prawach powiatów w Działach 750, 852, 853 i 854 w latach 2010-2015.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
61
4.2.7.2. Finansowanie z budżetów powiatów ziemskich24
Wydatki powiatów ziemskich w omawianych działach w 2015 r. wyniosły
4 585 mln zł, co stanowiło 16,5 % łącznych wydatków jednostek samorządowych w
obszarze pomocy społecznej (dział 852 – 3 563 mln zł, dział 853 – 1 022 mln zł).
Zostały one przeznaczone głównie na finansowanie infrastruktury pomocy
społecznej, czyli domów pomocy społecznej (rozdz. 85202) – 1 864 mln zł (40,7%
wydatków powiatów w obu działach) oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych
(rozdz. 85201) – 654 mln zł (14,3%). Na rodziny zastępcze (rozdz. 85204)
przekazano 644 mln zł (14,0%). Z budżetów powiatów finansowane były również
powiatowe urzędy pracy (rozdz. 85333), na które przeznaczono 801 mln zł (17,5%).
24
Rozdział ten jest cytatem z [GUS 2016] rozdział 2.6.3.1. w części: oraz „Wydatki powiatów ziemskich”, zaś mapa jest opracowana na podstawie danych z BDL za pomocą narzędzia
62
Kartodiagram 3. Wydatki z budżetów powiatów ziemskich w Działach 750, 852, 853 i 854 w latach 2010-2015
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
63
4.2.7.3. Finansowanie z budżetów województw samorządowych25
Z budżetów województw samorządowych na wydatki w działach 852 i 853
w 2015 r. przeznaczono 652 mln zł (dział 852 – 160 mln zł, dział 853 – 492 mln zł),
czyli 2,3% łącznych wydatków jednostek samorządowych w działach 852 i 853. Na
funkcjonowanie wojewódzkich urzędów pracy (rozdz. 85332) rozdysponowano blisko
256 mln zł (39,2% wydatków województw samorządowych w obu działach),
natomiast kwotę przekraczającą 256 mln zł (39,3%) przekazano na zadania
określane jako „pozostała działalność”.
25
Rozdział ten jest cytatem z [GUS 2016] rozdział 2.6.3.1. w części: „Z budżetów województw samorządowych” oraz „Wydatki powiatów ziemskich”, zaś mapa jest opracowana na podstawie danych z BDL za pomocą narzędzia
65
4.2.8. Finansowanie z programów operacyjnych
Kartodiagram 5. Finansowanie z programów operacyjnych
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
66
4.3. Analizy dotyczące ostatnich lat
4.3.1. Problemy metodologiczne studiów nad usługa-mi opiekuńczymi
Tytuł niniejszego podrozdziału jest cytatem z opracowania przeglądowego
[Krzyszkowski J. 2006]. Istotnie, jak stwierdza Autor „Studia porównawcze polityki
społecznej, pomocy społecznej i mieszczących się w tym obszarze usług
opiekuńczych napotykają na liczne trudności metodologiczne wynikające ze
złożoności badanej materii. Organizatorami opieki są zarówno instytucje publiczne,
jak i organizacje pozarządowe lub prywatne, a także nieformalni opiekunowie:
członkowie rodzin, przyjaciele, sąsiedzi, wolontariusze, itp. Różnorodne są także
zasady finansowania usług opiekuńczych. Mieści się tutaj zarówno nieodpłatna, dar-
mowa opieka nieformalnych, rodzinnych opiekunów, jak i usługi wynagradzane
zasiłkami dla opiekunów lub opłacane z ubezpieczeń pielęgnacyjnych. Usługi mogą
być świadczone przez profesjonalnych opiekunów prowadzących samodzielną
działalność gospodarczą lub zatrudnianych przez właścicieli prywatnych agencji
usługowych. Różna jest także lokalizacja usług: mogą być świadczone w miejscu
zamieszkania klientów, w domach dziennego pobytu lub stacjonarnie w instytu-cjach
opieki całkowitej, jakimi są domy pomocy społecznej. Tendencją ogólnoeuropejską
jest redukcja usług stacjonarnych na rzecz środowiskowych, czyli świadczonych w
miejscu zamieszkania usługobiorcy, co jest spowodowane zarówno względami
ekonomicz-nymi (wysokie koszty opieki stacjonarnej) jak i prefe-rencjami
podopiecznych, ludzi starych i niepełno-sprawnych, którzy często traktują
zamieszkanie w domu pomocy społecznej jako ostateczność. Bezpośrednich
dostawców usług opiekuńczych można podzielić na płatnych opiekunów
zatrudnionych w publicznych placówkach pomocy społecznej czy ośrodkach zdrowia,
jak i pracowników niepublicznych, po-zarządowych organizacji i prywatnych agencji
świadczących Jeszcze inną kategorią są opiekunowie niezależni, korzystający
jedynie z pośrednictwa pracy odpowiednich agencji. Dla nich samozatrudnienie może
być drugą, dodatkową pracą. Opiekunowie mogą mieć różnych pracodawców
(publicznych lub niepublicznych), ale mogą być także zatrudniani bezpośrednio przez
podopiecznych bądź ich rodziny.
Całkowicie odmienną kategorię stanowią opiekuno-wie nieformalni, nieodpłatnie
świadczący usługi w miejscu zamieszkania. Są nimi głównie członkowie rodzin
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
67
świadczący usługi ze względów emocjonalnych, poczucia obowiązku,
odpowiedzialności za swoich krewnych, często zamieszkujący razem z podopiecz-
nymi bądź w pobliżu. W grupie opiekunów nieformalnych umieścić można także
wolontariuszy świadczących usługi jedynie za zwrot ponoszonych kosztów.
Przedstawiona różnorodność organizatorów, dostaw-ców, zasad finansowania oraz
form opieki powoduje zrozumiałe trudności w analizie systemów opiekuńczych (…)”
4.3.2. Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej
Jedną z niewielu publikacji traktujących wprost o instrumentach finansowych w
obszarze działań społecznych jest Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej
(KPRES) wypracowany przez Grupę ds. Strategicznych działającą w ramach Zespołu
ds. Rozwiązań Systemowych w Zakresie Ekonomii Społecznej, pod przewodnictwem
Ministra Pracy i Polityki Społecznej w latach 2012-2014. Został przyjęty uchwałą nr
164 Rady Ministrów w dniu 12 sierpnia br. (Monitor Polski 2014 poz. 811 tom 1).
Jednym z impulsów przyjęcia KPRES był zapewne wynik badania ewaluacyjnego pt.
Ocena Wsparcia w Obszarze Ekonomii Społecznej Udzielonego ze Środków EFS w
Ramach PO KL, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego, zrealizowanego przez firmę Coffey
International Development sp. z o.o. na zlecenie Departamentu Zarządzania EFS w
MRR w okresie od lipca do listopada 2013 roku. Wyniki ewaluacji były delikatnie
mówiąc niezbyt optymistyczne. Być może było to czynnikiem, który miał wpływ na
ostateczne przyjęcie tak długo tworzonego KPRES.
W rozdziale KPRES zatytułowanym „Priorytet III. System wsparcia ekonomii
społecznej” zapisano:
„Środki finansowe przeznaczane na rozwój ekonomii społecznej powinny być
przeznaczane głównie na wsparcie bezpośrednie przedsiębiorstw społecznych i
sektora ekonomii społecznej. Wsparcie finansowe przedsiębiorstw społecznych
świadczone będzie w formie dofinansowania (na założenie przedsiębiorstwa
społecznego oraz na prowadzenie działalności pożytku publicznego) oraz pożyczek i
poręczeń (na rozwój gospodarczy istniejących przedsiębiorstw społecznych). Pomoc
finansowa dla przedsiębiorstw społecznych powinna być ściśle powiązana z ofertą
szkoleń i doradztwa oraz ze sprecyzowanymi oczekiwaniami dotyczącymi efektów
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
68
ich działania. Takie rozwiązanie zwiększy efekty społeczne i gospodarcze
działających przedsiębiorstw społecznych.”
Jak widać, idea finansowania z myślą o efekcie była już w 2014 roku werbalizowana,
przy czym pisano wówczas o świadczeniach ex ante, gdyż inaczej nie można było
oczekiwać efektów od niedokapitalizowanych podmiotów ekonomii społecznej.
Przewidywano:
udzielanie bezzwrotnych instrumentów finansowych na tworzenie miejsc
pracy w przedsiębiorstwach społecznych i innych podmiotach oraz
finansowanie części ich funkcjonowania w ramach działalności integracyjnej i
w sferze pożytku publicznego;
wprowadzenie możliwości wsparcia inwestycyjnego przedsiębiorstw
społecznych i podmiotów ekonomii społecznej, w szczególności poprzez
finansowanie kosztów remontu nieruchomości i zakupu środków trwałych
tworzących nowe możliwości rozwojowe, zgodne z potrzebami lokalnej
polityki społecznej.
Uznano, że głównym instrumentem wsparcia istniejących przedsiębiorstw
społecznych w sferze działalności gospodarczej powinien być system instrumentów
finansowych o charakterze zwrotnym: pożyczek i poręczeń. Zaplanowano
następujące środki wsparcia:
„1. Od 2013 r. do 2015 r. realizowany będzie pilotaż programu pożyczkowego,
umożliwiającego przetestowanie nowych sposobów finansowania przedsiębiorstw
społecznych. Działania te realizowane będą za pomocą pięciu makroregionalnych
funduszy pożyczkowych. Pilotaż ma na celu przetestowanie procedur i
funkcjonalności przyszłego funduszu pożyczkowego i poręczeniowego;
2. Po ewaluacji przeprowadzonej w 2014 r. utworzony zostanie od roku 2015
instrument finansowy (Krajowy Fundusz Przedsiębiorczości Społecznej), którego
celem będzie udzielanie pożyczek oraz – odrębnie – poręczeń. Instrument
finansowany będzie ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz źródeł
prywatnych. Fundusz będzie umiejscowiony w Banku Gospodarstwa Krajowego. W
ramach Funduszu możliwe będzie zastosowanie różnych instrumentów zwrotnych,
takich jak np.:
pożyczki krótkoterminowe (do 2 lat) na utrzymanie płynności (np. pomostowe, pod
cesje itp.);
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
69
pożyczki średnio- i długoterminowe (do 5 lat) z przeznaczeniem na rozwój,
inwestycje, budowanie aktywów;
pożyczki podporządkowane (do 5 lat) z przeznaczeniem na zwiększenie funduszy
własnych;
społeczny fundusz kapitałowy – social venture capital;
poręczenia;
reporęczenia za zobowiązania funduszy poręczeniowych, poręczających kredyty
zaciągnięte przez podmioty ekonomii społecznej posiadające status mikro-, małych
lub średnich przedsiębiorstw.”
Planowano, że „podmiot wdrażający instrument finansowy wyłoni w trybie zgodnym z
ustawą wdrożeniową na lata 2014–2020 pośredników finansowych w każdym z 16
województw (banki, istniejące lokalne lub regionalne fundusze pożyczkowe i
poręczeniowe). Będą oni odpowiedzialni za dystrybucję finansowych instrumentów
zwrotnych, a każdy z nich będzie mógł mieć przyznane środki do zarządzania z
przeznaczeniem na wsparcie dla przedsiębiorstw społecznych na 2–3 lata, stosownie
do złożonej aplikacji”. Dopuszczano istnienie kilku pośredników finansowych w
danym województwie, jak również dopuszczno działanie pośredników obejmujących
do dwóch województw. Zakładano, że Fundusz będzie wspierać w szczególności
działania angażujące dodatkowe środki prywatne.
Ustalono, że wspierane będzie uruchamianie i testowanie innowacyjnych form
finansowania działalności podmiotów ekonomii społecznej i przedsiębiorstw
społecznych, np. spółdzielni pożyczkowych, funduszy poręczeń wzajemnych i innych,
tworzonych na poziomie lokalnym i regionalnym przez podmioty ekonomii społecznej,
jednostki samorządu terytorialnego oraz podmioty prywatne. W szczególności
wspierane będą działania, które zaabsorbują dodatkowe środki prywatne.
Jako indykatywne źródła finansowania przewidziano:
Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet I, Działanie I.4. (1);
Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014–2020, Cel 9., Priorytet
inwestycyjny 9.8. (2, 3) w zakresie wynikającym z badania luki finansowej;
środki prywatne (2, 3).
Istotnie, w ramach POKL, Priorytet I, Działanie I.4 przeprowadzono pilotaż pod
nazwą Projektu Systemowego pt. „Wsparcie inżynierii finansowej na rzecz rozwoju
ekonomii społecznej”. BGK pełnił rolę Beneficjenta Systemowego w projekcie, a
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
70
Towarzystwo Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych (TISE) – rolę Pośrednika
Finansowego, którego wyłoniono w przetargu.
Pożyczki udzielane były w ramach pomocy de mini mis. Okres kredytowania wynosił
do pięciu lat, a kwota pożyczki nie mogła przekraczać 100 tys. zł. W listopadzie 2013
r. podstawowe oprocentowanie wynosiło 1,38% w skali roku, ale w określonych
przypadkach mogło zostać obniżone do 0,69%. Zasady udzielania pożyczek były
następujące:
• oprocentowania na poziomie 0,5 stopy redyskonta weksli;
• możliwość obniżenia do 0,25 stopy redyskonta weksli w przypadku:
• spółdzielni socjalnych, który osiągnęły przychody w ostatnim roku niższe niż 100
tys. zł,
• PES, w których na dzień składania wniosku o pożyczkę nie mniej niż 50%
zatrudnionych stanowią osoby wykluczone społecznie i/lub osoby niepełnosprawne,
• przeznaczania co najmniej 10% zysku lub nadwyżki bilansowej na działalność
pożytku publicznego,
• zatrudnienia w wyniku realizacji przedsięwzięcia osoby/osób bezrobotnych;
• okres kredytowania do pięciu lat;
• maksymalna wysokość pożyczki – 100 tys. zł;
• brak prowizji z tytułu udzielenia pożyczki;
• możliwości uzyskania sześciomiesięcznej karencji w spłacie kapitału;
• pożyczka przeznaczona tylko dla określonych podmiotów:
• spółdzielnie (socjalne, pracy, inwalidów i niewidomych),
• organizacje pozarządowe prowadzące działalność gospodarczą pożytku
publicznego,
• organizacje kościelne, o ile ich cele statutowe obejmują działalność,
• spółki non-profit;
• pożyczki były udzielane tylko tym podmiotom, które zatrudniały do 50 osób i
spełniały inne warunki określone dla MSP;
• po uzyskaniu pożyczki można było skorzystać z bezpłatnego doradztwa
finansowego, zarządzania zasobami ludzkimi, marketingowego czy prawnego.
Doradztwo nie było obligatoryjne.
W okresie od stycznia do listopada 2013 w ramach omawianego pilotażu o wsparcie
w postaci instrumentów zwrotnych starało się tylko 2% uczestników projektów, przy
czym tylko część z nich spełniała warunki otrzymania pożyczki. Jednak ok. 9%
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
71
indywidualnych odbiorców wsparcia było zainteresowanych tą formą pomocy w
przyszłości, a prawie 80% z nich oceniało ją pozytywnie.
Kilka miesięcy po oddaniu raportu z analizy ex-post POKL, firma Coffey wraz IBS
realizowała analizę ex-ante instrumentów finansowych POWER na lata 2014-2020.
Doświadczenia pilotażu BGK i TISE były poza pożyczkami PAFPIO (najczęściej
pomostowymi) głównym źródłem obserwacji i rekomendacji. Autorzy rekomendowali
między innymi:
„Aby planowane wsparcie odpowiadało na zawodność rynku, jednocześnie nie
wypierając instrumentów komercyjnych, wysokość oprocentowania powinna być
zbliżona do oprocentowania rynkowego, przy zastosowaniu różnych poziomów
oprocentowania, w zależności od wysokości wnioskowanej pożyczki – przy
preferencyjnym traktowaniu pożyczek na mniejsze kwoty. Należy dążyć do możliwie
liberalnego podejścia do kwestii zabezpieczeń, dopuszczając szeroki zakres ich
możliwych form, a domyślnie stosując zabezpieczenie w postaci poręczenia jednej
osoby fizycznej. Okres spłaty zaciągniętych zobowiązań powinien być relatywnie
długi (do 7 lat), przy możliwości karencji do 12 miesięcy, dotyczącej jedynie spłaty
kapitału. Istotnym wyzwaniem będzie zapewnienie trwałości wsparcia. Wśród
możliwych rozwiązań warto rozważyć: możliwość wakacji w spłatach rat
kapitałowych, możliwość zwiększenia kwoty pożyczki, możliwość renegocjacji
pożyczki i wydłużenia okresu spłaty do maksymalnie 10 lat.”
4.3.3. Podsumowanie programu pilotażowego programu wsparcia PES
Wspomnianyw w cytowanych w poprzednim podrozdziale program pilotażowy
realizowany przez BGK i TISE zakończył się z 2015 rokiem. Podsumowanie
przygotowane przez BGK można znaleźć na stonie internetowej
https://www.bgk.pl/biuro-prasowe/komunikaty-prasowe/ponad-300-przedsiebiorstw-
spolecznych-rozwija-sie-dzieki-preferencyjnym-pozyczkom-1679/ .
Pierwotny budżet na pożyczki (25,18 mln zł) wykorzystany został w maju 2015 r.
(ostateczny zakładany termin wydatkowania – 31 grudnia 2015 r.). Od czerwca
2014 r. rozpoczęła się akcja pożyczkowa w ramach II obrotu środkami. W jej ramach
udzielono 188 pożyczek na kwotę 13,7 mln zł i wsparto 148 podmiotów ekonomii
społecznej. Pilotaż zakończono 31 grudnia 2016 r.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
72
W kwietniu bieżącego (2017) roku BGK zaprezentował zaktualizowane
podsumowanie programu pilotażowego. Wszystkie poniższe informacje niniejszego
podrozdziału pochodzą z prezentacji26 Patrycji Wolińskiej-Bartkiewicz - Dyrektor
Zarządzającej Pionem Funduszy Europejskich w Banku Gospodarstwa Krajowego,
zaprezentowanej 4 kwietnia 2017 r. podczas uroczystego uruchomienia
wynikającego z programu pilotażowego programu wsparcia PES na kolejne lata (do
2021 roku).
Wbrew wątpliwościom ewaluatorów instrumentów finansowych, przywoływanym w
poprzednim podrozdziale, program „rozpędził się” i zarówno liczba pożyczek, jak i
pożyczkobiorców przekroczyły pierwotne założenia.
Kartodiagram 6. Docelowa liczba pożyczkobiorców w ramach poszczególnych makroregionów w ramach I obrotu środkami Funduszu Wsparcia PES
Zgodnie z założeniami projektu pilotażowego, docelowa liczba wspartych
pożyczkobiorców wynosiła co najmniej 250. Liczba ta została znacznie przekroczona,
co ilustruje poniższa tabela.
26
Tytuł prezentacji: Efekty wdrażania projektu pilotażowego pt. „Wsparcie inżynierii finansowej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej”w ramach Działania 1.4 POKL
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
73
Tabela 4. Wykorzystanie środków Funduszu Wsparcia PES w stosunku do zakładanego docelowego poziomu
Makroregion Udzielone pożyczki w mln zł
Liczba pożyczek/ pożyczkobiorców
Makroregion I (kujawsko-pomorskie, łódzkie,
mazowieckie) 8,74 109 / 90
Makroregion II (lubelskie, podkarpackie, podlaskie)
5,62 68 / 57
Makroregion III (dolnośląskie, lubuskie, wielkopolskie,
opolskie) 9,01 117 / 90
Makroregion IV (zachodniopomorskie, pomorskie,
warmińsko-mazurskie) 6,74 95 / 74
Makroregion V (śląskie, świętokrzyskie, małopolskie)
8,77 111 / 95
Łącznie 38,88 500/406 *
Z innych efektów programu pilotażowego warto wspomnieć dane zamieszczone w
poniższej tabeli.
Tabela 5. Wskaźniki realizacji celów Projektu Pilotażowego.
Kryterium Docelowo na koniec 2015r.
Stan na 31 grudnia 2016 r.
Poziom wykorzystania kapitału
Nie mniej niż 95% 100,00%
Stopień realizacji wskaźnika liczby udzielonych pożyczek
Nie mniej niż 110% 200,00%
Liczba nowoutworzonych przez PES miejsc pracy
50 507
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
74
Ze środków pochodzących ze spłat kapitału i odsetek od pożyczek udzielonych w
pilotażu, utworzony został Fundusz Gwarancyjny, o którym mowa w następnym
podrozdziale.
4.3.4. Obecne warunki Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój,
Działanie 2.9 Rozwój ekonomii społecznej
Jak wspomniano w poprzednim podrozdziale, Konferencja otwierająca program
realizowany przez Bank Gospodarstwa Krajowego działający jako menedżer
Krajowego Funduszu Przedsiębiorczości Społecznej na zlecenie Ministra Rodziny,
Pracy i Polityki Społecznej, oferujący kompleksowe wsparcie dla podmiotów
ekonomii społecznej z wykorzystaniem instrumentów finansowych odbyła się nie w
2015 roku, jak planowano27, lecz 4 kwietnia 2017 roku. W ramach wsparcia
wprowadzono poza pożyczkami, również instrument regwarancyjny dla podmiotów
udzielających poręczeń kredytowych podmiotom ekonomii społecznej.
Podczas konferencji została również uroczyście podpisana umowa pomiędzy
Ministrem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej a Bankiem Gospodarstwa Krajowego,
powołująca Fundusz Gwarancyjny Krajowego Funduszu Przedsiębiorczości
Społecznej. W ramach funduszu, podmiotom ekonomii społecznej zostaną
udostępnione gwarancje, które pozwolą zwiększyć dostępność rynkowych źródeł
finansowania, dzięki istotnemu zmniejszeniu ryzyka zobowiązań zaciąganych przez
te podmioty w instytucjach finansowych działających na warunkach komercyjnych.
Na realizację tego instrumentu przewidziano łącznie około 24 mln zł. W przypadku
potwierdzenia zapotrzebowania na instrument, działalność Funduszu będzie
kontynuowana do końca 2021 r.
Tak więc w ramach systemu dostępne będą następujące instrumenty finansowe:
Pożyczki
Gwarancje
Regwarancje.
