Nr. 296 Hósdagur 26. juni 2003 10,-

Søgan umpersóns-upplýsingarHvønn dag fáa vit nýggjdømi um skipaðarættarloysið í landinum.Søgan um persóns-upplýsingar er einræðusøga um, hvat vitkunnu vænta okkum.

Anna Evensen3. partur

Síða 20-21

Neyðtøkan avRealinumRealurin, sum hevurriggað væl í nærum 50ár, skal nú yvirtakast avtí almenna. Hetta verð-ur gjørt eftir sama prin-sippi, sum tá systrarnarhjá Øskufíu komu atpassa glasskógvin hjáprinsinum.

Síða 6-7

Síða 11-12, 17-18

Bjargið rækjuflotanum!

Síða 3

Síða 14-15

Føroyskt – Kap Verdiskt– Mexicanskt brúdleyp

Seinastu tvær vikurnarhava verið tvey brúdleyp

sum úrslit av, at“Logos” vitjaði íFøroyum í 2001.

FF hevur heitt á landsstýrið umat taka stig til at bjarga

rækjuflotanum.

Sama plátanfrá ICES

Nú fingu vit sama “sjongin” frá ICES ogFiskirannsóknarstovuni. Uttan mun til umstøðan er góð ella ring,er tilmælið tað sama. Síða 24

ÁrsfrágreiðinginÁrsfrágreiðingin fyri farnaárið var hendan:

Í roknskaparárinum 1.apríl 2002 til 31. mars2003 eru 25 umsóknirum fígging, eigara-skiftiog umfígging komnar tilRealkreditstovnin.Av hes-um eru 21 umsóknir játt-aðar, 4 eru ikki játtaðar.

Síðan lógin um Real-kreditstovnin varð broyttí 1998 hevur – yvir tíðar-skeiðið sum heild – veriðvøkstur í umsetningistovnsins. Kortini erusamlaðu útlánini minkaðnakað seinastu tvey árini.Hetta kemst av tillaging-ini, sum rækjuvinnan ogalivinnan hava roynt atfremja til versnandi vil-korini.

Í roknskaparárinum2002/03 eru óvanliga nógvlán afturgoldin í úrtíð.

Fýra lán við eini samlað-ari upphædd 31,3 mió.kr.eru afturgoldin fyri tíðina.

Hóast enn nøkur lánverða niðurgoldin áðrenntíðina, er útlit til vøkstur íútlánum í 2003/04, tátvey stór nýbygd skipverða latin av norskariskipasmiðju og ein minnitrolari av íslendskarismiðju. Seinri í 2004koma tveir nýggir fesk-fiskatrolarar. Samanlagtliggja tilsagnir um nýggjlán omanfyri 200 mió. kr.Harav meginparturin verð-ur fíggjaður við eginognstovnsins.

Í roknskaparárinum eruveitt 35 lán við einarisamlaðari upphædd uppá 148,2 mió. kr.

Harav eru 29 nýggj lánsvarandi til 71,2 mió. kr.og 6 umfíggjað lán svar-andi til 77,0 mió. kr.

Útlán stovnsins høvdu31.mars 2003 ein høvuðs-stól upp á 654,8 mió. kr.,sum við avdráttum ogafturgoldnum lánum v.m.er komin niður á 515,5mió.kr.Høvuðsstólurin erbýttur sundur á 100 lán(61 pant) við panti í 1verksmiðjutrolara/nóta-skipi, 4 verksmiðjutrolar-um, 7 djúpvatnstrolarum,3 trol/nótaskipum,4 rækju-trolarum, 5 feskfiskatrol-arum, 2 ísfiskalínuskip-um, 5 fóðurflakum, 3 fóð-urflutningsførum, 7 ali-bátum, 7 brunnbátum og13 útróðrarbátum.

Vanliga rakstrarúrslitiðer 34,3 mió. kr. Stjórninmælir til at avseta 13,5mió. kr. upp á útlán. Har-umframt hevur stovnurinselt lánsbrøv við kurs-vinningi upp á 6,2 mió.kr., umframt eitt ikki stað-

fest kurstap av lánsbrøv-um upp á 1,5 mió kr. 1pant er farið um tvingsils-sølu við tapi 357 tkr.

Úrslitið fyri árið er so-statt 20,1 mió.kr. aftaná at5,0 mio.kr. er avsettar tilskatt.

Við roknskaparárslokvóru 6,0 mió. kr. í eftir-støðum av terminsgjøld-um.

Tann 31. mars 2003vóru 77,0 mió. kr. í eyka-grunnunum svarandi til120,7% av samlaðu láni-skuld stovnsins.

Egin ogn stovnsins,eyka-grunnarnir íroknaðir, er552,0 mió. kr.

ÚtlitiniStjórnin gjørdu eisininakrar metingar um útlit-ini framyvir, og segði segseinasta ár kunna hómaeina linking í rákinum við

Tøkk

Hjartans tøkk fyrisýndan heiður á90 ára føðingardegimínum

Kærar vinarheilsur

ÓÓllaaffuurr GGuuððmmuunnddssssoonn

Realurin hevur havt ársfundTann 13. juni hevði Realurin sín vanliga ársfund á Hotel Hafnia. Útfrá hesum fundiber væl til at meta um støðuna í fiskivinnuni og harvið í samfelagnum.

Realurin er skipaður soleiðis, at her er ein stjórn við trimum limum og so ein undirstjóri, sum hevurdagligu leiðsluna.Afturat teimum eru so skrivstovufólk og skipakøn.

Frá vinstru síggja vit her stjórnina: Ulla Svarrer Wang, Virgar Dahl og Óli Heinesen, sum er formaður.Næstur Óla er tað Atli Dam, sum er undirstjóri. Næst honum er Gunnbjørg Rubeksen, sum starvast áskrivstovuni.

Sum vit søgdu frá í sein-asta blaði, fylti ÓlafurGudmundsson 90 ár tann11. juni. Tey vóru mong,sum stukku inn á gólviðhjá honum heima hjá

Hervør og Bárði Jákups-syni. Sambandið teirramillum er, at Ólafur vargiftur við mammu Her-vør, sum doyði fyri rætti-liga nógvum árum síðani.

Men framvegis er eitt tættsamband teirra millum.

Vit vóru sjálvsagt ástaðnum og tóku nakrarmyndir.

Føðingardagurin hjá Ólafi

Her er tað Svenning av Lofti, sum er komin atynskja Ólafi tillukku við teimum 90 árunum. Teirhava kenst síðan 1955, tá Svenning sum ein ungurdrongur kom av Eiði til Havnar at arbeiða sild,sum var eitt av teimum mongu virkisøkjunum hjáÓlafi. Svenning gevur Ólafi tað besta ummæli sumarbeiðsgevari. Hann var bæði umhugsin og eggj-andi sum arbeiðsgevari, og tað var í eini tíð, harhetta kanska ikki var nøkur sjálvfylgja.

Hetta eru kvinnurnar,sum eru fremst í lív-inum hjá Ólafi.T.v. ertað dóttirin Jana, sumbýr í USA, og sum varkomin heim í føðingar-dag.T.h. er tað AnnaOluffa Sloan f. Johan-sen, sum hevur staðiðundir liðini á Ólafi teyseinastu rættiliganógvu árini.

methøgum marknaðar-prísum, veiðunøgdum íhæddini, lægstu rentu ímannaminni og skjótarimenning av alivinnuni.

Nú stendur so greitt, atrákið er um at venda, og

at umstøðurnar í fleirivinnugreinum eru núsera hættisligar, tó atbotnfiskaveiðan og pelag-iska veiðan enn røkkahampuligum prísum ognøgdum, men rækjuvinn-

an og alivinnan eru núsokkin ta longri niður, athar eru "stórtap í hendi",samstundis sum oljuprís-urin enn er eini 30% ovhøgur til verandi veiðu-hættir.

Sjórnin hevur roynt atlaða upp í liðini, sum erustovninum viðkomandi,men er orka hansara ikkiso stór, at hann í slíkumføri kann hjálpa vinnunisum heild munandi.

Umfíggingar, eykafígg-ingar og avdráttarskáarkunnu muna væl, menvarandi lág-konjunkturbera slík tiltøk ikki tvørt-urum, og hava vit tí sæðtær fyrstu tvingsils-sølur-nar,og so harmiligt tað er,verða fleiri slíkar, um ver-andi viðurskifti standavið.

Fyri tveimum árum síð-ani fíggjaði stovnurindrúgvara partin av rækju-flotanum, men síðan erutvey rækjuskip seld útaft-ur av landinum, og aðrir

fíggingarstovnar hava fing-ið fíggingina av trimumøðrum, so helst verðabert trý rækjuskip efturiímillum debitorar stovns-ins, so hóast heilt illaskuldi vilja til, so vilstovnurin lættliga standaseg ímóti einum nosi.

Framlagdi roknskapur-in sýnir, at stjórnin hevurøkt avsetingarnar ímótitapi við 13,5 mio. kr. til28,5 mio. kr. og stjórninmetir tí ikki, at eginogninfer at minka, hóast mun-andi tap mugu staðfest-ast.

Útlánini vuksu seranógv undanfarnu árini,men í farna roknskaparáriminkaðu tey nakað afturog vórðu við roknskapar-árslok 515,5 mio. kr. Síð-ani er eitt stórt rækjuskipselt til Canada, og eitt ferhelst úr stovninum aftanátvingsilssøluna, so met-ingin ífjør hjá stjórnini, atútlánini skjótt fóru attoga upp ímóti 750 mio.kr., verður helst ikki veru-leiki fyrr enn nakaðseinni.

Stovnurin er við nýggj-ari skattalóg, sum – eittsindur afturvirkandi í2001 – ger stovnin skatt-skyldugan á sama háttsum vanlig partafeløg, tíer samlaði skatturin, sumsetast skal av 6,7 mio. kr.,og avsetingin ímóti tapisum nevnt heilar 28,5mio. kr.

Eginognin var við árs-byrjan 533 mio. kr. Meneftirskattingin minkar úr-slitið í 2001/02 við 1 mio.kr. til 532 mio.kr., soleiðisat úrslitið í 2002/03 uppá20,1 millión økir egin-ognina upp í 552 mio.kr.,harav 77 mio. kr. eru í

eykagrunnunum.Helst verða 15 mio. kr.

fluttar frá eykagrunn-unum til høvuðsgrunnin,so hesin í verandi fíggjar-ári kemur at standa fyri490 mio.kr. av eginogn-ini.

Stovnurin hevur í rokn-skaparárinum lækkað rent-una enn meira, so sumgenerella rentulækkinginá altjóða peningamarkn-aðunum hevur lagt upptil.

Hetta lága rentustøðifer helst at standa viðeina drúgva tíð,og ger taðmøguleikan fyri stórumvøkstri í vinningini stovn-sins minni, men stjórninvil, at stovnurin í huga-heimi viðskiftafólksins erav teim lagaligastu, tálánsvilkor verða ásett.

Verða úrslit stovnsins áleið tey somu komandiárini, vil hann framvegismennast so mikið, at hankann taka tøk, ið geramun í føroyskum vinnu-lívi.

Men tað eru ikki einanstey fíggjarligu viðurskift-ini og úrtøkan, ið treytavirkis-møguleikar stovns-ins.

Teir politisku karmar-nir og teir løgfrøðisligukarmarnir og tær av polit-iska valdinum góðkendureglugerðir hava seranógv at týða fyri møgu-leikarnar fyri at virkaskilagott, frælst og óheftav óneyðugari uppílegg-ing, sum kann avmarkakapping á jøvnum føti viðaðrar fíggjarstovnar.

Tí er stóra málið, stjórn-in hevur at fáa greitt,framvegis, hvussu sjálv-støðugt stovnurin kannsleppa at virka.

Síða 3Nr. 296 - 26. juni 2003

Her sæst ein partur av umboðsnevndini. Frá vinstru: Hallbjørg Hansen, PoulHansen, Leivur Michelsen og Osmundur Justinussen.

Ein av umboðsráðslimunum á fundinum varHans Jørgen Jensen, og hetta var seinastu ferð, athann var á fundi. Hans Jørgen hevur saman viðChristian Mejdahl, fólkatingsformanni umboðaðríkismyndugleikarnar í Realinum. Hendan um-boðanin skuldi eftir yvirtøkuna halda áfram soleingi sum donsk áhugamál framvegis vóru ístovninum. Nú er ríkiskassin leysur av Realinum,og tí dettur danska umboðanin burtur.

Hans Jørgen varð eisini takkaður fyri sína tíð.Hetta gjørdu sovæl Atli Dam sum Óli Jacobsen. Óliog Hans Jørgen hava kenst sum fakfelagsmenn íártíggir. Og Óli kundi bera Hans Jørgen, at hannhevði verið ein hollur vinur alla hesa tíð.

Seinasta ár høvdu vit her í blaðnum eina frá-søgn um Hans Jørgen í samband við aðalfundin íRealinum. Sigast kan stutt, at Hans Jørgen hevurverið og er ein trúgvur føroyavinur.Fyrst og fremsthevur hann havt eitt langt samband við Føroyargjøgnum fráhalds- og losjuarbeiði. Og í hesumsambandi er hann komin at kenna Jákup Linden-skov sera væl.Teir hava eisini havt eitt neyvt sam-band sum fólkatingsmenn, har parturin hjá HansJørgen ikki lá eftir, tá tað snúði seg um at tænaføroyskum áhugamálum.

Higanin skal eisini ljóða ein tøkk til Hans Jørg-en.Vónandi síggja vit hann kortini aftur.

Vit endurgeva í blaðnum ídag ta uppgerð av ískoyt-inum frá føroysku rækju-vinnini til samfelagsbú-skapin í Føroyum, sumfelagið Rækjuskip hevurlatið gjørt,og sum FF hev-ur verið við til at gjalda.

Her sæst svart uppáhvítt, hvussu stóran týdn-ing hesin flotin hevur fyriføroyska samfelagið. Herer talan um hundraðtalsarbeiðspláss bæði á sjógviog landi og árliga hundr-að tals milliónir av inn-tøkum til føroyska sam-felagið.

Tað gongur sjón fyrisøgn, at hesin partur avflotanum er í eini slíkaritrongstøðu, at vandi erfyri, at hann púra kemurat hvørva. Og mótsettvirkjum á landi, sum ong-

an veg fara, hóast tey faraá húsagang, so kunnuskipini lættliga hvørva avlandinum sum døgg fyrisól.

Tað tykist, sum at spurn-ingurin fellur og stendurvið politikkinum hjá lands-stýrinum, at vinnan máklára seg sjálv,og at tað al-

menna ikki á nakran háttskal koma henni til hjálp-ar uttan mun til, hvussuálvarslig støðan er.

Sigast kann, at hetta ereitt sjónarmið, sum sjálv-sagt prinsipielt er rætt.Og tað er eisini lætt athandheva tað, meðan altgongur væl, sum tað hev-

ur gjørt seinastu árini.Vit vita væl, at studning-

ur kann vera av tí ónda, táhann verður skeivt brúkt-ur. Men her kunnu vitlættliga vera blivin klókav skaða, og vit vita væl,hvussu studningur ikkiskal veitast.

Men hinvegin má tað

vera ein uppgáva hjálandsmyndugleikunum attaka støðuna í álvara ímálum sum hesum,so tað– í hvussu er í fyrsta um-fari – kann staðfestast,hvat skal til í hesum máli.Síðan eigur støða at tak-ast til, hvussu kreppan írækjuflotanum kann loys-ast.

Vit kunnu vísa á, at al-menni politikkurin – ikkiat lata studning – ikki ergaldandi á øllum økjum.Vit kunnu bert minna umFAS skipanina, har enda-málið er at varðveita før-oyska farmaflotan á før-oyskum hondum og enn-tá at økja um hann. Menhetta verður júst gjørt viðalmennum studningi,nevniliga afturbering av28% av lønarútreiðslum.

Hetta er ikki eingang einfyribilsskipan, sum kanskaer tað einasta, sum skal tilfyri rækjuflotan, men einpermanent skipan, sumer ætlað at vera varandi.

Vit halda ikki, at tað errættur politikkur hjá al-mennum myndugleikumat skúgva eitt slíkt álvars-mál frá sær.

Felagsstjórnin í Fiski-mannafelagnum hevur áfundi tann 17. juni sam-tykt at heita á landsstýriðum at taka neyðug stig atbjarga rækjuflotanum, ogvit vóna, at hetta verðurtikið í álvara, so tað kannsleppast undan teirri van-lukku fyri samfelagið,sum hendir, um ein heilvinna hvørvur.

FF heitir á landsstýrið:

Bjargið rækjuflotanum!

Síða 4 Nr. 296 - 26. juni 2003

Tað er øllum kunnugt, attað er stórt sæð einkiorðaskifti um tíðinda-flutningin í Føroyum. ÍFF-blaðnum hevur ferðeftir ferð verið víst á,hvussu vánaligur og part-ískur hann er. Men hesisjónarmið verða tøgdburtur av orsøkum, sumkomast skal inn á.

Tað var tó áhugavert,og seinni vísti tað seg av-dúkandi, tá sambands- ogfólkafloksfeløgini í Eystur-oynni fyrst í juni mánaðihøvdu fund, har umrøttvarð, um útvarpið lýkursínar skyldur sum tíðinda-beri.

Sjáldan hevur nakarfundur verið ein slíkurfusari samb. frágreiðing íSosialinum. Tað vísti seg,at tann størsti trupulleik-in tyktist at vera JógvanArge í sínum dupultstarvisum leiðari í útvarpinumog sum politikkari. Hettaer so teoretiskt, sum taðkann vera. Jógvan kannikki vera so býttur, athann fer at lata seg leiðaav politiskum áhugamál-um. Er tað nakað, má taðvera øvugt.Men tað tykistat vera fatanin, at bert tíð-indamenn ikki eru polit-ikkarar, so eru teir ikkipolitiskir í sínum virk-semi.

Tað, sum annars vístistøðið á fundinum, var, tá

Jógvan á Lakjuni, formað-ur í løgtingsins rættar-nevnd, ikki helt,at útvarp-ið ger mun á politiskuflokkunum. Og tá vareftir hansara tykki ikkinakar trupulleiki.

Jógvan hevur eisinipúra rætt. Útvarpið gernevniliga ikki mun á hes-um økinum. Sum sagt sonógvar ferðir her í blað-num, so er høvuðsprin-sippini í tíðindaflutning-inum hjá útvarpinumendurgeving av sjónar-miðunum hjá politikkar-um.Sigur Høgni eitt,verð-ur tað endurgivið. SigurJóannes tað mótsetta,verður tað eisini endur-givið. At endurgevingar-nar stríða móti hvørjiaðrari, verður ikki tikiðupp til nakra viðgerð. Tí-skil verður lurtarin ikki ánakran hátt klókari. Áhendan hátt slepst undanat traðka nakran á tærnar,og eingin hevur nakað atsiga, og útvarpið hevurtryggjað sær frið fyripolitikkarunum

Eg havi sjálvur nógvarroyndir av útvarpinum.Nakrar av teimum havaverið til viðgerðar hjá løg-tingsins umboðsmanni.

Her skal bert verða lýsteitt einstakt mál, og sokunnu lesararnir sjálvirmeta um tað.Hetta er málav slíkum slagi, at "vanlig

fólk" eru eins væl skikkaðat meta um tey sum ein-hvør løgfrøðingur.

Eitt av dømunum, sumvarð nýtt at lýsa tíðinda-flutningin hjá útvarp-inum, var, at tann 12. juni2002 fullu tveir dómar ílandsrættinum. Sami tíð-indamaður fekk handaðbáðar dómarnar. Annarsnúði seg um eitt mál við-víkjandi FF,og hitt viðvíkj-andi Føroya Skipara- ogNavigatørfelag. Sama dagvar onkur samráðingar-fundur millum eitt al-ment fakfelag og fíggjar-málaráðið úsett til eftirsummarfrítíðina.

Av hesum 3 tíðindumvóru tey tvey málini við ítíðindasendingini á mið-degi sama dag, men mál-ið, sum snúði seg um FF,varð ikki tikið uppá tungu.

Grundgevingin hjáútvarpinum fyri atgera mun á tíðindumÍ skrivi biður umboðs-maðurin ÚF ummæla eittskriv frá ÓJ, har hesin gervart við, at ein landsrætt-ardómur millum ALS ogFøroya Skipara -og Navi-gatørfelag er umrøddur íÚF, meðan ein dómurmillum Føroya Fiski-mannafelag og ImmanuelDam ikki er umrøddur.

Sum heild er at siga, attíðindaredaktiónirnar og

tey fólk, sum starvast har,altíð eru í tí støðu, at teyskulu velja, hvørji málverða tikin upp,og hvussutey verða viðgjørd. Før-leikan til at gera hettahava tey frá síni fakliguútbúgving og frá teimumsiðvenjum og manna-gongdum, sum redaktión-irnar hava bygt upp. Tæraktuellu umstøðurnartann einstaka dagin havaeisini sína ávirkan. Herverður hugsað um, hvørjionnur mál eru á skránni,hvussu statt er við mann-ing o.s.fr.

Valið, sum tíðindaredak-tiónin hjá ÚF gjørdi hend-an dagin í sambandi viðhesar báðar dómarnar, ergrundað á, at málið mill-um ALS og Føroya Skip-ara- og Navigatørfelaghevur verið til viðgerðar ílongri tíð, og ÚF hevurfylgt hesum máli.Málið erstórt og hevur stórar av-leiðingar. Málið fevnir umallar fiskimenn, sum eruvið føroyskum skipum ogfer ivaleyst at hava viðsær uppskot um broyting-ar í reglunum, sum ALSvirkar eftir. Málið hevurstóran almennan áhuga,og tað hevur stóran sam-felagsligan týdning. Okk-um kunnugt skal máliðeisini roynast í hægsta-rætti.

Málið millum FF ogImmanuel Dam er av per-sónligum slagi og hevurikki sama almenna áhug-an. Málið er um einstak-ling, sum ikki viðurkennireina skipan, sum er al-ment viðurkend. Mensambært dóminum skriv-aði viðkomandi sjálvurundir, at skipanin eisiniumfataði hann.Dómurin íhesum málinum fær ongaávirkan á onnur enn part-arnar í málinum."

Grundgevingar viðlítlum grundarlagiTil sjónarmiðið hjá Jógv-ani Jespersen um muninmillum tey bæði lands-rættarmálini, sum, hóasttey eru samanberandi,hava fingið heilt ymiskalýsing í útvarpinum,skuluhesar viðmerkingar ger-ast:

Fyri tað fyrsta skal sig-ast, at undanførslan fyriikki at umrøða "okkara"dóm er sera søkt. Her erjúst talan um eina seraprinsippiella sak, ikkibert fyri okkum, men fyriflestu fakfeløg í Føroyum.Hetta snúði seg veruligaum "knald eller knald"fyri teirri skipan við"tvungnum limaskapi" ífakfeløgum, sum stórtsæð kann sigast at vera al-ment viðurkend í Føroy-um.

Hetta er ein spurning-ur, sum kjakast verðurdúgliga um í okkara partiav heiminum, og hannhevur eisini verið við-gjørdur av grundlógar-nevndini, sum tað komfram í einum av hennaratíðindafundum, har enda-málið var at fáa almentkjak um m.a. hendanspurningin. Hetta er eittmál, sum er so prinsipielt,at tað eru fleiri sakarmálvið mannarættindadóm-stólin í Strassbourg, umtað ber til at "noyða" fólkat gerast limir í fakfelag.Og júst mannarættinda-sáttmálin var fremstapróvførsla hjá okkara mót-parti í sakarmálinum.

Tað, sum gjørdi hettamál serliga áhugavert, var,at saksøkjarin,heilt óvænt-að, hevði fingið viðhald íFøroya Rætti. Um hesindómur varð staðfestur ílandsrættinum,hevði hettamerkt, at limagjaldsskip-

anin hjá Føroya Fiski-mannafelag hevði ligið ísori, tí tá kundu allir fiski-menn møtt upp á skriv-stovu okkara og kravt síttlimagjald aftur. Tað eróneyðugt at siga, hvathetta hevði merkt fyrifelagið. Og tað samakundi eisini hent hjáteimum flestu av teimumstørru feløgunum í Føroy-um, sum t.d. Føroya Ar-beiðarafelag, sum eisinihevur eina skipan, við atlimagjaldið verður tikiðautomatiskt.

Tað, sum Jógvan Jesper-sen sigur um tað prin-sippiella í ALS dóminum,kann í eins stóran munsigast um hendan dómin.Tá Jógvan Jespersen sig-ur, at hetta mál eisini skalroynast í hægstarætti, sovistu teir tað ikki tá. Menbeint eftir dómin hjá FFboðaði saksøkjanin frá, athann eisini fór at roynahægstarætt. At hetta soseinni eftir øllum at dømaer slept, er ein onnur søk.

Tá Jógvan Jespersennýtir sum undanførslu, atokkara mál bert var avpersónligum slagi, sokann fyrst sigast, at ALSmálið eisini bert varð lagtfyri ein navngivnan per-són, um tað er tað, sumhevur týdning.Men tað eróneyðugt at siga, at eindómur fyri ein persóneisini verður galdandi fyriallar í somu støðu,og tí erdómurin fyri tað einsprinsippiellur.

