1

“หองสมดมชวต” รปแบบอทยานการเรยนร

วฒนชย วนจจะกล 1

บทความนมงน าเสนอบทบาทของส านกงานอทยานการเรยนร (สอร.) ในการจดท า “หองสมดมชวต” รปแบบอทยานการเรยนร เพอเปนกลไก หนงของภาครฐในการสนบสนนสงเสรมการอานและการเรยนร ของเยาวชน ตลอดจนผลลพธและผลกระทบทมตอสงคม โดยสรปรวบรวม และเรยบเรยง จากเอกสารรายงาน ผลการด าเนนงาน ของหนวยงาน และรายงานการศกษา วจยซงมการ เผยแพร และสามารถอางองได

ในบทความประกอบดวยเนอหา 7 หวขอ ไดแก หวขอท ๑ ทมาของแนวคด “หองสมดมชวต” รปแบบอทยานการเรยนร หวขอท ๒ ส านกงานอทยานการเรยนร และผลงานทส าคญ

หวขอท ๓ ตนแบบหองสมดมชวต รปแบบอทยานการเรยนร หวขอท ๔ หองสมดมชวต และอทยานการเรยนร TK park ในงานวจย

หวขอท ๕ องคความรหองสมดมชวต รปแบบอทยานการเรยนร

หวขอท ๖ ผลลพธและผลกระทบของหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนรตอสงคม

หวขอท ๗ บทสรป และสงทาทาย

๑. ทมาของแนวคด “หองสมดชวต” รปแบบอทยานการเรยนร

แนวคดการจดตงอทยานการเรยนรเกดขนเพอตอบโจทยและแกไขปญหาส าคญของสงคมไ ทยในสภาวการณทโลกมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว โดยเนนการแกไขปญหาเกยวกบ “คน” อนเปนศนยกลางของการพฒนาประเทศตามกรอบทศทางและแนวทางการด าเนนการทปรากฏในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตตงแตแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 สบเนองมาจนถงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (พ.ศ.

2545-2549) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ .ศ.2540 และพระราชบญญตก ารศกษาแหงชาต พ .ศ.

2542 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545 รวมถงการปฏรปการศกษาและวสยทศนการพฒนาทยงยนโดยยดหลกการจดการศกษาตลอดชวตและการพฒนาสงคมไทยใหเปนสงคมแหงภมปญญาและการเรยนร

1 หวหนาฝายวชาการ ส านกงานอทยานการเรยนร

2

และนโยบายของรฐบาลทไดแถลงตอรฐสภ าเมอวนท 26 กมภาพนธ พ .ศ.2544 โดยเฉพาะนโยบายดานการศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ทมงพฒนาสงคมไทยใหเปนสงคมการเรยนร การปฏรปการเรยนรโดยยดหลกผเรยนเปนศนยกลาง หลกการเรยนรด วยตนเอง หลกการเรยนรตลอดชวต เนนพลงความคดสรางสรรค การสรางนสยรกการอาน การจดใหมหองสมด ศนยการเรยนรชมชนและสอการเ รยนรประเภทตางๆ อยางทวถง รวมทงเพอตอบโจทยและวส ยทศนของผน าประเทศทตองการ ใหมหองสมดมชวตเพอปลกฝงนสยรกการอานและการเรยนรตลอดชวต ใหเยาวชนทเปนกลมเปาหมายและอยในชวงรอยตอจากเดกสความเปนผใหญ ไดใชเวลาวางอยางสรางสรรค มโอกาสคนหาตวตน ตอยอดความร ความคดและจนตนาการ สรางโอกาสและพฒ นาใหเดกไทยมความคดสรางสรรค มความร กล าคด กลาแสดงออก รกการอ าน รกการเรยนร ทนสมยและทนเหตการณของโลก เพอรวมกนแกปญหาเดกและเยาวชนไทย โดยเฉพาะเดกวยรนทตองเตบโตทามกลางความวกฤตสงคม ความสบสนทางวฒนธรรม และความเสยงในรปแบบตางๆ อนจะเปนทางออกส าคญในการเตรยมเดกเยาวชนแล ะคนไทยใหด ารงอยไดในสงคมทอาศยฐานความรเปนหลก

ทมาของแนวคดในการจดตงหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร อาจจ าแนกเปน 4 ประเดนส าคญ ดงน

1. นโยบายของรฐ จากมตทประชมคณ ะรฐมนตรเมอวนท 13 มกราคม พ .ศ.2547 ใหความเหนชอบหลก การจดตงอ ทยานการเรยนร โดยมวตถประสงคเพอมงเนนการปลกฝงและสงเสรมนสยรกการอาน การเรยนรดวยตนเอง และการพฒนาทกษะการแสวงหาความร การเรยนร การแสดงออก การใชประสบการณ การพกผอนหยอนใจ และการมสวนรวมในกจกรรมของชวตในสงคมอยางเตมทและมคณคา มรปแบบการบรหารจดการและการด าเนนงาน แนวใหมทใหเอกชนหรอภาคเขามามสวนรวม จากหลกการและวตถประสงคดงกลาว จงเปนทมาของแนวคดและการก าหนด รปแบบของอทยานการเรยนร ใหเปนแหลงเรยนรท สรางสรรค ทนสมยในระดบมาตรฐานสากล มความสวยงามดวยสถาป ตยกรรมผสมผสานความเปนไทยกบสากล มสอการเรยนรท “มากกวาหนงสอ ” มความหลากหลายและความสะดวกแกผ ใชบรการในลกษณะ “ซปเปอรมาเกตความร ” มการจดกจกรรม สงเสรมการเรยนร และใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอเชอมโยงและกระจายความรตางๆ เหลานออกไปสกลมเปาหมายใหครอบคลมกวางขวาง

3

2. การหลอมรวมความร ประสบการณ แรงบนดาลใจและความมงมน ของกลมผกอตงและผบรหารสอร . ทมภาวะผน า เทค นคการบรหารจดการ การประสานงาน โดยเฉพาะคณะ ผกอตงหรอผท างานรนบกเบก ซงลวนเปนผมความร และประสบการณและไดรบแรงบนดาลใจในเรองการอาน หองสมดและแหลงเรยนร มาจากตางประเทศ โดยเฉพาะประเทศฝรงเศส ซงคณะผกอตงหลายทานส าเรจการศกษา ไดแก ศนยข อมลจอรจ ปอมปด รวมถง กลมผทรงคณวฒ ผเชยวชาญ ทมพนความร ประสบการณในสาขาอาชพตางๆ เชน นกบรหาร นกธรกจ คร อาจารย นกวชาการ นกวชาชพ นกวจย นกการศกษา สถาปนก แพทย ศลปน นกเข ยน นกดนตร วศวกร ทงจากภาครฐ และภาคเอกชน ทงในสวนกลางและสวนภมภาค ตลอดจนมลนธ สมาคมและ องคกรพฒนาเอกชน ซงมบทบาทขบเคลอนในเรองกา รอาน หนงสอและหองสมด ไดมสวนรวม เปน “เครอขาย ” ในการ รวมพลงความคดและ แปรจนตนาการใหเปนรปธรรม จงกลาวไดวาหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร เกดขนมาจากการ “ตกผลก” ของประสบการณของคณะผกอตง หลอมรวมเขากบความร ความเชยวชาญแ ละประสบการณท มาจากผคนหลากหลายอาชพทเขามารวมท างานในลกษณะภาคหรอเครอขายความรวมมอ

3. การวจย การพฒนาแนวคดหองสมด มชวตรปแบบอทยานการเรยนร เกดขนมาจากการศกษา คนควาหาขอมลและค าตอบโดยกระบวนการวจยอยางเปนระบบและตามหลกวชาการ เชน การศกษาหาขอมลจากเอกสาร การส ารวจความคดเหน การประชมระดมความคด การจดสนทนากลมเพอส ารวจความตองการของกลมเปาหมาย โดยเฉพาะเดกวยรนท งในกรงเทพมหานครและตางจงหวด การรบฟงความคดเหนของนกวชาการ รวมทงผรทมประสบก ารณทางดานตางๆ ทเก ยวของ มการจดท าฐานขอมล พฤตกรรมการใชชวตของเดกและเยาวชนในกรงเทพ ฯ และปรมณฑล เพอใหไดขอมลประกอบการตดสนใจ ในชวงกอตงไดเกบเกยวประเดนเรองสงคมไทยยงขาดพนทสาธารณะเพอการเรยนร (Public

learning space) คนไทยขาดนสยใฝร ใฝ เรยน และรกการอาน จง เสนอแนวคดในการสรางพนทสาธารณะเพอการเรยนรส าหรบวยรนในสงคมไทย โดยมรปแบบการจดพนท ใหสอดคลอง กบการเปลยนแปลงพฤตกรรมและวถชวตของวยรน เปนทมาของหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร ซงม ความทนสมย “แหวกกฎ” สถานทหองสมดแบบเดมๆ เพมพนทการอานและกจกรรมเพอใหกลมเปาหมายเรยนร “แบบไมรสกวาถกสอน”

ผลจากการศกษาขอมลและการวจย ยงน ามาใชในการออกแบบสถานท การสรางบรรยากาศ และการจดพนทภายในแบบ Relax Alert Environment ใหความรสกถงความทนสม ย สบาย มการเรยนรอยางผอนคลาย แตตนตวทจะเรยนรอยางไมมขอบเขต นอกจากนนการศกษาวจยยงเปนฐานทางดานวชาการท

4

น ามาสแนวทางใน การคดสรรเนอหาสาระและสอ ทงในรปของหนงสอ ดนตร ภาพยนตร และสอมลตมเดย รวมถงการก าหนดหวขอ เนอหา รปแ บบ และตารางกจกรรมสงเสรมการอา นและการเรยนรทจดขนในพนทอกดวย