27
Por. podrozdział 4.3.2
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
75
Łącznie28 MRPiPS przeznaczył na ten cel ok. 143 mln zł.
POŻYCZKI
W ramach instrumentów finansowych POWER kwalifikowalne są takie
przedsięwzięcia PES, które dotyczą rozszerzenia prowadzonej przez nie działalności,
wzmocnienia podstawowej działalności PES lub realizacji przez PES nowych
przedsięwzięć.
Drugim warunkiem koniecznym do spełnienia powinno być generowanie korzyści
społecznych w ramach przedsięwzięcia objętego dofinansowaniem z instrumentu
finansowego (np. tworzenie miejsc pracy lub innych korzyści społecznych).
Pożyczki są udzielane na terenie całego kraju poprzez następujących pośredników
finansowych wybranych przez BGK w przetargu:
1. Fundusz Regionu Wałbrzyskiego udzielający pożyczek na terenie
województw: dolnośląskiego, lubuskiego, wielkopolskiego i opolskiego,:
2. Towarzystwo Inwestycji Społeczno - Ekonomicznych S.A. udzielające
pożyczek na terenie pozostałych województw.
Warunkiem ubiegania się o pożyczkę jest złożenie wniosku o pożyczkę29 u
pośrednika finansowego działającego na danych terenie.
Pożyczka na start
dla PES, które działają nie dłużej niż 12 m-cy
wysokość – do 100 tys. zł na jedną pożyczkę, ale nie więcej niż 200 tys. zł na
jeden PES (tj. pożyczka na sfinansowanie kosztów funkcjonowania PES we
wczesnej fazie rozwoju działalności gospodarczej oraz pożyczka na
utworzenie miejsca/miejsc pracy, przy czym druga pożyczka na start może
zostać udzielona wyłącznie na utworzenie nowego/kolejnego miejsca/miejsc
pracy)
maksymalny okres spłaty – 5 lat
karencja w spłacie kapitału – do 6 m-cy
brak prowizji i opłat
28
Patrz https://www.bgk.pl/przedsiebiorstwa/wsparcie-podmiotow-ekonomii-spolecznej-w-latach-2014-2020/ 29
Wniosek o pożyczkę oraz o dotację na spłatę odsetek jest jednocześnie wnioskiem o udzielenie
pomocy de minimis, o ile w przypadku pożyczki udzielonej w części lub w całości ze środków EFS i budżetu państwa zastosowanie zostanie oprocentowanie preferencyjne i/lub w przypadku pożyczki udzielonej w części lub w całości ze środków wkładu własnego Pośrednika Finansowego przyznana zostanie dotacja na spłatę odsetek
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
76
oprocentowanie – na poziomie stopy redyskonta weksli NBP; obniżenie do ½
stopy redyskonta weksli NBP w przypadku gdy celem/jednym z celów
realizowanego przedsięwzięcia jest utworzenie nowego miejsca pracy w
ramach pożyczki
Pożyczka na rozwój
dla PES, które działają powyżej 12 m-cy
wysokość – do 500 tys. zł na jedną pożyczkę, ale nie więcej niż 1 mln zł na
jeden PES zaangażowanych w danym okresie w pożyczki
maksymalny okres spłaty - 7 lat
karencja w spłacie kapitału – do 6 m-cy
brak prowizji i opłat
oprocentowanie – uzależnione od kwoty pożyczki:
o dla pożyczek do 100 tys. zł – na poziomie stopy redyskonta weksli
NBP, z możliwością obniżenia do ½ stopy redyskonta weksli, gdy w
ramach realizowanego przedsięwzięcia tworzone jest nowe miejsce
pracy oraz
o dla pożyczek powyżej 100 tys. zł – na poziomie rynkowym; możliwość
obniżenia do wysokości stopy redyskonta weksli, gdy w ramach
realizowanego przedsięwzięcia utworzona zostanie liczba miejsc pracy
odpowiadająca kwocie zaciągniętej pożyczki w proporcjach, zgodnie
z którymi 100 tys. PLN pożyczki przekłada się na utworzenie 1 miejsca
pracy
Utworzone/nowe miejsce pracy oznacza stanowisko pracy utworzone nie później niż
w ciągu 6 miesięcy od dnia podpisania umowy pożyczki na podstawie umowy o
pracę w wymiarze nie mniejszym niż ½ etatu; miejsce pracy powinno być utrzymane
przez okres co najmniej 6 miesięcy
Przykładowe obniżenie oprocentowania z tytułu utworzenia miejsc/a pracy następuje
zgodnie ze wzorem:
Maksymalne oprocentowanie pożyczki = R - (100 000/P)*MP *(R-SRW)
gdzie:
R – rynkowe oprocentowanie pożyczki
P – wartość pożyczki
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
77
MP – liczba miejsc pracy
SRW – stopa redyskonta weksli NBP
np. przy pożyczce o wartości 300 tys. zł, gdy utworzone zostaną 2 miejsca pracy, a
oprocentowanie rynkowe wynosi np. 8%, przykładowe obniżone oprocentowanie
pożyczki wyniesie: 3,83%
Pożyczkobiorcy nie są obciążani kosztem prowizji związanych z udzieleniem
pożyczki. Zobowiązanie może zostać zaciągnięte przez podmiot, który ma
osobowość prawną i wykaże realne źródła spłaty zobowiązania (np. może być to
podmiot prowadzący nieodpłatną działalność statutową).
Pożyczki w ramach Programu nie mogą być łączone ze środkami pochodzącymi
z innych funduszy publicznych, w tym funduszy unijnych.
Wnioski dla projektu Akceleratora:
ze względu na warunki podmiotowe i przedmiotowe omawianego powyżej
finansowania nie mogłyby z nich korzystać podmioty ES o ustabilizowanej
działalności i ugruntowanej pozycji, gwarantującej wysoką profesjonalną
jakość świadczenia usług, o ile nie byłyby przeznaczone na rozszerzenie
działalności;
wykluczone jest łączenie z finansowaniem z innych funduszy publicznych –
konieczna byłaby interpretacja prawna odpowiadająca na pytanie, czy w
przypadku, gdy środki finansowania pochodziłyby z emisji obligacji
społecznych, w której emitentem byłaby spółka celowa (nie podmiot publiczny)
ale która to emisja korzystałaby z gwarancji JST, to można byłoby uznać, że
finansowanie to nie ma charakteru środków publicznych i dopuszcza łączenie
z finansowaniem z POWER 2.9.
4.3.5. Analiza horyzontalna
Warto wśród analiz tego rozdziału umieścić odniesienie do prac uogólniających, dla
których kolejne opisywane zagadnienia będą dobrymi ilustracjami. Ciekawą analizę
tego typu można znaleźć w [Wójcik. M. 2016]. Autor zauważa: „Obecna formuła
finasowania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej nie zachęca do
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
78
oszczędności. Układ sprawozdawczości budżetowej koncentruje się na pieniężnym
rozliczeniu wykorzystania dotacji – liczy się fakt wykazania w sprawozdaniu
samorządu pokrycia określonych wydatków przy braku systemowego mechanizmu
weryfikacji efektów realizacji zadań, oraz braku jakichkolwiek formalnych zachęt do
gospodarności. (…) Według W. Misiąga, dotacja celowa „[…] jest w oczywisty
sposób niekorzystna dla samorządów, gdyż z jednej strony wprowadza istotne
ograniczenia w korzystaniu z dostępnych środków (dotacji nie można wydać na
inne cele), z drugie zaś – zniechęca do poszukiwania bardziej efektywnych
sposobów wykonywania tych zadań, gdyż zaoszczędzone ewentualnie kwoty
trzeba będzie i tak zwrócić do budżetu państwa. (…)Jednym ze sposobów
rozwiązania tego problemu byłaby rezygnacja z formuły dotychczasowych zadań
zleconych na rzecz zamiany ich na zadania własne jednostek samorządu
terytorialnego. (…) O tym, do jakich różnic, w jakości i dostępności usług
społecznych dojść może w wyniku stosowania instytucji datacji celowych, bardzo
dobitnie świadczy przykład finansowania pobytu w domach pomocy osób
skierowanych do nich przed rokiem 2004. Obecnie powiat, który prowadzi lub zleca
prowadzenie ponadgminnych domów pomocy społecznej, w których przebywają
mieszkańcy przyjęci przed dniem 1 stycznia 2004 r. oraz ze skierowaniami wydanymi
przed tym dniem, otrzymuje dotacje celowe z budżetu państwa, wyliczone zgodnie z
art. 87 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu
terytorialnego. Miesięczną kwotę dotacji dla powiatu ustala się w wysokości
odpowiadającej iloczynowi liczby wymienionych mieszkańców domów w powiecie i
średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu, pomniejszonemu o dochody
uzyskiwane z odpłatności za pobyt mieszkańca. W związku z tym, że różny jest
średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca i różne są dochody pochodzące z
odpłatności, wysokość dotacji w każdym województwie w przeliczeniu na jednego
mieszkańca jest inna. Co więcej, dotacja powiązana jest ze średnim miesięcznym
kosztem utrzymania mieszkańca, a koszt ten jest różny w różnych domach pomocy
społecznej na terenie powiatu, a także powiązana jest z wpływami z odpłatności za
pobyt w domach pomocy społecznej, a wpływy te także są różne w poszczególnych
placówkach opiekuńczych.
Równocześnie zupełnie inny jest system finansowania pobytu w domach pomocy
społecznej osób kierowanych do tych placówek od roku 2014. W tym przypadku
opłata zostaje ustalona w decyzji wydanej przez organ gminy (wójta, burmistrza,
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
79
prezydenta miasta) kierującej do domu pomocy społecznej. Odpłatność ustalana jest
do wysokości faktycznego średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu
pomocy społecznej.
Poziom finansowania mieszkańców przyjętych na tzw. starych zasadach i na nowych
zasadach powinien być bardzo zbliżony, na co wskazuje analiza przepisów w tej
sprawie. Różnice pojawiają się w wykonaniu budżetów wojewodów przy dotowaniu
mieszkańców przyjętych na starych zasadach. Minister pracy i polityki społecznej nie
ma wpływu na budżety wojewodów. Wojewodowie sami kształtują swój budżet w
porozumieniu z Ministerstwem Finansów i ustalają poziom finansowania
poszczególnych zadań, w zależności od przyjętych priorytetów. Według resortu
właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego „Zróżnicowanie wysokości dotacji
na jednego mieszkańca występowało od początku przejęcia domów pomocy
społecznej przez samorządy powiatowe i występuje nadal, chociaż wiele razy
podejmowane były działania ze strony administracji rządowej w celu wyrównania tych
różnic (…). Mimo to w kolejnych latach zróżnicowanie pogłębiało się (…).Niektóre
województwa podwyższyły dotacje na jednego mieszkańca domów pomocy
społecznej, inne pozostawiły na niezmienionym poziomie…”30.
4.3.6. Analiza sektorowa
Tematykę perspektyw rozwoju samorządowych usług publicznych w obszarze
Akceleratora, jakim jest sfera usług publicznych podjęto w publikacji [Rybka I., Piłat-
Pawlak O. 2016]. Autorki koncentrują się na pięciu podobszarach usług
realizowanych przez samorząd gminny i powiatowy w obszarze pomocy społecznej i
rynku pracy. Do obszarów tych należą w szczególności obszary przewidywane jako
obszary interwencji Akceleratora, w tym:
Usługi opiekuńcze adresowane do osób niesamodzielnych z racji stanu
zdrowia, np. osób starszych, niepełnosprawnych – świadczone w środowisku
miejsca zamieszkania,
Usługi opiekuńczo-wychowawcze, organizowane przez władze powiatowe na
rzecz dzieci przebywających w pieczy zastępczej – świadczone w ramach
rodzinnej pieczy zastępczej,
30
Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej na interpelację nr 6655 w sprawie zbyt niskich dotacji dla domów pomocy społecznej, www.sejm.gov.pl .
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
80
Usługi wspierające funkcjonowanie rodzin wieloproblemowych, które
potrzebują kompleksowego systemu wsparcia organizowanego przez władze
gminne (w tym m. in. asystent rodziny, interwencja kryzysowa).
Autorki zauważają, że „Zasady i warunki realizacji usług opiekuńczych w miejscu
zamieszkania opisane są w ustawie o pomocy społecznej jedynie w odniesieniu do
adresatów usługi i ich ogólnego zakresu, a szczegółowe rozwiązania w tym obszarze
zostały pozostawione w kompetencji rad gminy, w tym ustalenie zasad odpłatności
za usługi czy szczegółowe warunki przyznawania usług. Odpłatności za usługi
opiekuńcze ustalane są uchwałą rady gminy i zależą od dochodu netto osoby
potrzebującej, w przypadku przekroczenia kryterium dochodowego osoby mogą
ponosić częściową lub całkowitą odpłatność za usługi, co jest swego rodzaju barierą
w skorzystaniu z usług. Odpłatności za usługi wiążą się z przyjętą w gminie stawką
za usługi opiekuńcze. Cena usługi jest czynnikiem wpływającym na jakość usługi
poprzez m.in. wysokość wynagrodzenia osoby realizującej opiekę w miejscu
zamieszkania, przy czym większe znaczenie nadawane temu czynnikowi
przypisywane jest przez mops/mopr, czyli ośrodki w większych miastach
(wymieniana jest na pierwszym miejscu spośród czynników utrudniających realizację,
obniżających jakość usługi), niż w ops (na miejscu ósmym spośród wskazanych
czynników)”.
W odniesieniu do obszaru opieki nad dzieckiem i rodziną Autorki analizują skutki
wprowadzenia w 2011 roku rozwiązań ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej i powiązanych aktów wykonawczych. Zauważają, „że cele ustawowe
dotyczące deinstytucjonalizacji pieczy zastępczej stworzyły warunki prawne w tym
zakresie, lecz w praktyce realizowane są one w znikomym stopniu, rezultaty w
postaci realnego wzrostu liczby rodzin zastępczych zawodowych nie są w pełni
osiągane. (…) ”
Dokonują następującego przeciwstawienia zakładanej potencjalnej kalkulacji efektom
praktycznym:
„Potencjalne korzyści dla finansów publicznych oznaczają obniżenie w dłuższym
okresie kosztów opieki zastępczej, ponieważ rodzinne formy pieczy zastępczej są
znacznie tańsze od instytucjonalnych. Miesięczne koszty utrzymania dziecka w
pieczy zastępczej wynoszą: 660,00 zł – w rodzinie zastępczej spokrewnionej, 1
000,00 zł – w rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinie zastępczej niezawodowej lub
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
81
rodzinnym domu dziecka, 200,00 zł – dodatek miesięczny na dziecko legitymujące
się orzeczeniem o niepełnosprawności. Każda rodzina otrzymuje 500,00 zł dodatek
wychowawczy na dziecko. Rodzinie zastępczej zawodowej oraz prowadzącemu
rodzinny dom dziecka przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż kwota 2 000,00 zł
miesięcznie, przy czym rodzinie pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego przysługuje
wynagrodzenie nie niższe niż 2 600,00 zł miesięcznie. Dla porównania, według
danych MRPiPS, w 2014 r. średni miesięczny koszt utrzymania dziecka w placówce
opiekuńczo-wychowawczej wynosił ok. 3 824 zł59. W praktyce zaobserwować można
niski poziom wpływu przyjętych założeń na rozwój rodzinnej pieczy zastępczej.”
Wśród przyczyn utrudniających rozwój rodzinnej pieczy zastępczej Autorki
wymieniają w ślad za badaniami z 2015 roku przeprowadzonymi przez Koalicję na
Rzecz Rodzinnej Pieczy Zastępczej następujące czynniki:
brak rodzin pomocowych,
brak kandydatów na rodziny zastępcze,
fluktuacja koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej,
negatywny obraz rodzicielstwa zastępczego kreowany przez media,
brak środków finansowych w budżecie powiatu,
brak wsparcia dla rodzin zastępczych,
trudności w kontaktach rodzin zastępczych z rodzinami biologicznymi,
niechęć do rodzin zastępczych w środowisku lokalnym,
niedostateczne zaangażowanie rodzin zastępczych na rzecz rozwoju
rodzinnej pieczy zastępczej,
niekorzystne warunki zatrudniania rodzin zastępczych,
skomplikowane i niespójne przepisy prawne.
W odniesieniu do niepieniężnych świadczeń w omawianym zakresie Autorki omówiły
kwestię instytucji asystentury rodzinnej, rodziny wspierającej i interwencji kryzysowej.
Podkreśliły konieczność standaryzacji i kompleksowego podejścia do budowy
programów wspierania rodzin, co wymaga zaangażowania specjalistów. Wśród
barier wymieniły fakt, że asystentura rodzinna jawi się jako bardziej kosztowna w
porównaniu do pracowników socjalnych zaś opracowywanie Gminnych Programów
Wspierania Rodziny jest formalnym zadaniem generującym kolejne obciążenia i tak
też (minimalistycznie) jest traktowane zamiast służyć dostosowywaniu planów do
specyfiki lokalnej (co wymaga większych nakładów i pomocy fachowej).
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
82
Wśród szans wskazano wsparcie samorządów w realizacji zadania poprzez dotacje
MRPiPS i możliwość wykorzystania funduszy unijnych.
4.3.7. Przykład dobrych praktyk: tworzenie standardu metropolitarnego
usług pomocy i integracji społecznej w Trójmieście
Omówiony w niniejszym podrozdziale przykład nie dotyczy instrumentów
finansowych służących świadczeniu usług opiekuńczych. Dotyczy natomiast kwestii
na jeszcze wcześniejszym etapie: instrumentu finansowego służącego do
finansowania przygotowania do świadczenia usług opiekuńczych. Projekt 1.18
„Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” został
mianowicie współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego
Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (patrz
[Mejsner B. 2011]). Celem głównym projektu systemowego "Tworzenie i rozwijanie
standardów usług pomocy i integracji społecznej" realizowanego od 2010 roku, było
podniesienie profesjonalizmu i zwiększenie skuteczności instytucji pomocy i integracji
społecznej w rozwiązywaniu problemu wykluczenia społecznego poprzez stworzenie,
przetestowanie oraz wdrożenie standardów usług oraz modeli instytucji pomocy i
integracji społecznej. W ramach produktów projektu powstały między innymi
opublikowane w 2014 roku Standardy Usług i Modeli dla:
Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej,
Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie,
Miejskich Ośrodków Pomocy Społecznej i Centrów Integracji Społecznej.
Przykład problemów Trójmiasta w wypracowaniu wspólnych standardów dla
Gdańska, Gdyni i Sopotu pokazuje, jak trudne, skomplikowane, czasochłonne i
kosztowne jest przygotowanie do świadczenia usług opiekuńczych na odpowiednim
poziomie. Bez wieloletniego finansowania z POKL być może trzy miasta tworzące
aglomerację nadal borykałyby się z problemami opisanymi w omawianej publikacji. Z
pomocą znowu przyszło współ-finansowanie projektu realizowanego w partnerstwie
publiczno-społecznym ze środków publicznych (przez miasta i przez POKL). Dla
projektu istotne było również zaangażowanie Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
(lidera) i 11 organizacji pozarządowych. Wspólnota Robocza Związków Organizacji
Socjalnych w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Samorządowych Ośrodków Pomocy
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
83
Społecznej „FORUM” i Ogólnopolskim Stowarzyszeniem Powiatowych i Miejskich
Ośrodków Pomocy Rodzinie „CENTRUM”, była odpowiedzialna za merytoryczną
stronę wdrażania standardów.
Z punktu widzenia Akceleratora istotne wnioski z projektu to:
Fakt, że procesy uzgodnienia samego standardu usługi mogą być tak
długotrwałe i kosztowne, że wymagały wieloletniego finansowania
dotacyjnego,
Fakt, że w ramach projektu nie zbudowano nowego modelu finansowania za
pomocą instrumentów finansowych z partycypacją sektora prywatnego.
4.3.8. Instrumenty finansowe w programach operacyjnych31,
Poza bezpośrednim finansowaniem z budżetu Państwa oraz z budżetów
samorządów, jednym z istotnych źródeł finansowania projektów kierowanych w
stronę osób wymagających opieki były i są środki pomocowe dystrybuowane w
ramach programów operacyjnych – zarówno ogólnokrajowych, jak i regionalnych. O
ile w poprzednim okresie programowania (2007-2013) nie tylko w odniesieniu do
projektów mających związek z obszarem interwencji Akceleratora, ale generalnie,
podstawowym instrumentem takiego wsparcia było finansowanie dotacyjne, o tyle w
okresie bieżącym (teoretycznie 2014-2020) znacznie większą rolę miały odgrywać
inne formy wsparcia – mówiono o intencji wykorzystywania w szerszym zakresie
innych instrumentów finansowych. Jednak w praktyce większość programów zawiera
formułę brzmiącą niemal identycznie we wszystkich obszarach tematycznych:
„Operacje obejmujące instrumenty finansowe zostaną wybrane przez
Instytucję Zarządzającą w oparciu o wyniki oceny ex-ante, o której mowa w
art. 37 rozporządzenia ogólnego. Instytucja Zarządzająca wybierze podmiot /
podmioty wdrażające instrumenty finansowe (beneficjenta operacji) dopiero po
podjęciu decyzji o wniesieniu wkładu do instrumentu / instrumentów
finansowych”
albo:
31
Niniejszy rozdział odnosi się do innych programów niż program POWER omówiony w rozdziale 4.3.4
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
84
„Szczegółowe rozstrzygnięcia dotyczące zakresu zaangażowania
instrumentów finansowych, wskazania typów instrumentów oraz ich
ewentualnego łączenia ze wsparciem bezzwrotnym, a także warunków
korzystania z tego typu wsparcia, przedstawione zostaną w dokumencie
uszczegóławiającym program operacyjny w oparciu o wyniki analizy
wymaganej przepisami art. 37 rozporządzenia ogólnego.”
Analizy ex-ante w większości przypadków wskazywały na celowość wykorzystania
takich instrumentów jak:
− poręczenia,
− mikropożyczki,
− pożyczki obrotowo-inwestycyjne,
− pożyczki inwestycyjne,
− pożyczki na wdrożenia do praktyki gospodarczej wyników działalności badawczo-
rozwojowych,
- wejścia kapitałowe,
w przypadku osi dotyczących rozwoju przedsiębiorczości, zwłaszcza MSP.