Tí er tað ein sannleikivið modifikatiónum, athesin dómur ikki fekk av-leiðing fyri onnur ennhann sjálvan. Hetta varbert orsakað av, at upp-runadómurin varð setturtil viks av landsrættinum.Og tað er fyri so vítt ikkiøðrvísi enn við ALS-dóm-

Er Jógvan Arge høvuðstrupulleikin íalmennum føroyskum tíðindaflutningi?

Pollendingarnir, sum arbeiða á nýggjuNorrönu fáa verri sømdir enn føroy-ingarnir, sum eru umborð. Teir fáaminni frítíð og verða í ávísum førumøðrvísi løntir enn føroyingarnir.

Hetta kemur fram í sáttmálanum,sum Smyril Line hevur gjørt við Før-oya Fiskimannafelag og norska sjó-mannafelagið um arbeiðsviðurskiftinihjá umleið 50-60 póllendingum, sumarbeiða á matstovum umborð á Norr-önu.

Fara ein føroyingur og ein pollend-ingur í land í morgin, sleppur føroy-ingurin at halda frí í 4 vikur, meðanpollendingurin noyðist umborð afturlongu um tvær vikur. Og báðir fáasomu løn.

Eisini verður munur gjørdur á lønar-

viðurskiftunum hjá føroyingum og út-lendingum, sum arbeiða í barrini.

Óli Jacobsen, formaður í FøroyaFiskimannafelag, kennir seg trygganvið sáttmálan um póllendingarnar, tíhann er gjørdur í samstarvi við altjóðafelagið hjá flutningsarbeiðarum, ITF.

– Hetta er fult í tráð við altjóða regl-ur, sigur fakfelagsformaðurin. Spurdurum tað ikki er skeivt at gera mun áfólki, sum gera sama arbeiði, sigurhann:

– Principielt er tað skeivt. Men taðer tað so nógv, sum er.

Smyril Line ger mun á manningFríggjadagur, 13. juni 2003 18.50 – Innland

Júst hesi tíðindini eru ein góð lýsing av tíðindaflutninginum hjá útvarp-inum, sum hann fer fram eftir leisti hjá umboðsmanninum.Her kundi nógvverið sagt. Men hesa ferð bert hetta:

Viðkomandi útvarpsfólk fekk inn við skeið, at tann umrøddi munur mill-um føroyingar og polakkar fer niður í helvt 1. januar 2004 og fer heilt burt-ur 1.januar 2005.

Men hesir heilt avgerandi upplýsingar hóskaðu ikki við endamálið viðsøguni og komu tí ikki við. Í hvussu er ikki á heimasíðuni hjá útvarpinum.

inum. Hann staðfestir júeina upprunaavgerð, sumer tikin fyrst av ALS, ogsíðani av kærunevndinifyri ALS, og tí broytirhann einki. At hann skalgeva høvi til nakrar broyt-ingar í ALS skipanini er soeinki komið fram umenn.

Tað, sum annars eisiniundirstrikar okkara met-ing, at talan er um sub-jektivan tíðindaflutning,er, at á miðdegi sama dagsum hesir dómar fullu, oghar bert ALS-dómurinvarð lýstur,metti útvarpiðtað at hava almennanáhuga at bera tíðindi umsamráðingar millum taðalmenna og eitt fakfelag,sum tað annars er einhópur av, sum ikki skuldifara fram undan summar-frítíðina, sum tá var beintfyri framman.

Skiftir prinsipp eftirendamálinum viðteimumViðvíkjandi undanførsl-uni um, at her var talanum eina sak av "persón-ligum slagi", og sum tíikki kundi hava almennanáhuga, kundi eg vísa tilútskrift av heimasíðunihjá útvarpinum við um-røðu av landsrættarsak-um, har tað ikki tykist atvera nakrar serligar rætn-ingslinjur fyri, hvørji máleru verd at lýsa.

Men tað, sum fullkomi-liga ger sjónarmiðini hjáútvarpsstjóranum til

einkis, var, at millum mál-ini, sum útvarpið hevurhavt sum tíðindi,var dóm-ur sum var fallin í lands-rættinum um eini "bónda-hjún" og ein "hundalort".Her var talan um eitt siviltmál, har bert tveir per-sónar vóru uppi í. Máliðhevði als ongan týdningfyri onnur enn partarnar ímálinum. Bóndahjúninivórðu fríkend. Tí broyttihesin dómur ikki nakaðsum helst. Í veruleikanumhóskar hetta mál júst tilgrundgevingarnar hjá út-varpsstjóranum fyri ikkiat meta okkara mál athava almennan áhuga.Hóast hetta metir útvarp-ið hetta málið hava al-mennan áhuga. Tað skalsigast, at hetta mál hevurtað til felags við "okkara"mál, at her var talan umein landsrættardóm, sumvar ein broyting av einumundirrættardómi. Hettaskuldi júst verið eingrundgeving fyri at lýsa"okkara" dóm. Hetta vátt-ar eisini mótsøgnirnar ígrundgevingunum hjáJógvani Jespersen.

Eftir øllum at dømaverða prinsippini upp-funnin, soleiðis sum brúker fyri teimum í hvørjumeinstøkum føri.Avgerandifyri eini støðutakan er,hvat og hvønn málið snýrseg um. Á hesum økinumer í hvussu er samsvarmillum tíðindaflutninginog annars politisk/umsit-ingarligu skipanina.

Tað skilst á brævinumhjá útvarpsstjóranum, attíðindafólkini í útvarp-inum, takkað verið teirraútbúgving og starvsroynd-ir, vita betri enn onnur,hvørji tíðindi eru relevantat bera lurtarum. Tí havatey altíð rætt. Grundgev-ingarnar verða so tillagað-ar eftir hesum. Men sumtað so greitt sæst í hesummáli, so hanga hesargrundgevingar ikki sam-an. Tær mótsagnirnar,sum kunnu ávísast, ogsum útvarpsstjórin ikkihevur víst aftur, siga nógmikið um tað.

Sjálvur haldi eg ikki, attað skal kunna síggjastburtur frá, at tað kunnuvera onnur, um tey ikkihava lærdómin hjá Jógv-ani Jespersen, sum eisinikunnu hava eina kvalifi-seraða meting um hesiviðurskifti grundað á van-ligt vit og skil.

Kortini kunnu vit barastaðfesta, at tað hevuronga meining at klaga umnakað sum helst til út-varpsstjóran ella fyri sovítt til nakran fjølmiðla-stjóra um nakað sumhelst. Teir kunnu pr. de-finitión ikki mistaka seg.Og við umrødda "fleksi-biliteti" ber altíð til atfinna eina grundgevingfyri at kunna avvísa einaog hvørja kæru.

Hetta dømi er bert eittav nógvum um líknandimun á tíðindaflutningi,sum umboðsmaðurin eis-

ini er kunnaður um, ogsum eisini er lýstur her íblaðnum við nógvumdømum.

Umboðsmaðurin sigur,at ein slíkur tíðindaflutn-ingur er fullkomiliga ílagi. Bert grundgevinginer "journalistisk meting",stendur tað tíðindamannifullkomiliga frítt, hvussuhann velur síni tíðindini.Hetta merkir, at tað erspilt stríð at kæra almenn-an tíðindaflutning til um-boðsmannin, sum annarshevur staðfest, at hetta ereitt øki, har hann hevurheimildir at taka støðu.

Grundarlag fyriniðurstøðuÍ næstseinasta blaðigreiddu vit frá, hvussunógv virði var í at fáa við-hald frá umboðsmann-inum.

Her skal skoytast uppí,at umboðsmaðurin stað-festi, at FF-blaðið var eitttíðindablað, og skuldi tíeftir røttum havt størriumrøðu í útvarpinum,enn tað hevur havt.

Síðani avgerðin hjá um-boðsmanninum fall ídesember, hevur FF-blað-ið samb. egnari heima-síðu als ikki verið tikiðuppá tungu.

Út frá øllum hesumkann lesarin sjálvur gerasína niðurstøðu.

Síða 5Nr. 296 - 26. juni 2003

Átta milliónir færrismolt á sjógv Í fjør vórðu sett 18 milliónir smolt ásjógv. Í ár verða 10 milliónir smolt settá sjógv ella ein niðurgongd á 44%Útflutningurin av laksi og sílum hevur verið støð-ugur tey seinastu árini. Síðani 2001 hevur hann lig-ið oman fyri 40.000 tons í kruvdari vekt og í fjørvar útflutningurin góð 45.000 tons. Í ár verður út-flutningurin enn mettur til at vera tann sami sum ífjør, tí nógv av fiski eru í sjónum. Næsta ár verðurútflutningurin mettur at fara niður um 40.000tons.Tað, sum er sett á sjógv í ár av smoltið verðurtikið úr aftur sjónum í 2005. Niðurgongdin avsmoltið í ár vil føra við sær, at útflutningurin avlaksi og sílum í 2005 verður 25.000 tons ella einniðurgond á 20.000 tons í mun til í fjør.

Í Norra verður eisini sett minni á sjógv. FHLvæntar, at várútsetingin minkar 6% og heystútset-ingin minkar 10%.

(Vinnuhúsið)

Svenskarar rindamest í skatti Í prosent av bruttotjóðarúrtøkuni(BTÚ) rindaðu svenskarnir 54,1% ískatti í 2001. Svenskarar hava tí yvir-hála danir í skattatrýstið.Danir eru ikki longur á fyrsta plássi tá tað kemur tilat rinda skatt. Skattatrýstið í Danmark var í 200149,8% meðan tað var fitt hægri í Svøríki, heili54,1% av BTÚ.

Sambært Árbók fyri Føroyar 2002, var skatta-trýstið í Føroyum 45% av BTÚ í 2001. Tað gevurFøroyum eitt 7. pláss beint eftir Frakland menframmanfyri Luxemburg. Tað skal tó viðmerkjast,at blokkstuðulin úr Danmark ger, at skattatrýstið íFøroyum reelt er nakað lægri enn skattatrýstiðsum % av BTÚ.

Skattatrýstið í EU var í miðal í 2001 41,1, sum er0,3% hægri enn í 1995. Stóri munurin í skattatrýst-inum í EU-londunum er allarhelst tí at skattastrukt-ururin er so ymiskur. Í summum londum, til dømisDanmark, Norra og Svøríki, verður nógvur bein-leiðis skattur goldin, meðan onnur lond – til dømisÍrland og Grikkaland – rinda minni í beinleiðisskatti og meira í óbeinleiðis skatti so sum MVG ogonnur avgjøld.

(Vinnuhúsið)

Fiskaútflytarar merkja ein nógv minniáhuga fyri fiskinum á flestu sølu-marknaðunum. Ikki so, tað ber til atsleppa av við fiskin, men so skal hannmunandi niður í prísi.

Samstundis sum marknaðarstøðaner ímóti okkum í løtuni so eru avgjørteisini gjaldoyraviðurskiftini ímóti.Dollarin og pundið fullu longu í fjør ímun til donsku krónuna og hetta fall-ið hevur hildi á fram í ár.Allur fiskur,sum vanliga fer á teir marknaðirnar er20 til 30 prosent verri fyri í ár í muntil í fjør.

Danska krónan fylgir kursinum áEvruni so tað burdi gjørt, at í øllumførum Evropeiski marknaðurin varrímuliga støðugur hvat gjaldoyra við-víkur. Men trupulleikin her er, at kurs-

urin á gjaldoyrunum hjá okkara kapp-ingarneytum inn á hendan marknaðineisini er fallin.Norska krónan er síðstufýra mánaðarnar fallin munandi í muntil Evruna og Íslendska krónan er eis-ini fallin nakað.

Samstundis verður allur fiskurin,sum kemur úr øðrum heimspørtum tilEvropa seldur í dollara. Hetta ger atlági dollarakursurin rakar okkum dub-ult. Fyrst viknar Amerikanski keyps-marknaðurin yvir fyri okkum og aftur-at tí vikna vit í kappingini á Evrope-iska marknaðinum í mun til fisk, sumverður seldur í dollara.

(Vinnuhúsið)

Flestu fiskaprísirnireru undir trýstiFiskaprísirnir, sum í fleiri ár hava verið stak góðir, síggja úttil í summar at leggja seg á eitt munandi lægri støði. Tannveika markanðarstøðan og ein sterk donsk króna í mun tilgjaldoyra hjá kappingarneytunum ger, at vit noyðast atvenja okkum til eitt heilt øðrvísi og lægri prísstøði á fiski.Tað eru ikki í løtuni útlit til at hendan gongdin vendir ínærmastu framtíð.

Í februar høvdu einagrein um læknan í Gøtu,Gunnar Bjørkman. Hanner svenskari, og hannvirkaði sum vikarur fyriAndreas Petersen, meðanhann var mest upptikinav sínum tingarbeiði frá1. oktober til 1. apríl.

Gunnar og konan Dittehava trivist væl í Gøtu ogí Føroyum, tí nú koma teyaftur. Gunnar skal frá 28.juni vera lækni á Sand-oynni, og gongst tað sumí Gøtu, og hví skuldi taðikki tað, so fáa sandingarein væl umtóktan lækna

við Gunnari.FF-blaðið ynskir teim-

um báðum væl afturkom-in til Føroya!

Svenski læknintil Sandoyar

Síða 6 Nr. 296 - 26. juni 2003

Her í blaðnum hava veriðein hópur av greinum,har vit hava víst á, hvussualmenni poltikkurin er atinnføra eina serføroyskaløgfrøði, sum greitt brýt-ur av við teirri, sum ergaldandi í einum rættar-samfelagi.

Í einum rættarsamfelagier mannagongdin tann, ater ein lóggáva ikki í sam-svari við tann politiskaviljan, so verður lóginbroytt samsvarandi teim-um reglum,sum eru á øki-num, sum t.d. 3 viðgerðirá tingi o.s.fr.

Í Føroyum er høvuðs-reglan, at er lóggávan ikkií samsvari við politiska vilj-an, so er bert at uppfinnaeina nýggja tulking av lóg-ini. Á hendan hátt slepstundan lógarbroyting.

Hendan nýføroyska løg-frøðin verður serliga vællýst í málinum um Realin.

Hesin varð stovnaður í1955 samb. fólkatingslógvið tí høvuðsendamáli atfíggja endurnýgging avføroyska fiskiflotanum.Stovnurin hevur riggaðsum ein sjálvsognarstovn-ur uttan politiska uppí-legging. Øll eru samd um,at hendan skipanin hevurvirkað væl. Í vinnuni ersemja um, at vit høvduikki sloppið so væl burturúr kreppuni í 90-unum,um ikki júst Realurin tóksamfelagslig fyrilit.

Í 1998 kom Realurinundir føroyska lóggávu,og skuldi hann haldaáfram eftir tí gamla leist-inum.

Upprit merkt avrættarloysiTann 1. mai 2003 verðureitt upprit lagt fyri lands-stýrisfund um tilknýti hjáLandsbanka Føroya ogRealkreditstovni Føroyatil løgtingsfíggjarlóg oglandsroknskap. Í hesigrein verður bert við-gjørdur tann parturin,sum hevur samband viðRealin. Uppritið byrjar so-leiðis:

BakgrundLandsstýrismaðurin ífíggjarmálum varar avtveimum stovnum:Lands-banka Føroya og FøroyaRealkreditstovni, hvørstilknýti til løgtingsfíggj-arlóg og landsroknskapikki hevur verið í lagi.Hetta verður nú rættað.

Sum hjá systrunumhjá Øskufu: "Hug enhæl og klip en tå"Tann avgerandi,og avdúk-andi, spurningurin er nú,hvussu landsstýrismaður-in er komin fram til hesaniðurstøðu.

Viðvíkjandi Realinumer tað tíbetur so, at tað ersera lætt at sammeta viðdonsk viðurskifti. Realur-in hevur jú verið undir-lagdur danska umsitingog undir danskari lóg-gávu í meira enn 40 ár.

Orðingin í grundlóginier annars júst tann samasum tann orðingin í okk-ara egnu stýrisskipanar-lóg, sum er høvuðsgrund-gevingin hjá landsstýris-manninum í hesum máli.Tí ber væl til at sammetaút frá hesum.

Grundlógin er meiraenn 150 ára gomul,og taðmá haldast, at við sínumembætismannaverki ogskipaðu viðurskiftummugu danskir myndug-leikar vera teir, sum bestduga at meta um, hvussuteirra egna grundlóg skalskiljast og umsitast.

Fyri nøkrum árum síð-an varð ein ikki-løgfrøðis-ligur starvsmaður í fíggj-armálaráðnum settur atútvega grundgevingar fyri,at allir hugsandi grunnarvið nøkrum tilknýti til taðalmenna skuldu á fíggjar-lógina og landsroknskap-in, so teir á hendan háttkundu koma undir valdiðhjá landsstýrismonnum áøkinum.

Niðurstøðan gjørdisteisini tann umbidna, mentað, sum er avdúkandi, er,hvussu komið verðurfram til hetta úrslit.

Hesum hava vit greittfrá áður. Realurin hevur íbrævaskifti við fíggjar-málaráðið víst á, hvussuhann hevur verið umsit-in, meðan hann var undirdanskari lóggávu, uttan athava verið á donsku fíggj-arlógini ella statsrokn-skapinum.Til hetta svararhesin avgjørt ikki serfrøð-ingurin á økinum í fíggar-málaráðnum:

At Realurin í Dan-mark ikki varð tikin viðí finanslóg ella stats-roknskapin hevur ong-an týdning fyri viðgerð-ina her. At danskirmyndugleikar forbrótaseg móti ásetingum ígrundlógini um finans-lóg og statsroknskapkann ikki rættvísgera,at landsstýrið forbrýtur

seg ímóti ásetingum ístýrisskipanarlógini umsomu viðurskifti.

Júst hendan orðingin ereitt “gott”dømi um,hvussufremsta málið hjá starvs-fólki hjá tí almenna er attekkjast "politiska viljan-um". Og tað er ikki smá-vegis sjálvsálit hjá einumhissini føroyskum em-bætismanni, sum ikki ein-gang er serfrøðingur áøkinum, at hann skalleggja danskar myndug-leikar sum forsætismála-ráðið og tjóðbankan und-ir at hava forbrotið segmóti egnari grundlóg ínærum hálva øld, tí teirikki hava fylgt hansara"serfrøði"!

Donsk serfrøði bertnýtt, tá tað passarendamálinumÍ hesum máli er eisiniváttað tað, sum er eyð-kent fyri serføroyska løg-frøði. Tá tað hóskar tilendamálið við eini máls-viðgerð, verða danskirserfrøðingar endurgivnir"uppá strípu", eisini í hes-um málinum. Men tádonsk rættarsiðvenja ikkihóskar til ætlaðu niður-støðuna, "hevur tað ong-an týdning fyri viðgerð-ina". Tá ræður um hjá al-mennu “frøðingunum” at"uppfinna" serføroyskarrættarreglur, sum gangabeint ímóti tí rættar-støðu, sum annars ergaldandi í ríkinum.

Hesin máti at komafram til eina niðurstøðuminnir nakað nógv um"Hug en hæl og klip entå" prinsippið. Øll minn-ast søguna um Øskufíu, táteir óndur stjúksystrarnarskuldu passa glasskógvin.Tá onnur systurin hevðiklipt tánna og hin høgthalin passaði skógvurinhjá báðum! Men sjálvt íævintýrunum gongur slíktikki. Men í føroysku um-sitingini ber hetta væl til.

Eisini manipulatiónHvussu tað annars verðurmanipulerað við fakts fyriat koma fram til ætlaðaúrslitið, skal verða lýst viðeinum dømi:

Í royndini at prógva, atein eftir egnari metingsjálveigandi stovnur samb.dóm varð kendur at veraalmennur, verður av samastarvsmanni víst til:Í einum rættarmáli í hægst-arætti um "Værdipapir-centralen" varð staðfest:Selv om Værdipapircen-

tralen efter § 2 i lov ompapirværdicentral er enprivat selvejende institu-tion, må den efter sinstruktur og sit formålligestilles med en offent-lig institution.

Hetta ljóðar jú sera til-forlátiligt. Men tað, sumgloymt verður at siga, er,at hesin dómurin als ikkiviðgjørdi spurningin, umnevndi stovnur var al-mennur ella sjálveigandi.Dómurin snúði seg bertum skyldurnar hjá hon-um at veita upplýsingar íeinum revsimáli. Jústhetta ískoyti hóskaði ikkivið ætlaðu niðurstøðuna.Tí var tað ikki tikið við.Tað er óneyðugt at siga,atvið slíkum arbeiðsháttiber til at "prógva" hvatsum helst.

Tað er hendan løgfrøð-in ella "løgfrøðin", sumliggur aftanfyri ætlaninihjá Karsten Hansen atkapra Realin. So vítt taðer kunnugt, eru hesi sjón-armið als ikki viðgjørdløgfrøðisliga í landsstýri-num.Tað einasta, sum vitkenna til, er, at ein tannmest royndi løgfrøðingur-in í landsumsitingini al-ment hevur sagt, at hannmetir hesar niðurstøðurat hvíla á einum sera veik-um grundarlagi.

Bjarni Djurholm, summan vera tann mest seri-øsi landsstýrismaðurin,hevur tikið hendan ivan íálvara. Fyri teir grunnar,sum hann varar av, er settein serfrøðinganevnd,sum skal finna útav, hvater skeivt,og hvat er rætt áhesum økinum.

Men her síggja vit aftur,hvussu lítið samskipað ar-beiðið í landsstýrinum er.Meðan ein landsstýris-maður vil gera sítt arbeiðiruddiliga og taka sær tatíð, sum skal til, roynir einannar landsstýrismaður atloypa bukk um øll ivamál,og nýtir eitt so ivasamtgrundarlag, sum her ertalan um, fyri umrøddustaðfesting, hvørs einastaendamál er at fáa økt umhansara kongaríki.

Løgfrøðisliga verðurnú mett...Hetta er als ikki øll søganum Realin. Tá verandifíggjarlóg skuldi avgreið-ast, varð sum rímiligt erleitað eftir nýggjum inn-tøkumøguleikum. Ein avhesum var, at Realurinskuldi gjalda skatt. Hettakundi sjálvsagt vera heilt

Neyðtøkan av RealinumNýtt dømi um serføroyska løgfrøði

VarastjóriKundi tú hugsað tær at verið varastjóri í Stýrinum fyri Toll- ogSkattstovu Føroya?

Tú kemur í tøttum samstarvi við stjóran at taka tær av leiðsluniá Toll- og Skattstovu Føroya, ið m.a. fevnir um hesar uppgáv-ur:· Seta mál og langtíðarplanlegging· Fíggjarstýring· KT-politikkur og KT-viðurskifti· Trygdarpolitikkur og trygdarviðurskifti· Innanhýsissamskifti øki og deildir· Samskifti við borgarar og virki· Uttanlandssamskifti· Veita landsstýrismanninum í Fíggjarmálum tænastu· Skatta- og avgjaldsfyrisitingarpolitikkur· Eftirlitspolitikkur· Innheintingarpolitikkur

Hevur tú visiónir, góð samstarvsevni, og ert tú ágrýtin, virkinog úrslitagóður, ert tú vælkomin at senda okkum eina umsókn.Leiðsluútbúgving og leiðsluroyndir kunnu vera ein fyrimunur.

KrøvÚtbúgving frá hægri lærustovni krevst, t.d. innan fak sumfíggjarstýring, kunningartøkni, fyriskipan o.a.

SetanarviðurskiftiStarvið verður sett eftir sáttmála millum Fíggjarmálaráðið ogavvarandi fakfelag og verður sett 1. september 2003.Starvið verður flokkað ájavnt við 37. lønarflokk í tænastu-mannafelagssáttmálanum.

UmsóknarfreistKundi tú hugsað tær at roynt hesa avbjóðing, so send okkumeina umsókn, CV og viðmæli, innan mánadagin 30. juni 2003.

FíggjarmálaráðiðPostboks 2039165 Argir

Vilt tú frætta meir, ert tú vælkomin at ringja til Petur AlbergLamhauge, aðalstjóra, á tlf 352020.

Toll- og SkattstovaFøroya er stovnur und-ir Fíggjarmálaráðnum.

Uppgávur stovnsinseru m.a. at fyrisita· skattalógina· tolllógina· mvg-lógina· kolvetnisskattalógina· avgjaldslógirnar, einsog alla skuldarinn-krevjing hjá land-inum.

Stovnurin hevur 150starvsfólk og er skip-aður soleiðis, at plan-legging og menningfer fram í Stýrinum áArgjum.Tær seks økisskriv-stovurnar, ið eru áTvøroyri, í Skopun,Sørvági, Tórshavn,Saltangará og Klaks-vík røkja raksturin.

Í Stýrinum, har við-komandi kemur atstarvast, eru 30starvsfólk.

Lýsingin finst eisini áheimasíðunum:

www.fmr.fowww.tollskatt.fo

E-mail: fmr@fmr.fo

FÍGGJARMÁLARÁÐIÐ

Síða 7Nr. 296 - 26. juni 2003

rímiligt, men mátin, sumhetta varð gjørt uppá, lýs-ir eisini rættarfatanina hjápolitikkarum í Føroyum.

Realurin hevur ongan-tíð goldið skatt – hvørkiundir danskari ella før-oyskari lóggávu. Tí skulditað verið náttúrligt, at fyriat hetta kundi verðagjørt, skuldi skattalóginbroytast, so hon bein-leiðis ásetti at Realurinskuldi kom undir skatt.

