ANKETA POSLODAVACA 2008/09 · Struktura deficitarnih zanimanja po stepenu strucne spreme 15.b.3. Struktura deficitarnih zanimanja po starosnoj dobi 15.b.4. Opšta i posebna tražena

ANKETA POSLODAVACA 2008/09 REZULTATI ISTRAŽIVANJA

Podgorica, februar 2009. godine

Anketa poslodavaca 08/09. ______________________________________________________________

2

IZDAVAC Zavod za zapošljavanje Crne Gore

ZA IZDAVACA Zoran Jelic

KOORDINATOR PROJEKTA Nada Radovanic

CLANOVI TIMA Nada Radovanic Božidar Šiševic Mr Mira Cerovic

Katarina Komatina Darko Pekovic

Aleksandra Rackovic Sanja Petrovic

INFORMATICKA PODRŠKA Sonja Jovanovic

KOMPJUTERSKA PRIPREMA, ŠTAMPA I LEKTORISANJE Studio MOUSE

Podgorica

TIRAŽ 200 primjeraka

______________________________________________________________ Anketa poslodavaca 08/09.

3

S a d r ž a j: 1. Uvod

1.1. Istorijat Ankete poslodavaca 1.2. Uzorak i metodologija 1.3. Rezultati istraživanja

I DIO – Opšti podaci o poslodavcima – Prikaz i analiza uzorka II DIO – Zapošljavanje u 2008. godini 11.1. Broj zaposlenih na dan anketiranja i prosjecan broj zaposlenih u 2008. godini 11.2. Broj zaposlenih prema vrsti djelatnosti 12. Obrazovna struktura zaposlenih na dan anketiranja 13. Obuka i usavršavanje zaposlenih 14. Priliv zaposlenih u 2008. godini 15. Deficitarna zanimanja 15.1. Radna mjesta na koja poslodavci nisu mogli nikog da zaposle 15.a. Koji su razlozi deficitarnosti kadrova 15.b. Broj deficitarnih zanimanja i broj radnika 15.b.1. Struktura deficitarnih zanimanja po djelatnostima 15.b.2. Struktura deficitarnih zanimanja po stepenu strucne spreme 15.b.3. Struktura deficitarnih zanimanja po starosnoj dobi 15.b.4. Opšta i posebna tražena znanja, vještine i kompetencije 16. Viškovi radne snage III DIO – Ocekivano zapošljavanje u 2009. 17. Ocekivani broj zaposlenih (u toku sezone) 18. Ocekivane promjene u zaposlenosti u ukupnom broju zaposlenih u narednih 12 mjeseci IV DIO – Saradnja sa Zavodom za zapošljavanje 19. Barometar zaposlenosti V REZIME VI ZAKLJUCCI I PREPORUKE VII PRILOZI: Upitnik za poslodavce Tabele


4

1. Uvod 1.1. Istorijat Ankete poslodavaca Od 2003. godine, kada je uradjeno prvo istraživanje, Anketa poslodavaca se ustalila kao redovno godišnje istraživanje. Ova studija sadrži rezultate petog istraživanja. Ovo je najvažnije istraživanje koje realizuje Zavod svojim kadrovima i istovremeno najvažnije istraživanje ove problematike u Crnoj Gori. Obzirom da je od prvog, u istraživackom smislu, predjen prilicno dug put, smatramo korisnim da se osvrnemo na taj put, objasnimo šta je u medjuvremenu uradjeno i gdje se sada nalazimo, gdje su glavni problemi i kako ih prevazilaziti. Razloga za pokretanje ovog istraživanja bilo je više: sa procesom privatizacije, prestrukturiranja privrede i dinamiziranjem privrednog razvoja, situacija na tržištu rada postajala je sve složenija. U medjuvremenu je nastao veliki broj malih i srednjih preduzeca koja imaju specificne potrebe za random snagom. Nestanak i prestrukturiranje ve likih preduzeca u industriji, na jednoj strani, i ubrzani razvoj sektora usluga, na drugoj, uticali su na to da je prilicno veliki broj radnika u industriji ostao bez posla za koje je bilo teško naci zaposlenje bez dodatnog obrazovanja i obuke. Istovremeno se prilicno radikalno promijenila tražnja za radnom snagom. Kao rezultat divergentnih procesa na tržištu rada, u realnom životu, sve je teže uskladjivati ponudu i tražnju za radnom snagom. Ovakvi procesi su uticali na narastanje strukrurne nezaposlenosti. U ovakvoj situaciji, Zavod za zapošljavanje Crne Gore, kao institucija zadužena da utice na uskladjivanje ponude i tražnje za radnom snagom, nije posjedovao adekvatne i blagovremene informacije od poslodovaca o njihovim problemima, planovima, željama i potrebama, pa je najcešce svojim programima i mjerama djelovao post festum. Drugi važan cilj ovog i ovakvog istraživanja je da se kroz opširan upitnik i intervju omoguci neposredni kontakt i bolje medjusobno upoznavanje predstavnika Zavoda i poslodavaca, što doprinosi sticanju povjeranja kao jednom od glavnih uslova za uspješan rad i saradnju. Govoreci u ovom duhu, Anketa predstavlja redovno godišnje konsultovanje poslodavaca u cilju ostvarivanja neposrednog kontakta i prikupljanja kljucnih informacije o poslodavcima i njihovom gledanju na najvažnija pitanja radne snage kako zaposlenih tako i nezaposlenih lica. Istaživanja ovog tipa su uobicajena i realizuju se, pratkicno, u svim zemljama EU i ajcešce ih sprovode nacionalne službe zapošljavanja. Do sada sprovedena istraživanja svrstavaju se u kategoriju opštih / sveobuhvatnih anketa. Ove vrste anketa baziraju se na relativno velikom uzorku; sprovode se na državnom nivou i pokrivaju sve sektore.


5

Najveci izazovi pri sprovodjenju ankete poslodavca su:

þ Nema baze podataka poslodavaca

U Crnoj Gori nije bilo slicnog istraživanja na koje bi se mogli osloniti i koje bi bile od pomoci, tako da se krenulo, prakticno, sa “ledine”. Najveci problem u realizaciji istraživanja od njegovog iniciranja do danas, predstavlja nesredjena baza podataka poslodavaca i tim uzrokovan problem konstruisanja adkevatnog uzorka. Upravo zbog toga, prvo istraživanje obilježio je problem izgradnje baze podataka o poslodavcima. Jedini izvor informacija o poslodavcima u to vrijeme bio je spisak Centralnog registra Privrednog suda (CRPS). Kada je uraden probni/kontrolni uzorak na osnovu adresa iz CRPS i pokušao se uspostaviti kontakt sa odabranim poslodavcima, pokazalo se da preko 50% poslodavaca nema na naznacenoj adresi, niti je bilo traga šta se sa njima desilo – da li su se samo registrovali na papiru a fakticki nikada nijesu profunkcionisali i koliko je takvih, da li su poceli sa radom i ubrzo prestali a nijesu ugasili firmu, ili su promijenili adresu, izvršili preregistraciju sl. Od preko 15.000 registrovnih, uspostavljen je kontakt sa oko 10.000 poslodavca. Odluceno je da uzorak obuhvati 2.100 aktivnih poslodavaca, što je cinilo oko 10% svih poslodavaca, što se smatra reprezentativnim uzorkom.Ovo je bio signal da Zavod mora poceti sa kreiranjem svoje baze podataka o poslodavcima.

þ Ne zadržavanje podataka u bazi vec stalno provjeravanje i inoviranje podataka

U drugom istraživanju, u uzorku je zadržan prakticno isti broj i veliki broj istih poslodavaca iz uzorka iz 2003. godine, i primijenjen slican metod odabira. Istovremeno nastavljen je proces sredjivanja, cišcenja i dopune baze podataka o poslodavcima.

þ Unapredenje uzorka zbog razvrstavanja preduzeca po regionalnom i lokalnom principu.

I uzorak u trecem i cetvrtom istraživanju sadržao je približno isti broj poslodavaca, ali je pri konstruisanju uzorka primijenjen metod proporcionale zastupljenosti po sljedecim kriterijumima/obilježjima – velicini poslodavaca (prema broju zaposlenih), regionalnoj (opštinskoj) zastupljenosti i proporcionalnoj zastupljenosti po djelatnosti. Ovako strukturirani uzorak pokrivao je preko 60% ukupne zaposlenosti, sve djelatnosti i opštine. U realizaciji uzorka, medjutim, zbog teškoca u pronalaženju poslodavaca, došlo je do odredjenih odstupanja od planiranog u smislu vece zastupljenosti mikro i malih preduzeca i nadproporcionalne zastupljlenosti trgovine. Takode, javio se i dodatni problem obucavanja i usmjeravanja za izradu još 7 regionalnih anketa i analiza .

þ Novi upitnik

Zadnje( peto) istraživanje predstavlja novo iskustvo, ugradjivanje novih znanja i pobošanje tehnickih mogucnosti. Ono što je novina Ankete 2008/2009 jeste novi upitnik, prilagoden novonastaloj situaciji i novim zahtjevima prema Zavodu kao instituciji koja treba da pruži odgovore na mnoga pitanja u vezi tržišta rada.Zatim, ovo


6

istraživnje predstavlja najveci pojedinacni pomak u svim elementima, i podiže se na nivo slicinih istraživanja u mnogo razvijenijim sredinama. Ovo prije svega zbog toga što je vecina saradnika u timu prošla temeljnu i sistematsku obuku i znacajno je poboljšana baza podataka o poslodavcima. Istovremeno, u saradnji sa stranim ekspertima, unaprijedjen je metod uzorkovanja i sam uzorak u smislu što adekvatinje zastupljenosti: po regijama (opštinama), velicini poslodavaca i zastupljenosti po djelatnostima. Takodje su poboljšani: upitnik, struktura istraživanja, tehnicka prezentacija i sam kvalitet analize.

1.2. Uzorak i metodologija Obzirom da je ovo obimno i, prakticno, jedino istraživanje ove vrste u Crnoj Gori, nastojalo se dobiti što više dragocjenih informacija koje mogu biti od koristi ne samo Zavodu vec i širem krugu korisnika i da, istovremeno, uzorak bude reprezentativan. Imajuci u vidu da je glavna svrha istraživanja da posluži potrebama Zavoda u koncipiranju raznih programa obuke, usavršavanja, obrazovanja i zapošljavanja, kao glavni kriterij u definisanju uzorka tj. njegove reprezentativnosti uzet je broj zaposlenih. Planirano je da se u narednih nekoliko godina uzorkom pokrije 80% i više zaposlenih, cime bi se ispunio i najstrožiji kriterij reprezentativnosti. Planirani uzorak za 2008 god trebao je da ukljuci 10% od ukupnog broja poslodavaca i 70-80%, od ukupne zaposlenosti u aktivnim preduzecima. Polaznu osnovu istraživanja predstavljali su podaci Zavoda za zapošljavanje, revidirani podacima iz Centalnog regostra Privrednog suda i dopunjeni licnim kontaktima sa poslodavcima. Predvideno je da uzorkom bude obuhvaceno oko 80% registrovane zaposlenosti u Zavodu, a da broj obuhvacenih preduzeca bude od 10-15%. Prema ovom kriterijumu odabrano je 3.324 poslodavca, a anketirano 3.049, što je 91,73% uspješnosti realizacije. Uzorkom je obuhvaceno 3.049 poslodavca, od ukupno 26.000 aktivnih, što cini oko 12% poslodavaca. Prema podacima Zavoda, broj zaposlenih u aktivnim preduzecima je 130.000( baza poslodavaca sa kojima Zavod saraduje). Uzorak ankete obuhvata 82% zaposlenosti. Ovako realizovani uzorak je za oko 1.000 poslodavaca veci od uzorka iz 2007. godine, a pokrivenost zaposlenih veca za 15%1. Da bi se ostvario što veci stepen pokrivenosti zaposlenih, reprezentativni uzorak ukljucuje prakticno sve poslodavce koji imaju 5 i više zaposlenih.Takodje su ispoštovani kriterijijumi u dovoljnoj mjeri zastupljenosti poslodavaca iz nerazvijenih podrucja i manjih opština kao i reprezentativnost zastupljenosti djelatnosti koje imaju najveci znacaj za razvoj (turizam i preradjivacka industrija). U uzorak su ukljuceni poslodavci iz svih opština, svih djelatnosti klasifikovani po medjunarodnim klasifikacijama, svih oblika organizovanja i svih oblika svojine. Po velicini, poslodavci

1 Zavod analizira podatke aktivnih poslodavaca i onih sa kojima saraduje, a prema Monstatu ukupan broj preduzeca u Crnoj Gori je 40.520, broj zaposlenih u tim preduzecima 212.700, te bi naš uzorak u odnosu na ove podatke bio: 7,52% preduzeca i 50,10% ukupne zaposlenosti


7

u uzorku su grupisani u cetiri kategorije, shodno EU definiciji i to – mikro, mala, srednja i velika preduzeca. Ovako strukturirani i realizovani uzorak može se smatrati reprezentativnim. Radi kontinuiteta i uocavanja eventualnih trendova, u svakom istraživanju zadržan je prilicno veliki broj istih poslodavaca i odredjeni broj istih pitanja (zaposlenost u prehodnoj i procjena kretanja zaposlenosti u tekucoj i narednoj godini, struktura ocekivane zaposlenosti po nivoima obazovanja, zanimanjima i djelatnostima). Najveca pažnja u analizi posvecena je onim pitanjima koja su od najvece važnosti za rad Zavoda – za kreiranje odredjenih mjera i programa. Ovo se posebno odnosi na anlaizu ocekivanih viškova i manjkova/deficit radne snage po razlicitim obilježjima. U svakom novom istraživanju, takodje, postoji nekoliko novih pitanja kojima se želi posebno osvijetliti neki aktuelni problem ili je u toj godini od posebnog interesa za Zavod (npr. zainteresovanost za zapošljavanje teže zapošljivih lica, zapošljavanje penzionera i ucestalost nestandardnih oblika zapošljavanja). Prikupljanje podataka u svim istraživanjima obavljeno je putem detaljnog anketnog upitnika i standardizovanog intervjua „licem u lice” („face-to-face”), realizovanog od strane dobro pripremljenih i obucenih anketara. Za anketiranje je angažovano 160 anketara, nezaposlenih lica sa višim nivoom obrazovanja, i to pretežno ekonomisti, pravnici i njima srodna zanimanja. Ovakav izbor anketara je uradjen iz dva razloga: provo, anketa/upitnik je prilicno složen, i drugo željelo se da nezaposleni anketari uspostave kontakt i upoznaju što širi krug preduzeca i poslodavaca sa ciljem da ce nastavi sardnja i tako povecaju izglede za zaposlenje. Znacajan broj anketara su ranijih godina ucestvovala u ovom istraživanju i prošla obuku. Ipak, svi anketari su, zbog novog upitnika prošli trodnevnu obuku. Obuku su realizovali kadrovi ZZZ - obuceni treneri i koordinatori na Projektu. Anketiranje na terenu organizivoano je, praceno, kontrolisano i objedinjeno od strane regionalnih koordinatora, a njihov rad nacionalni koordinator. Anketiranje je podrazumijevalo dobru pripremu u trajanju od mjesec dana, anketiranje, takode mjesec dana kao i unos mjesec dana i izrada svih izvještaja i analiza dva mjeseca, zatim štampa i marketing, ukupno sve aktivnosti šest mjeseci. Projekat je realizovan kadrom Zavoda za zapošljavanje. Najveci broj saradnika na istraživanju prošao je specijalno pripremljenu obuku vezano za sve faze. Obuka je organizovana u okviru CARDS programa - Projekat zapošljavanja (CARDS employment project) a izvodili su je veoma kompetentni strani eksperti. Kompletnu informaticku podršku je pružio Sektor za informatiku Zavoda.. Pored analize na nacionalnom nivou, pripremaju se i analiza na regionalnom (po klasifikaciji Zavoda) i lokalnom (opštinskom) nivou, ciji je zadatak da se detaljnije sagledaju specificnosti tržišta rada i zapošljavanja na ragionalnom odnosno lokalnom nivou. Pripremu, pracenje i realizaciju regionalnih anketa koordinira Centar za ljudske resurse . Treba, takodje, napomenuti da se istovremeno sa ovim istraživanjem realizovalo i još jedno istraživanje u saradnji sa NVO sektorom: Sezonsko zapošljavanje gimnazijalaca i maturanata. Primijenjena je slicna metodologija – anketni upitnik i


8

intervju sa poslodavcima. Obavljen je intervju sa oko 1.000 poslodavca tako da su ova istraživanja komplementarna i medjusobno se dopunjuju. Analiza Ankete se sastoji iz cetiri dijela:

1. U prvom dijelu predstavljena je i kratko komentarisana struktura poslodavaca iz Zavodove baze podataka koji su ušli u uzorak po razlicitim obilježjima- obliku organizovanja, obliku svojine, vremenu osnivanja i djelatnostima;

2. U drugom dijelu predstavljeni su razni aspekti zaposlenosti, zapošljavanja, kvaliteta radne snage i viškovima u 2008. godini;

3. U trecem dijelu daje se pregled ocekivanog zapošljavanja u 2009. sa detaljnom strukturom po nivoima obrazovanja, djelatnostima i zanimanjima.

4. U cetvrtom dijelu, obraden je aspekt saradnje poslodavaca sa Zavodom, nastojeci pritom da se prikupi što više predloga za unapredjenje saradnje u buducnosti.

1.3. Rezultati istraživanja Anketiranje poslodavaca sprovedeno je krajem 2008. godine, tj. u vrijeme kada se u svijetu i kod nas govorilo o globalnoj ekonomskoj krizi. Medjutim, nije se znalo dovoljno o opsegu globalne krize niti o njenim stvarnim efektima na crnogorsku privredu. U to vrijeme bio je prisutan blagi optimizam u smislu da ce Crna Gora biti poštedjena težih posljedica. Medjutim, u rasponu od nekoliko mjeseci, pokazalo se da je globalna kriza daleko ozbiljnija nego što je iko ocekivao i da je crnogorska privreda ranjivija nego što se predpostavljalo. Ovo se naglašava zbog toga što i rezultate ovog istraživanja treba posmatrati u svijetlu ovih cinjenica. Najvjerovatnije bi prognoze poslodavaca o novom zapošljavanju i viškovima radne snage danas bili nešto drugaciji (nepovoljniji) od onih saopštenih u vrijeme sprovodenja ankete.No, to ce pokazati analize ankete naredne godine .


