Embed Size (px)
Citation preview
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANELERİ
LABORATUVARLAR TEST REHBERİ
ve
GENEL LABORATUVAR
BİLGİLERİ
2020
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
1. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Laboratuvarları Çalışma Programı
Test kataloğunda Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastaneleri Laboratuvarlarında çalışılan
testlerle ilgili bilgiler, çalışılan laboratuvarlar ve test grupları halinde alfabetik olarak
sıralanmış ve her bir test için gerekli örnek (numune) türü/miktarı, çalışma programı, testin
sonuçlanma süresi, BİM/SUT kodları ile bilgiler verilmiştir. Testlerin çalışılmasında kullanılan
yöntemler ve çalışma programları zamanla değişiklikler gösterebilir veya yeni testler
eklenebilir. Bu nedenle test katalogu her yıl güncellenecektir.
Tek olarak çalışılabilen testler, örneğin geliş zamanına bağlı olarak mesai saatleri içerisinde
testin çalışılması için yeterli süre varsa aynı gün neticelendirilmektedir. Grup testleri ise
programa göre günlük veya haftanın belli günleri, çalışma için gerekli minimum örnek
toplandığında çalışılmaya başlanmaktadır. Testin örneğin verildiği gün içinde
neticelendirilebilmesi için belli zaman diliminde laboratuvara ulaştırılması gereklidir.
Randevu alınarak çalışılabilen bazı testler katalogda belirtilmiştir.
Test sonuç raporları, testlerin bir bölümü örneğin verildiği gün, bir bölümü haftanın belli
günleri sonuçlandırılabilmektedir. Testlerin sonuçlanması için öngörülen süreler gerekli
kontrollerden sonra bütün koşulların uygun olduğu durumlar içindir. Bazen test, diğer
testlerle veya kişinin eski sonuçları ile uyumsuzluk göstermesi gibi nedenlerle tekrar
çalışılarak doğrulanması gerekebilir. Testlerin çalışıldığı sistemlerde hemen giderilemeyen
teknik bir arızanın oluşması gibi istisnai durumlarda testler daha geç sonuçlandırılabilir.
Laboratuvarın kabul ettiği örnekler testler çalışıldıktan sonra bir hafta bazı testlerde daha
uzun süre uygun şartlarda saklanmaktadır. Test sonuçları hastane bilgi sisteminde (HBS)
sürekli ulaşılabilir durumdadır.
2. Analiz Sonucunu Etkileyen Preanalitik Değişkenler:
Çalışılan test sonuçlarının güvenilir ve tıbbi açıdan değerlendirilebilir durumda olması için
sadece doğru analiz ve doğru transport yeterli olmamaktadır.
Analiz sonucunu etkileyen preanalitik değişkenler kontrol edilebilen ve kontrol edilemeyen
değişkenler başlığı altında şu şekilde özetlenebilir.
A. Kontrol Edilebilen Değişkenler:
Fizyolojik:
Duruş (Postür)
Uzun süreli yatak istirahati
Egzersiz
Antrenman
Gün içi değişim
Seyahat
Diyet
İçeceklerin ve belirli besinlerin alımı
Vejetaryenlik
Malnütrisyon
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Açlık süresi
Yaşam Tarzı:
Sigara kullanımı
Alkol kullanımı
İlaç alımı
Kontrol Edilemeyen Değişkenler:
Biyolojik etkenler
Yaş
Cinsiyet
Irk
Çevresel etkenler
Rakım
Hava sıcaklığı
İkamet yeri
Uzun dönem döngüsel değişimler
Mevsimsel etkiler
Menstrüasyon döngüsü
Tıbbi durumlar
Gebelik
Obezite
Körlük
Stres
Yüksek ateş
Şok ve travma
Transfüzyon ve infüzyon
Bu değişkenler göz önüne alınarak kişi ve örnek alımı ile ilgili bu bilgilerin laboratuvara
bildirilmesi klinisyenlerin yorum ve değerlendirme yapabilmesi için onlara yardımcı olması
bakımından son derece önemlidir.
3. Referans aralığı:
Çalışılan testlerde referans aralığı, sağlıklı bireylerden elde edilen örnek sonuç değerlerinin %
95’ini içeren grubu temsil eder. Bu değerler çeşitli faktörlere bağlı olarak kişiden kişiye
değişebilir. Referans aralığı, cihazların değiştiği durumlarda, metoda bağlı olarak değişiklik
gösterir ve raporlardaki referans değerler güncellenir.
Kantitatif Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PZR) analizinde analitik duyarlılık sınırları %95 güven
aralığı içerisinde sonuç verilebilen değerleri temsil eder. Bu değerlerin dışındaki pozitif
sonuçlar analitik duyarlılık sınırının altında/üstünde olarak raporlanır. Akut viral
enfeksiyonların tanısında, viral kopya sayısında logaritmik artış takibi yapılması gereklidir.
4. Kalite güvenliği:
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
İç Kalite Kontrol: Her gün/belli aralıklarla sonucu bilinen örnekler veya kontrol örnekleri
çalışılarak, cihazların/yöntemlerin günlük ve günler arasındaki durumları değerlendirilir.
Dış Kalite Değerlendirme: Üyesi olduğumuz dış kalite kontrol programlarınca gönderilen dış
kalite kontrol örnekleri uygun yöntemle çalışılarak elde edilen sonuçlar raporlanır. Bu
sonuçlar, dış kalite değerlendirme sunucusu tarafından değerlendirilir ve çok sayıda
laboratuvarın sonuçlarıyla karşılaştırılarak laboratuvara geribildirim yapılır.
5. Örneğin kimliklendirilmesi:
Örneğin kimliklendirilmesi örneğin alınmasıyla başlar. Örnekler, analizin sonuçlandırılması ve
sonucun raporlanmasına kadar korunmalıdır. Bu aşama sırasında yapılan hatalar
laboratuvarda yanlış sonuçlara yol açan en sık nedenlerden biridir. Günümüzde barkot
teknolojisi kullanılmaktadır.
6. Örnek Alma ve Hazırlama Prosedürleri:
A) BİYOKİMYASAL ANALİZLER İÇİN ÖRNEK ALIMI
a. Kan Örneklerinin Alınması:
Kan almadan önce kişinin adı sorularak kimliği doğrulanmalıdır.
Açlık gerektiren testler için en az 8 en çok 12 saatlik açlık sonrası sabah kan verilmelidir.
Düzenli kullanılan ilaçlar varsa kan vermeden önce, kişi hekimine danışmalıdır.
Kan vermeden önce ağır egzersizden kaçınılmalıdır. Kan alınacak kişi en az 15 dakika
dinlenmiş olmalıdır.
Kan alma esnasında kişi oturur ya da yatar pozisyonda olmalıdır.
Venöz kan alımında;
Uygun ven seçilir
Serum veya kan verilen koldan örnek alınmamalıdır. Bu durumda diğer kol tercih
edilir.
Kan alma bölgesinin 10–15 cm üzerinden turnike uygulanır.
Kan alınacak bölgenin çevresi uygun antiseptik solüsyonla dairesel hareketlerle ve
kan alma bölgesinden dışa doğru temizlenir.
Derinin kuruması beklenir.
Vene girmek için iğne, kan alınacak venle hizalanmalı ve deriye yaklaşık 15–30
derecelik açı yapacak şekilde venin içine girilir.
İğnenin başarılı bir şekilde damara yerleştirilmesinden sonra turnike çözülür.