Hetta verður ikki gjørt.Lagt verður fram uppskotum lógarbroyting, sumsamb. viðmerkinginum ergrundað á, at:

Løgfrøðiliga verður númett, at (Realurin) erskattskyldugur samb....skattalógini.

Hetta merkir, at í staðinfyri at broyta lógina, verð-ur hon nú bert tulkað avnýggjum, so hon samsvar-ar við "politiska viljan".Her skal sigast, at hendanmetodan hevur veriðroynd fyrr fyri at takarættindi frá fiskimonnum,men hetta varð forpurraðtá, og tað varð staðfest, atein slík mannagongd ergreitt í stríð við manna-gongdirnar í einum rætt-arsamfelagi.Tað kann ikkibera til at broyta tulking-arnar av eini lóg, sum taðhóvar skiftandi landsstýr-um! Og hvat kann ikkiblíva tað næsta.

Sigast kann eisini, atskuldi Realurin gjaldaskatt í fjør, skuldu hannsjálvsagt eisini eftir somulóg goldið í hvussu er frá1998 av. Men soleiðis ertað ikki.

Umrødda lóggáva hevðibert til endamáls at áseta,so Realurin í staðin fyri at

gjalda 49% í skatt samb.nýggju lógartulkinginiskuldu gjalda 20%.

Reglan um, atlandsstovnar ikkigjalda skatt, brotin!Víðari verður sagt í upp-ritinum frá 1.mai:

Tilknýti til landsrokn-skap.

Hvørki Realkreditstovn-ur Føroya ella Lands-banki Føroya eru tikinvið í landsroknskapin.Hetta er skeivt, tí landiðeigur bæði landsbank-an og Realkredittin.

Hetta staðfestir lands-stýrismaðurin, hóast taðgreitt stendur í lógini umRealkredittin:

Kapittul 1Endamál stovnsins § 1. Føroya Realkredit-stovnur, ið varð stovnað-ur við lóg nr. 60 frá 12.mars 1955, heldur framsum ssjjáállvvssooggnnaarrssttoovvnnuurrvið navni Føroya Real-kreditstovnur (Realur-in). Endamál stovnsinser at veita lán við veð ífiskiførum, flótandi eind-um og førum í frálands-vinnu og fiskaaling viðheimstaði í Føroyum.

Tað er púra greitt, atlandið kann ikki á nakranhátt eeiiggaa ein sjálvsognar-stovn. Ein slíkur eigur segsjálvan. Her kann bertverða víst á løgfrøðisligulýsingina í móðurmáls-orðabókini av orðinum“sjálvsognarstovnur”:

Stovnur ella virki sumikki er ogn hjá einstak-lingum ella hinum al-menna.

Greiðari kann tað ikkisigast. Men ein slíkur

munur hevur eftir øllumat døma als ongan áhuga íteirri nýggju føroyskuløgfrøðini.

Tað kann eisini sigasther, at landið hevur ikkigoldið eitt oyra í Realin.Stovnsfæið var okkarapartur av Marshallhjálp-ini aftaná bardagan. Rest-in av eginognini stavar frávinningi gjøgnum nærum50 ár, og tí er tað veruligavinnan, sum skuldi áttstovnin, um hann ikkiskal vera eins sjálvognar-stovnur.

Men tað, sum annarsmeira enn annað prógvar,hvussu ivasamt grundar-lagið hjá landsstýris-manninum er, er áseting-in í skattalógini um skatt-skyldu:

§ 3. Undantikin skatt-skyldu eru:a) kongur og drotning,b)c) danska ríkið, lands-

kassi Føroya eins ogteir stovnarnir, har iðinntøkur og útløgureru fyriskipaðar ífíggjarlógum danskaríkisins ella løgtings-ins, og vviirrkkii oogg ssttoovvnn--aarrnniirr,, ssuumm eerruu ooggnnllaannddssiinnss eellllaa kkoommmm--uunnuunnaarr,, oogg ssuummvveerrððaa rriikkiinn ffyyrrii llaannddss--kkaassssaannss eellllaa kkoommmm--uunnaannnnaa rrookknniinngg..

Her sæst greitt, at ognirhjá landinum eru ikkiundir skattskyldu. Hettaer eisini reinur logikkur.Um vit taka postverkið,strandferðsluna ella t.d.skógrøkt landsins, sogjalda hesi ikki skatt.Tey,sum gjalda skatt, eru bert

slík, sum formelt eruuttanfyri landsins rakstur.Sum t.d. Føroya Banki.Hóast bankin er landsinsogn, so er hann sumpartafelag ein løgfrøðisligeind uttanfyri tað al-menna og verður tí við-farin samsvarandi. Tí ertað beinleiðis mótstríð-andi fyrst at áleggja Real-inum skattskyldu fyrisíðani at staðfesta, at"landið eigur hann".

Tað skal ikki vera nøkurloyna, at løgfrøðingarflenna í kíki av hesummátanum at útleggja lóg-ir. Men samstundis takateir hetta sum eina váttanum tað totala rættarloysi ísamfelagnum. Tað hevurongan týdning, hvat lógir-nar siga.T.v.s. um tær sigaeitt ella tað mótsetta.Taðeinasta, sum hevur týdn-ing,er hvør politiski viljiner, og so má restin lagaseg eftir hesum.

Tað er óneyðugt at siga,at ber hetta til, so ber alttil. Tað ljóðar at lands-stýrið sum slíkt hevurtikið undir við umrøddauppriti.

Hetta er fult út tað, sumkann væntast! Men hettaer sanniliga ikki ein manna-gongd, sum kann geraborgaran tryggan um, atvit liva í einum rættarsam-felag.

Dømi umserføroyska løgfrøðiHer skal verða víst einfalt dømi hvussu taðverður manipulerað við lógum og reglum íføroysku umsitingini, og hetta er annarsmeira reglan enn undantakið.

§§ 11.. FFøørrooyyaa RReeaallkkrreeddiittssttoovvnnuurr,, iiðð vvaarrðð ssttoovvnnaaððuurrvviiðð llóógg nnrr.. 6600 ffrráá 1122.. mmaarrss 11995555,, hheelldduurr ffrraamm ssuummssjjáállvvssooggnnaarrssttoovvnnuurr vviiðð nnaavvnnii FFøørrooyyaa RReeaallkkrreeddiitttt--ssttoovvnnuurr ((RReeaalluurriinn))..

Lógin um Realin sigur heilt greitt, at hann erein sjálvsognarstovnur.

SSttoovvnnuurr eellllaa vviirrkkii ssuumm iikkkkii eerr ooggnn hhjjáá eeiinnssttaakklliinngg--uumm eellllaa hhiinnuumm aallmmeennnnaa..

Hetta er lýsingin í móðurmálsorðabókini aveinum sjálvsognarstovni. Tað er heilt greitt, athann eftir hesum ikki er ogn hjá tí almenna.

HHvvøørrkkii RReeaallkkrreeddiittssttoovvnnuurr FFøørrooyyaa eellllaa ......eerruu ttiikkiinnvviiðð íí llaannddssrrookknnsskkaappiinn.. HHeettttaa eerr sskkeeiivvtt,, ttíí llaannddiiðð eeiigg--uurr ......RReeaallkkrreeddiittttiinn..

Hóast hetta tvíheldur landsstýrismaðurin um,at "landið eigur Realin" og ætlar at skjóta uppeina lóggávu, sum er grundað á hetta. Tað eróneyðugt at siga, at við eini slíkari lógarfatankann tað stórt sæð gera tað sama, hvat ein lógsigur.

LLøøggffrrøøððiilliiggaa vveerrððuurr nnúú mmeetttt,, aatt ((RReeaalluurriinn)) eerr sskkaatttt--sskkyylldduugguurr ssaammbb.. ......sskkaattttaallóóggiinnii..

Hetta var grundgevingin fyri at seta Realin ískatt.

§§ 33.. UUnnddaannttiikkiinn sskkaattttsskkyylldduu eerruu ...... cc)) vviirrkkii oogg ssttoovvnnaarrnniirr,, ssuumm eerruu ooggnn llaannddssiinnss eellllaakkoommmmuunnuunnaarr,, oogg ssuumm vveerrððaa rriikkiinn ffyyrrii llaannddss--kkaassssaannss eellllaa kkoommmmuunnaannnnaa rrookknniinngg..

Hetta er tað sum skattalógin sigur um skatt-skyldu hjá "landsins ognum". Niðurstøðan mávera, at ein stovnur sum rindar skatt ikki er einlandsogn. Hetta má metast at vera beinleiðis ístríð við grundgevingina hjá landsstýrismann-inum í fíggjarmálum, at Realurin er landsogn.

Mannagongdin er greitt tann, at pilkað verðurburtur úr eini heild tað sum júst hóskar til um-bidnu niðurstøðuna. At tað ikki er samsvar ígrundgevingunum hevur ongan týdning.

Síða 8 Nr. 296 - 26. juni 2003

FF-blaðiðá sjógvi og á landi

Her varð valdur ein nýgg-ur nevndarlimur, og vartað Agnar Jensen, sumkom inn fyri Leiv Michel-sen. Sigast kann, at báðirumboða ráfiskakeyparar,og er Agnar skrivari í Rá-fiskakeyparafelagnum.

Týsdagin 17. juni skip-aði nevndin seg. Olaf Ol-sen, sum hevur verið for-maður í fleiri ár, hevðilongu frammanundan boð-að frá, at hann helt ikkifram sum formaður. Úr-slitið gjørdist, at ÓliJacobsen varð valdur tilnýggjan formann. Óli um-boðar ein av teimumstóru partaeigarunum,Føroya Fiskimannafelag,og hann hevur verið ínevndini stórt sæð frábyrjanini fyri 10-11 árumsíðani.

Næstformaðurin PállGregersen heldur fram íhesum starvi. Tískil kannsigast, at formansskapur-in er mannaður av um-boðum fyri bæði fiska-keyparar og fiskaseljarar.

Stórt sæð kann sigast, attað hevur gingið støðugtframá hjá Fiskamarknað-inum. Men í eini livandi

verð eru altíð nýggjar av-bjóðingar, og hesar eigasovæl nevnd sum for-mansskapur at duga atlofta.

Tað er gott, at Olaf Ol-sen, sum tann royndiskilamaður hann er, held-ur fram í nevndini. Men

tað er eisini umráðandi,atso gott og tætt sambandsum møguligt verðurmillum teir, sum havaleiðsluna av Fiskamarkn-aðinum, og teir sum nýtahann. Trupulleikar viljaaltíð stinga seg upp. Menslíkir eiga at verða tiknir í

føðingini, og tað gera teirbest, um menn gera vartvið seg!

Óli nýggjur nevndarformaðurí Fiskamarknaðinum

Nýggi formaðurin saman við tí fráfarandi.

Tann 13. mai var aðalfundur í Fiskamarknaðinum.

Hetta er nýggja nevndin í Fiskamarknaðinum. Frá vinstru:Agnar Jensen, Óli Jacobsen, Páll Gregersen ogOlaf Olsen.

Frá vinstru: Jógvan Norðbú, Ingvar Joensen, Verner Olsen og Harry Benjaminsen.

Í seinasta blaði høvdu vit nakrar gamlar myndir,m.a. frá eini grind.

Haldane Joensen, sum arbeiðir á Fornminnis-savninum og tí má sigast at vera serfrøðingur á øki-num, greiðir soleiðis frá:

Viðv. myndunum í blaðnum nr. 295 á síðu 3 er atsiga, at flestu teirra eru úr savninum hjá Bambus-foto, sum Fornminnissavnið hevur frá arving-unum.

Myndin við grindadansi er upprunaliga fýra-kantað, og har síggjast Fútastova og Vertshúsið íbaksýni, so dansað verður niðri við ósan á Eyst-aru vág.

Menninir á myndini eru frá vinstru: HansSamuelsen, hjá Sámal í Horni, Birni Dam, sálisum er best kendur fyri sangirnar og løgini"Rasmus" og "Eitt sunnukvøld í Plantasjuni",sum hann og svágurin Simme vóru meistararfyri.

Uttast til høgru er so Hanseman hjá Jens hjáGustu (Hans Hansen), sum í mong ár var av-greiðslumaður á Skipafelagnum. Myndin er frá1956.

Hendan myndin er eisini frá somu grind (1956),og er upprunamyndin tikin í 6 x 6 og tí fýra-kantað so Kongabrúgvin eisini sæst.

Menninir, sum kennast, eru frá vinstru (íkeppi og mynstrutari troyggju) Tórur í Hesti (y),og teir fýra rundan um hvalin, frá vinstru: Øss-ur Debess, Martin Djurhuus (postmeistarin),Christian Samuelsen (Kiss hjá Deduni í føroysk-ari húgvu) og so seinast, hann sum sker á háls,Knút Petersen (Knút skómakarin). Longst tilhøgru í føroyskari húgvu Johan Seyer-Hansensum tey flestu kanska minnast best sum sjón-leikara.Hann var í nógv ár við í fasta stabinumav sjónleikarum í "Sjónleikarhúsinum".

Annars hildu vit seinast, at maðurin á eini mynd frágrind í 1943 var Johan í Hoyvík. Men tað kann ikkipassa, tí hann var ikki í Føroyum tá.

Grind í 1956

Síða 9Nr. 296 - 26. juni 2003

Avloysara starvÍ summar hava vit brúk fyri einum 1. stýrimanni sumavloysara.

Til starvið krevst skipsføraraútbúgving og ikki minnivinnubræv enn stýrimaður við handilsskipum á 3.stigi (STCW-regl. II/1 as Watchkeeping Officer),heilsuváttan og trygdarskeið.

Løn-, arbeiðs- og setanartreytir sambært sáttmálamillum Fíggjarmálaráðið og Skipara- og Navigatør-felagið.

Umsóknir við prógvum og viðmælum skulu sendasttil:

FiskiveiðieftirlitiðPostsmoga 347, 110 Tórshavn.

í seinasta lagi 1. juli 2003.

FiskimálaráðiðFISKIVEIÐIEFTIRLITIÐ

Í hesi vikuni kemur tannfyrsti bóklingurin í einirøð um fiskivinnu í breið-ari merking, sum er fyrstastigið á leiðini at faraundir útgávu av heftum,sum veita kunnleika ogupplýsingar um høvuðs-vinnuna.

Tað er Gunvør Hoydal,sum hevur fingið hug-skotið at fara undir atgera tilfar um føroyskafiskivinnu í einum líki, soøll kunnu skilja tað.Verk-ætlanin ber heiti "KELV",og er stuðlað av Fiski-vinnuroyndum 2002 fyriat fáa gongd á arbeiðið.

Ætlanin er at geva úteina røð av heftum, sumverða skipað í 10 ymsarpartar. Ein partur fer t.d.at snúgva seg um fiski-frøði og ein annar um al-ing.Tað fyrsta heftið, sumkemur í vikuni, er skipaðundir partinum um vist-frøði, og fer at snúgva segum grundarlagið fyri fiska-ríkidøminum í havinum.Tilfarið er serliga ætlaðfólki, sum hava áhuga fyrihavumhvørvinum í ein-um atkomiligum líki. Mentað skal eisini kunnabrúkast sum undirvísing-artilfar á miðnámsstigi ogí fólkaskúlanum.

Tað finst nógv tilfar áføroyskum um fiskivinnu,men ofta er tað skrivað avserkønum til onnur ser-køn.Tí er ætlanin við hesinýggju røðini at umskrivatilfarið soleiðis, at øllkunnu lesa tað.Tað fyrstaheftið verður sent skip-um,skúlum,feløgum,virkj-um o.ø. Heftið fæst eisinitil keyps í bókabúðunumkring landið.

Heiti og uppbyggingHeitið á verkætlanini erKelv, og hvørt høvuðsøki,sum tilfarið er býtt sund-ur í, verður merkt við ein-um bókstavi. Høvuðsøki-ni fáa eisini sín egna lit:reytt, grønt, blátt, gult,grátt o.s.fr. Tey einstøkuheftini fáa hvørt sítt tal,og tey kallast Kelvingar.Eitt búmerki verður uttaná hvørjum kelvingi.

Hví "KELV"?Kelv er felagsheiti fyriyngulin hjá fleiri bólkumav ryggleysum djórum, sosum krabbadjórum, lin-djórum, tindadjórum, hval-spýggjum og øðrum. Taðer smátt, men nógv er tilav tí. Nógv verður etið,men nýtt kemur í staðin.Samanberingin við hesanýggju verkætlanina er, attilfarið lættliga kann "tak-ast inn", "sodna" og verðagrundarlag fyri, at havtil-

feingið verður gagnnýtt áskilabesta hátt. Tað, sumikki kann nýtast, verðurkoyrt út sum skarn, sumsíðani kann umgerast og

koma aftur í øðrum líki.Ein ritstjórn er sett at

skipa útgávuna av heft-unum. Í stjórnini eru:Gunvør Hoydal, Thomas

Arabo, Martin Joensen,Jákup Andreasen og Valde-mar Dalsgaard.

TÍÐINDASKRIV:

Nú kunnu øll skilja føroyska fiskivinnu

PostScript billede(Verk\276tlanarstarv.eps)

Politiskir analfabetarí útvarpinumEin skuldi havt væntað, at tey – eftir egna tykki pro-fessionellu tíðindafólk – skuldu kent tey mest grund-leggjandi viðurskifti í einum samfelag. Hvussu vorðiðer við hesum fekst eitt av nógvum dømum um í út-varpinum týsmorgunin.

Kl. 9 varð sagt í tíðindunum, at Finland hevði fingiðein nýggjan forseta, sum var tilnevndur av forsætis-málaráðharranum.

Ein skal ikki vera komin longur enn til A í politiskaalfabetinum fyri at vita, at tað er beint øvugt. Men teirvita opinbart ikki í útvarpinum, at tað er munur á ein-um forseta og einum forsætisráðharra.

Ein hevði nú kanska væntað, at onkur í teirri út-varpsmanningini fangaði hesi øvugtu tíðindini, so teyvórðu rættað til komandi tíðindasending.

Men tað hendi so ikki. Somu tíðindi komu aftur kl.10! Tað er óneyðugt við fleiri viðmerkingum.

Síða 10 Nr. 296 - 26. juni 2003

Jákup Reinert,Fiskirannsóknarstovan

FRS smárit 03/1

Niðurstøður av stovnsmetingum og ráðgeving:

Toskur á Landgrunninum:Stovnurin hevur verið væl fyri í fleiri ár, men veiðu-trýstið er alt ov stórt. Fyri at fáa veiðutrýstið niður áeitt hóskandi støði, eigur royndin at minkast í minstalagi 25 % (sí síðu 7).

Toskur á Føroyabanka:Stovnurin tykist vera yvir miðal, og veiðutrýstið er ikkiov stórt.

Royndin eigur ikki at fara upp um árliga støðið í1996-02 (sí síðu 8) .

Hýsa undir Føroyum:Stovnurin er nú væl fyri, men veiðutrýstið er alt ovstórt. Mælt verður til, at royndin verður minkað eini36%, so at veiðutrýstið kemur niður á eitt hóskandistøði (sí síðu 9).

Upsi undir Føroyum:Stovnurin er heilt væl fyri, men veiðutrýstið er alt ovstórt. Mælt verður til at minka royndina eini 30%, so atveiðutrýstið verður meira hóskandi (sí síðu 10) .

Stóri kongafiskur undir Føroym,Íslandi og Eysturgrønlandi:Stovnurin sum heild tykist vera hampuliga væl fyri.Tóverður mælt til, at eingin beinleiðis veiða eigur at veraundir Eysturgrønlandi; á hinum leiðunum eigur roynd-in at minkast 25%, svarandi til eina veiðu í 2004 undirFøroyum og Íslandi upp á í mesta lagi 37 400 tons til-samans (sí síðu 11).

Trantkongafiskur undir Føroyum,Íslandi og Eysturgrønlandi:Stovnurin sum heild tykist vera hampuliga væl fyri.Tóverður mælt til, at eingin beinleiðis veiða eigur at veraundir Eysturgrønlandi; á hinum leiðunum eigur roynd-in ikki at fara upp um verandi støði. Hetta svarar tileina veiðu í 2004 undir Føroyum og Íslandi upp áminni enn 26 tús. tons (sí síðu 11) .

Trantkongafiskur í Irmingerhavinumog har um leiðir:Stovnsstøddin óviss, men tykist støðug. Mælt verðurtil, at veiðan í 2004 ikki fer upp um miðalveiðuna sein-astu árini.

Miðalveiðan 1997-2001 hevur verið um 120 tús.tons.Tveir bólkar av trantkongafiski eru í Irmingerhav-inum og har um leiðir,og mælt verður til, at hvørgin av

hesum verður troyttur lutfalsliga meira enn hin (sísíðu 12).

Svartkalvi undir Føroym, Íslandiog Eysturgrønlandi:Stovnurin tykist vera vaksin nakað í seinastuni, menveiðutrýstið er ov stórt. Veiðutrýstið eigur tí at verðaminkað svarandi til, at veiðan í 2004 í øllum økinumverður undir 20 tús. tons (sí síðu 13).

Svartkjaftur:Metingarnar av stovni og veiðutrýsti í ár eru sera óviss-ar. Gýtingarstovnurin er tó hampuliga væl fyri, menveiðutrýstið alt ov stórt. Mælt verður til, at veiðan í2004 skal verða minni enn 925 tús. tons (sí síðu 14).

Norðhavssild:Stovnurin hampuliga væl fyri, og veiðutrýstið hósk-andi.Verandi veiðuavtala millum strandalondini eigurat halda fram svarandi til eina veiðu í 2004 upp áminni enn 825 tús. tons (sí síðu 15) .

Toskur í Barentshavinum:Stovnurin er nú hampuliga væl fyri, men veiðutrýstið,ið hevur verið minkandi seinastu árini, er enn alt ovstórt. Mælt verður til at minka veiðutrýstið munandisvarandi til eina veiðu í 2004 upp á minni enn 398 tús.tons (sí síðu 16).

Hýsa í Barentshavinum:Stovnurin er hampuliga væl fyri, men veiðutrýstið ovstórt. Mælt verður til at fáa veiðutrýstið niður á eitthóskandi støði svarandi til eina veiðu í 2004 upp áminni enn minni enn 120 tús. tons (sí síðu 17).

Upsi í Barentshavinum:Stovnurin er væl fyri, og veiðutrýstið hóskandi.Tilmæl-ið er, at hildið verður fram við verandi hóskandi veiðu-trýsti svarandi til eina veiðu í 2004 upp á minni enn186 tús. tons (sí síðu 18).

Stóri kongafiskur í Barentshavinum:Stovnurin tykist illa fyri, og eingin líkinda tilgongd erat hóma. Síðani 1. jan. 2003 er beinleiðis trolfiskiskap-ur eftir stóra kongafiski ikki loyvdur, og hámark er settfyri hjáveiðuni av stóra kongafiski í øðrum fiskaríum;hesi tiltøk skulu ikki fara úr gildi, fyrr enn gýtingar-stovnurin er munandi vaksin, og tilgongdin er batnað.Mælt verður til at halda fram við hesum tiltøkum (sísíðu 19).

Trantkongafiskur í Barentshavinum:Stovnurin er illa fyri. Síðani 1. jan. 2003 er beinleiðistrolfiskiskapur eftir trantkongafiski ikki loyvdur,og há-mark er sett fyri hjáveiðuni av trantkongafiski í øðrumfiskaríum; hesi tiltøk skulu ikki fara úr gildi, fyrr enn

gýtingarstovnurin er munandi vaksin, og tilgongdin erbatnað. Mælt verður til at halda fram við hesum tiltøk-um (sí síðu 19).

Svartkalvi í Barentshavinum:Stovnurin er hildin at vera á lágum støði, men í spaku-ligum vøkstri, og veiðutrýstið undir miðal. Fyri attryggja ein framhaldandi vøkstur í stovninum, eigurveiðan í 2004 ikki at fara upp um 13 tús. tons (sí síðu20).

Toskur undir Íslandi:Stovnurin er ikki væl fyri, og veiðutrýstið alt ov stórt.Mælt verður til at fylgja verandi skipan viðvíkjanditroytan av toskastovninum, t.e. at fiska 25% (í vekt) av4 ára gomlum fiski og eldri.Veiðan í 2004 er tá mett atverða 210 tús. tons (sí síðu 21).

Hýsa undir Íslandi:Stovnurin hevur verið í stórum vøkstri síðani 2000vegna sera góða tilgongd.Veiðutrýstið er tó alt ov stórtog eigur at minkast niður á eitt meira hóskandi støðisvarandi til, at veiðan í 2004 verður minni enn 81 tús.tons (sí síðu 22).

Upsi undir Íslandi:Vegna mannfall varð eingin stovnsmeting gjørd í hesusyftu og tískil heldur eingin ráðgeving.

Summar-gýtandi sild undir Íslandi:Stovnurin er hampuliga væl fyri og veiðutrýstið hósk-andi. Mælt verður til framhaldandi at halda veiðutrýst-inum á hesum hóskandi støðinum svarandi til einaveiðu upp á í mesta lagi 113 tús. tons í vertíðini2003/2004 (sí síðu 24).

Lodna undir Íslandi, Eysturgrønlandiog Jan Mayen:Stovnurin er væl fyri. Mælt verður til at halda fram attroyta stovnin sambært galdani veiðureglum. Mestloyvda veiðan fyrru helvt av vertíðini 2003/2004 eigurikki tí at fara upp um 555 tús. tons.Mest loyvda veiðaní restini av vertíðini eigur at verða ásett, tá úrslitini fyri-liggja frá yvirlitskanningum í november 2003 og/ella íjanuar-februar 2004.Annars er fyribils mett, at veiðanfyri alla vertíðina fer at liggja um 835 tús. tons (sí síðu25).

