1

ANEMİLER

Doç. Dr. Naim NUR

Halk Sağlığı Anabilim Dalı

2

Anemi

Kandaki Hb düzeyinin azalması, Kan hücrelerinin sayısının

azalması ve Şekillerinin bozulması durumudur.

3

Anemi bir hastalık değil, bir bulgudur.

4

Anemi Kriterleri: Normal Anemi Hemoglobin(g/dl) Yeni doğan 18 - 6 ay-5 yaş 12 11 6 yaş ve üstü 13 12 Yetişkin Erkek 15-16 13 Yetişkin Kadın 13-15 12 Gebe 12 1

5

Dünyada Tahmini Anemi Prevalansı (%)

Bölgeler 0-4 yaş

5-12 yaş

15-49 yaş E

15-49 yaş K

Gebe

Afrika 56 49 20 44 63

Kuzey Amerika 8 13 4 8 -

Latin Amerika 26 26 13 17 30

Güney Asya 56 50 32 58 65

Doğu Asya 20 22 11 18 20

Avrupa 14 5 2 12 14

Okyanusya 18 15 3 19 25

6

Bölgeler 0-4 yaş

5-12 yaş

15-49 yaş E

15-49 yaş K

Gebe

Gelişmiş Ülkeler

12 7 3 11 14

Gelişmekte Olan Ülkeler

51 46 26 47 59

Türkiye 49 30 30 25-50 50-70

DÜNYA 43 37 18 35 51

Sayı (Milyon) 194 217 174 288 44

7

DSÖ VERİLERİNE GÖRE;

Dünya nüfusunun yaklaşık %30’u (1.3 milyar),

Gebe kadınların yarısından fazlası ( %51), Okul öncesi çocukların %43’ü, Okul çağı çocuklarının %37’si, Kadınların 1/3’ünden fazlası anemiktir. Ciddi anemi anne ölümlerinde 5 kat artışa

yol açmaktadır.

8

DSÖ 2002 yılı raporu demir eksikliği anemisini Kaybedilen Sağlıklı Yaşam Yılının en önemli on nedeni arasında listeliyor.

Sorun önlenemediğinde ve kontrol altına alınmadığında sağlık sistemini etkilemesi, çocuklarda bilişsel yetenekleri engellemesi, yetişkinlerde ise üretkenliği düşürmesi nedeniyle ülke ekonomisine büyük yük getirmektedir.

9

Türkiye’de Çeşitli araştırmaların sonuçlarına göre bulgular değişmekle birlikte genel olarak

0-5 yaş grubu çocukların ortalama % 50’sinde Okul çağı çocukların %30’unda, Gebelerin 2/3’ünde, Emzikli kadınların ise % 50’sinde demir

eksikliği anemisi olduğu kabul edilmektedir.

10

GEBELERDE ANEMİNİN, ANNE VE BEBEKTE NEDEN OLABİLECEĞİ ETKİLER

a)Anneye olan etkileri: Maternal ve fetal mortalite ve

morbiditede artma, Düşük doğum ağırlığı riskinde

artma, Bağışıklık sisteminde zayıflama

11

Motor gelişim ve koordinasyonda

bozulma, Büyüme gelişme geriliği, Dil ve okul gelişiminde bozukluk, Azalmış fiziksel aktivite, Yorgunluk, Dikkat eksikliği ve enfeksiyonlara

karşı dirençte azalma.

b) Bebek ve çocuğa olan etkileri:

12

SEMPTOMLAR Halsizlik, çabuk yorulma, Çarpıntı Sık nefes alıp verme (egzersizle

belirginleşen) Uykuya eğilim Baş ağrısı Baş dönmesi İştahsızlık Süt çocuklarında irritabilite, beslenme

isteksizliği, kilo alamama Pika öyküsü

13

14

15

16

DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ

17

Dünya çapında anemilerin % 50’sinde neden, demir eksikliğidir.

18

Demir eksikliği anemisinin Halk

sağlığı açısından önemi; Sık görülmesi, Önlenebilir bir sorun olması, Prematür doğum, ana-çocuk hastalık

ve ölüm risklerini arttırması Enfeksiyonlara direnci azaltmasıdır.

19

Demir Emilimi Normal bir diyette 10-20 mg demir bulunur. Bu

demirin %5-10’ emilir.

20

Demirin Görevleri Hemoglobin yapısında yer alarak, oksijen

taşınmasını sağlar, Katalaz ve peroksidaz gibi enzimlerin

işlevlerinde ve enerji üretimi, protein metabolizmasında etkilidir,

Lenfosit yapımında gereklidir, Karnitine olan etkisi ile yağ asitlerinin

metabolizmasına etki eder.

21

Demir yetersizliği anemisi;

Hipokromik, mikrositer özelliktedir.

22

Demir Eksikliği RBC Normal RBC

23

1. Kronik kan kaybı. Hemoroid, peptik ülser, özefagus varisi,

divertikül, polip, ülseratif kolit, aspirin vb ilaçlar, parazitler

2.  Diyette demir eksikliğiHayvansal besinlerin yeterli alınamaması

3.  Barsaktan emilimin bozulması Gastrektomi, çölyak, idiopatik steatore

vb,

Başlıca nedenleri

24

Gebelik, emziklilik dönemleri, Menstruel kanamaların fazlalığı, Sık ve sağlıksız koşullarda yapılan

düşük, doğum ve kürtajlar Hızlı büyüme dönemleri Prematütrite

4. Organizmanın gereksiniminin artması

25

Fitatlar (Kepekli tahıllar) Tanen (çay-kahve), Okzalatlar (yeşil sebzeler) Fazla posa alımı Yetersiz protein alımı

5. Emilimi olumsuz etkileyen faktörler olması

26

Yüksek doz antibiyotik (tetrasiklin) kullanımı, Mide asit salgısının azalması, Antiasit ilaç kullanımı, Barsak parazitleri,

27

Barsaktan Demir Emilimini Arttıran Durumlar

Büyüme dönemi, gebelik, emzirme, kanama gibi gereksinimin artması,

Midedeki asit salgısı, C vitamini varlığı, Vücuttaki demirin azalması, Proteinden zengin gıdalar, Bakır, kobalt, mangan gibi elementlerin

besinlerle alınması.