Natomiast w odniesieniu do obszaru opieki instytucjonalnej zastosowanie znalazła
generalna polityka deinstytucjonalizacji. W konsekwencji znalazły się zapisy
wykluczające wsparcie w ogóle, w rodzaju:
„ W ramach opieki instytucjonalnej nie są tworzone nowe miejsca świadczenia usług
opiekuńczych ani nie są utrzymywane dotychczas istniejące miejsca. Wsparcie dla
osób będących w opiece instytucjonalnej możliwe jest w sytuacji przejścia tych osób
do opieki realizowanej w ramach usług świadczonych w społeczności lokalnej, o ile
przyczynia się to do zwiększenia liczby miejsc świadczenia usług opiekuńczych w
postaci usług świadczonych w społeczności lokalnej oraz liczby osób objętych
usługami świadczonymi w społeczności lokalnej. W ramach opieki instytucjonalnej
możliwe jest sfinansowanie działań pozwalających na rozszerzenie oferty o
prowadzenie usług świadczonych w społeczności lokalnej, o ile przyczyni się to do
zwiększenia liczby miejsc świadczenia usług w społeczności lokalnej oraz liczby osób
objętych usługami świadczonymi w społeczności lokalnej.”32.
32
Cytat przykładowy pochodzi z RPO Zachodniopomorskiego - Odnośnik 132 (str. 387)
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
85
W opisanej wyżej sytuacji należy się spodziewać istotnych ograniczeń w
wykorzystaniu środków, których statystykę opisano w rozdziale 4.2.8 do
konstruowania interwencji w rynek opiekuńczy, zwłaszcza tam, gdzie byłoby to
związane z tworzeniem nowych ośrodków opiekuńczych. Pewne nadzieje budzi
powstanie kilku inicjatyw partnerskich, które opisano w następnym podrozdziale.
4.3.9. Samorządowe zakłady budżetowe, spółki JST i umowy partnerskie
Poza barierami wynikającymi z polityki deinstytucjonalizacji, główną barierą dla JST
przy udzielaniu zamówień w zakresie świadczenia usług opiekuńczych są
ograniczenia wynikające z zapisów ustaw o finansach publicznych oraz ustawy
Prawo zamówień publicznych.
Odejście od konieczności stosowania procedur przetargowych w odniesieniu do
wszystkich aktorów uczestniczących w SIB jest w praktyce warunkiem koniecznym
dla zbudowania koalicji inwestorów, wykonawców, ewaluatorów,
operatora/pośrednika w warunkach, gdy sposób podejścia ma być nowatorski, lepszy
od dotychczas stosowanego (z niewystarczającymi efektami), a tym samym w
warunkach, gdzie nie da się inaczej, niż w toku wspólnych prac i negocjacji
wygenerować standardu usługi. Usługa ta nie może być zatem przdmiotem wstępnej
Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, co wyklucza stosowanie procedur
PZP.
Jednym z kierunków budowania SIB bez procedur PZP jest opieranie się na
przepisach Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1817, 1948, z 2017 r. poz. 60, 573). Kierunek ten
będzie przedmiotem szczegółowych analiz prawnych prowadzonych w ramach
Zadania 1.333.
Inny kierunek tego typu poszukiwań wynika z zapisów Ustawy z dnia 20 grudnia
1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. 1997 Nr 9 poz. 43; tj. Dz.U. 2017 poz. 827).
Zgodnie z Art. 2 tej ustawy, gospodarka komunalna może być prowadzona przez
jednostki samorządu terytorialnego w szczególności w formach samorządowego
zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego, przy czym zgodnie z Art. 3.1.1
Jednostki samorządu terytorialnego w drodze umowy mogą powierzać wykonywanie
33
Przygotowanie kompleksowej diagnozy stanu prawnego dla wdrażania rozwiązań płatności za rezultaty
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
86
zadań z zakresu gospodarki komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym lub
jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej z uwzględnieniem
przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1793, z późn. zm.2) )
oraz przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z
2016 r. poz. 1870, z późn. zm.3) ) na zasadach ogólnych albo w trybie przepisów
ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. z 2015
r. poz. 696 i 1777 oraz z 2016 r. poz. 1920).
Kolejny trend dotyczy umów partnerskich zawieranych przez JST w związku z
realizacją projektów, zwłaszcza projektów uzyskujących w znaczącej części
finansowanie z programów operacyjnych dystrybuujących środki unijne. Przykładem
takich umów może być umowa partnerska34 z dnia 22 listopada 2016r. zawarta przez
ROPS w Opolu i 10 gmin z województwa opolskiego w ramach projektu pn. "Nie-
Sami-Dzielni - rozwój usług społecznych oraz wspierających osoby niesamodzielne"
realizowanego z dofinansowaniem z EFS za pośrednictwem RPOWO, Oś
priorytetowa VIII – Integracja Społeczna35. Głównym celem realizacji projektu jest
zwiększenie dostępu do usług społecznych świadczonych w województwie opolskim
na rzecz osób niesamodzielnych, starszych i niepełnosprawnych, co znajdzie swoje
odzwierciedlenie w zmniejszeniu obszarów wykluczenia społecznego i w
konsekwencji może doprowadzić do zmniejszenia w regionie poziomu ubóstwa, co
jest zgodne z celem szczegółowym określonym w programie RPO WO 2014-2020
oraz celami EU 2020. tj. zwiększenie usług społecznych świadczonych w regionie.
Warto podkreślić, że do poręczeń i gwarancji udzielonych samorządowym osobom
prawnym realizującym zadania jednostki samorządu terytorialnego w ramach
programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2
Ustawy o finansach publicznych36 , jak również do wykupów papierów wartościowych
emitowanych w związku z umową zawartą na realizację programu, projektu lub
zadania finansowanego z udziałem takich środków nie stosuje się limitu, o którym
mowa w Art. 243.1 Ustawy, co znosi jedną z podstawowych barier finansowych dla
JST.
34
Dostępna np. pod adresem http://branice.pl/1700/projekt-pn-nie-sami-dzielni-rozwoj-uslug-spolecznych-oraz-wspierajacych-osoby-niesamodzielne.html 35
Opis projektu – patrz http://www.rops-opole.pl/index.php?id=117 36
środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez pań-stwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
87
Umowy takie zawierano nie tylko w bieżącym okresie programowania UE i nie tylko w
obszarze usług opiekuńczych. Podobny mechanizm partnerstwa zastosowano np. w
przypadku realizacji projektu pn. „Poprawa funkcjonowania systemu ratowniczo –
gaśniczego na terenie Gminy Trzebownisko” w ramach działania 4.4 – Zwalczanie i
zapobieganie zagrożeniom Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa
Podkarpackiego na lata 2007-2013 oś priorytetowa IV Ochrona środowiska i
zapobieganie zagrożeniom, działanie 4.4 Zwalczanie i zapobieganie zagrożeniom,
dofinansowanego ze środków EFRR. W tym przypadku stronami umowy są:
Gmina Trzebownisko (lider),
Ochotnicza Straż Pożarna z siedzibą: 36-062 Zaczernie 247,
Ochotnicza Straż Pożarna z siedzibą: 36-001 Trzebownisko 44,
a więc jednostka samorządu terytorialnego oraz dwa stowarzyszenia –
przedstawiciele 3-ciego sektora.
Wzory umów partnerstwa były przedmiotem dokumentacji wielu konkursów z
udziałem dinansowania unijnego.
4.3.10. Rynek telemedycyny
Interesujące spostrzeżenia zanotowano w publikacji [KIGMED 2015]. Według
Autorów „W Polsce istnieje przestrzeń do rozwoju prywatnych usług opiekuńczych
związanych z osobami starszymi. System Domów Pomocy Społecznej (DPS)
finansowany przez samorządy lokalne w swym obecnym kształcie nie jest w stanie
obsłużyć zapotrzebowania obecnej populacji osób starszych, a co dopiero w sytuacji
wzrostu rynku o kilkadziesiąt procent. Już obecnie czas oczekiwania do DPS w
zależności od regionu waha się od 4 do nawet 36 miesięcy.
Usługi opieki domowej nie są usługami medycznymi i nie należy ich mylić z opieką
pielęgniarską. Celem usług opieki domowej jest podniesienie pozazdrowotnej jakości
życia pacjenta (nHQL, non-health related quality of life), w rozumieniu subiektywnie
postrzeganego przez pacjenta jego stanu psychicznego i sytuacji życiowej. Opieka
domowa ma charakter uzupełniający wobec opieki pielęgniarskiej. Opiekunki nie
mają prawa wykonywać czynności medycznych. Opieka domowa pozwala osobie
starszej komfortowo i bezpiecznie mieszkać we własnym domu, w szczególności,
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
88
gdy nie ma możliwości korzystania z opieki ze strony rodziny. Jest to bardzo ważne
wobec powszechnego przekonania, że domy spokojnej starości powinny być
traktowane jako rozwiązanie najmniej humanitarne z punktu widzenia osoby
starszej.”
Autorzy następująco ilustrują segmenty rynku telemedycznego:
Ilustracja 5. Segmenty rynku telemedycznego
Warto zauważyć, że w odróżnieniu od powszechnego koncentrowania się na reakcji
na dziejące się zło, pierwszy (od lewej strony) z zaprezentowanych segmentów
nakierowany jest na konserwację zdrowia, zaś drugi na monitoring mający
zabezpieczać przed niepożądanymi zjawiskami, zaś dopiero trzeci służy odwracaniu
zjawisk niekorzystnych.
Niestety, jak zauważają Autorzy „Do głównych problemów rozwoju tego rynku w
Polsce należy zaliczyć następujące bariery:
– społecznego odbioru,
– finansowanie świadczeń zdrowotnych ze środków publicznych,
leinformatyczne – medycyna
– bariera zastosowania odpowiednich technologii,
– brak regulacji prawnych.”
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
89
Wedle Autorów „Obecnie brak jest jasnych regulacji prawnych pozwalających na
finansowanie świadczeń telemedycznych przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Pomimo różnych interpretacji co do możliwości finansowania telemedycyny w
ramach świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych,
bezsprzecznym pozostaje fakt, że świadczenia te nie są obecnie finansowane w
ramach umów z NFZ. Zatem podstawowym źródłem rozwoju usług telemedycznych
w Polsce pozostają środki prywatne obywateli. Należy jednak zdawać sobie sprawę,
że tego rodzaju świadczenia zdrowotne o podwyższonym standardzie dostępne
mogą być jedynie dla osób zamożniejszych lub pracujących w firmach oferujących
tego typu pakiety zdrowotne. Ze względu na strukturę zamożności naszego
społeczeństwa na tle lepiej rozwiniętych gospodarczo społeczeństw zachodniej
Europy, dynamika rozwoju tego sektora jest znacząco ograniczona.
Obecnie brak jest jasnych regulacji prawnych pozwalających na finansowanie
świadczeń telemedycznych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Pomimo różnych
interpretacji co do możliwości finansowania telemedycyny w ramach świadczeń
zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, bezsprzecznym pozostaje fakt,
że świadczenia te nie są obecnie finansowane w ramach umów z NFZ. Zatem
podstawowym źródłem rozwoju usług telemedycznych w Polsce pozostają środki
prywatne obywateli. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że tego rodzaju
świadczenia zdrowotne o podwyższonym standardzie dostępne mogą być jedynie dla
osób zamożniejszych lub pracujących w firmach oferujących tego typu pakiety
zdrowotne. Ze względu na strukturę zamożności naszego społeczeństwa na tle lepiej
rozwiniętych gospodarczo społeczeństw zachodniej Europy, dynamika rozwoju tego
sektora jest znacząco ograniczona.
Obecnie w Polsce istnieje około 50 agencji opiekuńczych, które jednak w większości
eksportują swoje usługi na rynki UE, szczególnie na rynek niemiecki, gdzie
zapotrzebowanie na tego typu usługi jest obecnie bardzo duże. Tendencji
wzrostowych należy się również spodziewać w przypadku Polski. Istotną barierę
wzrostu tego rynku może stanowić jednak niski poziom świadczeń emerytalnych,
które mogą uniemożliwiać, w przeciwieństwie do rynku niemieckiego, prywatne
finansowanie tych świadczeń. Dlatego w rozwoju tego sektora celowym jest
rozważenie mieszanego modelu finansowania, który w części finansowany jest przez
osobę zainteresowaną, w części przez państwowy system opieki społecznej. ”
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
90
4.3.11. Opieka długoterminowa
4.3.11.1. Raport OECD
Bogaty materiał na temat opieki długoterminowej znaleźć można w raporcie OECD
[Colombo, F. i in. 2011]. Punktem wyjścia jest konstatacja, że w krajach OECD
więcej jest beneficjentów opieki domowej, niż instytucjonalnej. Ilustruje to poniższy
wykres 17, na którym przy okazji widać, że nawet ta część beneficjentów, którzy
otrzymują w Polsce opiekę długoterminową od instytucji (a więc nie dotyczy jej
zastrzeżenie dotyczące danych z naszego kraju, że liczba podopiecznych jest
zaniżona) jest o rząd wielkości niższa, niż średnia dla krajów OECD.
Na kolejnym wykresie 18 pokazano udział wydatków publicznych (public) i
prywatnych w krajach OECD. Podobnie, jak w przypadku poprzedniego wykresu, w
odniesieniu do Polski brakuje danych dotyczących udziału sektora prywatnego37.
Natomiast (rejestrowane) wydatki publiczne stanowią w Polsce znacznie niższy, niż
w przypadku większości prezentowanych krajów udziałw PKB. Jest on w przypadku
naszego kraju ok. 4-rokrotnie niższy, niż średnia i 9-cio krotnie niższy, niż w Szwecji.
Wykres 19 pokazuje wydatki na opiekę domową w porównaniu do wydatków na
opiekę instytucjonalną. Odwrotnie, niż w większości krajów OECD w Polsce wydatki
(publiczne) na opiekę domową przewyższają te na opiekę długoterminową
świadczoną w powołanych do tego instytucjach.
Wykres 17. Udział populacji korzystającej z opieki długookresowej instytucjonalnej i domowej
37
Niestety na ten sam brak danych zwracają uwagę wszyscy badacze i autorzy publikacji
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
91
Wykres 18. Wydatki na opiekę długoterminową jako procent dochodu narodowego brutto
Wykres 19. Porównanie wydatków budżetowych na opiekę długoterminową pacjentów w instytucjach i w domach zamieszkania, jako procent dochodu narodowego brutto
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
92
Kolejny wykres – o numerze 20 (w publikacji OECD wykres nosił numer 7.3) –
pokazuje strukturę źródeł finansowania wydatków na opiekę długoterminową w
różnych krajach. Wyróżniono pięć typów źródeł:
dochody budżetowe (kolor granatowy),
ubezpieczenie społeczne (kolor niebieski),
ubezpieczenie prywatne/osobiste (kolor ciemno-zielony),
zasoby gotówkowe (kolor zielony) i
inne źródła (kolor jasno-zielony).
Jak widać modele finansowania bardo rożnią się pod tym względem w różnych
krajach – a zatem nasz system nie jest jedynym możliwym i może ewoluować (np. w
kierunku ubezpieczeniowym).
Wykres 20. Struktura źródeł finansowania wydatków na opiekę długoterminową w różnych krajach w 2007 roku wg. OECD
4.3.11.2. Koncepcja modelu zaopatrzeniowego vs model ubezpieczeniowy
Wobec postępujących dwu procesów:
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
93
wzrostu udziału ludzi starszych w populacji,
defamilizacji społeczeństwa i modelu sprawowania opieki w rodzinie,
w wielu krajach (choć w różnym stopniu) zarówno sposób organizacji, jak i
finansowania zwłaszcza opieki długoterminowej staje się coraz bardziej istotny i
dyskutowany. W Polsce w 2007 roku profesor Zbigniew Religa, działając jako
minister zdrowia powołał specjalny zespół ds. opracowania projektu ustawy o
społecznym ubezpieczeniu pielęgnacyjnym38. Zmiana rządu wstrzymała jego prace,
jednak koncepcja nie została całkowicie zapomniana. W 2009 roku zapisano ją w
maszynopisie stanowiącym wsad do Zielonej Księgi Opieki Długoterminowej (por.
4.3.11.4) a kilka lat póżniej w Białej Księdze (patrz: [Koalicja 2013]):
„Starzenie się ludności stanowi również wyzwanie dla współczesnych systemów
emerytalnych. W efekcie procesów demograficznych zmniejsza się populacja osób
czynnych zawodowo. Przykładowo w 2050 r. w Stanach Zjednoczonych na jednego
emeryta przypadać będzie 2,5 pracownika, we Francji 1,9, a w Niemczech 1,6.
Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest podnoszenie wieku emerytalnego, jednak
powyżej granicy 70 lat stają się to nieefektywne. Prognozy demograficzne skłaniają
zatem do poszukiwania nowych możliwości zabezpieczenia emerytalnego (np.
rozwiązania ubezpieczeniowe tzw. trzeciofilarowe).”
Jak się wydaje, na dzień dzisiejszy ta forma finansowania usług opiekuńczych nie
znalazła jeszcze w Polsce ani rozwiązań systemowych ani przykładów pochodzących
z inicjatyw produktowych przedsiębiorstw ubezpieczeniowych. Również w innych
europejskich krajach OECD jest stosunkowo mało popularna np. w porównaniu do
USA, czy Japonii. Ilustruje to poniższy wykres (za [Colombo, F. i in. 2011.]
38
Por. Zarządzenie MZ z dnia 9 lutego 2007 (Dz.Urz.MZ.07.03.07 ) dostępne pod http://www2.mz.gov.pl/wwwmz/index?mr=m201&ms=&ml=pl&mi=&mx=0&mt=&my=9&ma=07874
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
94
Wykres 21. Udział wydatków na dinansowanie opieki długoterminowej poprzez prywatne ubezpieczenia w ogólnej kwocie wydatków w wybranych krajach OECD
Tym samym, kierunek rozwoju w stronę większego wykorzystania produktów o
charakterze ubezpieczeniowym stanowi ważną alternatywę dla dotychczas
wykorzystywanych w finansowaniu usług opieki długoterminowej instrumentów
finansowych. W pracach nad takimi rozwiązaniami może być pożyteczny przegląd
międzynarodowy [Ł. Jurek 2013], zawierający przykładowe rozwiązania z Holandii,
Japonii, Niemiec, Luksemburga i Korei Południowej oraz stosunkowo aktualna
późniejsza praca tego samego autora [Ł. Jurek 2016].
4.3.11.3. Raport Banku światowego
Bogatym źródłem informacji na temat polskiego systemu opieki długoterminowej na
tle porównań międzynarodowych jest raport Banku Światowego [Bank Światowy
2015]. Zawiera między innymi typologię systemów zobrazowaną na poniższej
ilustracji.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
95
Ilustracja 6. Typpologia systemów finansowania opieki długoterminowej
W rozdziale poświęconym finansowaniu opieki długoterminowej wyodrębniono trzy
główne sposoby finansowania: (1) plan powszechny, (2) plany uzależnione od
stopnia zamożności, oraz (3) systemy mieszane. Podkreślono, iż mimo że prywatne
ubezpieczenia nie odgrywają głównej roli w finansowaniu opieki długoterminowej w
żadnym z krajów OECD, współodpłatność występuje we wszystkich systemach (np.
w Szwajcarii 60%, w Portugalii 45%, w Hiszpanii 30%, w Stanach Zjednoczonych
22%).
Odnośnie form świadczeń podkreślono, że chociaż finansowanie publiczne usług
świadczonych w naturze wymaga rozwijania kosztownej infrastruktury, to jednak,
biorąc pod uwagę ograniczenia budżetowe, w wielu krajach świadczenia i zasiłki
pieniężne byłyby prawdopodobnie niewystarczające jako źródło godnego dochodu. I
rzeczywiście, w większości krajów usługi opieki długoterminowej świadczone są w
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
96
naturze, a nie w postaci świadczeń i zasiłków pieniężnych. W takich krajach jak
Dania, Francja czy Belgia usługi opieki domowej dostępne są jedynie w formie
uzależnionych od potrzeb świadczeń w naturze.
Na tle różnych systemów w [Bank Światowy 2015] podkreślono, że polski system
jest stosunkowo złożony, co zilustrowano poniższym rysunkiem.
Ilustracja 7. Organizacja opieki długoterminowej w Polsce
W kontekście instrumentów finansowych warto spojrzeć na powyższy schemat mając
na względzie dane z rozdziału 4.2, gdzie można się przekonać iż cała ścieżka
Pybliczna pokazana powyżej opiera się na środkach budżetowych przekazywanych
na poszczególne poziomy samorządu terytorialnego za pomocą dotacji celowych.
Przepływy finansowe związane z opieką długoterminową w Polsce zobrazowano z
kolei w [Bank Światowy 2015] posiłkując się ilustracją zawartą w pracy [Golinowska
2010] zamieszczoną poniżej. Ilustracja ta zwraca uwagę na podkreślany i w innych
opracowaniach fakt spotykania się w niektórych miejscach finansowania z różnych
źródeł.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
97
Ilustracja 8. Przepływy finansowe związane z opieką długoterminową w Polsce
Opieka długoterminowa finansowana jest ze środków publicznych i prywatnych.
Generalnie, łączne wydatki publiczne na opiekę długoterminową oszacowano w
latach 2010-2013 na ok. 0,8% PKB (Golinowska 2010 i Komisja Europejska 2015),
co jest jedną z najniższych wartości w krajach UE. Opieka zapewniana przez zakłady
sektora prywatnego lub opieka w domu, koszty zakwaterowania i wyżywienia w
zakładach opieki stacjonarnej i pielęgnacyjnej oraz wszystkie koszty opieki
nieformalnej opłacane są wyłącznie przez usługobiorców. Podobnie jak w przypadku
innych krajów, brak jest rzetelnych oszacowań poziomu prywatnych wydatków na
usługi ODT. Opieka stacjonarna i opieka pielęgniarska w domu, świadczone w
ramach sektora opieki zdrowotnej, finansowane są głównie ze składek na
powszechne ubezpieczenie zdrowotne. Wydatki na opiekę długoterminową stanowią
7% łącznych wydatków na opiekę zdrowotną w Polsce, a odsetek ten lekko wzrósł w
ciągu ostatnich kilku lat (GUS 2014) (rysunki 25 i 26). Biorąc pod uwagę, że aktualne
wydatki publiczne na opiekę zdrowotną w Polsce należą do najniższych w Unii
Europejskiej (4,4% PKB w 2012 roku) oraz że formalna opieka długoterminowa jest
niemal całkowicie finansowana ze środków publicznych (93%), odsetek ten jest
względnie niski.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
98
Udział wydatków na opiekę długoterminową w całkowitej kwocie wydatków na opiekę
zdrowotną w Polsce jest stosunkowo niewielki, co ilistruje poniższy Wykres 22.