9

I DIO Opšti podaci o poslodavcima – PRIKAZ I ANALIZA UZORKA Primjenjujuci dogovoreni metod uzorkovanja i princip da uzorkom budu obuhvaceni, prakticno, svi poslodavci koji imaju više od 5 zaposlenih, u velikoj mjeri je uticalo na strukturu poslodavaca u uzorka po drugim obilježjima. U tabeli br 1. predstavljeni su poslodavci u realizovanom uzorku po velicini, svrstani u 4 grupe – mikro, mala, srednja i velika. Iz tabele se jasno vidi da po broju poslodavaca najviše ucestvuju mikro (od 1 do 9) i mali poslodavci (od 10 do 49) zaposlenih. Njihovo ucešce je približno jednako i iznosi 43,3% i 41,1% respektivno, što skupa cini 84,4%. Sa procentom od 38,1%, na trecem mjestu su poslodavci srednje velicine, što pokazuje da u CG postoji znacajan broj firmi srednje velicine. Poslodavci koji imaju preko 250 zaposlenih ili velika preduzeca, cine svega 1,8%, od ukupnog broja. Sasvim je drugacija slika ako se poslodavci posmatraju po broju zaposlenih. Prema broju zaposlenih na prvom mjestu su poslodavci srednje velicine - oni koji imaju od 50 do 249 zaposlenih - 13,8%. Poslodavaca ove kategorije ima 38,1% zaposlenih. Na drugom mjestu su veliki - samo 1,8% velikih ima 30,6% zaposlenih. Tabela br.1. Poslodavci u uzorku svrstani po velicini i broju zaposlenih

OPŠTINA

PoslodOd 1-4 zapos.

BrZap od 1-4

Poslod od 5-9 za

p. Br.zap Od 5-9

Poslod. Od 10-49

br. Zap. Od11-49

Poslod. od 50-249

BrZap. Od 50-

249

Poslod. sa

< 250 zap. Br.250

zap. Br.Poslod

av. UkupnoBrZap

ANDRIJEVICA 1 3 1 6 5 132 1 76 0 0 8 217

BAR 0 0 47 312 68 1422 26 2310 4 2276 145 6320

BERANE 9 30 9 65 47 991 16 1680 1 326 82 3092

BIJELO POLJE 2 7 53 357 96 2217 24 2132 1 358 176 5071

BUDVA 3 6 62 381 62 1229 20 1731 3 1189 150 4536

CETINJE 1 3 12 83 25 592 20 1733 0 0 58 2411

DANILOVGRAD 12 40 19 124 27 628 9 832 0 0 67 1624

HERCEG NOVI 163 490 128 838 114 2189 25 2527 5 2668 435 8712

KOLAŠIN 1 4 12 79 12 260 2 209 0 0 27 552

KOTOR 103 285 76 502 64 1186 27 2811 0 0 270 4784

MOJKOVAC 0 0 10 76 23 493 4 411 0 0 37 980

NIKŠIC 18 60 46 322 81 1917 40 4067 7 5112 192 11478

PLAV 0 0 2 10 12 257 3 236 0 0 17 503

PLJEVLJA 0 0 54 360 65 1290 16 1590 5 2870 140 6110

PLUŽINE 0 0 2 12 7 117 1 95 0 0 10 224

PODGORICA 89 261 260 1771 442 9134 160 15947 30 17864 981 44977

ROŽAJE 3 11 16 111 13 341 6 489 0 0 38 952

ŠAVNIK 1 2 1 6 6 105 0 0 0 0 8 113

TIVAT 8 24 57 399 37 769 13 1151 0 0 115 2343

ULCINJ 2 5 30 172 34 637 5 536 0 0 71 1350

ŽABLJAK 0 0 7 40 12 305 3 213 0 0 22 558 UKUPNO 416 1231 904 6.026 1252 26.211 421 40.776 56 32.663 3.049 106.907


10

Na drugoj strani 84,4% mikro i malih poslodavaca zapošljava samo 30%. Ovo znaci da u CG, uprkos brzom razvoju mikro i malih firmi, njihovo ucešce u ukupnoj zaposlenosti je još uvijek skromno, odnosno srednje i velike firme i dalje igraju dominantnu ulogu u zaposlenosti, jer obuhvataju 68,70%. Ucešce poslodavaca po regijama odnosno opštinama, jasno pokazuje da je Podgorica sa 32,17% daleko ispred svih drugih opština. Od ostalih opština donekle se izdvaja Herce Novi sa 14,28% poslodavaca, na trecem mjestu je Kotor sa 8,86% poslodavaca. Slijedi zatim grupa opština (Bar, Bijelo Polje, Budva, Nikšic, Pljevlja i donekle Tivat) sa dosta ujednacenim ucešcem u ukupnom broju poslodavaca. Cetvrtu kategoriju cini grupa manjih i malih opština pretežno sa sjevera. Njih 12 ucestvuje sa svega 14,60% u ukupnom broju poslodavaca u uzorku. Grafik br 1. Ucešce poslodavaca u uzorku po opštinama

0,26%

4,76%

2,69%

5,78%

4,92%

1,9%

2,2%

14,28%

0,89%

8,86%

1,21%

6,3%

0,56%

4,59%

0,33%

32,17%

1,25%

0,26%

3,77%

2,33%

0,72%

0 200 400 600 800 1000 1200

Andrijevica

Bar

Berane

Bijelo Polje

Budva

Cetinje

Danilovgrad

Herceg Novi

Kolašin

Kotor

Mojkovac

Nikšic

Plav

Pljevlja

Plužine

Podgorica

Rožaje

Šavnik

Tivat

Ulcinj

Žabljak

Opština

Prema obliku organizovanja, daleko je najvece ucešce društava sa ogranicenom odgovornošcu DOO od 1.814 ili 59,49%. Daleko iza su ustanove sa 544 poslodavca ili 17,84%. Znacajno je ucešce preduzetnika sa 6,10%, premda je kriterij velicine zaposlenosti izbacio iz uzorka daleko najveci broj njih. Ostali oblici organizovanja ucestvuju sa veoma malim ili cak zanemarljivim procentom.


11

Grafik br 2. Ucešce poslodavaca u uzorku prema obliku organizovanja

Preduzetnik6,10%

AD9,51%

DOO59,49%

Ustanova17,84%

Ostalo4,17%

Državni org.2,89%

Preduzetnik

AD

DOO

Ustanova

Državni org.

Ostalo

Po ucešcu poslodavaca prema djelatnostima, na prvom mjestu i daleko ispred svih (31,85%) je trgovina. Na drugom mjestu su preradjivacka industrija i hoteli i restorani sa približno istim ucešcem (10,46% i 10,04% respektivno). Trecu grupu cine spektar djelatnosti sa prilicno ujednacenim ucešcem od oko 5% do 8% - gradjevinarstvo (4,56%), saobracaj (5,84%), aktivnosti u vezi sa nekretninama (7,22%), državna uprava (5,05%), obrazovanje (7,7%) i ostale komunalne djelatnosti (6,92%). Donekle se izdvaja i zdravstvo sa 3,02%. Ostalih 6 djelatnosti ucestvuje sa oko sedam posto. Grafik br 3. Ucešce poslodavaca prema vrstama djelatnosti

Obrazovanje8%

Ostale komunalne djelatnosti

7%

Zdravstvo3%

Ostalo7%

Nekretnine7%

Državna uprava5%

Saobracaj6%

Gradevinarstvo5%

Hoteli i restorani10%

Preradivacka industrija

10%

Trgovina32%

Ucešce poslodavaca po starosti pokazuje dosta izbalansiranu sliku. Najvece je ucešce najstarijih poslodavaca tj. onih starih 10 i više godina (44,74%) ali je najvece i njihovo ucešce u zaposlenosti u uzorku; zatim slijede oni srednje dobi – od 5 do 10 godina (30,58%), a najmanje i najmanje onih najmladjih – do 5 godina koji cine 24,68%. Medjutim, eliminisanje iz uzorka velikog broja preduzetnika koji su najcešce osnovani u poslednjih nekoliko godina, dovelo je do toga da je ova grupa manje


12

zastupljena u realizovanom uzorku ucestvuju sa veoma malim ili cak zanemarljivim procentom. Grafik br. 4. Ucešce poslodavaca prema dužini poslovanja ili starosti

30,58%

44,74%24,68%

10 i više godina od 5 do 10 godina do 5 godina

Prema obliku vlasništva u uzorku, dominiraju poslodavci u privatnom vlasništvu (2.256 ili 73,99%), daleko iza njih su poslodavci u državnom vlasništvu (530 ili 17,38%). Ostali oblici svojiine su daleko ispod. Grafik br. 5. Poslodavci prema obliku vlasništva

Ostali 8,63%

Državno vlasništvo

17,38%

Privatno vlasništvo

73,99%

Iz navedenih podataka može se izvuci dvojaki zakljucak – dominacija preduzetnika u privatnom vlasništvu, na jednoj strani, što znaci da je proces privatizacije u CG daleko odmakao, ali, istovremeno, na drugoj strani, državna svojina (zajedno sa društvenom) još uvijek ima znacajno mjesto i ulogu u privrednom razvoju .


13

II DIO ZAPOŠLJAVANJE U 2008. GODINI 11.1. Broj zaposlenih na dan anketiranja i prosjecan broj zaposlenih u 2008. godini Ovim pitanjem željela se dobiti informacija o oscilacijama u zaposlenosti kod poslodavca imajuci u vidu cinjenicu da se anketa sprovodi samo jednom godišnje a Crna Gora je specificna po angažovanju velikog broja sezonaca. Analize su pokazale da je ukupan broj zaposlenih na dan anketiranja 106.907, a prosjecan broj zaposlenih tokom godine 102.479 ( razlika je 4.428). Ako su poslodavci dobro razumjeli pitanje, a imajuci u vidu da je anketiranje sprovedeno u oktobru-novembru, može se konstatovati da je nešto više od 4.000 lica bilo dodatno angažovano i ako bi ta slika bila drugacija da je anketiranje zapocelo u toku ljetnje sezone, ili da se sprovodi dva puta godišnje. Tabela br.2 - Broj zaposlenih na dan anketiranja i prosjecan broj zaposlenih u toku 2008. godine

OPŠTINA

broj

za

posl

enih

do

10

pro

sjec

an

broj

za

posl

enih

d

o 1

0 O

d 1

1 d

o 5

0 b

r za

posl

enih

Od

11

do

50

pro

sjec

an

broj

za

posl

enih

P

reko

50

broj

za

posl

enih

Pre

ko 5

0 p

rosj

ecan

br

oj

zapo

slen

ih

Uku

pno

br

oj

zapo

slen

ih

% u

cešc

e o

pšt

ina

u

ukup

nom

br

oju

Uku

pno

pro

sjec

an

broj

za

posl

enih

Andrijevica 19 20 122 122 76 76 217 0,20 218 Bar 402 420 1332 1354 4586 4354 6320 5,91 6128 Berane 135 125 1001 992 1956 1951 3092 2,89 3068 Bijelo polje 444 469 2137 2125 2490 2199 5071 4,74 4793 Budva 467 454 1199 1395 2870 3345 4536 4,24 5194 Cetinje 96 84 582 612 1733 1801 2411 2,26 2497 Danilovgrad 214 200 578 583 832 815 1624 1,52 1598 Herceg novi 1468 1581 2099 2232 5145 5290 8.712 8,15 9.103 Kolašin 83 86 260 253 209 213 552 0,52 552 Kotor 867 886 1156 1207 2761 2612 4784 4,47 4705 Mojkovac 106 109 463 424 411 400 980 0,92 933 Nikšic 412 416 1937 1845 9129 8960 11.478 10,74 11.221 Plav 10 10 257 229 236 236 503 0,47 475 Pljevlja 490 512 1160 1068 4460 4388 6110 5,72 5968 Plužine 32 32 97 97 95 95 224 0,21 224 Podgorica 2392 2486 8874 8383 33711 29651 44.277 42,07 40.520 Rožaje 122 114 341 353 489 500 952 0,89 967 Šavnik 28 28 85 84 0 0 113 0,11 112 Tivat 443 448 749 722 1151 1258 2343 2,19 2428 Ulcinj 237 188 577 542 536 470 1350 1,26 1200 Žabljak 60 56 285 303 213 216 558 0,52 575

Ukupno CG

8527

8724

25291

24925

73089

68830

106.907

100,00

102.479


14

Kao što se može vidjeti iz grafikona, najveci broj zaposlenih na dan anketiranja, nalazi se u opštinama koje pripadaju centralnom i južnom regionu Crne Gore: Grafik br 6. Najveci broj zaposlenih na dan anketiranja

42,07%

10,74%8,15%

5,91% 5,72% 4,74%

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Podgorica Nikšic HercegNovi

Bar Pljevlja Bijelo Polje

U prvim dvijema opštinama, radni angažman ima oko 53% zaposlenih u uzorku. Kada se analizira i uporedi ukupan broj zaposlenih na dan anketiranja i prosjecan broj zaposlenih u toku 2008 godine, takode, Podgorica pokazuje najvecu razliku od 3.757 lica ili 36%, što je vjerovatno posledica angažovanja velikog broja gradevinskih radnika u mjesecima oktobar-novembar, slijedi Nikšic sa 257 lica ili 0,25%, zatim Bar, Ulcinj i Pljevlja, sa malim ucešcem. U Budvi i Herceg Novom prosjecan broj zaposlenih u toku 2008. godine,veci je od broja zaposlenih na dan anketiranja: 1. za 658 lica u Budvi i 2. za 391 lice u Herceg Novom. To pokazuje da se u toku godine više angažuje radne snage nego u periodu, odnosno na dan anketiranja .Razlog je anketiranje posle glavne turisticke sezone ( u mjesecu oktobru- novembru vrši se anketiranje ). Kada govorimo o prosjecnom broju zaposlenih u toku 2008. godine, zapažamo da je on veci od broja zaposlenih na dan anketiranja kod poslodavaca koji zapošljavaju do 50 lica, a manji od broja zaposlenih na dan anketiranja kod poslodavaca, koji


15

zapošljavaju preko 50 lica, što ukazuje na cinjenicu da su manji poslodavci fleksibilniji u angažovanju radne snage tokom sezone. 11.2. Broj zaposlenih prema vrsti djelatnosti Trgovina je sektor u kojem je registrovan najveci broj preduzeca i najveci broj zaposlenih, i analiza je pokazala da je njeno ucešce 16,42%. Grafik br 7. Broj zaposlenih prema vrsti djelatnosti

29,70%16,42%

10,72%

10,66%

10,04%

8,68%

8,50%

5,28%

0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00%

Ostalo

Trgovina


Obrazovanje

Državna uprava

Saobracaj

Zdravstvo

Hoteli i restorani

Zaposleni u procentima

Slijede, posle trgovine, u približno istom procentu preradivacka industrija, obrazovanje i državna uprava, dok oteli i restorani u ukupnoj zaposlenosti nalaze se tek na sedmom mjestu. Ucešce žena u ukupnom broju zaposlenih je 45,11% Djelatnosti u kojima žene imaju najvece ucešce su: Zdravstveni i socijalni rad 75,98%, zatim Obrazovanje 69,01%, Finansijsko posredovanje 61,06%, Ribarstvo 59,92% i Trgovina na veliko i malo 52,92%.


16

Da bi slika stanja zaposlenosti bila što preciznija, potrebno je navedene djelatnosti strukturirati i po opštinama:

U navedenim opštinama zaposleno je 72,71% ukupnog broja zaposlenih u djelatnosti Trgovine na veliko i malo u uzorku. Cinjenica da su se uz Podgoricu kao glavni grad države i grad sa najvecim brojem stanovnika, našle tri opštine južnog regiona, dijelom se objašnjava i pozitivnim uticajem razvoja turizma na ovu kao i mnoge druge djelatnosti. Naime, turisticka djelatnost u Crnoj Gori, najbolje rezultate bilježi u primorskim opštinama i naravno, direktno i indirektno generiše razvoj mnogih drugih djelatnosti, u ovom slucaju trgovine.

I u djelatnosti Obrazovanja vodeca mjesta po broju zaposlenih, pripadaju opštinama Centralne i Južne regije.

U djelatnosti Obrazovanja, najveci broj zaposlenih ima radni angažman u opštinama Podgorica i Nikšic. Obrazovne institucije ove dvije opštine zapošljavaju 46,24% ukupnog broja zaposlenih ove djelatnosti u uzorku. Podgorica i Nikšic su i u ukupnom broju zaposlenih u uzorku na prvom i drugom mjestu, istim redosledom. Naime, od ukupnog broja zaposlenih u uzorku, u Podgorici je zaposleno 42,07%, a u Nikšicu 10,74% lica, što cini 52,81% uzorka. Zakljucak je logican kada se zna da se u ovim dvijema opštinama nalazi jedan državni i nekoliko privatnih univerziteta kao i veliki broj škola srednjeg i osnovnog obrazovanja. Ovaj raspored obrazovnih institucija je

OBRAZOVANJE

Podgorica 33,30%

Nikšic 12,94%

Bijelo Polje 8,30%

Berane 6,20%

PRERAÐIVACKA INDUSTRIJA

Podgorica 42,74%

Nikšic 14,70%

Herceg Novi 9,38%

Bijelo Polje 6,10%

TRGOVINA NA VELIKO I MALO

Podgorica 44,8%

Herceg Novi 13,2%

Kotor 7,6%

Bar 7,2%


17

uslovio neuravnotežen regionalni razvoj u ovoj oblasti. Otvaranje pojedinih fakultetskih jedinica u drugim opštinama, narocito opštinama Sjevernog regiona (u prethodne dvije godine, ustanovljena je jedinica Ekonomskog fakulteta u Bijelom Polju i Mašinskog fakulteta u Pljevljima) ima za cilj da mladim osobama koje zapocinju svoje studije, omoguci studiranje u svom gradu, kako bi po završetku studija u istim gradovima pronašli zaposlenje i na taj nacin doprinijeli razvoju sjeverne regije i smanjenju razlika u stepenu regionalnog razvoja. 12. Obrazovna struktura zaposlenih na dan anketiranja Struktura zaposlenih, prema stepenu obrazovanja, je sljedeca: 1. IV stepen obrazovanja posjeduje najveci broj zaposlenih u uzorku ili 36% 2. VII i VIII stepen obrazovanja posjeduje preko 20 % zaposlenih u uzorku ; 3. III stepen zastupljen je sa 18%, dok je 4. V i VI stepe zastupljen u visokih 12%; 5. I stepen ucestvuje sa 8% i 6. II stepen sa 6%. Naime, ako analiziramo prosjecnu obrazovanost u uzorku može se zakljuciti da je ona iznad V stepena, jer je ucešce visokog obrazovanja 20%, V i VI stepen 12%, što zajedno cini 32% i IV stepen 36%, ukupno 68% zaposlenih.Ovi podaci govore o tome da je obrazovni nivo zaposlenih u Crnoj Gori približan nivou u bolje razvijenim zemljama Evrope. Pokazatelji govore da Crna Gora ima ljudskog potencijala da bude konkurentna na tržištu, ali da li to utice na produktivnost, moralo bi se uporediti sa drugim pokazateljima. U svakom slucaju treba pratiti ovaj trend. Obrazovna struktura zaposlenih u uzorku sa aspekta vrsta djelatnosti U svim granama djelatnosti dominantno mjesto ima IV stepen obrazovanja, izuzev u sektoru obrazovanja gdje je VII stepen zastupljen sa 48% u ukupnom broju zaposlenih.