4. การศกษาดงาน คณะผกอตงและผเกยวของ นอกจากจะปนผมประสบการณและไดรบแรงบนดาลใจในเรองการอาน หองสมดและแหลงเรยนรแลว ในชวงการกอตงยงไดแสวงหาความรโดยการไปศกษาดงานหองสมดในตางประเทศทมพฒนาการ ความกาวหนาและประสบความส าเรจมาแลว เชน ประเทศฝรงเศส ประเทศองกฤษ ประเทศญปน และโดยเฉพาะประเทศสงคโปร ซงท าใหมองเหนภาพของหองสมดในศนยการคาและ วธการบรหารจ ดการแบบเอกชน จากนนก น าประสบการณและวธก ารจากนานาประเทศมาปรบใชในกรอบเงอนไขและความตองการในสงคมไทย

๒. ส านกงานอทยานการเรยนร

ส านกงานอทยานการเรยนร (สอร .) จดตงขนตามนโยบายสงคมและคณภาพชวต ตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 13 มกราคม 2547 เปนแหลงการเรยนรทเนนสงเสรมใหเดกและ เยาวชนมนสยรกการอาน และแสวงหาความรและการเรยนรอยางสรางสรรค ภายใตบรรยากาศการเรยนรททนสมยในรปแบบ “หองสมดมชวต ” โดยสงเสรมใหเยาวชนมโอกาสพฒนาแลกเปลยน และแสดงผลงานทมความคดสรางสรรค

ส านกงานอทยานการเรยนร มวตถประสงค 3 ประการ คอ 1. ภารกจการเปนแหลงการเรยนรทเนนการปลกฝงและสงเสรมนสยรกการอานและแสวงหาความรในบรรยากาศการเรยนรอยางสรางสรรค ทนสมย

2. ภารกจสงเสรมใหเดกและเยาวชนมนสยรกการอาน การแสวงหาความร และการเรยนรอยางสรางสรรคตลอดชวต

3. ภารกจสงเสรมและสนบสนนใหเยาวชนและประชาชนมโอกาสพฒนา แลกเปลยนและแสดงผลงานทมความคดสรางสรรค รวมทงสามารถสรางนวตกรรม ผลผลต หรอชนงานจากการผสมผสานดานศลปวฒนธรรม คานยมหรอวถชวต นวตกรรม วทยาศาสตร เทคโนโลย ในรปแบบทหลากหลาย

จากวตถประสงคทงสามประการ น ามาสภารกจในการด าเนนงาน 4 ดาน ดงน

5

1. ภารกจดานการพฒนาองคความร สรางตนแบบและใหบรการแหลงเรยนร โดยพฒนาตนแบบแหลงเรยนรทเนนการปลกฝงและสงเสรมนสยรกการอานและแสวงหา

ความรในบรรยากาศการเรยนรอยางสรางสรรค ทนสมย ในรปแบบ “หองสมดมชวต” รปแบบตางๆ ไดแก - อทยานการเรยนรตนแบบและบรการ (TK park) ณ ศนยการคาเซนทรลเวลดชน 8 พนท

ส าหรบเยาวชนและผมใจรกการเรยนร โดยสงเสรมการเรยนรผานกระบวนการจดกจกรรมทเชอมโยงระหวางหนงสอ ดนตร แ ละสอมลตมเดย ตลอดจน เปนตนแบบในการสงเสรมการพฒนารปแบบการบรหารจดการ “หองสมดมชวต”

- อทยานการเรยนรภมภาคตนแบบ โดยความรวมมอกบเทศบาลนครยะลา จดตงอทยานการเรยนรยะลา เปนแหงแรกในภาคใต เพอเปนแมขายทางปญญาในการสงเสรมการอานและก ารเรยนรใหกบเยาวชนในภาคใต โดยเนนทหาจงหวดชายแดน ไดแก ยะลา ปตตาน นราธวาส สงขลา และสตล

- หองสมดมชวตตนแบบส าหรบชมชนระดบจงหวดและระดบต าบล เพอกระจายโอกาสการเขาถงขอมลและการเรยนรใหกบเยาวชนในทองถน โดย ศนยการเรยนรระดบจง หวด (ขนาดพนท 2,000

ตารางเมตรขนไป ) เปนความ รวมมอกบองคการบรหารสวนจงหวด เทศบาลนคร หรอ เทศบาลเมอง

กลมเปาหมายคอประชาชนในจงหวดนนๆ และจงหวดใกลเคยง สวนศนยการเรยนรระดบต าบล (ขนาดประมาณ 1,000 ตารางเมตรขนไป ) เปนความรวมมอกบ เทศบา ลต าบลหรอองคการบรหารสวนต าบล กลมเปาหมายคอชมชนระดบต าบลและทองถนใกลเคยง

- หองสมดมชวต ตนแบบ ในโรงเรยน (ขนาด 105-150 ตารางเมตร หรอ 1-3 หองเรยน ) โดยปรบหองเรยนเปนหองสมดมชวต ส าหรบนกเรยนในโรงเรยนและเครอขาย รวมทงชมชนโดยรอบ

- หองสมดเดกไทยคด (ขนาด 50-150 ตารางเมตร) หองสมดมชวตส าหรบเดกอายต ากวา 12 ป เปนพนทสวนหนงในแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดประชาชนหรอหองสมดโรงเรยน

- หองสมดมชวตเคลอนท หรอ TK Mobile Library เปนโครงการขยายโอกาสส าหรบเดกและครอบคร วในชมชนหรอแหลงพกผอนใหสามารถเขาถงหนงสอและกจกรรมการเรยนรเพอปลกฝงนสยรกการอาน

2. ภารกจดานการพฒนาตนแบบแหลงเรยนรบนโลกไซเบอร ในรปแบบอทยานการเรยนรเสมอน (Digital TK) หรอเวบไซต www.tkpark.or.th

เพอสนบสนนการเรยนรผานเทคโนโ ลยสารสนเทศ โดยการจดท าระบบขอมลและเชอมโยงเครอขายเพอกระจายความรทสามารถเขาถงไดจากทกพนทในประเทศไทย ดวยเนอหาสาระความร

6

หลากหลายแขนง รวมถงหนงสอออนไลนทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ หนงสอเสยง และ e-learning

เพอใหผสนใจสามารถเขาใชบรก ารและรวมเปนสวนหนงใน “ชมชนการเรยนรออนไลน ” นอกจากนยงเปนพนทส าหรบเยาวชนทผานการอบรมจากอทยานการเรยนรในดานตางๆ ไดแสดงความสามารถดวยการปฏบตจรง เชน นตยสารออนไลนรายสองเดอน Read Me Egazine ทเกดขนมาเพอเปนเวทใหเยาวชนทไดรบการบมเพาะดานการเขยนไดตอยอดความรในกระบวนการจดท านตยสารอยางมออาชพ

3. ภารกจดานการพฒนากจกรรมตนแบบ

เพอกระตนและจดประกายใหเยาวชนคนพบความถนด ผานกระบวนการเรยนรในรปแบบกจกรรมทหลากหลาย ไดแก กจกรรมสงเสรมการอานการเรยนร กจกรรมสง เสรมการเรยนรดานศลปวฒนธรรม กจกรรมสงเสรมทกษะชวต และกจกรรมสงเสรมทกษะการเรยนรดานเทคโนโลยสารสนเทศ รวมถงการสนบสนนและเปดโอกาสใหเยาวชนไดพฒนาศกยภาพ แลกเปลยนประสบการณ และเผยแพรผลงานจากความคดสรางสรรคสสงคม

4. ภารกจดานการขยายผลเพอรวมสรางสงคมแหงการเรยนร โดยรวมกบหนวยงานตางๆ ในการสรางสรรคเนอหาสาระ (content) การศกษาวจย การจด

ประกายและถายทอดองคความรการบรหารจดการหองสมดมชวต และองคความรอนๆ ทเกยวของ เชน การรวบรวมองคความรทมความเปนไทยอนทรงคณค ามาจดท าเปนสอการเรยนรรปแบบตางๆ ทสอดคลองเหมาะสมกบความตองการของเดกและเยาวชน การศกษาวจยดานการอานและนโยบายสงเสรมการอาน การอบรมและประกวดหองสมดมชวต การสมมนาวชาการ การอบรมเชงปฏบตการ

ผลงานทส าคญตามภารกจ ไดแก 1. “หองสมดม ชวตรปแบบ อทยานการเรยนร ” หรอ อทยานการเรยนร ตนแบบและบรการ (TK

park) เปนการกระตนใหหนวยงานตางๆ ใหความสนใจในการสราง ปรบปรง หองสมดหรอแหลงเรยนรทสรางสรรค ทนสมย สงเสรมการอานและการเรยนรอยางสรางสรรคตลอดชวต โดยมเอกลกษณแ ละความงดงามในรปแบบเฉพาะตนตามบรบททางสงคมและวฒนธรรมทแตกตางกน อทยานการเรยนรตนแบบและบรการ ไดรบการออกแบบพนทเพอ ใหสามารถตอบสนองความตองการ ตลอดจนพฤตกรรมของผใชบรการไดอยางหลากหลาย โดยจดสรรพนทเพอการเรยนรใหครอบคลมตามความสนใจของกลมเปาหมาย เชน พนทหองสมดมชวต (Reading Park and Mediatheque) หองสมดดนตร (Music

7

Library) หองสมดไอท (IT Library) หองสมดเดก (Kids Room) หองฉายภาพยนตร (Mini Theater) ลานสานฝน (Open Square) ศนยการเรยนรอเนกประสงค (Learning Auditorium) เปนตน

อทยานการเรยนร TK park เปดด าเนนการเมอวนท 24 มกราคม 2548 และไดควบรวมกบศนยกลางการเรยนรเทคโนโลยสารสนเทศ (NICT) เมอเดอนตลาคม 2548 ท าใหเปนแหลงเรยนรทครบวงจรยงขน โดยมงเนนการด าเนนงานหองสมดมชวต ในรปแบบ “อทยานการเรยนร” เพอเปนกลไกหลกในการเสรมสรางความร พฒนาความคด และบรณาการภมปญญา โดยผานกระบวนการสงเสรมการรกการอาน การแสวงหาความร และการเรยนรอยางสรางสรรค ตามแนวทางทสอดคลองกบขนบประเพณ และวฒนธรรมอนเปนเอกลกษณของชาตซงเปนพนฐานส าคญในการพฒนาคนและสงคมไทยใหมคณภาพ