Wykres 22. Struktura wydatków na opiekę zdrowotną w Polsce
Trendy wolumenu wydatków w układzie nominalnym są jednoznacznie rosnące, zaś
w wymiarze realnym nie rosną (pomimo względnego wzrostu segmentu osób
starszych), co pokazuje poniższy Wykres 23.
Wykres 23. Historyczne tendencje w zakresie wydatków na opiekę długoterminową w Polsce
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
99
W dłuższym okresie czasu zmiany demograficzne będą jednak wymagały stosownej
ajustacji wydatków do roznącego odsetka osób wymagających opieki.
Wykres 24. Prognozowane wydatki na opiekę długoterminową w odniesieniu do PKB, lata 2013-2060
Powyższy wykres umieszczono w [Bank Światowy 2015] za prognozą przyszłej
ewolucji wydatków publicznych krajów UE na usługi opieki długoterminowej
przygotowaną przez Komisję Europejską. Podsumowując prognozę autorzy publikacji
piszą co następuje. „Wniosek z raportu jest taki, że starzenie się oraz czynniki
niedemograficzne generujące wydatki na opiekę długoterminową będą wywierały
stałą presję na finanse publiczne, na skutek czego konieczne będzie utrzymanie
równowagi między potrzebą objęcia usługami opieki formalnej większej liczby osób
oraz potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa finansów publicznych. W szczególności
przechodzenie od opieki nieformalnej do formalnej oraz proces zbieżności w
odniesieniu do zakresu i kosztów usług opieki długoterminowej w przypadku krajów
będących poniżej średnich poziomów UE wystawi te kraje na znaczne finansowe
ryzyko.”
Z kolei podsumowując niejako całązbiorowość publikacji dotyczącej tematu krajowej
polityki w omawianym obszarze autorzy raportu [Bank Światowy 2015] tak opisują
słabości sektora (odnosząc się między innymi do zagadnień finansowania:
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
100
„Wszystkie najnowsze dokumenty związane z polityką krajową w obszarze opieki
długoterminowej jednogłośnie wskazują następujące zagadnienia jako krytyczne dla
rozwoju i wzmocnienia sektora opieki długoterminowej w Polsce:
- zwiększenie znaczenia profilaktyki zdrowotnej i zdrowego starzenia się;
- lepsza koordynacja różnych podmiotów służąca stworzeniu skutecznego, finansowo
zrównoważonego systemu dobrej jakości usług ODT;
- ustanowienie mechanizmów zrównoważonego finansowania opieki
długoterminowej;
- zwrócenie większej uwagi na nowe narzędzia, wykorzystujące zaawansowane
technologie, w rozwijaniu opieki długoterminowej;
- zapewnienie większych możliwości rozwoju sektora NGO w obszarze opieki
długoterminowej;
- niewystarczająca liczba pracowników świadczących usługi ODT, zwłaszcza w
sektorze opieki zdrowotnej, ale także w sektorze pomocy społecznej.”
Wśród remediów wskazują między innymi odchodzenie od rozwiązań
instytucjonalnych, zwłaszcza opartych na opiece szpitalnej. Zagadnienie to będzie
przedmiotem kolejnego pod-rozdziału.
Raport zawiera również sugestie dotyczące systemu finansowania, podkreślając
wagę koordynacji. Równocześnie podkreśla, że prawo do otrzymywania
kompleksowej opieki długoterminowej obejmującej opiekę pielęgniarską, osobistą i
domową należy rozszerzyć na wszystkie osoby potrzebujące, także te bogatsze,
podczas, gdy w Polsce systemy finansowania opieki zdrowotnej tradycyjnie
pokrywają tylko koszty zdrowotnej i pielęgniarskiej zaś opieka społeczna lub służby
socjalne zapewniają dodatkowe usługi jedynie osobom najuboższym z
niepełnosprawnościami. Równocześnie podkreślają, że „Kraje zapewniające
kompleksowe usługi dla całej populacji wydają zazwyczaj od 2 do 3,5% PKB na
opiekę długoterminową”. Oznacza to jakościowy wzrost wydatków budżetu na ten
cel.
Przechodząc od wolumenu do instrumentów finansowania autorzy wspominają
senacki projekt z 2009 roku dotyczący wprowadzenia ubezpieczenia społecznego na
opiekę długoterminową lub oddzielnego ubezpieczenia na opiekę długoterminową na
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
101
wzór ubezpieczeń istniejących w Niemczech i Japonii (por. [Augustyn 2010]). Projekt
ten jednak nie był nigdy wdrożony. Odnośnie innych instrumentów finansowych
raport [Bank Światowy 2015] nie podejmuje poza tym innych tematów, poza
wspomnieniem inicjatywy ograniczenia przyznawania powszechnego świadczenia
pieniężnego dla osób powyżej 75. roku życia proponowanej przez Parlamentarną
grupa ekspertów działająca w ramach klubu senatorskiego Platformy Obywatelskiej
(por. [Augustyn. 2013]). Do tych propozycji powrócimy w pod-rozdziale 4.3.11.5.
4.3.11.4. Kwestia deinstytucjonalizacji
Pomimo ogólnoeuropejskiej polityki deinstytucjonalizacji usług opiekuńczych kwestia
efektywności społecznej świadczenia usług opiekuńczych wcale nie jest oczywista.
To, do jakiego stopnia usługi te są efektywne w warunkach domowych zależy od
stopnia niesamodzielności pacjenta. W pewnych przypadkach, koszty społeczne
kontynuowania opieki w domu pacjenta znacznie przekraczają koszty świadczeń w
placówkach stacjonarnej opieki. Zagadnienie to dobrze zilustrowano na przykład w
pracy [Jurek Ł. 2007] za którą cytowane są poniższe fragmenty niniejszego pod-
rozdziału.
Wykres 25. Koszty opieki w funkcji poziomu zależności
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
102
„Wynik analizy całkowitego kosztu społecznego opieki długoterminowej jest
sprzeczny z powszechnie panującym poglądem, jakoby opieka instytucjonalna była
najdroższą formą opieki, natomiast opieka środowiskowa — najtańszą. Opieka
środowiskowa faktycznie jest najtańszą formą opieki, ale jedynie przy bardzo niskim
poziomie zależności. Opieka instytucjonalna nie jest natomiast najdroższą formą
opieki. Z ekonomicznego punktu widzenia dla osób o średniej i wysokiej zależności
korzystniejsze jest korzystanie z usług zakładów opieki długoterminowej. Efektywna
alokacja populacji zależnych osób w podeszłym wieku między sektory opiekuńcze
minimalizuje całkowity koszt społeczny związany z opieką długoterminową.
Administracyjne ingerencje w system LTC, polegające na ograniczaniu opieki
instytucjonalnej na rzecz opieki środowiskowej, mają wiele konsekwencji
ekonomicznych. Z jednej strony powodują spadek wydatków publicznych na opiekę
długoterminową, z drugiej natomiast — zwiększenie cał- kowitego kosztu
społecznego opieki. Wzrost kosztu przy obniżanych wydatkach publicznych oznacza,
że powstającą różnicą zostaną obciążone osoby w starszym wieku oraz ich
nieformalni opiekunowie. Można postawić zatem pytanie: co się stanie z osobami,
które z powodu wieku nie są w stanie samodzielnie egzystować, a ich sytuacja
rodzina i finansowa nie daje możliwości wsparcia w miejscu zamieszkania? Powstaje
wówczas tak zwana luka opiekuńcza (care gap), co oznacza, że opieka ze strony
otoczenia dostarczana jest poniżej oczekiwanego standardu (w celu minimalizacji
kosztów obniża się jej jakość) lub nie dostarcza się jej wcale.
Zadaniem podmiotów administracji publicznej nie jest ograniczanie działalności
zakładów opieki długoterminowej oraz rozwijanie czy wspieranie opieki
środowiskowej. Najważniejsze wydaje się zagwarantowanie zależnej osobie w
podeszłym wieku swobodnego wyboru formy opieki zgodnej zarówno z osobistymi
preferencjami, jak i (głównie) z możliwościami finansowymi.”
4.3.11.5. Zielona Księga opieki długoterminowej i Biała księga na temat
Zdrowego Starzenia się
Próbą zebrania w jedną całość informacji o opiece długoterminowej nad osobami
zaleźnymi od pomocy innych, zawartych w opracowaniach naukowych,
sprawozdaniach ministerstw i instytucji działających na tym polu była wspomniana w
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
103
[Bank Światowy 2015] opracowana przez Grupę Roboczą ds. Przygotowania Ustawy
o Ubezpieczeniu od Ryzyka Niesamodzielności przy Klubie Senatorów Platformy
Obywatelskiej „Zielona Księga opieki długoterminowej” (patrz [Augustyn 2010]). W
opracowaniu tym, na str 139 w części VI poświęconej finansowaniu zamieszczono
następującą Tabelę:
Tabela 6.Podmioty opieki długoterminowej w Polsce
Wedle Zespołu, „poza nieprzejrzystym systemem, w Polsce ocenę skali środków
wydatkowanych na świadczenia w tym zakresie utrudniają inne czynniki, do których
należą:
- trudności definicyjne;
- trudności w pozyskaniu i interpretacji danych;
- trudności w wyodrębnieniu i kwalifikowaniu poszczególnych grup wydatków na
opiekę długoterminową;
- trudności w identyfikacji płatników i ustaleniu skali wydatków”.
„Wysokość wydatków ponoszonych przez NFZ na świadczenia opieki
długoterminowej wyniosła wówczas39 734 mln zł. Ta znacząca w wielkości
bezwzględnej kwota pozwala jednak świadczeniodawcom w ramach opieki
stacjonarnej na zapewnienie tylko podstawowego zakresu świadczeń. Obowiązujące,
ustalone w kontraktach z ZOL i ZPO stawki, zdaniem przedstawicieli tych zakładów
nie pozwalają na zapewnienie należytej opieki osobom przebywającym w
placówkach instytucjonalnych. Wynika to przede wszystkim ze zbyt malej liczby
pracowników, jakich można zatrudnić”.
39
Autorzy odnosili się do danych za 2007 rok
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
104
W przypadku opieki nad osobami niesamodzielnymi realizowanej w ramach
systemu pomocy społecznej, ocena faktycznych wydatków ponoszonych na ten cel
jest zdaniem grupy eksperckiej jeszcze trudniejsza.
i. „Po pierwsze, nie dysponujemy informacjami, jaka część mieszkańców domów
pomocy społecznej to osoby faktycznie niesamodzielne ani też jaka jest skala
tej niesamodzielności w poszczególnych przypadkach.
ii. Po drugie, nie sposób ustalić, jaka część wydatków na zasiłki celowe jest
przeznaczana dla osób niesamodzielnych i ich rodzin. W tych
miejscowościach, gdzie brak jest możliwości korzystania ze świadczeń
opiekuńczych, zasiłki mogą być (i zapewne są) traktowane jako forma
wsparcia dla osób niesamodzielnych.
iii. Po trzecie, system pomocy społecznej nie dysponuje pełnymi informacjami na
temat liczby osób wymagających w środowisku usług w formie świadczeń
opiekuńczych.”
Na kolejnych stronach „Zielonej Księgi zapisano poniższe konstatacje. „Jak wynika
ze sprawozdań pomocy społecznej, liczba osób korzystających ze świadczeń
opiekuńczych stanowi 4,22% ogółu korzystających z tej pomocy. Ten niewielki
odsetek musi budzić zaniepokojenie, biorąc pod uwagę sygnalizowane w innej części
raportu postępujące demograficzne starzeniu się ludności, czemu towarzyszy wzrost
odsetka osób niesamodzielnych i wymagających pomocy.
Równocześnie jednak te same sprawozdania statystyczne wykazują, że wydatki na
świadczenia opiekuńcze stanowią 13,06% ogółu wydatków na pomoc środowiskową.
To bardzo wysoki odsetek, sygnalizujący i wysoki koszt udzielanych świadczeń, i
bardzo ograniczone możliwości powiększania wydatków na tę grupę świadczeń. W
przypadku wydatków na zadania własne gmin, udział ten jest jeszcze wyższy i
stanowi 15,0%.”
„Obraz finansowania opieki długoterminowej, jaki się rysuje na podstawie zebranych
materiałów, jest jak już wspomniano niepełny ze względu na liczne braki i niedostatek
informacji. Nie dysponujemy wiedzą np. na temat liczby i kosztów związanych z
pobytami w szpitalach z przyczyn społecznych lub, jeszcze częściej – przedłużaniem
tych pobytów. Brak możliwości zapewnienia pacjentowi właściwej opieki w
warunkach domowych, rehabilitacji czy umieszczenia w placówce opiekuńczej
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
105
powoduje, że pobyt pacjenta w szpitalu ulega przedłużeniu, co generuje dodatkowe
koszty. Nie można także zidentyfikować wydatków związanych z pobytem w domu
pomocy społecznej z racji niesamodzielności; wydatków związanych z
pozostawaniem w miejscu zamieszkania mimo ewidentnej celowości zamieszkania w
DPS; jak też wydatków ponoszonych na świadczenia pieniężne dla tych osób, które
powinny korzystać ze świadczeń opiekuńczych, ale te nie są im udzielane. Brakuje
danych o wielkości udziału środków prywatnych (mieszkańców i ich rodzin) w
finansowaniu pobytu w domach pomocy; nie udało się też pozyskać danych
dotyczących udziału środków prywatnych w finansowaniu oferowanych przez
ośrodki pomocy środowiskowych usług opiekuńczych świadczonych osobom
niesamodzielnym; nie wiemy, ile środków prywatnych przeznaczonych zostało
na sfinansowanie pobytu w ośrodkach prywatnych. Trudno jest wiarygodnie
oszacować wielkość nakładów na usługi opiekuńcze świadczone poza
oficjalnym obiegiem. Powszechność tej praktyki skłania do przypuszczenia, że
polskie rodziny zmuszone są corocznie wydawać ogromne fundusze na opiekę
długoterminową w tzw. szarej strefie.”
Raport zawiera następujące dwie ilustracje źródeł finansowania opieki
długoterminowej:
Ilustracja 9. Wydatki na świadczenia dla osób (potencjalnie) niesamodzielnych w 2007 r.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
106
Ilustracja 10. Źródła finansowania opieki długoterminowej w Polsce
Drugi z grafów ma za zadanie podkreślić części wspólne i potrzebę koordynacji.
Dalej autorzy konstatują: „Optymalnym byłoby, aby osoby niesamodzielne mogły
kupować potrzebne im usługi na wolnym rynku. Niestety, przy tak niskich dochodach
tych osób i jednocześnie wysokich kosztach większości usług, w przewidywalnej
przyszłości nie jest i nie będzie to możliwe. Wobec tego konieczne staje się wsparcie
w finansowaniu usług w opiece długoterminowej. Dzisiejszy poziom tej pomocy jest
niewystarczający. Dodatek i zasiłek pielęgnacyjny (odpowiednio 181 i 153 zł na
osobę miesięcznie) wystarczają na zakup zaledwie 10–12 godzin opieki w miesiącu,
a więc nawet nie pół godziny dziennie! Zasiłek stały (maksymalnie 444 zł) lub
świadczenie pielęgnacyjne (520 zł) również nie zapewniają akceptowalnego –
odpowiedniego do potrzeb – poziomu wsparcia.”
W rozdziale Zasady finansowania usług opiekuńczych dla osób niesamodzielnych
zapisano jako konkluzję analiz koncepcję zagregowania dotychczasowych wydatków
budżetowych realizowanych w systemie pomocy społecznej (w tym w ramach
świadczeń rodzinnych) oraz przez systemy emerytalne (ZUS, KRUS, mundurowe
systemy emerytalne):
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
107
„Środki budżetowe przeznaczane dotychczas na różnego rodzaju świadczenia dla
osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji byłyby zapisywane w budżecie
państwa jako przeznaczone na odrębne zadanie: „opieka osobami
niesamodzielnymi” i przekazywane do wojewodów na realizację czeków wydawanych
przez OPS w celu opłacania świadczeń, refundację kosztów opieki domowej oraz
szkoleń opiekunów nieformalnych przeprowadzanych przez PCPR. Realizacja wypłat
dla świadczeniodawców lub zwrot nakładów następowałyby po potwierdzeniu
realizacji usługi zgodnie z umową (kontraktem). „
Grupa Robocza uważała przebudowę systemu opieki długoterminowej przez NFZ
oraz przejecie całości jej finansowania przez ubezpieczenie zdrowotne za
nieracjonalne, nawet jeśli wprowadzono by jednolite świadczenie i uporządkowano
orzecznictwo. Warto natomiast zauważyć, że w księdze powrócono do koncepcji
wcześniej lansowanej przez Prof. Religę na temat powołania ustawowej instytucji
ubezpieczenia pielęgnacyjnego (por. 4.3.11.2).
Obok księgi „Zielonej” powstała również księga „Biała”40 [Koalicja 2013]
opublikowana przez powołaną w 2012 roku Koalicję na rzecz Zdrowego Starzenia
Się. Jak piszą jej autorzy, Koalicja uzyskała wsparcie szeregu ministerstw, WUM i
instytutów a „w jej przygotowanie zaangażowały się autorytety z różnych dziedzin
nauki, m.in. lekarze neurolodzy, gerontolodzy, kardiolodzy, rehabilitanci, patolodzy i
wielu innych”. Publikacja liczy sobie 226 stron. Niestety, pomimo, iż po stronie
diagnozy wskazano na ogromne potrzeby, po stronie rekomendacji temat
finansowania a tym bardziej instrumentów finansowych nie pojawia się w tej
publikacji. Pewnym wyjątkiem jest kwestia instrumentu ubezpieczenia
pielęgnacyjnego zainicjowana przez Ministra Zdrowia w 2007 roku, która powróciła w
artykule prezesa jadnego z zakładów ubezpieczeniowych41, w tym poprzez
przywołanie publikacji Barbary Więckowskiej42. Zwraca się w tym artykule uwagę na
potencjał tkwiący w takich instrumentach, jak renta hipoteczna, odwrócona renta
hipoteczna i hipoteka uwzględniająca wzrost wartości nieruchomości. Równocześnie
autor zauważa jednak:
40
Dostępna na http://www.starzejsiezdrowo.pl/?q=pl/node/15 41
Adam H. Pustelnik „Rynek ubezpieczeń wobec problemu wieku podeszłego” 42
Por. https://rf.gov.pl/publikacje/artykuly-pracownikow-i-wspolpracownikow/Barbara_Wieckowska_-_Dobrowolne_ubezpieczenie_niedolestwa_starczego_-_ubezpieczenie_pielegnacyjne__134
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
108
„(…) wprowadzenie produktów ubezpieczeniowych tego typu jest w warunkach
polskich działaniem kosztownym, skomplikowanym i obarczonym bardzo wysokim
ryzykiem finansowym, stąd aktualnie taka aktywność ubezpieczycieli na polskim
rynku praktycznie nie istnieje.
Dodatkowy problem stanowi dramatyczny brak infrastruktury, która mogłaby być
wykorzystywana przez ubezpieczycieli do długoterminowej opieki w systemie
zamkniętym lub półzamkniętym.”
Symptomatycznym podsumowaniem rekomendacji zawartych w „Białej Księdze” jest
postulat: „Wskazane jest stworzenie mapy drogowej polityki senioralnej w Polsce.”
Oznacza on ni mniej ni więcej, że jesteśmy jeszcze przed podjęciem drogi.
4.3.11.6. Finansowanie ex-ante
W pracy [P. Łuczak 2016] zaprezentowano podejście uogólniające podział
instrumentów na te, które odnoszą się do działań realizowanych przed wystąpieniem
niesamodzielności i tych wykorzystywanych już op jej wystąpieniu. Autor oparł się na
podejściu zaproponowanym przez Joana Costę-Font i współpracowników, które
zostało przedstawione w artykule opublikowanym w „Health Economics” na początku
2015 r. Wyróżniono w nim dwa rodzaje mechanizmów finansowania opieki
długoterminowej: ex ante i ex post. „Pierwszy z nich odnosi się do instrumentów
stosowanych przed wystąpieniem niesamodzielności, wśród których można wyróżnić:
ubezpieczenie (społeczne lub prywatne), oszczędności przezornościowe oraz
działania prewencyjne mające na celu zapobieżenie niesamodzielności i/lub
zmniejszenie kosztów będących konsekwencją niesamodzielności. Finansowanie ex
post jest z kolei realizowane w następstwie zaistnienia niesamodzielności. Wśród
tego typu mechanizmów można wyróżnić: subsydiowanie opieki formalnej i/lub
nieformalnej, pomoc udzielaną przez rodziny oraz spieniężenie majątku
zakumulowanego w nieruchomości. Przedmiotem analizy empirycznej artykułu
Costy-Font i współpracowników były rozwiązania funkcjonujące głównie w
zachodnich państwach należących do OECD. Autorzy stwierdzili, że choć w
większości państw mechanizmy ex post i ex ante współwystępują, to jednak
zdecydowanie widoczniejsza jest tendencja do substytucji, czyli zastępowania
jednego rodzaju mechanizmów przez drugi (ex post w dużej mierze stanowi substytut
ex ante).” P. Łuczak w swojej analizie dochodzi do podobnych wniosków w
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
109
odniesieniu do systemów czeskiego i polskiego. Przy okazji przeprowadza dyskusję
podziału na finansowanie publiczne i społeczne zwracając uwagę na fakt, że to
drugie może znaczące wpływać na wzrost kosztów społecznych (większy, niż
ograniczenie kosztów publicznych porównaj dyskusja w rozdziale 4.3.11.5).
