Embed Size (px)
Citation preview
1
ANDREA ALCIATUS EMBLEMATA (1318 vers)
AD ILLUSTRISSIMUM MAXIMILIANUM, DUCEM MEDIOLANENSEM.
SUPER INSIGNI DUCATUS MEDIOLANI. EMBLEMA PRIMUM.
E_1 v.1 Exsiliens infans sinuosi e faucibus anguis,
2 est gentilitiis nobile stemma tuis.
3 Talia Pellaeum gessisse nomismata regem
4 vidimus, hisque suum concelebrasse genus :
5 dum se Ammone satum, matrem anguis imagine lusam,
Le texte proposé ici a été établi à partir de deux éditions de
l’oeuvre d’Andrea Alciato : celle parue chez Christophe Plantin, à
Anvers, en 1577, le texte ayant été établi et annoté par Claude
Mignot, que nous avons suivie fidèlement, et l’édition parue en 1781,
chez Pantaleon Aznar, qui ne nous a servi que pour la lecture du
texte par l’O.C.R., sa typographie étant plus proche de celles en
usage aujourd’hui.
2
6 divini et sobolem seminis esse docet :
7 ore exit, tradunt sic quosdam enitier angues.
8 An quia sic Pallas de capite orta Jovis ?
MEDIOLANUM. EMBLEMA II.
E_2 v.1 Bituricis vervex, Heduis dat sucula signum ;
2 his populis patriae debita origo meae est,
3 quam Mediolanum sacram dixere puellae
4 terram : nam vetus hoc Gallica lingua sonat.
5 Culta Minerva fuit ; nunc est ubi numine Thecla
6 mutato, Matris virginis ante domum.
7 Laniger huic signum sus est, animalque biforme,
8 acribus hinc setis, lanitio inde levi.
NUNQUAM PROCRASTINANDUM. EMBLEMA III.
E_3 v.1 Alciatae gentis insignia sustinet Alce,
2 unguibus et "meden" fert "anaballomenos".
3 Constat Alexandrum sic respondisse roganti,
4 qui tot obivisset tempore gesta brevi :
5 "Numquam, inquit, differre volens ; quod et indicat Alce :
3
6 fortior haec, dubites, ocior anne siet."
IN DEO LAETANDUM. EMBLEMA IV.
E_4 v.1 Aspice, ut egregius puerum Jovis alite pictor
2 fecerit Iliacum summa per astra vehi.
3 Quisne Jovem tactum puerili credat amore ?
4 Dic, haec Maeonius finxerit unde senex ?
5 Consilium, mens atque Dei cui gaudia praestant,
6 creditur is summo raptus adesse Jovi.
SAPIENTIA HUMANA, STULTITIA EST APUD DEUM. EMBLEMA V.
E_5 v.1 Quid dicam ? Quonam hoc compellem nomine monstrum
2 biforme, quod non est homo, nec est draco ?
3 Sed sine vir pedibus, summis sine partibus anguis,
4 vir anguipes dici, et homiceps anguis potest.
5 Anguem pedit homo, hominem eructavit et anguis ;
6 nec finis hominis est, initium nec est ferae.
7 Sic olim Cecrops doctis regnavit Athenis,
8 sic et Gigantes terra mater protulit.
4
9 Haec vafrum species, sed religione carentem,
10 terrena tantum quique curet, indicat.
FICTA RELIGIO. EMBLEMA VI.
E_6 v.1 Regali residens meretrix pulcherrima sella,
2 purpureo insignem gestat honore peplum ;
3 omnibus et latices pleno e cratere propinat ;
4 at circum cubitans ebria turba jacet.
5 Sic Babylona notant : quae gentes illice forma,
6 et ficta stolidas religione capit.
NON TIBI, SED RELIGIONI. EMBLEMA VII.
E_7 v.1 Isidis effigiem tardus gestabat Asellus,
2 pando verenda dorso habens mysteria.
3 Obvius ergo deam quisquis reverenter adorat,
4 piasque genibus concipit flexis preces.
5 Ast asinus tantum praestari credit honorem
6 sibi, et intumescit admodum superbiens ;
7 donec eum flagris compescens dixit Agaso :
8 "Non es Deus tu, Aselle, sed Deum vehis."
