UN

IVER

ZITE

T SI

NG

IDU

NU

M

Prof

. dr

Ang

elin

a N

jegu

POSL

OV

NI

INFO

RM

ACI

ON

I SIS

TEM

I

TRE

E IZ

DA

NJE

Beog

rad,

200

9.

POSL

OV

NI I

NFO

RMA

CIO

NI S

ISTE

MI

Aut

or:

Prof

. dr A

ngel

ina

Nje

gu

Rece

nzen :

Prof

. dr M

ilan

Milo

savl

jevi

Prof

. dr M

lade

n Ve

inov

i

Izda

va:

UN

IVER

ZITE

T SI

NG

IDU

NU

MBe

ogra

d, D

anije

lova

32

ww

w.s

ingi

dunu

m.a

c.rs

Za iz

davaa

:Pr

of. d

r Milo

van

Stan

ii

Tehn

ika

obra

da:

Nov

ak N

jegu

Diz

ajn

koric

a:Al

eksa

ndar

Mih

ajlo

vi

Gor

an L

a n

ovi

Tira

:25

0 pr

imer

aka

tam

pa:

Mla

dost

Gru

pLo

znic

a

ISBN

: 978

-86-

7912

-231

-5

Copy

right

:

200

9 U

nive

rzite

t Sin

gidu

num

Izda

va z

adr

ava

sva

prav

a.

Repr

oduk

cija

poj

edin

ih d

elov

a ili

cel

ine

ove

publ

ikac

ije n

ije d

ozvo

ljena

.

Moj

im ro

dite

ljim

a, G

ospa

vi i

Vuks

anu

Nje

gu

za

ven

u lju

bav,

str

plje

nje

i pod

rku

.

III

Sadr

aj

D

EO I

UVO

D U

PO

SLO

VN

E IN

FORM

ACI

ON

E SI

STEM

E

UVOD

U P

OSLO

VNE

INFO

RMAC

IONE

SIST

EME

11.

OSNO

VNI K

ONCE

PTI P

OSLO

VNIH

I

NFOR

MAC

IONI

H SI

STEM

A

2 1

.1. O

PTA

TEO

RIJA

SIST

EMA

2

1.2. I

NFO

RMAC

ION

I SIS

TEM

I 3

1.3.

INFO

RMAC

ION

A TE

HN

OLO

GIJA

5 1

.4. A

UTO

MAT

IZO

VAN

I ALA

TI I

TEH

NO

LOGI

JE

6

1.4.1.

Evo

lucij

a CAS

E te

hnol

ogije

8

1.4.2.

Aut

omat

izova

ni al

ati

82.

ARHI

TEKT

URA

INFO

RMAC

IONI

H SI

STEM

A

11

2.1.

BLO

KOVI

ZN

ANJA

12

2.2.

BLO

KOVI

PRO

CESA

15

2.3.

BLO

KOVI

KO

MUN

IKAC

IJE

17

3. PO

SLOV

NI IN

FORM

ACIO

NI SI

STEM

I

20 3

.1. E

RP SI

STEM

I

21 3

.2. K

ORI

STI O

D ER

P SI

STEM

A

23 3

.3. E

RP M

ODU

LI

25 3

.4. A

NAL

IZA

TRO

KO

VA I

KORI

STI Z

A ER

P

27

3.5.

PO

SLO

VNI I

NFO

RMAC

ION

I SIS

TEM

I I

STR

ATE

KA P

REDN

OST

29

DEO

II R

AZV

OJ P

OSL

OV

NIH

INFO

RMA

CIO

NIH

SIS

TEM

A

RAZV

OJ P

OSLO

VNIH

INFO

RMAC

IONI

H SI

STEM

A

35

4. M

ETOD

OLO

KE O

SNOV

E RA

ZVOJ

A

INFO

RMAC

IONI

H SI

STEM

A

36

IV

4.1.

MO

DELI

I M

ODE

LIRA

NJE

3

7 4

.2. ST

RATE

GIJE

SIST

EMSK

E AN

ALIZ

E

40 4

.3. R

EIN

EN

JERI

NG

I MO

DELI

RAN

JE P

ROCE

SA

414.3

.1. D

ijagr

am to

ka p

odat

aka

454.3

.2. R

eni

k pod

atak

a 53

4.3.3.

IDEF

0 fu

nkcio

naln

o m

odeli

ranj

e 56

4.4.

MO

DELI

RAN

JE P

ODA

TAKA

I AN

ALIZ

A 61

4.4.1.

Osn

ovni

poj

mov

i mod

ela p

odat

aka

614.4

.2. M

odeli

ranj

e pod

atak

a 6

94.4

.3 ID

EF1X

stan

dard

za m

odeli

ranj

e pod

atak

a

714.4

.4. A

naliz

a mod

ela p

odat

aka

75

Prva

nor

maln

a for

ma

77

Drug

a nor

maln

a for

ma

80

Tre

a nor

maln

a for

ma

81

Boyc

e-Co

ddov

a nor

maln

a for

ma

82

e

tvrta

nor

maln

a for

ma

84

Peta

nor

maln

a for

ma

85

Nor

maln

a for

ma k

ljue

va i d

omen

a (DK

/NF)

86

Si

nhro

niza

cija s

istem

skih

mod

ela

87 4

.5. O

BJEK

TNO

-ORI

JEN

TISA

NA

ANAL

IZA

I

M

ODE

LOVA

NJE

88

4.5.1.

Jedi

nstv

eni j

ezik

mod

elova

nja -

UM

L

924.5

.2. P

roce

s obj

ektn

og m

odelo

vanj

a

105

5. RA

ZVOJ

POS

LOVN

IH R

EEN

JA P

REM

A M

SF O

KVIR

U

108

5.1.

MSF

DIS

CIPL

INE

10

95.1

.1. M

SF p

roce

sni m

odel

11

25.1

.2. M

SF ti

msk

i mod

el

113

5.1.3.

Upr

avlja

nje k

ompr

omisi

ma

11

5 5

.2. T

EHN

IKE

PRIK

UPLJ

ANJA

INFO

RMAC

IJA I

AN

ALIZ

IRAN

JE P

OSL

OVN

IH P

ROBL

EMA

I ZAH

TEVA

116

5.2.1.

Teh

nike

za p

rikup

ljanj

e inf

orm

acija

11

95.2

.2. A

naliz

a pos

lovn

ih p

robl

ema

12

55.2

.3. A

naliz

a zah

teva

13

0 5

.3. M

ODE

LOVA

NJE

SIST

EMSK

IH Z

AHTE

VA

S

LUA

JEVI

MA

KORI

EN

JA

132

V

5.3.1.

Mod

el slu

ajev

a kor

ien

ja

132

5.3.2.

Mod

elova

nje z

ahte

va sl

uaje

vima k

ori

enja

13

4 5

.4. A

NAL

IZA

IZVO

DLJIV

OST

I RE

ENJA

I

U

PRAV

LJAN

JE R

IZIC

IMA

14

75.4

.1. Fa

za d

e ni

sanj

a vizi

je

147

5.4.2.

Ana

liza r

izika

15

95.4

.3. K

ateg

orije

izvo

dljiv

osti

proj

ekta

16

2 5

.5. K

REIR

ANJE

FUN

KCIO

NAL

NE

SPEC

IFIK

ACIJE

PO

SLO

VNO

G RE

EN

JA

168

5.5.1.

Faza

plan

iranj

a pre

ma M

SF-u

1

705.5

.2. K

once

ptni

diza

jn

172

5.5.3.

Log

iki d

izajn

17

9

Anali

za ka

ndid

atni

h te

hnol

ogija

18

0

Doku

men

tova

nje l

ogik

og d

izajn

a

183

O

ptim

izacij

a log

ikog

diza

jna

18

75.5

.4. Fi

ziki

diza

jn

187

Pr

ojek

tova

nje s

loja

prez

enta

cije

19

7

Proj

ekto

vanj

e slo

ja ap

likac

ije

201

Pr

ojek

tova

nje s

loja

poda

taka

20

4

Proj

ekto

vanj

e bez

bedn

osti

21

8

Kom

plet

iranj

e faz

e plan

iranj

a

222

5.6.

STAB

ILIZ

ACIJA

I U

VOE

NJE

RE

ENJA

22

55.6

.1. V

oen

je pi

lot r

een

ja

230

5.6.2.

Faza

uvo

enj

a re

enja

23

1

6. M

ETOD

OLO

GIJA

IMPL

EMEN

TACI

JE E

RP R

EEN

JA

233

6.1.

PRO

CES R

AZVO

JA E

RP SI

STEM

A

233

6.2.

ASA

P M

ETO

DO

LOGI

JA IM

PLEM

ENTA

CIJE

S

AP SI

STEM

A

237

DEO

III

AN

ALI

TIK

I PO

SLO

VN

I IN

FORM

ACI

ON

I SIS

TEM

I

ANAL

ITI

KI P

OSLO

VNI I

NFOR

MAC

IONI

SIST

EMI

24

97.