Vakumlu tüp kullanarak kan alınırken kan tüplere aşağıdaki sıraya uyularak
alınmalıdır.
Kan kültürü şişeleri
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Mavi kapaklı sitratlı tüp*
Siyah kapaklı sitratlı tüp
Kırmızı kapaklı düz tüp
Kırmızı-sarı kapaklı jelli tüp
Yeşil kapaklı heparinli tüp
Mor kapaklı EDTA’lı tüp
Gri kapaklı potasyum oksalat/sodyum florürlü tüp
Açık sarı kapaklı ACD’li tüp
* Kelebek set kullanarak kan alınırken ilk alınacak örnek koagulasyon testi içinse
önce bir miktar kan mavi kapaklı tüpe alınarak atılır, daha sonra başka bir mavi
kapaklı tüple devam edilir.
Antikoagulanlı tüplere işaretli çizgiye kadar kanın doldurulmasına dikkat edilmelidir.
Enjektör kullanarak kan alımı sonrasında, kan tüpe aktarılırken enjektör iğnesi
çıkarılmalı ve kanın tüpe kuvvetli boşaltılmasından kaçınılmalıdır. Aksi takdirde
hemolize neden olabilir.
Kan doldurulduktan sonra tüpler yavaşça alt üst edilerek karıştırılır. Tüpler kesinlikle
çalkalanmamalıdır.
Yavaşça iğne damardan çıkartılıp pamuk kapatılır. Birkaç dakika basınç uygulanır. Bant
yapıştırılır.
Kullanılan malzemeler uygun atık kaplarına atılır.
Alınan örnekler uygun koşullarda ve en kısa sürede laboratuvara gönderilir.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Tablo-1: Kapak renklerine göre tüp çeşit ve içerikleri.
Kapak Rengi Tüp İçeriği Hacmi Ters-Düz
Çevrilme Sayısı
Kullanım Amacı
Mavi Sodyum sitrat 2 mL, 4 mL 3 – 4 kez Koagulasyon
Siyah Sodyum sitrat 1,6 mL 3 – 4 kez Sedimantasyon
Kırmızı Düz Tüp 6 mL 5 kez Serum
çalışmaları
Kırmızı / Sarı Jelli 5 mL 5 kez Serum
çalışmaları
Yeşil Heparin 4 mL 8 kez Hematoloji
çalışmaları
Mor EDTA 3 mL, 4 mL 8 kez Tam kan sayımı,
Plazma
çalışmaları,
Sedimantasyon
çalışması
Gri Potasyum
oksalat/Sodyum
florür
5 mL 8 kez Laktat, Glukoz
Açık sarı ACD 6 mL 8 kez Hematoloji,
İmmünoloji
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Resim-1: Tüplerin ters-düz çevrilmesinin nasıl yapılacağını gösteren şekil.
AÇLIK GEREKTİREN TESTLER
Açlık kan glukozu
OGTT (oral glukoz tolerans testi)
C-peptit (açlık)
Demir
Total demir bağlama kapasitesi
Folik Asit
Homosistein
LDL-Kolesterol
VLDL-Kolesterol
Trigliserit
Lipoprotein (a)
Ürik asit
B12 vitamini
b. Tam idrar tahlili için (spot idrar) örnek alımı:
Sabah idrarı uygundur. Daha konsantre olan bu idrarda nadiren çıkan maddeler tespit
edilebilir.
Kişi bölgeyi iyice yıkamalı ve kurulamalıdır.
Bir miktar idrar tuvalete yapılır.
Sonra orta idrar verilen idrar kabına yapılır.
İdrarın son kısmı tuvalete yapılır.
İdrar örneği bekletilmeden laboratuvara ulaştırılır.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
c. 24 saatlik idrar toplanması:
Kişiye, sabah ilk idrarını tuvalete yapması söylenir.
Daha sonra yapacağı tüm idrarları ve ertesi gün sabahki ilk idrarını toplama kabında
biriktirmesi söylenir.
İdrar toplama kabının doğrudan ışık almayan ve serin bir ortamda saklanması
gerekmektedir.
Biriktirilen idrarın en geç öğlene dek laboratuvara getirilmesi gerekmektedir.
Bazı testler için idrara koruyucu bir madde (asit, baz, vb.) eklenmesi gerekebilir. Bu
durumda, laboratuvarca yapılan uyarılara dikkatle uyulması gerekmektedir. Koruyucu
madde, deri, göz, ağız, vb. ile temas ettirilmemelidir.
Çalışma günleri hafta içi olduğu için Cuma ve Cumartesi günleri idrar toplamaya
başlanmamalıdır.
İdrar toplama kabı başka bir amaçla kesinlikle kullanılmamalıdır.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
B) MİKROBİYOLOJİK ANALİZLER İÇİN ÖRNEK ALIM KURALLARI
1. Kan ve kateter kültürü
1. Hasta başında gerekli malzemeleri hazırlanır:
Her bir kol için bir set (bir adet gri kapaklı aerobik ve bir adet turuncu kapaklı
anaerobik şişe içeren kutu) olmak üzere iki kan kültür seti (toplam dört şişe)
%70 alkollü pamuk
%1-2 iyod tentürü VEYA %10 povidon-iyodin VEYA Klorhekzidin solüsyonu vb
antiseptik emdirilmiş pamuk
Kuru pamuk
Turnike
Vacutainer set veya 20 ml.lik steril enjektör
Yara bandı
Eldiven ve steril eldiven (damarı tekrar palpe etmek gerektiği takdirde
kullanılmak üzere)
2. Hastanın kimliği kontrol edilir ve yapılacak işlemi hastaya anlatılır.
3. Eller yıkanır ve eldiven giyilir.
4. Kan kültür şişeleri (her kol için biri aerobik diğeri anaerobik şişe olmak üzere iki
şişeden oluşan bir set olmak üzere toplam dört şişelik iki set) hazırlanır:
Şişelerin üzerine hastanın adı-soyadı, kan alım tarih ve saati ile hangi kola ait
olduğu (sağ/sol) yazılır ve şişenin kendi orijinal barkodunu kapatmayacak
şekilde uygun barkod yapıştırılır.
Şişenin üzerine kan eklendiğinde karşılık gelecek dolum hizası asetat kalemi ile
işaretlenir
Şişelerin kapakları açılır
Her şişenin tepesi küçük bir alkollü pamukla silinir, alkollü pamuk şişenin
üzerinde bırakılır
5. Hasta hazırlanır:
A. Kan kültürü için:
Kan alınacak kola turnike takılır
Kan alınacak damarın üstü %70 alkolle merkezden perifere doğru yaklaşık 10
cm çaplı bir daire oluşturacak şekilde silinir
30 saniye kuruması beklenir
Antiseptikli pamuk (iyod tentürü, povidon iyodin veya klorhekzidin emdirilmiş)
ile damarın üzeri merkezden perifere doğru yaklaşık 10 cm çaplı bir daire
oluşturacak şekilde silinir
İki dakika dezenfektanın etki etmesi beklenir (klorhekzidin için 30 saniye
beklemek yeterlidir)
Damar tekrar palpe EDİLMEDEN vacutainer ile damara girilir VEYA steril
enjektör ile 20 ml kan alınır (Hastadan başka tetkikler için de kan istenmişse
daha büyük hacimli bir enjektörle kan alınmalıdır).
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Damarın tekrar palpe edilmesi gerekirse, palpe etmeden önce mutlaka steril
eldiven giyilmelidir.