5
QUA DII VOCANT EUNDUM. EMBLEMA VIII.
E_8 v.1 In Trivio mons est lapidum ; supereminet illi
2 trunca Dei effigies, pectore facta tenus.
3 Mercurii est igitur tumulus : suspende, viator,
4 serta Deo, rectum qui tibi monstret iter.
5 Omnes in Trivio sumus, atque hoc tramite vitae
6 fallimur, ostendat ni Deus ipse viam.
FIDEI SYMBOLUM. EMBLEMA IX.
E_9 v.1 Stet depictus Honos Tyrio velatus amictu,
2 ejusque jungat nudam dextram Veritas.
3 Sitque Amor in medio castus, cui tempora circum
4 rosa it, Diones pulchrior Cupidine.
5 Constituunt haec signa fidem, reverentia honoris
6 quam fovet, alit Amor, parturitque Veritas.
6
FOEDERA. EMBLEMATA X. AD MAXIMILIAM. MEDIOLAN. DUCEM.
E_10 v.1 Hanc citharam, a lembi quae forma halieutica fertur,
2 vendicat, et propriam Musa Latina sibi,
3 accipe, Dux : placeat nostrum hoc tibi tempore munus,
4 quo nova cum sociis foedera inire paras.
5 Difficile est, nisi docto homini tot tendere chordas ;
6 unaque si fuerit non bene tenta fides,
7 ruptave (quod facile est) perit omnis gratia conchae,
8 illeque praecellens cantus ineptus erit.
9 Sic Itali coeunt Proceres in foedera : concors
10 nil est quod timeas, si tibi constet amor ;
11 at si aliquis desciscat (uti plerumque videmus)
12 in nihilum illa omnis solvitur harmonia.
SILENTIUM. EMBLEMA XI.
E_11 v.1 Cum tacet, haud quidquam differt sapientibus, amens.
2 Stultitiae est index linguaque voxque suae.
3 Ergo premat labias, digitoque silentia signet,
4 et sese Pharium vertat in Harpocratem.
7
NON VULGANDA CONSILIA. EMBLEMA XII.
E_12 v.1 Limine quod caeco, obscura et caligine monstrum,
2 Gnosiacis clausit Daedalus in latebris,
3 depictum Romana phalanx in proelia gestat,
4 semiviroque nitent signa superba bove ;
5 nosque monent debere Ducum secreta latere
6 consilia : auctori cognita techna nocet.
NEC QUAESTIONI QUIDEM CEDENDUM. EMBLEMA XIII.
E_13 v.1 Cecropia effictam quam cernis in arce Leaenam
2 Harmodii (an nescis hospes ?) Amica fuit.
3 Sic animum placuit monstrare viraginis arcem
4 more ferae, nomen, vel quia tale tulit.
5 Quod fidibus contorta, suo non prodidit ullum
6 indicio, elinguem reddidit Iphicrates.
8
CONSILIO ET VIRTUTE CHIMAERAM SUPERARI,
HOC EST, FORTIORES ET DECEPTORES. EMBLEMA XIV.
E_14 v.1 Bellerophon, ut fortis eques, superare Chimaeram,
2 et Lycii potuit sternere monstra soli ;
3 sic tu Pegaseis vectus petis aethera pennis,
4 consilioque animi monstra superba domas.
VIGILANTIA ET CUSTODIA. EMBLEMA XV.
E_15 v.1 Instantis quod signa canens det gallus Eoi,
2 et revocet famulas ad nova pensa manus ;
3 turribus in sacris effingitur aerea pelvis,
4 ad superos mentem quod revocet vigilem.
5 Est leo ; sed custos oculis quia dormit apertis,
6 templorum idcirco ponitur ante fores.
9
SOBRIE VIDENDUM, ET NON TEMERE CREDENDUM. EMBLEMA XVI.
E_16 v.1 Ne credas, ne (Epicharmus ait) non sobrius esto :
2 hi nervi humanae membraque mentis erunt.
3 Ecce oculata manus, credens id quod videt, ecce
4 pulegium antiquae sobrietatis olus,
5 quo turbam ostenso sedaverit Heraclitus,
6 mulserit et tumida seditione gravem.