SKLA

DIT

E PO

DATA

KA

250

7.1. R

AZVO

J SKL

ADI

TA P

ODA

TAKA

25

3

VI

7.2. P

RIM

ENA

SKLA

DIT

A PO

DATA

KA

258

8. OL

AP SI

STEM

I

261

8.1. A

RHIT

EKTU

RE O

LAP

SIST

EMA

26

78.1

.1. V

iedi

men

zioni

OLA

P (M

OLA

P)

267

8.1.2.

Rela

cioni

OLA

P (R

OLA

P)

268

8.1.3.

Hib

ridni

OLA

P (H

OLA

P)

270

9. OT

KRIV

ANJE

ZNA

NJA

I DAT

A M

ININ

G 27

29.1

. TEH

NIK

E DA

TA M

ININ

G-A

27

49.2

. WEB

MIN

ING

28

4

10. P

OSLO

VNA

INTE

LIGE

NCIJA

28

610

.1. K

ORA

CI R

AZVO

JA B

I PRO

JEKT

A

288

DEO

IVM

OD

ULI

PO

SLO

VN

IH IN

FORM

ACI

ON

IH S

ISTE

MA

MOD

ULI P

OSLO

VNIH

INFO

RMAC

IONI

H SI

STEM

A

317

11. E

RP SI

STEM

I: PR

ODAJ

A I M

ARKE

TING

31

811

.1. M

ODU

LI P

RODA

JE I

MAR

KETI

NGA

U

ERP

SIST

EMIM

A

320

11.2.

ERP

I UP

RAVL

JAN

JE O

DNO

SIM

A SA

K

LIJE

NTI

MA

(CRM

)

32

2

12. E

RP SI

STEM

I: RA

UNO

VODS

TVO

I FIN

ANSI

JE

324

13. E

RP SI

STEM

I: PR

OIZV

ODNJ

A I U

PRAV

LJAN

JE

M

ATER

IJALI

MA

326

13.1.

SAP

R/3 E

RP R

EEN

JE

331

14 .E

RP SI

STEM

I: LJ

UDSK

I RES

URSI

33

615

. MEN

ADM

ENT

LANC

A SN

ABDE

VANJ

A I

E

LEKT

RONS

KO T

RI

TE

337

VII

Z

?

Info

rmac

ione

tehn

olog

ije (I

T) n

e spa

daju

vie

u re

surs

e org

aniza

ci-je,

ve

pos

taju

pos

lovn

o ok

rue

nje.

Info

rmac

ioni

siste

mi (

IS) f

orm

iraju

jed

an in

tegr

alni d

eo m

oder

ne o

rgan

izacij

e i p

oslo

vanj

a. In

form

acio

ni

siste

mi s

e kor

iste k

ao p

odr

ka sv

im as

pekt

ima o

rgan

izacio

nih

funk

cija i

ak

tivno

sti. M

eut

im, k

orist

i od n

ovih

tehn

olog

ija se

mog

u po

stii

jedin

o uk

olik

o su

usm

eren

i ka o

rgan

izacio

nim

cilje

vima.

Mod

erno

pos

lovn

o ok

rue

nje

zaht

eva

i no

vi tip

men

ade

ra k

oji

kom

binu

je m

enad

ers

ke v

etin

e sa

eks

perti

zom

u o

blas

ti IT

-a. T

akav

m

enad

er t

reba

da:

de

nie

stra

tegi

ju IS

bilo

za ra

dnu

grup

u, o

delje

nje i

li ko

mpa

niju

;

iden

ti k

uje p

oten

cijaln

u po

trebu

za IS

kak

o bi

pob

olja

o pe

rfor-

man

se ko

mpa

nije;

iza

bere

i nab

avi n

ovi I

S od

odgo

vara

juih

vend

ora;

na

dgled

a raz

voj i

impl

emen

tacij

u no

vih si

stem

a;

upra

vlja I

S kak

o bi s

e obe

zbed

ila ef

ektiv

nost

u pru

anj

u kva

litet

ne

info

rmac

ije kr

ajnjim

koris

nicim

a.

C Kn

jiga

Poslo

vni i

nfor

mac

ioni

siste

mi

treba

da p

oslu

i ka

o vo

di u

od

abiru

pra

vih p

oslo

vnih

info

rmac

ioni

h re

enj

a za

org

aniza

ciju,

njih

o-vo

m a

dekv

atno

m ra

zvoj

u i e

fektiv

nom

upr

avlja

nju.

Knj

iga

je za

mil

je-nj

a da

bud

e jed

ini i

zvor

za

stude

nte

dodi

plom

skih

stud

ija F

akul

teta

za

poslo

vnu

info

rmat

iku

Unive

rzite

ta S

ingi

dunu

m, k

oji

prou

ava

ju p

o-slo

vne

info

rmac

ione

siste

me,

bez

potre

be d

a na

bavlj

aju ra

zliit

e kn

jige

koje

pokr

ivaju

tem

e kao

to

su Si

stem

ska a

naliz

a i p

rojek

tova

nje,

Stra

te-

gije

razv

oja

IS, E

nter

prise

Res

ourc

e Pl

anni

ng (

ERP)

, Ana

liza

zaht

eva

i de

nisa

nje

arhi

tekt

ure

ree

nja,

Mod

elira

nje

info

rmac

ioni

h sis

tem

a, Da

ta w

areh

ousin

g, O

LAP

siste

mi, D

ata

Min

ing i

dr.

Pred

govo

r

VIII

Nak

on sa

vlada

vanj

a ove

knjig

e, stu

dent

i e s

e osp

osob

iti d

a:

razv

ijaju

pro

jektn

i plan

razv

oja

i im

plem

enta

cije

poslo

vnog

re-

enj

a;

anali

ziraju

fakt

ore r

izika

uvo

enj

a pos

lovn

og re

enj

a;

proc

enju

ju i i

zabe

ru ad

ekva

tno

IT re

enj

e;

aktiv

no u

estv

uju

u sv

im se

gmen

tima I

T pr

ojek

ta;

an

alizir

aju m

odul

e pos

lovn

og re

enj

a i n

jihov

e vez

e;

efekt

ivno

kom

unici

raju

sa IT

stru

njac

ima s

a koj

ima s

ara

uju

na

proj

ektu

;

koris

te IT

da b

i pris

tupa

li izv

orim

a inf

orm

acija

.

S

Knjig

a je p

odelj

ena u

etir

i dela

, gde

svak

i deo

pok

riva r

azli

ite as

pe-

kte u

potre

be p

oslo

vnih

info

rmac

ioni

h sis

tem

a unu

tar o

rgan

izacij

e:

Deo 1

: Uvo

d u po

slovn

e inf

orm

acio

ne si

stem

e fo

kusir

a se n

a os

novn

e ko

ncep

te i

term

ine

koji

opisu

ju k

ompo

nent

e po

slovn

ih

info

rmac

ioni

h sis

tem

a; sa

gleda

va s

e ar

hite

ktur

a IS

i an

alizir

aju

kara

kter

istik

e, ko

risti,

mod

uli i

strat

eka

pred

nost

poslo

vnih

info

-rm

acio

nih

siste

ma.

De

o 2: R

azvo

j pos

lovn

ih in

form

acio

nih s

istem

a ba

vi se

prou

-a

vanj

em ra

zliit

ih m

etod

olog

ija i

okvir

a ra

zvoj

a IS

, pol

aze

i od

prik

uplja

nja

info

rmac

ija i

anali

ze p

oslo

vnih

pro

blem

a i z

ahte

va,

prek

o m

odelo

vanj

a sist

emsk

ih za

htev

a, re

ine

njer

inga

pos

lovn

ih

proc

esa,

anali

ze iz

vodl

jivos

ti re

enj

a i u

prav

ljanj

a riz

icim

a, kr

ei-ra

nja l

ogik

og i

zik

og d

izajn

a do

impl

emen

tacij

e, sta

biliz

acije

i uv

oen

ja IS

u p

oslo

vno o

kru

enje.

U ov

om de

lu se

tako

e ra

zma-

traju

met

odol

ogije

impl

emen

tacij

e got

ovih

pos

lovn

ih re

enj

a.

Deo 3

: Ana

litik

i pos

lovn

i inf

orm

acio

ni si

stem

i - o

pisu

je an

a-lit

iki d

eo p

oslo

vnih

info

rmac

ioni

h sis

tem

a ko

ji ob

uhva

ta d

ata

ware

hous

ing,

data

min

ing,

OLA

P sis

tem

e, od

nosn

o jed

nom

reju

po

slovn

u in

telig

encij

u (B

usin

ess I

ntell

igenc

e) or

gani

zacij

e.