Damardan çıkınca kuru pamuk ile bastırarak kanama kontrol altına alınır,
gerekirse yara bandı yapıştırılır
Hastanın cildi alkollü pamukla silinerek antiseptik uzaklaştırılır (antiseptiğin
ciltle uzun süre teması özellikle çocuklarda ve hassas ciltlerde alerjik
reaksiyonlara neden olmaktadır)
Aynı işlemler karşı kola uygulanır.
B. Kateter kültürü için:
Kan alınacak kateterin çıkış yeri ve çevresi antiseptikli pamukla silinerek
cilt bakterileri azaltılır
Kateterden steril enjektör VEYA vacutainer yardımıyla 20 ml kan alınır
Perifer kan örneğinin alınacağı kola turnike takılır
Kan alınacak damarın üstü %70 alkolle merkezden perifere doğru yaklaşık
10 cm çaplı bir daire oluşturacak şekilde silinir
30 saniye kuruması beklenir
Antiseptikli pamuk (iyod tentürü, povidon iyodin veya klorhekzidin
emdirilmiş) ile damarın üzeri merkezden perifere doğru yaklaşık 10 cm
çaplı bir daire oluşturacak şekilde silinir
İki dakika dezenfektanın etki etmesi beklenir (klorhekzidin için 30 saniye
beklemek yeterlidir)
Damar tekrar palpe EDİLMEDEN vacutainer ile damara girilir VEYA steril
enjektör ile 20 ml kan alınır (Hastadan başka tetkikler için de kan
istenmişse daha büyük hacimli bir enjektörle kan alınmalıdır).
Damarın tekrar palpe edilmesi gerekirse, palpe etmeden önce mutlaka
steril eldiven giyilmelidir.
Damardan çıkınca kuru pamuk ile bastırarak kanama kontrol altına alınır,
gerekirse yara bandı yapıştırılır
Hastanın cildi alkollü pamukla silinerek antiseptik uzaklaştırılır
(antiseptiğin ciltle uzun süre teması özellikle çocuklarda ve hassas ciltlerde
alerjik reaksiyonlara neden olmaktadır)
6. Alınan kan şişelere konur:
Şişelerin üzerindeki pamuk, şişelerin kapağını silerek kaldırılır
Önce aerobik şişeye 10 ml, daha sonra anaerobik şişeye 10 ml kan konur
(önceden işaretlenen hizaya kadar şişenin doldurduğu kontrol edilir)
Başka tetkikler için de kan alındıysa önce kan kültür şişeleri doldurulur.
Şişeler birkaç kere nazikçe alt üst edilerek kanın iyice karışması sağlanır.
Yeni bir alkollü pamuk ile şişelerin kapağı tekrar silinir.
7. Kan kültür şişeleri yarım saat içerisinde, oda sıcaklığında laboratuvara ulaştırılmalıdır.
8. Kan kültür şişelerini ASLA BUZDOLABINA KOYMAYINIZ.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
2. Kemik iliği kültürü
Cilt antisepsisini takiben uygun teknikle steril şartlarda örnek alınır.
Örnek aerobik kan kültürü şişesine aktarılır.
Kültür şişeleri yarım saat içerisinde, oda sıcaklığında laboratuvara ulaştırılmalıdır.
Kültür şişelerini ASLA BUZDOLABINA KOYMAYINIZ.
3. Genitoüriner sistem örnekleri
A. İdrar kültürü
Orta akım idrar örneği alınması:
Naylon poşet içerisinde, geniş ağızlı, burgu kapaklı, steril, tek kullanımlık idrar kabına
alınarak laboratuvara gönderilmelidir.
Kadınlarda;
o Periüretral bölge su ve sabunla temizlenir.
o Su ile durulanır ve kurulanır.
o İdrar kabının kapağı açılır.
o Büyük dudaklar bir elin işaret ve orta parmakları ile birbirinden ayrı olarak
tutulurken hasta idrarını yapar.
o İdrarın ilk kısmı tuvalete yapıldıktan sonra idrar yapmaya devam ederken
(hastaya idrarını tutmaması söylenmelidir) kültür kabına orta-akım idrarı
alınır, idrarın son kısım tekrar tuvalete yapılır.
Resim-2: Kadınlarda idrar kültürü alınması
Erkeklerde:
o Glans penis (sünnetsiz erkeklerde prepüsyum geri çekilerek), su ve sabunla
temizlenir
o Su ile durulanır ve kurulanır
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
o İdrarın ilk kısmı tuvalete yapıldıktan sonra idrar yapmaya devam ederken
(hastaya idrarını tutmaması söylenmelidir) kültür kabına orta-akım idrarı
alınır, idrarın son kısım tekrar tuvalete yapılır.
İdrar kabının kapağı sıkıca kapatılır ve naylon kılıfının içine konur.
Bekletilmeden (1 saat içerisinde) oda sıcaklığında laboratuvara gönderilir.
Transport süresi bir saati geçecekse +4°C’de maksimum 24 saat bekletilebilir.
Düz kateterden idrar örneği alınması:
Naylon poşet içerisinde, geniş ağızlı, burgu kapaklı, steril, tek kullanımlık idrar kabına
alınarak laboratuvara gönderilmelidir.
Eller yıkanır ve eldiven giyilir.
Üretra bölgesi su ve sabunla silinir, suyla durulanır ve kuruması beklenir.
Kateter mesaneye yerleştirilir; ilk 15 ml idrar akıtıldıktan sonra kalan idrar steril idrar
kabına alınır
İdrar kabının kapağı sıkıca kapatılır ve naylon kılıfının içine konur.
Bekletilmeden (1 saat içerisinde) oda sıcaklığında laboratuvara gönderilir.
Transport süresi bir saati geçecekse +4°C’de maksimum 24 saat bekletilebilir.
Foley kateterden idrar örneği alınması:
Naylon poşet içerisinde, geniş ağızlı, burgu kapaklı, steril, tek kullanımlık idrar kabına
alınarak laboratuvara gönderilmelidir.
Eller yıkanır ve eldiven giyilir.
Kateterin distal kısmı klemplenir.
Kateterin örnek alınacak kısmı alkollü pamukla silinerek dezenfekte edilir ve kuruması
beklenir.
Steril enjektörle 5-10 ml idrar aspire edilir.
Aspire edilen idrar steril idrar kabına aktarılır.
Bekletilmeden (1 saat içerisinde) oda sıcaklığında laboratuvara gönderilir.
Transport süresi bir saati geçecekse +4°C’de maksimum 24 saat bekletilebilir.
Suprapubik aspirat örneği alınması:
Naylon poşet içerisinde, geniş ağızlı, burgu kapaklı, steril, tek kullanımlık idrar kabına
alınarak laboratuvara gönderilmelidir.
Cilt antisepsisini takiben symphisiz pubis üstünden steril enjektör ile abdominal duvar
geçilerek mesane içine girilir ve iğne aspirasyonu ile idrar alınır.
Aspire edilen idrar steril idrar kabına aktarılır.
Bekletilmeden (1 saat içerisinde) oda sıcaklığında laboratuvara gönderilir.
Transport süresi bir saati geçecekse +4°C’de maksimum 24 saat bekletilebilir.
İdrarda anaerob bakteri aranması istenecekse sadece suprapubik asipirat örnekleri
kabul edilir. Bu durumda örneğin bekletilmeden mümkün olan en hızlı şekilde
laboratuvara ulaştırılması gereklidir.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
İdrarda tüberküloz basili araştırılması için örnek alınması:
Orta akım/kateter/suprapubik aspirat örneklerinden çalışılabilir.