QUID EXCESSI ? QUID ADMISI ? EMBLEMA XVII.
E_17 v.1 Italicae Samius sectae celeberrimus auctor
2 ipse suum clausit carmine dogma brevi :
3 quo praetergressus ? Quid agis ? Quid omittis agendum ?
4 Hanc rationem urgens reddere quemque sibi.
5 Quod didicisse gruum volitantum ex agmine fertur,
6 arreptum gestant quae pedibus lapidem :
7 ne cessent, neu transversas mala flamina raptent.
8 Qua ratione hominum vita regenda fuit.
10
PRUDENTES. EMBLEMA XVIII.
E_18 v.1 Jane bifrons, qui jam transacta futuraque calles,
2 quique retro sannas, sicut et ante, vides ;
3 te tot cur oculis, cur fingunt vultibus ? An quod
4 circumspectum hominem forma fuisse docet ?
PRUDENS MAGIS QUAM LOQUAX. EMBLEMA XIX.
E_19 v.1 Noctua Cecropiis insignia praestat Athenis
2 inter aves sani noctua consilii.
3 Armiferae merito obsequiis sacrata Minervae,
4 garrula quo cornix cesserat ante loco.
11
MATURANDUM. EMBLEMA XX.
E_20 v.1 Maturare jubent propere, et cunctarier omnes.
2 Ne nimium praeceps, neu mora longa nimis.
3 Hoc tibi declaret connexum echeneide telum :
4 haec tarda est, volitant spicula missa manu.
IN DEPREHENSUM. EMBLEMA XXI.
E_21 v.1 Jamdudum quacumque fugis, te persequor : at nunc
2 cassibus in nostris denique captus ades.
3 Amplius haud poteris vires eludere nostras,
4 ficulno anguillam strinximus in folio.
12
CUSTODIENDAS VIRGINES. EMBLEMA XXII.
E_22 v.1 Vera haec effigies innuptae est Palladis : ejus
2 hic Draco, qui dominae constitit ante pedes.
3 Cur Divae comes hoc animal ? Custodia rerum
4 huic data ; sic lucos sacraque templa colit.
5 Innuptas opus est cura asservare puellas
6 pervigili, laqueos undique tendit amor.
VINO PRUDENTIAM AUGERI. EMBLEMA XXIII.
E_23 v.1 Haec Bacchus pater et Pallas communiter ambo
2 templa tenent, soboles utraque vera Jovis.
3 Haec caput, ille femur solvit ; huic usus olivi
4 debitus, invenit primus at ille merum.
5 Junguntur merito : quod si qui abstemius odit
6 vina, Deae nullum sentiet auxilium.
13
PRUDENTES VINO ABSTINENS. EMBLEMA XXIV.
E_24 v.1 Quid me vexatis rami ? Sum Palladis arbor.
2 Auferte hinc botros : virgo fugit Bromium.
IN STATUAM BACCHI. DIALOGISMUS. EMBLEMA XXV.
E_25 v.1 Bacche pater, quis te mortali lumine novit,
2 et docta effinxit quis tua membra manu ?
3 Praxiteles, qui me rapientem Gnossida vidit,
4 atque illo pinxit tempore, qualis eram.
5 Cur juvenis, teneraque etiam lanugine vernat
6 barba, queas Pylium cum superare senem ?
7 Muneribus quandoque meis si parcere disces,
8 junior, et forti pectore semper eris.
9 Tympana non manibus, capiti non cornua desunt :
10 quos nisi dementes talia signa decent ?
11 Hoc doceo, nostro quod abusus munere sumit
12 cornua, et insanus mollia sistra quatit.
13 Quid vult ille color membris paene igneus ? Omen
14 absit, an humanis ureris ipse focis ?
15 Cum Semeles de ventre parens me fulmine traxit
16 ignivomo, infectum pulvere mersit aquis.
14
17 Hinc sapit hic, liquidis qui nos bene diluit undis,
18 qui non, ardenti torret ab igne jecur.
19 Sed nunc me doceas, qui vis miscerier ? Et qua
20 te sanus tutum prendere lege queat ?
21 Quadrantem addat aquae, calicem sumpsisse Falerni
22 qui cupit, hoc sumi pocula more juvat.