Deo

4: M

odul

i pos

lovn

ih in

form

acio

nih

siste

ma

- pr

ikaz

uje

mod

ular

ne p

oslo

vne

info

rmac

ione

sist

eme

kao

to s

u pr

odaja

i m

arke

ting,

rau

novo

dstv

o i

nan

sije,

proi

zvod

nja

i upr

avlja

nje

mat

erija

lima,

ljuds

ki re

surs

i i u

opte

men

adm

ent l

anca

snab

de-

vanj

a i el

ektro

nsko

tri

te.

IX

Pla

n kn

jige

1U

VO

D U

PO

SLO

VN

E IN

FOR

MA

CIO

NE

SIS

TEM

E

DEO

I:U

VO

D U

PO

SLO

VN

E IN

FOR

MA

CIO

NE

SIST

EME

C

Sve

orga

niza

cije

razv

ijaju

info

rmac

ione

siste

me.

Bez

obzir

a na

va

e za

nim

anje

u bi

lo k

om p

oslo

vanj

u, z

asig

urno

et

e u

estv

ovat

i u n

ekom

od

seg

men

ata

razv

oja

info

rmac

iono

g sis

tem

a, bi

lo k

ao k

lijen

t ili

kori-

snik

tih

siste

ma b

ilo k

ao si

stem

anali

tiar

, pro

gram

er il

i sl.

Met

ode k

oje

ete

nau

iti,

itaju

i ov

u kn

jigu,

mog

u se

prim

eniti

na r

azli

ite d

omen

e pr

oblem

a, a n

e sam

o na

one

koji u

klju

uju

rau

nar.

Siste

msk

i raz

voj n

ije

mag

ija k

oja

rea

va sv

e pr

oblem

e, ne

pos

toji

savr

eni

alat

i, te

hnik

e ni

ti m

etod

e koj

e gar

antu

ju d

a e p

rojek

at ra

zvoj

a IS

biti

uspe

an.

Me

utim

, ko

mpl

etna

i kon

ziste

ntna

prim

ena o

vih ve

tina

vodi

ka d

ugor

ono

j stra

-te

giji

uspe

nos

ti po

slova

nja.

Pre

nego

to

kren

ete

da u

ite

odre

ene

met

ode,

tehn

ike,

alate

i te

-hn

olog

ije, n

eoph

odno

je d

a ra

zum

ete

osno

vne

pojm

ove,

konc

epte

i da

uo

pte

stek

nete

glob

alnu s

liku o

razv

oju i

nfor

mac

ioni

h sis

tem

a. Pr

vi de

o ov

e knj

ige va

s uvo

di u

fund

amen

tale

konc

epte

, lo

zo j

e i tr

endo

ve k

oje

ine

osno

vu z

a da

lju n

adog

radn

ju i

prim

enu

prak

tini

h ala

ta i

tehn

ika

koje

ete

nau

iti u

dru

gom

delu

ove

knjig

e.

Nak

on p

rou

avan

ja ov

og p

oglav

lja, z

nae

te d

a:

objas

nite

ta

su

siste

mi,

info

rmac

ioni

sist

emi i

info

rmac

ione

te-

hnol

ogije

;

objas

nite

ta s

u CA

SE al

ati;

uk

ratk

o ob

jasni

te sv

e pro

cese

(blo

kove

) raz

voja

celo

kupn

og in

for-

mac

iono

g sist

ema p

rem

a raz

liiti

m fo

kusim

a na s

istem

;

obra

zloit

e poj

am p

oslo

vnih

info

rmac

ioni

h sis

tem

a i E

RP re

enj

a;

sagle

date

mod

ule E

RP re

enj

a, an

alizir

ate t

rok

ove i

koris

ti za

ERP

sis

tem

;

sagle

date

stra

tek

e pr

edno

sti im

plem

entir

anjem

pos

lovn

og in

for-

mac

iono

g sist

ema.

2P

OS

LOV

NI I

NFO

RM

AC

ION

I SIT

EM

I

1.1.

Op

ta te

orija

sis

tem

a

Op

ta te

orija

siste

ma p

reds

tavlj

a nau

nu o

blas

t koj

a se b

avi iz

uav

anjem

sis

tem

a i za

koni

tosti

koj

e u n

jima n

asta

ju. J

edna

od

najva

niji

h ka

rakt

e-ris

tika t

eorij

e sist

ema j

este

u p

ristu

pu, u

okv

iru k

oga s

e sva

ka ce

lina p

o-sm

atra

kao d

eo ne

ke ve

e ce

line.

Nas

tajan

je op

te te

orije

siste

ma d

ovelo

je

do st

vara

nja s

istem

skog

prist

upa,

kao i

do n

ovih

tehn

ika i

met

oda a

naliz

e sis

tem

a. Ka

da se

upot

rebi

term

in s

istem

ski p

ristu

p, ta

da se

nag

laav

a da

se sv

i pre

dmet

i i p

ojav

e pos

mat

raju

u n

jihov

oj d

inam

inos

ti i c

elovit

osti

u od

nosu

na o

kru

enje.

Cilj

opte

teor

ije si

stem

a je

da sl

ui k

ao je

dins

tven

i met

odol

oki

i po

jmov

no-k

ateg

orija

lni o

kvir

spor

azum

evan

ja lju

di ra

zliit

ih sp

ecija

lno-

sti. T

ako

e, nj

en ci

lj je d

a obu

hvat

i i ob

jedin

i fun

dam

enta

lne p

ojm

ove k

oji

vae

u sv

im sp

eci

nim

siste

mim

a i te

orija

ma k

oje s

e njim

a bav

e. Im

ajui

u vid

u op

tu te

oriju

siste

ma,

u da

ljem

teks

tu d

e ni

sae

se p

ojam

siste

ma

i nav

esti

njeg

ove k

arak

teris

tike.

Siste

m se

najo

ptij

e de

nie

kao s

kup o

bjek

ata (

entit

eta)

i njih

ovih

m

eus

obni

h vez

a usm

eren

ih ka

ostv

ariva

nju z

ajedn

ikog

cilja

. Obj

ekti

u sist

emu m

ogu d

a bud

u nek

i zi

ki ob

jekti,

konc

epti,

doga

aji i

sl. O

bjek

ti u

siste

mu

se o

pisu

ju p

reko

svoj

ih sv

ojsta

va k

oja

se n

aziva

ju a

tribu

tima.

Skup

objek

ata k

oji p

reds

tavlj

a pos

mat

rani

siste

m de

nie

gran

ice si

stem

a. Sv

e izv

an gr

anica

siste

ma s

e naz

iva ok

olin

a ili o

kru

enje

siste

ma.

Dejst

vo

okol

ine

na si

stem

opi

suje

se p

reko

ulaz

a u

siste

m, a

dejs

tvo

siste

ma

na

okol

inu

prek

o nj

egov

ih iz

laza,

kao

to je

ilus

trova

no n

a slic

i 1.1.

Dina

mik

o po

naa

nje

realn

og si

stem

a sta

ndar

dno

se p

reds

tavlj

a na

sle

dei

nain

: ulaz

i u si

stem

men

jaju s

tanj

a sist

ema.

Stan

je sis

tema s

e de

nie

ka

o sk

up in

form

acija

o p

rolo

sti i s

ada

njos

ti sis

tem

a pot

rebn

ih d

a bi s

e, po

d dejs

tvom

budu

ih po

znat

ih ul

aza,

mog

li odr

editi

budu

i izl

azi. U

stan

ju

sistem

a kon

cent

risan

a je c

eloku

pna i

storij

a rea

lnog

siste

ma.

Izlaz

na tr

ansfo

r-m

acija

de n

ie ne

ki na

in m

eren

ja ili

posm

atra

nja d

inam

ikog

pona

anj

a re

alnog

siste

ma i

daje

, na o

snov

u sta

nja s

istem

a, nj

egov

e izla

ze.

1. O

snov

ni k

once

p p

oslo

vnih

info

rmac

ioni

h si

stem

a

3U

VO

D U

PO

SLO

VN

E IN

FOR

MA

CIO

NE

SIS

TEM

E

Slik

a 1.

1. O

pta

de

nic

ija s

iste

ma

Svak

i sist

em m

ogu

e je d

ekom

pono

vati

na p

odsis

tem

e. Ist

ovre

men

o,

svak

i sist

em je

deo

nek

og i

reg

siste

ma.

Hije

rarh

inos

t se

mor

a uz

eti u

ob

zir pr

iliko

m is

traiv

anja:

pona

anj

a, fu

nkcio

nisa

nja,

razv

oja i

upra

vljan

ja sis

tem

ima.

Siste

mi n

e eg

zistir

aju iz

olov

ani,

ve

tee

da

budu

otv

oren

i sis

tem

i. O

tvor

enos

t pre

dsta

vlja k

omun

ikac

iju iz

me

u ob

jekat

a sist

ema i

ob

jekat

a iz n

jegov

og o

kru

enja.

1.2.