Duyarlılığın arttırılması için tüm idrar örnekleri tercihen sabah ilk idrarı olarak
alınmalıdır.
Mümkün olduğunca yüksek hacimde (en az 40 ml) idrar alınmalıdır.
Bekletilmeden (1 saat içerisinde) oda sıcaklığında laboratuvara gönderilir.
B. Kadın genital sistem örnekleri
Vajen:
Sekresyondan ve vajen mukozasından eküvyon ile sürüntü örneği alınır.
Sürüntü örneğini entelektüel düzeyi yüksek olan hastalar kendisi alabilir. Bu durumda
bir elinin işaret ve orta parmağı ile labiaları birbirinden ayrıması ve diğer eliyle
eküvyonu vajen içerisine ilerleterek kendi etrafından döndürerek örnek alması
istenmelidir.
Stuart’s veya Amie’s taşıma besiyeri içerisine konur.
Bekletilmeden laboratuvara gönderilir. Oda sıcaklığında en fazla 24 saat bekleyebilir.
Serviks:
Litotomik pozisyonda, kuru spekulum yardımı ile alınır.
Örnek alınmadan önce steril bir eküvyonla serviks açıklığı önündeki mukus
uzaklaştırılır.
Yeni bir steril eküvyon kullanılarak ve endoservikal kanal içinde 10-30 saniye süre ile
kendi etrafında döndürülerek sürüntü örneği alınır.
Stuart’s veya Amie’s besiyeri içeren transport besiyerine konur.
Bekletilmeden laboratuvara gönderilir. Oda sıcaklığında en fazla 24 saat bekleyebilir.
Neisseria gonorrhoeae aranması isteniyorsa eküvyon dakron veya rayon malzemeden
olmalıdır. Pamuk eküvyonlar bakteriyi öldürdüğünden uygun değildir.
Bartolin kisti:
Örnek alınmadan önce cilt antiseptikle mukozalara değdirilmeden silinir.
Bartolin bezi kistinden sıvı aspire edilerek örnek alınır.
Anaerop taşıma ortamında, bekletilmeden laboratuvara gönderilir.
C. Erkek genital sistem örnekleri:
Prostat sıvısı:
Glans penis sabun ve suyla temizlenir
Prostat masajı ile üretra ağzından alınan sıvı eküvyon ile toplanır veya burgu kapaklı
steril tüpe alınır.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Eküvyon, Stuart’s veya Amie’s taşıma besiyeri içeren tüpe konur.
Bekletilmeden laboratuvara gönderilir. Taşıma besiyeri içerisine alınan eküvyon oda
sıcaklığında en fazla 24 saat bekleyebilir. Tüpe alındıysa oda sıcaklığında,
bekletilmeden (<30 dakika) laboratuvara ulaştırılmalıdır.
Alternatif olarak masaj sonrası alınan idrar örneği de kültür için kullanılabilir.
Üretral akıntı:
Üretra ağzındaki eksuda (salgı) steril bir eküvyon ile uzaklaştırılır.
Bükülebilen eküvyon üretra içine 2-4 cm sokulup kendi etrafında 2 saniye
döndürülerek akıntı örneği alınır
Stuart’s veya Amie’s taşıma besiyeri içerisine ekuvyon konur.
Mümkün olan en kısa sürede laboratuvara gönderilir. Oda sıcaklığında en fazla 24
saat bekleyebilir.
Neisseria gonorrhoeae aranması isteniyorsa eküvyon dakron veya rayon malzemeden
olmalıdır. Pamuk eküvyonlar bakteriyi öldürdüğünden uygun değildir.
4. Yara, Apse, Doku Örnekleri
A. Yüzeyel Apseler:
Cilt antisepsisi sağlanır.
Gerekirse lokal anestezi uygulanır.
Steril enjektör ile örnek alınır.
Örnek, steril/antikoagülansız tüp içerisine konularak bekletilmeden laboratuvara
gönderilir.
Anaerob kültür istemi de yapılacaksa mümkün olan en fazla miktarda örnek alınması
ve kesinlikle bekletilmeden laboratuvara ulaştırılmalıdır.
B. Derin Apseler:
Cerrahi teknikle örnek alınır.
Cilt antisepsisi sağlanır.
Gerekirse lokal anestezi uygulanır.
Drene olmamış kapalı Apseler ve açılarak boşaltılan Apselerin içeriği steril enjektör ile
aspire edilir:
o Aerop kültür ve mikobakteri kültürü için 2-3 ml örnek steril kültür kabına veya
steril /antikoagülansız tüpe aktarılır.
o Anaerop kültür için en az 5-8 ml Apse içeriği anaerop taşıma tüplerine aktarılır
(laboratuvardan istemle temin edilebilir). Anaerob kültür istemi yapılan
örneklerin mümkün olan en hızlı şekilde (<30 dakika) laboratuvara
ulaştırılması gereklidir.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Apse içi septalar ayrılır ve steril eküvyon ile Apse duvarlarından sürüntü örneği alınır.
Sürüntü örnekleri çift eküvyon ile alınmalıdır. Bu örneklerden anaerob kültür
çalışılmaz.
Apse kapsülü ve doku örnekleri de kültür için uygun materyallerdir. Bu örnekler steril
kültür kabına alınarak laboratuvara taşınmalıdır.
Tüm örnekler, mümkün olan en kısa sürede (<30 dakika), oda sıcaklığında
laboratuvara ulaştırılır. Sürüntü örnekleri taşıma besiyerine alındıysa, laboratuvarda
işleme almadan önce oda sıcaklığında en fazla 24 saat bekletilebilir.
DİKKAT: Genel durumu kötü, septik bulguları olan hastalardan MUTLAKA eş zamanlı kan
kültürü de alınmalıdır!
Resim-3: Apse içeriğinin aspirasyonu
C. Yara Sürüntüsü:
Yara kuruysa örnek alımı öncesinde steril nemli pansuman uygulamalarıyla yara
nemlendirilir.
Povidon iyodin/steril serum fizyolojik (SF) solüsyonu (50:50) ile yara temzilenir/yıkanır
(5 lt) ve steril SF (5 lt) ile yıkanarak yaradaki iyot uzaklaştırılır.
Temiz yaralarda sadece steril SF ile yüzeyel temizlik yapılabilir.
Yaranın tabanından doku almak için küretaj yapılır YA DA sağlam cilde/komşu
dokulara temas etmeden yaranın tabanından iki eküvyon ile sürüntü örneği (Levine
veya Z-tekniği ile) alınır.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Resim 4. Yüzeyel yaralarda yaranın temizlenmesi ve örnek alımı
Transport (Stuart veya Amies) besiyeri içeren tüpün içine konur
Mümkün olan en kısa sürede (<30 dakika), oda sıcaklığında laboratuvara ulaştırılır.
Sürüntü örnekleri taşıma besiyerine alındıysa, laboratuvarda işleme almadan önce
oda sıcaklığında en fazla 24 saat bekletilebilir.
Mikobakteri aranması, anaerob kültür istemleri ile perirektal Apse ve oral Apseler için
eküvyon ile sürüntü örneği alınması uygun değildir. Doku/biyopsi örnekleri alınarak
laboratuvara gönderilmelidir.
DİKKAT: Yanık yaralarında mikroorganizmalar eşit dağılmaz! Farklı alanlardan örnek
alınmalı ve ayrı ayrı laboratuvara gönderilmelidir!