18

Tabela br.3. Ucešce stepena obrazovanja po vrstama djelatnosti2

Djelatn osti

Stepen str.spreme A B V G D Ð E Ž Z I J K L LJ M N NJ Ukupno

I 247 16 893 971 224 852 1186 495 445 37 178 296 893 897 1168 0 0 8.798II 183 41 149 894 410 438 1048 342 729 37 198 352 280 416 364 0 0 5.881III 590 153 1897 3001 1004 1355 4395 1661 1601 58 337 1229 329 768 1074 0 0 19.452IV 441 220 1484 3597 1606 1328 8741 2177 4102 1567 1683 4151 839 4085 2530 0 2 38.553V 22 2 170 1507 458 224 187 280 433 26 18 184 248 321 230 0 0 4.310VI 45 27 199 356 183 204 645 358 722 404 225 884 2874 647 390 0 0 8.163VII 134 39 732 1123 607 568 1289 335 1205 1484 1062 3254 5511 1899 1352 0 3 20.597VIII 8 0 4 11 0 13 17 4 12 29 49 235 424 54 16 0 0 876

Ukupno Crna Gora 1670 498 5528 11460 4492 4982 17508 5652 9249 3642 3750 10585 11398 9087 7124 0 5 106.630

Ucešce VII, VIII i V i VII stepena obrazovanja je 33,84% i zajedno sa IV stepeno obuhvata 70% ukune zaposlenosti. I i II stepen obuhvataju nešto iznad 11 % zaposlenih, što govori da je njihovo ucešce malo. Tabela br.4. Procentualno ucešce stepena obrazovanja u obrazovnoj strukturi

Stepen obrazovanja

CRNA GORA

IV

VII i VIII III V i VI

Ucešce u ukupnom broju

36,15% 20,14% 18,24% 11,70%

Navedeni stepeni obrazovanja, u obrazovnoj strukturi zaposlenih ucestvuju sa 88.23%.. Obrazovna struktura zaposlenih u uzorku sa aspekta opština Posmatrajuci obrazovnu strukturu zaposlenih na opštinskom nivou, zakljucak je da se vecina ovih struktura poklapa sa nacionalnom uz neznatna odstupanja u redosledu pomenutih stepena. Naravno, ta odstupanja su uslovljena pretežnim vrstama djelatnosti tj. poslodavcima koji zapošljavaju najveci broj zaposlenih u opštinam 2 Vrste djelatnosti se nalaze u dodatku


19

Tabela br. 5.Obrazovna struktura po opštinama( prvih pet po prioritetima):

stepen obrazovanja PODGORICA ( 42,07%)3 IV VII III VI

% ucešce u ukupnom broju4 42,94 22,94 11,40 6,63

stepen obrazovanja NIKŠIC (10,74%) IV III VII V i VI

% ucešce u ukupnom broju 30,11 23,98 19,46 9,54

stepen obrazovanja HERCEG NOVI (8,15%) III IV II VII


stepen obrazovanja BAR (5,91%) IV III VII V i VI


stepen obrazovanja PLJEVLJA (5,72%) IV III VII V i VI


stepen obrazovanja BIJELO POLJE (4,74%) III IV VII VI


Najveci procenat ucešca visokoobrazovanog kadra (sa VII stepenom) evidentiran je u Podgorici, Nikšicu i Bijelom Polju, dok je najveci broj zaposlenih sa srednjom spremom u skoro svim gradovima Crne Gore i krece se u rasponu od 30 do i preko 40%. 13. Obuka i usavršavanje zaposlenih Kako je cilj ovog istraživanja da obezbijedi Zavodu za zapošljavanje i ostalim poslovnim subjektima u Crnoj Gori informacije o promjenama na tržištu rada sa namjerom otklanjanja deficita radne snage, veoma bitno pitanje predstavlja oblast obuka i usavršavanja zaposlenih. Na pitanje „Da li organizujete obuku i usavršavanje svojih zaposlenih„ 34,57% poslodavaca odgovorilo je sa „DA“ (njih 1.054). Poslodavci imaju potrebu za odgovarajucom radnom snagom a radna snaga ima potrebu za pronalaženjem odgovarajucih radnih mjesta kako bi ostvarila svoju profesionalnu i socijalnu ukljucenost u društvo. Obuka je glavni instrument preduzeca za usavršavanje zaposlenih, a takode predstavlja i važan dio reformskog procesa. Stoga je, važno da se zaposlenima u organizacijama omoguci da napreduju i poboljšavaju svoje znanje i sposobnosti. 3 Broj u zagradi pored naziva opštine, oznacava ucešce opštine u ukupnom broju zaposlenih u uzorku na nacionalnom nivou. 4 Procenat daje pregled ucešca navedenih stepena obrazovanja u ukupnom broju zaposlenih u uzorku na opštinskom nivou.


20

Tabela br. 6. Broj poslodavaca koji su obucavali kadrove po vrstama djelatnosti

Vrsta djelatnosti Ukupno

Poljoprivreda, lov i šumarstvo 10

Ribarstvo 12

Vadenje ruda i kamena 9

Preradivacka industrija 103

Proizvodnja i snabdijevanje elektricnom energijom, gasom i vodom 12

Gradevinastvo 38

Trgovina na veliko i malo, opravka motornih vozila i motocikla 256

Saobracaj, skladištenje i veze 63

Hoteli i restorani 63

Finansijsko posredovanje 64

Aktivnosti u vezi s nekretninama, iznajmljivanje i poslovne aktivnosti 98

Državna uprava i odbrana, socijalno osiguranje 74

Obrazovanje 117

Zdravstveni i socijalni rad 48

Ostale komunalne, društvene i licne uslužne aktivnosti 86

Privatna domacinstva sa zaposlenim licima 0

Ekteritorijalne organizacije i tijela 1

UKUPNO CRNA GORA 1.054

Iz sledeceg pregleda može se uociti da su obuke najviše zastupljene u djelatnostima: trgovine na veliko i malo, opravke motornih vozila, motocikla i predmeta za licnu upotrebu 24,3% ; obrazovanja 11,1% ; preradivacke industrije 9,77% ; aktivnosti u vezi sa nekretninama, iznajmljivanje i poslovne aktivnosti 9,3% ; ostale komunalne, društvene i licne uslušne djelatnosti 8,2% ; državna uprava i odbrana, obavezno socijalno osiguranje 7% , zatim slijede ostale djelatnosti. Bitno je napomenuti da je broj obucenih lica kod poslodavaca, obuhvacenih uzorkom 9.046 što iznosi 8,46% od ukupno zaposlenih kod tih poslodavaca. Kad se ima u vidu cinjenica da je najveci broj zaposlenih baš u djelatnosti trgovine (njih 16,42%) i da su poslodavci pod obukom smatrali i pripremu zaposlenih za poslove koje ce obavljati, onda se može zakljuciti da je mnogo manji procenat obuka nego što je to prikazano.


21

Grafik br. 8. Broj obucenih lica kod poslodavaca obuhvacenih uzorkom po vrstama djelatnosti

24,30%

11,10%

9,77%

9,30% 8,20%

7,00%

30,33%

Trgovina

Obrazovanje


Nekretnine

Komunalne i uslužnedjelatnosti

Državna uprava

Ostalo

To su, prije svega: Ø 774 trgovacka tehnicara koji su se obucavali iz oblasti trgovine (njih 702),

zatim iz oblasti komunalnih, licnih i uslužnih djelatnosti (njih 28), iz oblasti nekretnina (njih 22) i ribarstva (njih 18);

Ø 605 prodavaca koji su se obucavali iz oblasti trgovine (njih 564), zatim iz oblasti ribarstva (njih 17), iz oblasti nekretnina (njih 12); iz oblasti komunalnih, licnih i uslužnih djelatnosti (njih 4), iz oblasti preradivacke industrije (njih 4) i iz oblasti saobracaja (njih 4);

Ø 485 medicinskih sestara; Ø 318 nastavnika razredne nastave; i

niz drugih zanimanja zaposlenih koji su stekli dodatna znanja kod poslodavaca obuhvacenih uzorkom. Može se zakljuciti da je procenat obucavanih lica (8.46%) ipak prilicno mali (u zemljama EU taj procenat je cak oko 50%), te da je potrebno mnogo više ulagati u svoj ljudski potencijal kako bi i poslodavac bio konkurentniji na tržištu rada.


22

Tabela br. 7. Lica obucavana za zanimanja po vrstama djelatnosti:

Broj lica obucen od strane poslodavaca obuhvacenih uzorkom za sticanje posebnih znanja i vještina je 5.810 lica, što predstavlja 5,43% obucenih u ukupnom broju zaposlenih obuhvacenih uzorkom. To su sledeca posebna znanja i vještine: v Operater na racunaru ................................................................1.122 lica v Poznavanje rada na racunaru ......................................................814 lica; v Engleski jezik (srednji nivo).......................................................... 766 lica; v I ostala posebna znanja i vještine................................................. 665 lica

Z a n i m a n j e

PO

LJO

PR

IVR

ED

A. L

OV

I Š

UM

AR

ST

VO

RIB

AR

ST

VO

VA

ÐE

NJE

RU

DA

I K

AM

EN

A

PR

ER

AÐ

IVA

CK

A IN

DU

ST

RIJ

A

PR

OIZ

VO

DN

JA I

SN

AD

BIJ

EV

AN

JE

EL

EK

TR

ICN

OM

EN

ER

GIJ

OM

, GA

SO

M I

VO

DO

M

GR

AÐ

EV

INA

RS

TVO

TR

GO

VIN

A N

A V

EL

IKO

I M

AL

O, O

PR

AV

KA

M

OT

OR

NIH

VO

ZIL

A, M

OT

OC

IKL

A I

PR

ED

ME

TA

Z

A L

ICN

U U

PO

TR

EB

U

SA

OB

RA

CA

J, S

KL

AD

IŠT

EN

JE I

VE

ZE

HO

TE

LI I

RE

ST

OR

AN

I

FIN

AN

SIJ

SK

O P

OS

RE

DO

VA

NJE

AK

TIV

NO

ST

I U V

EZ

I S N

EK

RE

TN

INA

MA

, IZ

NA

JMLJ

IVA

NJE

I P

OS

LO

VN

E A

KT

IVN

OS

TI

DR

ŽA

VN

A U

PR

AV

A I

OD

BR

AN

A, S

OC

IJA

LN

O

OS

IGU

RA

NJE

OB

RA

ZO

VA

NJE

ZD

RA

VS

TV

EN

I I S

OC

IJA

LN

I RA

D

OS

TA

LE

KO

MU

NA

LN

E, D

RU

ŠT

VE

NE

I L

ICN

E

US

LU

ŠN

E A

KT

IVN

OS

TI

PR

IVA

TN

A D

OM

AC

INS

TV

A S

A Z

AP

OS

LE

NIM

L

ICIM

A

EK

TE

RIT

OR

IJA

LN

E O

RG

AN

IZA

CIJ

E I

TIJ

EL

A

UKUPNO

Trgovacki tehnicar (IV SSS) 0 18 0 0 0 0 702 0 0 4 22 0 0 0 28 0 0 774 Prodavac (III SSS i KV) 0 17 0 4 0 0 564 4 0 0 12 0 0 0 4 0 0 605

Medicinska sestra 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 482 0 0 0 485 Nastavnik razredne nastave 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 318 0 0 0 0 318

Biohemicar 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 255 0 0 0 255

Racunarski operater 0 0 0 0 0 0 7 0 18 0 0 0 0 0 187 0 0 212 Medicinski tehnicar (IV SSS) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7 156 0 0 0 163

Mesar 58 4 0 45 0 0 44 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 151

Vatrogasac 0 0 0 0 0 0 0 0 65 0 0 85 0 0 0 0 0 150 Stolar za montažu, opravke i održavanje 5 0 0 88 0 5 47 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 145

Konobar 4 4 0 1 0 0 13 101 0 0 12 5 0 0 0 0 0 140 Ekonomski tehnicar (IV SSS) 0 0 0 0 0 0 41 0 0 79 0 4 0 7 0 0 0 131 Vaspitac predškolske djece 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 126 0 0 0 0 126 Menadžer (VI/1 SSS) 0 11 0 0 0 0 50 19 1 1 6 0 0 0 36 0 0 124 Doktor medicine (VII/1 SSS) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 117 0 0 0 117

Bravar 0 0 0 72 0 10 7 22 0 0 0 0 0 0 0 0 0 111 Profesor razredne nastave 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 102 0 0 0 0 102 Vatrogasac - specijalista 0 0 0 0 0 0 0 0 100 0 0 0 0 0 0 0 0 100

OSTALO 38 35 134 726 116 99 593 310 626 642 290 256 295 245 307 0 2 4714

UKUPNO 105 89 134 971 116 118 2075 473 816 727 395 350 851 1262 562 0 2 9046


23

Poznato je da lice koje želi da bude konkurentno na tržištu rada mora da posjeduje dodatna znanja i vještine. To su prije svega poznavanje rada na racunaru i relativno dobro poznavanje nekog od stranih jezika.Poslodavci isticu važnost upravo ovakvim obukama za svoje zaposlene. Sve se to može i detaljnije pregledati u sledecoj tabeli: Tabela br. 8.Obuka za posebna znanja, vještine i kompetencije po djelatnostima:.

Posebna znanja i vještine

Vrsta djelatnosti

Kur

s za

men

adže

re

Ku

rs z

a o

per

ater

a n

a ra

cuna

ru

Kur

s za

Win

dow

s

Kur

s za

MS

Exc

el

(Spr

ead

She

et)

Ku

rs z

a M

S W

ord

za

Win

do

ws

Po

cetn

i ku

rs

pozn

avan

ja r

ada

na

racu

naru

Psi

holo

ški s

emin

ar o

vj

ešti

nam

a ko

mun

icir

anja

En

gle

ski -

poc

etni

n

ivo

En

gle

ski -

sre

dnji

niv

o

Poz

nava

nje

rada

na

racu

naru

Po

znav

anje

en

gles

kog

jezi

ka

Ost

alo

Ukupno

Poljoprivreda, lov i šumarstvo 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Ribarstvo 6 0 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 9 Vadenje ruda i kamena 0 0 0 0 0 26 0 11 0 0 0 18 55 Preradivacka industrija 24 25 0 0 40 11 0 5 10 2 17 88 222 Proizvodnja i snabdijevanje elektricnom energijom, gasom i vodom

0 0 10 0 8 0 0 0 0 12 0 31 61

Gradevinastvo 0 6 0 0 35 3 0 0 0 0 0 1 45 Trgovina na veliko i malo, opravka motornih vozila, motocikla i predmeta za licnu upotrebu

137 160 0 17 54 20 0 55 31 25 22 33 554

Saobracaj, skladištenje i veze 0 0 0 0 1 0 0 0 59 2 1 8 71

Hoteli i restorani 3 62 0 0 1 0 0 18 55 60 16 60 275 Finansijsko posredovanje 1 23 0 7 15 32 0 43 167 212 34 9 543 Aktivnosti u vezi s nekretninama, iznajmljivanje i poslovne aktivnosti

2 33 0 17 26 0 5 38 22 17 22 82 264

Državna uprava i odbrana, socijalno osiguranje 4 350 0 7 32 63 10 7 223 150 37 102 985

Obrazovanje 2 350 108 35 369 271 108 20 142 142 53 114 1714 Zdravstveni i socijalni rad 0 50 1 0 42 163 0 0 30 147 145 3 581 Ostale komunalne, društvene i licne uslužne aktivnosti

10 63 0 0 99 37 10 10 24 45 17 113 428

Privatna domacinstva sa zaposlenim licima 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Ekteritorijalne organizacije i tijela 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 3

UKUPNO CRNA GORA 189 1122 119 83 722 626 133 207 766 814 364 665 5810

Poslodavci postaju svjesni da bez ulaganja u ljudski kapital nema ni napretka njihovog preduzeca ni stvaranja konkurentnog tržišta. Sve više njih ce morati da planira i shvati ulaganje u svoj kadar kao najboju investiciju, a ne trošak sredstava.


24

14. Priliv zaposlenih u 2008. godini Kada analiziramo radnu snagu, jedan od veoma bitnih elemenata analize Ankete 2008. god. su nova zapošljavanja i otpuštanja sa posla. Slijedeca tabela ima za cilj da prikaže priliv i odliv radne snage kao i broj slobodnih ili novih radnih mjesta, koja poslodavci iz razlicitih razloga nijesu uspjeli popuniti: Tabela br. 9. Osnovne karakteristike zapošljavanja u 2008. godini

Opština Tražnja radne snage

Broj novozaposlenih

Odliv radne snage Nepopunjena radna mjesta

Ukupno Crna Gora 27.213 18.140 10.627 9.073 Grafik br.9.Odnos priliva/odliva radne snage na tržištu rada:

Broj novozaposlenih

48%

Odliv radne snage28%

Nepopunjena radna mjesta

24%


25

Tabela br. 10. Broj novozaposlenih, odliv radne snage i slobodna radna mjesta po opštinama:

broj novozaposlenih odliv radne snage Opština

ukupno žene ukupno žene

slobodna radna mjesta

ANDRIJEVICA 15 1 1 0 1 BAR 1154 616 536 293 84 BERANE 381 134 129 47 145 BIJELO POLJE 830 379 367 190 501 BUDVA 2356 1104 1772 781 664 CETINJE 534 169 418 77 94 DANILOVGRAD 225 107 129 55 44 HERCEG NOVI 2373 1204 1846 862 2646 KOLAŠIN 32 19 26 8 24 KOTOR 889 442 673 315 1037 MOJKOVAC 122 54 59 24 90 NIKŠIC 1059 399 514 158 351 PLAV 54 26 5 1 7 PLJEVLJA 702 217 252 63 668 PLUŽINE 19 5 8 4 10 PODGORICA 6439 2890 3275 1262 1968 ROŽAJE 69 43 38 21 21 ŠAVNIK 6 5 5 2 4 TIVAT 604 325 457 257 640 ULCINJ 241 76 91 30 48 ŽABLJAK 36 14 26 11 26

Ukupno C.Gora 18.140 8.229 10.627 4.461 9.073

Priliv radne snage Kako se može vidjeti i u tabeli 21. (koja se nalazi u dodatku), ukupan broj novozaposlenih kod anketiranih poslodavaca u 2008. godini, bio je 18.140 lica. Ucešce žena u tom broju je 45,36%. Osim Podgorice, najvece ucešce u zapošljavanju su ostvarile opštine južnog regiona. U opštinama južnog regiona ucešce žena je iznad prosjeka na nacionalnom nivou.


26

Grafik br.10. Opštine u kojima je ostvaren najveci broj novozaposlenih

3549

1169 1252538 660

2890

1204 1104

616 399

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

Podgorica Herceg Novi Budva Bar Nikšic

muškarci žene

Razlog nalazi se u cinjenici da se u tim opštinama, najveci broj novih zaposlenja ostvario u djelatnosti trgovine i hotela i restorana. Ove dvije djelatnosti tradicionalno apsorbuju veliki broj ženske radne snage, što se može vidjeti i iz slijedeceg pregleda: U Podgorici je najveci broj novih zaposlenja ostvareno u djelatnostima:

1. trgovina na veliko i malo u procentu od 29,30% ............( ucešce žena 49,07%) 2. saobracaj, skladištenje i veze sa 9,53% ........................(ucešce žena 32,90%) 3. ostale komunalne i licne uslužne aktivnosti sa 9,36% (ucešce žena 44,78%).