23 Stes intra heminas, nam qui procedere tendit
24 ultra, alacer, sed mox ebrius, inde furit.
25 Res dura haec nimium, sunt pendula guttura, dulce
26 tu fluis, heu facile commoda nulla cadunt !
GRAMEN. EMBLEMA XXVI.
E_26 v.1 Gramineam Fabio patres tribuere corollam,
2 fregerat ut Poenos Hannibalemque mora.
3 Occulit inflexo nidum sibi gramine alauda,
4 vulgo aiunt, pullos sic fovet illa suos.
5 Saturno, Martique sacrum, quo Glaucus adeso
6 Polybides, factus creditur esse Deus.
7 His merito arguitur notis tutela salusque,
8 herbaque tot vires haec digitalis habet.
NEC VERBO NEC FACTO QUEMQUAM LAEDENDUM. EMBLEMA XXVII.
E_27 v.1 Assequitur, Nemesisque virum vestigia servat,
15
2 continet et cubitum, duraque frena. Manu.
3 Ne male quid facias, neve improba verba loquaris,
4 et jubet in cunctas rebus adesse modum.
TANDEM TANDEM JUSTITIA OBTINET. EMBLEMA XXVIII.
E_28 v.1 Aeacide Hectoreo perfusum sanguine scutum,
2 quod Graecorum Ithaco contio iniqua dedit ;
3 justior arripuit Neptunus in aequora jactum
4 naufragio, ut dominum posset adire suum.
5 Litoreo Ajacis tumulo namque intulit unda,
6 quae boat, et tali voce sepulchra ferit :
7 "Vicisti Telamoniade tu dignior armis
8 affectus fas est cedere justitiae."
ETIAM FEROCISSIMOS DOMARI. EMBLEMA XXIX.
E_29 v.1 Romanum postquam eloquium, Cicerone perempto,
2 perdiderat patriae pestis acerba suae :
3 inscendit currus victor, junxitque leones,
4 compulit et durum colla subire jugum ;
5 magnanimos cessisse suis Antonius armis,
6 ambage hac cupiens significare duces.
16
GRATIAM REFERENDAM. EMBLEMA XXX.
E_30 v.1 Aerio insignis pietate Ciconia nido,
2 investes pullos pignora grata fovet.
3 Taliaque exspectat sibi munera mutua reddi,
4 auxilio hoc quoties mater egebit anus ;
5 nec pia spem soboles fallit, sed fessa parentum
6 corpora fert humeris, praestat et ore cibos.
ABSTINENTIA. EMBLEMA XXXI.
E_31 v.1 Marmoreae in tumulis una stat parte columnae
2 urceus, ex alia cernere malluvium est.
3 Jus haec forma monet dictum sine sordibus esse,
4 defunctum puras atque habuisse manus.
17
BONIS A DIVITIBUS NIHIL TIMENDUM. EMBLEMA XXXII.
E_32 v.1 Junctus contiguo Marius mihi pariete, nec non
2 Sabbardus, nostri nomina nota fori,
3 aedificant bene nummati, sataguntque vel ultro
4 obstruere heu nostris undique luminibus.
5 Me miserum ! Geminae quem tamquam Phinea raptant
6 Harpyiae, ut propriis sedibus ejiciant.
7 Integritas nostra, atque animus quaesitor honesti,
8 his nisi sint Zetes, his nisi sint Calais.
SIGNA FORTIUM. DIALOGISMUS. EMBLEMA XXXIII.
E_33 v.1 - Quae te causa movet volucris Saturnia, magni
2 ut tumulo insideas ardua Aristomenes ?
3 - Hoc moneo, quantum inter aves ego robore praesto,
4 tantum semideos inter Aristomenes.
5 Insideant timidae timidorum busta columbae :
6 nos aquilae intrepidis signa benigna damus.
18
SUSTINE, ET ABSTINE. EMBLEMA XXXIV.
E_34 v.1 Et toleranda homini tristis fortuna ferendo est,
2 et nimium felix saepe timenda fuit.
3 Sustine (Epictetus dicebat) et abstine : oportet
4 multa pati, illicitis absque tenere manus.
5 Sic ducis imperium vinctus fert poplite taurus
6 in dextro, sic se continet a gravidis.