Info

rmac

ioni

sis

tem

i

Term

inol

ogija

pojm

ova u

okvir

u inf

orm

acio

nih s

istem

a var

ira od

auto

ra

do au

tora

, me

utim

vein

a stru

njak

a se s

lae u

sled

eim

de

nicij

ama:

Poda

tak j

e kod

irana

pred

stava

o ne

koj

injen

ici iz

realn

og sv

eta.

On j

e no

silac

info

rmac

ija i

slui

za te

hnik

o uo

blia

vanj

e inf

orm

acija

, kak

o bi

se

one m

ogle

sau

vati

ili pr

enet

i. Poj

edin

ani

poda

ci sa

mi z

a seb

e nem

aju

nika

kvo

zna

enje

ili ga

imaju

veom

a malo

. In

form

acija

je p

rotu

ma

eni p

odat

ak o

poj

avi k

oju

poda

tak p

rikaz

uje.

Drug

im re

ima,

info

rmac

ija je

pre

ien

, org

anizo

van

i obr

aen

pod

atak

u s

misl

enom

kont

ekstu

. Inf

orm

acija

je re

surs

koji j

e kre

iran

od p

odat

aka,

da bi

koris

tio m

enad

men

tu pr

i don

oen

ju po

slovn

ih od

luka

. Spo

sobn

ost

men

adm

enta

da

prik

uplja

i uo

pte

upr

avlja

pod

acim

a i i

nfor

mac

ijam

a po

stao

je kr

itia

n fa

ktor

usp

eno

sti p

oslo

vanj

a. Zn

anje

se g

radi

na

tem

elju

novih

info

rmac

ija k

oje

se n

adov

ezuj

u na

po

stoje

e zna

nje.

Razli

iti l

judi

mog

u ra

zliit

o in

terp

retir

ati i

nfor

mac

ije

u za

visno

sti o

d nj

ihov

og zn

anja.

4P

OS

LOV

NI I

NFO

RM

AC

ION

I SIT

EM

I

Polaz

ei o

d tum

aen

ja po

jma s

istem

a, pr

oizil

azi o

pta

de n

icija

info

rma-

ciono

g sist

ema.

Info

rmac

ioni

siste

m (I

S) se

mo

e de

nisa

ti ka

o sis

tem

u

kom

e se

vez

e izm

eu

objek

ata

i vez

e sis

tem

a sa

oko

linom

ostv

aruj

u ra

zmen

om in

form

acija

. Det

aljni

je ob

razlo

enj

e po

jma

info

rmac

iono

g sis

tem

a jes

te da

pred

stavlj

a ure

eni

i int

egris

ani s

kup p

odat

aka,

proc

e-sa

, int

erfej

sa, m

rea

, teh

nolo

gija

i lju

di ko

ji su

u m

eus

obno

j kor

e-lac

iji u

cilju

podr

ke i

pobo

ljan

ja sv

akod

nevn

ih po

slovn

ih op

erac

ija

i pod

rke

men

adm

entu

u re

ava

nju p

oslo

vnih

prob

lema,

plan

iranj

a, up

ravlj

anja,

pred

vian

ja, ko

ordi

nisa

nja i

dono

enj

a odl

uka.

Info

rmac

ioni

siste

m tr

eba d

a bud

e mod

el re

alnog

siste

ma u

kom

e de-

luje

(Slik

a 1.2)

. Ulaz

i u si

stem

men

jaju

stanj

e sist

ema,

a ova

pro

men

a se

re e

ktuj

e na

izlaz

. Pre

slika

vanj

e re

alnog

siste

ma

u in

form

acio

ni si

stem

izv

odi s

e pos

tupk

om m

odeli

ranj

a rea

lnog

siste

ma.

Slik

a 1.

2. P

olo

aj in

form

acio

nog

sist

ema

u od

nosu

na

real

ni s

iste

m

Za v

ein

u lju

di, s

istem

i su

prev

eliki

i ko

mpl

eksn

i da

bi se

shva

tili u

ce

losti

, na

prim

er, i

nen

jeri k

oji p

rave

aut

omob

ile k

reira

ju m

odele

pre

ne

go t

o nap

rave

nova

kola,

arhi

tekt

e pra

ve m

odele

zgra

da ko

je pr

ojek

tuju

itd

. Pos

lovn

i inf

orm

acio

ni si

stem

i se n

e mog

u ra

zum

eti b

ez m

odela

koj

i pr

edsta

vljaju

siste

me u

njih

ovoj

realn

osti.

5U

VO

D U

PO

SLO

VN

E IN

FOR

MA

CIO

NE

SIS

TEM

E

1.3.

Info

rmac

iona

tehn

olog

ija

Info

rmac

ione

tehn

olog

ije su

deo

razv

ojne

stra

tegi

je in

form

acio

nih

siste

ma,

te se

stog

a ovd

e ukr

atko

obr

azla

u.In

form

acio

ne te

hnol

ogije

(IT)

opi

suju

kom

bina

ciju

rau

nars

ke

tehn

olog

ije (h

ardw

are i

softw

are),

telek

omun

ikac

ione

tehn

olog

ije,

netw

are,

grou

pwar

e i hu

man

ware

:

Hard

ware

p

odra

zum

eva

zik

u op

rem

u ka

o to

su m

ehan

iki,

mag

netsk

i, elek

trons

ki il

i opt

iki u

rea

ji.

Softw

are

uk

ljuu

je pr

ede

nisa

ne in

struk

cije

koje

kont

roli

u ra

d ra

una

rski

h sis

tem

a ili

elek

trons

kih

ure

aja. S

oftv

er k

oor-

dini

ra ra

d ha

rdve

rski

h ko

mpo

nena

ta u

jedn

om in

form

acio

nom

sis

tem

u. S

oftv

er in

korp

orira

stan

dard

ne so

ftver

e ka

o to

su o

p-er

ativn

i sist

emi i

li ap

likac

ije, s

oftv

ersk

e pro

cese

, ve

tak

u in

teli-

genc

iju, in

telig

entn

e age

nte i

koris

nik

i int

erfe

js.

Telek

omun

ikac

ije

podr

azum

evaju

pren

os si

gnala

du r

azli

itih

dista

nci k

oji u

klju

uju

i pre

nos p

odat

aka,

slika

, glas

ova,

koris

tei

radi

o, te

levizi

ju, t

elefo

niju

i dru

ge ko

mun

ikac

ione

tehn

olog

ije.

Ne

twar

e p

odra

zum

eva o

prem

u i s

oftv

er n

eoph

odne

za ra

zvoj

i p

odr

ku m

ree

rau

nara

, ter

min

ala i

kom

unio

kacio

nih

kana

la i

ure

aja.

Gr

oupw

are

pre

dsta

vlja k

omun

ikac

ione

alat

e kao

to s

u e-

mail

, vid

eoko

nfer

encij

e i d

r., ko

ji po

dra

vaju

elek

trons

ku ko

mun

ikac

i-ju

i kol

abor

aciju

izm

eu

grup

a.

Hum

anwa

re

podr

azum

eva i

ntele

ktua

lne k

apac

itete

neop

hodn

e za

razv

oj, p

rogr

amira

nje,

odr

avan

je i r

ukov

anje

tehn

olog

ijom

. Hu

man

ware

inko

rpor

ira zn

anje

i eks

perti

zu.

Mno

ge p

rom

ene

u pr

ojek

tova

nju

poslo

vnih

pro

cesa

, rein

enj

erin

gu

i delj

enju

info

rmac

ioni

h re

surs

a su

zna

tno

olak

ane

impl

emen

tacij

om

info

rmac

ione

tehn

olog

ije. I

nteg

risan

e baz

e pod

atak

a, gd

e org

aniza

cione

jed

inice

dele

zajed

nik

e pod

atke

koj

e se o

dra

vaju

u ce

ntra

lnoj

baz

i po-

data

ka, p

reds

tavlj

aju o

snov

u za

pos

lovn

e in

form

acio

ne si

stem

e. M

noge

su

pre

dnos

ti in

tegr

isanj

a ba

za p

odat

aka,

kao

to su

pob

olja

na k

onzi-

stent

nost

, int

egrit

et, n

ezav

isnos

t i d

eljen

je po

data

ka i

sman

jena

redu

-nd

antn

ost p

odat

aka.

6P

OS

LOV

NI I

NFO

RM

AC

ION

I SIT

EM

I

1.4.

Aut

oma

zov

ani a

la

i teh

nolo

gije

Celo

kupn

a dan

anj

a inf

orm

acio

na te

hnol

ogija

je us

mer

ena k

a pod

rci

onim

a koj

i se b

ave r

azvo

jem in

form

acio

nih s

istem

a. Ta

tehn

olog

ija se

na-

ziva s

istem

ski in

enj

erin

g pom

ou r

aun

ara (

Com

puter

-Assi

sted S

ystem

s En

ginee

ring

CAS

E). C

ASE a

lati s

u pro

gram

i (sof

tver

i) koj

i aut

omat

i-zu

ju i p

odr

avaju

jedn

u ili v

ie fa

za i

votn

og ci

klus

a raz

voja

siste

ma.