Razlog niskog procenta ucešca žena u novim zapošljavanjima u Nikšicu u 2008. godini je to što su djelatnosti u kojima je ostvaren najveci broj novih radnih mjesta, osim trgovine na veliko i malo, djelatnostima koje tradicionalno zapošljavaju mušku radnu snagu:

1. vadenje rude i kamena u procentu 19,64% ................(ucešce žena 11,54%) 2. trgovina na veliko i malo 19,36%.............................. (ucešce žena 55,12%) 3. preradivacka industrija sa 18,79% ............................. ( ucešce žena 26,13%)

Ukoliko priliv radne snage posmatramo sa aspekta djelatnosti, na nacionalnom nivou, zakljucujemo da je najveci broj novih zapošljavanja ostvaren u slijedecim djelatnostima:

1. Trgovina na veliko i malo ............................................. 26,65% (žene 53,11%) 2. Hoteli i restorani .............................................................18,11% (žene 55,10%) 3. Preradivacka industrija........ .............................................7,89% (žene 33,80%) 4. Gradevinarstvo ................................................................7,56% (žene 9,41%)


27

5. Ostale komunalne i licne uslužne aktivnosti ...................6,05% (žene 38,29%) U tabeli se nalaze nazivi zanimanja novozaposlenih - preko 10 lica. Tabela br.11. Novozaposleni, odliv radne snage i slobodna radna mjesta po djelatnostima:

broj novozaposlenih

odliv radne snage

slobodna radna mjesta Djelatnost

ukupno žene ukupno žene ukupno žene

A.Poljoprivreda, lov i šumarstvo

234 78 87 30 2 2

B.Ribarstvo 135 88 70 36 22 0 D.Proizvodnja i snabdevanje elektricnom energijom, gasom i vodom

256 54 166 32 36 4

Ð.Gradevinarstvo 1371 129 967 50 58 1 E.Trgovina na veliko i trgovina na malo; opravka motornih voz.

4835 2568 2591 1343 60 2

G.Preradivacka industrija 1432 484 972 311 266 24

I.Finansijsko posredovanje 671 364 169 82 317 45 J.Aktivnosti u vezi s nekretninama i iznajmljivanje 904 315 493 131 412 78

K.Državna uprava i odbrana; obavezno socijalno osiguranje

802 402 313 124 478 60

L.Obrazovanje 922 660 238 111 479 49

LJ.Zdravstveni i socijalni rad 558 408 508 408 575 3 M.Ostale komunalne, društvene i licne uslužne aktivnosti

1097 420 468 176 604 39

NJ.Eksteritorijalne organizacije i tela

2 2 2 2 620 92

V.Vadenje ruda i kamena 337 47 94 12 874 39 Z.Saobracaj, skladištenje i veze 1299 400 853 275 1521 206

Ž.Hoteli i restorani 3285 1810 2636 1338 2749 364

UKUPNO CRNA GORA 18140 8229 10627 4461 9073 1008

Odliv radne snage Odliv radne snage kod anketiranih poslodavaca u 2008. godini, iskazuje se brojem 10.627 lica od cega žene cine 41,98%. Kada govorimo o odlivu radne snage po opštinama u Crnoj Gori, primjecujemo da je struktura gotovo identicna strukturi priliva radne snage. Najveci odliv radne snage dogodio se u slijedecim opštinama: Podgorica 30,82%, Herceg Novi 17,37%, Budva 16,67%, Kotor 6,33% i Bar 5,04%


28

Posmatrano po djelatnostima na nacionalnom nivou, najveci odliv radne snage je slijedeci: Hoteli i restorani 24,80%, Trgovina na veliko i malo 24,38%, Preradivacka industrija 9,15%, Gradevinarstvo 9,10%, Saobracaj, skladištenje i veze 8,03% Na pitanje » Da li su imali problema da popune slobodna radna mjesta«, anketirani poslodavci su se izjasnili da su u 2008. godini imali 7.513 takvih upražnjenih mjesta. Najviše nepopunjenih slobodnih radnih mjesta bilo je u slijedecim opštinama:5 1. Herceg Novi...........29,16% ( trgovina 36,92%, hoteli i restorani 24,22%) 2. Podgorica .............21,69% (trgovina 26,83%,kom. Djel. 16,51%, Drž. up13,77%) 3. Kotor......................11,43% (trgovina 45,23%, hoteli i restorani 20,54%) 4. Pljevlja...................7,36% (trgovina 24,10%, drž. upr 20,51%, Prerad Ind.17,51%) 5. Budva....................7,32% (hoteli i restorani 45,33%, gradevinarstvo 30,42%) 15. Deficitarna zanimanja U zemljama EU, pod deficitarnim zanimanjima se smatraju samo ona zanimanja kojih nema na tržištu, a za cije školovanje, obrazovanje i obuku je potrebno duže vrijeme (naucnici odredjenih profila, ljekari odredjenih specijanosti, inženjeri odredjenih uskih specijalnosti, informaticari odredjenih specijalnosti). U deficitarna zanimanja se, takodje, svrstavaju i odredjena zanimanja zanatskog karaktera za ciju obuku su potrebni specijalni uslovi, obuka je skupa i traje duže (zavarivaci na brodovima, drvopreradivaci, kozmeticari, metalostrugari, elektricari, kuvari i sl.). Broj deficitarnih zanimanja, definisan na ovaj nacin, po svom broju obicno nije veliki, ali su ova zanimanja ili ova radna mjesta jako znacajna. Pored deficitarnih kadrova, koji po obimu/ broju slobodnih radnih mjesta i zanimanja nijesu veliki, u zemljama EU, posebna pažnja poklanja se utvrdjivanju obima/broja radnih mjesta koje se teško popunjavaju i poslije nekoliko oglašavanja. O tim radnim mjestima vodi se posebna evidencija – koliko puta je radno mjesto oglašavano i koliko dugo radno mjesto nije popunjeno. Na osnovu ove evidencije, vrši se dalja gradacija na ona radna mjesta koja se teže i ona koja se teško popunjavaju. Deficitarnim zanimanjima se ne smatraju ona zanimanja gdje je ponuda približno jednaka tražnji, za cije je školovanje i obuku potrebno krace vrijeme, cak i onda ih poslodavci prijavljuju kao nepopunjena. Sa stanovišta individualnog poslodavca ovo je, takodje, odredjeni vid deficitarnosti, ali ne i sa stanovišta nacionalne ekonomije. Ovo zbog toga što se ova vrsta nesklada, ako postoje adekvatne mjere, može relativno lako otkloniti. Primjera radi, svako lice prosjecnog nivoa obrazovanja, prosjecnih psihofickih osobina, bez obzira na strucno obrazovanje, uz kratku obuku, može obaljati veliki broj jednostavnih poslova – konobar, šanker, cuvar na plaži i mnogi drugi, ako je spreman da prihvati ponudjene uslove rada. U ovom i slilcnim primjerima ne može se govoriti o deficitarnosti. Ovdje su problemi druge prirode – npr. ponuda i tražnja se ne poklapaju regionalno, nezaposleni ne

5 Djelatnosti navedene u zagradama, apsorbuju više od 50% slobodnih nepopunjenih radnih mjesta.


29

žele da prihvate slobodno radno mjesto po ponudjenim uslovima, ili poslodavci ne žele da zaposle nezaposlene sa evidencije Zavoda, jer smatraju da ne odgovaju njegovim potrebama – strucnost i kompetentnost, iskustvo, pol i sl. Zbog toga je kod zanimanja gdje postoji veci broj nepopunjenih radnih mjesta a takvih profila ima na evidenciji Zavoda, neophodno utvrditi šta je razlog njihovog neangažovanja, ili šta je razlog za neprihvatanje ponudjenog radnog mjesta. O deficitarnosti odredjenog zanimanja se ne može govoriti ni u onim slucajevima kada takovog zanimanja nema na evidenciji ali ima nezaposlenih sa srodnim zanimanja koji ne mogu naci zaposlenje u svojoj branši, ali se mogu lako dokvalifikovati ili prekvalifikovati ili obuciti za kratko vrijeme. Tako u Anketi iskazani deficit za konobarima, tociocima pica, šankerima, radnicima u trgovini, ne može se tretirati kao deficit ako je 3.000 mladih maturanata iskazalo interes i spremnost da prihvati takva radna mjesta. Jedan od nacina rješavanja ovog problema je i akcija koja je pokrenuta kroz projekat: Zapošljavanje djaka i studenata na sezonskim poslovima. U daljim analizama tržišta rada u CG i Anketama poslodavaca, neophodno je usvojiti EU koncepte o suficitima i deficitima, a posebno o deficitarnosti odredjenog kadra i zanimanja. Ovakva diferencijacija je neophodna zbog toga što se samo na taj nacin mogu definisati adekvatne mjere i programi. 15.1. Radna mjesta na koja poslodavci nijesu mogli nikog da zaposle Na pitanje „Da li ste imali slobodnih radnih mjesta na koja nijeste mogli nikog da zaposlite, preko 70% poslodavaca odgovorilo je sa „Ne“, dok je 29,65% odgovorilo sa „Da“. Ovaj procenat od 29,65% poslodavaca koji su odgovorili sa Da, na prvi pogled nije znacajan ali još ne znamo koji je to broj izvršilaca koji nedostaje. Taj podatak dobicemo iz drugih dodatnih analiza. Tabela br.12 .Broj odgovora za radna mjesta koja se ne mogu popuniti:

Godina Kategorija odgovora Broj odgovora %

DA 902 29,65 2008

NE 2140 70,35

Ukupan br. poslodavaca 3.042 100,00


30

15.a. Koji su razlozi deficitarnosti kadrova Od ukupnog broja poslodavaca koji su odgovorili sa „Da“ (902), njih 889 je svrstalo razloge deficitarnosti u 4 kategorije, pri cemu razlog pod B „Nema obrazovanih kadrova odgovarajucih profila“ zauzima više od polovine svih odgovora, odnosno 63,22%. Na drugom mjestu je razlog pod A „Kadrovi ne prihvataju ponudene uslove rada sa procentom od 20,58% “. Nešto drugo je kao razlog na trecem mjestu sa 15,42%, i na cetvrtom mjestu sa 0,78% odgovora “Neorganizovanje obuka kod poslodavaca”. Poslodavci u veoma velikom procentu ( odgovor NE) od 70,35%, nisu zadovoljni kadrovima, što upravo govori o kvalitetu radne snage koja je raspoloživa na našem tržištu rada, kao i to da naš obrazovni sistem nije uskladen sa potrebama poslodavaca, te da je neophodno u monogo vecem obimu vršiti obrazovanje i osposobljavanje kadrova, kao i stvoriti sistem neformalnog obrazovanja koji ce biti dostupan svima. Kad se analizira drugi po redu razlog da kadrovi ne prihvataju ponudene uslove rada u visokom procentu od 20% može se dati zakljucak i preporuka da je neophodno poraditi na tome da samo radnik o kojem se vodi racuna, može povratno brinuti o firmi u kojoj radi, i da nema radnika koji traži posao, da ga nece prihvatiti ako zarada pokriva njegove osnovne troškove (stanovanja i hrane). Tabela br. 13. Razlozi deficitarnosti kadrova: Razlozi deficitarnosti

Broj odgovora

%

A. Kadrovi ne prihvataju ponudene uslove rada 183 20,58

B.Nema obrazovanih kadrova odgovarajucih profila 562 63,22

C.Neorganizovanje obuka kod poslodavaca 7 0,78

D. Nešto drugo (navesti) 137 15,42

Svega: 889 100,00

15.b. Broj deficitarnih zanimanja i broj radnika Iz tabele 15.b.(koja se nalazi u dodatku) može se vidjeti da je ukupan broj deficitarnih zanimanja iz Ankete 2008/09, 395 a ukupan broj izvršilaca koji nedostaju poslodavcima 4.072. Ako smo na pocetku konstatovali da je ukupan broj poslodavaca koji su potvrdno odgovorili na pitanje da li imaju radna mjesta na koja nisu mogli nikog da zaposle, bilo 29, 65%, ili 902 poslodavca (od ukupno 3072 anketiranih), iz naredne tabele se


31

dobijaju podaci da njima nedostaje 395 zanimanja i preko 4.072 izvršioca, što je veliki broj, i znacajan problem kojem treba posvetiti pažnju jer u protivnom može biti ogranicenje za dalji razvoj. Uporedujuci podatke svih prethodnih godina od kada se vrši anketiranje, može se primijetiti da je broj od 395 deficitarnih zanimanja u 2008-oj manji u odnosu na 2007-u godinu kada je bio 479, za 17,6%. Prema mišljenju poslodavaca, broj nedostajucih zanimanja u prethodnih pet godina je:

§ 2004 - 328 § 2005 - 332 § 2006 - 352 § 2007 - 479 § 2008 - 395

Broj potrebnih lica sa deficitarnim zanimanjima u 2008. godini je 4.072, što je neznatno manje u odnosu na 2007- u godinu kada je bio 4.449, za 8,5%. Na smanjenje broja deficitarnih zanimanja uticalo je organizovanje obuke za deficitarna zanimanja i na taj nacin omogucavanje poslodavcima da obezbijede radnu snagu. Najveci broj zanimanja i izvršilaca svrstanih u deficitarne su iz oblasti gradevinarstva a potom iz turizma i ugostiteljstva. Kao što se iz pregleda vidi, broj deficitarnih zanimanja se iz godine u godinu povecavao do 2008-e godine kada je stagnirao. Taj broj bi bio veci da se ne preduzimaju mjere obuke i osposobljavanja kako nezaposlenih tako i zaposlenih u preduzecima. Broj radnika sa deficitarnim zanimanjima prema mišljenju poslodavaca :

§ 2004 - 1.501 § 2005 - 1.578 § 2006 - 2.078 § 2007 - 4.491 § 2008 - 4.072

15.b.1. Struktura deficitarnih zanimanja po djelatnostima Najveci broj deficitarnih zanimanja izražen je u oblasti trgovine, ukupno 710 i gradevinarstva od 705. Slijedi oblast Aktivnosti u vezi s nekretninama, iznajmljivanje i poslovne aktivnosti sa 525 nedostajuca izvršioca, zatim Preradivacka industrija sa 479 izvršilaca, dok oblast Hoteli i restorani dolazi tek na peto mjesto sa 477 lica.


32

U svim dosadašnjim analizama turizam je bio na prvom mjestu, što je još jedna novina ove analize. Ovakav trend može se tumaciti kao stabilizacija dugogodišnjeg velikog deficita u oblasti turizma, posle puno uloženih aktivnosti na osposobljavanju kadrova u ovoj oblasti, kako od strane Zavoda, tako i od strane poslodavaca. Slijedi tabelarni pregled: Tabela br. 14.Broj deficitarnih zanimanja po djelatnostima:

Vrste djelatnosti Br. radnika

A. Poljoprivreda, lov i šumarstvo 52 B. Ribarstvo 42 D. Proizvodnja i snabdevanje elektricnom energijom, gasom i vodom 39 Ð. Gradevinarstvo 705 E. Trgovina na veliko i trgovina na malo; opravka motornih vozila 710 G. Preradivacka industrija 479 I. Finansijsko posredovanje 7 J. Aktivnosti u vezi s nekretninama, iznajmljivanje i poslovne aktivnosti 525 K. Državna uprava i odbrana; obavezno socijalno osiguranje 183 L. Obrazovanje 243 LJ.Zdravstveni i socijalni rad 118 M. Ostale komunalne, društvene i licne uslužne aktivnosti 235 NJ.Eksteritorijalne organizacije i tijela 1 V. Vadenje ruda i kamena 131 Z. Saobracaj, skladištenje i veze 125 Ž. Hoteli i restorani 477 Ukupno: 4.072

15.b.2. Struktura deficitarnih zanimanja po stepenu strucne spreme Najveci deficit, kada je u pitanju stepen strucne spreme, iskazan je u okviru III stepena obrazovanja u obimu od 1.664 izvršilaca što cini 40,86% ukupnog broja deficitarnih izvršilaca. (Tabela 15.b.2. u dodatku) Zatim, slijedi VII stepen sa 737 nedostajucih izvršilaca ili 18%, što je veliki procenat, I pokazuje da raste tražnja za visokoobrazovanim kadrom I da ona premašuje ponudu. Od ukupnog broja nedostajucih izvršilaca od 4.072, najveci broj je lica muškog pola t.j 1.914 ili 47%, zatim bez obzira na pol 46,78% i u malom broju od 253, ili 6,2% su lica ženskog pola. Ako se ima u vidu cinjenica da je najveci deficit iskazan u oblasti gradevinarstva, zanatskih i teških fizickih poslova, gdje su dominantno muški poslovi, gdje je deficit kod muškog pola i iskazan.


33

Zanimanja za koja nije važan pol a svrstavaju se u deficitarna, nalaze se u sedmom i petom stepenu obrazovanja (ljekari, profesori, ekonomisti, pravnici...) zatim III stepenu obrazovanja u ugostiteljstvu i trgovini gdje nije od uticaja pol. Ženski pol je u malom procentu deficitaran i izražen je kod zanimanja prodavacica (kasirka), sobarice i farmaceutke- 15.b.3. Struktura deficitarnih zanimanja po starosnoj dobi Kada analiziramo strukturu deficitarnih zanimanja po starosnoj dobi, najveci broj nedostajucih izvršilaca je u starosnoj dobi od 25 do 30 godina u procentu od 56,77%, i to u oblasti gradevinarstva i u okviru III stepena strucne spreme. Zatim, na drugom mjestu su lica sa starosnom dobi od 31-40 godina u procentu od 25,59%. Slijede lica od 41-50 godina, zatim, od 19-24 godine, pa starija populacija od 55 do 65godina, dolazi prije mladih od životne dobi do 18 godina ili od.51-54 godine. 15.b.4. Opšta i posebna tražena znanja, vještine i kompetencije

Od ukupnog broja poslodavaca koji su se izjasnili da imaju deficit ili od 903, njih 240 (26,57%), smatra da licima koja treba da angažuju nedostaju opšta i posebna tražena znanja, vještine i kompetencije i to:

• Poznavanje engleskog jezika u procentu od 29,58%, zajedno sa engleskim –pocetni nivo (8,33%), Engleski - srednji nivo (14,16%) i Engleski - viši ili konverzacijski nivo (19,58%), cine 72% svih posebnih znanja .