2. อทยานการเรยนรยะลา เปนหองสมดมชวตตนแบบในภมภาค เปดด าเนนการเมอเดอนกมภาพนธ พ .ศ. 2550 โดยความรวมมอระหวาง สอร.และเทศบาลนครยะลา บทบาทของสอร .คอการใหค าปรกษา แนะน า รวมทงแนวทางในการบรหารจดการหองสมดมชวตในทกมต เชน การออกแบบและจดพนท การคดเลอกหนงสอและสอการเรยนร การใหบรการ การจดกจกรรม ฯลฯ ภายใตบรบททางวฒนธรรม เพอใหเกดการจดการเรยนรทน าเอาภมปญญาทองถน มาผสมผสานกบองค ความรและเทคโนโลยททนสมยอยางกลมกลน

3. โครงการอบรมและประกวดหองสมดมชวต (TK park Living Library Award) เปนสวนหนงของการด าเนน งานตามยทธศาสตรส าคญ ของ สอร . คอการเปนหนวยงานทสนบสนนกลไกโครงสรางการศกษาพนฐาน โดยการเผยแพรองคความรในการพฒนา การจดการ และการด าเนนการ “หองสมดมชวต” ใหเปนทางเลอกใหมของการเรยนรเพอเสรมสรางปญญาใหกบสงคม

4. การสรางสรรค และพฒนา เนอหาสาระ (content) โดยด าเนนการรวมกบหนวยงานภาครฐและภาคเอกชน อาทเชน กรมศลปากร ในการรวบรวมองคความร ทมคณคาและมาจากรากฐานภมปญญาไทย

น ามาดดแปลงและพ ฒนาดวยเทคโนโลยสารสนเทศททนสมย เพอจดท าเปนสอ เรยนร รปแบบตางๆ ใหมสสนและสนกเพลดเพลน สอดคลองกบความสนใจของกลมเปาหมายแตละกลม พรอมทง กระจายเผยแพรทงในรปแบบออนไลนและออฟไลน หรอสงมอบหนวยงานหลกใหกระจายตอไปยงกลมเปาหมาย ตวอยางเนอหาสาระทด าเนนการ และกระจายเผยแพร แลว เชน e-book หนงสอหายาก ชดขมทรพยของแผนดน (Treasures of the Kingdom) เวบไซตเพลงพระราชนพนธ “คตมหาราช ” หองสมดดนตรอเลกทรอนกส (TK Digital Music Library) หนงสอเสยง (Audio and Animation Book) หนงสอนทาน

8

พนบาน 4 ภาค หนงสอ ชด TK Music Library หนงสอชดวตถเลาเรอง หนงสอชดเรยนรศลปะไทย หนงสอ คมอสงเสรมการอานและ การพฒนา หองสมดมชวต และเกมสรางสรรค ชดวถไทยและชดวทยาศาสตรไทย เปนตน

5. การศกษาวจยสรางองคความร เชน

- กระบวนการสงเสรมการอานทไดผลส าหรบเดกประถมศกษา

- กจกรรมสงเสรมการอานและการเรยนรส าหรบเยาวชนกอนวยรน

- ทศนคตและพฤตกรรมการอานของคนไทย

- การตนความรไทย: ความเปนมา สถานการณ และแนวทางการพฒนา

- นโยบายสงเสรมการอานของไทย ศกษาเปรยบเทยบกบตางประเทศ

- สถานการณการอานและดชนการอานของไทยป 2552

- การตดตามและประเมนผลโครงการประกวดและอบรมหองสมดมชวต

- การตดตามผลการด าเนนงานโครงการหองสมดเดกไทยคด

- การสงเคราะหองคความรหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร - การวจยและพฒนา มาตรฐานและตวชวดการด าเนนงานหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร

- การวจยเกณฑการจดตงอทยานการเรยนรและศนยการเรยนร

6. การจดอบรมบรรณารกษ คร ผบรหารโรงเรยนและหองสมด โดยความ รวมมอ กบกระทรวงศกษาธการ ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพ นฐาน ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ตลอดจนองคกรปกครองสวนทองถน

7. การจดสมมนาและนทรรศการเผยแพรความร ไดแก สมมนาวชาการ ชวนเดกไทย ใหเปนนกอาน สมมนาวชาการเปดโลกหองสมดเดก เวทสาธารณะเพอผลกดนนโยบายการอาน การจดปร ะชมวชาการประจ าป การเขารวมกจกรรมและจดนทรรศการในงาน สปดาหหนงสอแหงชาต มหกรรมนกอาน และมหกรรมจดการศกษาทองถน เปนตน รวมถงการจดท าเวบไซต ใหเปนชองทางรวบรวมและเผยแพรขอมลความรตางๆ จากกจกรรมทเกดขนในพนท อทยานการเรยนร TK park และกจกรรมอนทด าเนนการโดยส านกงานอทยานการเรยนร

9

8. การ จดกจกรรม สงเสรมและสนบสนนใหเยาวชนและประชาชนมโอกาส เรยนร พฒนา แลกเปลยนประสบการณความร และแสดงออกถงพลงแหงการสรางสรรค ในพนทของอทยานการเรยนร TK park โดยบรณาการความรทเชอมโยงระหวางวทยาศาสตร ศลปวฒนธรรม และเทคโนโลย เขาไวดวยกน ดวยความรวมมอจากหนวยงานภาคทเปนแหลงขอมลความรทงภาครฐและเอกชน ตลอดจนมลนธ องคกรพฒนาเอกชน และ เครอขายอาสาสมครจากองคกรตางๆ อาท ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) หอภาพยนตร (องคการมหาชน ) มลนธอนเทอรเนต รวมพฒนาไทย กจกรรมส าคญ เชน โครงการจากงานวจยสอทยานการเรยนร เปนนทรรศการความรและกจกรรมทเนนใหผเขารวมสามารถเรยนรดวยการลงมอปฏบตจรง กจกรรมดนตร และการสาธตงานดนตร เพอการเรยนร โครงการรวมพลคนรกดนตร เปนเวทเปดส าหรบใหเยาวชนแสดงความสามารถทางดนตร เทศกาลภาพยนตรวทยาศาสตรเพอการเรยนร การจดฉายภาพยนตร 100 หนงไทยทคนไทยควรด โครงการ iBook TK Young Writer Academy โครงการลบสมองประลองปญญาสรรหาหนนอยเลานทาน กจกรรมก องก าลงปนฝ นพบนกเขยน โครงการอาสาสมครนกอาน โครงการคายเยาวชนอาสาพฒนาหองสมด โครงการอบรมผลตสอดจทล และ กจกรรมอบรมคอมพวเตอรแขนงตางๆ

๓. ตนแบบหองสมดมชวต รปแบบอทยานการเรยนร

ผลงานเดนของส านกงานอทยานการเรยนร คอ อทยานการเรยนร TK park ซงกลาวไดวาเปน “ตนแบบ” หองสมดมชวตรปแบบหนง มองคประกอบส าคญ 3 ดาน คอ ดานกายภาพ ดานสาระ กจกรรมและการบรการ และดานการบรหารจดการ ดงน

1. ดานกายภาพ จากสภาพปญหาหองสมดทใหบรการประชาชนสวนใหญยงมภาพลกษณแบบเดม มความเปนแบบแผน เป นทางการ บรรยากาศทเตมเปนดวยกฎระ เบยบ เงยบสงด เปนเสมอนสถานทเกบหนงสอเปนหลก บางแหงตงอยหางไกลจากชมชน ไมจงใจประชาชนหรอกลมเปาหมาย ใหเขามาใชบรการ จงท าให ปจจยดานกายภาพของหองสมดมช วตไดรบความส าคญเปนอนดบตน เนอง จากกายภาพเปนจดแรกทดงดดสายตาของผผานไปมาและเปนสอประชาสมพนธการเปลยนแปลงทส าคญ

การเปลยนแปลงกายภาพหองสมดเรมตนจากการวางกรอบแนวคดการออกแบบท เนนความทนสมย ความมสสน ดงดดใจกลมเปาหมาย คอเดกและเยาวชน เพอใหเกดทศนคตตอการใชหองสมดว าเปนวถชวตททนสมยและ มความจ าเปน หองสมดมชวตจงมความแตกต างจากหองสมดแบบเดมทคนตา องคประกอบดานกายภาพประกอบดวย สถานทตง และการออกแบบ

10

1.1 สถานทตง ค านงถงความสะดวก ของผใช ใหสามารถ เขาถงไดงาย ตงอยในใจกลางเมองหรออยในศนยกลางของชมชน หรอหากเปนชนของอาคาร ควรอยชนลางหรอชนของอาคารทไมสงเกนไป สะดวกในการเขาถงและใชบรการ สภาพแวดลอมรมรน ทนสมย สวยงาม

1.2 การออกแบบ ครอบคลมทงการออกแบบภายนอกและภายในหองสมด - การจดแบงเขตพนท (zoning) ของหองสมด เปนพนท เพอการอาน และการ

บรการสอการเรยนร และพนทอเนกประสงคเพอการถายทอดความร และจดกจกรรมสงเสรม การเรยนรและการแสดงออก โดยค านงถงความ เหมาะสมและสอดคลองกบพฤตกรรมและความตองการของกลมผใชบรการแตละกลมซงมความแตกตางกนทง วย อาชพ ความสนใจ และใหเหมาะสมกบลกษณะและรปแบบของกจกรรม อยางไรกตามการจดสรรพนทจะตอง สามารถปรบ เปลยน ยดหยน โยกยายได งาย

รวมทงค านงถง ความปลอดภย การใหแสงสวางรอบพนท การประหยดพลงงาน การอ านวยความสะดวกแกผใชบรการทวไปและผพการ รวมถ งการจดพนทรองรบการน าเทคโนโลย สารสนเทศ มาใชในการบรหารจดการและการ ใหบรการ มระบบทสามารถเชอมตออนเทอรเนตเพอการสบคนขอมลไดอยางสะดวก และใหผใชสามารถท างานโดยใชคอมพวเตอรโนตบกได