28

MAKROSİTİK , MEGALOBLASTİK ANEMİLER

29

B12 vitamini ve/veya folik asit eksiklikleri sonucu ortaya çıkan anemilerdir.

Kan hücrelerindeki çekirdek-sitoplazma matürasyonu arasındaki ilişkinin bozulması sonucu ortaya çıkar

30

Eritrositlerin Matürasyonu Vitamin B12 Ve

Folik Asit Gereksinimi

Eritrositlerin son olgunlaşmasında vitamin B12 ve Folik asit önemlidir

Her ikisi de DNA sentezi için gereklidir Vitamin B12 ve folik asidin yokluğunda, DNA

azalır ve buna bağlı olarak nükleer olgunlaşma ve bölünme yetersiz olur.

31

Makrositik RBC Normal RBC

32

B12 vitamin eksikliği doku düzeyinde

myelin sentezi için gerekli olup eksikliğinde nörolojik bulgular görülür.

Folik asit eksikliğinde de nörolojik bulgular görülmez

33

Folik asit alınmasının tamamen durduğu durumlarda 2-4 ay sonra anemi gelişir.

Folik asit eksikliği varken gebe kalınması durumunda bebekte nöral tüp defekti gelişebilir.

FOLİK ASİT EKSİKLİĞİ ANEMİSİ

34

Folat Eksikliği Nedenleri

Diyetle yetersiz alımKeçi sütü kullanımıBesinlerin hazırlanmasında yanlışlıklarGereksinim artışı: gebelik, bebeklik ve büyüme, Alkol kullanımı

35

Emilim bozukluğu: ince barsak hastalıkları (tropikal sprue, çöliak hastalığı vb)

İlaçlar: Antikonvülzanlar, oral kontraseptifler, triamteren, trimetoprim, sülfametoksazol,

36

Klinik Bulgular

Anemi Subikter Atrofik glossit Malabsorpsiyon Kilo kaybı

37

B12 (KOBALAMİN) EKSİKLİĞİ

Doğadaki mikroorganizmalar tarafından sentez edilir

Et, balık, yumurta ve süt gibi hayvansal proteinlerle alınır.

Alınmasının tamamen durduğu durumlarda 3-4 yıl sonra anemi gelişir.

38

Yiyeceklerle alınan B12 vitamini midedeki parietal hücrelerden salınan bir glikoprotein olan intrensek faktör (IF) le bağlanarak ileuma gelir.

39

Megaloblastik anemilerin prototipidir Gastrik sekresyonda IF’nin eksikliği sonucu

meydana gelir IF’nin eksikliğinde B12 vitamininin emilimi

bozulur Pernisiyöz aneminin erişkin formu Kuzey

Avrupa’da en sık görülen anemidir. Kadınlarda daha sıktır (K/E:1.4/1) İleri yaşlarda görülür. Ülkemizde az görülmektedir.

Pernisiyöz Anemi

40

B12 Vitamini Eksikliği Nedenleri

Yetersiz alım (vejeteryanlar) IF eksikliği İntrensek faktörün konjenital yokluğu

veya anormalliği Gastrektomi Gastrik mukozanın atrofisi Gereksinimin artması Emilimin bozulması

41

Diğer Besin Öğeleri Yetersizliği

Vitamin C: Folik asitin etkinleşmesi için gerekli, inorganik demirin barsaktan emilimini arttırır.

B 6: Hemin yapısında rol alır.

PEM: Tüm besin öğelerinin yetersiz olması, malabsorbsiyon gelişmesi

Vitamin D: Raşitik çocuklarda sık. ?

42

ANEMİDEN KORUNMA

43

Beslenme eğitimi ve diyetin düzenlenmesi Demir ve folat desteği, İlaçların düzenli alınmasının sağlanması, Parazit enfeksiyonlarının kontrolü, Gereksiz aspirin vb kullanılmamalıdır. Besin zenginleştirilmesi çalışmaları

yapılması gerekir. Etkili aile planlaması yöntemlerinden

yararlanılarak sık (24 aydan az) ve çok sayıda (3 +) doğumlar önlenmelidir.

44

Beslenme Önerileri

Her yenidoğanın ilk 6 ay sadece anne sütü alması sağlanmalıdır.

Her yenidoğanın 6. aydan sonra uygun, yeterli miktarda ek besinlerle beraber 1.5-2 yaşına kadar emzirmesi desteklenmelidir.

Gebelere ve 6-24 aylık çocuklara demir veya demir-folik asit desteği sağlanmalıdır.

45

“İyi hekimler hastalığı önlerler. Vasat hekimler hastalık belirmeden yok ederler. Kötü hekimler hastalığı tedavi ederler.”

-Huang Dee: Nai - Ching (2600 B.C. 1st Chinese Medical Text)