IN ADULARI NESCIENTEM. EMBLEMA XXXV.
E_35 v.1 Scire cupis dominos toties cur Thessalis ora
2 mutet, et ut varios quaerat habere duces ?
3 Nescit adulari, cuiquamve obtrudere palpum,
4 Regia quem morem Principis omnis habet.
5 Sed veluti ingenuus sonipes, dorso excutit omnem,
6 qui moderari ipsum nesciat, Hippocomon.
7 Nec saevire tamen domino fas : ultio sola est,
8 dura ferum ut jubeat ferre lupata magis.
19
OBDURANDUM ADVERSUS URGENTIA. EMBLEMA XXXVI.
E_36 v.1 Nititur in pondus palma, et consurgit in arcum,
2 quo magis et premitur, hoc mage tollit onus.
3 Fert et odoratas, bellaria dulcia , glandes,
4 queis mensas inter primus habetur honos.
5 I, puer, et reptans ramis has collige : mentis
6 qui constantis erit, praemia digna feret.
OMNIA MEA MECUM PORTO. EMBLEMA XXXVII.
E_37 v.1 Hunnus inops, Scythicique miserrimus accola Ponti,
2 ustus perpetuo livida membra gelu,
3 qui Cereris non novit opes, nec dona Lyaei,
4 et pretiosa tamen stragula semper habet.
5 Nam murinae illum perstringunt undique pelles ;
6 lumina sola patent, cetera opertus agit.
7 Sic furem haud metuit, sic ventos temnit et imbres :
8 tutus apudque viros, tutus apudque Deos.
20
CONCORDIAE SYMBOLUM. EMBLEMA XXXVIII.
E_38 v.1 Cornicum mira inter se concordia vitae est,
2 mutua statque illis intemerata fides.
3 Hinc volucres haec sceptra gerunt, quod scilicet omnes
4 consensu populi stantque, caduntque duces ;
5 quem si de medio tollas, discordia praeceps
6 advolat, et secum regia fata trahit.
CONCORDIA. EMBLEMA XXXIX.
E_39 v.1 In bellum civile duces cum Roma pararet,
2 viribus et caderet Martia terra suis ;
3 mos fuit in partes turmis coeuntibus easdem,
4 conjunctas dextras mutua dona dare.
5 Foederis haec species : id habet Concordia signum,
6 ut quos jungit amor, jungat et ipsa manus.
21
CONCORDIA INSUPERABILIS. EMBLEMA XL.
E_40 v.1 Tergeminos inter fuerat concordia fratres,
2 tanta simul pietas mutua, et unus amor.
3 Invicti humanis ut viribus ampla tenerent
4 regna, uno dicti nomine Geryonis.
UNUM NIHIL, DUOS PLURIMUM POSSE. EMBLEMA XLI.
E_41 v.1 Laerte genitum, genitum quoque Tydeos una,
2 hac cera expressit Zenalis apta manus.
3 Viribus hic praestat, hic pollet acumine mentis,
4 nec tamen alterius non eget alter ope.
5 Cum duo conjuncti veniunt, victoria certa est.
6 Solum mens hominem, dextrave destituit.
22
FIRMISSIMA CONVELLI NON POSSE. EMBLEMA XLII.
E_42 v.1 Oceanus quamvis fluctus pater excitet omnes,
2 Danubiumque omnem barbare Turca bibas,
3 non tamen irrumpes perfracto limite, Caesar
4 dum Carolus populis bellica signa dabit.
5 Sic sacrae quercus firmis radicibus adstant,
6 sicca licet venti concutiant folia.
SPES PROXIMA. EMBLEMA XLIII.
E_43 v.1 Innumeris agitur Respublica nostra procellis,
2 et spes venturae sola salutis adest ;
3 non secus ac navis medio circum aequore, venti
4 quam rapiunt, salsis jamque fatiscit aquis.
5 Quod si Helenae adveniant lucentia sidera fratres,
6 amissos animos spes bona restituit.
23
IN SIMULACRUM SPEI. EMBLEMA XLIV.
E_44 v.1 Quae Dea tam laeto suspectans sidera vultu ?