Nam

era o

ve te

hnol

ogije

jeste

da u

brza

pro

cese

razv

oja s

istem

a i p

obol

ja

njih

ov k

valit

et.

CASE

nije

met

odol

ogija

niti

bilo

kak

va n

jena

alter

nativ

a. CA

SE je

te

hnol

ogija

koja

podr

ava

met

odol

ogije

nar

oito

stra

tegi

je, te

hnik

e i st

a-nd

arde

. CAS

E te

hnol

ogija

auto

mat

izuje

celo

kupn

u m

etod

olog

iju ra

zvoj

a sis

tem

a. N

eki o

vu te

hnol

ogiju

naziv

aju so

ftver

ski in

enj

erin

g pom

ou r

aun

ara

(com

puter

-aid

ed so

ftwar

e eng

inee

ring),

me

utim

treb

a im

ati u

vidu

da j

e so

ftver

sam

o jed

na ko

mpo

nent

a inf

orm

acio

nog s

istem

a, pa

se st

oga o

vde

koris

ti ir

i poj

am -

siste

m.

U c

entru

bilo

koj

e ar

hite

ktur

e CA

SE a

lata

se n

alazi

baza

pod

atak

a ko

ja se

naz

iva

CASE

repo

zitor

ijum

(rep

osito

ry) (

Slik

a 1.3

). O

ko C

ASE

repo

zitor

ijum

a se

nala

zi ko

lekcij

a ala

ta k

oji k

reira

ju si

stem

ske

mod

ele i

doku

men

tacij

u. K

once

pt re

pozit

oriju

ma p

odra

zum

eva s

klad

ite p

odat

aka

koji o

buhv

ata s

peci

kac

ije, d

okum

enta

cije i

drug

a zna

nja,

koja

se st

vara

ju

toko

m si

stem

skog

razv

oja p

rojek

ta. I

skus

tvo

je po

kaza

lo d

a ve

inu

ljudi

, ko

d CA

SE a

lata,

prvo

priv

uku

njeg

ove

gra

ke

mog

uno

sti. M

eut

im,

prav

a sn

aga

CASE

alat

a jes

te u

njen

om re

pozit

oriju

mu.

CAS

E re

pozi-

torij

um je

baz

a po

data

ka o

nih

koji

razv

ijaju

siste

m. T

o je

mes

to g

de se

sk

ladit

e dija

gram

i, opi

si, sp

eci

kacij

e i dr

ugi e

lemen

ti ko

ji se p

ojav

ljuju

u to

ku ra

zvoj

a sist

ema.

Mno

gi ra

zliit

i CAS

E alat

i mog

u da d

ele in

form

acije

pu

tem

jedi

nstv

enog

repo

zitor

ijum

a. Da

bi se

mog

ao ko

ristit

i rep

ozito

rijum

, CA

SE al

ati o

bezb

euj

u ko

mbi

nacij

u sle

deih

alat

a (Sl

ika 1

.3):

Di

jagra

msk

i alat

i (Di

agra

mm

ing t

ools)

se k

orist

e za

crt

anje

siste

msk

ih m

odela

.

Ren

ik al

ati (

Dicti

onar

y too

ls) se

kor

iste z

a sni

man

je, b

risan

je,

izmen

u i pr

ikaz

ivanj

e det

aljne

doku

men

tacij

e i sp

eci

kacij

e. O

pisi

su o

bin

o pr

idru

eni

elem

entim

a sist

emsk

ih m

odela

koj

i su

pre-

thod

no is

crta

ni d

ijagr

amsk

im al

atim

a.

7U

VO

D U

PO

SLO

VN

E IN

FOR

MA

CIO

NE

SIS

TEM

E

CA

SE

radn

a st

anic

a i s

oftv

er

ta

mpa

Sis

tem

ana

litia

r

Dija

gram

ski a

lati

Ala

ti za

up

ravl

janj

e kv

alite

tom

Ala

ti za

pr

ojek

tova

nje

Re

nik

alat

iD

okum

enta

cion

i al

ati

Ala

ti za

ge

neris

anje

kod

a i d

izaj

na

CA

SE

re

pozi

torij

um

sist

emsk

im

odel

i

opis

i i

spec

ifika

cije

si

stem

a

proj

ektn

a i

sist

emsk

a do

kum

enta

cija

prog

ram

ski k

od i

mod

eli

prot

otip

ovi

sist

ema

izve

taj

o

kval

itetu

CA

SE

repo

zito

rijum

je

obin

o sm

ete

n na

se

rver

ima

tako

da

ga

mog

u de

liti r

azli

iti

ues

nici

na

proj

ektim

a

Slik

a 1.

3. A

rhite

ktur

a CA

SE a

lata

Al

ati z

a pro

jekto

vanj

e (De

sign

tool

s) se

kor

iste

za p

rojek

to-

vanj

e ko

mpo

nena

ta si

stem

a uk

ljuu

jui

ula

ze (i

nput

s) i i

zlaze

(o

utpu

ts).

Al

ati z

a upr

avlja

nje k

valit

etom

(Qua

lity m

anag

emen

t too

ls)

anali

ziraju

i utv

ruj

u kon

ziste

ntno

st i k

ompl

etno

st m

odela

, opi

sa i

diza

jna.

Ukol

iko d

oe d

o poj

ave g

rek

e, CA

SE al

ati ih

iden

ti k

uju

i oba

veta

vaju

koris

nike

.

Doku

men

tacio

ni al

ati (D

ocum

enta

tion t

ools)

se ko

riste

za sa

ku-

pljan

je, o

rgan

izacij

u i i

zve

tava

nje

neop

hodn

e do

kum

enta

cije

iz re

pozit

oriju

ma.

Al

ati ge

nera

tora

koda

i diza

jna (

Desig

n and

code

gene

rato

r too

ls)

auto

mat

ski g

ener

iu d

izajn

baz

e po

data

ka iz

mod

ela p

odat

aka,

aplik

acio

ne p

rogr

ame i

li zn

aajn

e delo

ve o

vih p

rogr

ama.

8P

OS

LOV

NI I

NFO

RM

AC

ION

I SIT

EM

I

1.4.

1. E

volu

cija

CA

SE te

hnol

ogije

CASE

alat

i dat

iraju

jo o

d sr

edin

e 197

0-tih

godi

na. P

od pr

ojek

tom

IS-

DO

S, vo

eno

g od

stran

e dr D

aniel

a Teic

hrow

e sa M

iige

n Un

iverz

iteta

, je

razv

ijen

jezik

za is

kaziv

anje

prob

lema (

Prob

lem St

atem

ent L

angu

age -

PS

L) ko

ji je s

luio

za op

isiva

nje k

orisn

ikih

prob

lema i

zaht

eva.

Drug

i jezik

Pr

oblem

Stat

emen

t Ana

lyzer

(PSA

) je k

reira

n da

anali

zira o

ve p

robl

eme i

za

htev

e. PS

L/PS

A su

se ak

tivira

li sa v

eliki

h mai

nfra

me r

aun

ara i

izisk

ivali

su ve

oma s

kupe

rau

nars

ke re

surs

e, ta

ko d

a je m

alo ko

ja ko

mpa

nija

tada

m

ogla

sebi

da p

riuti

adek

vatn

e ra

unar

ske r

esur

se za

PSL

/PSA

.Pr

eokr

et je

nasta

o sa p

ojav

om pe

rson

alnih

rau

nara

(PC)

kada

je 19

84.

godi

ne je

dna k

ompa

nija,

koja

se ta

da zv

ala In

dex T

echn

olog

y (da

nas p

oz-

nata

kao I

nter

solv)

, kre

irala

PC so

ftver

ski a

lat ko

ji se z

vao E

xcele

rato

r, iji

us

peh

je po

stavio

CAS

E ak

roni

m. U

dan

anj

e vre

me,

onim

a koj

i se b

ave

razv

ojem

siste

ma,

na ra

spol

agan

ju su

hilj

ade C

ASE

proi

zvod

a.CA

SE te

hnol

ogija

je ne

vero

vatn

o sli

na dr

ugim

ine

njer

skim

tehn

olog

i-jam

a, ka

o to

su pr

ojek

tova

nje p

omo

u ra

unar

a (Co

mpu

ter-A

ided

Des

ign

- CAD

) ili p

roizv

odnj

a pom

ou

rau

nara

(Com

puter

-Aid

ed M

anuf

actu

r-in

g - C

AM).

Savr

emen

i in

enjer

i kor

iste C

AD al

ate d

a pro

jektu

ju i

ana-

lizira

ju n

ove p

roizv

ode.