Przywołuje tu badania [Van Houtven, Coe, Skira 2013] dotyczące opieki w USA.
Ponieważ finansowanie publiczne i prywatne opieki długoterminowej trudno
jednoznacznie rozgraniczyć, Autor skłania się do wykorzystania typologii dzielących
mechanizmy finansowania na ex post i ex ante. W tym kontekście zauważa, że
„jedną z najskuteczniejszych strategii zmniejszających wydatki na opiekę
długoterminową są prewencyjne nakłady na działania prozdrowotne — przede
wszystkim w odniesieniu do ryzyka wystąpienia chorób przewlekłych”. Przywołuje tu
publikację OECD [Colombo 2011].
Na poniższym wykresie pokazano wydatki na opiekę długoerminową w 2008 roku ze
środków publicznych (słupki koloru granatowego), ze środków prywatnych (słupki
koloru bordo; Autorzy zwracają uwagę na fakt braku środków prywatnych w
niektórych krajach) oraz prognozę wydatków na 2050 rok (zielone trójkąty). Wobec
projekcji podwajania się wydatków na opiekę długoterminową (patrz poniższy
Wykres 26) istotnie nawoływanie do prewencji i działań pro-zdrowotnych w miejsce
opiekuńczych i leczniczych brzmi przekonywająco.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
110
Wykres 26. Prognoza OECD dotycząca wydatków na opiekę długoterminową w 2050 roku
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
111
5. Regulacje prawne
W poprzednich rozdziałach wielokrotnie odnoszono się do regulacji prawnych
mających zastosowanie do obszaru świadczenia usług opiekuńczych. Liczba takich
regulacji jest ogromna a dynamika ich zmian jest bardzo wysoka. W Załączniku 1
zamieszczono tylko wybrane akty prawne wraz z odnośnikami do źródeł
internetowych. Za bardzo istotne należy uznać to, że świadczenia opiekuńcze są
regulowane przez dwie grupy przepisów:
Związane z lecznictwem,
Związane z opieką społeczną.
Jest symptomatyczne, że w jednym i w drugim przypadku mamy do czynienia z
działaniami nakierowanymi na minimalizację niekorzystnych zjawisk, które już mają
miejsce. Brakuje natomiast takich, które mogłyby przeciwdziałać powstawania i
nasilaniu się takich niekorzystnych zjawisk.
5.1. Wybrane elementy z ustawy o działalności leczniczej
Art. 2. 1. Użyte w ustawie określenia oznaczają:
(…)
12) stacjonarne i całodobowe świadczenie zdrowotne inne niż świadczenie szpitalne
– świadczenia opiekuńcze, pielęgnacyjne, paliatywne, hospicyjne, świadczenia z
zakresu opieki długoterminowej, rehabilitacji leczniczej, leczenia uzależnień,
psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz lecznictwa uzdrowiskowego, udzielane
pacjentom, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych lub
całodziennych świadczeń zdrowotnych w odpowiednio urządzonych, stałych
pomieszczeniach;
Art. 3.4. W ramach struktury organizacyjnej podmiotu leczniczego może zostać
wydzielona jednostka organizacyjna, w celu udzielania świadczeń zdrowotnych
mieszkańcom domów pomocy społecznej, wychowankom regionalnych placówek
opiekuńczo-terapeutycznych lub interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych,
zlokalizowana na terenie tych podmiotów.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
112
Art. 9. 1. Stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne mogą
polegać w szczególności na:
1) udzielaniu całodobowych świadczeń zdrowotnych, które obejmują swoim
zakresem pielęgnację i rehabilitację pacjentów niewymagających hospitalizacji, oraz
zapewnianiu im produktów leczniczych i wyrobów medycznych, pomieszczeń i
wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia, a także prowadzeniu edukacji
zdrowotnej dla pacjentów i członków ich rodzin oraz przygotowaniu tych osób do
samoopieki i samopielęgnacji w warunkach domowych;
2) udzielaniu całodobowych świadczeń zdrowotnych, które obejmują swoim
zakresem pielęgnację, opiekę i rehabilitację pacjentów niewymagających
hospitalizacji, oraz zapewnianiu im produktów leczniczych potrzebnych do
kontynuacji leczenia, pomieszczeń i wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia, a
także prowadzeniu edukacji zdrowotnej dla pacjentów i członków ich rodzin oraz
przygotowaniu tych osób do samoopieki i samopielęgnacji w warunkach domowych;
3) udzielaniu świadczeń zdrowotnych polegających na działaniach usprawniających,
które służą zachowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia;
4) sprawowaniu wszechstronnej opieki zdrowotnej, psychologicznej i społecznej
nad pacjentami znajdującymi się w stanie terminalnym oraz opieki nad rodzinami
tych pacjentów.
2. Świadczenia, o których mowa w ust. 1 pkt 4, oraz świadczenia pielęgnacyjne i
opiekuńcze mogą być udzielane także wyłącznie w warunkach domowych.
Art. 12. 1. Stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż
szpitalne udziela się w przypadku świadczeń, o których mowa w art. 9 ust. 1:
1) pkt 1 – w zakładzie opiekuńczo-leczniczym;
2) pkt 2 – w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym;
3) pkt 3 – w zakładzie rehabilitacji leczniczej;
4) pkt 4 – w hospicjum.
2. Przepisów ust. 1 pkt 1, 2 i 4 nie stosuje się w przypadku udzielania świadczeń
zdrowotnych wyłącznie w warunkach domowych.
Art. 16.1a. Nie stanowi działalności regulowanej w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca
2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej działalność lecznicza:
(…)
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
113
2) wykonywana jako:
a) działalność pożytku publicznego w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o
działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2016 r. poz. 239 i 395),
chyba że zachodzą przesłanki określone w art. 9 ust. 1 tej ustawy,
b) działalność charytatywno-opiekuńcza, jeżeli przepisy odrębne przewidują
prowadzenie takiej działalności.
5.2. Regulacje dotyczące działalności regulowanej
Dla dalszych rozważań warto zapamiętać z poprzedniego rozdziału same definicje
świadczeń wchodzących w zakres sfery sprawowania opieki nad niesamodzielnymi,
jak również fakt, że sprawowanie części z tych świadczeń nie stanowi działalności
regulowanej. Jednak część należy. Ponieważ z wykonywaniem działalności
regulowanych wiąże się szereg ograniczeń, muszą one zostać odzwierciedlone w
instrumentach finansowych projektowanych dla ich finansowania. Z tego powodu
poświęcimy tej kwestii nieco uwagi poniżej.
O ile wcześniej zagadnienie zawodów regulowanych odnoszono do ustawy o
działalności gospodarczej, o tyle obecnie należy je rozpatrywać w świetle Ustawy z
dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w
państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. 2016 poz.65 )43. Ustawa ta
dokonała w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji
zawodowych (Dz. Urz. UE L 255 z 30.09.2005, str. 22, z późn. zm.). Zmieniła ona
ustawy:
Zmieniła ustawy:
• ustawę z dnia 20 lipca 1950 r. o zawodzie felczera, ustawę z dnia 17 maja
1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne,
• ustawę z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach
lekarsko-weterynaryjnych,
• ustawę z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich, ustawę z dnia 5 lipca
1996 r. o doradztwie podatkowym,
• ustawę z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty,
43
Patrz http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20160000065
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
114
• ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami,
• ustawę z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia, ustawę z dnia 29
sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych,
• ustawę z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej, ustawę z
dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów
budownictwa,
• ustawę z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych,
• ustawę z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej,
• ustawę z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych
pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej,
• ustawę z dnia 19 marca 2004 r. – Prawo celne,
• ustawę z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej,
• ustawę z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych,
• ustawę z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego,
• ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi,
• ustawę z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia,
• ustawę z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym,
ustawę z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej,
• ustawę z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich,
• ustawę z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej,
• ustawę z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej,
• ustawę z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach
• ustawę z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o systemie informacji w
ochronie zdrowia oraz niektórych innych ustaw.
Wiele, jeżeli nie wszystkie powyższe regulacje ma znaczenie dla usług
opiekuńczych. W szczególności, omawiana Ustawa wprowadziła zmiany w zakresie
wykazu zawodów regulowanych. Pomimo jej wdrożenia, wydaje się, że nie istnieje w
języku polskim aktualna (uaktualniana on-line) baza zawierająca pełny wykaz
zawodów regulowanych w Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie dyrektywy
2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie
uznawania kwalifikacji zawodowych. Wykaz taki - był prowadzony przez
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
115
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego44. Na stronie internetowej Ministerstwa
Nauki i Szkolnictwa Wyższego: http://www.nauka.gov.pl/informacje-dla-
przyjezdzajacych/wykaz-zawodow-regulowanych-w-polsce.html znajduje się jedynie
link do bazy europejskiej, którą jak każde z państw członkowskich jesteśmy
zobowiązani jest zasilać.
Wprowadzono też45 obowiązek prowadzenia przez Ministra właściwego do spraw
gospodarki46 „pojedynczego punktu kontaktowego”, do którego zadań należy, przy
użyciu systemu teleinformatycznego, umożliwienie zainteresowanym dostępu do
informacji, w tym do wykazu zawodów regulowanych w Rzeczypospolitej Polskiej.
W każdym razie, zawody regulowane w RP można przeglądać na (anglojęzycznej)
stronie unijnej:
http://ec.europa.eu/growth/tools-
databases/regprof/index.cfm?action=regprofs&id_country=23&quid=1&mode=asc&m
axRows=*#top%20
W przypadku zawodów zawierających frazę „opiek” wymieniono w tej bazie jedynie 2
pozycje:
Opiekun medyczny 47
Opiekunka dziecięca48
Jednak na liście znajduje się również wiele innych zawodów regulowanych, których
zaangażowanie w usługi opiekuńcze podlega określonym wymogom prawa, w
zależności od zakresu pełnionych wobec podopiecznych funkcji. Warto wśród nich
wymienić:
44
Dostępna jest http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2013_05/2fc90959252ab275bd526f0254718d89.pdf wydana przez MNiSW (nieaktualna) publikacja z 2011 roku: w ówczesnym wykazie znajdują się jeszcze takie zawody, jak bibliotekarz, pośrednik pracy, doradca zawodowy, czy animator kultury obecnie nie występujące w nim w skutek deregulacji; 45
W Art. 22c Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej 46
Obecnie: Ministerstwo Rozwoju 47
opis działalności przypisany do tej specjalności brzmi: „Rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów opiekuńczych osoby chorej i niesamodzielnej w różnym stopniu zaawansowania choroby i w różnym wieku; pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w zaspakajaniu potrzeb bio-psycho-społecznych; asystowanie pielęgniarce i innemu personelowi medycznemu podczas wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych; konserwacji, dezynfekcji przyborów i narzędzi stosowanych podczas wykonywania zabiegów; podejmowanie współpracy z zespołem opiekuńczym i terapeutycznym podczas świadczenia usług z zakresu opieki medycznej nad osobą chorą i niesamodzielną.” 48
opis działalności przypisany do tej specjalności brzmi: „Świadczenie usług opiekuńczych i wspomagających rozwój dziecka, planowanie i organizowanie pracy opiekuńczej, wychowawczej i edukacyjnej, pielęgnowanie dziecka zdrowego, chorego i niepełnosprawnego; prowadzenie działań wychowawczych i edukacyjnych wspomagających rozwój psychomotoryczny dziecka, promowanie zdrowia i prowadzenie działań profilaktycznych, udzielanie pomocy w stanach zagrożenia zdrowotnego dziecka.”
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
116
Dietetyk49
Logopeda50,
Terapeuta zajęciowy51
Specjalista psychoterapii uzależnień52,
Specjalista terapii uzależnień53,
Instruktor terapii uzależnień54,
49
opis działalności: Planowanie racjonalnego żywienia dla różnych grup ludności, planowanie i przygotowywanie potraw wchodzących w skład poszczególnych diet zgodnie z obowiązującą klasyfikacją, ocena stanu odżywienia, sposobu żywienia i rozpoznania niedożywienia, zapobieganie chorobom żywieniowo-zależnym, ocena wzajemnego wpływu farmakoterapii i żywienia, kontrolowanie jakości produktów żywnościowych i warunków ich przechowywania oraz produkcji potraw zgodnie z zasadami systemu Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli (Hazard Analyzes Critical Control Points - HACCP), ocena wpływu choroby na stan odżywienia i wpływu żywienia na wyniki leczenia chorób, organizowanie żywienia indywidualnego, zbiorowego i leczniczego dostosowanego do wieku i stanu zdrowia pacjentów oraz prowadzenia edukacji żywieniowej. 50
oraz inne specjalności medyczne; opis dla tej specjalności: Prowadzenie badań logopedycznych w celu ustalenia stanu rozwoju mowy i zaburzeń komunikacyjnych, ocenianie i interpretowanie wyników badań, formułowanie wskazań, prowadzenie doradztwa logopedycznego, ustalanie postępowania korekcyjno-terapeutycznego, prowadzenie pracy profilaktycznej i terapeutycznej w celu likwidowania lub zmniejszania zaburzeń komunikacyjnych dzieci, młodzieży i dorosłych, prowadzenie pracy profilaktycznej i terapeutycznej w zakresie czytania i pisania (dysleksja, dysortografia, dysgrafia), prowadzenie pracy profilaktycznej i terapii logopedycznej osób z uszkodzonym słuchem (surdologopedia), prowadzenie terapii osób z afazją, alalią, dyzartrią, z porażeniem mózgowym, jąkających się, z zaburzeniami płynności mówienia, upośledzonych umysłowo, z zespołem Downa, autystycznych, z mutyzmem i chorych psychicznie (neurologopedia). 51
opis działalności: Świadczenie usług w zakresie terapii zajęciowej, nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktu terapeutycznego z podopiecznym, jego rodziną, środowiskiem i zespołem aktywizująco-terapeutycznym przez terapeutę zajęciowego; rozpoznawanie i diagnozowanie potrzeb bio-psycho-społecznych podopiecznego przez terapeutę zajęciowego, planowanie indywidualnego i grupowego programu działań terapeutycznych, uwzględniających diagnozę oraz możliwości, potrzeby i zainteresowania podopiecznego, organizowanie działań w zakresie terapii zajęciowej, w celu poprawy funkcjonowania fizycznego, psychicznego i społecznego podopiecznego oraz jego integracji społecznej i zawodowej, dokumentowanie, monitorowanie i ocenianie przebiegu procesu terapeutycznego. 52
opis działalności: Prowadzenie psychoterapii uzależnienia od alkoholu, obejmującej indywidualne i grupowe oddziaływania psychologiczne ukierunkowane na poprawę stanu psychofizycznego i funkcjonowania społecznego osób uzależnionych od alkoholu poprzez redukcję objawów i mechanizmów uzależnień oraz uczenie umiejętności potrzebnych do podtrzymania pozytywnej zmiany oraz prowadzenie psychoterapii członków rodzin, obejmującej oddziaływania psychologiczne ukierunkowane na usunięcie lub złagodzenie zaburzeń powstałych w wyniku przewlekłego stresu u członków rodziny, spowodowanego spożywaniem alkoholu lub używaniem innych substancji psychoaktywnych przez osobę bliską. 53
opis działalności: Rehabilitacja osoby uzależnionej, w tym wykonywanie działań diagnostyczno-analitycznych, terapeutycznych, profilaktycznych, psychoedukacyjnych i psychospołecznych osób uzależnionych od narkotyków w celu realizacji założeń terapeutycznych, konstruowanie programów profilaktycznych spójnych z programem terapii uzależnień, prowadzenie zajęć psychochedukacyjnych i profilaktycznych uzależnień, opracowywanie celów i planów terapii uzależnień dostosowanych do potrzeb pacjenta. oraz uczenie umiejętności potrzebnych do podtrzymania pozytywnej zmiany oraz prowadzenie psychoterapii członków rodzin, obejmującej oddziaływania psychologiczne ukierunkowane na usunięcie lub złagodzenie zaburzeń powstałych w wyniku przewlekłego stresu u członków rodziny, spowodowanego spożywaniem alkoholu lub używaniem innych substancji psychoaktywnych przez osobę bliską. 54
opis działalności: KBSPN: motywowanie pacjenta uzależnionego od narkotyków do zmiany stylu życia, realizacja zadań wynikających z procesu diagnozy i terapii, przygotowanie i prowadzenie zajęć
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
117
Pracownik socjalny55
Nauczyciele (6 kategorii)56
Co ciekawe, nie ma na liście wymienionego zawodu „asystenta rodziny” 57, pomimo,
iż wymaga się od takich osób szerokiej wiedzy i umiejętności, które ma posiąść albo
a) w trakcie studiów wyższych na kierunku pedagogika, psychologia, socjologia,
nauki o rodzinie lub praca socjalna albo b) w czasie co najmniej 230 godzinnego
szkolenia (jeśli ma wykształcenie wyższe na dowolnym kierunku oprócz ww. lub
wykształcenie średnie)58.
Pełna lista 350 zawodów regulowanych w RP wg stanu na 19 sierpnia 2017 znajduje
się w Załączniku 8.4.
5.3. Poziom stopnia regulacji a motywacje aktorów
Znaczenie dotacji i subwencji budżetowych oraz bezzwrotnych grantów z funduszy
unijnych było w przeszłości ogromne dla większości świadczeń opiekuńczych.
Nałożenie na siebie łącznie dwu wymiarów:
edukacyjnych i profilaktycznych, prowadzenie grup terapeutycznych o charakterze zadaniowym. PARPA: udział w udzielaniu świadczeń z zakresu uzależnienia od alkoholu i psychoterapii członków rodzin, w tym w prowadzeniu psychoterapii uzależnienia od alkoholu, obejmującej indywidualne i grupowe oddziaływania psychologiczne w celu poprawy stanu psychofizycznego i funkcjonowania społecznego osób uzależnionych od alkoholu poprzez redukcję objawów i mechanizmów uzależnień i uczenie umiejętności potrzebnych do podtrzymania pozytywnej zmiany, udział w prowadzeniu psychoterapii członków rodzin, obejmującej oddziaływania psychologiczne w celu usunięcia lub złagodzenia zaburzeń wynikających z przewlekłego stresu u członków rodziny osoby uzależnionej od alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych. 55
opis działalności: Działalność zawodowa pracowników socjalnych ma na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie, udzielanie informacji i pomocy w zakresie rozwiązywania spraw życiowych osobom, aby były zdolne odzyskać samodzielność życiową. Elementem pracy socjalnej jest również pobudzanie społecznej aktywności i inspirowanie działań samopomocowych w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób i środowisk społecznych. 56
Przedszkolna, klas I-III, klas IV-VI, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalnej, praktycznej nauki zawodu; opis działalności obowiązujący dla tej ostatniej kategorii: nauczyciel praktycznej nauki zawodu realizuje zadania dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze w szkołach i placówkach systemu oświaty 57
Zadania asystenta rodziny określa art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej; termin ten jest używany przez większość podmiotów profesjonalnie zajmujących się zagadnieniami sprawowania opieki w szerszym kontekście. 58
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie szkoleń na asystenta rodziny określa zakres programowy szkoleń dla osób ze średnim lub wyższym wykształceniem (na dowolnym kierunku oprócz ww.), co jest równoznaczne z zakresem wiedzy i umiejętności, które powinien posiadać każdy kandydat na asystenta rodziny.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
118
Poziomu dotkliwości problemu społecznego (a zatem najczęściej i poziomu
trudności w jego przezwyciężaniu, a więc i poziomu ryzyka dla podmiotu
podejmującego się interwencji)
Poziomu wymogów regulacyjnych dotyczących danego obszaru świadczeń
w następujący sposób wpływa na poziom nasycenia instrumentu finansowania
dotacją/subwencją:
Ilustracja 11. Diagram zależności sposobu finansowania (doboru instrumentów finansowych) od obszaru interwencji w funkcji motywacji właściciela problemu i podmiotu świadczącego usługę
Na powyższy diagram należałoby jeszcze nałożyć kolejny wymiar decydujący o
poziomie ryzyka (dla wszystkich aktorów) – związany z dynamiką legislacji. Będzie o
nim mowa w kolejnym podrozdziale.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
119
5.4. Dynamika legislacji
W 2017 roku wydano już 26 nowych aktów prawnych w kategorii opieka zdrowotna.
Lista tych aktów stanowi Załącznik 0. Z kolei wiele tych aktów zmienia kolejnych kilka
lub kilkanaście innych aktów. Przykładowo, Ustawa z dnia 22 czerwca 2017 r. o
zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją programu „Za życiem”59 (Dz.U. 2017
poz. 1292) zmieniła ustawy:
ustawę z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, ustawę z dnia 12 marca
2004 r. o pomocy społecznej,
ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy,
ustawę z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych oraz
ustawę z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej.
Z Art. 1. Wynika, że na realizację zadań dotyczących pomocy uczennicom w ciąży
przez stworzenie im możliwości kontynuowania nauki oraz utworzenia ośrodków
koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńczych minister właściwy do spraw oświaty i
wychowania może udzielić jednostkom samorządu terytorialnego wsparcia
finansowego w formie dotacji celowej. Z kolei na poziomie samorządowym –
dokładniej: powiatowym – to starosta wskazuje
publiczne przedszkole,
inną formę wychowania przedszkolnego, szkołę podstawową, w tym
specjalną,
specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy,
specjalny ośrodek wychowawczy dla dzieci i młodzieży wymagających
stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, ośrodek
rewalidacyjno-wychowawczy, o którym mowa w art. 2 pkt 7 ustawy – Prawo
oświatowe, albo
poradnię psychologiczno-pedagogiczną, w tym poradnię specjalistyczną,
spełniające warunki określone w przepisach wydanych na podstawie art. 127
ust. 19 pkt 1 ustawy – Prawo oświatowe,
59
http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20170001292
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
120
które w danym powiecie pełnią funkcję wiodącego ośrodka koordynacyjno-
rehabilitacyjno-opiekuńczego.