2 Cujus peniculis reddita imago fuit ?
3 Elpidii fecere manus. Ego nominor illa,
4 quae miseris promptam Spes bona praestat opem.
5 Cur viridis tibi palla ? Quod omnia, me duce, vernent.
6 Quid manibus mortis tela refracta geris ?
7 Quod vivos sperare decet, praecido sepultis.
8 Cur in dolioli tegmine pigra sedes ?
9 Sola domi mansi volitantibus undique noxis,
10 Ascraei ut docuit Musa verenda senis.
11 Quae tibi adest volucris ? Cornix fidissimus oscen,
12 est bene cum nequeat dicere, dicit, erit.
13 Qui comites ? Bonus eventus, praecepsque Cupido.
14 Qui praeeunt ? Vigilum somnia vana vocant.
15 Quae tibi juncta astat ? Scelerum Rhamnusia vindex ;
16 scilicet ut speres nil, nisi quod liceat.
IN DIES MELIORA. EMBLEMA XLV.
E_45 v.1 Rostra novo mihi saetigeri suis obtulit anno,
24
2 haecque cliens ventri xenia, dixit, habe.
3 Progreditur semper, nec retro respicit umquam,
4 gramina cum pando proruit ore vorax.
5 Cura viris eadem est, ne spes sublapsa retrorsum
6 cedat, et ut melius sit, quod et ulterius.
ILLICITUM NON SPERANDUM. EMBLEMA XLVI.
E_46 v.1 Spes simul et Nemesis nostris altaribus adsunt :
2 scilicet ut speres non nisi quod liceat.
PUDICITIA. EMBLEMA XLVII.
E_47 v.1 Porphyrio, domini si incestet in aedibus uxor,
2 despondetque animum, praeque dolore perit.
3 Abdita in arcanis naturae est causa : sit index
4 sincerae haec volucris certa pudicitiae.
25
IN VICTORIAM DOLO PARTAM. EMBLEMA XLVIII.
E_48 v.1 Ajacis tumulum lacrimis ego perluo Virtus,
2 heu misera albentes dilacerata comas !
3 Scilicet hoc restabat adhuc, ut judice Graeco
4 vinceret, et causa stet potiore dolus.
IN FRAUDULENTOS. EMBLEMA XLIX.
E_49 v.1 Parva lacerta, atris stellatus corpora guttis
2 stellio, qui latebras, et cava busta colit,
3 invidiae pravique doli fert symbola pictus.
4 Heu nimium nuribus cognita zelotypis !
5 Nam turpi obtegitur faciem lentigine quisquis,
6 sit quibus immersus stellio, vina bibat.
7 Hinc vindicta frequens decepta pellice vino,
8 quam formae amisso flore relinquit amans.
26
DOLUS IN SUOS. EMBLEMA L.
E_50 v.1 Altilis allectator anas, et caerula pennis,
2 assueta ad dominos ire redire suos,
3 congeneres cernens volitare per aera turmas,
4 garrit, in illarum se recipitque gregem,
5 praetensa incautas donec sub retia ducat :
6 obstrepitant captae, conscia at ipsa silet.
7 Perfida cognato se sanguine polluit ales,
8 officiosa aliis, exitiosa suis.
MALEDICENTIA. EMBLEMA LI.
E_51 v.1 Archilochi tumulo insculptas de marmore vespas
2 esse ferunt, linguae certa sigilla malae.
27
IN RECEPTATORES SICARIORUM.
E_52 v.1 Latronum furumque manus tibi, Scaeva, per urbem
2 it comes, et diris cincta cohors gladiis ;
3 atque ita te mentis generosum prodige censes,
4 quod tua complures allicit olla malos.
5 En novus Actaeon, qui postquam cornua sumpsit,
6 in praedam canibus se dedit ipse suis.
IN ADULATORES. EMBLEMA LIII.
E_53 v.1 Semper hiat, semper tenuem, qua vescitur, auram
2 reciprocat Chamaeleon ;
3 et mutat faciem, varios sumitque colores,
4 praeter rubrum vel candidum.
5 Sic et adulator populari vescitur aura,
6 hiansque cuncta devorat :
7 et solum mores imitatur Principis atros,
8 albi et pudici nescius.