Toskur undir Grønlandi(bæði Eystur- og Vestur-grønlandi):Stovnurin er illa fyri; tó eru smáir batar at hóma, bæðiinni við land og útiá. Eingin veiða eigur at verða loyvd,fyrr enn bæði stovnur og tilgongd eru munandi økt.Ein ætlan eigur at verða gjørd,so at møguligir komandigóðir árgangir verða spardir mest møguligt.

Fundur í ráðgevandi nevndini (ACFM) hjá AltjóðaHavrannsóknarstovninum (ICES) í mai/juni 2003

Stutt yvirlit yvir niðurstøður og tilmæli viðvíkjandi fiskastovnum aváhuga fyri Føroyar – saman við nøkrum viðmerkingum/ískoytum

Tann 6. juni 2003 lækkaði Danski Tjóð-bankin diskontoina við 0,5 pst. niður í2 pst. p.a. Sum avleiðing av hesumjavnar Føroya Banki rentustig síni viðgildi frá 14. juni 2003.

Rentustigini á útlánum og kreditt-um verða lækkað við 0,25-0,375 pst.

Rentan á sethúsalánum við 1. veð-rætti verður eftir hetta 4,25 pst. uttanmun til lánisnið.

Rentan á innlánum uttan uppsøgnverður óbroytt. Viðvíkjandi innlánumvið serligum treytum verður rentanlækkað við 0,5 pst., meðan rentan áinnlánum við 3 mánaða uppsøgn ein-ans verður lækkað við 0,25 pst. Inn-lánsrentan hjá Føroya Banka fer tí atliggja á odda, og hetta er fyri innlánvið stuttari uppsagnartíð – einans 3mánaðar.

TÍÐINDASKRIV frá Føroya Banka:

Føroya Banki lækkar rentuna

Karlene paa FiskeriNår vejret var godt, sørg-ede gamle Gullak altid forat sætte de 2 eller 3 karle,vi havde, i gang med fisk-eriet.Vi havde to både, ender lå ved vestkysten ogen der lå ved østkysten.Ved denne foranstaltningkunde folkene altid sejleud og fiske hvordan brænd-ingen end var. – Det varfor det meste torsk, defiskede. Folkene fiskedebåde med langline, hvorder kunde være 200-1000kroge, og med snøre,mest med snøre, til agnbrugte de muslinger ogsnegle. Fisketiden rettedesig efter strømmen ogbrændingen, og de havdealtid en lille tene medmad. Når de kom hjemmed fangsten og lagde tilland, blev der bragt enspand varmt hjemme-brygget øl derned, detskulde de have at styrkeog varme sig på oven påturen, der ofte kundevære meget streng. Derkunde nemlig ofte kom-me storm og kastevinde.Undertiden måtte devente i timevis på atstrømmen skulde blivegunstig, så de kunde læg-ge til land. Når de havdedrukket øllet, blev fiskenkastet ind på land og bår-et hjem i "løb" (en arttremmekasse der bærespå ryggen i et bredt uld-bånd der gik op ompanden. Det var utroligtså store byrder de kundebære over fjeldene pådenne måde. Når karlenekom hjem fra fiskeriet,kunde de foretage sighvad de vilde, den enegik da i regelen en tur imarken og nusede om,den anden spandt ellerkartede. – Gamle Gullaktog sig nu af det viderefornødne ved fiskenes be-handling. Torsken blevskåret op, hovedet skåretaf, indvoldene taget ud.Hovederne kogte vi, ogdet var vor bedste aftens-mad. Leveren var værdi-fuld, den kom i store tøn-der,der blev sat tilside forat vente på skibslejlighedtil "handelen", hvor derblev smeltet tran af demog vi tjente ikke så lidt pådem. Det var en uskrevenlov, at karlene skuldehave maverne, og detjente også noget vedsalget af dem. Den op-

skårede og rensede fisk,blev båret ind i "kelden"(hjallin), hvor der blevlagt et lag af den på enstor sivmåtte, når det varsaltet, blev der atter lagtet lag ovenpå det o.s.v.Ovenpå det hele blev dersom presse lagt noglestore sten. Enkelte storefisk blev flækket og hængttil tørring.

De to strandedeHvalerDer kom en dag to væl-dige store finhvaler ind tilKlaksvig. Da de havde lig-get der et par dage, udenat kunne komme ud, blevebbe og hvalerne gik pågrund. Det varede ikkelænge inden befolkning-en havde dræbt dem.Tænk! De var så store, atda hovederne var skåretaf dem, var halsen så tyk,at den var i mandshøjde.Der kom en mængdemennesker og alle fik enportion af hvalkødet.Nogle skar sig såmændselv noget af.De både derkom fra Viderejde tilKlaksvig, fik mængder afhvalkød med hjem til deforskellige bygder, og vifik da også en stor por-tion til præstegården. Fin-hvalkød smager skammeget godt, men dogikke så godt som de storehvaler nordmændene jag-er. De to strandede fin-

hvalers skeletdele lå entid og forpestede luften,tilsidst blev de slæbtlængere ud og ført væk afstrømmen.Vi byggede en"keld" et forrådskammermed tremmevægge, ogderinde kom så al fiskenog fuglene som karlenekom hjem med fra fugle-fjældet. Det der var salteti tønder, holdt sig bedst.Det der ikke var saltethængtes op til tørring.Dengang Kofoed byg-gede præstegården lodhan samle alt det rådneog gamle tømmer, oggamle Gullak havde travltmed at gemme det hen ikældere og fiskehuse.Nårvi skulde ryge fisk ellerspegepølse, kom Gullakglædestrålende frem meddet brænde, han havdegemt i så mange år, detbrugte vi så til at rygemed. Han havde altid så-dan et lunt smil når hanfortalte, at det havde fruFejlberg, som han ikkekunde lide, ikke nydtgodt af.

Magnus møderHuldrebaadenVi havde, som sagt, enkarl der hed Magnus. Hanvar vel en 20 år,da vi komtil Viderejde, og han blevhos os i alle de år vi varpå øen. En formiddag, davejret var højt og strål-ende, kom Magnus glad

ind i køkkenet og sagde:"Idag tager jeg ud på fisk-eri". Derpå tog han fiske-redskaberne og gik nedtil båden. Det var længesiden vi havde fået fisk, såvi glædede os meget tilfangsten. Et par timerefter kom han nedslåetog tomhændet tilbage.Dahan havde stillet fiskered-skaberne på plads,spurgtejeg: "Hvordan kan detvære, at De kommer tom-hændet hjem, Magnus?" –"Jo, det skal jeg sige Dem.Da jeg kom ned til Øst-vig, så jeg, at huldrene,der havde været ude atfiske, vendte hjem medhuldrebådene, og når devender hjem, bliver deraldrig noget godt fiskeri.De skal jo også leve, ogDe kan tro, at de ikkevender hjem uden grind."– "Hvorfor vente huldre-ne da hjem, Magnus?" –"Huldrene vender altidhjem mod dårligt vejr." –"Ja, men det er da godtnu." – "Ja, endnu men detkan ikke nytte at tage udnu, for vejret bliver snartslemt." Og Magnus fikret, thi lidt efter blev detså slemt et vejr, at bådenikke kunde være gået ud.Jeg så aldrig huldrefolk-ene, men Magnus så demtidt. En dag spurgte jegham: "Hvor bor egentlighuldrene, Magnus?" – "Debor derinde," sagde han,

og pegede på fjeldet. "Borde virkelig inde i fjeldet?"– "Ja, ja, ja."

FuglefangstSomme tider gik karleneog nogle andre mænd udtil fuglefjeldet og fangedelomviger.De fangede demmed et stort net, der varfastgjorte på lange stæng-er. Det var utroligt såmange de kunde fange.De dræbte fugle bundte-de de sammen i storebundter som de bar hjemover skuldrene. Så blevder travlhed i præstegård-en. Mine piger hjalp tilmed at skære hoved ogben af fuglene,men ellersvar de ikke med.Vi lejedenogle koner til at pillefjerene af, og de kundegodt sidde oppe på lofteti tre dage og pille fjer.Fjerene kom i net og blevtørret på loftet. Forudenkosten fik konerne lidtpenge, hver tiende fugl,og alle hovederne oghalsene af vore fugle, somefter at være slagtede,blev nedsaltet i tønder.Dem spiste karlene i kogttilstand hele vinteren,karlene fik også nogle affuglene. Når konernekom hjem til deres eget,kogte de hovederne oghalsene af lomvigerne, ogspiste det de kunde. Desagde, at det smagte sågodt at suge saften udaf

halsen. Resten saltede de.De sidste dage i oktober,når det så ud til stadigtvejr, sendte vi vor storebåd til Klaksvig med var-er til købmand Djurhuus.Båden blev lastet med defisk, karlene havde fangetog tørret (klipfisk), fugle-fjer og strikkede island-ske trøjer. Og så sejledevore karle og et par hus-mænd,der hørte til præste-gården, varerne til Klaks-vig. Det var jo noget af enfestdag for folkene. På til-bageturen havde de så devarer med, som vi skuldebruge hele vinteren.Kaffe, the, gryn, mel oghvad man nu bruger. Derblev da travlhed med atgemme hen i spisekam-meret.

Spøgeri som ikkeer SpøgeriEn lørdag aften da jeg sadinde i spisestuen, kompigen ind, hun så aldelesrædselsslagen ud og kun-de ikke sige et ord. "Menhvad er der dog i vejen?"spurgte jeg, "Å, det er såforfærdeligt, det spøgeroppe på loftet, og vi vilikke ligge deroppe læng-ere," fremstammede hun."Hvad er dog det for nog-et sludder, der er jo ikkenoget spøgeri til." – "Jo, vikan alle høre det, ogsåkarlene og der er ingender vil gå derop." Pigen

Síða 11Nr. 296 - 26. juni 2003

Framhald á næstu síðu

Frásøgnin hjá Onnu EvensenÍ 3. partinum av frásøgnini hjá Onnu Evensen frættavit meira um lívið á Viðareiði í 1870-unum.

Fleygatíðin var ikkiminst strævin hjákonufólki, sum skuldugera fuglin til. Frávinstru til høgru: Hildaavkvistar, Greta roytirvið knívi, Kristinaroytir og Anna Kryvur– Demme hyggur at.

Hesar fýra erusystrar og búðu ínorðastu húsunum áViðareiði og harvið íFøroyum. Myndin erfrá fyrst í 30-unum oger úr Viðareiðisbókinihjá J. Símuni Hansen.

Síða 12 Nr. 296 - 26. juni 2003

Framhald á síðu 17

gik ud i røgstuen. Lidtefter kom min mand ind."Hvad er der i vejen, duser så ked af det ud?",spurgte han. "Å, tænk dig,det spøger oppe på loft-et, alle folkene har hørtdet, og nu vil pigerneikke sove deroppe". "Erder spøgelser må vi sedem", sagde min mand,"kom med et lys." Jegmåtte jo så tænde lys ogmin mand var ubarm-hjertig nok til at lade miggå foran opad trappen,ogmedens vi gik op, lød denmystiske lyd atter. "Ser dunoget?" spugte min mand,da jeg havde fået hovedetop, så jeg kunde se denærmeste omgivelser. "Ja,rendetræet og væven" –"Det er derfra lyden kom-mer, og det er spøgeriet,"sagde min mand. Detviste sig, at Gullak havdehaft en stabel skind pårendetræet, og det stodigen i forbindelse medvæven,og på en eller and-en måde kunde dennevægt frembringe lyden.Da min mand kom ned,

skammede han folkeneud: "Når I en anden ganghører noget, skal I seefter, hvad det er" –

Færingers Modbyde-lighed for HanerEn dag var der en færing,der bragte os nogle hane-kyllinger. Jeg spurgteham, om hvad han skuldehave for dem. "For hane-kyllingerne? De skal havetak til, fordi De vil havedem." Det var første gang,jeg hørte om færingernesmodbydelighed for atspise haner. Tilfældigtstod Magnus der i nær-heden,og da han så hane-kyllingerne, sagde han, atdet var dog forfærdeligt,at der var folk til der kun-de spise sådan nogle ting-ester.Vi spiste så hanekyl-lingerne til middag. Vorpige var sådan en stor"katle" (spøgefugl). Omeftermiddagen kom hunind til mig og sagde, athun vilde så gerne narreMagnus, om hun ikkemåtte tage noget af kyl-lingekødet? Jo, det måtte

hun gerne. Noget efterkom Magnus ind i køk-kenet. "Jeg har nogetlækkert til dig, Magnus",sagde pigen. "Så, hvad erdet?" "Det er kalvesteg."Hun rakte ham en tallerk-en med hønsekødet, somhun havde taget alle ben-ene ud af. Magnus tog tal-lerkenen og spiste medvelbehag og stor grådig-hed hele portionen. Dahan satte den tomme tal-lerken fra sig, spurgte pig-en: "Nå,hvad synes du omdet?" "Uhm, storartet",svarede han og slikkedesig om munden. "Det erkyllingesteg,du har spist",sagde pigen og slog enskraldende latter op.Magnus lo med og sagdegodmodigt: "Så var detikke så underligt, at detsmagte så godt." – Enskønne dag fik Magnusbesøg af sin broder, deringen steder kunde være.Han vilde gerne tjene hosos, men Magnus sagde tilham: "Du skal ikke tagehertil, thi her er ikkeværd at være" – "Å nej,

broder, det kan du ikkebilde mig ind, du har joværet her i fire år." Magn-us, der ikke vilde havebroderen dertil, fik dogtilsidst snakket ham fradet.

Fattiglemmer paaOmgangsbesøgMan havde ikke fattig-gårde på Færøerne. Varder en enkelt enligstilleteller forhutlet person,derikke havde noget hjemeller udkomne, fik ved-kommende ophold hosbønderne og hos præst-en. Det var en regel, atvedkommende var enmåned hos bønderne ogto måneder hos præsten.Den sidste ansås for atvære den rigeste. På dettidspunkt kom der ogsåsådan et enligstillet men-neske til os, det var engammel pige, lille ogrundrygget. Underlæbenhang ned på hende, ognår hun så op med sineondskabsfulde øjne, varhun frygtelig at se. Nuskulde man tro, at et

sådant menneske måttevække frygt og rædselhos børnene, men nej.Alle vegne hvor Ingerkom hen, jublede børn-ene så snart de fik øje påhende, de styrtede hendeimøde, omfavnede ogkyssede hende med denstørste kærlighed på denstygge mund. Også minebørn elskede og kyssedehende. Og disse følelsergengældtes. Fik hun etstykke sukker, gemte hundet inde på brystet oggav børnene det, når huntraf dem. Hun havde enegen måde at lege medbørnene på, de legedemed såsten, konkyliero.s.v. og hun forstod atgøre sig til et med dem. –Hun vilde absolut sendesit fotografi til den tidlig-ere præsts søn, ErnstVesemberg, som var rejsttil Danmark. Da der ikkevar nogen fotograf påøen, vilde hun have, at viskulde sende bud eftersysselmanden, for at hankunde fotografere hende.Mange år efter, at vi var

rejst fra øen, kom vi der-op på besøg. Jeg kom indi røgstuen, hvor hun til-fældigvis var på et af sineomgangsbesøg,hun rejstesig og gik mig imøde, idethun spurgte: "Er det ma-dam Evensen?" Jo, det vardet jo. Hun blev så glad.Jeg havde nemlig ofteværet god imod hende. –

Styrmandens Læng-sel efter HjemmetEn dag min mand og jegsad i præstegårdens dag-ligstue, fik vi gennemvinduet øje på to mænd,der kom gående op imodgangdøren. "Nu får vifremmede", sagde jeg oggik ud for at tage imoddem. Da jeg kom ud, for-talte den ene af dem, athan var født der i præste-gården, hans fader varpastor Krogh og nu varhan, så vidt jeg husker,styrmand. Dengang hanvar lille, havde der udeved et hjørne af præste-gården stået en lille for-krøblet ribsbusk, dersomme tider kunde bære

Smádreingir um 1890.Frá vinstru til høgru:Jóanes Petersen, Úti áLaðnum, Sørin Peter-sen, Úti á Laðnum,Jógvan Absalon Peter-sen, Úti á Laðnum(tann minsti), Jóanes íInnistovu (aftastur),Petur Jákup í Inni-stovu.

Herfyri frættist í fjøl-miðlunum, at fyrsta ný-bygda skip í 70 ár varkomið til Viðareiðis.Taðnæstsíðsta var "SjeySystkin", og tað komJóannes í Innistovu við.

Mynd úr Havn.

Kvívík. Tórshavn.

Síða 13Nr. 296 - 26. juni 2003

Kiwanis-klubburin hevurárliga eina lutaseðlasølu,har høvuðsvinningurin erein føroyskur bátur. Teirbiðja vanliga hvørt ár ym-iskar bátasmiðir gera einbát. Vinningurin av luta-seðlasøluni fer til ymiskvælgerandi endamál, sumklubburin stuðlar.

Síðsta vikuskifti var "ár-sins bátur" sýndur framymsa staðni í Havn. Í ár erbáturin aftur smíðaður avAndrass Joensen, sum erættaður av Húsum, sonurFridu og Geila-Jóannes.

Talan er um eina endur-

gerð av "Múlabátinum",sum fyri uml. 100 árumsíðani varð bygdur av Pólí Yvirstovu í Svínoy. HesinPoul var pápi Mallu í Svín-oy,sum í komandi mánaðifyllir 101 ár!

Fleiri av synunum hjá

Poul í Nornastovu gjørd-ust eisini bátasmiðir. Eintann kendasta var PoulJohannes, Pollarin nevnd-ur. Hann lærdi HjalmarHátún, sum var lærari íSvínoy, bátasmíð, ogHjalmar kom at byggjanógvar bátar.

MúlabáturinSagt verður um Múlabát-in, at hann varð smíðaður

til Jógvan Olsen í Múla. Íbotninum líkist báturinmest teimum heilt gomlunorðanfjørðs.Hann hevurheldur fláar skutar oghálsarnir liggja nógv.Hann er sera lættrógvin,eisini í andstreymi, sumnú í Hvannasundi, harhann varð brúktur. Bátur-in varð mettur sum eindygdarbátur og bar nógv.

Jógvan í MúlaUm Jógvan í Múla, sumMúlabáturin varð bygdurtil, skrivar Hans PauliJohannesen, í bókini Jól áHalanum:

Ein maður, sum gjørdisterkt inntrykk á megsum barn og ungur, varJógvan í Múla. Einkar-sonur hansara og kon-unnar Elsu, sum Múla-báturin annars var upp-kallaður eftir, Jákup atnavni, sigldi við pápa,og tað gjørdi, at húsinistóðu so serliga nær.Jákup fekk tuberklarumborð á Verdandi ogdoyði á Sanatorium íHoydølum í 1939, bert26 ára gamal og ógiftur.

Jógvan var sjáldsamagóðsligur og atlitsfullurmaður. Var hann inni áOyruni, og onkur beyðhonum eitt kók av fiski,so vildi hann altíð takatil hini fáu húsini íMúla eisini og ikki baratil sín sjálvs. So krops-sterkur maður varhann, at tað segðist, athann einaferð skuldibera fisk í leypi av Eiðs-vík og vestur á hellunaá Viðareiði, tá fetilinslitnaði. Hann setti ikkileypin frá sær, men barhann í báðum fatlar-endum vegin fram, tóat

leypurin vág 280 pund.70 ára gamal kom Jógv-an inn í bóndahúsini íDepli. Hann greip umbitan og hekk á fóta-bløðunum við høvd-inum niður úr bitanum.Tað vóru hús hansarasum endaði niðri ádanska Frilandsmuseet.

Dimmalætting skriv-ar 30. sept. 1933m.a. um Poul:Kongsbonde Poul Han-sen, Svinø, eller som hani almindelighed kaldtesPoul i Nornastovu, dødeden 17. September d.A.Han var født og opvoks-et i Mygledal Søn afSmed og den vedkendteBaadebygger Simon Han-sen "í Nornastovu". DaPoul kom til Svinø i1877 for at bygge en nyKirke sammen med Byg-mester Johan Petersen,var Poul en vakker ungMand i 23 Aars Alderenog maalte fulde 3 Alen iHøjden og skulderbredvar han.Den, der har setSvinø Kirke, maa ind-rømme, at den er smuktog solidt opført, hvilketPoul Hansen har en stordel af Æren for. Udskær-ingsarbejdet er for Stør-stedelen udført af ham,og Døbefonten, der be-staar af en eneste Sten,er hans Arbejde. Der harhan sat sig et varigtMinde.

Poul Hansen havde iMygledal lært til Baade-bygger og havde arvetsin Faders udmærkedeHaandelag og lavede saafine Baade, som manlænge skal lede efter forat finde Magen til. En-hver, der har set PoulHansens Baade, maauvilkaarligt udbryde:"Gerningen priser Mest-eren sin".

Sum sagt ber nú til atstuðla eini góðari sak viðat keypa lutaseðil, ogsamstundis er møguleikifyri at vinna eitt framúrhandverk við eini eina-standandi bakgrund.

Kiwanis burturlutar aftur MúlabátAftur í ár er báturin,sum Kiwanis burturlut-ar, smíðaður av Andr-assi Joensen.

Her er báturin komin á gongugøtuna í Havn.

Síða 14 Nr. 296 - 26. juni 2003

Tað kann sigast um før-oyskan ungdóm, at hanner ikki bangin fyri at faraút um landoddarnar. Fyrstog fremst er hetta fyri atferðast og lesa. Men higarkemur eisini ein hópur avungum fólki í ymiskumørindum. Men burturúrøllum hesum er eisinikomin ein hópur av hjún-arløgum millum føroying-ar og útlendingar úr teim-um mest fjarskotnu støð-um í heiminum.

Tann 14.juni giftust áKap Verde oyggjunumRúni Lómstein úr Havnog Ilda, sum er ættað úrKap Verde oyggjunum.

Tað munnu vera nógv,sum spyrja, hvat hesaroyggjar eru fyri nakað.Tær munnu vera nærumeins ókendar og Føroyar ístóruverð, og tær eru eis-ini lítið størri.

Men hetta er ein oyggja-bólkur, til støddar 4.000ferkilometrar (3 x Føroy-ar) sum liggja uml. 600km vestanfyri Senegal íAfrika, har Føroyar einatíð vóru á landkortinum,tá vit høvdu nótaveiðu ogfrystivirki her. Kap Verdeumfata 10 størri og fimmsmærri oyggjar. Tannstørsta Sao Tiago er 1.000km2 ella tað dupulta avStreymoynni. Fólkataliðer umleið 300.000.

Upprunaliga vóru oyggj-arnar eitt portugisiskt hjá-land, men tað gjørdistsjálvstøðugt í 1975 einsog hini portugisisku hjá-londini í Afrika. Men mót-satt teimum hevur friðurverið á Kap Verde.

Málið tey tosað er kre-olskt, ein blandingur av

portugisiskum og upp-runamáli. Men skriftmáliðer portugisiskt, sum eisiniøll duga, eins og vit dugadanskt.

Tey bæði Rúni og Ildavórðu gift í protestantisk-

ari kirkju í høvuðsstað-num Praia. Aftaná var einmóttøka á hotelli viðsjálvtøkuborði fyri 50innbodnum gestum, ogtað var brúðleypið, so-leiðis sum tað verður

hildið har. Úr Føroyumvóru tríggir gestir. Hettavóru Óluva,mamma Rúna,og Arnbjørn, mammu-beiggi hansara við konu.Hesi seinnu búgva tó íDanmark.

Óluva letur sera væl atferðini. Fólkini vóru serablíð og fyrikomandi. Ogsamfelagið vísti seg atrigga rættiliga væl. Hervar stórt byggivirksemi,og tað tyktist at vera

gongd í samfelagnum.Nógv verður gjørt fyri

at læra børnini at lesa ogskriva. Men eins og í Før-oyum fyrr máttu børniniganga í skúla uppá skift.T.v.s.ein partur var í skúlafyrrapartin á degnum ogein annar seinnapartinella á kvøldi.

Pápi Ildu er annars bil-førari og mamman er fri-sør, so tey eru hampiligavæl fyri.

Hvussu ber tað til, attvey ung frá slíkum smá-um oyggjasamfeløgumvið "heimsins enda" hitt-ast. Svarið er: Missións-skipið Logos. Tey hittust,tá skipið var á Havninifyri nøkrum árum síðani,og Rúni var umborð viðeinum tónleikabólki.Støðg-urin var stuttur, til skipiðhelt áfram. Men Rúni fórat ferðast aftaná Doulustil tær havnir, tað kom til,so hann kundi hitta hesagentu, hann hevði fingiðhug á. Undan jólum fórhann so til Kap Verde atferðast, og tá gjørdistgreitt, at her vendist ikkiaftur!

Nú eru tey so gift ogvilja búgva í Føroyum.Ilda er væl fyri málsliga.Hon dugir portugisiskt,spanskt, enskt og franskt,so fólk við slíkum mál-kunnleika hava vit brúkfyri. Fyribils skal hon tóarbeiða á flakavirki.

Vit ynskja teimum báð-um tillukku og ynskjaIldu vælkomna til landið.