Do zadań takich wiodących ośrodków należy udzielanie kompleksowego wsparcia
rodzinom z dziećmi, od chwili wykrycia niepełnosprawności lub zagrożenia
niepełnosprawnością do podjęcia nauki w szkole, ze szczególnym uwzględnieniem
dzieci do 3. roku życia, obejmującego w szczególności udzielanie informacji
rodzinom, zapewnienie usług specjalistów w zależności od potrzeb dziecka i jego
rodziny oraz koordynowanie działań służących wykorzystaniu dostępnych usług, w
tym zajęć w ramach wczesnego wspomagania rozwoju dziecka.
Delegacja do ustalania jakie będą szczegóły dotyczące sposobów działania takich
ośrodków, a tym samym również zakres ewentualnego finansowania przez Starostę
ich zadań ze środków otrzymanych przez powiat w formie dotacji celowych, którymi
dysponować będzie minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, została
przyznana ustawowo trzem ministrom. Mają je określić w drodze rozporządzenia,
uwzględniając koordynacyjny i kompleksowy charakter działań podejmowanych
wobec dzieci i ich rodzin:
minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w porozumieniu z
ministrem właściwym do spraw zdrowia oraz
ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego.
Z kolei Art. 2 omawianej ustawy wprowadza zmiany w systemie opieki społecznej, w
tym w zakresie finansowania.
Jaki będzie więc ostateczny praktyczny skutek tych jeszcze nie w pełni
wprowadzonych rozwiązań ustawowych?
Kolejnym przykładem jest USTAWA z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw
związanych z systemami wsparcia rodzin (Dz.U. 2017 poz. 1428), która zmieniła
ustawy:
• ustawę z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, ustawę z
dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• ustawę z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
• ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa,
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
121
• ustawę z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
• ustawę z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych,
• ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej,
• ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy,
• ustawę z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych,
• ustawę z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym,
• ustawę z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do
alimentów,
• ustawę z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3,
• ustawę z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla
opiekunów,
• ustawę z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny,
• ustawę z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci
oraz
• ustawę z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z
zadaniami organów administracji publicznej w zakresie niektórych rejestrów
publicznych
Analizy globalnej dotyczącej potencjalnych skutków powyższych zmian dla różnych
aspektów działalności opiekuńczej, w tym dla kształtu projektowanych instrumentów
finansowych nie sposób dokonać w ciągu miesiąca od uchwalenia nowych
rozwiązań. Konieczne będzie dokonywanie szczegółowej analizy w momencie
projektowania konkretnego instrumentu w konkretnym kontekście problemu do
rozwiązania i układu aktorów.
6. Konkluzje
6.1. Rekomendacja dotycząca struktury Akceleratora
Ze względu na wiele różnych funkcji, jakie będzie pełnił Akcelerator, byłoby
niecelowe i niepraktyczne, aby stanowi l go jeden podmiot prawny. Rekomenduje się,
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
122
aby traktować Akcelerator jako zespół wzajemnie powiązanych podmiotów
przedstawionych na poniższym grafie.
Ilustracja 12. Wewnętrzna struktura Akceleratora
Na powyższym grafie poszczególnym oznaczeniom przypisuje się następujące
znaczenie:
FMR – Fundusz Mitygacji Ryzyka – fundusz kapitałowy zasilony inicjalnie z EFS
w ramach Etapu II kontraktu POWR.04.01.00-00-A008/16; jego forma prawna nie
została przesądzona; sugeruje się nadanie mu formy prawnej fundacji, co
immunizowałoby zgromadzone przez FMR środki przed próbami wykorzystania
ich w innym celu, niż inkubowanie kolejnych SIB-ów;
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
123
Zarządzający – zasadniczy dla całej koncepcji Akceleratora podmiot utworzony w
celu gromadzenia know-how na temat sposobu tworzenia i funkcjonowania
projektów interwencji społecznych finansowanych za pomocą obligacji
społecznych, odpowiedzialny za zarządzanie Funduszem Mitygacji Ryzyka oraz
spółkami celowymi (SPV) tworzonymi na potrzeby realizacji poszczególnych
interwencji społecznych; forma prawna do rozstrzygnięcia; wśród propozycji –
spółka komandytowo-akcyjna
Experci – grupa osób/podmiotów doradczych powiązana umownie z
Zarządzającym być może na dłuższe okresy w celu wspierania go w procesach
rekrutacji właściwych dla poszczególnych SIB-ów wykonawców; sugeruje się
dopuszczenie zarówno formy osobowej – doradców występujących jako osoby
fizyczne, jak i doradców instytucjonalnych (np. NGO mocno osadzone w rynku
danych interwencji, ośrodki akademickie itp., nie wykluczając podmiotów
komercyjnych, jak think-tanki, czy profesjonalne firmy doradcze);
SPV – Special Purpose Vehicles – spółki celowe, z których każda byłaby
tworzona wyłącznie w celu realizacji jednej interwencji społecznej; forma prawna
do rozstrzygnięcia; wśród propozycji:
o spółka z o.o. – zaletą prostota i mały kapitał początkowy niezbędny do
utworzenia; posiada osobowość prawną; może mieć statutowe zapisy o
działalności non-for profit, ochrona przed roszczeniami do wysokości
kapitału;
o spółka z o.o. Spółka Komandytowo-Akcyjna – łączy zalety spółki z o.o. z
możliwością emisji akcji dla pasywnych inwestorów; wymaga min
50 000,00 PLN kapitału;
Zaletą tworzenia dla każdego SIB spółki celowej jest jawne i skuteczne prawnie
oddzielenie ryzyka danej interwencji od roszczeń wobec pozostałej części
Akceleratora, w tym od Zarządzającego i FMR; FMR może za to udzielać ściśle
określonych (w tym: ograniczonych) gwarancji finansowych emisjom SPV;
Zarządzający może analogicznie udzielać gwarancji jakości/wykonania; dla inwestora
fakt, że dana SPV emitująca obligacje społeczne nie jest obciążona żadnymi innymi
zobowiązaniami, poza wynikającymi z danej interwencji społecznej może i powinien
być poczytywany jako zaleta - w odróżnieniu od emisji np. przez Zarządzającego, lub
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
124
FMR, które bbyłyby „uwikłane w wiele interwencji”, co powodowałoby po stronie
inwestorów trudności w przeanalizowaniu ich aktualnej i przyszłej kondycji.
6.2. Rekomendacja dotycząca relacji Akceleratora/SIB z interesariuszami
Akcelerator o wewnętrznej strukturze opisanej w poprzednim pod-rozdziale mógłby
wchodzić dla każdej pojedynczej interwencji społecznej w relace zewnętrzne z
różnymi interesariuszami wedle schematu przedstawionego na następnej stronie. Dla
uproszczenia, na schemacie tym zaznaczono tylko jedno SPV – dedykowane do
przedmiotowej interwencji społecznej.
W ramach uproszczonej (w stosunku do poprzedniego pod-rozdziału) wewnętrznej
struktury Akceleratora, zaznaczono tym razem symbolicznie jednego Experta. W
konkretnej realizacji SIB może takiego experta nie być wcale (gdy Zarządzający
posiada wystarczające know-how, aby dobrać odpowiednich usługodawców), może
być jeden taki Expert-doradca, lub może ich być wielu.
Usługodawcy, zaznaczeni na schemacie jako grupa, mogą w konkretnych
zastosowaniach występować również w postaci chierarchii z określonymi relacjami
podporządkowania; mogą również wystąpić sytuacje, gdzie będzie jeden
usługodawca.
Inwestorzy zaznaczeni na schemacie w podziale na grupy o różnym nastawieniu do
ryzyka również w konkretnych zastosowaniach mogą występować w mniejszej liczbie
rodzajów; może w skrajnej sytuacji wystąpić tylko jeden finansujący. Grupa
inwestorów społecznych nie oczekujących zwrotu finansowego – to znaczy grupa
donatorów może wystąpić, lub nie. Można również wyobrazić sobie inne typy
inwestorów, na przykład finansujących interwencję za pomocą instrumentów typu
mezzanine. Na schemacie pokazano natomiast główne przewidywane relacje
pomiędzy podstawowymi typami interesariuszy. Będą one po krótce opisane w
kolejnych pod-rozdziałach.
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
125
Ilustracja 13. Schemat relacji pomiędzy Akceleratorem a pozostałymi interesariuszami SIB (z pominięciem beneficjentów)
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
126
6.3. Rekomendowany schemat finansowania
Zgodnie z konkluzją z rozdziału 3 rekomenduje się budować schemat finansowania w
oparciu o umowy cywilno-prawne. Celowym jest powoływanie dla każdej z
interwencji odrębnego SPV – emitenta obligacji społecznych. Sam w sobie SPV jako
emitent nie jest w stanie zbudować grupy inwestorskiej, dlatego emisja wymagać
będzie wielokrotnych gwarancji:
Ze strony JST (właściciela problemu) – na schemacie w p. 6.4 oznaczona jako
G1 – jest to gwarancja zapewnienia środków finansowych na wypłatę
wynagrodzenia za rezultat interwencji społecznej finansowanej SIB;
rekomenduje się, aby gwarancja ta, choć udzielana przez jednostkę o
wysokiej reputacji pod względem wypłacalności była dodatkowo wzmacniana
wpłatą środków na wypłatę wynagrodzenia na bankowy rachunek typu
escrow; w przypadku interwencji wieloletnich wpłaty mogłyby być dokonywane
w ramach budżetów rocznych co roku aż do utworzenia zabezpieczenia
gotówkowego w pełnej wysokości.
Ze strony Akceleratora – dysponującego Funduszem Mitygacji Ryzyka - na
schemacie w p. 6.4 oznaczona jako G3 – jest to typowa re-gwarancja
finansowa w stosunku do gwarancji G4-G6 udzielanych poszczególnym
grupom inwestorów przez emitenta obligacji społecznych - SPV.
SPV jako emitent nie powinien stwarzać pozorów całkowitego bezpieczeństwa –
przeciwnie: powinien wykazywać w materiałach informacyjnych wszelkie znane
ryzyka, które jednak w zależności od apetytu danego inwestora na ryzyko, byłyby
pokrywane w odpowiednim stopniu za pomocą wyżej wspomnianych gwarancji.
6.4. Rekomendacje dla relacji JST-Akcelerator-SPV
Umowa U1 pomiędzy JST a akceleratorem może mieć charakter umowy o
partnerstwie. W tym przypadku60 środki finansowe przekazywane przez JST na
rzecz Akceleratora nie byłyby wynagrodzeniem za świadczone usługi (nie ma zakupu
usług) tylko rekompensatą kosztów ponoszonych w świadczeniu usług publicznych
60
Ponieważ partnerstwo zawarte w celu realizacji ustawowych zadań JST w ramach programu współfinansowanego ze środków UE jest wyłączone z ograniczenia, o którym mowa w Art. 243 Ustawy o finansach publicznych, zaś środki FMR i działanie Akceleratora spełnia warunek współfinansowania ze środków UE, zatem oparcie konstrukcji umowy U2 na powyższej zasadzie skutkowałoby uwolnieniem JST z części rygorów ustawowych
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
127
na rzecz beneficjentów ostatecznych. W ramach tej umowy JST/Właściciel Problemu
udziela Zarządzającemu występującemu w imieniu Pośrednika, jakim jest
Akcelerator, gwarancji G2 – dotyczącej zabezpieczenia środków finansowych i
wypłaty wynagrodzenia za realizację interwencji społecznej w wysokości
uzależnionej od określonych w umowie warunków stanowiących zwerbalizowany
sposób pomiaru stopnia osiągnięcia zakładanych rezultatów interwencji. Gwarancja
G2 powinna być zabezpieczana środkami wpływającymi na bankowy rachunek typu
escrow, o którym mowa w p. 6.5. Środki te powinny być wystarczające nie tylko na
wypłaty dla inwestorów, ale również na pokrycie kosztów usług świadczonych na
rzecz beneficjentów ostatecznych przez Akcelerator w ramach zawartej umowy
partnerstwa.
Wewnątrz Akceleratora - pomiędzy Zarządzającym a SPV obowiązywałaby umowa o
zarządzanie, której postanowienia byłyby znane JST i akceptowane.
6.5. Rekomendacje dla relacji Akcelerator-SPV-Inwestor
Akcelerator sprawowałby potrójną rolę w relacjach z inwestorem:
Reprezentującego emitenta (SPV) oraz
Re-gwaranta (na schemacie G3) oraz
Gwaranta dobrego wykonania przez usługodawcę/usługodawców swoich
obowiązków (opcjonalnie - nie zaznaczono tej gwarancji na schemacie)
Obowiązki te mogłyby być formalnie ujęte w trzech odrębnych umowach cywilno-
prawnych zawieranych przez Zarządzającego w imieniu odpowiednio: SPV, FMR,
własnym.
6.5.1. Instrument finansowy dotyczący relacji z darczyńcami
W przypadku „Inwestorów” typu crowd-fundingowego – darczyńców gotowych
sponsorować w części interwencję społeczną w celu korzystania z jej rezultatów
poprzez uczestnictwo w społeczności uwolnionej w określonym stopniu od
dolegliwości, przeciw którym podjęto interwencję i skonstruowano SIB – umowa
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
128
generująca stosowny instrument finansowy to umowa darowizny, o której mowa w
Tytule XXXIII Kodeksu Cywilnego61 (Art. 888 – 902).
Zaznaczona na schemacie w p. 6.4 gwarancja G6 byłaby w tym przypadku
gwarancją świadczenia przez SPV na rzecz darczyńcy usługi informacyjnej o
rezultatach interwencji przez okres jej trwania i do czasu ostatecznej ewaluacji, który
to obowiązek może być na obdarowanego nałożony przez darczyńcę na mocy Art.
893 KC. Relacja pomiędzy Darczyńcą a Akceleratorem sformalizowana za pomocą
umowy darowizny byłaby przedmiotem certyfikacji. Certyfikaty SIB mogłyby być
przedmiotem obrotu wtórnego – nabywca wstępowałby w prawo darczyńcy do
otrzymywania świadczenia informacyjnego; nie miałby korzyści podatkowych
wynikających ewentualnie z darowizny na cele społeczne. Te pozostawałyby przy
pierwotnym darczyńcy. Rynek wtórny dla certyfikatów, istotny w przypadku
darczyńców, którzy po wykonaniu darowizny popadliby w niedostatek można również
konstruować na podstawie Art. 897 KC.
6.5.2. Instrumenty finansowe wynikające z relacji pomiędzy SPV a
inwestorami oczekującymi zwrotu kapitału wraz z nadwyżką.
Wbrew powszechnie stosowanemu w Kraju i za granicą nazewnictwu,
wykorzystującemu słowo „obligacja” (występuje ono między innymi w nazwie
„obligacje społeczne” wykorzystywanej w Konkursie Obligacje społeczne jako
narzędzie zwiększenia efektywności świadczenia usług społecznych w obszarach
wsparcia EFS - ŚCIEŻKA A – AKCELERATOR62) nie rekomenduje się dla
Akceleratora użycia obligacji, jako instrumentu finansowego bezpośrednio służącego
pozyskaniu środków odinwestorów. Wynika to, poza innymi, z następujących
zasadniczych powodów:
Emisja obligacji wiąże się z długim, sformalizowanym procesem, zaś czas na
przeprowadzenie testów jest bardzo ograniczony.
Wspomniany proces sam w sobie jest kosztowny, co wpływałoby na
zmniejszenie efektywności.
61
USTAWA z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny ( t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 121, 827, z 2015 r. poz. 4, 397, 539, 1137) – dalej: KC 62
http://www.power.gov.pl/nabory/41-innowacje-spoleczne-5/
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
129
Inwestorzy zainteresowani obligacjami oczekują rynku wtórnego i dobrej
płynności na nim, co jest możliwe do osiągnięcia jedynie przy wielko ściach
emisji wielokrotnie przewyższających całą wartość Projektu.
Za podstawowy (na obecnym etapie – przed dedykowanymi analizami prawnymi)
instrument finansowy dla pozyskania środków od inwestorów rekomenduje się
umowę cywilnoprawną zawartą na zasadach ogólnych, o których mowa w
Księdze Trzeciej KC. Zgodnie z Art. 353 strony zawierające umowę mogą ułożyć
stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały
się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Dzięki tej zasadzie swobody kształtowania umów, o ile zapisy umowy nie będą
urągały obciążone wyżej wspomnianymi uchybieniami, wszystkie takie elementy, jak
zakres czynności do wykonania za pomocą pozyskanych środków, termin i warunki
zwrotu kapitału oraz świadczeń dodatkowych mogą być ukształtowane tak, jak to
zostanie uzgodnione przez Akcelerator z Właścicielem Problemu i jak wynika z
kosztorysu interwencji.
Jako wariant alternatywny rekomenduje się rozważyć wykorzystanie koncepcji SPV
w formie Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki Komandytowo Akcyjnej. W
tym przypadku Akcelerator powoływałby inicjalnie Spółkę z ograniczoną
odpowiedzialnością jako przyszłego komplementariusza. Pozostali inwestorzy
przyjęliby rolę akcjonariuszy. Aktem założycielskim spółki komandytowo-akcyjnej jest
statut. Może on określać między innymi sposób zarządzania, likwidacji oraz
zróżnicować prawa akcjonariuszy (dokonując ich podziału na uprzywilejowanych i
podporządkowanych).
Zaletą użycia tej konstrukcji jest swoboda kształtowania relacji z akcjonariuszami, w
tym rozliczeń z nimi – np. z tytułu dopłat (finansujących interwencję) bez
konieczności prowadzenia emisji publicznej. Inną zaletą jest możliwość zbywania
akcji. Akcje jako podstawowy instrument finansowy mogłyby być uzupełniane
dopłatami akcjonariuszy.
Do wad tej konstrukcji należy zaliczyć:
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
130
wymóg, iż kapitał zakładowy spółki komandytowo–akcyjnej powinien wynosić
co najmniej 50 000 złotych,
obowiązek ustanowienia rady nadzorczej jeśli liczba akcjonariuszy przekroczy
dwadzieścia pięć – w tym przypadku struktura zarządzania utraciłaby walor
prostoty i mogłaby generować dodatkowe koszty.
6.6. Rekomendacje dla relacji Akcelerator-SPV-Usługodawca
SPV byłby dla Usługodawcy finansującym, przy czym z racji zarządzania
sprawowanego na rzecz SPV przez Akcelerator, stroną uprawnioną do sygnowania
umowy U2 o świadczenie usług przez Usługodawcę byłby Akcelerator. Umowa ta
mogłaby formułować obowiązki raportowe i warunki sprawowania monitoringu przez
Akcelerator, lub wskazane przez Akcelerator podmioty lub osoby. Umowa ta
opierałaby się na zasadzie okresowego prefinansowania uzależnionego od
prawidłowości wydatkowania środków. Ze względu na zasadę prefinansowania
mogłaby zawierać element bezgotówkowego (np. wekslowego) zabezpieczenia ze
strony Usługodawców.
Jako część umowy U2 lub jako odrębna umowa U3 bezpośrednio pomiędzy
Zarządzającym a Usługodawcą mogłaby być podpisywana umowa o monitoringu,
ewaluacji i dodatkowym wynagrodzeniu za rezultaty dodatkowo motywującym
Usługodawcę do zapewnienia pożądanego rezultatu prowadzonych działań.
6.7. Podsumowanie dotyczące rekomendowanych instrumentów
finansowych
Biorąc pod uwagę obecny stan rozwoju krajowego rynku, w tym infrastrukturę
umożliwiającą wdrożenie niektórych schematów usług, jak również ograniczenie
czasowe dla Projektu, wynikające z harmonogramu narzuconego warunkami
Konkursu, konieczne jest ograniczenie ewentualnie wykorzystywanych instrumentów
do form możliwie jak najprostszych, opartych na swobodzie umów oraz już
istniejących instrumentach. Prowadzi to do stosunkowo ograniczonego zestawu
instrumentów. W poniższej Tabeli 7 zaprezentowano je wraz z krótkimi
komentarzami dotyczącymi ewentualnego wykorzystania. Należy podkreślić, że
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
131
zapewne w każdym indywidualnym przypadku budowy SIB konieczne będzie
dokonywanie dedykowanych analiz prawnych. Tabela może jedynie służyć jako
założenie generyczne.
Tabela 7. Zestawienie instrumentów finansowych z rekomendacjami
Instrument Komentarz
Dotacja budżetowa celowa Nakłada na JST trudne do wykorzystania w SIB
warunki rozliczeniowe
Dotacja budżetowa na
zadania własne gminy
Łatwiejsze do wykorzystania w konstrukcji SIB
Emisja obligacji
komunalnych
Możliwa przy bardzo dużych projektach i dla dużych
JST (dla typowych SIB wolumen nieatrakcyjny dla
inwestorów)
Umowa zobowiązania Łatwa do zastosowania w relacji Inwestor-Akcelerator
(SPV); stwarza elastyczne warunki do zapisania w
umowie
Darowizna Do wykorzystania w celu domknięcia emisji SIB i
aktywizacji lokalnej społeczności zainteresowanej
rozwiązaniem problemu społecznego będącego
przedmiotem interwencji
Gwarancja finansowa Niezbędna do wykorzystania w konstrukcji SIB, jako
gwarancja wypłaty za rezultat udzielana przez
Właściciela Problemu oraz przez emitenta obligacji -
SPV
Regwarancja Udzielana np. przez FMR - bardzo istotny element
stanowiący o atrakcyjności SIB i umożliwiający
stopniowanie ryzyka inwestora
Emisja akcji Jako ekwiwalent pożyczki – w przypadku gdy SPV ma
formę Sp. z o.o. S.K.A. środki od inwestorów mogłyby
być pozyskiwane w formie emisji akcji i ewentualnie
dodatkowo emisji długu spółki skierowanej do
akcjonariuszy
Weksel Instrument nie wydaje się być właściwy do zapłaty za
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
132
rezultaty ze względu na obowiązek zapłaty sumy wek-
slowej niezależny od istnienia i ważności zobowiąza-
nia podstawowego; możliwy natomiast do zastosowa-
nia w celu zabezpieczenia zobowiązań usługodawców
7. Literatura
Augustyn M. i in. 2010 „Opieka długoterminowa w Polsce Opis, diagnoza,
rekomendacje” Grupa Robocza ds. Przygotowania Ustawy o Ubezpieczeniu od
Ryzyka Niesamodzielności przy Klubie Senatorów Platformy Obywatelskiej,
http://rszarf.ips.uw.edu.pl/kierunki/ODzielona.pdf
Augustyn, M. 2013, b.r., Komentarz i objaśnienia do ustawy o pomocy osobom
niesamodzielnym, http://mieczyslawaugustyn.pl/wp-
content/uploads/2013/05/komentarz_do_projektu_ustawy-upn.pdf [dostęp:
15.09.2014].