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Resim-5: Z tekniği ile yara yüzeyinden sürüntü örneği alınması (yara yüzeyinin tamamının
örneklenmesi sağlanır)
Resim-6: Levine tekniği ile yara yüzeyinden sürüntü örneği alınması (yaranın belli bir alanının
derin örneklenmesi sağlanır. Eküvyon ile basınç uygulanırken derin eksüda toplanır)
D. Drene olan sinüsler ve derin yaralar:
Mutlaka anerob kültür istemi yapılmalıdır!
Yarayı çevreleyen deri yüzeyi povidon-iyodin ile merkezden perifere doğru iyice
temizlenir. En az 1 dakika iyot ile ıslanacak şekilde beklenir.
%70 alkolle iyot uzaklaştırılır, alkolün kuruması beklenir
Yaranın içi veya sinüs trasesinden küretaj yapılır YA DA plastik kateter/enjektör ile
yaranın içinden aspirasyon yapılır
Sürüntü örneği alınması ÖNERİLMEZ (Yeterli anaerob bakteri bulunmaz)
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Resim-7: Sinüs trasesi/derin yaralardan kültür alınması
E. Doku ( Yumuşak doku, kemik) Örnekleri
Klinik veya ameliyathanede aseptik şartlarda örnek alınır.
Steril, vida kapaklı tüp veya anaerop kültür için anaerobik taşıyıcı besiyeri içeren steril
tüp/kap içerisine örnek aktarılır.
Büyük doku/kemik parçaları mümkün olduğunca küçük parçalara ayrılarak
laboratuvara gönderilmelidir.
Örneğin kurumaması için az miktarda steril distile su ile örnek nemlendirilebilir.
Bekletilmeden (<30 dakika) laboratuvara gönderilir.
5- Solunum Sistemi Örnekleri:
A. Boğaz Sürüntüsü
Bu örneklerde sadece beta-hemolitik streptokok varlığı araştırılır ve sonucu
raporlanır.
Hastadan ağzını açması ve dilini dışarı çıkartması istenir.
Dil basacağı ile dile bastırılırken steril eküvyon ile tonsillerin üzerinden ve farenks arka
duvarından sürüntü örneği alınır.
Ağız içine, yanaklara, dile ve dişlere değdirilmeden eküvyon çıkartılır.
Hızlı antijen testi istemi yapıldıysa, negatif sonuç veren örneklerde kültürle işleme
devam edilebilmesi için mutlaka çift eküvyonla örnek alınmalıdır.
Kuru eküvyon ile veya transport besiyerine alınan örnekler 24 saat içerisinde
laboratuvara ulaştırılmalıdır.
B. Balgam
Balgam mümkün olduğunca sabah aç karna/yemek yenmeden önce alınmalıdır.
Ağız, temiz su ile çalkalanarak veya gargara yapılarak gıda parçacıkları uzaklaştırılır.
Hastaya derin nefes alarak birkaç defa öksürmesinden sonra çıkaracağı balgamı steril
kaba tükürmesi söylenir.
Çocuklarda veya koopere olmayan hastalarda tuzlu su nebulizasyonu ile indüklenmiş
balgam örneği alınabilir. Bu durumda balgam sulu olabileceğinden (tükürük örneği
olarak değerlendirilmemesi için) laboratuvara örnek alınma şekli MUTLAKA
BELİRTİLMELİDİR.
Örnek kuru, ağzı geniş, burgu kapaklı (vida kapaklı ), steril örnek kabına alınmalıdır.
Tüberküloz şüpheli hastalardan en az 2 örnek, sabah ilk balgam olacak şekilde
alınmalıdır.
En kısa sürede, oda sıcaklığında laboratuvara ulaştırılır.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Bakteriyel kültür için uygunluk, Gram boyama ile değerlendirilir. X100 büyütme ile
yapılan incelemede mikroskop alanına düşen epitel hücre sayısı >10 ise tükürük bulaşı
mevcuttur. Epitel sayısı yüksek olan balgam örneklerinde kültürde üretilen bakteriler
için etken/kolonizan ayrımı yapılamayacağından değerlendirmeye alınmaz veya
örneğin kalitesi kültür raporunda belirtilir.
Balgam; bakteri, mantar ve mikobakteri kültürü için uygun bir örnek olmakla beraber
viral etkenlerin aranmasında kullanılmaz.
C. Nazofarengeal Sürüntü/Nazofarengeal Aspirat
Legionella spp., Pneumocyctis jirovecii, solunum yolu viral-bakteriyel enfeksiyon
etkenlerinin moleküler yöntemlerle (PZR) aranmasında uygun örnektir.
Klinikte uygun teknikle hastadan örnek alınır.
Örnek alacak hekimin kişisel koruyucu donanımı içerisinde mutlaka önlük, eldiven,
maske ve gözlük bulunmalıdır.
Sürüntü örneği alınması için bükülebilen steril eküvyon kullanılması tercih edilir.
o Hastanın burun ucu ile kulak memesi arasındaki mesafe ölçülerek eküvyonun
bu mesafenin 1/2-2/3’ü kadar ilerletileceği hesaplanır.
o Hastanın başını arkaya eğmesi söylenir veya düz bir zemine yatırılır.
o Burundan arka nazofarenkse sokulan eküvyon kendi etrafında 5 saniye
döndürülerek örnek alınır.
o Taşıma besiyeri içeren tüplere veya içerisine yaklaşık 1ml steril SF konmuş
kapaklı steril tüplere eküvyon konur ve ucu kırılarak tüpün kapağı kapatılır.
Aspirat örneği alınması için aspirasyon tüpü ve enjektör kullanılır.
o Hastanın burun ucu ile kulak memesi arasındaki mesafe ölçülerek tüpün bu
mesafenin 1/2-2/3’ü kadar ilerletileceği hesaplanır.
o Hastanın başını arkaya eğmesi söylenir veya düz bir zemine yatırılır.
o Burundan arka nazofarenkse sokulan aspirasyon tüpünün bağlı olduğu
enjektör ile aspirasyon yapılarak örnek alınır.
o Aspirasyon materyali taşıma besiyeri içeren tüplere veya içerisine yaklaşık 1ml
steril SF konmuş kapaklı steril tüplere aktarılır.
Örnekler bekletilmeden, en kısa sürede laboratuvara gönderilir.
PZR analizi istenen örnekler, 24 saate kadar +4 C’de saklanabilir.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Resim-8: Nazofarengeal sürüntü örneği alınması
D. Endotrakeal Aspirat/ Bronkoalveoler Lavaj
Bakteri/mantar/tüberküloz kültürü ve moleküler analizler için uygun örneklerdir.
Bu örneklerin kantitatif kültürü yapılır ve sonucu CFU/ml olarak bildirilir.
Örnek alınması klinikte uygun koşullar altında, deneyimli uzman hekim tarafından,
uygun teknikle gerçekleştirilir.
Steril burgu kapaklı (vida kapaklı) kültür kabına aktarılarak en kısa sürede (<30
dakika), oda sıcaklığında laboratuvara ulaştırılır.
6- Steril vücut sıvıları
A. Beyin Omurilik Sıvısı
Klinik koşullarında cilt antisepsisini takiben, steril teknikle, özel enjektörle alınır.
Örnek enjektörden steril tüpe aktarılırken tüpü ağzı açık kalacağından ortamda olan
kişiler mutlaka önlük giymeli, eldiven ve maske takmalıdır.
Örnek enjektörle alındıktan sonra, her birine en az 1 ml olacak şekilde steril, vida
kapaklı üç adet tüpe aktarılmalıdır.