CAM

alat

i ond

a aut

omat

ski g

ener

iu ra

una

rske

pr

ogra

me k

oje

e akt

ivira

ti ne

opho

dnu

ma

iner

iju za

pro

izvod

nju

dato

g di

zajn

a. Ka

o to

CAD

/CAM

radi

za

ine

njer

e, ta

ko i

CASE

radi

za

one

koji

se b

ave r

azvo

jem in

form

acio

nih

siste

ma.

1.4.

2. A

utom

a z

ovan

i ala

Posto

je tri

klas

e aut

omat

izova

nih

alata

za d

evelo

pere

:

mod

elira

nje

siste

ma

pom

ou

rau

nara

(com

puter

-aid

ed sy

stem

s m

odeli

ng)

ok

rue

nje z

a raz

voj a

plik

acija

(app

licat

ion de

velop

men

t env

ironm

e-nt

s)

upra

vljan

je pr

ojek

tima i

pro

cesim

a (pr

oject

and

proc

ess m

anag

e-m

ent)

Dan

anj

i CA

SE a

lati o

mog

uav

aju d

va ra

zliit

a pr

istup

a za

razv

oj

siste

msk

ih m

odela

i to

(Slik

a 1.4)

:

9U

VO

D U

PO

SLO

VN

E IN

FOR

MA

CIO

NE

SIS

TEM

E

in

enj

erin

g una

pred

(for

ward

engin

eerin

g) - s

poso

bnos

t CAS

E ala

ta d

a gen

erie

inici

jalni

softv

er il

i kd

baz

e pod

atak

a dire

ktno

iz

siste

msk

ih m

odela

.

reve

rzni

ine

njer

ing (

reve

rse en

ginee

ring)

- spo

sobn

ost C

ASE

alata

da au

tom

atsk

i gen

erie

inici

jalne

siste

msk

e mod

ele iz

softv

era

ili k

da b

aze p

odat

aka.

Slik

a 1.

4. In

enj

erin

g un

apre

d/re

verz

ni

Repr

ezen

tativ

ni pr

imer

i CAS

E ala

ta su

: BPW

in, E

RWin

, Sys

tem A

rchi

-te

ct, R

atio

nal R

OSE

UM

L, D

ataA

rchi

tect,

Ora

cle D

esign

er, S

mar

tDra

w,

Powe

r Des

igner

i mno

gi d

rugi

.

O

Okr

uen

je za

razv

oj a

plik

acija

(App

licat

ion

Dev

elopm

ent E

nviro

n-m

ent

ADE

) je j

edan

inte

grisa

ni al

at za

brz

i i k

valit

etan

razv

oj so

ftver

a. Si

noni

m z

a AD

E je

Inte

grat

ed D

evelo

pmen

t Env

ironm

ent (

IDE)

. AD

E in

i pro

gram

iranj

e jed

nosta

vniji

m i e

kas

nijim

. Ugla

vnom

obeb

ezbe

uju

sle

dee

alat

e:

prog

ram

ske j

ezik

e i in

terp

rete

re

in

e sr

ce sv

akog

okr

uen

ja za

razv

oj a

plik

acija

. Mo

ni a

lati z

a uk

aziva

nje

na g

rek

e u

kodu

(d

ebug

ging)

i po

mo

pri

njih

ovom

otk

lanjan

ju p

oma

u pr

ogra

-m

erim

a da b

rzo

iden

ti k

uju

i re

e pro

blem

e.

alat

e za d

izajn

iranj

e int

erfe

jsa

pom

au

prog

ram

erim

a da

, ko

-rist

ei b

iblio

teku

kom

pone

nti,

brzo

nap

rave

kor

isnik

e int

er-

fejse

.

mid

dlew

are

softv

er k

oji p

oma

e pr

ogra

mer

ima

da in

tegr

iu

10P

OS

LOV

NI I

NFO

RM

AC

ION

I SIT

EM

I

softv

er za

dru

gim

baz

ama p

odat

aka i

rau

nars

kim

mre

am

a.

alat

e za t

estir

anje

ko

riste

se z

a pr

avlje

nje

i izv

rav

anje

test

skrip

tova

koji

mog

u ko

nzist

entn

o i p

otpu

no d

a tes

tiraju

softv

er.

ala

te za

kont

rolu

verz

ija

pom

au p

rogr

amer

skim

tim

ovim

a da

upra

vljaju

vie

struk

im v

erzij

ama

prog

ram

a, ka

ko u

toku

razv

oja

tako

i nak

on im

plem

enta

cije.

ala

te za

pom

o (H

elp)

- ko

riste

se za

pisa

nje o

n-lin

e sist

ema z

a po

mo

, kor

isnik

ih p

riru

nika

i za o

n-lin

e obu

ava

nje.

re

pozit

oriju

m lin

k do

zvol

java A

DE da

se in

tegr

ie sa

razli

itim

CA

SE al

atim

a, ka

o i s

a dru

gim

ADE

i raz

vojn

im al

atim

a.Re

prez

enta

tivni

prim

eri o

kru

enja

za ra

zvoj

apl

ikac

ija su

: Micr

osof

t Vi

sual

Stu

dio.n

et (V

B.ne

t, C#

.net,

J#.n

et), O

racle

Dev

elope

r, IB

M W

eb-

sphe

re (J

ava)

, Inp

rise1

J Bui

lder

(Jav

a), M

acro

med

ia C

old

Fusio

n, S

ybas

e Po

werb

uild

er i m

nogi

dru

gi.

U

Tre

a kl

asa

auto

mat

izov

anih

alat

a po

ma

e ko

d up

ravl

janja

met

o-do

logi

jom

razv

oja

siste

ma

i pro

jektim

a ko

ji ko

riste

met

odol

ogiju

. Dok

CA

SE a

lati i

ADE

pod

rav

aju a

naliz

u, p

rojek

tova

nje

i izg

radn

ju n

ovih

in

form

acio

nih

siste

ma i

softv

era,

aplik

acije

upr

avlja

nja p

roce

sima i

pro

-jek

tima p

odr

avaju

ivo

tni c

iklu

s akt

ivnos

ti.

Aplik

acija

upr

avlja

nja p

roce

som

(Pro

cess

man

ager

app

licat

ion)

je

auto

mat

izova

n ala

t koj

i pom

ae p

ri do

kum

enta

ciji i

upr

avlja

nju

met

o-do

logi

jama,

njih

ovim

ispo

ruka

ma i

stan

dard

ima u

prav

ljanj

a kva

litet

om.

Aplik

acija

upr

avlja

nja p

rojek

tom

(Pro

ject m

anag

er a

pplic

atio

n) je

au

tom

atizo

van

alat k

oji p

oma

e u p

lanira

nju

aktiv

nosti

razv

oja s

istem

a, oc

enju

je i d

odelj

uje r

esur

se (u

klju

uju

i lju

de i t

rok

ove)

, ras

pore

uje

ak-

tivno

sti i r

esur

se, p

rati

napr

edov

anje

prem

a zad

atom

rasp

ored

u i bu

det

u,

kont

roli

e i m

odi

kuje

rasp

ored

e i r

esur

se i

izve

tava

o n

apre

dova

nju

proj

ekta

. Nek

i od

prim

era

auto

mat

izova

nih

alata

za

upra

vljan

je pr

oje-

ktim

a su M

icros

oft P

rojec

t, Ap

plied

Bus

ines

s Tec

nolo

gy - P

rojec

t Man

ager

W

orkb

ench

i dr.

1 E

x Bor

land.

11U

VO

D U

PO

SLO

VN

E IN

FOR

MA

CIO

NE

SIS

TEM

E

2. A

rhit

ektu

ra in

form

acio

nih

sist

ema

Arhi

tekt

ura i

nfor

mac

ioni

h sist

ema o

bezb

euj

e jed

instv

eni o

kvir

(fram

e-wo

rk) p

o kom

e e r

azli

iti lju

di sa

razli

itim

pogle

dim

a org

anizo

-vat

i fund

a-m

enta

lne b

loko

ve ra

zvoj

a inf

orm

acio

nih s

istem

a (Sl

ika 2

.1). P

retp

osta

vimo

da

elite

da

razv

ijate

jeda

n in

form

acio

ni si

stem

. Raz

liiti

ljud

i e

imat

i ra

zliit

e pog

lede n

a sist

em. M

enad

eri,

koris

nici,

tehn

ika l

ica, s

vi on

i e

posm

atra

ti sis

tem

na ra

zliit

nain

i sa r

azli

itim

nivo

om de

talja

. Ove

ljude

na

zivam

o no

siocim

a inf

orm

acio

nog s

istem

a, od

nosn

o sta

keho

lder

s-im

a. O

ni se

grub

o m

ogu

klas

i ko

vati

u e

tiri g

rupe

[7]:

Vl

asni

ci sis

tem

a (Sy

stem

Own

ers)

nan

siraju

razv

oj i

odr

avan

je in

form

acio

nog

siste

ma.

Oni

pos

eduj

u sis

tem

, pos

tavlj

aju v

iziju

i pr

iorit

ete u

siste

mu.