Vit rokna við at kunnagreiða nærri frá KapVerde oyggjunum í onkr-um komandi blaði.

Oyggjabúgvar finna saman:

Føroyskt brúdleyp á Kap Verde oyggjunum

Náttúran líkist eitt sindur okkara.

Brúðarparið Lómstein í kirkjuni, har tey vórðu vígd á Kap Verde oyggjunum.

Her síggja vit hvar oyggjarnar liggja.

Síða 15Nr. 296 - 26. juni 2003

Í mai 2001 var missiónsskipið Logos á Havnini,sum ein liður í síni ferð havn úr havn í sínumkristniboðsvirksemi. Skipið lá nakrar dagar íFøroyum og fór so avstað aftur, og so skuldiikki verið meira at frætt um tað.

Men soleiðis gjørdist ikki. Mitt í juni í ár vóruinnan eina viku ikki færri enn tvey brúdleyp,sum vóru eitt úrslit av hesi vitjan.Aðra staðni íblaðnum hava vit greitt frá brúdleypinum áKap Verde oyggjunum millum Rúna og Ildu, ogtann 20. juni giftust í Havn tann føroyska Mari-ann Petersen og Bardo úr Mexico.

Mariann og Bardo komu at kennast tá oghildu sambandið viðlíka. Eitt ár eftir kom Bardotil Føroya fyri at vera nærri Mariann. Hon varnevniliga farin til Danmarkar at læra til ergo-terapeut,meðan Bardo,sum er útbúgvin elverk-frøðingur, fekk arbeiði á Føroya Tele.

Men nú giftust tey so í Ebenezer og hildu eittføroyskt brúdleyp á Hotel Føroyum við 140gestum. Mexico var eftir umstøðunum væl um-boðað við 7 gestum.Foreldrini komu saman viðvinfólkum hjá Bardo, eini hjún við trimumbørnum.

Tey eru øll ættað úr býnum Chihuahua norð-arlaga í Mexico. Býurin liggur umleið fýra tímarvið bili fra markinum til USA. Í býnum búgva útímóti 1 millión fólk. Bardo eigur annars tríggjarbeiggjar.Tveir aðrir eru giftir, og eiga tilsamanstrý børn, meðan tann yngsti býr heima. PápiBardo er nakað av einum idealisti. Hann hjálpirsmáum jarðareigarum at dyrka sína jørð, someira kann fáast burturúr. Hetta ger hann uttannakra fasta samsýning. Men konan hevur so ar-beitt.

Tað er í samband við hetta virksemi, at teyeru komin í samband við hina familjuna, sumgjørdist teirra vinir, og sum tí var við í Føroy-um.

Mexikansku gestunum dámdu sera væl í Før-oyum.Tað stuttliga var, at tey gjørdust púra býttav føroyskum mati sum skerpikjøt, turran fiskog turra grind.Og sjálvt spik, sum flestu útlend-

ingar vamlast við,ótu tey við góðum matarlysti.So tá tey fóru heim aftur høvdu tey í viðfør-inum heilt fitt av føroyskum mati, sum teykanska longu sita og hugna sær við heima íMexico.

Annars má sigast, at Mexico er eitt heiltannað land enn Føroyar. Vit kunnu bert takastøddina sum dømi.Landið er umleið 2 mill fer-kilometrar, ella 1.500 ferðir so stórt sum Føroy-ar. So tað var ikki løgið, um foreldrini ikkihøvdu hoyrt Føroyar grettar fyrr enn teyfrættu, at sonurin hevði fingið sær gentu í hes-um eftir teirra tykki pinkulandi. Fólkatalið ereisini sera stórt, úti við 100 mill ella 2.000 sonógv sum í Føroyum.Og høvuðsstaðurin minn-ir ikki tað minsta um Havnina. Longu fyri 20 ár-um síðan varð mett, at Mexico City við forstøð-um hevði einar 20 mill íbúgvar. Men harmunnu eisini vera munandi fleiri trupulleikarenn Jan Christiansen hevur at dragast við.Taðer ikki nógv ár síðan, at stórur partur av býnumvar oyðilagdur av jarðskjálvta.

Landið hevur eina ríka søgu við t.d. Maya ogInkamentanini.

Bardo og Mariann vita ikki enn rættiliga,hvussu teirra framtíð verður. Men fyribils verðatey í Føroyum í eitt ár. Síðan fara tey kanskaaftur til Danmarkar til víðari útbúgving.

Vit ynskja teimum báðum hjartaliga tillukkuog ynskja Bardo eins og Ildu vælkomnan sumføroyingar. Bæði eru, eins og teirra nýggjuhjúnarfelagar, dámlig og fyrikomandi, so vitkunnu fegnast um at hava fingið hetta íkast tilokkum sum frammanundan eru her í Føroyum.

Føroyskt/mexicanskt brúdleyp í Havn

Vulkanskt hálendi á leiðini við Mexico City. Bardo og Mariann dagin eftir brúdleypið saman viðforeldrunum hjá honum.

Síða 16 Nr. 296 - 26. juni 2003

Síða 17Nr. 296 - 26. juni 2003

Framhald á næstu síðu

nogle ranker røde ribs,ogden busk havde for hamværet indbegrebet af aljordens herlighed. Numange år efter var han påsine lange rejser over destore have til fjerne landemed palmer og andeneksotisk vegetation oftekommet til at tænke påbarndomshjemmet påden fjerne ø med det tåg-ede, barske klima, kom-met til at tænke på den afstormen forpiskede, mendog så underfulde lilleribsbusk, og han var kom-met til at længes så megetefter det gamle hjem ogden lille busk. Nu vildehan blot bede om hanmåtte få lov til at se busk-en. Jeg var glad ved, atden endnu var i beholdog han gik så ud og så påden – han var meget gladover at den endnu stod,som da han rejste. Ak ja,de svundne tider. Bageft-er var de inde og drikkekaffe, og så gik de atter tilfremmede have og fjernelande. Jeg har altid syntes,det var sådant et smukttræk, at denne mand, derhele sit liv igennem hav-de befaret alverdens skøn-neste lande, dog længtesefter og følte sig draget tilbarndommens ugæstmildeø, til præstegårdens lilleforkrøblede busk.

TyrenVi havde en stor tyr, dervar indført fra Norge forat forbedre besætningen,det var en stor og usæd-vanlig grim tyr. En dag dajeg stod oppe ved vindu-et med min mand og såud over egnen, kom røgt-eren drivende med tyrenog alle køerne. "Hvor erden tyr dog grim", sagdejeg til min mand. Tyrenmå have hørt det og for-stået hvad jeg sagde, thifra det øjeblik hadedehan mig, blot han så mig,blev den gal. En dag, dajeg var ude at spadsere,gik alle køerne i "haugen"(uopdyrket jord). Næppehavde tyren set mig, før-

end den for frem imodmig, heldigvis var der ethegn imellem os, menden blev ved med at for-følge mig langs dette, sålangt den kunde komme.Røgstuen lå i nærhedenaf kostalden,og jeg havdetidt ærinde derop. Dethændte ofte, at pigerneefter endt malkningspurgte: "Har madammenværet oppe i røgstuen?""Ja, det har jeg." – "Det erikke fordi vi har hørt nog-et, men tyren må havehørt Dem, for den harhele tiden været så uro-lig. Den står nu og trip-per, ser sig om og brøler."Jeg fortrød så bitterligt, atjeg havde sagt, at tyrenvar grim. Man siger påFærøerne,at en tyr har 12mands styrke og 12 mandsforstand, og der er ikketvivl om, at den har for-stået, hvad jeg sagde, thidet var fra det øjeblik, atden hadede mig.Vorherrehar jo skabt alt, også tyr-en med de stygge horn.

Jeg var dog ikke den en-este tyren ikke kundelide.Vi havde et ægtepar,Søren og hans kone, dersammen med en ungmand og dennes søsterhver uge skiftedes til atpasse kreaturerne. Disseto mænd kunde tyrenikke døje. Søsteren kundeden derimod godt lide,ogdet var altid hende dermåtte binde og løse den.– I pinseugen var detægteparrets tur til atpasse kreaturerne. Pinse-lørdag sad jeg oppe i røg-stuen med min søn, An-dreas, der skulde i bad.Røgteren Sørens kone varinde hos mig, og hun for-talte mig bl.a., at der varen kvie, der snart skuldekalve. "Nå, nu kommeralle køerne nok hjem",sagde hun, idet hun så udgennem vinduet, dermedgik hun. Jeg havde næppefået barnet ned i badet,førend døren blev revetop, og en af pigerne styrt-ede ind og råbte i sådan

en underlig tone: "Hvorer præsten?" – "Han erinde på sit studerevær-else", svarede jeg. Jegkaldte på min mand."Hvad er der i vejen, hartyren været efter Søren?"spurgte han. "Nei, han erfaldet", svarede pigen, "vikommer til at have nogleklude med." Der blev i enfart ledt nogle klude op,og så gik min mand ogpigen. Jeg blev hos barn-et. Lidt efter hørte jegmin mands stemme:"Skynd jer for alt hvad Ikan efter lægen, men detmå være hurtigt." Da minmand kom tilbage, for-talte han, at Sørens kone,da hun kom udenfor, hav-de set sin mand ligge påjorden og tyren stå bøjetover ham, hun gjorde daanskrig, og så var folkenekommet løbende fra allesider, de havde så jagettyren bort og båret Sørenind. – Først om aftenenkom de sejlende medlægen. Efter endt under-

søgelse, sagde han, at detvar galt med hovedet,men han kunde ikke sige,hvad Søren fejlede. Minmand fik ham så til atblive der natten over.Pinsedag kunde han hel-ler ikke sige noget, og såsejlede han hjem. Sørenblev liggende. Nogle dageefter sang han,og så dødehan. Han blev ført til sithjem, for at begravelsenkunde finde sted derfra.Min mand vilde ikkehave, at tyren skulde levelængere, og tredie pinse-dag blev der sendt bud tilalle bygdens mænd om atkomme og være med tilat jage tyren ud i mosen.Det var min mands men-ing, at den skulde blivehængende i dyndet, så dekunde dræbe den. – Daalle bygdefolkene var kom-met, jagede de tyren ud imosen, hvor den straksgik i sænk og blev skudt.– Da tyren var dræbt, hiv-ede de den op. "Nu skalskindet tages af den og

bruges til hudesko", sag-de min mand, "men krop-pen skal styrtes i havet". -"Ih nej dog, jeg vil rigtig-nok have alt det godeoksekød", sagde jeg. "Jegvil ikke spise kødet afden tyr,der har dræbt Sør-en", svarede min mand. –Derved blev det. Bygde-folket parterede tyren oghver tog en bid med hjem.

HudeskoAf oksehuden blev derlavet hudesko, og det varnoget alle gik med,mænd, kvinder og børn.Det var mit arbejde hvereller hveranden lørdagaften at sy sådanne tilfamilien, karlene og pig-erne måtte selv sy deresegne sko. Disse sko, derkunde holde en fjortendages tid, blev lavet afoksehud til nødvendigtbrug og af lammeskind tilat gå inde med. Der skul-de jo mange hudesko til,men da vi samme år slagt-ede ca.200 lam,var der jonok at tage af. Man bered-te selv skindet,bl.a.ved atdrysse noget "bark" på.Dette kunde graves op afjorden forskellige steder imosen. Efter at skindetvar banket, trukket o.s.v.,var det fint og blødt, tjen-ligt til syning. Når skindetskulde skæres til, blev detaltid lagt uden om denshånd, der skulde haveskoene. Man målte fradybet mellem venstrehånds tommel- og pege-finger, derpå udenom allefingerspidserne til lille-fingerens rod, det varmålet, blev der sagt ogdet passede også. - Derblev altid båret en lillefiltsko eller filtovertrækudenpå strømpen,og der-over blev hudeskoentrukket. "Oksehudesko"trækkes over foden ifugtig tilstand og antagerda form efter denne."Oksehudesko" er en uund-værlig forbeklædning forden, der skal bevæge sigpå strandens glatte, tang-klædte sten eller klatre

Fuglaveiða.

Føroyskur árabátur. Klippfiskaturking á Argjum.

Síða 18 Nr. 296 - 26. juni 2003Síða 18

om på fjeldet (HjalmarThuren: Færøerne i voredage). Når skoene skuldevære rigtig fine, lavedeman dem gule. Snørernetil kvindernes sko varrøde eller blå, til mænd-ene hvide. Hudeskoenevar lette og behagelige atgå med. Jeg selv måtteikke gå med dem, da læg-en havde lagt mærke til,at jeg hostede.

KlædedragtenMedens vi er ved skoenekan jeg lige så godt for-tælle lidt om klædedragt-en. Mændene går medstramtsiddende sorte buks-er af færøsk vadmel, denår kun til knæene, hvorder er en splitte med 5-6sølvknapper til stadsbrug(til hverdag messing-knapper).Vesten er oftestaf klæde – undertiden af

vadmel og den går heltop i halsen. De unge ynd-er meget, til stads, at gåmed røde klædesvestemed gule silkebroderierforan og med sølvknap-per (en række). Øverstoppe ved halsen er der tostørre sølvknapper. – Nårfæringerne skulde tilstads,havde de en mørke-blå (til hverdag brun)åben uldtrøje med langeærmer udenpå vesten.Uldtrøjen var åben medto lange rækker sølvknap-per. Udenover den havdede så den løsthængendekot (brun jakke) af fær-øsk vadmel, almindeligeknapper, de havde ogsåen stramtsiddende kotmed hornknapper. – Omhalsen bar de et mørktlinnet tørklæde bundet ien sløjfe. Til stads, hvidflip og slips. – De lange

strømper var til dagliggrå, til stads mørkebrune,de holdtes oppe af kulør-te, mellem fingrene væv-ede, strømpebånd af uld-garn. På hovedet baresden karakteristiske rød-og blåstribede hue afhuegarn. Der var 13 strib-er for voksne og 11 forbørn. Til daglig hudeskoog til stads danske skomed sølvspænder. Kvind-erne bar enten et godttykt skørt eller to tynde,ligesom nu vejret var, der-over "nederdelen", dergik helt ned til føderne,den var af færøsk vadmelmed lange læg. Blåtstrikket liv med ærmer tilalbuerne, livet gik udovernederdelen og var ud-skåret foran. Bryststykketvar oftest af mørkt klæde.Mørke snore til at snørelivet sammen med. Om

skulderne bares firkant-ede danske tørklæder derlagdes i trekant medspidsen nedad på ryggen.Snipperne lagdes over-kors foran og holdtessammen med knappe-nåle. Disse tørklæder varenten tærnede, blomst-rede eller ensfarvede afuld eller silke, ligesomder nu var råd til.Til stadsgik kvinderne med silke-hue, rynket silkepuldmed en blå eller rødsløjfe i nakken og en afsamme farve under hag-en.Til hverdag gik de ent-en med den gamle silke-hue eller med tørklæde.De unge piger og yngrekvinder gik oftes barhov-edet. Kvinderne bar altidforklæder, til daglig afbomuld og til stads afsilke, eller fine hvidekøbeforklæder. Sorte uld-

strømper og hudesko – tilstads danske sko. –

Fattigfolks MaaltiderFattigfolks middagsmåltidindtoges ved et stort træ-trug, der hvilede på fireben. I truget lagde dekogt fisk, kartofler ogspæk. I trugets bund varder et lille hul hvorigen-nem alt det våde løb nedpå gulvet, der altid var afjord. Rundt om truget varbænke og skamler, somde satte sig på, snart togde med fingrene et styk-ke fisk, snart en kartoffeleller et stykke spæk oggnavede af. Jeg tænker atkæmperne i Lejre harspist på lignende vis.Efter endt måltid blevgulvet omhyggeligt fejet.– Man mærkede aldrignoget til standsforskel,kun var det sjældent, at

de velhavende gårdmands-sønner giftede sig medfattige piger, de skuldehelst have lidt. Befolkn-ingen var meget hjælp-som. Tjenestefolkene troog arbejdsomme, altid påderes husbonds og mad-moders parti, og de blevmeget længe i pladserne,ofte lige fra konfirmation-en til brylluppet. Der varikke noget der hed at "seandre skikke", nå, det varvel også fordi de ikke varså forfløjne som pigernehernede. Der var intetkæresteri deroppe,og derblev heller ikke født børnudenfor ægteskabet.

Født 21.05.1840 i Kvalbø paa Suderø.Student Borgerdydsskolen C.1860.Kandidat 19.01.1869Lærer ved BorgerdydsskolenKonstitueret andenlærer ved Thors-havns Realskole 01.12. 1870.Sognepræst Norderø 22.09.1871.Ordinæret 25.10.Sognepræst Suderø 19.02.1877Provst for Færøerne 16.07.1885Ridder af Dannebrog 01.10.1892Sognepræst Bregninge-Bjergsted28.03.1900Død 27.04.1904 efter over 1 årssygeleje.Far: sysselmand Joh. Chr. EvensenMor: Elseb. Susanne PedersdatterGift 14.12.1871 i Thorshavn med AnnaMaria Nicoline Lützen, født den10.07.1841, datter af lærer ved Borger-skolen Andreas Christian Lützen og EvaMargrethe Frederikke Jacobsdatter.

Nekrolog:Ved hans død skrev pastor Emil Bruuni Nationaltidende:

Theologien blev hans Studium, mendet var særligt denne Videnskabs filo-logiske Bestanddel, der tog hansInteresse fangen. Som de fleste Færing-er, der fra Barnsben vænnes til at taleog tænke i to Sprog,var han noget af etSproggeni. De klassiske Sprog var hantil sin Alderdom en Mester i, og af demoderne Sprog beskæftigede Franskham mest. Oprindelig havde han ikkevidere Tilbøjelighed til Præstegerning-en, idet han som Kandidat blev grebenaf Søren Kirkegaards Livssyn, som forøvrigt næppe nogensinde helt forlodham.Af forskellige samvirkende Aarsag-er besluttede han sig dog omsider forden gejstlige vej. Hvad Evensen blev,blev han helt og fuldt. Han fik Folk iKirke, hvad de sine steder var ret af-vante med. Han var en fremragendePrædikant, nærmest af MartensensSkole, en beundrer af Fog baade somForkynder og Menneske,og hans Præd-iken mindende en del om disse to, sær-

lig om Fog.Evensen var fin og Aandfuldsom Taler,han havde ogsaa noget at øseaf, thi faa var bedre hjemme i dendanske og tyske Guldalders Litteratur.Hans høje ærværdige Skikkelse havdeet alvorligt Præg. Han smilte sjældent,lo sjældnere, men den der talte medham i Enrum, følte, at man skulde staatidligt op for at lodde Dybderne i hansSjæl. Han var en myndig Mand i Færdsom i Tale. Let og Smidig gik han overFjeldene, og man sad trygt i Baaden,selv i haardeste Vejr, naar han sad agtermed Roret i sin Haand.

En Provst for Færøerne er andet ogmere end en Provst herhjemme. I halv-fjerde Hundredaar har ingen Biskopvisiteret Øerne, og Provsten deroppeer derfor i mange henseende udrustetmed biskoppelig Myndighed, holderVisitatser og lignende. Som saadan varhan ogsaa født Medlem af Lagtinget, ogdenne Side af hans Gerning interesser-ede ham stærkt. Udenfor de egentligekirkelige Sager talte han sjældent, mennaar han talte – altid paa Dansk – varhan vis paa at finde Ørenlyd, og hanhar sat sit Præg paa utallige af Lagting-ets Afgørelser.Af det færøiske Skolevæs-en har Evensen overordentlig Fortjen-este. Overalt søgte han at faa den for-ældede Hjemmeundervisning afløst afet ordnet Skolevæsen, og det lykkedesham saa godt, at næsten hver enesteBygd havde sin Skole, da han forlodØerne. I det nationale spørgsmaal toghan en fremskudt Stilling. Provst Even-sens Ord vendte sjældent tomt tilbage,og ved mange Lejligheder har han ud-talt sig om dette vanskelige Problem,særlig i 1895 ved Indvielsen af Thors-havn nye Kommuneskole, hvor han irent ud klassisk Form humant og besin-dig skiftede Sol og Vind lige mellem destridende Parter. Selv Færing vilde hansit Modersmaals Ret, talte det i Privat-livet altid med sine Landsmænd, menpaa den anden Side, var han for fintdannet til ikke at se,hvad det vilde føremed sig, om man ved færøsk Kirke- og

Skolesprog vilde spærre sig selv ude fraDelagtighed i et ældgammelt Kultur-sprog. Provst Evensen var en afgjortKonservativ Natur, men dertil en Fri-

sindet Mand,der forstod at influere paaMennesker uden Tvang og føre sin Sagtil Sejr alene ved sin Personlighedsmagt.

Jens Christian EvensenVit hava frá lokalhistorisk arkiv i Bjergsted fingið ta lýsing avJens Chr. Evensen, sum finst í teirra yvirliti yvir prestarnar viðBregninge Kirke. Fyrst verður fyrst sagt um prestin:

Kirkjan í Bregninge.

Prestagarðurin í Bregninge, har Evensen hjúnini búðu.

Síða 19Nr. 296 - 26. juni 2003

Mikudagin í seinastu vikukundi útvarpið boða frá,at nú var "leyst og liðugt"at yvirtaka rættarskipan-ina á føroyskar hendur.Tað skal "bert" politiskurvilji til, so verður HøgniHoydal – alt annað líka –politiski stjórin fyri ákæru-vald, dómstólar og løg-reglu.

Sama dagin kom Kunn-gerðarblaðið út við ein-um nýggjum dømi umrættarfatanina hjá HøgnaHoydal, sum annars tykistat vera tann almennarættarfatanin hjá polit-isku skipanini, soleiðissum tað eisini verðurgreitt frá aðra staðni íblaðnum.

Í umrødda kunngerðar-blaði er ein kunngerð umpersónsupplýsingar til út-lond.

Her skal als ikki takaststøða til sjálvan spurning-in um persónsupplýsing-ar og til sjálvt innihaldið íkunngerðini,sum er óskilj-andi sjálvt fyri køn fólk áøkinum.

Men sjálv mannagongd-in er enn eitt einfalt og"gott" dømi um ta rættar-skipan, sum vit eru við atfáa í Føroyum.

Málið byrjar við at løg-tingið ger eina lóg um per-sónsupplýsingar. Samb.hesi lóg er tað eitt dátu-eftirlit, mannað av ser-frøðingum, sum skal um-sita lógina og geva loyvisamb. kunngerð, sumverður gjørd av lands-stýrismanninum á øki-num.

Elektron søkir dátu-eftirlitið um loyvi til einagjaldsskipan í samstarvivið danska fyritøku. Hettaloyvið verður givið, ogtað er skrivligt.Tað er eingrundleggjandi regla íeinum rættarsamfelagi, ateitt loyvi, sum ein borg-ari, privatur ella stovnur,fær frá einum almennummyndugleika, er bindandi,og hesum kann hannvirka út frá.

Sum at taka byggi-loyvi aftur eftir athúsini eru bygdÍ FF-blaðnum nr. 280 7.november 2002 (er tilskjals á: www.fiskimanna-felag.fo) er greitt frá ein-um máli, har hetta varðstaðfest. Málið snúði segum skip, sum av misgáv-um í umsitingini høvdufingið tilsøgn um íløgu-

stuðul, og sum landsstýr-ið ætlaði at taka aftur.Men takkað verið ávísumlandsstýrismanni varð –eftir tógvið stríð – stað-fest, at hetta bar als ikkitil. Givið var givið!

Tað er eisini grundleggj-andi í fyrisitingarrætti, athenda slík mistøk, so ertað hann, sum hevur giviðloyvið, sum hevur trupul-leikan og ikki hann, sumhevur fingið tað.

Í hesum førinunm varals ikki talan um eitt mis-tak. Loyvið varð givið viðøllum upplýsingum á

borðinum. Hendan til-søgnin hóvaði ikki HøgnaHoydal. Og í stríð viðviðurkendar fyrisitingar-reglur fer hann í holt viðat tileinkisgera hetta loyv-ið. Hetta skal gerast viðeini kunngerð, sum skalhava afturvirkandi gildi.Hetta er eisini í stríð viðallar reglur í einum rætt-arsamfelagi. Hetta svararnøkurlunda til, at giviðverður eitt byggiloyvi.Men tá liðugt er at byggjahúsini, verður byggiloyv-ið tikið aftur. Tað eróneyðugt at siga, at hevði

slíkt borið til, endaði altsamfelagið í anarki. Mentað er júst tað, sum er viðat henda.

Knappliga hevurtingið einki at sigaMótstøðan hjá Elektroner so dygg, at HH nú legg-ur málið fyri løgtingiðfyri at fáa tingið at bakkaseg upp. Løgtingið valditó onga støðu at taka.Hetta kann bert fatast,sum at tað ikki tekur und-ir við Høgna.

Men fyri hann ger taðopinbart tað sama, um

Almenni rættarpolitikkurin í Føroyum:

Borgarin skal ikki rokna við givnumtilsøgnum frá landsstýrinum

Síða 20 Nr. 296 - 26. juni 2003Síða 20

Hetta er loyvið, sum Elektron hevur fingið. Hetta er givið 100% eftir teimumreglum, sum Føroya Løgting hevur samtykt.

Loyvið er givið samb. § 16 í lógini um persónsupplýsingar og samb. hesi lóghevur dátueftirlitið endaligan avgerðarrætt í málum, sum viðvíkja m.a. hesigrein.