İlk tüp biyokimyasal analizler ve hücre sayımı için, ikinci ve üçüncü tüpler ise kültür ve
moleküler analizler için kullanılmalıdır.
Tüberküloz kültürü isteniyorsa örnek hacmi 5 ml’den az olmamalıdır.
Tüplerin ağzı sıkıca kapatılmalı ve bekletilmeden oda sıcaklığında laboratuvara
gönderilmelidir.
PZR analizi (viral-bakteriyel menenjit etkenlerinin aranması) istenen örnekler, 24
saate kadar +4 C’de saklanabilir.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Resi-9: Lomber ponksiyon tekniği
B. Amniyon sıvısı, Abdominal sıvı, Peritoneal sıvı (asit), Safra sıvısı, Eklem (sinovyal)
sıvısı, Perikard sıvısı, Plevra sıvısı
Örnek aspire edilmeden önce cilt antisepsisi sağlanır
İğne aspirasyonu ile örnek alınır.
Örnek, steril, burgu kapaklı tüpe veya anaerobik taşıyıcı besiyerine konur (anaerob
taşıma besiyeri laboratuvardan istenmelidir)
Bekletilmeden, mümkün olan e kısa sürede (<30 dakika) laboratuvara gönderilir
Zorunlu koşullarda oda sıcaklığında 2 saat bekletilebilir.
NOT: Bu örnekler aerobik/anaerobik kan kültür şişelerine de alınabilir. Bu durumda
örnek türünün şişe üzerine yazılması önemlidir.
7- Gastrointestinal Örnekler
A. Gaita (dışkı)
Temiz, kuru, burgu kapaklı bir kaba alınmalıdır. Kabın steril olması gerekmez.
Hastanın az miktarda dışkıyı kabın içerisine yapması istenir. Tuvaletten dışkı alınarak
kaba konmamalıdır.
Dışkı örneğine idrar karışmamalıdır. İdrar karışmış örnekler reddedilir.
Üç günden uzun süre hastanede yatan hastalardan, salgın şüphesi yoksa, rutin dışkı
kültürü istenmesine gerek yoktur.
Kültür ve moleküler analizler için sadece sulu dışkı örnekleri kabul edilir. Katı ve şekilli
dışkı örnekleri değerlendirmeye alınmaz.
Mikroskopik analiz tüm dışkı örneklerine uygulanır.
Dışkı örneğinin 30 dakika içinde, oda sıcaklığında laboratuvara ulaştırılması gereklidir.
Mümkün değilse işleme alınmadan önce maksimum 24 saat + 4 C0 de bekletilir.
B. Rektal sürüntü
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Enterokok taşıyıcılığının araştırılması için kabul edilir.
Steril eküvyon hastanın rektumundan içeri 2-3 cm ilerletilerek kendi etrafında çevrilir
ve rektum duvarlarından örnek alınır.
Eküvyonun dışkı ile kirlenmiş olması gereklidir.
Taşıma besiyeri içeren tüpe konularak mümkün olan en kısa sürede laboratuvara
gönderilir.
C. Gastrik aspirat
Bebeklerden veya koopere olamayan hastalardan ARB aranması için tercih edilir.
Sabah aç karna, hasta yemek yemeden veya yataktan kalkmadan önce örnek
alınmalıdır.
Örnek alınması klinikte uygun koşullar altında, deneyimli uzman hekim tarafından,
uygun teknikle gerçekleştirilir.
Steril burgu kapaklı (vida kapaklı) kültür kabına veya steril tüpe aktarılarak en kısa
sürede (<30 dakika), oda sıcaklığında laboratuvara ulaştırılmalıdır.
8- Göz örnekleri:
A. Aköz/vitröz sıvı
Vitröz sıvı ameliyathane koşullarında steril, burgu kapaklı tüpe alınır.
Bekletilmeden, mümkün olan en kısa sürede (<30 dakika), oda sıcaklığında
laboratuvara gönderilir.
Sadece moleküler analiz isteniyorsa en fazla 24 saate kadar +4 C’de saklanabilir.
B. Konjunktiva sürüntüsü
Her iki gözden de steril SF ile nemlendirilmiş ekuvyon ile örnek alınır.
Stuart’s veya Amie’s taşıma besiyeri içeren tüpe konur.
Bekletilmeden, mümkün olan en kısa sürede (<30 dakika) laboratuvara gönderilir.
Oda sıcaklığında en fazla 24 saat bekleyebilir.
C. Korneal kazıntı:
Lokal anestezi altında uzman hekim tarafından örnek alınır.
Hasta başında mikrobiyolojik ortama (taşıma besiyeri) aktarım yapılmalıdır.
Bekletilmeden, mümkün olan en kısa sürede (<30 dakika) laboratuvara gönderilir.
9-Kulak örnekleri:
A. Orta kulak aspirasyon örneği
Örnek uzman hekim tarafından alınır.
Kulak zarı sağlamsa miringotomiden (kulak zarı delinmesi) önce kulak kanalı sabun
solusyonu ile silinir.
Zarın arkasındaki orta kulak sıvısı steril enjektör ile aspire edilir.
Kulak sıvısı steril, burgu kapaklı tüpe aktarılır.
Kulak zarı rüptüre olmuşsa örnek almak için steril eküvyon kullanılır.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Bekletilmeden, mümkün olan en kısa sürede (<30 dakika) laboratuvara gönderilir.
Özel koşullarda oda sıcaklığında, 2 saat bekletilebilir
B. Dış kulak yolu
Dış kulak yolundan örnek SF ile ıslatılmış eküvyon kendi etrafında döndürülerek alınır.
Stuart’s veya Amie’s taşıma besiyeri içeren tüpe konur.
Bekletilmeden laboratuvara gönderilir.
Özel koşullarda oda sıcaklığında, 24 saat bekletilebilir
10- Saç, tırnak veya deri kazıntısı (mantar kültürü için)
Saç: sağlam saçlar alınır. Tırnak: kesilen tırnak veya etkilenen bölge yollanır Deri:
lezyon kenarından deri kazıntı örneği alınır
Temiz, vida kapaklı tüp veya kaplar kullanılır
Deri ve tırnak için; %70’lik alkolle silinir
Bekletilmeden laboratuvara gönderilir.
Zorunlu koşullarda oda ısısında 24 saat bekleyebilir.
11-Yabancı cisim
Rahim içi araç, (intrauterin cisim) , damar içi kateter, iğne, protez kapak vb.
Yabancı cismi çıkarmadan önce cilt antiseptikle silinir
Damar içi kateterler mutlaka eş zamanlı alınan kan kültürü seti ile beraber
gönderilmelidir.
Steril, vidalı kapaklı kaba alınır.
Bekletilmeden acilen laboratuvara gönderilir.
Zorunlu koşullarda oda sıcaklığında 2 saat bekletilebilir.
Foley kateterlerin hiçbir koşulda kültürü yapılmaz.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
7. Örneklerin Korunması, Ayrılması ve Saklanması:
Örnek analiz edileceği zamana kadar uygun şekilde korunmalıdır.
Amonyak, asit fosfataz, laktat dehidrojenaz, gastrin, renin ve kan gazları için alınan
örnekler analize kadar 4 Co’de saklanmalıdır.
Sıcaklık artışından etkilenen değişkenlerin analizi için gerektiğinde soğutmalı santrifüj
kullanılmalıdır.
Plazma ve serum örnekleri alındıktan sonra en geç 2 saat içinde ayrılmalıdır. Fakat,
serumun zamanından önce ayrılması da fibrin oluşumunun devam etmesi nedeniyle
cihaz problarının tıkanmasına yol açabilir.