- การออกแบบใหมพนทเปดไมมขอบเขต มองทะลเหนไดท วถงกน พรอมกบใช แสง ส เสยง สญลกษณ ภาพเสนลายกราฟก ทสอสารความหมาย ถงความทนสมยและมชวตชวา แสดงอตลกษณของหองสมด สรางบรรยากาศทกระตนใหเกดความกระตอรอรนทจะเรยนร ภายใตความรสกอบอนเปนกนเอง ผอนคลายจากกฎระเบยบทเครงครดเขมงวดจนเกนไป

2. ดานสาระ กจกรรม และการบรการ

2.1 ดานสาระ สาระของหองสมดมชวต คอ สอการเรยนร รปแบบตางๆ ทงหนงสอ และสออเลกทรอนกส ตลอดจนการรวบ รวมองคความร ทตอบสนองความสน ใจและความตองการของผใชบรการ จดหมวดหมสอการเรยนร อยางเปนระบบและจดท าเครองมอสบคน พรอมค าแนะน าเพออ านวยความสะดวกแกผใชในการเขาถงเนอหาสาระของสอการเรยนรไดอยางรวดเรว

2.2 ดานกจกรรม การสรางสรรคกจกรรมของหองสม ดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร

เปนสวนส าคญในการสรางความมชวตชวาของหองสมด กจกรรมเปรยบเสมอนการสงเสรมการขาย โดยมหนงสอเปนสนคาหลก แนวทางการจดกจกรรมหองสมดมชวตมดงน

11

- การ วางแผนและออกแบบเนอหากจกรรม เนน การมสวนรวม และ การใชเครอขาย ความรวมมอ ก าหนดหลกการและวตถประสงคของการจดกจกรรม ใหสอดคลองก บวถชวต ความสนใจ ความตองการของกลมเปาหมาย และวาระโอกาสทเหมาะสม

- การจดกจกรรมครอบคลมกจกรรมหลกสดานไดแก กจกรรมสงเสรมการอานการเรยนร มวตถประสงคเพอปล กฝงและสงเสรมนสยรกการอาน และการเรยนร ใหเดกมค วามคนเคยกบหนงสอและหอ งสมด กจกรรมสงเสรมศลปวฒนธรรม มง ใหเกดการเรยนรและความเขาใจในศลปวฒนธรรมทงของไทยและของตางประเทศ กจกรรมสงเสรมทกษะชวตเพอใหเดกกลาคด กลาท า กลาแสดงออกอยางสรางสรรค คนพบความถนด ความสนใจเฉพาะ และสงทตองการ ซงน าไปสการตอยอดความรในเชงลก การแสดงผลงานจากความคดสรางสรรคของตนเองและการแลกเปลยนเรยนร กจกรรมสงเสรมการเรยนรเพอเสรมทกษะทางดานเทคโนโลยสารสนเทศ เพอใหสามารถใชเทคโนโลยแสวงหาความร ความเพลดเพลนเพอพฒนาตนเอง

- การจดกจกรรมเชงรกในรปแบบทหลากหลายและอยางตอเนอง โดยการบรณาการความรและการเรยนรขามสาขา สงเสรมและพฒนา ทกษะการอาน การคด การเขยน การพด การฟง และการน าเสนอ ใชกจกรรม เปนเครองมอกระตนความสนใจ ไปสการอาน สรางทศนคตทดตอการ อาน ปลกฝงความรบผดชอบตอสงคมและการมจตสาธารณะ

2.3 ดานการบรการ จดบรการทหลากหลาย รวดเรว บรการเชงรกถงกลมเปาหมาย การเปดบรการวนหยด นอกเวลาท าการ ทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมหรอวถชวตของชมชน

3. ดานการบรหารจดการ

3.1 การจดท าแผนยทธศาสตร แผนปฏบตงาน ทสอดคลองกบวสยทศน นโยบายของตนสงกด นโยบายของรฐ และแผนพฒนา ประเทศ โดยม การศกษาและส ารวจพฤตกรรม ความสนใจ ความตองการ ความคาดหวงและความพงพอใจของกลมเปาหมายและผใชบรการ เปนขอมลพนฐานในการวางแผน การก าหนดนโยบายและการด าเนนงาน

3.2 การมสวนรว มและการสรางเครอขาย กบภาคสวนตางๆ ทงเครอขายบคคลและองคกร ทงภาครฐ เอกชน ภาคประชาสงคมทเกยวของ เปดโอกาสใหกลมตางๆ ทสนใจ โดยเฉพาะเยาวชน รวมเสนอแนวคด เสนอผลงาน และรวมกนพฒนา ทงอยางเปนทางการและไมเปนทางการ

12

3.3 การใชศกยภาพจากแห ลงความรและความเชยวชาญจากหนวยงานภายนอก หรอทปรกษา ด าเนนการตามความเหมาะสมและตามความพรอม เพอแกปญหาเรองความจ ากดตางๆ เชน บคลากรทเชยวชาญหรอช านาญการ หรองานทผอนท าแทนไดอยางคมคามากกวา

3.4 การสอสารและประชาสมพนธทงภายในและภายนอก การใชชองทางการสอสารและการประชาสมพนธทหลากหลาย การใช สอ สญลกษณ ส านวนภาษาท “โดนใจ ” สรางเจตคตและความรสกเชงบวกตอทกฝาย การประยกตใชหลกการตลาด และการใชเทคโนโลย เช น เวบไซต เวบบอรด เครอขายสงคม เชน เฟซบก (facebook) มาเปนเครองมอเพอท างานเชงรกถงกลมเปาหมาย ชวยสอ สารผลงานและกจกรรมของหองสมดไปยงกลมเปาหมายอยางตอเนองและชดเจน

3.5 ผบรหารมภาวะผน า เปนผน าการเปลยนแปลง มศกยภาพ มความสามารถในการประสานงาน รวมคด รวมท า กบกลไกทกฝายภายในองคกรและก บเครอขายหรอองคกรอนทเกยวของ มความสามารถในการตดสนใจ มวสยทศนทางดานการศกษาและการจดกระบวนการเรยนร มความทนสมยเทาทนโลกเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

3.6 บคลากร มความพรอมทงสมรรถนะทางวชาชพ สมรรถนะสวนตว และจ าเปนตองไดรบการสงเสรมจากหนวยงานใหมการพฒนาตนเองและพฒนาทางวชาชพอยางตอเนอง - สมรรถนะทางวชาชพ คอ มความร ความเขาใจ แนวคด หลกการ แนวปฏบตเกยวกบหองสมดมชวต และสามารถประยกตความรใ นงานหองสมดมชวตบนพนฐานของ หลกวชาการ มความสามารถในการจดกจกรรม การบรหารโครงการ การสอสาร การใชเทคโนโลย การประสานงาน และการท างานเปนทม

- มสมรรถนะสวนตว คอ มความคดรเรม สรางสรรค บคลกภาพ ด มมนษยสมพนธ เจตคตทด คดเชงบวก คดสรางสรรค คดรเรม คดนอกกรอบ มความตงใจ มงมน อทศตน ท างานเชงรก มจตบรการและจตสาธารณะ

3.7 รปแบบการท างาน เนนการท างานรวมกน แบงปน และแลกเปลยนเรยนร มความเขาใจ รบฟงและเคารพความคดเหนซงกนและกน รบผดชอบรวมกน

3.8 การประเมนแล ะตดตามผลการด าเนนงาน มการประเมนผลจากผใช /ผเขารวมกจกรรม เชน สถตผ ใชบรการ / สมาชก / ผเขารวมกจกรรมและ เครอขาย ความพงพอใจของผใช /สมาชก /

ผเขารวมกจกรรมและเครอขาย ตลอดจนน าผลและขอเสนอแนะทไดรบมาปรบปรงพฒนางาน

13

๔. หองสมดมชวต และอทยานการเรยนร TK park ในงานวจย

ชตมา สจจานนท และคณะ (2554 ) ไดปรทศนเอกสารและงานวจยเฉพาะงานวจย เกยวกบหองสมดมชวตประเภทหองสมดประชาชนและหองสมดโรงเรยน ซงมพนธกจ วตถประสงค กลมเปาหมายสอดคลองกบหองสมดมชวตรปแบบอท ยานการเรยนร พบวามงานวจย เกยวกบหองสมดมชวตมากขนในชวงป พ.ศ.2547-2549 ซงเปนชวงทมการกอตงสอร . และการด าเนนงาน หองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนรแลว เชน รตนา แสงสวาง (2549) กรรณการ นาคอย (2548) พชรนทร ขนทอง และคณะ (2548) ภรมย ปลมประดษฐ (2548) เนาวรตน ผาหอมสข (2547) เบญจรตน สทองสข และคณะ (2547) พรทพย วรกล และคณะ (2547) วระนน ดงกอง (2547) ศศธร หวงค ากลาง (2547) และงามพล เผาศร (2546)

2 และสรปวาการเกดขนของอทยานการเรยนรสงผลสะเทอนโดยตรงตอแวด วงหองสมด

แนวคด “หองสมดมชวต ” ไดรบความส าคญ อยางมากในการเรยนร และพฒนา ท าให หองสมด เกดการปรบเปลยนภาพลกษณ และบรรณารกษ เปลยนแปลง วธคด วธการบรหารจดการและวธการท างาน การใหบรการและการจดกจกรรมใหนาสนใจ ตรงตามความตองการของผใชบร การ เพอใหผใช เกดความพงพอใจและประทบใจ

สวนงานวจยท เก ยวของกบอทยานการเรยนรโดยตรง เชน ดวงใจ ไตรถาวรทรพย วเคราะหกรณศกษา “ทเคปารค ” พบวา เปนแหลงเรยนรรวมสมย ทเปลยนทศนคตและมมมองของสง คมทมตอหองสมดแบบดงเดม ซงมการใหบรการความรเพยงหนงสอ และบรรยากาศทเครงเครยดเปนทางการ ใหเปนสถานททสามารถศกษาหาความรไดอยางเพลดเพลน มบรรย ากาศผอนคลาย และมพนททสามารถ