28
EI QUI SEMEL SUA PRODEGERIT, ALIENA CREDI NON OPORTERE. EMBLEMA LIV.
E_54 v.1 Colchidos in gremio nidum quid congeris ? Eheu
2 nescia cur pullos tam male credis avis ?
3 Dira parens Medea suos saevissima natos
4 perdidit, et speras parcat ut illa tuis ?
TEMERITAS. EMBLEMA LV.
E_55 v.1 In praeceps rapitur, frustra quoque tendit habenas
2 auriga, effreni quem vehit oris equus.
3 Haud facile huic credas, ratio quem nulla gubernat,
4 et temere proprio ducitur arbitrio.
29
IN TEMERARIOS. EMBLEMA LVI.
E_56 v.1 Aspicis aurigam currus Phaethonta paterni
2 ignivomos ausum flectere Solis equos ;
3 maxima qui postquam terris incendia sparsit,
4 est temere insesso lapsus ab axe miser.
5 Sic plerique rotis fortunae ad sidera Reges
6 evecti, ambitio quos juvenilis agit ;
7 post magnam humani generis clademque suamque,
8 cunctorum poenas denique dant scelerum.
FUROR ET RABIES. EMBLEMA LVII.
E_57 v.1 Ora gerit clypeus rabiosi picta leonis,
2 et scriptum in summo margine carmen habet.
3 Hic hominum est terror, cujus possessor Atrida :
4 talia magnanimus signa Agamemno tulit.
30
IN EOS QUI SUPRA VIRES QUICQUAM AUDENT. EMBLEMA LVIII.
E_58 v.1 Dum dormit, dulci recreat dum corpora somno
2 sub picea, et clavam caeteraque arma tenet,
3 Alciden Pygmaea manus prosternere leto
4 posse putat, vires non bene docta suas.
5 Excitus ipse, velut pulices, sic proterit hostem,
6 et saevi implicitum pelle leonis agit.
IMPOSSIBILE. EMBLEMA LIX.
E_59 v.1 Abluis Aethiopem quid frustra ? Ah desine. Noctis
2 illustrare nigrae nemo potest tenebras.
31
CUCULI. EMBLEMA LX.
E_60 v.1 Ruricolas agreste genus plerique cuculos
2 cur vocitent, quaenam prodita causa fuit ?
3 Vere novo cantat Coccyx, quo tempore vites
4 qui non absolvit, jure vocatur iners.
5 Fert ova in nidos alienos, qualiter ille
6 cui thalamum prodit uxor adulterio.
VESPERTILIO. EMBLEMA LXI.
E_61 v.1 Assumpsisse suum volucri ex Mineide nomen,
2 Socraticum auctores Chaerephoonta ferunt.
3 Fusca viro facies, et stridens vocula, tali
4 hunc hominem potuit commaculare nota.
32
ALIUD VESPERTILIONIS. EMBLEMA LXII.
E_62 v.1 Vespere quae tantum volitat, quae lumine lusca est,
2 quae cum alas gestet, cetera muris habet ;
3 ad res diversas trahitur : mala nomina primum
4 signat, quae latitant, judiciumque timent.
5 Inde et philosophos, qui dum caelestia quaerunt,
6 caligant oculis, falsaque sola vident.
7 Tandem et versutos, cum clam sectentur utrumque,
8 acquirunt neutra qui sibi parte fidem.
IRA. EMBLEMA LXIII.
E_63 v.1 Alcaeam veteres caudam dixere leonis,
2 qua stimulante iras concipit ille graves.
3 Lutea cum surgit bilis, crudescit et atro
4 felle dolor, furias excitat indomitas.
33
IN EUM QUI SIBI IPSI DAMNUM APPARAT. EMBLEMA LXIV.
E_64 v.1 Capra lupum non sponte meo nunc ubere lacto,
2 quod male pastoris provida cura jubet.
3 Creverit ille simul, mea me post ubera pascet :
4 improbitas nullo flectitur obsequio.
FATUITAS. EMBLEMA LXV.
E_65 v.1 Miraris nostro quod carmine diceris Otus,
2 sit vetus a proavis cum tibi nomen Otho.
3 Aurita est, similes et habet ceu noctua plumas,
4 saltantemque auceps mancipat aptus avem.