• Poznavanje rada na racunaru u procentu od 11,25% • Položen strucni ispit, sa 9,16% odgovora, i • Položen vozacki ispit za „B“kategoriju


34

Tabela br. 15. Opšta i posebna tražena znanja, vještine i kompetencije

Šifra pos.znanja Naziv posebnog znanja Broj radnika %

5601 Vozacki ispit za "A" kategoriju 2 0,83

5602 Vozacki ispit za "B" kategoriju 6 2,50

5604 Vozacki ispit za "D" kategoriju 2 0,83

6801 Pravosudni ispit 1 -

6901 Kurs za operatera na racunaru 2 0,83

6915 Kurs za Windows 2 0,83

6919 Kurs za MS Word za Windows 3 1,25

6937 Kurs za AUTOCAD 3 1,25

8830 Turski - viši ili konverzacijski nivo 2 0,83

8831 Engleski - pocetni nivo 20 8,33

8832 Engleski - srednji nivo 34 14,15

8833 Engleski - viši ili konve rzacijski nivo 47 19,51

8841 Italijanski - srednji nivo 1 -

8851 Ruski - viši ili konverzacijski nivo 1 -

9405 Kurs za spasioca davljenika 2 0,83

9903 Položen strucni ispit 22 9,11

9904 Poznavanje rada na racunaru 27 11,21

9905 Poznavanje engleskog jezika 71 29,58

UKUPNO 240 100,00

16. Viškovi radne snage Na pitanje: „Da li imate viškova radne snage”, od 3.049 ukupno anketiranih poslodavaca potvrdno je odgovorilo njih 268 ili samo 8,8%, odnosno da 91,2% poslodavaca nije procijenilo da ima viškove, što je u periodu tranzicije veoma visoki procenat.. Procijenjeni višak radne snage iznosi 1.451 radnika, što predstavlja 1,4% od ukupne zaposlenosti u uzorku, što je, takodje, mali procenat. Regionalno posmatrano, daleko najveci suficit redne snage je u Podgorici 670 radnika ili cak 46,2%. Zatim slijede 3 opštine sa viškom koji prelazi 100 ranika (Bijelo Polje 107, Budva 117 i Kotor 167). Ostale opštine su daleko ispod sa velikim rasponom – od 2 do 3 i onih koje su iskazale 50 do 60. Posmatrano po preduzecima i ustanovma jasno se zapaža da si viškovi koncentrisani kod manjeg broja poslodavaca, što upucuje na zakljucak da su odredjene firme nalaze ili u procesu prestrukturiranja pa žele da se oslobode kadrova sa neodgovarajucim kvalifikacijama za nove poslove ili su u teškocama poslovanja. Od 285 poslodavca koji su iskazali viškove, njih 171 ili 60% je navelo da su teškoce u poslovanju odnosno smanjenje proizvodnje glavni uzrok viškova, a za 114 poslodavaca odnosno 40% glavni razlog je neodgovarajuca kvalifikaciona struktura i neodgovarajuce strucne kvalifikacije zaposlenih. Viškovi radne snage prema velicini poslodavca svrstani u cetiri grupe (mikro, mala, srednja i velika) su ocekivani. Velika preduzeca i veliki poslodavci iskazali su najveci broj viškova (653 ili 45%). Medjutim, veliki poslodavci zapošljavaju najviše radne snage, tako da su njihovi viškovi proporcionalni broju zaposlenih. Zatim slijede


35

poslodavci srednje velicine, koji su procijenjeni viškovi iznose 400 radnika ili 27%. Na trecem su mala preduzeca, koja zapošljavaju izmedju 10 i 50 radnika. Kod njih su procijenjeni viškovi 69 radnika ili oko 5% od ukupno procijenjenih viškova. I procjene ovakave proporcije su logicne i, sa stanovišta razvoja preduzeca, ocekivane. Mikro i mala preduzeca su pretežno mlada i u najvecem broju slucajeva rijec je o firmama tipa jedan covjek jedna firma, porodicnim firmama, sa malo angažovane radne snage sa strane. Posmatrano po nivoima obrazovanja, naviše viškova je sa IV stepenom, skoro 50% (616 ili 49,1%); zatim slijede oni sa III stepenom obrazovanja (247 ili 19,7%); na trecem mjestu su oni sa najnižim nivoom (I stepen) obrazovanja (145 ili 11,6%); na cetvrtom mjestu su oni sa V stepenom (137 ili 10,9%), i, najmanje je onih sa najvišim stepenom obrazovanja ciji procenat iznosi svega 0,3%. U ovom smislu Crna Gora je dosta specificna, jer je uobicajeno da se u zemljama tranzicije najviše viškova pojavljuje kod zaposlenih sa najnižim stepenom obrazovanja. Razlog za ovakvu strukturu viškova u CG treba tražiti u nacinu promovisanja i nagradjivanja u velikim i srednjim industrijskim preduzecima, kada su zaposleni proizvodni radnici i majstori III stepena strucne spreme nastojali da se kroz dodatno obrazovanje domognu radnih mjesta predradnika, poslovodje, šefa smjene i dr. koja su garantovala i bolju zaradu i bolje uslove rada, kao i cinjenica da je u strukturi zaposlenih najviše srednjoškolaca, te se oni nalaze i u najvecem broju za otpuštanje.. Posmatrajuci procijenjeme viškove prema preduzecima, može se doci do interesantnog zakljucka. Najveci broj viškova iskazali su poslodavci koji se nalaze u propulzivnim djelatnostima kao što je npr. turizam i u ralativno mladim preduzecima kao što su novi prestižni hoteli. Ovo može da znaci da je hotel visoke kategorije koji mora da se bori na tržištu sa oštrom konkurencijom, prepoznao da to može raditi samo sa visokostrucnom i kompetentnom radnom snagom i zbog toga želi da se oslobodi nedovoljno strucnih i nedovoljno obrazovanih kadrova. Ako se procijenjeni viškovi posmatraju po zanimanjima, da se zapaziti da dominiraju kadrovi administrativno tehnickog profila. U zakljucku se može reci da iskazani višak od 1.451 radnika u vrijeme prestrukturiranja privrede nije veliki, naprotiv. Medjutim, podaci se mora uzeti sa dozom rezerve. Na to upucuju dva momenta. Na listi poslodavaca koji su iskazali viškove nema preduzeca i ustanova o kojima slušamo i citamo u štampi svaki dan (Željezara, KAP i Prerada, Boksiti, Rudnik mrkog uglja Pljevlja, Željeznica, Luka Bara, rehabilaticioni centar Vrmas, Duvanski kombinat, Duvankomerc, Primorka i niz drugih) da imaju probleme u poslovanju, da imaju viškove radne snage. Imajuci ovo u vidu, namece se pitanje: zbog cega se ona ne pojavljuju u spisku preduzetnika koji su iskazali viškove. O razlozima možemo nagadjati i oni mogu biti razliciti – nijesu pristali na saradnju i nijesu željeli da odgovore na anketa, nemaju adekvatne kadrovske službe koje bi mogle da procijene viškove, što je teško povjerovati, ili pak, ljudi iz kadrovskih službi nijesu željeli javno saopštiti podatke plašeci se eventualnih posljedica.


36

Interesantna zapažanja: - najveci broj viškova iskazala su preduzeca u turizmu, Telekom i drugim

prilicno mladim ili stabilnim firemama, u prosperitetnim sektorima. - Istovremeno iskazuju najvece potreba za RS. - Zakljucak- shvataju zancaj RS i žele da se oslobodne viškova nepotrebnih

koje je teško zaposliti (drugi posao u firmi) i potreba za novim kadrovima, Treba naglasiti da je anketa sprovedena tokom oktobra. Iako se i kod nas pocelo sve ucestalije govoriti o globalnoj ekonomskoj krizi i njenim posljedicima (prelivanju) na Crnu Goru, ipak bilo je malo indikacija.


37

III DIO OCEKIVANO ZAPOŠLJAVANJE U 2009. 17. Ocekivani broj zaposlenih (u toku sezone) Osim stanja u 2008. godini, anketom se željelo saznati kakva su ocekivanja poslodavaca u pogledu zapošljavanja u 2009. godini. Kako je faza anketiranja završena u novembru 2008. godine, aktuelnoj globalnoj finansijskoj krizi se nije posvetilo dovoljno pažnje, ili nije shvacena na nacin na koji je sada poslodavci i svi ostali doživljavaju. U trenutku analize podataka, razmišljanja o krizi su vec drugacija i veliki broj poslodavaca vec preduzima odredene mjere opreza i predostrožnosti, koliko je to moguce. Naravno, u Crnoj Gori se još uvijek ne osjecaju posljedice krize kako je to slucaj u velikim ekonomijama. Prema predvidjanjima poslodavaca, u 2009. ce se znacajno povecati dinamika na tržištu rada. Predvidja se zapošljavanje 29.788 lica, što je preko 10 000 (ili 60%) više nego u 2008.godini. Struktura ocekivanog zapošljavanja po djelatnostima je slilcna onoj u prethodnoj godini, ali sa odredjenim promjenama redosljeda mjesta na ljestvici najvažnijih djelatnosti. Prva dva mjesta i dalje zauzimaju tgovina i hoteli i restorani, koji zajedno ucestvuju sa oko 40% i daleko su ispred drugih djelatnosti; saobaracaj sa oko 14% tražnje izbio je na trece mjesto i potisnuo gradjevinarstvo na cetvrto mjesto( oko 10%); preradjivacka industrija sa oko 7% je na skromnom petom mjestu, a aktivnosti s nekretninama (6%) veoma blizu. Ono što je interesantno i znacajno je predvidjanje znatno veceg zapošljavanja u poljoprivredi i šumarstvu, koje se približava ucešcu preradjivacke industrije. Sporiji rast u zapošljavnju predvidja se u državnoj upravi, obrazovanju i zdravstvu što je u skladu sa nacionalnom politikom. Tabela br. 16. Ocekivano zapošljavanje i zapošljavanje u sezoni

Ocekivani broj zaposlenih 16.959 Zapošljavanje u sezoni 12.829 Ukupno 29.788

Predvidanja poslodavaca, kada je predstojece sezona u pitanju, govore da ce novih zapošljavanja u tom periodu najviše biti u Podgorici, Budvi i Herceg Novom. Od ukupnog broja predvidenih zapošljavanja u toku sezone, za poslove u Podgorici je planirano 36,60%, u Budvi 22,13% a u Herceg Novom 10,13%. Ove opštine ce, ukoliko sve bude teklo po planu, u sezoni omoguciti blizu 70% ukupnog planiranog zapošljavanja. Djelatnosti u kojima je iskazana najveca potreba za zapošljavanjem u sezoni su slijedece: 1. Hoteli i restorani .................................................................................25,93% 2. Saobracaj, skladištenje i veze ...........................................................15,17% 3. Trgovina na veliko i malo.....................................................................14,08% 4. Poljoprivreda i šumarstvo....................................................................12,68% 5. Gradevinarstvo.....................................................................................8,96%


38

Navedene djelatnosti cine oko 77% ukupno ocekivanog zapošljavanja u narednoj sezoni. Navedene djelatnosti imaju tipican sezonski karakter, pa je i logicno da su u okviru njih iskazane i najvece potrebe za zapošljavanjem. Kako je turizam prioritetna privredna grana u Crnoj Gori, on generiše i razvoj ostalih, direktno i indirektno. Ocekivani broj zaposlenih u toku godine Najveci broj novih radnih mjesta u 2009. godini, ocekuju iste one opštine koje zauzimaju prva mjesta i u strukturi zapošljavanja u toku sezone. To su: 1. Podgorica 34,89% 2. Budva 19,45% 3. Herceg Novi 9,52% Navedene opštine planiraju u toku 2009. godine, zaposliti oko 64% ukupnog ocekivanog zapošljavanja u istoj godini. Ovaj obim zapošljavanja je koncentrisan u slijedecim djelatnostima: 1. Trgovina na veliko i malo 18,10% 2. Hoteli i restorani 15,24% 3. Saobracaj, skladištenje i veze 12,52% 4. Gradevinarstvo 9,92% 5. Aktivnosti u vezi nekretnina 7,47% Postoje male razlike u redosljedu djelatnosti u strukturi ocekivanog zapošljavanja u sezoni i toku godine, ali uglavnom iste vrste djelatnosti stvaraju mogucnosti novog zapošljavanja u 2009. godini. Takode, radi se i o istim opštinama u kojima ce planirana nova radna mjesta biti locirana. I u ovom slucaju, kao u prethodnom, turizam je pokretac razvoja mnogih drugih djelatnosti koje mu direktno ili indirektno predstavljaju podršku u razvoju. 18. Ocekivane promjene u zaposlenosti u ukupnom broju zaposlenih u narednih 12 mjeseci Podaci koje su dobijeni anketiranjem poslodavaca u vezi ocekivanih promjena u broju zaposlenih u 2009. godini, u nacelu su uskladeni sa ucešcem pojedinih djelatnosti u ukupnoj zaposlenosti. Najveci broj novih zaposlenih, ocekuju uglavnom poslodavci cija djelatnost ima pretežno sezonski karakter: turizam i ugostiteljstvo, gradevinarstvo i trgovina. Kod zanimanja I i II stepena, to su uglavnom trgovinski (46), gradevinski (32) i ugostiteljski (95) manipulanti kao i pomocni radnici, serviri i sobarice za kojima postoji potreba u prethodno navedenim djelatnostima.


39

Ocekivano zapošljavanje u 2009. godini u ostalim stepenima, pretežno ce se odnositi na slijedeca zanimanja: Tabela br 17. Ocekivana zapošljavanja prema zanimanjima i stepenima str. spreme: III stepen - pekar .............................................................................................................. 32, - obradivac drveta ..............................................................................................61, - rudar i oplemenjivac.......................................................................................100, - bravar.............................................................................................................. 55, - moler-farbar .....................................................................................................54, - tesar ................................................................................................................73, - zidar ................................................................................................................66, - vozac putnickog automobila ............................................................................60, - vozac autobusa .............................................................................................. 45, - prodavac........................................................................................................ 246, - kelner .............................................................................................................. 60 IV stepen - gradevinski tehnicar........................................................................................ 24, - trgovinski tehnicar .........................................................................................104, - konobar ........................................................................................................ 100, - tehnicar zaštite imovine .................................................................................320, - medicinska sestra ............................................................................................69. V i VI stepen - zidar specijalista ............................................................................................. 38, - inženjer gradevine (VI stepen) ........................................................................24.. VII stepen - inženjer arhitekture ..........................................................................................19, - inženjer gradevinarstva ....................................................................................19, - veterinar ............................................................................................................14, - diplomirani ekonomista ......................................................................................40, - diplomirani pravnik.......................................................................................... ..53, - novinar ..............................................................................................................40, - doktor medicine ................................................................................................22 Zanimanja navedena u svim stepenima, kao što smo vec kazali, pretežno se odnose na djelatnosti sezonskog karaktera, medutim postoje i respektabilne potrebe djelatnosti Državne uprave na koju se odnose iskazane potrebe za diplomiranim pravnicima, ekonomistima. Potrebe Državne uprave su rezultat evropskog puta za koji se opredijelila Crna Gora, Naravno to opredjeljenje namece obavezu ispunjavanja velikog broja obaveza preuzetih Sporazumom o stabilizaciji i pridruživanju. Jedna od osnovnih obaveza Crne Gore na tom putu je jacanje administrativnih kapaciteta. U skladu sa tim mora se pristupiti dodatnom obucavanju velikog broja državnih službenika kao i zapošljavanju novih. Nove obaveze i poslovi zahtijevaju nova znanja i nove vještine, a kao pretpostavka namece se kultura cjeloživotnog ucenja.


40

IV DIO SARADNJA SA ZAVODOM ZA ZAPOŠLJAVANJE 19. Barometar zaposlenosti Barometar zaposlenosti je novina u Anketi poslodavaca i usmjeren je u pravcu povecanja kvaliteta uzorka. Barometar zaposlenosti podrazumijeva uspostavljanje konstantnog uzorka u vremenu, sastavljenog od preduzeca i organizacija. Ovaj uzorak ce omoguciti Zavodu informacije o tražnji za radnom snagom svakih 12 mjeseci, kao i kontinuirano pracenje tih poslodavaca što ce se odraziti na kvalitet samih podataka. Na pitanje da li želite da ucestvujete u ovom panelu, poslodavci su odgovorili: Tabela br.18.Odgovor poslodavaca za ucešce u panelu:

Kategorija odgovora Broj poslodavaca %

DA 2467 80,91 Ne mogu još da odlucim 298 9,77 NE 284 9,32 UKUPNO: 3049 100,00 Podatak da 80,91% anketiranih poslodavaca želi da bude ukljuceno u ovom panelu govori da je Zavod stekao povjerenje kod poslodavaca, i da su oni prepoznali težnju Zavoda za permanentnim unapredenjem efikasnosti i kvaliteta svojih usluga. Tabela br.19.Nacin na koji bi poslodavci voljeli da dobijaju i popunjavaju upitnik:

Kategorija odgovora Broj poslodavaca % Telefon 208 7,49 E-mail 576 20,75 Pošta 159 5,73 Posjeta Zavodu 112 4,03 Posjeta iz Zavoda 1721 62,00 UKUPNO: 2776 100,00 Najveci broj anketiranih poslodavaca je izrazilo želju da ih prilikom popunjavanja upitnika posjeti odgovorno lice iz Zavoda za zapošljavanje i to 62%, dok je samo njih 4,03% spremno da dodu u Zavod. Podatak da 20,75% anketiranih poslodavaca želi da im se upitnik šalje e-mail-om govori da ovu vrstu internet komunikacije treba više koristiti u daljem radu sa poslodavcima i na taj nacin smanjiti troškove Zavoda i uštedjeti vrijeme poslodavca.


41

20. Saradnja sa Zavodom na angažovanju neophodne radne snage Od ukupnog broja anketiranih poslodavaca 79,40% je saradivalo sa Zavodom za zapošljavanje na angažovanju neophodne radne snage, dok je sa 20,60% poslodavaca saradnja izostala. Vidovi saradnje izmedu Zavoda i poslodavaca su prikazani u sljedecoj tabeli: Tabela br.20. Vidovi saradnje sa Zavodom: Kategorija odgovora

%

Samo u dijelu prijavljivanja slobodnih radnih mjesta (radi oglašavanja)

56,21

Upucivanje kandidata na oglase za posao

11,04

Informacije o uslovima i mogucnostima za obezbjedivanje potrebne radne snage

12,29

Ucešce u odabiru kandidata za zaposlenje (intervjui sa kandidatima, prezentacija kandidata, psihološka selekcija...)

4,01

Ucešce u finansiranju zapošljavanja pripravnika

10,54

Ucešce u izradi i sprovodenju programa osposobljavanja za zapošljavanje(strucno osposobljavanje, dokvalifikacija, prekvalifikacija, usavršavanje)

3,24 Finansijska podrška za otvaranje novih radnih mjesta

1,80

Ostalo

0,88

SVEGA 100,00

Najizraženiji oblik saradnje izmedu Zavoda i poslodavaca je oglašavanje slobodnih radnih mjesta i on je 56,21 %. Ako se ovi podaci uporede sa podacima iz prošlogodišnje Ankete poslodavaca, vidi se da je ova saradnja gotovo identicna. Ovaj trend ukazuje da poslodavci ne koriste usluge i pogodnosti koje im Zavod nudi. Odmah je uocljiv podatak da je usluga odabira kandidata za zaposlenje zabrinjavajuce mala i iznosi svega 4,01%. Uzimajuci u obzir da je ova usluga na slobodnom tržištu dosta skupa a za poslodavce od kljucnog znacaja prilikom zapošljavanja radne snage, trebalo bi više uraditi na promovisanju usluge. Ni ostale usluge koje nudi Zavod nijesu iskorišcene od strane poslodavaca u mjeri u kojoj bi to trebalo, npr.: Izrada i sprovodenje programa osposobljavanja za zapošljavanje 3,24%, Finansijska podrška za otvaranje novih radnih mjesta 1,80. 21. Ocekivanja od Zavoda Analizom ocekivanja poslodavaca od Zavoda za zapošljavanje utvrdene su sljedece najucestalije potrebe anketiranih poslodavaca:

- obuka i obezbjedivanje deficitarnih zanimanja, - ogranicenja vezana za finansiranje pripravnika u obimu i sredstvima,


42

- prekvalifikacija i dokvalifikacija radnika, - kreditiranje radi zapošljavanja nove radne snage, - odabir i selekcija kandidata, - više posjeta od strane Zavoda.