2 งานวจยดงกลาว ไดแก รตนา แสงสวาง ชดโครงการวจยพฒนาหองสมดมชวต: การจดการความรภมปญญาทองถนภาคอสานตอนบน เลย คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเลย 2549 , กรรณการ นาคอย รายงานการวจ ยเรอง การพฒนาหองสมดมชวตของมหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน สราษฎรธาน มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน 2548 , พชรนทร ชนทอง และคณะ รายงานการวจยเรอง รปแบบของหองสมดมชวตของมหาวทยาลยราชภฏภเกต ภเกต มหาวทยาลยราชภฏภเกต 2548 , ภรมย ปลมประดษฐ โครงการวจยหองสมดมชวต: การใชโปรแกรมหองสมดอตโนมตเพอการเขาถง ทรพยากรสารสนเทศของส านกวทยบรการ มหาวทยาลยราชภฏหมบานจอมบง

ราชบร มหาวทยาลยราชภฏหมบานจอมบง 2548 , เนาวรตน ผาหอมสข โครงการพฒนาหองสมดมชวต ส านกวทยบรการ สถาบ นราชภฏยะลา (ระยะท 1) ยะลา มหาวทยาลยราชภฏยะลา 2547 , เบญจรตน สทองสก และคณะ รายงานการวจยฉบบสมบรณ โครงการวจยหองสมดมชวต ส านกวทยบรการ มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม นครปฐม มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม 2547 , พรทพย วรกล และคณะ รายงานการวจยหองสมดมชวต : แหลงเรยนรกฎหมายเพอปวงชน มหาสารคาม ศนยวทยบรการ มห าวทยาลยราชภฏมหาสารคา ม 2547 , วระนน ดงกอง รายงานวจยฉบบสมบรณโครงการพฒนาหองสมดมชวต ศนยวทยบรการ มหาวทยาลยราชภฎล าปาง ล าปาง มหาวทยาลยราชภฏล าปาง 2547 ,

ศศธร หวงค ากลาง การพฒนาหองส มดมชวต ส านกวทยบรการ สถาบนราชภฏอบลราชธาน ระยะท 1 (กมภาพนธ- มนาคม 2547 )

อบลราชธาน มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน 2547 , งามพล เผาศร รายงานวจยฉบบสมบรณโครงการวจยหองสมดมชวต ส านกวทยบรการ มหาวทยาลยราชภฎสรนทร สรนทร มหาวทยาลยราชภฏสรนทร 2546

14

ประกอบกจกรรมสรางสรรคสงเสรมการเรยนร สามารถมาพกผ อนหยอนใจในยามวางได มการจดพนททใหความรสกลนไหล ไมหยดนง มการตกแตงทดงดดแกผพบเหนใหมความรสกอยากเขามาสมผสทงในแงพนทและกจกรรม มการน าเทคโนโลยททนสมยแทรกเขาไปในทกสวนของพนท มการหมนเวยนกจกรรมในบรเวณลานสานฝน ท าใหเกดความหลากหลายและเขาถงกลมเปาหมายทมความสนใจตางกนได 3

นอกจากนน ยงม งาน วจย เรองอนๆ ท ไดกลาวถงบทบาทของสอร .สอดแทรกอย เชน งานศกษาวจย ของ อรศร งามวทยาพงศ และคณะ (2553 ) กลาวถงอทยานการเรยนรไววา การท างานของอทยานการเรยนรมความแตกตางจากการท างานของภาคสวนอ น คอมการรวบรวม และพฒนาองคความรตางๆ เปนจ านวนมาก และมบทบาทในการสนบสนนการรวบรวมความร แนวคดและแนวป ฏบตในการสงเสรมการอาน ตลอดจ นการสงเสรมงานวจยตางๆ เปนจ านวนมาก ซงความแตกตางดงกลาวเปนกระบวนการทส าคญในการสรางวฒนธรรมการอานทยง ยนใหเกดขนตอไป เพราะการสงเสรมการอานเปนกระบวนการทตองใชระยะเวลาตอเนองยาวนาน ตองอาศยความรทางวชาการหนนเสรม การสรปบทเรยน ถอดองคความร การสรางและพฒนาความรใหม งานศกษาวจยหลายเรองไดท าขนอยางเปนระบบและคอนขางครอบคลมเมอเท ยบกบการด าเนนงานของภาคสวนอนๆ และด าเนนการควบคไปกบการท ากจกรรมหลากหลายรปแบบ

อาจกลาวไดวาการเกดขนของอทยานการเรยนรดวยแนวคดหองสมดมชวต นอกจากจะกอใหเกดกระแสการเปลยนแปลงและ การพฒนาทมตอ แวดวงหองสมด อยางกวางขวาง ตลอดจนสงผลถงปรมาณงานวจยในหวขอดงกลาวแลว งานศกษาวจยทเกยวของกบอทยานการเรยนรทง โดยตรงและโดยออม ลวนแลวแตระบถงผลกระทบทางบวกทมตอการพฒนาหองสมด ในแงมมตางๆ เชน ดานสถาปตยกรรมและการออกแบบ ดานการบรหารจดการ ดานการใชเทคโนโ ลยสารสนเทศเพอ การเรยนร และดานการใหบรการตอบสนองความพงพอใจของกลมเปาหมาย

3 ดวงใจ ไตรถาวรทรพย อทยานการเรยนรส าหรบคนรนใหม วทยานพนธสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร 2549 อางถงใน ชตมา สจจานนท และคณะ (2554) นอกจากน ยงมตวอยางงานวจยอน เชน พชราภา ดนด า การมสวนรวมของเยาวชนตอการก าหนดน โยบายการสรางสงคมแหงการเรยนร ศกษากรณอทยานการเรยนรตนแบบ สงกดส านกบรหารและพฒนาองคความร วทยานพนธรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต (นโยบายสาธารณะ ) กรงเทพฯ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ 2550 , ชตมา สจจานนท และบญศร พรหมมาพนธ การวจยตดตามและประเมนผลโครงการอบรมและประกวดหองสมดมชวต ครงท 2 กรงเทพฯ ส านกงานอทยานการเรยนร 2553

15

๕. องคความรหองสมดมชวต รปแบบอทยานการเรยนร

การวจยสงเคราะหองคความรหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร ของชตมา สจจานนท และคณะ (2554) ใชวธการสมภาษณ เจาะลกจากประสบการณของ ผเกยวของกลม ตางๆ โดยศกษา ตงแตการรเรมแนวคดในการจดท าอทยานการเรยนร การพฒนาจากความคดมาสการด าเนนการ การบรหารจดการ ตลอด จนผลลพธทเกดขนจากการด าเนนงาน พบขอสรป จากการสงเคราะหองคความร ทนาสนใจ 5

ประการ ดงน 1. การกอรางสรางความคดอทยานการเรยนรเกดขนในลกษณะ “งานทดลองชนใหญ ” เพอตอบ

โจทยส าคญของประเทศไทยเรองการอาน หนงสอ และหองสมด เพอรวมแกปญหาของสงคมไทยทงดานการศกษาและสงคม การรวมสรางสงคมการเรยนร และมนโยบายระดบชาตเปนเครองมอก ากบ โดยไดรบการสนบสนนสงเสรมอยางจรงจง ในการท าหนาทเปน “ขอตอเตมเตม ” (missing link) สรางเสรมงานทขาดอย และพฒนาสการเปน “ตนแบบ” หองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร ท าหนาท “จดประกายความคด” “สรางแรงบนดาลใจ” ใหกบสงคมในการพฒนาแหลงเรยนรดวยแนวคดหองสมดมชวต

2. การก าหนดบทบาทและขอบเขตหนาทของสอร .อยางชดเจน มความส าคญตอการก าหนดทศทางการบรหารจดการและการด าเนนงาน ทงบทบาทของผสรางแรงบนดาลใจ ทศนคต ความตองการทจะอาน คดและเรยนร เปนผกระตน ใหเกดการปฏบตหรอพฤตกรรมการอานเพอการเรยนร เปนแบบอยางหรอตนแบบของหองสมดมชวต ทใชศกษาวธการสรางสรรคการเรยนรทมประสทธภาพ และเป นผฝกอบรมใหกบผฝกหรอผบรหารการเรยนรและหองสมดมชวต

3. อทยานการเรยนรมบทบาทการเปนองคกรทสรางป ญญาใหสงคมไทย ในดานการสรางความร การถายทอดความร การแลกเปลยนเรยนร การตอยอดความร การสงเสรมการอานและการเรยนร การปลกฝงนสยรกการอาน นสยใฝรและการเรยนรตลอดชวต เปนทางเลอกใหมของการเรยนร ในรปแบบและวธการตางๆ อยางสรางสรรค โดยเฉพาะการเรยนรจากประสบการณ ดวยการฝกปฏบตจรงซงสงผลใหเกดความคดสรางสรรคและจนตนาการ

4. หองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนรเปนการเตมชวตใหหองสมดโดยมงเนน “ความใหมและทนสมย ” “ความสวยงาม ” “ความสนกสนานเพลดเพลน ” “ความหลากหลาย ” “ความเคลอนไหว ” “ความสะดวก ” โดยใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เปนเครองมอกระตนสงเสรมใหเกดการ

16

เรยนร น าหลกการสอสารและการประชาสมพนธ การตลาด มาใชในการด าเนนงาน ใชรปแบบการบรหารจดการแบบมสวนรวม การสรางความรวมมอและเครอขาย

5. แมโดยแนวคด ทฤษฎและหลกการเรองหองสมดมชวตจะไมใชสงใหมส าหรบประเทศทพฒนาแลว ซงบรการหองสมดเปนสงส าคญทรฐจดใหอยางมคณภาพ แตในบรบทของสงคมไทยทหองสมด ซงใหบรการประชาชน ยงมภาพลกษณแบบเดม มขอจ ากดและปญหาอปสรรคนานปการ กอปรก บมปญหาพนฐานในเรองการอานของประชาชนคนไทย หองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร จงกลายเปนผลงานสรางสรรคใหมทกอใหเกดกระแสการเปลยนแปลงอยางนาสนใจ จดเปน “นวตกรรมหองสมด ” ซงพอจะจ าแนกเปนนวตกรรมดานตางๆ ไดดงน