Kunngerðin, sum víst verður til, hevur Høgni Hoydal sjálvur gjørt og undir-skrivað. Tí er tað hansara ábyrgd um kunngerðin hevur samsvarað við ting-sins vilja. Ger hon ikki tað, so er tað hansara trupulleiki og ikki hjá tí, sumhevur fingið játtaða eina umsókn eftir bókini.

§ 39. Dátueftirlitið tekur avgerðir í málum viðvíkj-andi §§ 9, 10, 11, 13, 15, 16 og 17, §§ 18-25, §§ 26,27, 34, 35, 38 og 40.

Løgtingslóg um viðgerð av persónsupplýsingumásetir heilt greitt heimildirnar hjá dátueftirlit-inum.Samb.§ 39 tekur eftirlitið endaliga avgerðí júst teirri lógargrein, sum er heimildin fyriloyvinum, nevniliga § 16.

Tann avgjørt einasta uppgávan hjá lands-stýrismanninum á økinum er at gera ein kunn-gerð, sum dátueftirlitið skal arbeiða eftir. Taðhevur hann eisini gjørt, og tað er samb.henni, atElektron hevur fingið hetta loyvið.

Skuldi tað hent, at lógin ikki er umsitin samb.tingsins vilja, so hevði tað verið trupulleikin hjálandsstýrismanninum, sum ikki hevur gjørt síttarbeiði til lítar og ikki hjá tí, sum heilt eftir bók-ini hevur fingið sítt loyvi.

Men tað er einki sum bendir á, at løgtingiðhevur aðra fatan enn dátueftirlitið, og tískil tyk-ist Høgni Hoydal at seta seg omanfyri løgtingið,og er hetta eitt greitt brot á tí uppbýti millumlóggevandi og útinnandi vald, sum er einmeginregla í einum skipaðum fólkaræði.

Umstrítt skip fær veiðiloyviMánadagur, 26. mei 2003 20.00 – Innland

Jógvan S, fyrrverandi Ågot, hevur nú fingið fyribilsveiðiloyvi. Orsøkin er at sakførarin hjá reiðarínumhevur hótt Fiskimálaráðið við endurgjaldkravi, umveiðiloyvi ikki varð útskrivað.

Grundarlagið fyri endurgjaldskravinum er, atJógvan S fyri einum góðum árið síðani fekk tilsøgnum veiðiloyvi.

Hetta eru tíðindi úr útvarpinum 26.mei. Sumtað sæst er prinsippið í hesum førinum beint taðmótsatta av tí hjá Høgna Hoydal. Nevniliga atein tilsøgn er bindandi fyri almennan myndug-leika nærum uttan mun til, hvussu hon annarser fingin til vega.

Hetta er eisini ein fyri eitt rættarsamfelag røttmannagongd, sum áður er staðfest í landsstýri-num sum víst á í greinini. Hetta vísir, at tað erheilt upp til landsstýrismannin, hvat rættarprin-sipp hann nýtir.Og tað nýtir hann, sum tað sam-svarar við hansara persónligu fatan. Tá kannúrslitið ikki gerast annað enn anarki.Tað er taðforrestin eisini.

Um Dátueftirlitið Nýggj lóg um viðgerð avpersónsupplýsingum TTaannnn 11.. jjaann.. 22000022 vvaarrðð SSkkrráásseettiinnggaarreeffttiirrlliittiiðð aavv--ttiikkiiðð oogg DDááttuueeffttiirrlliittiiðð,, ssuumm ffeevvnniirr uumm ddááttuurrááððoogg aavvggrreeiiððsslluusskkrriivvssttoovvuu kkoomm ííssttaaððiinn.. DDááttuurrááððiiððeerr hhææggssttii kkæærruu-- oogg eeffttiirrlliittssmmyynndduugglleeiikkiinn íí ssaamm--bbaannddii vviiðð vviiððggeerrðð aavv uuppppllýýssiinngg uumm ffóóllkk..

Hetta er tann lýsing av dátueftirlitinum, sumstendur á heimasíðuni hjá Løgmálaráðnum.Hetta er ein áseting, sum er samb. løgtingslóg.Hóast hetta leggur landsstýrismaðurin seg bein-leiðis út í virksemið hjá eftirlitinum.Hetta verð-ur gjørt av sama landsstýrismanni sum annarser fremsti talsmaður fyri einum greiðumábyrgdarbýti millum ymiskar myndugleikar.Hetta er opinbart bert galdandi fyri onnur ennhann sjálvan.

Síða 21Nr. 296 - 26. juni 2003

løgtingið sigur eitt ellatað øvuta. So nú lýsirhann kortini ta kunngerð-ina, sum hann hevur ætl-að alla tíðina, og sum ereitt heilt greitt rættarbrot.

Tá hugt verður eftirkunngerðini, er tað sumsker í eyguni, at hon ersett at koma í gildi 1. janu-ar 2002, ella fyri hálvum-øðrum ári síðani! Hetta erí sær sjálvum nakað, sumskuldi fingið tað at skurraí oyrunum hjá teimumflestu.Tey hava allan rætttil at spyrja seg sjálvan,um tað veruliga kann

vera so lætt at taka givinrættindi frá borgara.

Rættarfatanin hjá HH:Brot á siðvenju írættarsamfelag ikkinógv at sigaTað ófrættakenda í hes-um máli er, at tað er greitttalan um, at landsstýriðvið løgmanni og varaløg-manni á odda eru við atinnføra eina rættarskip-an, har umsitingin ikki ergrundað á skipaða manna-gongd, men bert á "polit-iska viljan" hjá hvørjum ein-støkum landsstýrismanni.

Høgni hevur sjálvur lýsthetta so framúr væl, táhann, samb. heimasíðunihjá útvarpinum 29.oktob-er 2002 um hetta mál,hevur sagt:

Landsstýrismaðurin ílógarmálum heldur ikki,at eitt brot á siðvenju írættarsamfelagnum, sumElektron vísir á, hevurso nógv at týða í hesumsambandi. Tað hevurstørri týdning at virðalógirnar, ið løgtingið hev-ur samtykt.

Her til er fyrst at siga, atundanførslan við løgting-

inum kann hann ikkibrúka longur. Men taðskuldi verið sera skak-andi, at ein – enntá løg-málaráðharri – kann faraso lætt um siðvenjurnar íeinum rættarsamfelagi,sum júst er grundarlagiðfyri at vit yvirhøvur havaeitt rættarsamfelag. Ogtað er so sanniliga eingóður spurningur, umikki siðvenjan í einumrættarsamfelagi eigur atstanda omanfyri eina oghvørja løgtingslóg. Tað erí veruleikanum einastaverja vit hava ímóti makt-misbrúki, sum eitt tingsanniliga eisini kannstanda fyri.

Víst sigur Høgni taðbert vera í "hesum sam-bandi" at siðvenjan í ein-um rættarsamfelagi ikkihevur so nógv at týða.T.v.s. at hetta valdast eis-ini "politiska viljan".

Hetta kann borgarinneyvan føla seg trygganvið, sum vit hava víst á ínógvum greinum.Tí hannkann skjótt gerast tannnæsti í røðini, har tað atsiðvenjan í einum rættar-samfelagi ikki skal takastso tungt.

Besta dømi um serfør-oyska rættarfatan finguvit í málinum um eygleið-aran við rækjuskipum,har landsstýrismaður ólóg-liga noktaði fiskimanniein so grundleggjandirætt sum sjúkraviðbót.

Hetta varð gjørt uttan løg-frøði ella málsviðgerð avnøkrum slagi. Tá máliðkom í rættin, legði lands-stýrið einki skjal, sumkundi undirbyggja tessstøðu, eins og tað heldurikki gav nakra frágreiðingí rættinum.

Fyri at káva útyvir hettalógarbrot, varð málið lagtfyri tingið, so hetta kunditaka grundarlagið undanrættarmálinum, so taðikki skuldi kunna stað-festast, hvørið hevði rættí hesum máli.Tað sigst, atsamgongumenn við sjálv-um løgmanni á odda vóruørir eftir at framskundaavgreiðsluna av lógarmál-inum í tinginum undandóminum. Men hetta mis-eydnaðist. Hetta mál er ísær sjálvum ein váttanum, at talan er um einmiðvísan rættarpolitikkeftir tí leisti, sum Høgniboðaði frá í sambandi viðmálið um persónsupplýs-ingar.

Prinsippini verðavald eftir tørviTað, sum eisini er einmeginregla í føroyskariumsiting, er, at hvør um-siting sær arbeiðir eftirsíni egnu uppfatan av,hvat tey halda vera góðaumsiting. Og tí kunnuhesar reglur lætt gerastmótstríðandi.

Eitt dømi um hetta ermálið um "Jógvan S". Her

skal vera sæð burtur fráteirri expressviðgerð,sumhetta mál fekk, og sum vitonnur einki kenna til.Okkara royndir eru nevni-liga als einki svar at fáafrá myndugleikunum.

Men við "Jógvani S" erstøðan hjá landsstýris-manninum tann greiðaog rætta, at hevur eittskip fingið eina tilsøgn,soer hetta bindandi, og við-komandi kann enntá havarætt til endurgjald, umloyvið verður tikið fráhonum.

Tað er beint tað øvuta,sum Høgni Hoydal ger íhesum máli, og er hetta ísær sjálvum ein váttanum, at tað finst einginsamskipað mannagongdfyri, hvussu mál skulu av-greiðast. Hvør "pávi" íhvør sínum aðalstýri gerjúst, sum tað passar hon-um. Og úrsltini síggja vit.

Tað er heppið, at hesinrættarpolitikkur, um taðkann kallast soleiðis, núrakar tann máttugu pen-ingaheimin, sum vil veraførur fyri at seta seg uppímóti hesum greiða rætt-arloysinum.

Hevði tað verið ein van-ligur borgari, hevði hannals ongan møguleika havt.

Og tann møguleikinverður enn minni, táHøgni "eigur" dómstólar-nar.

Og her síggja vit kunngerðina, har Høgni Hoydal roynir at tileinkisgera hettaloyvið grundað á, at brot á siðvenju í einum rættarsamfelagi hevur ikki sonógv at siga!

Tað, sum má sigast at vera tað margháttliga í hesi kunngerð, er, at hon erdagfest 16. juni 2003 og skal galda frá 1. januar 2002, ella nærum hálvt annaðár frammanundan.Tað verður annars alment viðurkent, at lóggáva við aftur-virkandi gildi til skaða fyri borgaran er av tí illa og skal bert gerast, tá hettaverður mett at vera heilt neyðugt. Dømi um slíkt er, tá ein lóg um t.d.tollhækking verður framd, má hon galda frá framløgudegnum fyri at forðafólki í at hamstra. Tað má vera ein sera opin spurningur, um tað í heila tikiðber til at gera kunngerðir við afturvirkandi gildi við tí einasta endamáli attaka lógliga givin rættindi frá borgarum.

Tað, sum er hent í hesum máli, er, at tá dátueftirlitið ikki dansar eftir pípunihjá Høgna Hoydal, kemur hann meira enn eitt ár aftaná aftur um aftur viðeini aðrari kunngerð, sum skal tileinkisgera avgerðir, sum lógliga eru tiknareftir fyrru kunngerðini. Tað er skilligt hjá einum og hvørjum við vanligum vitiog skili, at ein slík jonglering við kunngerðum kann ikki bera til í einum rætt-arsamfelagi.Hvat kann ikki gerast tað næsta! Er talan um ognartøku, sum taðvæl kann vera, kann hetta bert verða gjørt við lóg.

Eingin av teimum eftir egnu tykki professionellu fjølmiðlunum hava kannaðhendan spurning løgfrøðisliga. Men tað hevur FF-blaðið, sum hevur verið ísamband við sovæl politiskar sum løgfrøðisligar serfrøðingar í Danmark ogsum vátta hesi sjónarmið.

Tað er púra greitt, at er tað nakar, sum eigur at hava trupulleikar her, mátað vera Høgni Hoydal. Um hann veruliga ikki hevur umsitið tingsins vilja íhesum máli við teirri fyrru kunngerðini hann gjørdi, skuldi hann snøgt veriðkoyrdur frá.

Tað kann í hvussu er ikki vera Elektron, sum hevur fingið eitt greitt loyvi,sum skal standa eftir við apuni.

Men tað má annars roknast fyri at vera púra óhugsandi, at dátueftirlitið let-ur seg brúka á hendan hátt. So væl kann klaverið kortini ikki spæla.

Síða 22 Nr. 296 - 26. juni 2003Síða 22

Mangar eru frásagnirnar,bert farið verður eittkvink aftur í tíðina, umdómar og sakarmál í før-oysku rættarsøguni, haryvirvøldin eftir vanligarimannahugsan er farin ummark og hevur verið altov strong og órímilig.Søga er t.d. um mann íSandoynni, sum í seinnuhelvt av 1800-talinumvarð dømdur æruleysur,t.v.s. misti vanlig borgar-lig rættindi, tí hann hevðitikið ein drýlbita av bónd-ans borði.Og dittaði mað-ur sær í orðadrátti at sigaøvrigheitini nøkur orðundir nasar, kravdi lítiðtil, áðrenn viðkomandivarð ákærdur og dømdurfyri at sýna teimum høguharrunum ov lítla virðing.Ein slíkur órímiligur dóm-ur fyri ærumeiðing fallfyri knøppum hundraðárum síðan, tann 29.oktober 1904, í Føroyarætti:

Thi kendes for Ret:Tiltalte Fisker SigurdMarius Poulsen af Skop-en bør til Statskassenbøde 20 Kr. eller i Mang-el af denne Bødes fuldeBetaling hensættes isimpelt Fængsel i 4Dage. Han bør dertil ud-rede i Salær til Aktor,Fuldmægtig A. Samuel-sen og Defensor, Kasse-mester Danielsen 8 Kr. tilhver samt Halvdelen afde øvrige om Sagen for-bundne Omkostninger,medens Resten af dissebør udredes af detOffentlige.

Samanlagt mundi bótinog tað, sum loðaði uppi-við, snúgva seg um einar40 kr., og hetta var ikki

hiss inipeningur

í eini tíð, tádaglønin kanska

var millum eina og tværkrónur, kanska minni, ogneyvan hevur 22 áragamli fiskimaðurin í Skop-un átt nógv á kistubotn-inum at bøta við. Menbótin skuldi rindast í sein-asta lagi 15 dagar eftir, atdómurin var fallin;har vareingin bøn, skuldi slepp-ast undan at fara í fongs-ul.

Málið vakti meira ansog undran enn vanligtvar, og í Tingakrossi 23.marts 1904 stóð drúgv ogáhugaverd grein um tað,ið var farið fram. Greininbar heitið "Embedsmis-brug" og "Ærefornærm-else" og var undirskrivaðSandingur, (skal helst les-ast Sandoyingur) t.v.s.maður í ella úr Sandoy.Maður,sum búði á ella varheiman av Sandi, varð tásum oftast nevndur Heima-sandsmaður.

Harumframt hevði mað-urin við Føroya hvassastapenni, blaðstjórin á Tinga-krossi, Kristin í Geil, ið al-tíð royndi at lívga vanligafólkið móti dómsvald-inum, fylgt við tilgongdinifrá byrjan. Hann nevnirseinni sakarmálið DenSchrøter`ske Dobbeltsag,tí tað var tvíbýtt og snúðiseg í fyrstani bæði umærumeiðing og embætis-misnýtslu. Hin parturin ísakini var ikki ein og hvørHanus ella Janus, mensjálvur Johan HendrikSchrøter, sýslumaður áSandi frá 1898-1911.

Hittinorðaðurog braneggjaðursýslumaðurHann var ættaður úr Hval-ba og, sum so mangurhaðani, braneggjaður ogvæl skorin fyri tungu-bandið, og skemtisøgur-

nar um tann hittinorðaðasýslumannin eru nógvarheima á Sandi. Men hannkundi eisini vera í soharðhentur og bonskur íorðum og gerð. Hann vartingmaður í nógv ár, bæðifyri Suðuroynna og Sand-oynna, og fólkatingsmað-ur var hann eisini eittskifti – á mangan hátt ogeisini í politiskari merk-ing ein litfríður persónur.

Fyrstu árini sum polit-ikari varð hann av nógv-um mettur sum ein fræls-lyntur fólksins maður ogav summum ein sannurpolitiskur kollveltingar-maður. Bæði tjóðskapar-liga og hugsjónarliga láhann tá leingi mestsum ásama bógvi, sum JóannesBóndi og hansara menngjørdu seinni, men sohálsaði hann fullkomiligaum og vendi tjóðskapar-rørsluni, sum hevði fastarrøtur í Sandoynni, bakið.Eftirsíðan vandaði hannsær ikki altíð um orðini,tá hann forhánisliga tos-aði um hesar menn, sumvóru "befængte med dennationale Sygdom."

Í nevndu blaðgrein umærumeiðing og embætis-misbrúk, sum í inngang-inum hevur ein politisk-an farra, verður víst á, atsakarmálini sýna fram "etinteressant og talendeBillede af den Mand, hvis"Folkelighed" og "Frisind"engang nød saa stærk enTiltro hos den færøskeBefolkning." – Her verðurkanska sipað til fólka-tingsvalið 1884, tá flestuSandoyingar valdu Schrøt-er fram um Fríðrik Peter-sen prest. Av hesumskuldi prestur gerast soprippin, at hann søktistarv í Hvalba árið eftir, soSandoyggin kom at liggjaí prestaloysi trý ár.

Politiska søgan hjáSchrøter verður ov drúgvat greina her; men í ar-beiði sínum var hann soíðin at røkja tær embætis-skyldur, sum fylgdu viðsýslumansstarvinum, attað fall mongum fyribróstið, og hann ivaðistonga løtu um tignina ogvaldið, ið ein sýslumaðursum lógarinnar umboðhevði. Snobbuti hugburð-ur hansara mótvegis yvir-stættini dylist heldur ikki

burtur í orðum sum hes-um, ið einaferð vórugloppin honum av munni:"Embedsmændenes ogfolkets interesser ere ikkede samme," og tað varmangan rýtt honum umnasar.

Sigurd ikki borintil búgvið borðIkki kann sigast, at SigurdMarius Poulsen í Skopun,vanliga nevndur Sigurd íBúri, var borin til búgviðborð og skorin klæði.Hann vaks partvíst upp ífátækum korum í Havn,seinni hjá abbabeiggjan-um Klæminti í Búri ogommusystrini Sofíu Wenn-ingsted í Skopun. (Abbinog omman í Skopun vóruJóan Pauli í Flyttingi ogSigrid (Sigga) Maria Wenn-ingsted). Í sakarmálinumverður Klæmint eisininevndur fosturpápi hans-ara.

Orsøkin til hesa upp-fostran var m.a., at pápiSigurd, Jóhan Hendrik,doyði á ungum árum avsjúku. Mamman, Kristi-anna, ættað úr Mortans-stovu í Havn, giftist upp-aftur við Sigmundi Luca-sen í Skopun, sum nøkurár seinni gekk burtur íSkopunarfirði saman viðtveimum brøðrum og ein-um systkinabarni hjáfyrra manninum. Kristi-anna visti sær tí ikki onn-ur ráð enn at lata børniniupp í hendurnar á skyld-fólki og fara til Íslands atarbeiða. Har fann hon sotriðja mann sín, ið var Ís-lendingur.Tey búsettust íNeskaupstaði og havahóp av eftirkomarum har.

Søgan byrjar í februar1903 á grannastevnu íSkopun, og tá sýslumað-urin var liðugur at greiðatær fløkjur og trætur, sumframmi lógu, fór hann,sum tann nærlagdi em-bætismaður hann var, atkanna eftir, um Skopun-ingar mundu halda grinda-reglugerðina frá 5. febr.1872. Sum hann eygfórhvønn skut, varnaðisthann, at í grindabátinumhjá Sigurdi í Búri og Juli-usi Guttesen var ongingrindalína. Hetta var ikkieftir hansara høvdi, og tígav hann teimum tann18. februar strong skrivlig

boð og bað teir síggja til,at grindareiðskapurin varí lagi innan 1. juni 1903.Teir skuldu útvega tværlínur,15-20 favnar hvør, atbinda sóknaronglar í.

Umrøddi bátur er átta-mannafarið Hvalurin,sumsambært sýsluprotokoll-ini varð skrásettur viðsýslumerkinum SA 101tann 1. juni 1903. Báturinvar smíðaður í Nólsoytvey ár framman undan.Eigari stendur at veraSigurd Poulsen og for-maður Julius Guttesen.

Í november 1903 varSchrøter sýslumaður afturá umferð, og í Skopun fórhann sjálvsagt at fregnasteftir,um menn høvdu akt-að harraboðini sambært

grindareglugerðini. Hannhitti Julius og Sigurd ámáli og fór við teimuminn í ein goymslukjallaranorðanvert við Búrhand-ilin, har teir vístu honumein kveyl av togi, umleið23 favnar til longdar, sumteir goymdu har. Sýslu-maðurin helt rísin fyri, athetta rakk ikki til tværgrindalínur, ið skulduvera 15 favnar hvør, menav tí at lína fekst ikki íhandlinum um hettamundið, læt hann særlynda.Tó legði hann einavið, at tá talan var umtvær línur, skuldu teir

kvetta sundur í einastutta og eina langa, sosóknarkrókar kundu fest-ast í báðar.

Hetta vildu teir báðirtreyðugt gera og hildusum so, at tað kundi sakt-ans bíða, til grindaboðeinaferð komu. Ímeðanætlaðu teir at brúka lín-una til okkurt annað.Mensýslumaðurin helt uppásítt – línan skuldi kvettastbeinan vegin. Tó gjørdihann ikki meira burturúrtann dagin.

Dagin eftir, hetta vartann 20. november, varSmiril á Skopun við frakt,posti og ferðafólki.Tá vareingin havn har, so báturmátti fara út til skipið, ogSigurd í Búri var ein av

monnunum, sum fór um-borð.Ímeðan hevði Schrøt-er boðsent Juliusi ogkravt at sleppa í kjallaranat kanna línuna aftur. Ikkivar hann mjúkur, tá hannsá, at teir høvdu ikki akt-að, men fór í óðum verk-um og fevndi 15 favnarburturav, tók knívin úrslíðranum og kvetti ísama viðbragdi,hóast Juli-us, ið stóð sum hamskift-ur, bað hann lata vera.Eftir hetta hóvverkið fórhann skundisliga á dyr atskoða nøkur onnur al-menn arbeiði í bygdini.

Í "Kvørnini" nr. 5 frá 2002,sum verður útgivið av

Sands Bygdasavni erein áhugaverd søga

um ein fiskimann, sum ikki bakkaði fyriórætti. Frásøgnin er skrivað av Jens MariusHentze. Vit hava fingið loyvi til at endurgevahesa forvitnisligu frásøgn.

JohanHendrikSchrøter(1842-1911)

"Hatta var devil og nasvíst gjørt!"Søgan um ein bragdligan fiskimann

Sigurd Poulsen (1882-1977)

Legði í krovið ásýslumanninumInnafturkomin av Smirlifrætti Sigurd í Búri frábátsfelanum, hvussu sýslu-maðurin hevði hóreiggj-að sær, og sinnið kom íhann. Hann spurdi, hvarhasin f... Schrøter var ogfekk at vita, at hann varstaddur uppi í ánni ogsýnaði eitthvørt arbeiðihar. Onkur, sum var meiraundirbrotligur, hevði kan-ska lisið nakrar illbøniryvir kropsskinnið á gern-ingsmanninum, meðanhann var frástaddur, ogsíðani tagt; men Sigurdbakkaði ikki fyri einumsýslumanni. Hann fór viðsjógv á baki niðan í bygd-ina at hitta hann,og sigastmá, at í eini tíð, tá Føroy-ingar enn krupu fyri øll-um autoritetum, var taðvorðið sum djarvt av ein-um unglinga at leggjabeinleiðis í krovið á hæg-sta myndugleika í oynnivið hesum orðum: "Eghaldi, tað var devil og nas-víst av tygum at skeramær línuna sundur."

Schrøter gjørdist ikkisørt firtin og bað hannvara sín munn, tá hanntalaði við øvrigheitina.Meira varð ikki sagt teirramillum, tí hin hirdi ikki atsvara, men fór so nakka-fattur oman aftur í bygd-ina. Bygdarmenninir, iðvóru hjástaddir, roynduivaleyst at hyggja burturfyri ikki at bresta útúr,men Schrøter vendi særstrangur á málinum mótiteimum og segði: "Tithoyrdu, hvat hann segði,og eg stevni tykkum atvitna um tað!" Síðan bleivikki meira tosað,og menngjørdu arbeiðið liðugt,áðrenn farið varð at leitaupp mannin, ið dittaðisær at kalla sýslumanninnasvísan.

Álvarsamur og sinnis-rørdur kom Schrøter sam-an við kalsmanni sínuminn í Búrhandilin og kravdií lógarinnar navni at fáaupplýst navn og føðingar-dag hjá tí ósmædna ungastavninum, ið hevði ditt-að sær at tosa so óhøvisk-liga við ein embætismanní arbeiðsørindum, so mál-ið kundi meldast til fútan.Tá hann hevði sagt navnsítt og aldur, og Schrøtervar á veg út móti dur-unum, vendi Sigurd særso hissini til hinar, ið innivóru,og hevði fyri munni:"Eg veit ikki hvat! Hattagongur og sker reiðskap-in sundur hjá fólki."