Koris

nici

siste

ma (

Syste

m U

sers)

su lj

udi k

oji z

a oba

vljan

je sv

ojih

po

slova

, kor

iste

info

rmac

ioni

sist

em. P

ored

inte

rnih

kor

isnik

a sis

tem

a, ko

ji ra

de u

nuta

r jed

ne o

rgan

izacij

e, tu

spad

aju i e

kste

rni

koris

nici

kao

to su

klij

enti,

vend

ori, p

artn

eri i

oni

zapo

sleni

koj

i ra

de sa

uda

ljeni

h lo

kacij

a, na

prim

er sa

tere

na il

i od

kue

. Dan

as

koris

nici

siste

ma r

ade r

ame u

z ram

e sa p

rojek

tant

ima s

istem

a.

Proj

ekta

nti s

istem

a (Sy

stem

Des

igner

s) pr

ojek

tuju

siste

m k

ako

bi

izali

u su

sret

zaht

evim

a kor

isnik

a. O

ni p

rojek

tuju

baz

e pod

ata-

ka, e

kran

e, m

ree

, pro

gram

e i dr

. Tu s

apad

aju ad

min

istra

tori

baza

po

data

ka, m

rea

, Web

diza

jner

i, ek

sper

ti za

bez

bedn

ost i

dru

gi

tehn

iki

stru

njac

i. U

neki

m s

lua

jevim

a, pr

ojek

tant

i sis

tem

a m

ogu

biti

i tzv

. gra

dite

lji si

stem

a.

Grad

itelji

sist

ema

(Sys

tem B

uild

ers)

su t

ehni

ka

lica

koja

ko-

nstru

iu, t

estir

aju, i

spor

uuj

u, u

vode

i od

rav

aju in

form

acio

ni

siste

m. N

eki o

d nj

ih su

pro

gram

eri a

plik

acija

, sist

em p

rogr

amer

i, W

ebm

aster

-i (o

ni k

oji k

odira

ju i

odr

avaju

Web

serv

ere)

, sist

em

inte

grat

ori (

inte

griu

softv

ersk

e pak

ete s

a har

dver

om, m

rea

ma i

dr

ugim

softv

ersk

im p

aket

ima)

i dr.

12P

OS

LOV

NI I

NFO

RM

AC

ION

I SIT

EM

I

Kao

to je

prik

azan

o na

slici

2.1.

, sva

ka g

rupa

stak

ehol

ders

-a je

jeda

n re

d u ok

viru i

nfor

mac

iono

g sist

ema i

mo

e se v

idet

i, da g

ener

alno p

osto

je e

tiri p

ogled

a na i

nfor

mac

ione

siste

me,

a to s

u pog

ledi v

lasni

ka, k

orisn

ika,

proj

ekta

nata

i gra

dite

lja.

Njih

ovi p

ogled

i se u

mno

gom

e raz

likuj

u, do

k su j

edni

foku

siran

i na o

ptu

sli

ku, d

rugi

su za

inte

reso

vani

za de

talje

, ne

iji po

gledi

su ne

-tehn

iki, d

ok

su d

rugi

vrlo

tehn

iki.

Siste

m a

nalit

iar p

rem

oa

va k

omun

ikac

ioni

jaz

izme

u oni

h koj

ima t

reba

ju ra

una

ri i o

nih k

oji d

obro

pozn

aju te

hnol

ogiju

. O

n je

odgo

vora

n za

prik

aziva

nje

krajn

jim k

orisn

icim

a i m

enad

men

tu

kako

nov

a te

hnol

ogija

mo

e po

vea

ti ef

ektiv

nost

njih

ovog

pos

lova

nja

i nj

ihov

ih o

pera

cija.

Sino

nim

i, u

svet

u, z

a sis

tem

ana

litia

ra su

: arh

itekt

a sis

tem

a, sis

tem

ine

njer

, info

rmac

ioni

ine

njer

, info

rmac

ioni

anali

tiar

ili

siste

m in

tegr

ator

. Ra

zliit

i sta

keho

lder

s-i se

mog

u us

reds

redi

ti na

razli

ite a

spek

te si

ste-

ma:

Znan

je

poslo

vno

znan

je tre

ba d

a po

mog

ne m

enad

erim

a u

do-n

oen

ju in

telig

entn

ih o

dluk

a. Ci

lj je p

obol

janj

e baz

e zna

nja u

or

gani

zacij

i.

Proc

esi

aktiv

nosti

koje

izvr

avaju

misi

ju p

oslo

vanj

a. Ci

lj je

po-

bolj

anje

poslo

vnih

pro

cesa

i uslu

ga.

Ko

mun

ikac

ije

inte

rfejs

siste

ma s

a kor

isnici

ma i

dru

gim

info

r-m

acio

nim

siste

mim

a. Ci

lj je

pobo

ljan

je po

slovn

e kom

unik

acije

.Pr

esec

i pog

leda (

redo

va) i

svak

og fo

kusa

(kol

ona)

de

niu

fund

ame-

ntaln

e blo

kove

info

rmac

iono

g sist

ema (

Slik

a 2.1)

. Blo

kovi

info

rmac

iono

g sis

tem

a ne e

gzist

iraju

izol

ovan

o, ve

mor

aju b

iti si

nhro

nizo

vani

kak

o bi

se

izbe

gle n

edos

ledno

sti i

neko

mpa

tibiln

osti

unut

ar si

stem

a. N

a prim

er,

proj

ekta

nt b

aze

poda

taka

i pr

ogra

mer

imaju

svoj

sops

tven

i pog

led n

a ar

hite

tktu

ru si

stem

a, ali

ti po

gledi

mor

aju bi

ti ko

ordi

nira

ni i k

ompa

tibiln

i, da

bi s

istem

bio

usp

ean

.

2.1.

Blo

kovi

zna

nja

Kada

ine

njer

i pro

jektu

ju je

dan p

roizv

od, o

ni m

oraju

da sa

ine s

astav

nicu

to

g pro

izvod

a. Sa

stavn

ica ne

govo

ri o f

unkc

iji to

g pro

izvod

a, ve

o nj

egov

im

sasta

vnim

delo

vima,

odno

sno

poka

zuje

koje

su to

siro

vine,

polu

proi

zvod

i i d

ruge

kom

pone

nte

koje

ues

tvuj

u u

izgra

dnji

naln

og p

roizv

oda.

Ista

analo

gija s

e kor

isti i

za in

form

acio

ne si

stem

e. Po

daci

se m

ogu

posm

atra

ti ka

o siro

vine k

oje s

e kor

iste d

a bi s

e pr

oizv

ele i

nfor

mac

ije.

13U

VO

D U

PO

SLO

VN

E IN

FOR

MA

CIO

NE

SIS

TEM

E

Slik

a 2.

1. F

unda

men

taln

i blo

kovi

info

rmac

ioni

h si

stem

a1

Poda

ci se

mog

u sm

atra

ti ka

o jed

an od

prim

arni

jih bl

okov

a raz

voja

info

r-m

acio

nog s

istem

a. O

vde j

e cilj

prik

upiti

i usk

ladit

iti po

datk

e kor

ien

jem

adek

vatn

e te

hnol

ogije

baz

e po

data

ka, k

oja

e z

natn

o ol

aka

ti nj

ihov

o u

vanj

e i u

prav

ljanj

e.

1 Iz

vor:

Whi

tten,

J.L.

, L.D

. Ben

tley,

K.C.

Ditt

man

(Pro

feso

ri sa

Pur

due

Unive

rzite

ta, W

est

Lafa

yette

, IN

), Sy

stem

s ana

lysis

and

desig

n m

etho

ds,

esto

izda

nje,

Irwi

n M

cGra

w-H

ill, N

ew

York

, 200

4, ad

aptir

ano.

14P

OS

LOV

NI I

NFO

RM

AC

ION

I SIT

EM

I

P

Pros

ean

vlas

nik s

istem

a, ob

ino n

ije za

inte

reso

van z

a siro

ve po

datk

e. Vl

asni

k je z

ainte

reso

van

za re

surs

e pos

lova

nja,

koje

ine k

upci,

pro

izvo-

di, o

prem

a, zg

rade

, por

udb

ine

ili p

laan

ja. N

jegov

dom

en je

ste d

a za

sv

aki o

bjek

at i r

elacij

e izm

eu o

bjek

ata i

dent

i ku

je ev

entu

alne p

robl

eme,

mog

uno

sti, c

iljev

e i o

gran

ienj

a. Za

jedno

ti p

odac

i in

e kom

plet

an k

o-nt

ekst

poda

taka

za in

form

acio

ni si

stem

.N

a prim

er, z

a jed

an si

stem

pro

daje,

obj

ekti

su K

upci,

Pro

izvod

i, Pr

o-da

jni r

egio

ni, P

orud

bin

e i K

omer

cijali

sti. Z

a dat

e obj

ekte

treb

a prik

upiti

i u

sklad

ititi

poda

tke.