Bank Światowy 2015 „Stan obecny i przyszłość opieki długoterminowej w starzejącej
się Polsce Uwagi na potrzeby opracowania polityki dotyczącej opieki
długoterminowej”
http://www.niesamodzielnym.pl/uploads/Bank%20%C5%9Awiatowy%20Opieka_dlug
oterminowa.pdf
Colombo, F. i in. 2011. Help wanted? Providing and paying for long-term care. OECD
Health Policy Studies, Paris: OECD Publishing. Dostępny w internecie na;
http://www.oecd.org/els/health-systems/help-wanted-9789264097759-en.htm
Furmańska-Maruszak A., Wójtewicz A. 2016 „KIERUNKI ROZWOJU USŁUG OPIEKI
DŁUGOTERMINOWEJ W POLSCE” STUDIA OECONOMICA POSNANIENSIA vol.
4, no. 9 https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/4433/02_furmanska-
maruszak_wojtewicz.pdf?sequence=1
Grewiński M. Krzyczkowski J. „Współczesne tendencje w pomocy społecznej i pracy
socjalnej”, Warszawa 2011, dostępne pod adresem internetowym:
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
133
http://ngo.chorzow.eu/_DOKUMENTY/Wspolczesne_tendencje_w_pomocy_spoleczn
ej.pdf
Golinowska S. (2010), „The LTC System for the Elderly in Poland”, ENEPRI-ANCIEN
Research Report 83 available at http://www.ancien-
longtermcare.eu/sites/default/files/ENEPRI%20RR%20No%2083%20(ANCIEN%20-
%20Poland).pdf
GUS, 2016, Pomoc społeczna i opieka nad dzieckiem i rodziną w 2015 roku,
Warszawa, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/ubostwo-pomoc-
spoleczna/pomoc-spoleczna-i-opieka-nad-dzieckiem-i-rodzina-w-2015-r-,10,7.html
Jurek Ł. 2007 „Sektory opieki długoterminowej-analiza kosztów” Gerontologia Polska
15 (4), 111-115 http://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/05/2007-04-5.pdf
Jurek Ł. 2013 „Społeczne ubezpieczenie pielęgnacyjne: porównanie
międzynarodowe” Wrocławskie studia politologiczne, t. 15 str 78-89
https://scholar.google.pl/citations?view_op=view_citation&hl=pl&user=y0WHHigAAA
AJ&citation_for_view=y0WHHigAAAAJ:5nxA0vEk-isC
Jurek Ł. 2016 „Polityka proubezpieczeniowa w opiece długoterminowej” „Problemy
Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje” nr 33(2), s. 53–70. Dostępny w Internecie na:
http://problemypolitykispolecznej.pl/images/czasopisma/PELNE/PPSSiD33.pdf#page
=53 (ostatnio dostępny 26-08-2017).
KIGMED 2015 „RAPORT UWARUNKOWANIA ROZWOJU TELEMEDYCYNY W
POLSCE; Potrzeby, bariery, korzyści, analiza rynku, rekomendacje” KIG,
http://izbamedpol.pl/data/Pliki/95/Plik/Raport---telemedycyna-(fin)10.03.2015.pdf
KOALICJA 2013 : „ZDROWE STARZENIE SIĘ: BIAŁA KSIĘGA”, Koalicja na rzecz
Zdrowego Starzenia Się, dostęp pod http://www.pta.med.pl/uploads/files/pl/strony/o-
nas/debata_Czy_Polska_jest_gotowa_na_zdrowa_starosc_27022013.pdf
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
134
Krzyszkowski J. 2006 „Usługi opiekuńcze dla ludzi starych w miejscu zamieszkania w
krajach UE i w Polsce” Uniwersytet Łódzki, praca dostępna pod adresem:
https://www.google.pl/search?q=Krzyszkowski+J.+%E2%80%9EUs%C5%82ugi+opi
eku%C5%84cze+dla+ludzi+starych+w+miejscu+zamieszkania+w+krajach+UE+i+w+
Polsce%E2%80%9D+Uniwersytet+%C5%81%C3%B3dzki&oq=Krzyszkowski+J.+%E
2%80%9EUs%C5%82ugi+opieku%C5%84cze+dla+ludzi+starych+w+miejscu+zamie
szkania+w+krajach+UE+i+w+Polsce%E2%80%9D+Uniwersytet+%C5%81%C3%B3
dzki&aqs=chrome..69i57.1900j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8
Łuczak P. (2016), Publiczne i prywatne finansowanie opieki długoterminowej.
Przykład Europy Środkowo-Wschodniej, „Problemy Polityki Społecznej. Studia i
Dyskusje” nr 33(2), s. 35–51. Dostępny w Internecie na
http://www.problemypolitykispolecznej.pl/images/czasopisma/33/PPS-33-35-51.pdf
{ostatnio dostępny 26-08-2017)
Mejsner B. 2012 „Lokalne inicjatywy na rzecz na rzecz na rzecz na rzecz ustalania
kryteriów jakości i standaryzacji usług opiekuńczych standaryzacji usług
opiekuńczych świadczonych w miejscu zamieszkania - przykłady dobrych praktyk
dobrych praktyk” WRZOS, dostęp w internecie:,
www.wrzos.org.pl/projekt1.18/download/Ekspertyza%20ZE%20OS.pdf
MPiPS 2014 „Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej”, Zespół ds.
Rozwiązań Systemowych w Zakresie Ekonomii Społecznej, Warszawa 2014,
http://www.pozytek.gov.pl/Krajowy,Program,Rozwoju,Ekonomii,Spolecznej,3495.html
Rybka I., Piłat-Pawlak O. 2016 „Diagnoza perspektyw rozwoju samorządowych usług
publicznych w obszarze pomoc społeczna” w: Realizacja usług publicznych w
jednostkach samorządu terytorialnego – ograniczenia, możliwości, rekomendacje,
Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa 2016 ISBN: 978-83-64748-07-3,
str. 364-399. www.doradcasamorzadu.pl/download/realiz_us.pdf
Samoliński B. i in. 2013 (red.) „ Zdrowe starzenie się: BIAŁA KSIĘGA”, ISBN 978-83-
7383-642-6, Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. Warszawa 2013,
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
135
dostępna w internecie pod adresem
http://www.starzejsiezdrowo.pl/themes/business/files/Raport26022013c.pdf
Van Houtven, C., Coe, N., Skira, M. (2013). The effect of informal care on work and
wages. Journal of Health Economics, vol. 32, nr 1, s. 240–252 dostępny pod
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23220459
Wójcik M. 2016 „Analiza horyzontalna barier i szans rozwojowych oraz dobrych
praktyk w realizacji usług społecznych” w: Realizacja usług publicznych w
jednostkach samorządu terytorialnego – ograniczenia, możliwości, rekomendacje,
Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa 2016 ISBN: 978-83-64748-07-3,
str. 364-399. www.doradcasamorzadu.pl/download/realiz_us.pdf
Wygnański J.J. i in. 2002, „Współpraca administracji publicznej i organizacji
pozarządowych w dziedzinie usług społecznych” Stowarzyszenie KLON/JAWOR,
Raport dostępny w Internecie pod adresem internetowym:
www.ngo.pl/files/biblioteka.ngo.pl/public/raporty/Badania/pomoc_spoleczna.doc
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
136
8. Załączniki
8.1. Wybrane akty prawne mające związek z finansowaniem działalności opiekuńczej
Hiperłącze do aktu prawnego na stronie ISAP Nazwa ustawy
Dz.U. 2017 nr 0 poz. 777 2018.01.01 Ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z
zadaniami organów administracji publicznej w zakresie niektórych rejestrów
publicznych
Dz.U. 2016 nr 0 poz. 195 2017.08.01 Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci
Dz.U. 2014 nr 0 poz. 1863 2017.08.01 Ustawa z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny
Dz.U. 2014 nr 0 poz. 567 2017.08.01 Ustawa z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów
Dz.U. 2011 nr 139 poz. 814 2018.01.01 Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej
Dz.U. 2011 nr 45 poz. 235 2017.08.01 Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3
Dz.U. 2007 nr 192 poz. 1378 2017.08.01 Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do
alimentów
Dz.U. 2005 nr 164 poz. 1365 2018.01.01 Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym
Dz.U. 2004 nr 210 poz. 2135 2018.01.01 Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
137
Dz.U. 2004 nr 99 poz. 1001 2018.01.01 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy
Dz.U. 2004 nr 64 poz. 593 2018.01.01 Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej
Dz.U. 2003 nr 228 poz. 2255 2017.08.01 Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych
Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887 2018.01.01 Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926 2018.01.01 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.
Dz.U. 1997 nr 123 poz. 776 2018.01.01 Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350 2017.08.01 Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Dz.U. 1991 nr 9 poz. 31 2018.01.01 Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych.
Dz.U. 2011 nr 149 poz. 887 2017.07.01 Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej
Dz.U. 1991 nr 95 poz. 425 2017.09.01 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.
Dz.U. 2010 nr 47 poz. 278 2011.07.01 Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej
Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1399 2011.07.01 Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i
obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
138
Dz.U. z 2016 r. poz. 1638 Ustawa o działalności leczniczej
Dz.U. z 2016 r. poz. 1793 Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych
Dz.U. z 2017 r. poz. 1318 Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
Dz.U. z 2017 r. poz. 1056 Ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony
uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych
Dz.U. z 2017 r. poz. 125 Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty
Dz.U. z 2016 r. poz. 1251 Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej
Dz.U. z 2016 r. poz. 2142 Ustawa Prawo farmaceutyczne
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
139
8.2. Akty prawne z obszaru opieki zdrowotnej wydane w 2017 roku
Hiperłącze do aktu
prawnego na stronie ISAP Nazwa ustawy
Dz.U. 2017 poz. 1428 Ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin
Dz.U. 2017 poz. 1412 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2017 r. w sprawie wzoru oraz formatu wniosku o
wydanie zgody na pokrycie kosztów leku w ramach ratunkowego dostępu do technologii lekowej
Dz.U. 2017 poz. 1404 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 lipca 2017 r. w sprawie minimalnej funkcjonalności dla
systemów teleinformatycznych umożliwiających realizację usług związanych z prowadzeniem przez
świadczeniodawców list oczekujących na udzielenie świadczenia opieki zdrowotnej
Dz.U. 2017 poz. 1371 Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 czerwca 2017 r. w sprawie
ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o publicznej służbie krwi
Dz.U. 2017 poz. 1300 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 czerwca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej
Dz.U. 2017 poz. 1293 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 czerwca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego
Dz.U. 2017 poz. 1292 Ustawa z dnia 22 czerwca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją programu „Za
życiem”
Dz.U. 2017 poz. 1279 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 czerwca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
szczegółowych kryteriów wyboru ofert w postępowaniu w sprawie zawarcia umów o udzielanie
świadczeń opieki zdrowotnej
Dz.U. 2017 poz. 1270 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 czerwca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego
Dz.U. 2017 poz. 1250 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 czerwca 2017 r. w sprawie wzoru karty diagnostyki i
leczenia onkologicznego
Dz.U. 2017 poz. 1249 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 czerwca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
zakresu niezbędnych informacji gromadzonych przez świadczeniodawców, szczegółowego sposobu
rejestrowania tych informacji oraz ich przekazywania podmiotom zobowiązanym do finansowania
świadczeń ze środków publicznych
Dz.U. 2017 poz. 1244 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 czerwca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
140
Dz.U. 2017 poz. 1242 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 czerwca 2017 r. w sprawie sposobu ustalania ryczałtu
systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej na pierwszy okres
rozliczeniowy
Dz.U. 2017 poz. 1225 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 czerwca 2017 r. w sprawie określenia wykazu świadczeń
opieki zdrowotnej wymagających ustalenia odrębnego sposobu finansowania
Dz.U. 2017 poz. 1200 Ustawa z dnia 25 maja 2017 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw
Dz.U. 2017 poz. 1163 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 czerwca 2017 r. w sprawie określenia szczegółowych
kryteriów kwalifikacji świadczeniodawców do poszczególnych poziomów systemu podstawowego
szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej
Dz.U. 2017 poz. 946 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 maja 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej
Dz.U. 2017 poz. 852 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 kwietnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
szczegółowych kryteriów wyboru ofert w postępowaniu w sprawie zawarcia umów o udzielanie
świadczeń opieki zdrowotnej
Dz.U. 2017 poz. 844 Ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych
Dz.U. 2017 poz. 759 Ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych
Dz.U. 2017 poz. 498 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 marca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
szczegółowych kryteriów wyboru ofert w postępowaniu w sprawie zawarcia umów o udzielanie
świadczeń opieki zdrowotnej
Dz.U. 2017 poz. 237 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 stycznia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego
Dz.U. 2017 poz. 236 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 stycznia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej
Dz.U. 2017 poz. 193 Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu
rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia
stomatologicznego
Dz.U. 2017 poz. 44 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
sposobu ogłaszania o postępowaniu w sprawie zawarcia umowy o udzielanie świadczeń opieki
zdrowotnej, składania ofert, powoływania i odwoływania komisji konkursowej, jej zadań oraz trybu
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
141
pracy
Dz.U. 2017 poz. 9 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2016 r. w sprawie trybu składania i
rozpatrywania wniosków o dofinansowanie programów polityki zdrowotnej realizowanych przez
jednostkę samorządu terytorialnego oraz trybu rozliczania przekazanych środków i zwrotu środków
niewykorzystanych lub wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
142
8.3. Akty prawne z obszaru ubezpieczeń społecznych wydane w 2017 roku
Hiperłącze do aktu prawnego na
stronie ISAP
Nazwa ustawy
Dz.U. 2017 poz. 1543 Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
oraz niektórych innych ustaw
Dz.U. 2017 poz. 1508 Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 lipca 2017 r. w sprawie
ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo restrukturyzacyjne
Dz.U. 2017 poz. 1475 Ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o zasadach realizacji programów w zakresie polityki
spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 oraz niektórych innych ustaw
Dz.U. 2017 poz. 1428 Ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin
Dz.U. 2017 poz. 1368 Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 czerwca 2017 r. w sprawie
ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w
razie choroby i macierzyństwa
Dz.U. 2017 poz. 1286 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2017 r. w sprawie sposobu
prowadzenia gospodarki finansowej Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
Dz.U. 2017 poz. 1065 Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 maja 2017 r. w sprawie
ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
Dz.U. 2017 poz. 1027 Ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o
zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw
Dz.U. 2017 poz. 992 Ustawa z dnia 21 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych
ustaw
Dz.U. 2017 poz. 962 Ustawa z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych oraz
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
143
niektórych innych ustaw
M.P. 2017 poz. 826 Komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 sierpnia 2017 r. w sprawie
wysokości wskaźnika kwartalnej waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne, środków, odsetek
za zwłokę i opłaty prolongacyjnej, zewidencjonowanych na subkoncie za II kwartał 2017 r.
Dz.U. 2017 poz. 715 Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych oraz niektórych innych ustaw
Dz.U. 2017 poz. 704 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 marca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w
sprawie przekazania niektórym sądom rejonowym rozpoznawania spraw z zakresu prawa pracy lub
ubezpieczeń społecznych z obszarów właściwości innych sądów rejonowych
Dz.U. 2017 poz. 697 Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 marca 2017 r. w sprawie
ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
M.P. 2017 poz. 634 Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 czerwca 2017 r. w sprawie rocznej
kwoty granicznej
M.P. 2017 poz. 633 Komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 czerwca 2017 r. w sprawie
wysokości wskaźnika kwartalnej waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne, środków, odsetek
za zwłokę i opłaty prolongacyjnej, zewidencjonowanych na subkoncie za I kwartał 2017 r.
Dz.U. 2017 poz. 624 Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Ośrodku Wsparcia
Rolnictwa
M.P. 2017 poz. 594 Obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 czerwca 2017 r. w sprawie
wskaźnika waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne za I kwartał 2017 r.
M.P. 2017 poz. 507 Obwieszczenie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 maja 2017 r. w sprawie
wskaźnika waloryzacji podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjętej do obliczenia świadczenia
rehabilitacyjnego w III kwartale 2017 r.
M.P. 2017 poz. 446 Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 maja 2017 r. w sprawie przeciętnego
wynagrodzenia w pierwszym kwartale 2017 r.
Dz.U. 2017 poz. 396 Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
144
społecznego w razie choroby i macierzyństwa
Dz.U. 2017 poz. 319 Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 lutego 2017 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia
zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących,
zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń
danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów
Dz.U. 2017 poz. 314 Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 lutego 2017 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe
M.P. 2017 poz. 269 Obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 marca 2017 r. w sprawie
wskaźnika waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne za IV kwartał 2016 r.
M.P. 2017 poz. 261 Obwieszczenie Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 8 marca 2017 r. w
sprawie wysokości miesięcznej składki na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie w
II kwartale 2017 r.
M.P. 2017 poz. 221 Komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 lutego 2017 r. w sprawie wysokości
wskaźnika kwartalnej waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne, środków, odsetek za zwłokę
i opłaty prolongacyjnej, zewidencjonowanych na subkoncie za IV kwartał 2016 r.
M.P. 2017 poz. 219 Obwieszczenie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 lutego 2017 r. w sprawie
wskaźnika waloryzacji podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjętej do obliczenia świadczenia
rehabilitacyjnego w II kwartale 2017 r.
Dz.U. 2017 poz. 199 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 stycznia 2017 r. w sprawie uposażeń oraz
uposażeń rodzinnych sędziów w stanie spoczynku i członków ich rodzin oraz terminów przekazania
do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenie społeczne
Dz.U. 2017 poz. 198 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 stycznia 2017 r. w sprawie uposażeń oraz
uposażeń rodzinnych prokuratorów w stanie spoczynku i członków ich rodzin oraz terminów
przekazania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenie społeczne
Dz.U. 2017 poz. 197 Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 stycznia 2017 r. zmieniające
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
145
rozporządzenie w sprawie wzoru legitymacji emeryta-rencisty oraz trybu jej wydawania, wymiany
lub zwrotu
M.P. 2017 poz. 175 Komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 lutego 2017 r. w sprawie miesięcznej
kwoty przeciętnej renty rodzinnej wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych
M.P. 2017 poz. 174 Komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 lutego 2017 r. w sprawie miesięcznej
kwoty przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń
Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Dz.U. 2017 poz. 87 Obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie
ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w
sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z
ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów
niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków
Dz.U. 2017 poz. 2 Ustawa z dnia 2 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych oraz niektórych innych ustaw
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
146
8.4. Aktualny wykaz zawodów regulowanych
Name of regulated profession
Country Region Recognition under Directive 2005/36/EC Qualification level
Doradca do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych (ADR/RID/ADN)
Poland All regions Not applicable Not applicable
Adwokat Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma from post-secondary level (more than 4 years)
Agent celny (sektor prywatny) Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Aktuariusz Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Alergologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Anestezjologia i intensywna terapia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Archeolog uprawniony do prowadzenia badań archeologicznych Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
Architekt (prawa nabyte) Poland All regions Architect (acquired rights) listed in Annex VI Architekt posiadający uprawnienia budowlane w specjalności
architektonicznej
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
Architekt posiadający uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej
Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma from post-secondary level (more than 4 years)
Asystentka dentystyczna Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma (post-secondary education), including
Annex II (ex 92/51, Annex C,D) Audytor krajowy kontroli jakości w zakresie ochrony lotnictwa cywilnego Poland All regions Not applicable Not applicable
Automatyk sterowania ruchem kolejowym Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Biegły rewident Poland All regions Not applicable Not applicable
Bosman żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Chirurgia dziecięca Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Chirurgia klatki piersiowej Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Chirurgia naczyniowa Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Chirurgia ogólna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Chirurgia plastyczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Chirurgia stomatologiczna Poland All regions Specialist Dental Practitioner Listed in Annex V
Chirurgia szczękowo-twarzowa Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Choroby płuc Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Choroby wewnętrzne Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
147
listed in Annex V
Choroby zakaźne Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Dermatologia i wenerologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Detektyw Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Diagnosta laboratoryjny Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years) Diagnosta uprawniony do wykonywania badań technicznych pojazdów Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma (post-secondary education), including
Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
Diagnostyka laboratoryjna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Dietetyk Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Doradca inwestycyjny Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Doradca podatkowy Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Doradca restrukturyzacyjny Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years) Dozymetrysta reaktora badawczego Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Dozór ruchu elektrowni jądrowej na zmianie roboczej Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma from post-secondary level (more than 4 years)
Drugi oficer mechanik na statkach o mocy maszyn głównych 3000 kW i
powyżej
Poland All regions Not applicable Not applicable
Drugi oficer mechanik na statkach o mocy maszyn głównych od 750 do 3000
kW
Poland All regions Not applicable Not applicable
Dróżnik przejazdowy Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Dyspozytor lotniczy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Dyżurny ruchu Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma (post-secondary education), including
Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
Egzaminator osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, osób poddawanych kontrolnemu sprawdzaniu kwalifikacji
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Ekspert ADN Poland All regions Not applicable Not applicable
Elektromonter maszyn i urządzeń elektrycznych: a) o napięciu do 1 KV; b) o napięciu powyżej 1 KV
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Endokrynologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Farmaceuta Poland All regions Pharmacist
Farmakologia kliniczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Felczer Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Fizjoterapeuta Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
148
Fizjoterapeuta/ Technik Fizjoterapii Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Gastroenterologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Genetyka kliniczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Geodeta uprawniony do wykonywania samodzielnych funkcji w dziedzinie
geodezji i kartografii w zakresie fotogrametrii i teledetekcji.
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Geodeta uprawniony do wykonywania samodzielnych funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii w zakresie geodezyjnego urządzania terenów rolnych i
leśnych.
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Geodeta uprawniony do wykonywania samodzielnych funkcji w dziedzinie
geodezji i kartografii w zakresie geodezyjnej obsługi inwestycji.