Najveci broj anketiranih poslodavaca svoja ocekivanja je usmjerio na obuke i obezbjedivanje deficitarnih kadrova.Zavod kroz svoje programe aktivnih mjera (obuka, prekvalifikacija i dokvalifikacija) nastoji da otkloni debalans ponude i tražnje i svede ga na, što je moguce, manju mjeru. Uz veoma velike promjene na modernom tržištu rada obrazovanje i obuka ne mogu se posmatrati kao jednokratan proces i zato Zavod ima potencijalno odgovornu ulogu usmjeravajuci nezaposlena lica na programe obuka. Drugo po ucestalosti je ocekivanje vezano za finansijsku podršku Zavoda u otvaranju novih radnih mjesta. Zavod ima limitirana novcana sredstva i cini sve kako bi ih plasirao na što efikasniji nacin. Važno je napomenuti da Zavod svoju ulogu na tržištu rada, mora uskladiti sa ekonomskom i socijalnom politikom države, što znaci da su njegove aktivnosti uslovljene realnim ambijentom. Zavod ce i ubuduce kroz programe aktivnih mjera ciniti dodatne napore kako bi što veci broj zainteresovanih poslodavaca postao korisnik usluga Zavoda. Kada su posjete poslodavcima, od strane Zavoda, u pitanju, Zavod planira da u narednom periodu da akcenat toj vrsti komunikacije sa poslodavcima. To takode traži usvajanje kvalitativnog pristupa u kome se kritike i primjedbe shvataju kao potencijalni podsticaj za postizanje boljih rezultata. Na taj nacin ce se bolje sagledati potrebe poslodavaca i uticati na njihovo rješavanje. Primjedbe poslodavaca su vecinom usmjerene na:

1. Ažurnost Zavoda na njihove zahtjeve; 2. Administraciju Zavoda; 3. Nedovoljan broj obuka za odredena zanimanja (zanatska zanimanja,

turisticko-ugostiteljska zanimanja) 4. Nedovoljan broj kurseva za odredene vještine (rad na racunaru, kursevi jezika,

kursevi za frizere...); 5. Mali broj sajmova zapošljavanja; 6. Nedostatak adekvatne/obucene radne snage; 7. Problemi u finansiranju pripravnika., 8. Nedovoljan broj kredita radi zapošljavanja nove radne snage.

Poslodavci su i u ovom dijelu upitnika skrenuli pažnju na problem sa deficitarnim zanimanjima. Kroz niz predloga i sugestija žele ovaj problem više aktuelizovati, ocekuju da i druge institucije uzmu ucešca u rješavanju ovog krucijalnog problema. Neizbježno je napomenuti da je jedan od najvecih razloga postojanja ovolikog deficita radne snage upravo u nedovoljnoj strucnoj osposobljenosti tokom školovanja za sve zahtjevnija radna mjesta i promjenljivo tržište rada.


43

V DIO REZIME - SINTEZA 1. Istraživanje: Anketa poslodavaca, je peto po redu godišnje istraživanje kojim Zavod za zapošljavanje konsultuje poslodavce o razlicitim aspektima radne snage, a posebno o zaposlenosti, zapošljavanju, viškovima i manjkovima, obrazovanju i obuci radne snage. Ovogodišnje istraživanje je realizovano na uzorku od 3 049 ili oko 12% poslodavaca, a njime je obuhvaceno 106 000 od 131 000 zaposlenih iz Zavodove baze podaka o poslodavcima, što cini oko 82% zaposlenih. Uzorkom su obuhvaceni prakticno svi poslodavci koji imaju 5 i više zaposlenih. Ovako definisan i odradjeni uzorak je veoma reprezentativan, što rezultate istraživanje cini pouzdanim i relevantnim. Treba ipak napomenuti i imati u vidu da je anketiranje poslodavaca sprovedeno tokom oktobra i pocetkom novembra kada se o globalnoj ekonomskoj krizi i njenim posljedicama na Crnu Goru nije dovoljno znalo, što može imati odredjenog uticaja na odgovore poslodavaca, poseno kada su u pitanju viškovi radne snage i ocekivano zapošljavanje u 2009. godini. 2. Crnogorsku privredu i društvo karakteriše dominacija i dalji rast uslužnog sektora. U ukupnom broju preduzetnika daleko najbrojni su mikro i mali poslodavci (84,4%) iz sektora trgovine, turizma i ugostiteljstva. Po ucešcu u zaposlenosti, medjutim, dominiraju poslodavci srednje velicine i veliki -ove dvije kategorije zajedno imaju preko 70% zaposlenih. Po djelatnostima dominiraju trgovina, hoteli i restorani koji zajeno imaju preko 42% zaposlenih; preradjivacka industrija zapošljava oko 10%, a zatim slijedi spektar djelatnosti sa prilicno ujednacenim ucešcem - gradjevinarstvo ( oko 5%), saobracaj (6%), aktivnosti u vezi sa nekretninama (7%), državna uprava (5,%), obrazovanje (8%) i ostale komunalne djelatnosti (7%); zdravstvo sa oko 3% je prilicno zaostaje. 3. Raste dinamizam radne snage. Tokom 2008 godine, bilo je 18.140 novozaposlenih, i novozaposlena lica cine oko 17% zaposlenosti u uzorku. Istovremeno je oko 10 000 radnika napustilo zaposlenje (penzionisanje, promjena radnog mjesta i dr.), što govori da se sa dinamiziranjem privrednog rasta i prestrkturiranjem privrede povecavaju mogucnosti zapošljavanja, a samim tim doprinosi se vecoj mobilnost radne snage – napuštanje jednog i nalaženje drugog zaposlenja; poslodavci se, takodje, lakše oslobadjaju viškova radne snage i nedovoljno strucnih i kompetentnih radnika. 4. Prema predvidjanjima poslodavaca, u 2009. ce se znacajno povecati dinamika na tržištu rada. Predvidja se zapošljavanje 29 788 lica, što je preko 10 000 (ili 60%) više nego u 2008.godini. Struktura ocekivanog zapošljavanja po djelatnostima je slilcna onoj u prethodnoj godini, ali sa odredjenim promjenama redosljeda mjesta na ljestvici najvažnijih djelatnosti. Prva dva mjesta i dalje zauzimaju tgovina i hoteli i restorani, koji zajedno ucestvuju sa oko 40% i daleko su ispred drugih djelatnosti; saobaracaj sa oko 14% tražnje izbio je na trece mjesto i potisnuo gradjevinarstvo na cetvrto mjesto( oko 10%); preradjivacka industrija sa oko 7% je na skromnom petom mjestu, a aktivnosti s nekretninama (6%) veoma blizu. Ono što je interesantno i znacajno je predvidjanje znatno veceg zapošljavanja u poljoprivredi i šumarstvu, koje se


44

približava ucešcu preradjivacke industrije. Sporiji rast u zapošljavnju predvidja se u državnoj upravi, obrazovanju i zdravstvu što je u skladu sa nacionalnom politikom. 5. Obuka i kvalitet radne snage – zaposlenih. Visok nivo formalnog obrazovanja uz malo ulaganja u obuku zaposlenih. Prema strukturi formalnog obrazovanja ( preko 25% zaposlenih ima visoko obrazovanje, oko 60% srednnje i manje od 14% niže), zaposleni u Crnoj Gori su na nivou ili iznad obrazovnog nivoa zaposlenih u srednje razvijenim zemljama EU. Medjutim, postoje velike razlike u ulaganjima u obuku i usavršavanje. U Crnoj Gori, u 2008., godini, samo 6,8% zaposlenih iz uzorka pohadjalo je neki vid obuke. Ovaj procenat u zemljama EU je preko 50%. Pored ovog, obuka zaposlenihtraje kratko, dominatno se organizuje za zaposlene u trgovini i ugostiteljstvu i pretežno se odnosi na sticanje osnovnih znanja i vještina – osnovna znanja i vještine iz kompjuterske pismenosti i stranih jezika. U prilog ovoj tezi ide i cinjenica da tokom 2008. godine, oko 30% poslodavaca nije mogla da popuni raspisan oglas za slobodna radna mjesta, a kao glavni razlog navedeno je (preko 63% odgovora) navelo je da »nema obrazovanih kadrova odgovarajucih profila“.Ohrabrujuce je, medjutim, to što raste broj zaposlenih koji se upucuju na sticanje dodatnih znanja i vještina kao što su menadžment, odnosi sa javnošcu, priprema projekata za finansiranje kod razlicitih donatora, kao i to da je sve veci broj lica koja se ukljucuju u razlicite programe obuke za deficitarna zanimanja i za poznate poslodavce, cemu Zavod za zapošljavanje poklanja posebnu pažnju. 6. Visok nivo strukturne nezaposlenosti uprkos cinjenici da je ukupan broj tzv. deficitarnih zanimanja nešto manji nego u 2007. godini, ipak, strukturna nezaposlenost ostaje ozbiljana problem crnogorskog tržišta rada. Jedna trecina poslodavaca je navelo da imaju nepopunjena radna mjesta; na listi dificitarnih nalazi se 395 zanimanja, a ukupan broj nedostajucih izvršilaca je 4.072 (u 2007. 4 449). U deficitarnosti dominiraju trgovina i gradjevinarstvo (710 i 705 izvršioca, što je skupa preko 35%); zatim slijede aktivnosti u vezi s nekretninama..., sa 525 (12,89%), preradivacka industrija sa 479 ( 11,73%) izvršilaca; hoteli i restorani sa 477 (12%) su na petom mjestu. Najveci deficit je za izvršiocima III stepena obrazovanja (1.664 ili 41%), zatim slijedi VII stepen sa 737 ili 18%. Najviše se traže muškarci starosti od 25 do 40 (73%); 27% anketiranih poslodavaca smatra da licima koja treba da angažuju nedostaju opšta i posebna znanja, vještine i kompetencije kao što su poznavanje engleskog jezika ( 72%), poznavanje rada na racunaru (11%), strucni ispit ( 9%), a nije zanemarljiv procenat onih koji nemaju vozacki ispit „B“kategorije. 7. Mali broj viškova radne snage-zaposlenih. Od 3. 049 anketiranih poslodavaca da ima viškove izjasnilo se njih 268 tj. 8,8%., što je za period kada se odvija proces tranzicije privrede, mali procenat. Procijenjeni višak radne snage iznosi 1.451 radnika, što predstavlja 1,4% ukupne zaposlenosti u uzorku, što je, takodje, relativno mali broj. Cifre o viškovima, medjutim, treba posamtrati u svijetlu cinjenice da medju poslodavaca koji su iskazali viškove nema preduzeca i ustanova o kojima slušamo i citamo u štampi svaki dan da imaju problema sa poslovanjem i viškovima radne snage, o cemu se mora voditi racuna pri koncipiranju programa aktivne politike zapošljavnja. 8. Sve bolja saradnja sa Zavodom. Dosadašnja saradnja Zavoda za zapošljavanje i poslodavca je ogranicenog obima i domena. To je pretežno bila saradnja u smislu sticanja odredjene finansijske potpore za angažovanje i placanje pripravnika,


45

mogucnost sticanja odredjenih prihoda kroz angažovanje poslodavca u funkciji provajdera obuke i pomoc pri regrutovanju novih kadrova u ogranicenom obimu. Poslodavci, medjutim, postaju sve više svjesni cinjenice da im saradnja sa Zavodom može biti od višestruke koristi – u selekciji kadra za zapošljavanje, obuci viškova i podizanju vještina i kompetencija zaposlenih. U pravcu unapredjenja saradnje, poslodavci su naveli niz novih ideja koje ce Zavod pažljivo analizirati i nastojati da implementira u što je moguce vecem obimu. VI DIO ZAKLJUCCI I PREPORUKE Sumirajuci rezultate istraživanja: Anketa poslodavaca, pokazala je: u poslodavci i dalje ulažu malo u obuku i usavršavanje svoje radne snage-

zaposlenih, v upisna politika u školama i na fakultetima i dalje je pod snažnim uplivom

tražnje mladih i njihovih roditelja, a daleko manje pod uticajem nacionalne politike- nacionalnih prioriteta i stvarne tražnje za radnom snagom na tržištu,

w mladi i njihovi roditelji, koji najviše uticu na izbor škole i zanimanja za svoju

djecu, još uvijek nijesu dovoljno svjesni da uvodjenje tržišne privrede, podrazumijeva i prilagodavanje zahtjevima poslodavaca i stalno usavršavanje i ucenje kao i ulaganje u obuku,

x država, u domenu upisne politike koja se finansira iz budžeta, još uvijek nije

jasno definisala podsticajne mehanizme ili oni nisu dovoljni u skladu sa potrebama i zacrtanim nacionalnim prioritetima,

y zaposleni pojedinacno, ulažu malo u svoju obuku i usavršavanje koje im

donosi vecu sigurnost, fleksibilnost, zapošljivost i napredovnje, z Da bi se proces ulaganja u kadrove intenzivirao i postigla veca izbalansiranost

na tržištu rada, neophodno je odlucno i sinhronizovano djelovati na gore navedenim poljima.


46

VII DIO

ZAVOD ZA ZAPOŠLJAVANJE CRNE GORE

Biro rada __________________________

Kancelarija ________________________

BAROMETAR ZAPOSLENOSTI – UPITNIK POSLODAVACA – 2008/2009

VAŽNO: 1. Cilj ovog istraživanja je da obezbijedi Zavodu za zapošljavanje informacije o promjenama

u vezi sa tražnjom na tržištu rada sa ciljem otklanjanja deficita radne snage. 2. Sve prikupljene informacije su strogo povjerljive i tretirace se kao takve. Nijedna treca

strana nece imati pristup informacijama navedenim u ovom upitniku. 3. Navedene informacije nece obavezivati vas ni vaše preduzece na bilo koji nacin.

U P I T N I K DIO I: OPŠTI PODACI

1. Naziv: ____________________________________________________________________________ 2. Oblik organizovanja: ____________________________________________________________________________ 3. Oblik svojine: ____________________________________________________________________________

4. Datum osnivanja preduzeca: ____________________ 5. Opština: ____________________________ Mjesto: _______________________________ 6. Adresa: ____________________________________________________________________________ 7. Telefon: ________________, Faks: _________________ E-mail: _____________________ 8. Kontakt osoba za pitanja zapošljavanja: ____________________________________________________________________________ 9. Maticni broj: _________________________ Registracioni broj: _______________________ 10. Vrsta djelatnosti: ___________________________ Šifra djelatnosti: __________________

DIO II: ZAPOŠLJAVANJE U 2008. GODINI

11. Broj zaposlenih u 2008. godini:

Br. Zaposlenost Ukupno Žene 1. Broj zaposlenih na dan sprovodjenja ankete 2. Prosjecan broj zaposlenih u 2008. godini


47

12. Obrazovna struktura zaposlenih na dan anketiranja. Ako je moguce, molimo navedite tacan broj zaposlenih.

13. Da li organizujete obuku i usavršavanje svojih zaposlenih. c DA c NE (Ukoliko je odgovor NE, molimo vas predjite na pitanje br. 14)

Ukoliko je odgovor DA, 13.a - za koja zanimanja

Šifra zanimanja Naziv zanimanja Broj zaposlenih koji su prošli obuku

13.b - za koja posebna znanja i vještine

Šifra posebnog znanja Naziv posebnog znanja Broj zaposlenih koji su prošli obuku

14. Priliv zaposlenih u 2008. god. (Ako je broj novozaposlenih nula, molimo predjite na pitanje 15.)

Br. Priliv i odliv radne snage Ukupno Žene 1. Broj novozaposlenih u 2008. god. 2. Broj slobodnih radnih mjesta u 2008. god. 3. Odliv radne snage u 2008.god.

14.a Molimo navedite zanimanja novozaposlenih u 2008. god.

Br. Šifra zanimanja

Naziv zanimanja Ukupno Žene

1. 2. 3. 4.

Stepen strucne spreme

Broj zaposlenih

I II III IV V VI VII VIII

UKUPNO


48

15. Da li ste imali slobodnih radnih mjesta na koja nijeste mogli nikog da zaposlite ? c DA c NE (Molimo predjite na pitanje 16.) 15.a Koji su razlozi deficitarnosti kadrova:

a) nema obrazovanih kadrova odgovarajucih profila b) kadrovi ne prihvataju ponudene uslove rada c) neorganizovanje obuka kod poslodavaca d) nešto drugo__________________________________

15.b Ako DA, molimo navedite strukturu deficitarnih zanimanja u 2008. god.:

Opšta i posebna tražena znanja, vještine i

kompetencije:

Br. Šifra

zanimanja Naziv

zanimanja

Pol 1. m 2. ž 3. bez obzira na pol

Starosna grupa

1. do 18 god. 2. 19-24 3. 25-30 4. 31-40 5. 41-50 6. 51-54 7. 55-65

Šifra posebnog

znanja

Naziv posebnog znanja

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

16. Da li imate viškova radne snage u 2008? c DA c NE (Molimo predite na dio III, pitanje 17.) 16.a Ako DA, molimo navedite strukturu viškova radne snage u 2008. god.:

Br. Šifra

zanimanja Naziv zanimanja Višak radnika

broj

Opšti i posebni razlozi za višak radne snage:

1. restrukturiranje proizvodnje 2. smanjenje proizvodnje 3. neodgovarajuca struktura zaposlenih 4. neodgovarajuce strucne kvalifikacije u pogledu novih tehnologija

1. 2. 3. 4.


49

DIO III: OCEKIVANO ZAPOŠLJAVANJE U 2009

17. Ocekivani broj zaposlenih Ukupno 1. Ocekivani broj zaposlenih u toku sezone 2. Ocekivani broj zaposlenih u toku godine

18. Molimo navedite ocekivane promjene u zaposlenosti u ukupnom broju zaposlenih u narednih 12 mjeseci – pozitivnim brojkama izrazite povecanje, negativnim brojkama izrazite smanjenje zaposlenosti. U slucaju da ne možete da navedete tacan broj, mogli biste ocekivane promjene izraziti znakom “+” ili “-”. (Molimo da, ukoliko je moguce, navedete i obrazovni nivo.)

Ocekivane promjene (broj)

Ocekivane promjene (+ i -) Br.