ดานนวตกรรมผลตภณฑของห องสมด ประกอบดวยสาระทม ความหลากหลายทงในดาน เนอหาและรปแบบ ไมวาจะเปน หนงสอ ส ออเลกทรอนกส กจกรรม สงเสรมการอานและการเรยนร และการบรการเชงรกทตอบสนองความตองการของผใช

ดานนวตกรรมกระบวนการด าเนนงาน และการบรหาร หองสมด โดยน าแนวคด เ ทคนค วธการและกระบวนการใหม ๆ ในการเตมชวตใหหองสมด มกระบวนการด าเนนงานทท าใหพรมแดนระหวางหองสมด ศนยศลป วฒนธรรมและศนยการเรยนร ไมมเสนแบงทชดเจน ท าใหพรมแดนระหวางการอานและกจกรรมการเรยนรไมอาจแบงแยกออกจากกน โดยรเรม ทดลอง เปล ยนแปลงรปแบบและภาพลกษณของหองสมด บนพนฐานของการบรหารจดการแนวใหม ทมเปาหมายทชดเจน (target oriented) มกรอบยทธศาสตร วสยทศน พนธกจ วตถประสงคและกลม เปาหมาย มการใชเทคโนโลยในการพฒนาเชอมโยงและกระจายความร การบรหารจดการทเนนการ มสวนรวม การขบเคลอน งานดวยการสรางแนวรวม จากภาคทงภาครฐ ภาคเอกชน นกวชาการ นกคด นกวจย ตลอดจนภาคประชาสงคม และองคกรตางประเทศ รวมทงการใชศกยภาพจากแหลงความรและ ความเชยวชาญจากหนวยงานภายนอก (expert lead and

outsourcing) สง ผล ให การบรห าร จดการและการด าเนนงานหองสมดทใหบรการประชาชน เกดประสทธภาพ โดยเปรยบเทยบ และการสรางภาพลกษณ หองสมดแนว ใหมท าให อทยานการเรยนรเปนทรจกในฐานะทเปนหองสมดมชวต ถกวางต าแหนงในตลาดแหลงเรยนรในฐานะทเปนพนทสรางสรรค

โดยรวมน าไปสนวตกรรมการเรยนร เกดการเปลยนแปลงวฒนธรรมการเขาถงองคความร ผานมตหองสมด ในบรรยากาศท สนกสนาน เพลดเพลน สรางสรรค เพราะการจดการเรยนรของหองสมดมชวต

17

รปแบบอทยานการเรยนร ใชกระบวนการทเนนใหเกดความรจาก ประสบการณภาคปฏบต หรอการลงมอท าจรง โดยผเรยนไมรสกวาถกสอน ผานกจกรรมในลกษณะการบรณาการ หนงสอ ดนตร ศลปวฒนธรรม มลตมเดย และเทคโนโลยสารสนเทศ เปนการเรยนรทสอดคลองกบวถชวตหรอพฤตกรรมความสนใจของกลมเปาหมาย เพอสนองตอบตอแรงบนดาลใจและความตองการ ในการพฒนาหรอคนหาตนเอง ท าใหเดกและเยาวชนมโอกาสแสวงหาความร สามารถ พฒนาความคด หรอคนพบ ความสามารถ ของตน เอง

นอกจากน ในสวนของการปฎบตงานหองสมดมชวต ยงเกดวฒนธรรมการท างานแ บบใหม ทเนนการเรยนรรวมกน จากการเรยนรในงานมาสการแลกเปลยนเรยนร การถายทอดและเผยแพรความร ทงระหวางผบรหาร บคลากร และผมสวนเกยวของ

๖. ผลลพธและผลกระทบของหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนรตอสงคม4

1. การสรางนสยรกการอาน การคด และการเรยนร

หองสมดมชวตรปแบบอทยานการเร ยนร ซงไดผานการทดลองและ พฒนาจนกลายมาเปนหองสมดทมภาพลกษณใหม มบทบาทในการรวมสรางสรรคสงคมการเรยนร โดยการสรางทศนคตและนสยรกการอาน การคด และการแสวงหาความรในกลมเดกและเยาวชน รวมทงครอบครว สรางพนทการเรยนรจากเนอหาสาระและกจกรรมทหลากหลาย ในบรรยากาศท สรางสรรค สรางแรงบนดาลใจ เปนผกระตนหรอตวกลางทท าใหเกดพฤตกรรมการเรยนร การอาน การปฏบต ท าใหการอานเปนคว ามสนกสนาน เพลดเพลน สามารถพฒนาตอยอดความคด ผใชบรการหลากหลายวย ตางกลาว ถงไปในแนวทางเดยวกนวาเปนแหลงความรทไดรบทงค วามร ความสนกสนาน ความบนเทง เพลดเพลน เสรมทกษะชวตและประสบการณ คนพบแนวทางการท างาน ไดพฒนาศกยภาพ และไดคดไดท าจรง

แมวาจะยงไมมการประเมนผลกระทบของอทยานการเรยนร TK park ทมตอนสยหรอพฤตกรรมการอานของเยาวชน ไทยในขอบเขต เชงมหภาค แตจา กการตดตามและประเมนผล โครงการขยายผลตนแบบหองสมดมชวตบางรปแบบ พบขอมล บงชถงการเปลยนแปลงพฤตกรรมดานการอาน ในกลมเปาหมายอยางชดเจน เชน โครงการหองสมดมชวตตนแบบในโรงเรยน มสถตนกเรยนทเขาใชบรการหองสมดภายหลงการพฒนา เพมขนรอยล ะ 85 สถตการยมหนงสอเพมขนรอยละ 96 โรงเรยนตนแบบกลายเปนพเลยงใหแกโรงเรยนในพนทใกลเคยงอยางนอย 3 แหง และเปนแหลงศกษาดงานของคณะบคคล

4 รายละเอยดโปรดด ชตมา สจจานนท และคณะ การวจยการสงเคราะหองคความรหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร กรงเทพฯ ส านกงานอทยานการเรยนร 2554 ทงน ผเขยนไดปรบเนอหาเลกนอยใหเหมาะสมส าหรบน าเสนอเปนบทความชนน

18

จากโรงเรยนตางพนท สวน โครงการหองสมดเดกไทยคดพบวา เดกและเยาวชนมากกวารอยละ 60 เขาใชบรการในหองสมดเพมขนเปน 2 ครงตอสปดาหหรอมากกวานน จากทไมเคยใชบรการเลยหรอใชบรการนอย รอยละ 95 เหนวาหองสมดเดกไทยคดมสวนจงใจท าใหอยากเขามาใชหองสมดมากขน และรอยละ 92

มพฤตกรรมรกการอานเพมมากขน

2. การจดประกายและสรางความตนตวเรองหองสมดมชวต

การจดตงหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร จดประกายและสรางความตนตวในเรองหองสมดมชวตอยางกว างขวางในสงคมไท ย ในมมมองของสอมวลชน เรองของหองสมดมกจะไมคอยไดรบ ความส าคญมากนก แต อทยานการเร ยนร ไดสราง ความสนใจ ใหกบสอมวลชน และไดรบเสยงสะทอนกลบดวยมมมองเชงบวก ดงจะเหนไดจ ากการเผยแพรขาวสาร เกยวกบ เรองราวและกจกรรมของหองสมดภาพลกษณใหมทเรยกวา “หองสมดมชวต” (ซงท าใหค านเปนทนยมใชกนตอมาอยางแพรหลาย )

และยงแสดงความชนชมในแหลงเรยนรรปแบบใหมทชวยกระตนจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกและเยาวชน เปนแรงบนดาลใจใหเดก แสวงหาความรจากการอาน สรางประสบการณการเรยนรดวยตนเอง ผานสอ กจกรรม และเครองมอเทคโนโลยสารสนเทศ อาท

“...ไมเคยเหนภาพแบบนทไหน มากอน ไมคดวาคนไทย เดกไทย จะแสดงอาการทมความสขในการเขาหองสมดแบบนมากอนเลย ขอชนชมและกราบงามๆ เพอขอขอบคณทกคนทมสวนท าใหเกดอทยานการเรยนรแหงน เรามาถกทางแลวละครบ และอยากใหเปดแบบนเยอะๆ ทวประเทศ ” (ขาวสด 26

มนาคม 2548)

“...(ส านกงานอทยานการเรยนร ) มงสรางแหลงเรยนร สงเสรมนสยรกการอาน การแสวงหาความรจากสอทนสมย การผลตนวตกรรม ความคดเชงสรางสรรค การผสมผสานอยางลงตวดานศลปวฒนธรรม วทยาศาสตร เทคโนโลยกาวหนา...” (มตชนรายวย 4 พฤศจกายน 2550: 7)

กจกรรมหนงซงสงผลกระทบตอความตนตวเรองหองสมดมชวต ในขอบเขตระดบประเทศ ไดแก โครงการอบรมและประกวดหองสมดมชวต (TK park Living Library Award) ซงกอใหเกดความตระหนกถงความส าคญและ คณคาของการพฒนาหองสมด ใหเปนแหลงเรยนรตลอดชวตทยงยน ของชมชน ชวยสรางเสรมนสยรกการอาน ใฝร และรกการเรยนรแกผใชบรการ ชวยพฒนาคณภาพชวต และขบเคลอน

19

ชมชนใหเปนชมชนแหงการเรยนรและสงคมการเรยนร สรางเจตคตทด สรางความพงพอใจและความภาคภมใจใหแกผเกยวของทกฝาย5