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Geodeta uprawniony do wykonywania samodzielnych funkcji w dziedzinie
geodezji i kartografii w zakresie geodezyjnych pomiarów podstawowych.
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Geodeta uprawniony do wykonywania samodzielnych funkcji w dziedzinie
geodezji i kartografii w zakresie geodezyjnych pomiarów sytuacyjno-
wysokościowych, realizacyjnych i inwentaryzacyjnych.
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Geodeta uprawniony do wykonywania samodzielnych funkcji w dziedzinie
geodezji i kartografii w zakresie redakcji map.
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Geodeta uprawniony do wykonywania samodzielnych funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii w zakresie rozgraniczania i podziałów nieruchomości
(gruntów) oraz sporządzania dokumentacji do celów prawnych.
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Geolog (kategorie I-IX uprawniony do wykonywania różnych specjalności) Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Geolog (kategorie XIII uprawniony do wykonywania różnych specjalności) Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Geolog górniczy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Geriatria Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Grzyboznawca Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Górnik strzałowy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Hematologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Higienistka dentystyczna Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma (post-secondary education), including
Annex II (ex 92/51, Annex C,D) Higienistka szkolna Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Immunologia kliniczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Informator służby informacji powietrznej Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Inspektor dozoru jądrowego: I stopnia; II stopnia Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Inspektor ochrony radiologicznej w pracowniach stosujących aparaty
rentgenowskie w celach medycznych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma (post-secondary education), including
Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
149
Inspektor ochrony radiologicznej z wyjątkiem inspektora ochrony
radiologicznej w pracowniach stosujących aparaty rentgenowskie do celów
diagnostyki medycznej, radiologii zabiegowej, radioterapii powierzchniowej i radioterapii schorzeń nienowotworowych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Instruktor nauki jazdy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Instruktor prowadzący szkolenia w zakresie ochrony lotnictwa cywilnego Poland All regions Not applicable Not applicable
Instruktor strzałowy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Instruktor techniki jazdy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Instruktor terapii uzależnień Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Inżynier budownictwa (różny zakres uprawnień budowlanych do
wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie)
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years) Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności
architektonicznej
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności inżynieryjnej drogowej
Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma from post-secondary level (more than 4 years)
Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności
inżynieryjnej hydrotechnicznej
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years) Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności
inżynieryjnej kolejowej w zakresie kolejowych obiektów budowlanych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności inżynieryjnej kolejowej w zakresie sterowania ruchem kolejowym
Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma from post-secondary level (more than 4 years)
Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności
inżynieryjnej mostowej
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years) Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności
inżynieryjnej wyburzeniowej
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej
Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma from post-secondary level (more than 4 years)
Inżynier instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci,
instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
Inżynier instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci,
instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years) Inżynier instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci,
instalacji i urządzeń telekomunikacyjnych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
Inżynier pożarnictwa Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (exactly 4 years)
Kapitan na statkach o pojemności brutto od 500 do 3000 Poland All regions Not applicable Not applicable Kapitan żeglugi wielkiej na statkach o pojemności brutto 3000 i powyżej Poland All regions Not applicable Not applicable
Kapitan żeglugi przybrzeżnej Poland All regions Not applicable Not applicable
Kapitan żeglugi śródlądowej klasy A Poland All regions Not applicable Not applicable Kapitan żeglugi śródlądowej klasy B Poland All regions Not applicable Not applicable
Kardiologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Kierowanie rozruchem i eksploatacją elektrowni jądrowej Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
150
Kierowca pojazdu samochodowego lub zespołu pojazdów o dopuszczalnej
masie całkowitej przekraczającej 3,5 ton w zarobkowym transporcie
drogowym
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Kierowca pojazdu samochodowego przeznaczonego konstrukcyjnie do
przewozu powyżej 5 osób łącznie z kierowcą w zarobkowym transporcie
drogowym
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Kierownik i zastępca kierownika ruchu zakładu wykonującego roboty
geologiczne metodą podziemną
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik jednostki ratownictwa górniczego oraz jego zastępca – w podmiotach wykonujących czynności dla zakładów górniczych innych niż
podziemne zakłady górnicze
Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu podziemnego zakładu górniczego
wydobywającego rudy metali
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik oraz zastępca kierownika działu ruchu zakładu górniczego albo
zakładu w poszczególnych rodzajach zakładów górniczych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu górniczego prowadzącego
podziemne bezzbiornikowe magazynowanie substancji
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu odkrywkowego zakładu górniczego wydobywającego węgiel brunatny lub wydobywającego kopaliny
z użyciem środków strzałowych
Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu podziemnego zakładu górniczego wydobywającego kopaliny inne niż węgiel kamienny i rudy metali
Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu podziemnego zakładu górniczego
wydobywającego węgiel kamienny
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu górniczego prowadzącego
podziemne składowanie odpadów metodą otworową
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu górniczego prowadzącego podziemne składowanie odpadów metodą podziemną
Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu górniczego
wydobywającego otworami wiertniczymi kopaliny inne niż węglowodory
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu górniczego
wydobywającego węglowodory otworami wiertniczymi
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu prowadzącego działalność określoną w art. 2 ustawy Prawo geologiczne i górnicze
Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu wykonującego roboty
geologiczne metodą odkrywkową
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu wykonującego roboty
geologiczne metodą otworową
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik pociągu Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma (post-secondary education), including Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
Kierownik prac podwodnych I klasy Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Kierownik prac podwodnych II klasy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Kierownik prac podwodnych III klasy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Kierownik reaktora badawczego Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik ruchu odkrywkowego zakładu górniczego wydobywającego bez Poland All regions General system of recognition - primary Diploma of post-secondary level (3-4 years)
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
151
użycia środków strzałowych kopaliny inne niż węgiel brunatny application
Kierownik składowiska odpadów promieniotwórczych Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik zakładu unieszkodliwiania odpadów promieniotwórczych Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierownik zmiany reaktora badawczego Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Kierujący tramwajem (motorniczy) Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Klasyfikator grzybów Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Konserwator dźwigów Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Konserwator dźwignic Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Konserwator kolei linowych, wyciągów narciarskich i zjeżdżalni
grawitacyjnych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Konserwator specjalistycznych dźwignic i urządzeń w portowych technologicznych ciągach przeładowczych
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Konserwator wózków podnośnikowych Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Konserwator zabytkowej zieleni uprawniony do kierowania pracami
konserwatorskimi lub pracami restauratorskimi polegającymi na
zabezpieczeniu, uzupełnieniu, rekonstrukcji lub konserwacji parków zabytkowych albo innego rodzaju zorganizowanej zieleni zabytk
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
Konserwator zabytkowej zieleni uprawniony do prac o charakterze
technicznym przy zabezpieczaniu, uzupełnianiu, rekonstrukcji lub konserwacji parków zabytkowych albo innego rodzaju zorganizowanej zieleni zabytkowej
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Konserwator zabytków nieruchomych uprawniony do prowadzenia prac
konserwatorskich, restauratorskich lub badań konserwatorskich
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years) Konserwator zabytków ruchomych uprawniony do prowadzenia prac
konserwatorskich, restauratorskich lub badań konserwatorskich
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
Konserwator zabytków ruchomych uprawniony do prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich lub badań konserwatorskich w dziedzinach
nieobjętych programem wyższych studiów
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Koordynator pobierania i przeszczepiania komórek, tkanek i narządów Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma (post-secondary education), including Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
Kucharz okrętowy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Kucie, prasowanie i wytłaczanie metali Poland All regions Recognition of professional experience Annex
IV - automatic recognition
Certificate attesting the completion of a secondary
course Kwalifikowany pracownik ochrony fizycznej Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Kwalifikowany pracownik zabezpieczenia technicznego Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
LEKARZ WETERYNARII Poland All regions Veterinary Surgeon
Lekarz dentysta Poland All regions Dental Practitioner Logopeda Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
152
Magister inżynier architekt Poland All regions Architect listed in Annex V
Makler papierów wartościowych Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Manewrowy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Marynarz motorzysta żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Marynarz wachtowy Poland All regions Not applicable Not applicable
Marynarz żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Maszynista Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Maszynista kolei linowych, wyciągów narciarskich i zjeżdżalni
grawitacyjnych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Maszynista maszyn wyciągowych Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Maszynista obsługujący urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników
na terenie portów oraz urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Maszynista specjalistycznych dźwignic i urządzeń w portowych
technologicznych ciągach przeładowczych,
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Mechanik lotniczy obsługi technicznej Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Mechanik pokładowy Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Mechanik sprzętu ratowniczego Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Mechanik statkowy żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Mechanik wiertni (zakłady górnicze wydobywające kopaliny otworami wiertniczymi)
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Medycyna nuklearna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Medycyna pracy Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Medycyna ratunkowa Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Medycyna transportu Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Mierniczy górniczy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Mikrobiologia lekarska Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Mistrz budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Mistrz instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci,
instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Mistrz instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci, Poland All regions General system of recognition - primary Certificate attesting the completion of a secondary
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
153
instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych application course
Monter Rusztowań Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Motorzysta wachtowy Poland All regions Not applicable Not applicable
Motorzysta żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Muzealnik Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Napełniający Zbiorniki Przenośne Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Nastawniczy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Nauczyciel gimnazjum Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Nauczyciel praktycznej nauki zawodu Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma (post-secondary education), including Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
Nauczyciel przedszkola Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Nauczyciel szkoły podstawowej, klasy I - III Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Nauczyciel szkoły podstawowej, klasy IV- VI Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Nauczyciel szkoły ponadgimnazjalnej Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years) Nawigator lotniczy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Nefrologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Neurochirurgia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Neurologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Nurek I klasy Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Nurek II klasy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Nurek III klasy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Nurek saturowany Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Obsługujący dźwigi Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Obsługujący dźwignice Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Oficer Mechanik Żeglugi Krajowej Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Oficer elektroautomatyk okrętowy Poland All regions Not applicable Not applicable Oficer mechanik wachtowy na statkach o mocy maszyn głównych 750 kW i
powyżej
Poland All regions Not applicable Not applicable
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
154
Oficer wachtowy na statkach o pojemności brutto 500 i powyżej Poland All regions Not applicable Not applicable
Oficer wachtowy żeglugi przybrzeżnej Poland All regions Not applicable Not applicable
Okulistyka Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Onkologia kliniczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Operator Kontroli Bezpieczeństwa Poland All regions Not applicable Not applicable
Operator agregatów cementacyjnych zasobników oraz urządzeń do
intensyfikacji wydobycia ropy i gazu (zakłady górnicze wydobywające kopaliny otworami wiertniczymi)
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Operator akceleratora stosowanego do celów innych niż medyczne, z
wyłączeniem akceleratorów stosowanych do kontroli pojazdów
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Operator akceleratora stosowanego do celów medycznych oraz urządzeń do
teleradioterapii
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Operator akceleratora stosowanego do kontroli pojazdów Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Operator maszyn i urządzeń do produkcji betonu, asfaltobetonu, elementów
betonowych, kamiennych i pokrewnych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Operator przechowalnika wypalonego paliwa jądrowego Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Operator radiotelefonista stacji lotniskowej Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Operator reaktora badawczego Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Operator sprzętu do robót ziemnych i urządzeń pokrewnych Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Operator stacji nadbrzeżnej Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Operator systemów nurkowych Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Operator urządzeń do brachyterapii ze źródłami promieniotwórczymi Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Operator wózków podnośnikowych Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Operatorzy urządzeń do produkcji materiałów wybuchowych i pokrewni Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Opiekun medyczny Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma (post-secondary education), including
Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
Opiekunka dziecięca Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma (post-secondary education), including Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
Ortodoncja Poland All regions Specialist Dental Practitioner Listed in Annex V Ortopedia i traumatologia narządu ruchu Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Ortoptystka Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma (post-secondary education), including Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
Osoba uprawniona do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej
budynku lub części budynku.
Poland All regions Not applicable Not applicable
Osoby dokonujące demontażu instalacji i urządzeń, odzysku substancji
kontrolowanych, recyklingu, regeneracji i unieszkodliwiania substancji
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
155
Osoby dokonujące naprawy i obsługi technicznej oraz demontażu urządzeń i
instalacji przeciwpożarowych, a także odzysku, recyklingu, regeneracji i
unieszkodliwiania substancji w nich zawartych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Osoby dokonujące naprawy i obsługi technicznej urządzeń i instalacji
chłodniczych zawierających substancje kontrolowane
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Otorynolaryngologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Patomorfologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Pediatria Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Pielęgniarka Poland All regions General care nurse
Pilot balonowy Poland All regions Not applicable Not applicable
Pilot samolotowy liniowy Poland All regions Not applicable Not applicable
Pilot samolotowy zawodowy Poland All regions Not applicable Not applicable Pilot sterowcowy liniowy Poland All regions Not applicable Not applicable
Pilot sterowcowy zawodowy Poland All regions Not applicable Not applicable
Pilot szybowcowy Poland All regions Not applicable Not applicable Pilot wiatrakowcowy zawodowy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Pilot śmigłowcowy liniowy Poland All regions Not applicable Not applicable Pilot śmigłowcowy zawodowy Poland All regions Not applicable Not applicable
Pirotechnicy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Podstawowe kształcenie medyczne - Polska Poland All regions Doctor in Basic Medicine
Położna Poland All regions Midwife
Położnictwo i ginekologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Pracownik socjalny Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Produkcja konstrukcji metalowych z wyjątkiem działalności usługowej Poland All regions Recognition of professional experience Annex
IV - automatic recognition
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Produkcja kotłów centralnego ogrzewania Poland All regions Recognition of professional experience Annex IV - automatic recognition
Certificate attesting the completion of a secondary course
Produkcja rur stalowych Poland All regions Recognition of professional experience Annex
IV - automatic recognition
Certificate attesting the completion of a secondary
course Produkcja urządzeń dźwigowych i chwytaków dla kopalń, odlewni żeliwa i
staliwa, dla budownictwa oraz do mechanicznego podawania
Poland All regions Recognition of professional experience Annex
IV - automatic recognition
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Protetyk słuchu Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma (post-secondary education), including Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
Prowadzący pociągi lub pojazdy kolejowe Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Przewodnik górski Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Przewoźnik żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Psychiatria Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Psychiatria dzieci i młodzieży Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
156
listed in Annex V
Psycholog Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years) Radca prawny Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
Radioelektronik drugiej klasy (GMDSS) Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Radioelektronik pierwszej klasy (GMDSS) Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Radiologia i diagnostyka obrazowa Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Radioterapia onkologiczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Ratownik górniczy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Ratownik medyczny Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Rehabilitacja medyczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Reumatologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
Rewident taboru Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Rewident urządzeń wyciągowych Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Rusznikarz Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Rybak rybołówstwa morskiego Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Rzecznik Patentowy Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma from post-secondary level (more than 4 years)
Rzeczoznawca ds. ruchu zakładu górniczego Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Rzeczoznawca majątkowy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Rzeczoznawca samochodowy Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Rzeczoznawca w zakresie jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Skoczek Spadochronowy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Spawacz (zakłady górnicze: podziemne, odkrywkowe, wydobywające
kopaliny otworami wiertniczymi)
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Specjalista do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Specjalista do spraw ewidencji materiałów jądrowych Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Specjalista ds. oczyszczania terenu z materiałów wybuchowych i
niebezpiecznych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
157
Specjalista psychoterapii uzależnień Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
Specjalista terapii uzależnień Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma from post-secondary level (more than 4 years)
Specjalista w dziedzinie medycyny rodzinnej Poland All regions Doctor in Basic medicine and General medical
practice
Specjaliści w podmiotach zawodowo trudniących się ratownictwem
górniczym, dla podziemnych zakładów górniczych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma from post-secondary level (more than 4
years)
Stanowiska pracy związane z dozorem nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych wytwarzających, przetwarzających,
przesyłających i zużywających energię elektryczną
Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Stanowiska pracy związane z dozorem nad eksploatacją urządzeń, instalacji i
sieci gazowych wytwarzających, przetwarzających, przesyłających,
magazynujących i zużywających paliwa gazowe
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Stanowiska pracy związane z dozorem nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i zużywających
ciepło oraz innych urządzeń energetycznych
Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Stanowiska pracy związane z eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i
zużywających energię elektryczną
Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Stanowiska pracy związane z eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci gazowych wytwarzających, przetwarzających, przesyłających,
magazynujących i zużywających paliwa gazowe
Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Stanowiska pracy związane z eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i zużywających ciepło oraz
innych urządzeń energetycznych
Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Starszy dozymetrysta reaktora badawczego Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Starszy marynarz Poland All regions Not applicable Not applicable
Starszy marynarz żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Starszy motorzysta wachtowy Poland All regions Not applicable Not applicable
Starszy oficer mechanik na statkach o mocy maszyn głównych 3000 kW i powyżej
Poland All regions Not applicable Not applicable
Starszy oficer mechanik na statkach o mocy maszyn głównych od 750 do 3000
kW
Poland All regions Not applicable Not applicable
Starszy oficer na statkach o pojemności brutto 3000 i powyżej Poland All regions Not applicable Not applicable
Starszy oficer na statkach o pojemności brutto od 500 do 3000 Poland All regions Not applicable Not applicable
Starszy rybak rybołówstwa morskiego Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Stermotorzysta żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Sternik żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Sterowanie: - sterowanie reaktorem jądrowym i jądrowym blokiem
energetycznym,- wykonywanie operacji z paliwem jądrowym w reaktorze
jądrowym i w basenie przeładunkowym paliwa.
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Strażak Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
158
Strzałowy (zakłady górnicze: odkrywkowe i zakłady wydobywające kopaliny
otworami wiertniczymi)
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Sygnalista szybowy Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Szyper 1 klasy Żeglugi Krajowej Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Szyper 2 klasy Żeglugi Krajowej Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Szyper klasy 1 rybołówstwa morskiego Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Szyper klasy 2 rybołówstwa morskiego Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Szyper żeglugi nieograniczonej rybołówstwa morskiego Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Szyper żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Taksówkarz Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Technik analityki medycznej Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Technik architekt posiadający uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Technik awionik Poland All regions Not applicable Not applicable
Technik bezpieczenstwa i higieny pracy Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Technik budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności
inżynieryjnej drogowej
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Technik budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności
inżynieryjnej hydrotechnicznej
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Technik budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności inżynieryjnej kolejowej w zakresie kolejowych obiektów budowlanych
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Technik budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności
inżynieryjnej kolejowej w zakresie sterowania ruchem kolejowym
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Technik budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności
inżynieryjnej mostowej
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Technik budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Technik dentystyczny Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Technik elektroradiolog Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma (post-secondary education), including
Annex II (ex 92/51, Annex C,D) Technik farmaceutyczny Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma (post-secondary education), including
Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
Technik instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci, instalacji i urządzeń telekomunikacyjnych
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Technik instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci,
instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Technik instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci, Poland All regions General system of recognition - primary Certificate attesting the completion of a secondary
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
159
instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych application course
Technik masażysta Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma (post-secondary education), including
Annex II (ex 92/51, Annex C,D) Technik mechanik lotniczy Poland All regions Not applicable Not applicable
Technik oczyszczania terenu z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych Poland All regions General system of recognition - primary
application
Attestation of competence
Technik ortopeda Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma (post-secondary education), including
Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
Technik pożarnictwa Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
Terapeuta zajęciowy Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma (post-secondary education), including
Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
Toromistrz Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Tłumacz przysięgły Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma from post-secondary level (more than 4 years)
Unijny podmiot zatwierdzający ds. ochrony lotnictwa cywilnego Poland All regions Not applicable Not applicable
Urologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V
Ustawiacz Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course Wydawca środków strzałowych (zakłady górnicze: podziemne, odkrywkowe
oraz wydobywające kopaliny otworami wiertniczymi)
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
Wykładowca nauki jazdy Poland All regions General system of recognition - primary application
Attestation of competence
Zarządzający transportem Poland All regions Not applicable Not applicable
Zarządzanie jednostką organizacyjną wykonującą działalność polegającą na rozruchu, eksploatacji lub likwidacji elektrowni jądrowej i zarządzanie
elektrownią jądrową
Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma from post-secondary level (more than 4 years)
Zastępca dyrektora do spraw bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w jednostce organizacyjnej posiadającej reaktor badawczy
Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
Zdrowie publiczne, epidemiologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both
listed in Annex V
geofizyk górniczy w podziemnych zakładach górniczych Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
kierownik jednostki ratownictwa górniczego oraz kierownik okręgowej stacji ratownictwa górniczego, a także ich zastępcy – w podmiotach wykonujących
czynności dla podziemnych zakładów górniczych
Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
maszynista: lokomotyw pod ziemią, kolejek podwieszanych pod ziemią lub kolejek spągowych pod ziemią
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
operator: pojazdów pozaprzodkowych i samojezdnych maszyn pomocniczych, pojazdów do przewozu osób lub pojazdów do przewozu środków strzałowych,
Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
operator: samojezdnych maszyn przodkowych, maszyn do robót strzałowych,
maszyn do obrywki, maszyn do stawiania obudowy podporowej lub maszyn
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course osoba niższego dozoru ruchu zakładu górniczego w poszczególnych rodzajach
zakładów górniczych: podziemnych zakładach górniczych wydobywających
węgiel kamienny, rudy metali oraz kopaliny inne niż węgiel kamienny i rudy metali
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma (post-secondary education), including
Annex II (ex 92/51, Annex C,D)
osoba wyższego dozoru ruchu w poszczególnych rodzajach zakładów Poland All regions General system of recognition - primary Diploma of post-secondary level (3-4 years)
TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk
160
górniczych: podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel
kamienny, rudy metali oraz kopaliny inne niż węgiel kamienny i rudy metali
application
osoba średniego dozoru ruchu zakładu górniczego w poszczególnych rodzajach zakładów górniczych: podziemnych zakładach górniczych
wydobywających węgiel kamienny, rudy metali oraz kopaliny inne niż węgiel
kamienny i rudy metali
Poland All regions General system of recognition - primary application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)
pilot morski Poland All regions General system of recognition - primary
application
Certificate attesting the completion of a secondary
course
rewident urządzeń systemów łączności, alarmowania i bezpieczeństwa Poland All regions General system of recognition - primary application
Certificate attesting the completion of a secondary course
specjaliści w podmiotach zawodowo trudniących się ratownictwem, dla
zakładów innych niż podziemne zakłady górnicze
Poland All regions General system of recognition - primary
application
Diploma of post-secondary level (3-4 years)