Šifra zanimanja

Naziv zanimanja Povecanje: Smanjenje: + -

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

DIO IV: SARADNJA SA ZAVODOM ZA ZAPOŠLJAVANJE

19. Postojeci barometar zaposlenosti ukljucuje uspostavljanje konstantnog uzorka u vremenu, sastavljenog od preduzeca i organizacija. Ovaj uzorak ce omoguciti Zavodu za zapošljavanje gore navedene informacije u vezi sa tražnjom za radnom snagom svakih 12 mjeseci. Da li želite da ucestvujete u tom panelu? c DA c Ne mogu još da odlucim. c NE (Molimo predjite na pitanje 20.) 19.a Kako biste voljeli da dobijate i popunjavate upitnik?

c Telefon c E-mail c Pošta c Posjeta Zavodu c Posjeta iz Zavoda 20. Da li ste saradjivali sa Zavodom za zapošljavanje na angažovanju neophodne radne snage u 2008. godini? c DA c NE (Molimo predjite na pitanje 21.) 20.a Ako da, molimo navedite (zaokružite) relevantne odgovore:

A. Samo u dijelu prijavljivanja slobodnih radnih mjesta (radi oglašavanja) B. Upucivanje kandidata na oglase za posao C. Informacije o uslovima i mogucnostima za obezbjedjivanje potrebne radne snage D. Ucešce u odabiru kandidata za zaposlenje (intervjui sa kandidatima, prezentacija kandidata, psihološka

selekcija...) E. Ucešce u finansiranju zapošljavanja pripravnika F. Ucešce u izradi i sprovodjenju programa osposobljavanja za zapošljavanje (strucno osposobljavanje,

dokvalifikacija, prekvalifikacija, usavršavanje) G. Finansijska podrška za otvaranje novih radnih mjesta H. Ostalo (molimo navedite)____________________________________________________________-


50

21. Molimo navedite koje vrste usluga ocekujete od Zavoda za zapošljavanje u zadovoljavanju vaših potreba za radnom snagom. ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 22. Molimo unesite ovdje sugestije i preporuke koje mogu doprinijeti uspješnijoj izradi i sprovodjenju planova za zapošljavanje i saradnji izmedju poslodavaca i Zavoda za zapošljavanje u zadovoljavanju vaših potreba u vezi sa radnom snagom i u svrhu opšteg povecanja zaposlenosti: ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________

Ime i prezime osobe koja je popunila upitnik

Pecat

_____________________________ Potpis ovlašcene osobe - poslodavca

U _________________________ dana ___________ 2008.

HVALA VAM ZA VAŠE VRIJEME I SARADNJU!


51

PRILOZI: Tabela: Vrste djelatnosti

A.Poljoprivreda, lov i šumarstvo B.Ribarstvo D.Proizvodnja i snabdevanje elektricnom energijom, gasom i vodom Ð.Gradevinarstvo E.Trgovina na veliko i trgovina na malo; opravka motornih vozila, motocikla i predmeta za licnu upotrebu i domacinstvo G.Preradivacka industrija I.Finansijsko posredovanje J.Aktivnosti u vezi s nekretninama, iznajmljivanje i poslovne aktivnosti K.Državna uprava i odbrana; obavezno socijalno osiguranje L.Obrazovanje LJ.Zdravstveni i socijalni rad M.Ostale komunalne, društvene i licne uslužne aktivnosti N.Privatna domacinstva sa zaposlenim licima NJ.Eksteritorijalne organizacije i tela V.Vadenje ruda i kamena Z.Saobracaj, skladištenje i veze Ž.Hoteli i restorani


52

Tabela br.15.b Struktura deficitarnih zanimanja u 2008. godini Sifra Naziv zanimanja Br. radnika

101801 Manipulant u obradi metala 5 104501 Komunalni higijenicar 17 104502 Cistac prostorija 21 104701 Molersko-farbarski manipulant 15 105201 Gradevinski manipulant 65 109900 Lica bez zanimanja i strucne spreme 185 200121 Pomocnik cvjecara - vrtlara 7 201665 Poslužilac postrojenja za kokilni i kalupni liv 22 201812 Brusac - sjekac metala 13 205200 Pomocni gradevinski radnik 51 206131 Kranovoda 26 206400 Rukovalac robom - pomocni prodavac 11 206500 Pomocni ugostitelj 43 206505 Roštiljdžija 9 206506 Pripremac pica 13 206515 Pomocni kuvar 6 206516 Pomocnik poslasticara 7 206522 Sobarica 17 300502 Pekar 37 300513 Mesar 36 300906 Sekac šume motornom testerom 5 300907 Rukovalac šumskog traktora 18 301000 Preradivac i obradivac drveta 55 301003 Rukovalac mašina za krojenje rezane grade, elemenata i ploca 6 301005 Proizvodac primarnih proizvoda od drveta 10 301035 Stolar za montažu, opravke i održavanje 42 301036 Stolar za dekor i umjetnicke predmete od drveta 11 301512 Rukovalac bagera ciklicnog djelovanja 5 301813 Bravar 40 301815 Limar 18 301816 Autolimar 5 301835 Elektrozavarivac 12 301900 Monter - instalater 16 301905 Brodomonter 10 301907 Monter cjevovoda 8 301972 Vodoinstalater 5 302220 Automehanicar 18 302431 Elektroinstalater 13 302500 Elektromehanicar 5 302564 Autoelektricar 15 303111 Pirotehnicar 15 303600 Graficar 7 304701 Moler - farbar 44 304721 Metalofarbar - lakirer 9 305201 Armirac 124


53

305203 Tesar 214 305204 Zidar 210 305205 Vatrostalni zidar 16 305207 Izolater 14 305231 Rukovalac jednostavnih gradevinskih mašina 14 305302 Gradevinski keramicar 24 305308 Kamenorezac 12 305600 Vozac drumskog vozila 48 305601 Vozac traktora 5 305602 Vozac putnickog automobila 16 305604 Vozac teretnjaka 6 305605 Vozac autobusa 14 306400 Prodavac 86 306461 Magacioner 6 306500 Ugostitelj 16 306513 Kelner 118 306515 Kuvar jednostavnih jela 62 306516 Poslasticar jednostavnih poslastica 8 306517 Tocilac pica 28 307201 Zaštitar imovine - portir 40 309640 Frizer za žene 15 309651 Kozmeticarski saradnik 7 309901 SSS-III 22 400900 Šumarski tehnicar 5 401000 Tehnicar prerade i obrade drveta 16 401542 Miner 5 402251 Servisni mehanicar za birotehnicke mašine 5 405200 Gradevinski tehnicar 23 406400 Trgovacki tehnicar 35 406513 Konobar 113 406515 Kuvar 49 406516 Poslasticar 7 406531 Turisticki tehnicar 6 406700 Ekonomski tehnicar 5 406721 Knjigovoda 22 407501 Vaspitac 6 409002 Medicinska sestra 25 409200 Farmaceutski tehnicar 20 409901 SŠS-IV 15 409903 SSS tehnickog smjera 32 409904 SSS društvenog smjera 18 501675 Topionicar za celicni liv - specijalista 28 501678 Topionicar za livacke modele - specijalista 10 503600 Graficar - specijalista 5 505200 Gradevinski tehnicar - specijalista 100 505201 Armirac - specijalista 70 505203 Tesar - specijalista 35 505204 Zidar - specijalista 27 506513 Konobar - specijalista 42


54

506515 Kuvar - specijalista 17 506517 Barmen 27 509641 Frizer - specijalista 6 612600 Inženjer elektrotehnike za elektroniku 5 615200 Inženjer gradevinarstva 25 616453 Komercijalista 13 616532 Turisticki vodic 5 616600 Menadžer 19 616700 Ekonomista za finansije, racunovodstvo i bankarstvo 11 617502 Nastavnik razredne nastave 10 617601 Nastavnik matematike 5 618691 Muzicar 20 619000 Viša medicinska sestra - viši medicinski tehnicar 11 625912 Pilot aviona - specijalista 12 710401 Veterinar 20 711500 Diplomirani inženjer rudarstva 5 711800 Diplomirani mašinski inženjer 10 712100 Diplomirani mašinski inženjer za proizvodno mašinstvo 10 712400 Diplomirani inženjer elektrotehnike za energetiku 10 712500 Diplomirani inženjer elektrotehnike za elektromehaniku 6 712600 Diplomirani inženjer elektrotehnike za elektroniku 5 715100 Diplomirani inženjer arhitekture 40 715200 Diplomirani inženjer gradevinarstva 79 716700 Diplomirani ekonomista za opštu ekonomiju, bankarstvo i finansije (VII/1 SSS) 22 716710 Diplomirani ekonomista 23 716800 Diplomirani pravnik 50 716923 Informaticar 7 717502 Profesor razredne nastave 5 717527 Profesor italijanskog jezika 8 717534 Profesor engleskog jezika 18 717569 Profesor muzicke grupe predmeta 24 717586 Profesor klavira 11 717601 Profesor matematike 28 717602 Profesor fizike 10 718220 Psiholog 13 718641 Glumac 10 718711 Voditelj knjige snimanja 6 718721 Novinar 13 719000 Doktor medicine 16 719001 Ljekar opšte medicine 31 719100 Doktor stomatologije 10 719200 Diplomirani farmaceut 25 719900 VSS 12 719901 VSS društvenog smjera 9 719902 VSS tehnickog smjera 5 395 UKUPNO: 4.072 *U tabeli su prikazana zanimanja gdje je broj radnika iznad 5.


55

Tabela br.15.b.2. Pregled deficitarnih zanimanja po stepenu strucne spreme Sifra Naziv zanimanja Br. radnika

I stepen 101801 Manipulant u obradi metala 5 104501 Komunalni higijenicar 17 104502 Cistac prostorija 21 104701 Molersko-farbarski manipulant 15 105201 Gradevinski manipulant 65 109900 Lica bez zanimanja i strucne spreme 185 Ukupno: 322 II stepen 200121 Pomocnik cvjecara - vrtlara 7 201665 Poslužilac postrojenja za kokilni i kalupni liv 22 201812 Brusac - sjekac metala 13 205200 Pomocni gradevinski radnik 51 206131 Kranovoda 26 206400 Rukovalac robom - pomocni prodavac 11 206500 Pomocni ugostitelj 43 206505 Roštiljdžija 9 206506 Pripremac pica 13 206515 Pomocni kuvar 6 206516 Pomocnik poslasticara 7 206522 Sobarica 17 Ukupno 258 III stepen 300502 Pekar 37 300513 Mesar 36 300906 Sekac šume motornom testerom 5 300907 Rukovalac šumskog traktora 18 301000 Preradivac i obradivac drveta 55 301003 Rukovalac mašina za krojenje rezane grade, elemenata i ploca 6 301005 Proizvodac primarnih proizvoda od drveta 10 301035 Stolar za montažu, opravke i održavanje 42 301036 Stolar za dekor i umjetnicke predmete od drveta 11 301512 Rukovalac bagera ciklicnog djelovanja 5 301813 Bravar 40 301815 Limar 18 301816 Autolimar 5 301835 Elektrozavarivac 12 301900 Monter - instalater 16 301905 Brodomonter 10 301907 Monter cjevovoda 8 301972 Vodoinstalater 5 302220 Automehanicar 18 302431 Elektroinstalater 13 302500 Elektromehanicar 5 302564 Autoelektricar 15


56

303111 Pirotehnicar 15 303600 Graficar 7 304701 Moler - farbar 44 304721 Metalofarbar - lakirer 9 305201 Armirac 124 305203 Tesar 214 305204 Zidar 210 305205 Vatrostalni zidar 16 305207 Izolater 14 305231 Rukovalac jednostavnih gradevinskih mašina 14 305302 Gradevinski keramicar 24 305308 Kamenorezac 12 305600 Vozac drumskog vozila 48 305601 Vozac traktora 5 305602 Vozac putnickog automobila 16 305604 Vozac teretnjaka 6 305605 Vozac autobusa 14 306400 Prodavac 86 306461 Magacioner 6 306500 Ugostitelj 16 306513 Kelner 118 306515 Kuvar jednostavnih jela 62 306516 Poslasticar jednostavnih poslastica 8 306517 Tocilac pica 28 307201 Zaštitar imovine - portir 40 309640 Frizer za žene 15 309651 Kozmeticarski saradnik 7 309901 SSS-III 22 Ukupno 1.664 IV stepen 400900 Šumarski tehnicar 5 401000 Tehnicar prerade i obrade drveta 16 401542 Miner 5 402251 Servisni mehanicar za birotehnicke mašine 5 405200 Gradevinski tehnicar 23 406400 Trgovacki tehnicar 35 406513 Konobar 113 406515 Kuvar 49 406516 Poslasticar 7 406531 Turisticki tehnicar 6 406700 Ekonomski tehnicar 5 406721 Knjigovoda 22 407501 Vaspitac 6 409002 Medicinska sestra 25 409200 Farmaceutski tehnicar 20 409901 SŠS-IV 15 409903 SSS tehnickog smjera 32 409904 SSS društvenog smjera 18 Ukupno 497


57

V stepen 501675 Topionicar za celicni liv - specijalista 28 501678 Topionicar za livacke modele - specijalista 10 503600 Graficar - specijalista 5 505200 Gradevinski tehnicar - specijalista 100 505201 Armirac - specijalista 70 505203 Tesar - specijalista 35 505204 Zidar - specijalista 27 506513 Konobar - specijalista 42 506515 Kuvar - specijalista 17 506517 Barmen 27 509641 Frizer - specijalista 6 Ukupno 402 VI stepen 612600 Inženjer elektrotehnike za elektroniku 5 615200 Inženjer gradevinarstva 25 616453 Komercijalista 13 616532 Turisticki vodic 5 616600 Menadžer 19 616700 Ekonomista za finansije, racunovodstvo i bankarstvo 11 617502 Nastavnik razredne nastave 10 617601 Nastavnik matematike 5 618691 Muzicar 20 619000 Viša medicinska sestra - viši medicinski tehnicar 11 625912 Pilot aviona - specijalista 12 Ukupno: 192 VII stepen 710401 Veterinar 20 711500 Diplomirani inženjer rudarstva 5 711800 Diplomirani mašinski inženjer 10 712100 Diplomirani mašinski inženjer za proizvodno mašinstvo 10 712400 Diplomirani inženjer elektrotehnike za energetiku 10 712500 Diplomirani inženjer elektrotehnike za elektromehaniku 6 712600 Diplomirani inženjer elektrotehnike za elektroniku 5 715100 Diplomirani inženjer arhitekture 40 715200 Diplomirani inženjer gradevinarstva 79 716700 Diplomirani ekonomista za opštu ekonomiju, bankarstvo i finansije 22 716710 Diplomirani ekonomista 23 716800 Diplomirani pravnik 50 716923 Informaticar 7 717502 Profesor razredne nastave 5 717527 Profesor italijanskog jezika 8 717534 Profesor engleskog jezika 18 717569 Profesor muzicke grupe predmeta 24 717586 Profesor klavira 11 717601 Profesor matematike 28 717602 Profesor fizike 10 718220 Psiholog 13 718641 Glumac 10


58

718711 Voditelj knjige snimanja 6 718721 Novinar 13 719000 Doktor medicine 16 719001 Ljekar opšte medicine 31 719100 Doktor stomatologije 10 719200 Diplomirani farmaceut 25 719900 VSS 12 719901 VSS društvenog smjera 9 719902 VSS tehnickog smjera 5 Ukupno 737 395 UKUPNO: 4.072


59

15.b.3. Struktura deficitarnih zanimanja po polu

Zanimanja Muškarci Žene Bez obzira na pol

101801 Manipulant u obradi metala 0 5 0 104501 Komunalni higijenicar 0 2 15 104502 Cistac prostorija 3 13 5 104701 Molersko-farbarski manipulant 15 0 0 105201 Gradevinski manipulant 65 0 0 109900 Lica bez zanimanja i strucne spreme 115 20 50 200121 Pomocnik cvjecara - vrtlara 6 0 1 200502 Pomocnik pekara 0 0 2 201665 Poslužilac postrojenja za kalupni liv 22 0 0 201812 Brusac - sjekac metala 13 0 0 205200 Pomocni gradevinski radnik 51 0 0 206131 Kranovoda 26 0 0 206400 Rukovalac robom - pomocni prodavac 6 5 0 206500 Pomocni ugostitelj 10 6 27 206505 Roštiljdžija 2 0 7 206506 Pripremac pica 2 0 11 206516 Pomocnik poslasticara 0 0 7 206522 Sobarica 0 17 0 209940 Pomocni fotograf 0 3 0 300502 Pekar 11 1 25 300513 Mesar 11 0 25 300906 Sekac šume motornom testerom 5 0 0 300907 Rukovalac šumskog traktora 4 0 14 301000 Preradivac i obradivac drveta 2 0 53 301003 Rukovalac mašina za krojenje rezane grade, 6 0 0 301005 Proizvodac primarnih proizvoda od drveta 0 0 10 301025 Krojac furnira 3 0 0 301035 Stolar za montažu, opravke i održavanje 30 0 12 301036 Stolar za dekor i umjetnicke predmete od drveta 11 0 0 301512 Rukovalac bagera ciklicnog djelovanja 5 0 0 301813 Bravar 40 0 0 301815 Limar 18 0 0 301816 Autolimar 5 0 0 301835 Elektrozavarivac 12 0 0 301836 Zavarivac - rezac gasom 2 0 0 301900 Monter - instalater 16 0 0 301905 Brodomonter 10 0 0 301907 Monter cjevovoda 8 0 0 301972 Vodoinstalater 5 0 0 302220 Automehanicar 18 0 0 302431 Elektroinstalater 13 0 0 302500 Elektromehanicar 5 0 0 302564 Autoelektricar 13 0 2 303111 Pirotehnicar 0 0 15


60

303600 Graficar 0 0 7 304701 Moler - farbar 43 0 1 304721 Metalofarbar - lakirer 3 0 2 305201 Armirac 121 0 3 305202 Betonirac 3 0 0 305203 Tesar 191 0 23 305204 Zidar 201 0 9 305302 Gradevinski keramicar 17 0 7 305600 Vozac drumskog vozila 31 0 17 306400 Prodavac 1 33 52 306500 Ugostitelj 0 3 13 306513 Kelner 16 5 97 306515 Kuvar jednostavnih jela 0 4 58 306516 Poslasticar jednostavnih poslastica 0 0 8 306517 Tocilac pica 2 1 25 309640 Frizer za žene 0 4 11 309901 SSS-III 12 0 10 401000 Tehnicar prerade i obrade drveta 4 0 12 402251 Servisni mehanicar za birotehnicke maš. 0 0 5 405200 Gradevinski tehnicar 15 0 8 406400 Trgovacki tehnicar 3 14 18 406513 Konobar 25 11 77 406515 Kuvar 3 5 41 406516 Poslasticar 0 2 5 406531 Turisticki tehnicar 0 0 6 406721 Knjigovoda 0 2 20 409000 Medicinski tehnicar 0 0 5 409200 Farmaceutski tehnicar 0 3 17 409901 SŠS-IV 2 1 12 409904 SSS društvenog smjera 0 0 18 503600 Graficar - specijalista 0 0 5 506513 Konobar - specijalista 1 0 41 506515 Kuvar - specijalista 0 2 15 506517 Barmen 2 2 23 509641 Frizer - specijalista 0 0 6 615200 Inženjer gradevinarstva 3 0 22 616453 Komercijalista 0 0 13 616600 Menadžer 1 1 17 616700 Ekonomista za finansije, racunovod. i bankar 0 1 10 617502 Nastavnik razredne nastave 0 0 10 617601 Nastavnik matematike 0 0 5 618691 Muzicar 0 0 20 619000 Viša medicinska sestra - viši medicinski tehnicar 0 0 11 625912 Pilot aviona - specijalista 0 0 12 710401 Veterinar 1 1 18 710500 Diplomirani inženjer prehrambene tehnologije 0 0 5 711800 Diplomirani mašinski inženjer 2 0 8 712100 Dip. mašinski inženjer za proizvodno mašinstvo 1 0 9 712400 Diplomirani inž. elektrotehnike za energetiku 1 0 9