3. การเปนแหลงศกษาดงาน สอนงาน ฝกงาน และประเดนการวจย

การจดตงหองสมดมชวตรปแ บบอทยานการเรยนร ท าใหอทยานการเรยนร TK park เปนแหลงศกษาตนแบบหองสมดมชวตและวธการสรางสรรคการเรยนร โดยการเปนแหลงศกษาดงาน ฝกงาน ฝกอบรม แหลงแสดงผลงานของนสต นกศกษา คร อาจารย บรรณารกษและผสนใจ และสรางแรงบนดาลใจใหกบผทเขามาเยยมชมในการรเรมพฒนาหรอปรบปรงแหลงเรยนรทมอ ย6 นอกจากนนยงท าใหเกดประเดนการศกษาวจยในเรองหองสมดมชวตเพมขนอยางมาก (ดงทไดกลาวถงแลวในหวขอท ๔)

4. นวตกรรมหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนรทสามารถน าไปขยายผลในสงคมไทย

ดงไดกลาวแลววาหองสมดมชวตรปแ บบอทยานการเรยนรจด เปนนวตกรรมหองสมด ซ งในระยะเวลาทผานมาสามารถขยายผลเปนตนแบบหองสมดมชวตรปแบบตางๆ ไปทวประเทศ เชน ห องสมดมชวตตนแบบระดบจงหวด จ านวน 12 แหง ใน 10 จงหวด อาท หองสมดเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกตฯ จ.ปราจนบร อทยานการเรยนรสมทรสาคร หองสมดประชาชนเทศบาลนครหาดใหญ จ .สงขลา ศนยการเรยนรตลอดชวต องคการบรหารสวนจงหวดตราด เปนต น หองสมดมชวตตนแบบในโรงเรยน จ านวน 76 โรงเรยน ใน 76 จงหวด อาท โรงเรยนวดถนน จ.อางทอง โรงเรยนวงทองพทยาคม จ .พษณโลก ร.ร.บานในไร จ .พงงา เปนตน หองสมดเดกไทยคด จ านวน 21 แหง ใน 16 จงหวด อาท หองสมดไทยคดภายในหองสมดประชาชนเฉลมราชกมาร อ.วานรนวาส จ.สกลนคร หองสมดไทยคดเทศบาลต าบลพกราง จ.สระบร หองสมดไทยคด ร.ร.ชมชนมาบอ ามฤต จ.ชมพร เปนตน

นอกจากน โครงการทส าคญของ สอร . ซงกอใหเกดผลลพ ธและผลกระทบเชงบวกใน การขยายแนวคดและองคความร การจดการหองสมดมชวตรปแบบอทยานการ เรยนร ไปประยกตใชในการพฒนาหองสมดในชมชนทวประเทศ ไดแก โครงการอบรมและประกวดหองสมดมชวต (TK park Living

Library Award) ซงสอร.รเรมเมอ พ .ศ. 2549 นน จากผลการวจยตดตามประเม นผลโครงการฯ พบวา

ผลลพธทเหนไดชดจากโครงการนคอ หองสมดทไดรบรางวลมการเปลยนแปลงและมการพฒนาในดาน

5 ชตมา สจจานนท และบญศร พรหมมาพนธ การวจยตดตามและประเมนผลโครงการอบรมและประกวดหองสมดมชวต ครงท 2 กรงเทพฯ ส านกงานอทยานการเรยนร 2553

6 สถตตงแตป พ.ศ.2549–2553 อทยานการเรยนร TK park มผเยยมชมแลว 1,165 คณะ รวม 46,384 คน

20

ตางๆ ทงบรรณารกษ ผบรหารและผใชบรก าร โดยเฉพาะ บรรณารกษไดน าความร ประสบการณและแนวคดเชงกลยทธไ ปใชในการพฒนาหองสมด มการปรบปรง กายภาพ ภมทศน สรางบรรยากาศและสภาพแวดลอมของการเปนหองสมด มชวต การจดบรการและกจกรร มเชงรก ท าใหมผใชบรการหองสมดและเขารวมกจกรรมหองสมดเพมมากขน การไดรบรางวลท าใหหองสมดเปนทรจก มผตดตอขอมาศกษาดงาน เกดการเปลยนแปลงแนวคดและภาพลกษณใหมของหองสมดและบรรณารกษ สรางโอกาสในการพฒนางานหองสม ดอยางตอเนอง ในขณะทผลกระทบของโครงการทเกดขน คอ หนวยงานทเกยวของ ในชมชนและตนสงกด ใหความส าคญ ตอการพฒนาหอง สมดมชวต และใหความรวมมอ สนบสนนบทบาทและการด าเนนงานหองสมดมชวตในการขบเคลอนชมชนเปนชมชนแหงการเรยนรและสงคมการเรยนร7

5. องคกรทสรางปญญาใหสงคม

หองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนรเปนองคกรทสรางปญญาใหกบสงคม เพราะมบทบาทในการสรางความร ดวยการศกษาวจย และการจดการความร การตอยอดความร ดวยการดดแปลงและพฒนาเนอหาสาระเปนสอการเรยนร และกจกรรม รปแบบตางๆ การสงเสรมการอานและการเรยนรดวยการจดกจกรรมเชงบรณาการทเนนกระบวนการเรยนรผานการทดลองฝกปฏบตจรง การถายทอดและเผยแพรความรดวย การจดประชม สมมนา อบรมผบรหาร ศกษานเทศ ก คร และบรรณารกษ เพอการพฒนาบคลากร การแลกเปลยนเรยนร การตอยอดความรและประสบการณในการพฒนาหองสมดมชวต และการพฒนาดานวชาการ โดย มหนวยราชการท ใหความไววางใจ เชน ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) รวมทงองคกรปกครองสวนทองถนอกหลายแหง

๗. บทสรป

โจทยส าคญอนเปนปญหาและอปสรรคตอการพฒนา “คน” คอ ระบบการศกษาไทยและการเร ยนการสอนยงไมเอออ านวยใหเดก คดเปน ท าเปน กล าคด กลาท า ท าใหมปญหาสบเนองมาถงการพฒนาประเทศทงทา งดานเศรษฐกจ การเมอง สงคม และการศกษา สาเหตส าคญประกา รหนงเกดจากปญหาคนไทยโดยรวม ไมวาเดก เยาว ชนหรอผใหญยงอานหนงสอนอย ไมมนสยรกการอาน ระบบการศกษาไทยไมไดปลกฝงและสงเสรมใหเดกรกการอานและใชหองสมด หองสมดประชาชนขาดการสนบสนนจากรฐ มงบประมาณจ ากด มปญหาอปสรรคในการบรหารงานและด าเนนงาน ปญหาสถานภาพของบรรณารกษ

7 ชตมา สจจานนท และบญศร พรหมมาพนธ (2553), อางแลว

21

นอกจากนประชาชนยงขาดความร ความเขาใจความส าคญและประโยชนทจะไดรบจากหองสมด ภาพลกษณหองสมดในสายตาประชาชนโดยเฉพาะในทองถน ยงเปนหองสมดแบบเดมค อสถานทเกบหนงสอ เงยบสงด อมครม ไมสามาร ถจงใจหรอกระตนความสนใจในวงกวาง ปญหาทงหมดน น ามาสแนวคดการกอตงหองสมดมชวตในรปแบบและบรบทของไทย

เมอวเคราะหองคความรตนแบบหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนรจะเหนไดวา มการบรณาการแนวคดของหองสมดสมยใหมและการเปนศนย การเรยนรทมวตถประสงคและ เปาหมายในการพฒนา “คน” ในโลกของการเรยนร โดยเนนการจดกจกรรมเพอสงเสรมการเรยนร การสรางกระบวนการเรยนรและบรรยากาศของการเรยนรอยางเดนชด สอดคลองกบการจดการเรยนรตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ .ศ 2542 แกไขเพมเตมฉบบท 2 พ.ศ.2545 “... มาตรา 24 การจดกระบวนการเรยนร ขอ 3) จดกจกรรมใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกการปฏบตใหท าได คดเปน ท าเปน รกการอานและเกดการใฝรอยางตอเนอง ” และขอเสนอการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ.2552–2561) ของส านกงานเลขาธการสภาการศกษา ซงก าหนดวสยทศน “...คนไทยไดเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ โดยมเปาหมายทเกยวของ คอการพฒนาผเรยน แหลงเรยนร โอกาสเขาถงการศกษาและเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต และการมสวนรวมของทกภาคสวนของสงคมในการบรหารจ ดการการศกษา เพอสงผลใหคนไทยยคใหมสามารถเรยนรดวยตนเอง รกการอาน และมนสยใฝรตลอดชวต มความสามารถในการสอสาร สามารถคด วเคราะห แกปญหา คดรเรมสรางสรรค มจตสาธารณะ มระเบยบวนย มคณธรรม จรยธรรม”

การกอรางสรางความคดอทยา นการเรยนร คอ “งานทดลองชนใหญ ” เพอตอบโจทยส าคญของประเทศไทยเรองการอาน หนงสอ และหองสมด โดยมโจทยระดบชาต โจทยระดบทองถน และโจทยของคนท างานทชดเจนเพอรวมแกปญหาของสงคมไทยทงดานการศกษาและสงคม การรวมสรางสงคมการเรยนร โดยมนโ ยบายระดบชาตเปนเครองมอก ากบและสนบสนน ในการท าหนาทเปน “ขอตอเตมเตม ”

เพอสรางเสรมงานทขาดอย และพฒนาสการเปน “ตนแบบ” หองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร เกดการเปลยนแปลงภาพลกษณใหมของหองสมดจนปรากฏผลกระทบตอสงคมเปนทประจกษ

หองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนรซงมองคประกอบส าคญสา มดาน คอ ดานกายภาพ ดานสาระ กจกรรมและการบรการ และดานการบรหารจดการ ไดรบการถายทอดและเผยแพรในรปแบบตางๆ

อาท เปนแหลงศกษาดงาน แหลงฝกงานและฝกอบรม แหลงแสดงผลงาน และประเดนการศกษาวจ ย และไดรบความไววางใจจากหนวยงานทเกยวของในการพฒนาบคลากร และการพฒนาหองสมดมชวต เพอให

22

มการขยายแนวคดและองคความรการจดการ หองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร ไปประยกตใชในการจดตงหรอปรบปรงพฒนาหองสมดมชวตเพอบรการประชาชนในทกภาคสวนของสงคม