At kallasýslumannin "hatta"Nú var eldur í koluni. Eittvar at brúka orðið nasvís-ur, men at kalla ein em-bætismann so niðrandiorð sum hatta var ovboð-

ið, og Schrøter kúvendiinnaftur at skriva upp ísvørtubók,og hann kravdiav teimum, ið hjástaddirvóru, at teir skuldu vitna írættinum. –

Orðið hatta kann sigastog fatast á so manganhátt, bæði skemmandi ogrósandi, t.d. hatta fitta,hatta raska, hatta býtta,hatta bartrogið, hatta væl-signilsið o.s.fr. og í mál-læruni verður tað bólkaðsum ávísingarfornavn ellabundið kenniorð; men íkæruni sum varð send tilfútan stutt eftir, tulkar ogtýðir Schrøter tað tildosmer ella æsel, ogKristin í Geil, blaðstjóri,gjørdi í Tingakrossi ikkisørt av gjøldri burtur úrmálfrøðini hjá Schrøter. –

Besta verjan sigst veraálop, og Sigurd í sínumlagi drálaði ikki, menkærdi sýslumannin fyri atmisnýta vald sítt sum em-bætismaður. Tá mennhøvdu gjøllkannað grinda-reglugerðina frá 1872,vísti tað seg nevniliga, athar stóð hvørki orð ellastavur, ið segði, hvussulong línan skuldi vera,bert at "enhver Baad(grindabátur) skal væreforsynet med behørigeLiner og Reb."..."Det paa-hviler Baadens Ejer atsørge for, at de nævnteRedskaber til enhver Tidhaves paa rede Haand ibrugbar Stand," o.s.fr., ogsostatt var einki hald íkrøvum Schrøters, menhann var lopin framav íillsinni.

Í rættinum varð upp-skot um semju lagt fram,og eftir tí skuldi Sigurdrinda 10 kr. í bót, meðanSchrøter fekk neps fyrisítt bráðræsi, og so skuldifriður vera. Men Sigurdsegði tvørt nei, tí ivaleystbæði eftir hansara og

bygdarfólksings metingvar atburður Schrøters soburturvið, at vert var atfara á botn í sakini. Máliðgjørdist drúgt í rættinum,møguliga tí sýslumaðurinvar sjúkur eitt skifti, ogdómur fall sum nevnt ikkifyrr enn seint í oktobermánaði, Men tað sumgjørdi mong bilsin var, athvørki orð ella eiðurspurdust burtur úr klag-uni móti Schrøter sjálv-um.

Í rættarúrskurðinumverður ført fram, at sýslu-maðurin við at kvetta lín-una "uden Ejerens ud-trykkelige Tilladelse maasiges at have overskredetGrænserne for sin Myndig-hed," og tí hevur loyptøði í ákærda, so hannsegði meira enn ætlað.Hetta kundi bera í bøtu-flaka, tá revsingin skuldiásetast og hevur kanskagjørt tað, tí ákærdi varðbert dømdur eftir revsi-lógini fyri at hava sagt, atslíkt sum sýslumaðuringjørdi í embætisørindumvar nasvíst, meðan taðikki kundi prógvast, atorðið hatta á nakran háttvar ærumeiðandi ella sagtvið háðandi tónalagi.

Júst eitt mál fyriKristin í GeilDimmalætting, har Rasm-us Effersøe var blaðstjóri,tekur ikki málið upp átungu, so vit hava bertsjónarmiðini og niður-støðuna í Tingakrossi atmeta eftir, tá takast skalsamanum. Kristin í Geildylur ikki fyri, at hannheldur dómin vera einaháðan móti øllum rætt-vísi.Tí, skrivar hann, máttihvør og ein, ið hevði fylgtvið málinum eins ogJeppe, tá hann vaknaði ísongini hjá baróninum,klípa seg í armin og hálvg-

um í ørviti spyrja: "Sovieg ella eri eg vakin?"

Her var eftir hansarameting alt vent á høvdið,tí embætismaðurin, sumhevði ábyrgdina av tí, iðhent var, og hvørs mistakvar so eyðsýnt, hann varfrídømdur, meðan vanligibygdarmaðurin, ið hevðisagt sína ærligu meiningrøttu løtuna á røttumstað, var knokkroyttur, sotað sveið í bollan. Saman-umtikið eru tað ikki per-sónarnir Sigurd Poulsenog J. H. Schrøter, ið verðaviðgjørdir,men ágangurinfrá yvirvøldini mótvegisvanliga føroyinginum, iðtolin gongur undir ok-inum og letur seg hund-fara av teimum høguharrunum.

Harðliga skrivingin mótimyndugleikunum elvditil, at Kristin í Geil fekknógvar og rættiliga stórarbøtur fyri sítt rættvísis-stríð á ymsum mótum.Sæð við nútíðar eygumvar hann eisini stundum íso bersøgin og bonskur;men við djørvu meining-um og hugsjónum sínumfekk hann vent hugburð-inum, so tað munaði, táverjast skuldi um skrivi-og talufrælsið og bøtastum lógligu rættindini ogkorini hjá teimum fátækuog veiku í samfelagnum.

At ein togendi og orð-ini nasvíst og hatta kunduelva til stórt sakarmál ogharðliga blaðskriving,kann tykjast láturligt ídag. Men lívskorini vóruøðrvísi fyri hundrað árumsíðan og hugsunarháttur-

in við. Fyri søgumonnum,ið hava granskað polit-isku søgu okkara, stendurSchrøter sýslumaður ámangan hátt sum eingáta, og hví hann var sosmásárur viðvíkjandi tí, iðher fór fram, er heldurikki lætt at skilja – fara vitat gita, so botnar tað kan-ska í onkrari politiskariillsemju við skopuningarSchrøter var sum áðurnevnt eisini skemtiligurmaður, og m.a. hevðihann fragd í at savna ogskriva niður illbønir, sagd-ar í grindadrápum. Hesarkundu vera nokk so bøll-utar, men sonn fragd fyrioyruni, tí tær komu fráhjartanum. Ein skal verðatikin við her úr grinda-drápi á Sandi. – Tá drápiðvar avhæsað, spurdi sýslu-maðurin ein av "savnar-um" sínum: "Nú! Hoyrditú nakra góða í dag?" Jú,svaraði hesin, hann hevðihoyrt eina spildurnýggja,sum ljóðaði soleiðis:"Hevði fanin etið garnar-nar á Tummasi í Luftini!"

Áttu grindabát menonga línuAt enda nøkur fá orðaftrat um menninar báð-ar, ið áttu grindabát, menonga grindalínu.

Juliusi Guttesen vakseisini upp í fátækum kor-um. Hannn varð føddur áVelbastað í 1877. Foreldr-ini,Gutta-Jóhanna og HansPetur úr Havn, áttu ikkisýru í vegg, so tey sluppuikki at giftast, men ar-beiddu sum arbeiðskonaog húskallur í Kirkjubø.

Gott samband var haðanitil Skopunar, og har vaksJulius upp hjá manni, iðnevndist Prest-Jógvan.Taðsigst,at fosturfaðirin skuldivera betri við hann ennvið síni egnu børn.

Julius segðist vera góð-ur vertskapsmaður, hevðiskemtaralyndi, og dámdivæl at spæla fólki skálka-puss, og onkur søgan erum tað:

Vanligt var tá í tíðini, atmenn fóru norður til Áirat keypa hvalatvøst, ogskopuningar førdu eisinimangan farmin haðani.Einaferð, ið teir vórukomnir norður við átta-mannafari, har Julius varformaður, noyddust teirat bíða nakrar dagar, tíeingin hvalabátur var inn-komin. Hetta hendi sojavnan, og tá plagdumenn at búleikast í onkr-um neysti ella hoyggj-húsi, meðan teir bíðaðu.Tað tímdi Julius ikki, oghann fór tí at gremja segfyri bóndanum í Streym-nesi um, at tað var spell,at hann, stórkeypmaðurúr Skopun, nú mátti liggjaher í einum neysti og rotagron, meðan neyðardýriðPetur Kristjan, ið var uttan-búðarmaður hansara,máttitaka sær bæði av handliog kríatúrum einsamallurhar suðuri.

At so fínur handilsmað-ur skuldi hølast millumkíkar og sildagørn, barikki til, helt Streymnes-bóndin, og tí varð Juliusboðin til háborðs í góðu-stovu og fekk heita songhjá bóndanum hesa vik-una, meðan teir bíðaðueftir tvøsti. Bátsfelagarnirfingu tó ikki somu sømd-ir.

Ein onnur skemtisøgaum Julius er frá einumslupptúri í Íslandi, ellamøguliga var hann tillands har yviri:

Hann hevði loypt út íorð, at hann var hálvlærd-ur djóralækni, og hettavar komið einum bóndafyri oyru, sum hevði sjúkakúgv. Hesin sendi tí boðeftir Juliusi og bað hannblessaðan koma og hyggjaat beljuni. Jú, Julius heltseg til,men sjálvsálitið varkanska ikki so gott, nú iðá stóð, og tí bað hannonkran av feløgum sínumkoma við. Ikki var hannheilt álviligur, tá hannhevði hugt at kúnni, menpeikaði á afturpartin ogspurdi eitt sindur fjáltur-stungin: "Er hon blauthérna?" Tá var ringt atbara sær hjá hinum skips-felagunum, ið hjástaddirvóru, so teir smoygdu særá dyr. – Men onkur góðráðini mundi bóndin fáafrá Juliusi, tí hvørja ferð,hann kom aftur hagar á

Síða 23Nr. 296 - 26. juni 2003

Julius Guttesen (1877-1949)

Jóan Jákup Joensen avdúkar minnisvarðan1. januar 1955.

Framhald á næstu síðu

Síða 24 Nr. 296 - 26. juni 2003

plássið,varð hann fagnað-ur við orðunum: "Hérnakemur læknin blessaður!"

Julius var dúgligur sjó-maður bæði á nær- ogfjarleiðum, og sigldi m.a.fleiri ár við trolara yviri íKanada. Tá hevði hanneisini sonin Rikard, ið varblaðungur, valla meiraenn 12 ára gamal, við sær.Rikard kom seinni at telj-ast millum frægastu trol-aramenn okkara. Juliusdoyði í 1949.

Sigurd í Búri hevði ikkisama skemtaralyndi sumbátsfelagin,men var álvara-maður í brún og brá. Jayvirbragdið kundi vera sostrangligt og álvarsamt, attú sum óviti var ikki heiltálviligur at møta honum ávegnum. Hann var heima-maður, fekst mest við út-róður og velting og stíl-aði eisini fyri ymiskumbyggiarbeiðum, m.a. teirriseinnu (ovaru) brúnnium Stórá norður á Skerið.Neyvan var hendan brúgv-in ætlað til tunga ferðslu,og tí vóru menn ivasamir,tá tungi steinurin tilminnisvarðan skuldi drag-ast eftir henni í fimmtiár-unum. Men væl varstoypt og laðað, so ikkibilti. Hóast steinurin vig-aði eini 5-6 tons, varðhann drigin yvirum í øll-um góðum eftir jarnplát-um. Og í mong ár skorð-aðu tunglastaðir bilar segeftir brúnni, uttan at honkvinkaði stórvegis.

Sigurd var ein av for-sprákarunum, tá verkfalltók seg upp undir fyrstuhavnargerðini í Skopun,og í tríatiárunum sathann eina setu á tingi fyrisjálvsstýrisflokkin. Hannvar eisini kommunu-stýrisformaður tey ringukreppuárini. Nógv avættarfólkunum hjá Sig-urdi hava livað høgan ald-ur, og sjálvur var hanneinki undantak, hannandaðist nærum 95 áragamal. Veltingarhuginhevði hann góðan til taðseinasta, og tá onkurhevði at honum, at hanngekk og knossaðist einsa-

mallur á trøðni, svaraðihann bert so turrisliga:"Heldur tú, eg leggi pettií, um eg liggi deyður íeplaveltuni!" – Hettakundi eisini saktans boriðá, tí dagin fyri, hanndoyði, var hann í bønumvið hakanum.

Bæði álvaramaðurin ogskemtarin seta sín dám áheimbygdina, og taðgjørdu hesir báðir, hvør ásín hátt eisini.Skopun áttihóp av skemtarum,álvars-monnum og konubrot-um, sum hava avrikaðnógv, ið vert hevði veriðat skrivað um. Sum niður-setubygd, ið var skurv-blandingur av ognarleys-um fólki úr øllum heraðs-hornum, fekk hon serlig-an dám,sum gomlu bónda-bygdirnar ikki høvdu ogneyvan vildu hava. Far-leiðin norður og suðurum Fjørð gekk mestapart-in um bygdina, og nógvfólk, bæði høg og lág ogikki altíð "Guds bestubørn", fingu innivist ogkundu støðast har í ár ogmánaðir, nøkur alt lívið.Hetta fekk einaferð einskilamann – eina av hes-um bulmiklu kemp-unum, sum Viderø prest-ur skrivar um í søgumsínum – at ilskast og takaí so rívan til, tá hannfrætti um okkurt landa-strok, ið skuldi falla ásóknina: "Ja, tað ber tilgóðin, tað sum ikki færpláss í helviti, tað kemurtil Skopunar!

Men úr hesum fremm-anda blóði aldust undanharðbalin ættarlið, iðmegnaðu at búleikastundir kargastu korum ogskapa teimum, ið aftanákomu, sømilig livilíkindi.Minnisvarðin, har nøvn-ini á øllum teimum, iðfarnir eru í bjørgum og ásjónum, standa, greiðir ásín hátt frá lívskorunum,ið stundum kundu fáatann sterkasta at falla ífátt – Tó, sum seinastuskaldaorðini á nevndasteini siga: "...bátar rógva,har bátar róðu. Bygdinlivir."

Framhald av undanfarnu síðu

Vit hava í blaðnum í daglýsing av tveimum mál-um, sum geva eina greiðamynd av støðuni á rættar-økinum. Hóast frásagnir-nar eru um Elektron ogRealin, so snúgva málinisum so seg als ikki umhesar stovnar.Tey snúgvaseg um eina politiska/um-sitingarliga skipan, har alsongar reglur eru fyrinøkrum sum helst. Taðeinasta, sum tað snýr segum, er "politiska viljan",og so skal alt annað lagasttil hetta.

Umframt tey mál, sumher eru umrødd, eru tveyonnur mál av líknandislagi komin fram júst íhesi vikuni. Annað er um"Jógvan S" ella gamla"Ågot". Við øllum tí fyri-varni, sum vit hava fyrilandsstýrismálanevndini,er nóg mikið í hesummáli, sum kann undra.Ikki minst at eitt slíkt málkundi verða avgreitt eftirminni enn eina viku tilein floksfelaga hjá lands-

stýrismanninum. Hetta ersera margháttligt, tá hugs-að verður um, at samilandstýrismaður ikki av-greiddi eitt tað einastamál viðvíkjandi fiski-monnum, meðan hannvar í starvi. Einastu málsum eru avgreidd í Før-oya Rætti. Og meðanhann kundi avgreiða eittmál, sum var grundað áeina sera ógreiða lóggávutil fyrimuns fyri borgaraní hesum førinum, noktaðihann við als ongumgrundarlagi fiskimannisjúkraviðbót, sum hanngreitt átti rætt til, sumrætturin seinni hevurstaðfest. Hervið er enneinaferð váttað, at máls-viðgerðin "í den grad" ertreytað av, hvønn og hvatmálið snýr seg um.

Hitt málið er viðvíkj-andi navnalóggávuni, harumboðsmaðurin hevurstaðfest, at kunngerð hjáHøgna Hoydal meira vargrundað á persónligu fat-anina hjá Høgna, enn

hvat lógin sigur.Hóast taðfyrivarni, vit annars havafyri umboðsmanninum,kann staðfestast, at hettaer júst tað sama, sum erhent í málinum um per-sónsupplýsingar.

Alt hetta kemur afturatøllum teimum dømum,sum vit annars hava lýsther í blaðnum, og sumskapa ein grundaðan ivaum,hvørt vit eru eitt rætt-arsamfelag.

Ein fær marruna bertvið hugsanina um, atpolitikkarar við eini slík-ari rættarfatan krevja yvir-tøku av rættarskipaninisum skjótast.Marran verð-ur ikki minni av, at hjá tí,sum kann steðga hesum,er tað bert ein spurning-ur um ráðini, fyri at hettaskal verða gjørt.

Tað ræðandi er, at althetta kann ganga fyri viðmedvirkan frá embætis-verkinum, sum fyri einstóran part er nýtt, ogsum skuldi umboða einarættarliga rætta umsiting.

Men tað tykist, sum at herber alt til. Og serliga ígreinini um Realin sæst,at tað er ikki mark fyri,hvørjar manipulationirkunnu gerast fyri at fáaætlaða roknistykkið atganga upp.

Sum kunnugt skal løg-tingið eitast at vera eftir-litsmyndugleiki hjá lands-stýrinum.Tað, at slíkt sumhetta kann henda tanndag í dag, vísir virði í hes-um. Tað er greitt, at teymál, sum verða tikin upp,eru grundað á, hvatiðpolitiskt loysir seg, ogkann tí ikki verða tikið íálvara.T.d. er tað ikki, einsum hevur klovið í tveyum tað greiða lógarbrot-ið, sum Jørgen Niclasenframdi móti einum –enntá sjúkum – eygleið-ara.Hinvegin varð av ting-inum kávað útyvir hettalógarbrot.

Men hetta er tað, sumhendir í einum landi viðavgjørt ongum andstøðu-flokkum.

Annars kann sigast umnýggjasta álitið, at her ertalan um somu plátuna,vit hava hoyrt í so nógvár. Uttan mun til umstovnurin er væl fyri ellailla fyri, og uttan mun tilum tað er stór ella lítil til-gongd, so er tilmælið taðsama, nevniliga niður-skurður uppá 30%, tá tal-an er um teir stóru botn-fiskastovnarnar tosk, hýsuog upsa.

Men tað fæst ikkiminsta svar uppá teirspurningar, sum fiski-menn seta sær um tørv-andi samband millummetingar og veruleika,sum so ofta er víst á av FF.Hvør frágreiðing verðurgjørt sum um hon vartann fyrsta.Tá slepst und-an at sammeta, hvussugongdin hevur verið íveruleikanum í mun tiltað, sum mett varð.

Tað skal ikki farast ísmálutir í tilmælinum áhesum sinni. Her skalbert verða nevnt eitt"smáting" viðvíkjandi hýs-uni. Í fjør varð mælt til at

minka veiðitrýstið á hýsuvið 35%.

Í ár er gýtingarstovnur-in munandi størri,hann erøktur frá 63 til 73.000 t.Veiðitrýstið er júst taðsama. Men nú skal veiði-trýstið minkast við 36%!

Vit kunnu eisini nevnasvartkjaftin. Í 2002 mæltiICES til at veiðan eftirsvartkjafti gjørdist minnienn 600.000 t. Veiddvórðu uml. 1,5 mil. tons.Og hetta hevur veriðveiðan í fleiri ár. Hóasthetta eru tey 600.000 t.,sum kunnu veiðast,hækk-að til 925.000 t. ella viðmeira enn 50%. Hvussu ívíða verð skal ein kunnataka eina slíka ráðgeving íálvara!

Vit hava sera lítið álit áICES og teirra umboð íFøroyum. Vit skulu ikkitroytta okkara lesarar viðendurtøku av okkara vælundirbygdu grundgeving-um fyri hesi hugsan. Mentann, sum hevur hug,kann fara inn á okkaraheimasíðu: www.fiski-mannafelag.fo og undir

Ársfrágreiðingar ber til atfinna okkara sjónarmið.

Framvegis ósvaraðispurningurin: Hvathendi við toskinum Ein spurningur, sum alsikki svar er komið uppáfrá fiskifrøðingum, erhvatið hendi við tosk-inum (og hýsuni) í 1993og 1994. Toskurin hvarvnæstan hesi árini, uttan athetta varð forútsæð avfiskifrøðingum, og hannkom eisini aftur í 1995beint í stríð við tað, sumfiskifrøðingar mettu.

Fiskifrøðingar hava inn-til í ár hildið fast um, attað var ovveiða, sum varorsøkin til hetta.

Fiskimenn eru tó púrasannførdir um, at hetta erí hvussu er ikki øll orsøk-in.

Vit kunnu her endur-geva tað, sum Olaf Olsensigur við danska FiskeriTidende tann 13. juni umhendan spurningin:

Jeg tror ikke, at det varoverfiskeri, som var årsag-en til torskens nedtur i

begyndelsen af 90-erne,da Færøerne oplevedesin værste krise i fiskeri-et. Det var fiskens føde ihavet som svigtede. Daføden kom igen fra midt-en i 90-erne var torskenigen med det samme ihavet omkring Færøerne.Og så fangede vi fisk påny.

Hetta eru eisini sjónar-mið, sum vit hava førtfram. Men tey fáa sjálv-sagt eyka vekt, tá tað erein maður sum Olaf Ol-sen, sum eisini stenduraftanfyri tey við tí kunn-leika, hann hevur til fiski-veiðu.

Í sama Fiskeri Tidendesigur Hjalti í Jákupsstovu,at "på Færøerne er bio-logerne om ikke ligefremelskede, så i hvert faldrespekterede i debatter-ne og samarbejdet."

Tað hevði nú veriðmeira sannførandi umhesi sjónarmið vórðu settfram av onkrum øðrum.

Tilmælið frá ICES:

Sama plátan

Svarta rættarloysi í landinumTað gerst greitt fyri hvønn dag sum gongur, at í Føroyum hava vit eitt skipað rættar-og lógloysi, har stórt sæð øll gera, júst sum tað passar teimum.

Nú er árliga tilmælið komið frá ICES. Vit endurgeva í blaðnum samandráttin í álit-inum. Tey, sum hava hug at lesa alt álitið, kunnu síggja tað á heimasíðuni hjá Fiski-rannsóknarstovuni: www.frs.fo

Sambært avtalu hava vit gjørt eina uppgerð av, hvussustórt ískoytið frá føroysku rækjuvinnuni var til sam-felagsbúskapin í 2001 og 2002.

Uppgerðin byggir á niðanfyri nevnda grundarlag ogfyritreytir.

Grundarlagið fyri uppgerðiniUppgerðin byggir á upplýsingar, sum Felagið Rækju-skip hevur útvegað frá 8 føroyskum feløg-um, ið havarikið rækjuskip, og frá 2 feløgum, sum hava framleittburtur úr rækjum í 2001 og 2002.

Upplýsingarnar fevna millum annað um roknskapar-tøl fyri nettosølu, útflutning, hýrur, íløgur og sundur-greinaðan kostnað v.m. Eisini er upplýst, hvussu stórurpartur av kostnaðunum/íløgunum, feløgini meta,verð-ur keyptur frá føroyskum virkjum.

Viðmerkjast kann, at í einum føri, har eitt felag ikkihevur latið tær umbidnu upplýsingarnar, hava vit sam-an við Felagnum Rækjuskip mett um sølu og hýrurv.m.

Harumframt hava tvey feløg ikki mett um, hvussunógv av kostnaðunum/íløgunum er frá føroyskumvirkjum. Í hesum førum hava vit roknað við samamiðal lutfalli sum fyri hini feløgini.

Tær av okkum gjørdu metingar verða ikki mettar athava nakran serligan týdning fyri uppgerðina.

FyritreytirnarVit hava roynt, har tað er gjørligt, at nýta tær fyritreyt-ir til uppgerðina, sum eru tøkar hjá tí almenna, so sum"Hvítu bók" v.m. Í øðrum førum hava vit gjørt okkaraegnu metingar av hesum. Fyritreytirnar eru valdar ísamstarvi við Magna Laksafoss, búskaparfrøðing.

Viðmerkjast skal, at valið av fyritreytum sjálvandihevur stóra ávirkan á uppgerðina, serliga fyritreytinum, hvussu tær almennu inntøkurnar verða nýttar.

Niðanfyri hava vit lýst tær mest týðandi fyritreytir-nar.

ÁrsverkÁrsverk beinleiðis innan rækjuvinnuna eru útvegaðfrá omanfyri nevndu feløgum. Ársverk frá avleiddumvirksemi og almennum virksemi v.m.eru roknað út fráhesum miðal lønum pr. ársverk í túsund krónum:

Skipasmíð og annað viðlíkahald . . . . . . 200Flutningsvirki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275Handlar o.l. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200Alment virksemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200Pensiónir og forsorg (flytingar) . . . . . . 100

Lønarpartur í avleiddum virksemiRoknað er við, at lønarparturin hjá teimum virkjum íFøroyum, sum útvega vørur og tæn-astur til føroyskurækjuvinnuna í miðal er 30% í mun til søluna.

Inntøkur til tað almenna– skattur og avgjøld v.m.Roknað er við, at 40% í inntøkuskatti í miðal verðaafturhildin av lønini, sum er við í uppgerðini. Harum-framt verður roknað við, at tað í miðal áliggur 35% íavgjaldi upp á nýtslu í Føroyum, t.v.s. mvg og onnurpunktgjøld v.m.

Býtið av almennum útreiðslumog lønarparturin av hesumRoknað er við, at tað almenna brúkar inntøkurnar,sum stava frá rækjuvinnuni, í sama lutfalli, sum tann al-menna nýtslan var í 1997. Nýtslubýtið í 1997 fram-gongur av "Hvítu bók". Okkum vitandi eru nýggjariupplýsingar ikki tøkar.