61

712500 Diplomirani inž elektrotehnike za elektromeh. 0 0 6 715100 Diplomirani inženjer arhitekture 3 1 36 715200 Diplomirani inženjer gradevinarstva 22 0 57 716700 Dipl. Ekonom. za opštu ekonomiju, bank. i fina 1 1 20 716710 Diplomirani ekonomista 2 1 20 716800 Diplomirani pravnik 2 1 47 716923 Informaticar 1 0 6 717527 Profesor italijanskog jezika 0 0 8 717534 Profesor engleskog jezika 0 0 18 717569 Profesor muzicke grupe predmeta 1 0 23 717586 Profesor klavira 0 0 11 717601 Profesor matematike 0 0 28 717602 Profesor fizike 0 0 10 718220 Psiholog 0 0 13 718641 Glumac 0 0 10 718711 Voditelj knjige snimanja 0 0 6 718721 Novinar 0 0 13 719000 Doktor medicine 0 0 16 719001 Ljekar opšte medicine 0 0 31 719100 Doktor stomatologije 0 0 10 719200 Diplomirani farmaceut 1 8 16 719900 VSS 0 0 12 719901 VSS društvenog smjera 0 0 9 719902 VSS tehnickog smjera 0 0 5 Ukupno : 4.072 1914 253 1905


62

Tabela 21. Novozaposleni po zanimanjima u 2008. godini*. Zanimanje novozaposlenih Ukupno Zene 100501 Manipulant u prehrambenoj proizvodnji 30 9 100531 Manipulant u proizvodnji pica 12 3 101901 Montersko-instalaterski manipulant 28 1 102401 Elektroenergetski manipulant 30 0 104501 Komunalni higijenicar 51 4 104502 Cistac prostorija 156 138 105201 Gradevinski manipulant 78 0 105601 Saobracajno - transportni manipulant 43 0 106401 Trgovinski manipulant 261 156 106501 Ugostiteljsko - turisticki manipulant 83 57 109900 Lica bez zanimanja i strucne spreme 1059 363 200500 Pomocni - priuceni preradivac hrane i pica 13 11 200502 Pomocnik pekara 17 1 200900 Pomocni - priuceni šumar 28 0 200906 Pomocnik rukovaoca mehanizacije u šumarstvu 10 0 201000 Pomocni - priuceni preradivac i obradivac drveta 25 5 201034 Pomocni stolar 11 1 201800 Pomocni - priuceni obradivac metala 10 0 201813 Pomocnik bravara 12 0 201848 Izradivac žicanih mreža i tkanina 12 0 202200 Pomocni - priuceni mehanicar, mašinista 25 0 204504 Perac rublja 15 15 205200 Pomocni gradevinski radnik 92 0 205602 Vozac lakih motornih vozila 55 1 206111 Vozac viljuškara 15 0 206400 Rukovalac robom - pomocni prodavac 227 130 206401 Dostavljac robe 18 1 206500 Pomocni ugostitelj 226 141 206505 Roštiljdžija 21 8 206506 Pripremac pica 28 7 206513 Servir 73 60 206515 Pomocni kuvar 104 64 206522 Sobarica 203 205 207100 Pomocni administrativni radnik 10 8 207102 Kurir 17 5 207201 Cuvar 83 0 300502 Pekar 101 39 300513 Mesar 187 39 300900 Šumar 18 3 300906 Sekac šume motornom testerom 19 0 301000 Preradivac i obradivac drveta 59 10 301002 Rukovalac mašina za razrezivanje trupaca 17 0 301035 Stolar za montažu, opravke i održavanje 77 1 301800 Obradivac metala 10 0 301813 Bravar 53 0 301836 Zavarivac - rezac gasom 14 0


63

301900 Monter - instalater 24 0 301948 Monter kotrljajucih ležaja 11 4 301972 Vodoinstalater 13 0 302200 Mehanicar, mašinista, mašinbravar 21 1 302220 Automehanicar 45 0 302400 Elektromonter - instalater 46 0 302431 Elektroinstalater 16 0 304023 Šivac konfekcije 12 10 304221 Obucar 23 16 304701 Moler - farbar 23 0 305201 Armirac 101 0 305203 Tesar 95 0 305204 Zidar 166 0 305231 Rukovalac jednostavnih gradevinskih mašina 78 0 305251 Putar 48 0 305301 Podopolagac 30 0 305600 Vozac drumskog vozila 145 1 305601 Vozac traktora 12 0 305602 Vozac putnickog automobila 206 3 305604 Vozac teretnjaka 105 0 305605 Vozac autobusa 27 0 305611 Kondukter u drumskom saobracaju 10 2 305713 Vozac motornih pružnih vozila 10 0 306001 Poštar 47 0 306400 Prodavac 1191 850 306411 Prodavac robe svakodnevne potrošnje 18 11 306425 Prodavac u maloprodaji namještaja 25 20 306427 Prodavac u maloprodaji naftnih derivata i gasa 12 0 306435 Prodavac u maloprodaji mješovite robe 10 5 306461 Magacioner 121 8 306500 Ugostitelj 32 14 306513 Kelner 428 150 306515 Kuvar jednostavnih jela 141 61 306516 Poslasticar jednostavnih poslastica 15 14 306517 Tocilac pica 167 69 306702 Kasir 20 15 306703 Inkasant 45 8 307101 Administrator 11 11 307111 Daktilograf 15 15 307201 Zaštitar imovine - portir 30 0 307221 Rukovalac vatrogasnom opremom 2 0 309640 Frizer za žene 19 18 309901 SSS-III 249 146 400400 Veterinarski tehnicar 11 2 400900 Šumarski tehnicar 19 2 401000 Tehnicar prerade i obrade drveta 11 0 401600 Metalurški tehnicar 34 0 402000 Mašinski tehnicar - konstruktor 35 18 402200 Mašinski tehnicar - tehnolog održavanja mašina 13 3 402400 Elektrotehnicar energetike 76 1


64

402561 Elektromehanicarski tehnicar održavanja opreme, proizvodnih mašina i pogona 26 0 402600 Elektrotehnicar elektronike 32 0 402700 Elektrotehnicar za telekomunikacije 23 0 403101 Hemijski tehnicar 11 7 405200 Gradevinski tehnicar 27 5 405261 Tehnicar gradevinskih osnovnih radova 16 0 405600 Tehnicar drumskog saobracaja 10 5 405604 Vozac teretnog motornog vozila 105 0 405605 Vozac autobusa 24 0 405931 Vazduhoplovna stjuardesa 26 26 406400 Trgovacki tehnicar 907 722 406421 Prodavac prehrambene robe 11 6 406427 Prodavac naftnih derivata i gasa 58 0 406435 Prodavac mješovite robe 22 18 406453 Komercijalni tehnicar 23 12 406513 Konobar 641 193 406515 Kuvar 209 120 406516 Poslasticar 25 23 406523 Recepcionar 62 48 406531 Turisticki tehnicar 27 19 406700 Ekonomski tehnicar 115 64 406702 Blagajnik 27 22 406721 Knjigovoda 60 48 406901 Racunarski operater 87 55 407100 Administrativni tehnicar 76 64 407121 Administrativno - tehnicki sekretar 14 12 407201 Tehnicar zaštite imovine 36 2 407221 Vatrogasac 10 0 407501 Vaspitac 62 61 408201 Maturant gimnazije 61 31 408721 Novinarski reporter 23 11 408751 Tehnicar propagande 12 7 409000 Medicinski tehnicar 79 73 409002 Medicinska sestra 93 79 409082 Fizioterapeutska sestra 38 27 409200 Farmaceutski tehnicar 66 57 409901 SŠS-IV 62 26 409902 SSS opšteg, tehnickog ili društvenog smjera 186 79 409903 SSS tehnickog smjera 59 27 409904 SSS društvenog smjera 107 52 409905 SSS opšteg smjera 50 24 505604 Vozac teretnog motornog vozila - specijalista 29 0 506400 Prodavac - specijalista 18 16 506441 Trgovacki aranžer propagandista 12 4 506455 Trgovacki putnik 31 17 506515 Kuvar - specijalista 13 6 506517 Barmen 39 2 506751 Carinik 20 4 507121 Poslovni sekretar 50 46


65

509641 Frizer - specijalista 11 9 610100 Poljoprivredni inženjer za proizvodnju bilja 12 7 611800 Mašinski inženjer 11 1 612800 Inženjer elektrotehnike za racunarsku tehniku 12 3 615200 Inženjer gradevinarstva 20 6 616400 Ekonomista za robni promet u trgovini 43 14 616453 Komercijalista 100 44 616532 Turisticki vodic 27 8 616600 Menadžer 86 33 616700 Ekonomista za finansije, racunovodstvo i bankarstvo 124 70 616800 Pravnik 50 40 617501 Vaspitac predškolske djece 25 25 617502 Nastavnik razredne nastave 39 30 618691 Muzicar 19 7 619082 Fizioterapeut 42 35 625912 Pilot aviona - specijalista 13 1 711800 Diplomirani mašinski inženjer 29 3 712400 Diplomirani inženjer elektrotehnike za energetiku 39 14 712500 Diplomirani inženjer elektrotehnike za elektromehaniku 15 4 712600 Diplomirani inženjer elektrotehnike za elektroniku 19 1 712800 Diplomirani inženjer elektrotehnike za racunar. tehniku 10 3 712883 Bachelor primjenjenog racunarstva 16 6 714506 Komunalni inspektor 23 8 715100 Diplomirani inženjer arhitekture 38 13 715200 Diplomirani inženjer gradevinarstva 43 13 715800 Diplomirani inženjer za vodni saobracaj 18 5 716700 Dipl. ekonomista za opštu ekonomiju, bank. i finansije 84 40 716710 Diplomirani ekonomista 185 92 716800 Diplomirani pravnik 172 104 717502 Profesor razredne nastave 118 95 717515 Profesor srpskohrvatskog jezika 20 16 717527 Profesor italijanskog jezika 11 9 717534 Profesor engleskog jezika 87 74 717552 Profesor sociologije 10 9 717569 Profesor muzicke grupe predmeta 10 9 717579 Profesor fizicke kulture 33 6 717599 Profesor 13 9 717601 Profesor matematike 22 13 717611 Profesor biologije 16 9 717612 Profesor geografije 11 7 718301 Matematicar 16 13 718330 Biolog 24 4 718721 Novinar 38 31 718851 Organizator kulturnih aktivnosti 10 5 719000 Doktor medicine 78 51 719001 Ljekar opšte medicine 39 23 719200 Diplomirani farmaceut 13 13 719900 VSS 102 74 719901 VSS društvenog smjera 26 14 726792 Savjetnik za ekonomska pitanja 16 14


66

726824 Diplomata 12 12 UKUPNO CRNA GORA 18140 8229

* Podaci u tabeli ukljucuju ona zanimanja kod kojih je broj izvršilaca veci od 10.

Tabela 22. Ocekivani broj zaposlenih (u toku sezone)

OCEKIVANI BROJ RADNIH MJESTA U SEZONI

Opstina

A. P

oljo

priv

reda

, lo

v i š

umar

stvo

B. R

ibar

stvo

V. V

adje

nje

ruda

i ka

men

a

G. P

rera

diva

cka

ind

ust

rija

D. P

roiz

vodn

ja i

snab

deva

nje

elek

tric

nom

en

ergi

jom

, gas

om i

vod

om

DJ.

Gra

djev

inar

stvo

E. T

rgov

ina

na

velik

o i t

rgov

ina

na

mal

o; o

prav

ka

mot

orni

h vo

zila

, m

oto

cikl

a i

pre

dm

eta

za li

cnu

up

otre

bu i

dom

acin

stvo

Ž. H

otel

i i

rest

oran

i

Z. S

aobr

acaj

, sk

lad

ište

nje

i ve

ze

I. F

inan

sijs

ko

posr

edov

anje

J. A

ktiv

nost

i u v

ezi

s ne

kret

nina

ma,

iz

najm

ljiva

nje

i po

slov

ne a

ktiv

nost

i

K. D

ržav

na

upra

va i

od

bra

na;

ob

avez

no

so

cija

lno

osig

uran

je

L. O

braz

ovan

je

LJ. Z

drav

stve

ni i

soci

jaln

i rad

M. O

stal

e ko

mun

alne

, dr

uštv

ene

i lic

ne

uslu

žne

aktiv

nost

i

N. P

riva

tna

dom

acin

stva

sa

zapo

slen

im li

cim

a

NJ.

Eks

teri

tori

jaln

e o

rgan

izac

ije i

tela

Ukupno

ANDRIJEVICA 0 4 0 10 4 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 19

BAR 0 20 0 2 5 30 65 132 32 0 12 0 1 0 48 0 0 347

BERANE 0 0 0 109 0 70 130 7 7 0 0 0 19 0 50 0 0 392

BIJELO POLJE 30 0 0 6 0 15 5 0 2 0 0 0 0 0 5 0 0 63

BUDVA 0 0 0 49 0 121 177 2187 179 0 10 13 0 21 82 0 0 2839

CETINJE 0 0 0 12 0 350 24 80 2 0 0 0 0 0 12 0 0 480

DANILOVGRAD 1 0 0 6 0 55 1 6 0 0 300 0 0 0 0 0 0 369

HERCEG NOVI 0 8 0 92 0 35 437 321 80 0 97 37 0 133 59 0 0 1299

KOLAŠIN 0 0 0 0 0 0 0 15 0 0 0 4 0 0 0 0 0 19

KOTOR 4 0 0 24 0 2 111 120 33 0 1 0 0 2 12 0 0 309

MOJKOVAC 0 0 0 10 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10

NIKŠIC 30 0 0 103 7 29 46 4 3 0 0 0 0 0 15 0 0 237

PLAV 0 0 0 54 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 54

PLJEVLJA 4 0 0 107 0 60 80 13 5 0 3 25 8 1 64 0 0 370

PLUŽINE 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

PODGORICA 1546 11 0 175 0 370 462 133 1502 16 104 172 98 3 104 0 0 4696

ROŽAJE 0 0 0 10 0 0 2 2 0 0 1 100 0 0 2 0 0 117

ŠAVNIK 0 0 0 0 30 0 0 0 0 0 0 0 0 0 20 0 0 50

TIVAT 0 0 0 19 0 7 69 155 86 0 1 3 0 7 22 0 0 369

ULCINJ 12 21 0 81 20 5 184 141 15 33 6 0 159 6 40 0 0 723

ŽABLJAK 0 0 0 11 6 0 12 11 0 0 0 20 1 0 6 0 0 67

UKUPNO 1627 64 0 880 72 1149 1806 3327 1946 49 535 374 286 173 541 0 0 12829


68

Tabela 23. Ocekivani broj zaposlenih (u toku godine)

OCEKIVANI BROJ RADNIH MJESTA U TOKU GODINE

Opstina

A. P

oljo

priv

reda

, lov

i š

umar

stvo

B. R

ibar

stvo

V. V

adje

nje

ruda

i ka

men

a

G. P

rera

diva

cka

ind

ust

rija

D. P

roiz

vodn

ja i

snab

deva

nje

elek

tric

nom

en

ergi

jom

, gas

om i

vod

om

DJ.

Gra

djev

inar

stvo

E. T

rgov

ina

na v

elik

o i t

rgov

ina

na m

alo;

op

ravk

a m

otor

nih

vozi

la, m

otoc

ikla

i p

red

met

a za

licn

u

upot

rebu

i do

mac

inst

vo

Ž. H

otel

i i r

esto

rani

Z. S

aobr

acaj

, sk

lad

ište

nje

i ve

ze

I. F

inan

sijs

ko

posr

edov

anje

J. A

ktiv

nost

i u v

ezi s

ne

kret

nina

ma,

iz

najm

ljiva

nje

i po

slov

ne a

ktiv

nost

i

K. D

ržav

na u

prav

a i

od

bra

na;

ob

avez

no

so

cija

lno

osig

uran

je

L. O

braz

ovan

je

LJ. Z

drav

stve

ni i

soci

jaln

i rad

M

. Ost

ale

kom

unal

ne,

druš

tven

e i l

icne

us

lužn

e ak

tivno

sti

N. P

riva

tna

dom

acin

stva

sa

zapo

slen

im li

cim

a

NJ.

Eks

teri

tori

jaln

e o

rgan

izac

ije i

tela

Ukupno

ANDRIJEVICA 0 2 0 0 0 0 6 0 0 0 0 0 0 0 3 0 0 11

BAR 0 0 0 12 7 112 63 132 53 1 24 10 6 2 53 0 2 477

BERANE 0 1 150 19 5 4 57 9 40 3 3 2 35 13 5 0 0 346

BIJELO POLJE 66 0 6 57 5 67 172 70 44 2 320 19 18 13 7 0 0 866

BUDVA 0 0 0 82 266 356 428 1330 170 129 99 13 174 129 122 0 0 3298

CETINJE 0 0 0 18 7 550 53 70 2 1 0 2 3 3 45 0 0 754

DANILOVGRAD 5 0 0 15 9 57 16 6 0 0 308 4 1 0 1 0 0 422

HERCEG NOVI 0 8 0 141 0 49 607 312 90 5 164 47 6 109 77 0 0 1615

KOLAŠIN 0 0 0 8 12 0 2 15 1 0 1 8 3 0 0 0 0 50

KOTOR 4 0 0 32 0 0 196 113 39 3 21 6 12 11 28 0 0 465

MOJKOVAC 0 0 0 107 4 23 17 7 0 0 0 0 2 0 2 0 0 162

NIKŠIC 0 1 0 134 178 35 180 10 5 2 22 6 85 19 8 0 0 685

PLAV 0 0 0 14 3 0 5 10 0 0 0 0 8 0 0 0 0 40

PLJEVLJA 5 0 0 27 37 13 174 12 15 1 6 72 31 15 24 0 0 432

PLUŽINE 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 13 0 0 13

PODGORICA 38 309 0 297 0 399 877 187 1520 366 281 801 611 32 199 0 0 5917

ROŽAJE 0 0 0 3 0 0 1 3 7 2 1 1 3 10 2 0 0 33

ŠAVNIK 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 2

TIVAT 0 0 0 19 0 12 69 180 101 0 11 10 0 24 28 0 0 454

ULCINJ 12 17 0 81 220 5 130 110 36 33 6 0 159 6 37 0 0 852

ŽABLJAK 0 0 0 11 3 0 15 8 0 0 0 19 3 0 6 0 0 65

UKUPNO 130 338 156 1077 756 1682 3068 2584 2123 548 1267 1020 1162 386 660 0 2 16959


69

Documents

ANKETA POSLODAVACA 2008/09 · Struktura deficitarnih zanimanja po stepenu strucne spreme 15.b.3. Struktura deficitarnih zanimanja po starosnoj dobi 15.b.4. Opšta i posebna tražena