Düz veya silikon kaplı cam tüplerde pıhtılaşma yaklaşık 20 dakika içinde
gerçekleşirken plastik tüplerde bu süre uzamaktadır.
Örnek 2 saat içinde ayrılamayacaksa hemoliz riskini azaltmak için +4 oC’de değil oda
sıcaklığında tutulmalıdır.
- 20 Co’de saklanacak örnekler için derin dondurucular kullanılmalıdır.
Örnekler buharlaşmayı ve kontaminasyonu engellemek, pH’yı korumak için kapakları
kapalı olarak santrifüj edilmelidir.
8. Örneklerin Taşınması:
• Poliklinik Kan Alma Birimlerinde, Ek Bina Kan Alma Birimlerinde ve Cebeci Merkez
Laboratuvarında alınmış örnekler laboratuvara özel taşıma kapları ile transfer personeli
tarafından ulaştırılır.
• Kan alma birimlerinden laboratuvara örnek transferi ortalama 30 dk aralıklarla yapılır.
Cebeci Merkez Laboratuvarından transferler saat 9.00–16.30 arasında saat başlarında
yapılır.
• Transfer esnasında personeller gerekli kişisel koruyucu ekipmanları (eldiven, önlük gibi )
kullanır.
• Biyolojik örneklerin kapaklarının sıkıca kapandığından emin olunmalı, örnek kapları taşıma
kabına devrilmelerini önleyecek şekilde dikey olarak yerleştirilmeli, soğuk zincirle gelmesi
gereken örnekler için buz aküleri bulundurulmalıdır.
• Transfer sırasında taşıma kabının kapağı kapalı olmalıdır.
• Taşıma kabı seri bir şekilde doğrudan laboratuvara ulaştırılır.
• Transfer esnasında sert ve ani hareketlerden kaçınılır, örneklerin çalkalanmamasına dikkat
edilir.
• Örnekler taşıma kabından laboratuvardaki örnek kabul bankosuna dikkatle
çıkarılır ve dik olarak bırakılır.
• Öncelikli çalışılması gereken örnekler banko görevlisine bilgi verilerek teslim edilir. Bilgi
formu bulunan testler (tarama testleri ) ilgili laboratuvar personeline teslim edilir.
• Taşıma kaplarının temizliğine dikkat edilir. Eğer kap içine biyolojik materyal bulaşmışsa
%10’luk çamaşır suyu ile temizlenir.
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
9. PANİK DEĞERLER:
Panik değerler; normal değerlerin dışında kalan ve yaşamı tehdit eden değerleri gösterir.
Aşağıda laboratuvarda çalışılan testlerle ilgili panik değer listesi bulunmaktadır. Bu listenin
amacı, kişi güvenliğini tehlikeye atabilecek sonuçlar elde edildiğinde ilgili hekime bildirilmesi
ve ilgili sağlık çalışanlarının konu hakkında bilgilendirilmesidir.
Biyokimyasal Analizlerde Panik Değer Listesi:
TEST ÜNİTE ALT
LİMİT
ÜST
LİMİT
YORUMLAR
Kan Gazı
pH 7,2 7,6 Arteryel, kapiller
pCO2 mm Hg 20 70 Arteryel, kapiller
pO2 mm Hg 40 - Arteryel
pO2 (Çocuk) mm Hg 45 125 Arteryel
pO2 (Yenidoğan) mm Hg 35 90 Arteryel
Biyokimya
Albümin (Çocuk) g/dL 1,7 6,8 Serum veya plazma
Amonyak (Çocuk) µmol/L - 109 Plazma
Bilirubin (Yenidoğan) mg/dL - 15 Serum veya plazma
Kalsiyum mg/dL 6 13 Serum veya plazma
Kalsiyum (Çocuk) mg/dL 6,5 12,7 Serum veya plazma
Kalsiyum, iyonize mmol/L 0,75 1,6 Plazma
Karbondioksit, total mmol/L 10 40 Serum veya plazma
Klor mmol/L 80 120 Serum veya plazma
Kreatinin mg/dL - 5 Serum veya plazma
Kreatinin (Çocuk) mg/dL - 3,8 Serum veya plazma
Glukoz mg/dL 40 450 Serum veya plazma
Glukoz (Çocuk) mg/dL 46 445 Serum veya plazma
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Glukoz (Yenidoğan) mg/dL 30 325 Serum veya plazma
Glukoz, BOS mg/dL 40 200 BOS
Glukoz, BOS (Çocuk) mg/dL 31 - BOS
Laktat mmol/L - 3,4 Plazma
Laktat (Çocuk) mmol/L - 4,1 Plazma
Magnezyum mg/dL 1 4,7 Serum veya plazma
Osmolalite mOsm/kg 250 325 Serum veya plazma
Fosfor mg/dL 1 8,9 Serum veya plazma
Potasyum mmol/L 2,8 6,2 Serum veya plazma
Potasyum (Yenidoğan) mmol/L 2,8 7,8 Serum veya plazma
Protein (Çocuk) g/dL 3,4 9,5 Serum veya plazma
Protein, BOS (Çocuk) mg/dL - 188 BOS
Sodyum mmol/L 120 160 Serum veya plazma
BUN (Kan üre azotu) mg/dL - 80 Serum veya plazma
BUN (Çocuk) mg/dL - 55 Serum veya plazma
Ürik asit mg/dL - 13 Serum veya plazma
Ürik asit (Çocuk) mg/dL - 12 Serum veya plazma
Hematoloji
Hematokrit
Erişkin
Yenidoğan
%
%
20
33
60
71
Hemoglobin
Erişkin
Yenidoğan
g/dL
g/dL
7
10
20
22
Beyaz Küre
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Erişkin
Çocuk
X103/µL
X103/µL
2
2
30
43
Trombosit X103/µL 40 1000
Blast Görülmemeli
Drepanosit Orak hücrelerin veya aplastik aneminin varlığında
Kardiyak testler
Troponin T pg/mL - 70
Koagülasyon testleri
Fibrinojen mg/dL 100 800
PT (Protrombin zamanı) s - 30
APTT (Aktive parsiyel
tromboplastin zamanı)
s - 78
İdrar Analizi
Mikroskobik Patolojik kristallerin (ürat, sistein, lösin veya tirozin) varlığı
Kimyasal Glukoz ve ketonların güçlü pozitifliği
BOS
Beyaz Küre(0–1 yaş) µL başına
düşen
hücreler
- >30
Beyaz Küre(1–4yaş) µL başına
düşen
hücreler
- >20
Beyaz Küre(5–17 yaş) µL başına
düşen
hücreler
- >10
Beyaz Küre(>17 yaş) µL başına
düşen
hücreler
- >5
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Malign hücreler, blastlar
veya mikroorganizmalar
Hiç Diğer steril vücut sıvılarıyla
uyumludur.