Síða 25Nr. 296 - 26. juni 2003

TÍÐINDASKRIV frá Felagnum Rækjuskip:

Uppgerð av ískoyt-inum frá føroyskurækjuvinnuni tilsamfelagsbúskap-in í Føroyum

Uppgerðin – høvuðstølNiðanfyri hava vit víst samandráttir av høvuðstølunum í 4 talvum.

RoknskapartølTølini niðanfyri vísa ein samandrátt av útvegaðu upplýsingunum frá feløgunum,sum uppgerðin byggir á.

22000022 22000011Útflutningur (mió.kr.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 313Hýrur og løn til føroyingar (mió.kr.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 86Ársverk til samans, føroyingar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 276Keyp av vørum, tænastum og íløgum frá føroyskum virkjum (mió.kr.) . . . . . . . . . . 117 126

Ískoyti til samfelagsbúskapin í FøroyumNiðanfyri er gjørdur ein samandráttur av beinleiðis ískoytinum til samfelagsbúskapin í Føroyum. Útrokningar-nar lýsa, hvussu nógvar lønir vórðu útgoldnar til føroyingar frá tí vinnuliga virksemi, sum beinleiðis og óbein-leiðis stavar frá rækjuvinnuni í Føroyum.

22000022 22000011mmiióó..kkrr.. ÁÁrrssvveerrkk mmiióó..kkrr.. ÁÁrrssvveerrkk

Løn beinleiðis frá rækjuvinnuni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 276 86 276Løn frá beinleiðis veitingum til rækjuvinnuna . . . . . . . . . . . . . 35 173 39 184Løn frá avleiddum virksemi (multiplikatorvirkningur) . . . . . . . 24 118 25 126Løn til samans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 567 150 586

Tær einstøku útrokningarnar omanfyri lýsa:· løn til føroyingar, sum sigla við føroyskum rækjuskipum ella framleiða burtur úr rækjum á føroyskum virkjum.· løn frá føroyskum virkjum, sum stavar frá sølu til rækjuvinnuna, t.d. virki viðvíkjandi skipa-smíði og øðrumviðlíkahaldi, reiðskapi, flutningi og øðrum tænastum v.m.

· løn, ið stavar frá tí virksemi, sum nýtslan av omanfyri nevndu lønum viðførir.

Inntøkur til tað almennaNiðanfyri er vístur ein samandráttur av inntøkunumtil tað almenna v.m.

22000022 22000011mmiióó..kkrr.. ÁÁrrssvveerrkk mmiióó..kkrr.. ÁÁrrssvveerrkk

Beinleiðis inntøkur til tað almenna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 82Avleiddar inntøkur til tað almenna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 63Beinleiðis og avleiddar inntøkur til tað almenna í alt . . . . . . . . 136 145Lønarpartur av útreiðslunum hjá tí almenna,

íroknað multiplikatorvirkning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 667 119 709

Sum nevnt omanfyri, skapti rækjuvinnan eitt lønargrundarlag upp á umleið 150 mió.kr. í 2001 og 141 mió.kr. í2002. Beinleiðis inntøkan til tað almenna er inntøkuskattur og nýtslugjøld, sum stava frá nevndu lønum.

Avleiddar inntøkur til tað almenna viðvíkja inntøkum, sum stava frá tí virksemi, sum tær almennu útreiðslur-nar føra við sær.

Sum nevnt omanfyri, byggja útrokningarnar av avleiddum inntøkum til tað almenna á ta fyritreyt, at tað al-menna brúkar inntøkurnar, sum stava frá rækjuvinnuni í sama lutfalli, sum tann al-menna nýtslan var í 1997. Uminntøkurnar frá rækjuvinnuni t.d. ikki verða brúktar, hevði ikki verði talan um avleiddar inntøkur til tað al-menna.

Samlaðar lønir og ársverkÚt frá omanfyri vístu tølum er niðanfyri gjørd ein sundurgreiningav samlaðum lønum og ársverk-um:

22000022 22000011mmiióó..kkrr.. ÁÁrrssvveerrkk mmiióó..kkrr.. ÁÁrrssvveerrkk

Løn beinleiðis frá rækjuvinnuni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 276 86 276Løn frá veitingum til rækjuvinnuna,

íroknað multiplikatorvirkning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 291 64 310Løn frá almennum tænastum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 214 54 228Flytingar til pensionistar v.m. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 300 *) 32 319 *)Løn frá veitingum til tað almenna,

íroknað multiplikatorvirkning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 153 33 162Samlað løn og ársverk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 1.234 269 1.295Herav treytað av almennari nýtslu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 667 119 709

*)Ársverk fyri pensionistar v.m. eiga at lesast sum tal av pensionistum v.m.

NiðurstøðaVíst verður til omanfyri vístu talvur, sum lýsa høvuðstølini frá uppgerðini fyri 2001 og 2002 og tær fyritreytir,uppgerðirnar byggja á.Høvuðsniðurstøðurnar fyri 2002 eru hesar:· Beinleiðis løn til føroyingar frá rækjuvinnuni og avleiddum virksemi er umleið 141 mió.kr. ella 567 ársverk.· Beinleiðis inntøkur til tað almenna (Landskassin og kommunurnar), frá rækjuvinnuni og avleiddum vinnulig-um virksemi eru upp á um-leið 77 mió.kr.

· Beinleiðis og avleiddar inntøkur til tað almenna eru upp á umleið 136 mió.kr. Lønarparturin av útreiðslunumhjá tí almenna, íroknað multiplikatorvirkning, er upp á umleið 112 mió.kr., svarandi til umleið 667 ársverk.

· Samlað løn og ársverk, sum stava beinleiðis og óbeinleiðis frá rækjuvinnuni og frá teim-um al-mennu útreiðsl-unum, sum hesar fíggja, eru upp á umleið 253 mió.kr., svarandi til um-leið 1.234 ársverk.

Hóast valdu fyritreytir sjálvandi hava ávirkan á uppgerðina,meta vit, at uppgerðin gevur eina veg-leið-andi myndav ískoytinum frá føroysku rækjuvinnuni til samfelagsbúskapin í Føroyum.

KPMG statsaut. revisorar Sp/fTórshavn hin 12. juni 2003

Árni Ellefsen Finnbjørn Zachariasenstatsaut. revisor cand.merc.aud.

Síða 26 Nr. 296 - 26. juni 2003

Á degi í trongd míni eg søkti tilHarrans, á nátt eru ótroyttiliga

rættar út mínar hendur.Sl. 77,3

Undir Irak-krígnum í vár var ein amerikonsk krígs-tyrla skotin niður.Tyrlan mátti neyðlenda í Iraksk-um øki, og flogskipararnir rímdu burtur frá henni.

Teir vórður kortini funnir og settir í Irakst fanga-tippi.

Har fingu teir vánaliga viðferð og vánaligan kost,og mistu 12 kilo teir 21 dagarnar teir sótu inni-stongdir.

Tíðin í fangatippinum var eisini ógvuliga vanda-mikil, tí amerikanarar bumbaðu. Bygningurin viðsíðuna av har teir sótu var bumbaður, og ein stein-ur kom sendandi inn til teirra.

Í eini sjónvarpssending søgdu teir frá tí, teir upp-livdu.

Tá verturin spurdi, hvar teir fingu tað innarustyrkina frá, svaraðu báðir: "Frá Guði!"

Síðani greiddu teir frá, at teir bóðu nógv til Guð,og settu álit sítt á hann.Teir gjørdu eins og Ásaf: "Ádegi í trongd míni eg søkti til Harran, á nátt eruótroyttiliga rættar út mínar hendur".

Í einum fangatippi eru allir vegir stongdir, og allarhurðar væl læstar.Vakt er eisini, ið ansar eftir fang-unum. Eingin og einki skal út úr klivanum.

Kortini er altíð ein vegur opin – bønarvegurin.Hann er farbarur dag og nátt, í krígstíð sum í

friðartíð og í vánaligasta fangatippi, sum í mætastukirkju.Har allar hurðar eru læstar,er kortini hurðintil Guðs oyru og hjarta opin.

Eitt fangatippi kann eisini verða eitt loynikamar,har menniskju við neyð og tøkkum sínum koma tilGuð.

Á náttartíð hildu Paulus og Silas bøn og sunguGuði lovsangir í fangatippinum í Filippi.

ÁÁpp.. 1166,,2255..

Bøn er ikki bundin at ytru umstøðunum, men athjartalagnum.

Gakk bønarvegin, søk Harran og rætt hendur tín-ar móti honum,og bið hann taka ímóti tær og leiðateg.

Tá gert tú somu royndir sum tyrluskipararnir ogPaulus og Silas gjørdu – at Guð heldur orð, hoyrirbønir og hjálpir í neyð.

Eingin fer óhjálpin frá honum, sum í álvara kem-ur til hansara.

"Bøn, er at siga Jesusi frá tíni støðu".OO.. HHaalllleessbbyy

O, lær okkum Harri at biðjaí eyðmýkt at ákalla teg,so vesala orðið vit siga,til faðirin finnur veg.

Ms. 251

Tá fangatippiðvar loynikamar

TToorrlleeiiff JJoohhaannnneesseenn

GGUUÐÐSSOORRÐÐ

Vanliga bera vit ikki tíð-indini um, hvør ið verðurriddari av Dannebrog.Hetta er eitt evni, sumverður nóg væl lýst avhinum fjølmiðlunum.

Men vit fara tó at geraeitt lítið undantak og faraat lýsa ein riddara, sumumvegis hevur eitt vistsamband til FF-blaðið.

Vit sóu um dagarnar ídanska blaðnum Jydske

Vestkysten, at millum teyhundrað, sum ein daghøvdu verið og takkaðdrotningini, var "politi-mester Johan Evensen" íVarde, sum var útnevndurtil riddara av Dannebrogav fyrsta stigi.

Hetta var eitt navn sumljóðaði sera kent. AnnaEvensen, sum fyllir nógv íFF-blaðnum í hesum tíð-um,hevði jú bæði ein sonog ein verson, sum kallað-ust Johan Evensen. Taðkundi skjótt staðfestast, athesin Johan var ikki ætt-aður frá soninum. Menhann kundi væl veraættaður frá dóttrini Mar-grethe Frederikke, sumvar gift við systkinabarnisínum Johan Evensen,sonur Jóan Petur Even-sen. Tey bæði búði eitttíðarskeið í Grønlandi,harJohan var "kolonibestyr-er".

Vit gjørdu ikki mætarienn at senda politimeist-aranum í Varde teir partarav frásøgnini hjá lang-ommuni, sum longu eruprentaðir. Hann gjørdivart við seg í stundini ogváttaði, at hann var abba-

sonur tey bæði Johan ogMargrethe Frederikke, oghann var sera áhugaðurfyri søguni hjá langomm-uni.

Hann lovaði, at vitskuldu frætta frá honumaftur um abban og omm-una, so kanska kunnu vittann vegin fáa enn eittíkast til søguna hjá hesiáhugaverdu familiu.

So mikið kann fáastburtur úr at lesa listanyvir tey, sum hitta drotn-ingina!

Ingeborg, sum helthús hjá EvensenInntil vit frætta meirakunnu vit endurgeva einamynd av Ingeborg Ander-sen, sum helt hús hjáEvensen familjuni, meðanhon var í Grønlandi. Honvar ein rættiliga merkis-

verd kvinna. Hon var ætt-að úr Bregninge, harEvensen hjúnini endaðusínar dagar, og har frá-søgnin hjá Onnu Evensenvarð skrivað niður. ÍGrønlandi lærir hon seggrønlendskt og skrivarnógv niður um sínar ferð-ir í Grønlandi.

Aftaná tíðina í Grøn-landi fer hon til Argentinaat vera lærari hjá børn-unum hjá beiggja sínum.

Í 1924 kemur hon tilBregninge og fer at haldahús hjá Onnu Evensen,inntil hon doyr í 1927.Eftir tað yvirtekur Inge-borg húsið og býr herrestina av lívinum, eini 30ár.

Sum skilst koma vit atfrætta meira um hesagreinina av ættini.

Johan Evensen fingiðriddarakross av 1. stigi

Ingeborg Andersen,sum helt hús hjá Johanog Margrethe FredrikkeEvensen og seinni hjáOnnu sjálvari.

Johan Evensen, langommu-sonur Onnu Evensen, var umdagarnar útnevndur til riddaraav Dannebrog av 1. stigi.

Seinnapartin í dag ferOljumálaráðið at lata itali-enska oljufelagnum ENIDenmark BV góðkenningat fara undir leitiboringeftir olju í loyvisøki 002 áføroyska landgrunninum.

ENI Denmark BV erfyristøðufelag í ENI sam-takinum, har ENI Den-mark BV og Føroya Kol-vetni umboða ávikavist75% og 25% av loyvinum.

Boriskipið Belford Dol-phin, sum skal borabrunnin hjá ENI samtak-

inum, er á veg móti Før-oyum og verður vænt-andi á boristaðnum einav nærmastu døgunum.

Loyvisøkið liggur í einlandssynning úr Føroyumvið landgrunsmarkið mill-um Føroyar og Bretland.Brunnurin verður borað-ur á Marimas leitimið-inum á 60° 29' 46.78''Nog 04° 47' 30.85'' V. Hav-dýpið á staðnum er 1048metrar.

Boringin er mett at takaslakar 2 mánaðir.

ENI er nýggja navniðhjá oljufelagnum Agip.Brunnurin skuldi sam-bært leitiloyvinum veriðboraður í 2002, men ENIsøkti um og fekk loyvi atútseta boringina eitt ár, avtí at úrslitini frá leitibor-ingunum í 2001 vístu, atjarðfrøðiligu viðurskiftiniá føroyska økinum sumheild vóru øðrvísi, ennroknað varð við framman-undan. Hetta kravdi, at ar-beiðið, sum til tá var gjørtá økinum, varð endur-

skoðað.Boringin hjá ENI er

fjórða leitiboringin á land-grunninum. Tríggjar bor-ingar vóru í 2001.Sambærtloyvistreytunum skulu olju-feløgini bora tilsamans 8brunnar innan 6-áraloyvisskeiðið er runnið.

Fleiri upplýsingar fáastvið at venda sær til Olju-málaráðið, telefon 357070ella t-post: omr@omr.fo.Ella á heimasíðuni:www.omr.fo.

TÍÐINDASKRIV frá Oljumálaráðnum:

Borigóðkenning til ENI Denmark BV

– Eg vænti, tað verðurgreitt um eina viku ellaso, um og nær fiskavirkinileggja stilt, sigur Agnar Jen-sen, sum starvast í Vinnu-húsinum.

Seinastu 2-3 árini hevurVinnuhúsið skrásett, nærtey ymisku fiskavirkini,sum plaga at leggja stilt 1-3 vikur um summarið,fara í summarfrí.

Agnar Jensen,sum starv-ast í Vinnuhúsinum, sigur,

at drúgva verkfallið, sumvar á privata arbeiðs-marknaðinum,hevur seink-að hesi ætlan, soleiðis athon enn ikki fyriliggur.– Undir vanligum um-støðum skuldi frítíðinlongu verið greið, men táið vit tosaðu við leiðslur-nar á fiskavirkjunum und-ir verkfallinum, vistu teyeinki at siga um, hvussuverður í summar.Agnar vísir á,at tað er ikki

Vinnuhúsið, sum leggurfrítíðina hjá fiskavirkis-vinnuni, men hetta er eittarbeiði, sum Vinnuhúsiðger fyri limirnar í Ráfiska-keyparafelagnum.Hann sigur, at tað eruvirkisleiðslurnar sjálvarsum avgera, um og nærfarið verður í summarfrí.– Fleiri orsøkir eru til, atheildarætlan verður løgdyvir frítíðina. Ein er, atskipini skulu vita, hvørji

virkir eru opin, og hvørjiikki eru.Hann vísir á, at summivirkir ynskja at fremjaábøtur og møguligar broyt-ingar um summarið.– Tá kann tað vera heppið,at steðgur er í framleið-sluni eina tíð, sigur AgnarJensen.

© Vilmund Jacobsen,Sosialurin

Verkfalsrakt summarfrítíðarætlan

Síða 27Nr. 296 - 26. juni 2003

Sum flestøll vita, er heim-urin býttur upp í lágløn-ar- og hálønarøki, har viteru ein partur av tíseinna. Hetta ger tað, atláglønarøkini eru prin-sipielt ein hóttan móti ar-beiðsplássunum á háløn-arøkinum, tá tað altíð vilvera freistandi hjá ar-beiðsgevarum at fáa særarbeiðsmegi við lægriløn.

Hetta hevur ikki minstvíst seg innan sjóvinnu,har arbeiðsmegin er sera"mobil". Hetta er upprun-in til hentleikafløggini,har reiðarar kunnu vinnanógvan pening uppá athava bíliga arbeiðsmegi.

Fakfelagsrørslan á øki-num hevur so roynt atstríðast móti hesum.Hetta verður lutvíst gjørtav teimum einstøku feløg-unum, men fyrst og frem-st er tað ITF, altjóða felag-ið fyri m.a. sjómenn, sumhevur staðið fyri hesum.

Ein liður í hesum er atfáa skip undir hentleika-flaggi at gera sáttmála viðITF, sum er munandi betrienn tað, sum annars var í

boði, men samstundis ermunandi lægri enn í há-lønarøkjunum. Tankin erso við og við at fáa minkalønarmunin, so skipaflot-arnir kunnu kappast ájøvnum føti. Men tað skalsigast, at hetta hevur seralong útlit.

Bakgrundin fyri FASFyri nøkrum árum síðanibyrjaðu stjórnirnar í há-lønarøkinum at taka eginstig til at varðveita handils-flotarnar undir egnumflaggi. Hetta varð m.a.gjørt við at lógfesta møgu-leikan fyri, at skipinikundu fáa sær manningúr láglønarøkjunum tiltær lønir, sum vóru gald-andi har.

Eitt gott dømi um hettaer DIS og NIS, og nakaðsama skipan er galdandi íflestu londunum í okkaraparti av heiminum. Tískilfingu vit eisini okkara FASskipan, sum er grundað ásomu prinsipp. Tí erupolakkar longu umborð áføroyskum farmaskipumtil treytir, sum vit í Føroy-um onga ávirkan hava á,

og har lønirnar av teirriorsøk eru heilt øðrvísienn tað, sum vit kenna tilá okkara leiðum. Fyri ikkiat tala um allar teir "bí-ligu" útlendingarnar, sumeru við t.d. donskumskipum.

Støðan við "Norrönu"Viðvíkjandi nýggju "Norr-önu" hevði Smyril Linegjørt eina avtalu við einafyritøku í Eysturíki um atskipa fyri "hotellvirksemi-num" umborð. Eitt enda-mál við hesum var at fáaeina professionella tæn-astu, sum hon er kend fráferðamannavinnu í al-tjóða sigling. Ein parturav hesi ætlan var, at einpartur av manningini áhesum øki skuldu verapolakkar undir ITF treyt-um. Hetta kundi sjó-mannadeildin hjá FF góð-

kenna fyribils, inntil vitsjálvir vóru førir fyri atmanna hesa uppgávu.

ITF lat uppgávuna – atevna sáttmálan til – yvirtil norska sjómannafelag-ið, sum hevur royndir áhesum økinum frá tí stóranorska ferðamannaflota-num, sum siglir um allanheimin.

Úrslitið av hesum ar-beiði var, at gjørdur varðein sáttmáli fyri fyrst ogfremst polakkar, sum íprinsippinum er tannsami sum fyri føroyingar.Lønin er tann sama.Størsti munurin er tann,at í fyrsta umfari fáapolakkarnir færri frídagarvið løn enn hini umborð.Men hesin munur ferniður í helvt 1. januar2004 og hann fer heiltburtur 1. januar 2005.

Tá verður sáttmálin

tann sami fyri øll um-borð, og tað kann sigast,at hetta er eitt rættiligtgjøgnumbrot í arbeiði-num fyri at fáa somutreytir fyri øll umborð áeinum skipi – uttan muntil pass.

Onkur annar smámun-ur er eisini í verandi sátt-mála. Ein er at barrfólkfáa eina lægri fasta løn. Ístaðin fáa teir prosentirav tí, teir selja fyri omanámánaðarlønina. Hetta erheldur ikki nakar manna-munur, tí prosentinikunnu lættliga geva meiraenn umrøddi munur. Núeru vit í FF ikki serkøn íviðurskiftunum hjá barr-vørum,men soleiðis verðateir altso løntir úti íheimi.

Júst hesin sáttmálin erannars ein trygd fyri, atútlendsk arbeiðsmegi

ikki skal hótta okkaraegnu. Men vit eiga eisiniat ásanna, at tað, at ar-beiða umborð á einumskipi sum Norrönu, erikki bert eitt summarfrí-tíðararbeiði. Her krevstein miðvís upplæring fyriat kunna veita ta tænastu,sum skal til, fyri at fáaferðafólk at koma aftureina aðru ferð.

Niðurstøðan er annars,at júst hesin sáttmáli ikkikann úitleggjast summannamunur millum ym-isk fólkasløg. Hann erbeint tað mótsatta. Hanner eitt dømi um, at tað íhesum førinum er eydn-ast at beina fyri manna-muni á ein hátt, sum flestonnur misunna okkum.

I sambandi við tey tíðindini, sum havaverið um polakkarnar við "Norrönu", skalher verða greitt frá hesum máli.

Nógvur rumbul hevurverið um skipanina,sum polakkarnirumborð á nýggju"Norrönu" hava fingið.

Polakkarnir við "Norrönu"

Síða 28 Nr. 296 - 26. juni 2003

– Lækni, eg haldi, at egeri hypokondari.– Áh, tvass í teg.Tað erbara nakað, tú heldur,svarar læknin.

*****

Læknin við sjúklingin:– Eg havi eini góð ogeini vánalig tíðindi.Teyvánaligu eru, at vit havaamputera tað frískabeinið.Tey góðu eru, attað sjúka beinið ikkibagdi nakað kortini!

*****

Sjúklingurin: – Eg havieina øgiliga migrenu!Læknin: – Hvat høvdutygum hugsað tygum,at eg skuldi gjørt viðhana?Sjúklingurin:– Tað verð-ur tín høvuðpína!

*****

Ein maður kemur tillæknan við einum knívií lærinum og biður umhjálp.– Tað kann eg ikki. Vithava stongt,sigur lækn-in og tekur knívin úr lær-inum og stingur hann íeygað á sjúklinginum.– Men far til eygna-læknan. Hann hevuropið til kl. 20!

*****

Sjúklingur:– Eg haldi, atøll ignorera meg, hvatskal eg gera?Læknin: – Næsti!

*****

Hvør er fyrimunurinvið at vera senilur?– Tú møtir nýggjumfólki hvønn dag.

*****

– Hvat tekur tú fyri for-kølilsi?– Einki, tú kanst fáa taðókeypis!

Tað verður tíbetur gjørtnakað í skúlanum fyri atmenna sambandið hjánæmingunum til sjógvin.Í síðstu viku fór 5a íKommunuskúlanum áflot. Hetta eydnaðist baravæl, og næmingarnirfingu so ein fisk í part.Hetta hildu teir verabæði stuttligt og spenn-andi. Seinni borðreiddutey í skúlanum við tíveidda fiskinum og gistuí skúlanum eisini. Hettaverður ein túrur tey komaat minnast.

Her er manningin kom-in at landi í Vágsbotni.

5. aá flot

Tað er sum kunnugt seravanligt at familjur hittast,og er hetta ein sera góðursiður. Hann kann bertstyrkja tey góðu familju-bond, sum eru so eyð-kend fyri føroyingar.

Á hvítusunnu var einsamkoma fyri ættina hjáOnnu Sofíu og Líggjasi áFløttinum í Syðrugøtu.Tey áttu børnini Maria,Jákup, Nancy, Hildigarð,Alma og Jóhannes. Avhesum liva bert Jákup, 87ár, og Hildigarð, 82 ár,eftir. Men tey er afturfyribyrg sum nakar. Tað skal

eisini sigast, at tað hevuraltíð verið gott saman-hald í júst hesi familju.

Samkoman var hildin íhúsunum hjá Kongshavn-ar Kvinnufelag og var stakvæleydnað. Tað vóru eini90 fólk við, og av hesumvóru heili 17 úr Íslandi.Hetta var familjan hjáEliasi hjá Mariu. Elias let-ur endiliga heilsa øllumog hann og familjan takkafyri ta móttøku tey fingu íFøroyum.

Vit hava tvær myndirfrá samkomuni.

Familjusamkoman hjá teimumá Fløttinum í Syðrugøtu

▲ Her síggja vit triðja ættarliðið, sum tískil eru børn hjá systkinabørnunum. Onkur av fjórða ættarlið-num munnu vera við eisini.

▲ Hetta er fyrsta ogannað ættarliðið hjáLíggjasi og Onnu Sofíu.Fremst sita Hildigarðt.v. og Jakku t.h.Teirraektafelagar Jóan Jakkuog Marsanna vórusystkin. Næst Hildigarðer Hjørdis hjá Almu ogsíðan Anna hjá Jakku.

Aftanfyri síggja vitfrá vinstru: Ásmund hjáHildigarð, Jógvan hjáAlmu, Hjørleif hjáHildigarð, Leivur hjáAlmu, Jóannes og Líggj-as hjá Jakku, Annelenahjá Almu, Elias hjáMariu, Erik hjá Nancy,sum var komin úrDanmark, og Kári hjáJakku.