สงทาทาย

อาจกลาวไดวา อทยานการเรยนร TK park มบทบาทสะทอนใหเหนถงการเปนตนแบบหองสมดมชวตในสงคมไทยอยางชดเจน การเกดขนและด ารงอยนมความ สอดคลองกบแนวโนมการพฒนารปแบบหองสมดประชาชนในสงคมฐานความร 8

แตจะสามารถ คงควา มเปนตนแบบและตอบสนอง ตอการเปลยนแปลงสอนาคตไดหรอไมนน มสงทาทายทพงพจารณาอยางนอย 4 ประการ คอ

1. ความเขาใจตอการเปลยนแปลงในตลาดแหลงเรยนร ปจจบน สงคมไทยมแหลงเรยนรใหมๆ เกดขนจ านวนมาก ประกอบดวยผเลน (player) ทงรายเดม

และร ายใหม ทง ทเปน หนวยงาน ภาครฐแล ะองคกร ภาคเอกชน 9 ซง มภารกจ วตถประสงค หรอ

กลมเปาหมายใกลเคยงกบสอร. จ าเปนอยางยงทสอร.จะตองมขอมลและเขาใจตอความเปลยนแปลงรวมทงผเลนในตลาด จงจะสามารถวางต าแหนง (positioning) ของอทยานการเรยนร TK park เพอก าหนดบทบาทและวางกลยทธความรวมมอกบภาคสวนตางๆ ไดอยางเหมาะสมในลกษณะของพนธมตรเชงยทธศาสตร (Strategic partner) มใชคแขง เนองจากวธการบรหารจดการของสอร .คอการสรางเครอขายความรวมมอ โดยมจดมงหมายคอการบรการสาธารณะ (public service) มใชการแสวงหาก าไร

8 ผลการวจยของ อภรด กนเดช (2551) แนวโนมการพฒนารปแบบหองสมดประชาชนในสงคมฐานความร ใน พ.ศ.2560 วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต (การศกษานอกโรงเรยน ) จฬาลงกรณมหาวทยาลย อางถงใน ชตมา สจจานนท และคณะ (2554) ระบวา หองสมดประชาชนทงในประเทศและตางประเท ศตางมวสยทศนทมง สการเปนแหลงการเรยนรตลอดชวตและสรางสงคมแหงการเรยนร โ ดยมทศทางการด าเนนงานทสนองความตองการของประชาชนดวยรปแบบทหลากหลาย เนนการใหบรการโดยใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศ ใหบรการโดยเทาเทยมและทวถง มกจกรรมหลากหลายทสงเสรมกระบวนการเรยนร และอนาคตภาพการเปนแหลงการเรยนรทกระจายอย ในทกพนท ใหบรการทกคนอยางเทาเทยมและทวถง เนนกจกรรมการเรยนรตามอธยาศยทหลากหลายและตรงใจผรบบรการ

9 กลาวเฉพาะแหลงเรยนรทตงอยใกลเคยงอทยานการเรยนร จะพบวาผเลนรายเดม อาท ศนยการคาตางๆ เรมพฒนาพนทรอง รบกลมเปาหมายทใหความส าคญกบการเรยนรของเดกและเยาวชน เชน Genius Planet ในศนยการคาเซนทรลเวลด Kidzania ในศนยการคาสยามพารากอน ขณะทเดมม หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร Digital Gateway และ Style by Toyota อยบรเวณสแยกปทมวนและสยามสแควร สวนผเลนรายใหมสวน ใหญไดแกภาคเอกชน เชน Fun Arium (สขมวท ซอย 26) Play Time (ถนนเอกมย ) เปนตน ในมมมองการเปลยนแปลงระดบประเทศ หนวยงานตนสงกดหองสมดประชาชน (เชน กศน . กทม .) ไดมการปรบปรงพฒนาหองสมดอยางขนานใหญดวยแนวคดหองสมดมชวตหรอหองสมดเพอการเร ยนร บางหนวยงานมการจดตงส านกหรอฝายงานทดแลเรองการสนบสนนสงเสรมการอานและการเรยนรขนมาใหมเปนการเฉพาะ ขณะทองคกรปกครองสวนทองถนหลายแหงเรมลงทนจดท าหองสมดและศนยการเรยนรวทยาศาสตร เปนตน

23

2. การรกษาบทบาทการเปนตนแบบเชงกายภาพ และพฒนาสการเปนตนแบบเชงองคความร

จากผลการด าเนนงานทผานมา 6 ป อทยานการเรยนร TK park ไดผานการพสจนตวเองในฐานะตนแบบหองสมดมชวตจนเปนทยอมรบ อยางไรกตาม การเปลยนแปล งภาวะแวดลอมโดยเฉพาะจ านวนผเลนในตลาดทเพมขน ท าใหกลมเปาหมายคนเคยกบแหลงเรยนรรปแบบใหมๆ และมทางเลอกมากขน การรกษาบทบาทน าในลกษณะทเปนตนแบบเพอจดประกายและสรางแรงบนดาลใจในการพฒนาหองสมดมชวตยอมมแนวโนมลดทอนความเขมขนลง

สงท สอร .ควรตอยอด นอกจากการ รกษาบทบาทการเปนตนแบบเชงกายภาพ แลว กคอการน าความรทางวชาการและหลกการวจยมาพฒนาเปน องคความร ใหมจากตนแบบกายภาพ แลวน าองคความรนนเผยแพรสสงคม ซงขณะนได รเรมและอยระหวางการด าเนนการ 2 เรอง ไดแก การศกษา วจยจดท าเกณฑการจ ดตงอทยานการเรยนรและศนยการเรยนร เพอเปนคมอแนวทางการเตรยมความพรอมในการจดสรางหรอพฒนาแหลงเรยนรใหมในลกษณะอทยานการเรยนร และ การศกษาวจยพฒนา มาตรฐานและตวชวดการด าเนนงานหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร เพอเปนคมอใชอางอง (benchmarking)ในการปรบปรงพฒนาแหลงเรยนรเดมใหสอดคลองกบแนวทางของหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร

อยางไรกตาม ความส าเรจของงานวจยทงสองเรองน อยทการน าไปใช ขยายผลและการตดตามผลวากอใหเกดการผลลพธทเปนประโยชนอยางเปนรปธรรมหรอไมอยางไร ซงจะตองมการด าเนนการ ตอไปหลงจากงานศกษาวจยแลวเสรจสมบรณ

3. การขยายผลองคความรจากการด าเนนงานใหกระจายสสงคมอยางเปนรปธรรม โดยใชโอกาสจากแนวนโยบายหรอมาตรการทปรากฏอยในแผนระดบชาต ขณะนการอานเปนนโยบายส าคญของรฐและจดเปนวาระแหงชาต อกทงขอเสนอแนะการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ.2552–2561) ของส านกงานเลขาธการสภาการศกษา ยงก าหนดประเดนการปฏรปอยางเรงดวนทเกยวของโดยตรงกบหองสมดมชวต ไดแก การพฒนาคณภาพคนไทยยคใหม และการพฒ นาคณภาพสถานศกษาและแหลงเรยนรยคใหม ซงระบมาตรการหลกประการหนง คอ การพฒนาหองสมดชมชนใหกระจายอยางทวถงในลกษณะหองสมดทมชวต ดงนนสอร .จงควรใชมาตรการดงกลาวเปนโอกาสในการขยายองคความรหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร ใหเกดข นอยางกวางขวางและเปนรปธรรม เหมาะสมกบบรบทของหองสมดในแตละชมชน

24

4. การปรบตวใหเทาทน ความเปลยนแปลงและความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

หองสมดมชวต ยอมมการเปลยนแปลง ไปตามสภาพ แวดลอมและบรบททางสงคม เศรษฐกจ การเมอง โดยเฉพาะจากความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ตวอยางเชน อนเทอรเนตและเครอขายสงคม (Social network) ทมผลกระทบตอวถชวตและพฤตกรรม การอานและการเรยนร ของบคคล การขยายตวของหนงสออเลกทรอนกสและเครองอานหนงสออเลกทรอนกส (e-book reader)

กระแสความนยมและพฤตกรรมการใช Tablet และ Smart phone รวมทงสอการเรยนร รปแบบใหมๆ สงเหลานลวนสงผลกระทบตอบทบาทของสอร.ในการสงเสรมการอานและ การเรยนร จ าเปนอยางยงท สอร.

จะตองรเทาทนและปรบตวใหสอดคลองกบความเปลยนแปลงอยางรวดเรวฉบไว จงจะรกษาความสามารถในการน า การสราง สรรคผลงาน การเปนตนแบบ และ การพฒนาดานหองสมดมชวต ในระดบชาต

ตลอดจนการสรางเครอขายในระดบสากลไดอยางตอเนอง

...........................................................................

บรรณานกรม

ชตมา สจจานนท และคณะ (2554) การวจยสงเคราะหองคความรหองสมดมชวตรปแบบอทยานการเรยนร

กรงเทพฯ ส านกงานอทยานการเรยนร ชตมา สจจานนท และบญศร พรหมมาพนธ (2553) การวจยตดตามและประเมนผลโครงการอบรมและ

ประกวดหองสมดมชวต ครงท 2 กรงเทพฯ ส านกงานอทยานการเรยนร ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน ) (2553 ) รายงานประจ าป 2552 กรงเทพฯ

ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน)

ส านกงานอทยานการเรยนร (2553) 5 ป TK park… Moving to the Future กรงเทพฯ ส านกงานอทยานการเรยนร

_______ (2551) หนงสอรายงานประจ าป 2550 กรงเทพฯ ส านกงานอทยานการเรยนร อรศร งามวทยาพงศ และคณะ (2553) ปจจยทเออและทเปนอปสรรคตอการสรางเสรมวฒนธรรมการอาน :

กรณศกษาแผนงานสรางเสรมวฒนธรรมการอาน กรงเทพฯ สถาบนการจดการแบบองครวม (สนบสนนโดยแผนงานสรางเสรมวฒนธรรมการอาน ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ)

25

26