Mikrobiyolojik Analizlerde Panik Değer Listesi:
Panik Değer Bildirim Şekli Bildirim Yeri
BOS’da Gram boyamada mikroorganizma görülmesi Telefon ve Rapor
İlgili klinik
BOS’da Cryptococcus antijen pozitifliği Telefon ve Rapor
İlgili klinik
BOS’da S. pneumoniae, S. agalactiae, N. meningitidis, H. influenzae tip b tayini (kültür, antijen veya moleküler)
Telefon ve Rapor
İlgili klinik
BOS kültüründe etken üremesi Telefon ve Rapor
İlgili klinik
BOS örneğinde PCR ile bakteriyel veya viral etken tespiti Telefon ve Rapor
İlgili klinik
Eklem sıvısında Gram boyamada mikroorganizma görülmesi
Telefon ve Rapor
İlgili klinik
Eklem sıvısında etken üremesi (kontaminasyon dışı) Rapor İlgili klinik
Üreme sinyali alınan kan kültür şişesinde Gram negatif kok ve basil, pnömokok morfolojisinde Gram-pozitif kok ve maya görülmesi
Telefon ve Rapor
İlgili klinik
Kan kültüründe Brucella spp. üremesi Telefon ve Rapor
İlgili klinik
Kan kültüründe üreme (kontaminasyon dışı) Rapor İlgili klinik
Yara kültüründe S. pyogenes, V. vulnificus üremesi Telefon ve Rapor
İlgili klinik
Karbapenemaz-pozitif Gram-negatif bakteri izolasyonu Telefon (HEKK)*
İlgili klinik
Yayma örneğinde ARB (+) basil görülmesi Telefon ve Rapor
İlgili klinik
Klinik örnekten Mycobacterium tuberculosis izolasyonu ve PCR pozitifliği
Rapor İlgili klinik
Dışkı örneğinde kültür veya moleküler testlerle enterik patojen (Salmonella spp., Shigella spp., Campylobacter spp., EHEC ve C. difficile) tespiti
Rapor İlgili klinik
Dışkı örneğinden V. cholerae üretilmesi Telefon ve Rapor
İlgili klinik
Solunum sistemi örneğinde Bordetella pertussis PCR pozitifliği
Telefon ve Rapor
İlgili klinik
Nötropenik/yoğun bakım hastalarında balgam/ETA Gram boyama sonucu
Telefon ve Rapor
İlgili klinik
Steril vücut bölgelerinde direkt inceleme ve/veya kültürde mantar elemanları görülmesi
Telefon ve Rapor
İlgili klinik
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
Göz örneklerinde Pseudomonas spp. Üremesi Rapor İlgili klinik
ELISA testlerinde akut enfeksiyonu gösterir serolojik profil belirlenmesi
Rapor İlgili klinik
Galaktomannan antijen pozitifliği Telefon ve Rapor
İlgili klinik
Çoklu ilaca dirençli mikroorganizmalar Rapor HEKK
Legionella spp. için idrarda antijen, DFA veya kültür pozitifliği
Rapor HEKK
Yoğun bakım hastasında MRSA, VRE, CRE pozitifliği Rapor HEKK
HIV doğrulama testi sonucu pozitif gelen hastalar Telefon ve Rapor
İlgili klinik ve AIDS kliniği sorumlusu
Mikrobiyolojide panik değer bildirimi yapılmasını gerektiren sonuçlar, klinik önemi olan mikroorganizmalar içerisinde hasta ve çevresi açısından acil müdahale, tedavi başlanması veya izolasyon önlemleri alınmasını gerektiren etkenlerin tespitini kapsar.
10. Laboratuvarımızda Çalışılan İlaçlar İçin Önemli Kan Düzeyi Sınırları:
İlaç Kan Düzeyi
Karbamazepin >15 µg/mL
Siklosporin A (CSA) >400 ng/mL
Digoksin Yetişkin: >2,5 ng/mL
Çocuk: >3 ng/mL
Metotreksat Düşük doz tedaviden 1-2 hafta sonra: >0,02 µmol/L
Yüksek doz tedaviden 24 saat sonra: ≥10 µmol/L
Yüksek doz tedaviden 48 saat sonra: ≥1 µmol/L
Yüksek doz tedaviden 72 saat sonra: ≥0,1 µmol/L
Fenobarbital >35 µg/mL
Fenitoin >20 µg/mL
Sirolimus >20 ng/mL
Takrolimus (FK 506) >20 ng/mL
Teofilin >20 µg/mL
Valproik asit >100 µg/mL
Vankomisin >80 µg/mL
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
11. ÖRNEK KABUL-RET KRİTERLERİ:
Biyokimyasal analizler için örnek ret kriterleri:
Barkodu olmayan (kimliklendirilmemiş) örnekler
Türü uygun olmayan örnekler
Yanlış kayıtla gelen örnekler
Uygun tüplere alınmayan örnekler
Hemoliz, lipemi, ikterden test sonucu etkilenen örnekler (çalışan tarafından
reddedilir)
Yetersiz miktardaki örnekler
Antikoagulanlı tüpe fazla miktarda alınmış örnekler
Pıhtı içeren antikoagulanlı örnekler
Soğuk zincirle gelmesi gerekirken uygun koşullarda gelmemiş örnekler
Karanlıkta gelmesi gerekirken ışığa maruz kalmış örnekler
Önerilen süreden fazla bekletilmiş örnekler
Kırmızı kapaklı tüpte gelen tam idrar tetkiki örnekleri
Miktarı belli olmayan 24 saatlik idrar örnekleri
Asit konulması gereken idrar örneklerine asit konulmadıysa
Açlık, tokluk ya da gereken bekleme süresine uymadan verilen örnekler
Örnek kabul zamanı dışında gelen örnekler
Aynı tüp üzerinde iki farklı barkot numarası olan örnekler
Mikrobiyolojik analizler için örnek ret kriterleri:
Barkodu olmayan (kimliklendirilmemiş) örnekler
Barkod-klinik örnek uyumsuzluğu
İstem-örnek uyumsuzluğu
Yetersiz numune
Kültür için steril olmayan kapta gönderilen örnekler (gaita örnekleri hariç)
Gecikmiş örnekler
Kurumuş örnekler
Kabını kontamine etmiş örnekler
Fiksatif (formol vb.) içerisinde gönderilen örnekler
Enjektör içerisinde gönderilen aspirat örnekleri
24 saatlik idrar örnekleri
Kültür ve moleküler analiz istemi yapılan katı ve şekilli gaita örnekleri
Serolojik ve moleküler analizler için pıhtılı kan örnekleri
HD.YD.04 Rev.1 06.04.2020
KAYNAKLAR
1) Alan H.B. Wu et al, Tietz Clinical Guide to Laboratory Tests, Saunders Elsevier, 2011.
2) G Carl A. Burtis et al, Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics,
Saunders Elsevier, 2006.
3) Venöz Kan Alma (Flebotomi) Kılavuzu. Türk Biyokimya Derneği, Ankara, 2015.
4) Laboratuvar Testi İçin Kan Alma İşlemi Kılavuzu, BD Diagnostics, Becton, Dickinson
and Company, 2011.
5) BD Vacutainer Order of Draw for Multiple Tube Collections, BD Diagnostics, Becton,
Dickinson and Company, 2010.
6) Türkiye Halk sağlığı Kurumu-Ulusal Mikrobiyoloji Standartları-Laboratuvar Tanı
Rehberleri-2015.
7) Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği Tıbbi Mikrobiyoloji Uzmanları İçin Klinik
Örnekten Sonuç Raporuna Uygulama Rehberleri-2015.
8) Garcia LS, Isenberg HD (ed). Clinical Microbiology Procedures Handbook, 2nd Edition
Update, 2007.
9) Başustaoğlu A (ed). Kan kültürü uygulama kılavuzu. Ankara, 2013.
10) Jousimies-Somer HR, Summanen P, Citron DM, Baron EJ, Wexler HM, Finegold SM.
Wadsworth-KTL Anaerobic Bacteriology manual. 6th ed. Star Publishing Company,
California, USA, 2002.