Slin

o tom

e, re

lacije

se m

ogu i

zraz

iti je

dnos

tavn

im,

dekl

arat

ivnim

ree

nica

ma k

ao t

o su

:

Kupc

i dos

tavlj

aju p

orud

bin

e.

Poru

dbi

ne p

roda

ju p

roizv

ode.

Ku

pci s

u lo

ciran

i po

prod

ajnim

regi

onim

a.

Vlas

nici

siste

ma s

u veo

ma r

etko

zain

tere

sova

ni za

deta

ljnije

poda

tke u

ve

zi ob

jekat

a i re

lacija

, sem

uko

liko

nisu

i kor

isnici

siste

ma.

P

Koris

nici

info

rmac

iono

g sis

tem

a su

eks

perti

za

poda

tke

koji

opisu

ju

poslo

vni s

istem

. Oni

kao

info

rmac

ioni

radn

ici sv

akod

nevn

o pr

ikup

ljaju

, sk

ladit

e, ob

rau

ju, u

reu

ju i k

orist

e te p

odat

ke. Z

a njih

su po

daci

sme

teni

po

fasc

iklam

a, kn

jigam

a, or

gani

zova

ni p

o sp

read

shee

ts da

tote

kam

a ili

us

klad

iten

i unu

tar b

aza

poda

taka

. Iza

zov

u sis

tem

skoj

ana

lizi j

este

da

se id

enti

kuj

u i v

eri

kuju

zaht

evi z

a pod

acim

a. Za

htev

i za p

odac

ima s

u ne

opho

dni k

orisn

iki p

odac

i koj

i se p

reds

tavlj

aju u

obl

iku

objek

ata,

atri-

buta

, rela

cija i

pra

vila.

Razm

otrim

o sled

ei p

rimer

. Vlas

nik s

istem

a eli

da i

ma s

ve p

odat

ke o

objek

tu K

upac

. Kor

isnik

siste

ma

e nas

upoz

oriti

o to

me d

a tre

ba ra

zliko

-va

ti Po

tenc

ijaln

e kup

ce, S

tvar

ne ku

pce i

Nea

ktivn

e kup

ce, z

bog r

azli

itih

tipov

a pod

atak

a koj

i opi

suju

svak

i tip

kupc

a. Ta

koe

, kor

isnik

siste

ma

e na

m re

i ko

ji su t

o pod

aci k

oji s

e mor

aju sk

ladit

iti za

svak

i tip

kupc

a. N

a pr

imer

, obj

ekat

Akt

ivan k

upac

e im

ati s

lede

a svo

jstva

: ifr

a kup

ca, n

aziv,

ad

resa

, kre

dit i

teku

i bi

lans k

upca

. Za

opisi

vanj

e za

htev

a za

pod

acim

a ko

risti

se m

odel

poda

taka

.

15U

VO

D U

PO

SLO

VN

E IN

FOR

MA

CIO

NE

SIS

TEM

E

P

Dok k

orisn

ici si

stem

a de

niu

zaht

eve z

a pod

acim

a, pr

ojek

tant

i sist

ema

prev

ode t

e zah

teve

u b

aze p

odat

aka,

koje

e p

otom

biti

dos

tupn

e put

em

info

rmac

iono

g sis

tem

a. Po

gled

proj

ekta

nta

siste

ma

na si

stem

pod

atak

a je

u obl

iku

eme b

aze p

odat

aka.

Pore

d em

e baz

e pod

atak

a, pr

ojek

tant

bi

treba

o da o

dgov

ori i

na sl

ede

a pita

nja:

Koje

baze

pod

atak

a e s

e kor

istiti

(n

pr. O

racle

10g,

IBM

DB2

, Micr

osof

t SQL

Serv

er, it

d)? N

a koj

oj pl

atfo

rmi

e se

insta

lirat

i (np

r., U

NIX

, Lin

ux, W

indo

ws it

d)? K

oje t

ehno

logi

je e

se

koris

titi z

a sm

eta

nje p

odat

aka u

OLA

P baz

e pod

atak

a i sk

ladit

a pod

atak

a (n

pr., E

TL -

Extra

ct Tr

ansfo

rm a

nd L

oad)

? itd

.

P

Gra

dite

lji si

stem

a su

najb

lii k

orisn

ici t

ehno

logi

je ba

ze p

odat

aka.

Oni

mor

aju d

a pr

edsta

vljaju

pod

atke

u v

eom

a pr

ecizn

oj je

ziko

j for

mi.

Najk

ori

eniji

stan

dard

ni u

pitn

i jez

ik k

oji o

mog

uav

a ko

mun

ikac

iju sa

ba

zom

pod

atak

a jes

te SQ

L (S

tructu

red

Que

ry L

angu

age)

.

2.2.

Blo

kovi

pro

cesa

Kada

ine

njer

i pro

jektu

ju n

ov pr

oizv

od, t

aj pr

oizv

od bi

treb

ao da

obe-

zbed

i odg

ovar

ajui

nivo

funk

ciona

lnos

ti ili

uslu

ge. P

oten

cijaln

i kup

ci de

niu

elje

nu fu

nkcio

naln

ost p

roizv

oda,

a in

enjer

kreir

a diza

jn pr

oiz-

voda

kak

o bi

obe

zbed

io d

atu

funk

ciona

lnos

t. N

eke

proc

ese

obav

ljaju

lju

di, a

nek

e m

ain

e, uk

ljuu

jui

i ra

unar

e. N

eki p

roce

si se

pon

avlja

ju,

dok

se d

rugi

odv

ijaju

ne

tako

es

to il

i ak

retk

o. C

ilj je

da

se a

utom

ati-

zuju

odg

ovar

ajui

proc

esi p

omo

u so

ftver

tehn

olog

ije (S

lika 2

.1

drug

a ko

lona

). Ka

o to

se vi

di sa

slik

e 2.1,

razli

iti s

take

hold

ers-i

imaju

razli

ite

pogle

de n

a pro

cese

siste

ma.

P

Kao i

obin

o vlas

nici

siste

ma s

u zain

tere

sova

ni za

grub

u slik

u, od

nosn

o u

ovom

slu

aju z

a gr

upe

proc

esa

viso

kog

nivo

a na

zvan

ih p

oslo

vne

fu-

nkcij

e. Ti

pin

e pos

lovn

e fun

kcije

su pr

oizv

odnj

a, ra

uno

vods

tvo i

nan

sije,

prod

aja i m

arke

ting,

ljuds

ki re

surs

i i d

ruge

.

16P

OS

LOV

NI I

NFO

RM

AC

ION

I SIT

EM

I

Proj

ektn

i tim

ovi

esto

ove

funk

cije

izra

ava

ju u

obl

iku

jedn

osta

-vn

og, h

ijera

rhijs

ki d

ekom

pono

vano

g di

jagra

ma.

Vlas

nici

sist

ema

e

pru

iti in

form

acije

o za

pae

nim

pro

blem

ima,

mog

uno

stim

a, cil

jevim

a i o

gran

ienj

ima

funk

cija.

Tako

e

e e

leti d

a di

skut

uju

o tro

kov

ima

i ko

ristim

a oko

pro

jekto

vanj

a inf

orm

acio

nog s

istem

a.

P

Koris

nici

vide o

dvoj

ene p

oslo

vne p

roce

se. P

oslo

vni p

roce

si su

odvo

jene

aktiv

nosti

koje

imaju

svoj

e ulaz

e i iz

laze,

kao i

vrem

ena p

oet

ka i z

avr

etka

. Za

htev

i za

proc

esim

a su

es

to d

okum

ento

vani

kao

akt

ivno

sti, t

okov

i po

data

ka il

i pos

lova

(wor

k ow

). Sp

eci

ne p

oliti

ke i p

roce

dure

obr

azuj

u os

novu

ovih

poslo

vnih

proc

esa.

Polit

ike s

u pra

vila k

oje s

e prim

enju

ju ka

da

se za

vri

poslo

vni p

roce

s. Pr

oced

ure s

u ins

trukc

ije, lo

gika

i pre

cizni

kora

ci ko

ji m

oraju

da s

e pra

te ka

ko b

i se i

zvr

io p

oslo

vni p

roce

s.M

noge

kom

pani

je bi

treb

alo d

a re

proj

ektu

ju p

oslo

vne

proc

ese

kako

bi

elim

inisa

le re

dund

ansu

i po

vea

le e

kasn

ost p

oslo

vanj

a. Re

proj

ekto

-va

nje p

oslo

vnih

pro

cesa

(Bus

ines

s Pro

cess

Rede

sign

- BPR

) pod

razu

mev

a pr

oua

vanj

e, an

alizu

i rep

rojek

tova

nje o

snov

nih p

oslo

vnih

proc

esa u

cilju

sm

anjen

ja tro

kov

a i p

obol