5 Hinc fatuos, captu et faciles, nos dicimus Otos :
6 hoc tibi conveniens tu quoque nomen habe.
34
OBLIVIO PAUPERTATIS PARENS. EMBLEMA LXVI.
E_66 v.1 Cum lupus esuriens mandit cervarius escam,
2 praeque fame captum devorat hinnuleum,
3 respiciat si forte alio, vel lumina vertat,
4 praesentem oblitus quem tenet ore cibum,
5 quaeritat incertam (tanta est oblivio) praedam.
6 Qui sua neglexit, stulte aliena petit.
SUPERBIA. EMBLEMA LXVII.
E_67 v.1 En statuae statua, et ductum de marmore marmor,
2 se conferre Deis ausa procax Niobe.
3 Est vitium muliebre superbia, et arguit oris
4 duritiem, ac sensus, qualis inest lapidi.
35
IMPUDENTIA. EMBLEMA LXVIII.
E_68 v.1 Pube tenus mulier, succincta latrantibus infra
2 monstrorum catulis Scylla biformis erat.
3 Monstra putantur avarities, audacia, raptus :
4 at Scylla est, nullus cui sit in ore pudor.
PHILAUTIA. EMBLEMA LXIX.
E_69 v.1 Quod nimium tua forma tibi, Narcisse, placebat,
2 in florem, et noti est versa stuporis olus.
3 Ingenii est marcor, cladesque Philautia doctos
4 quae pessum plures, datque, deditque viros :
5 qui veterum abjecta methodo, nova dogmata quaerunt,
6 nilque suas praeter tradere phantasias.
36
GARRULITAS. EMBLEMA LXX.
E_70 v.1 Quid matutinos, Progne, mihi garrula somnos
2 rumpis, et obstrepero Daulias ore canis ?
3 Dignus Epops Tereus, qui maluit ense putare,
4 quam linguam immodicam stirpitus eruere.
INVIDIA. EMBLEMA LXXI.
E_71 v.1 Squallida vipereas manducans femina carnes,
2 cuique dolent oculi, quaeque suum cor edit,
3 quam macies et pallor habent, spinosaque gestat
4 tela manu : talis pingitur Invidia.
37
LUXURIA. EMBLEMA LXXII.
E_72 v.1 Eruca capripes redimitus tempora Faunus
2 immodicae Veneris symbola certa refert.
3 Est eruca salax, indexque libidinis hircus :
4 et Satyri Nymphas semper amare solent.
LUXURIOSORUM OPES. EMBLEMA LXXIII.
E_73 v.1 Rupibus aereis, summique crepidine saxi
2 immites fructus ficus acerba parit :
3 quos corvi comedunt, quos devorat improba cornix,
4 qui nihil humanae commoditatis habent.
5 Sic fatuorum opibus parasiti et scorta fruuntur,
6 et nulla justos utilitate juvant.
38
TUMULUS MERETRICIS. EMBLEMA LXXIV.
E_74 v.1 Quis tumulus ? Cuja urna ? Ephyraeae est Laidos. Ah ! non
2 erubuit tantum perdere Parca decus ?
3 Nulla fuit tum forma. Illam jam carpserat aetas,
4 jam speculum Veneri cauta dicarat anus.
5 Quid scalptus sibi vult aries, quem parte leaena
6 unguibus apprehensum posteriore tenet ?
7 Non aliter captos quod et ipsa teneret amantes :
8 vir gregis est aries, clune tenetur amans.
IN AMATORES MERETRICUM. EMBLEMA LXXV.
E_75 v.1 Villosae indutus piscator tegmine caprae,
2 addidit ut capiti cornua bina suo ;
3 fallit amatorem stans summo in littore sargum,
4 in laqueos simi quem gregis ardor agit.
5 Capra refert scortum : similis fit sargus amanti,
6 qui miser obscaeno captus amore perit.
39
CAVENDUM A MERETRICIBUS. EMBLEMA LXXVI.
E_76 v.1 Sole satae Circes tam magna potentia fertur,
2 verterit ut multos in nova monstra viros.
3 Testis equum domitor Picus, tum Scylla biformis,
4 atque Ithaci postquam vina bibere sues.
5 Indicat illustri meretricem nomine Circe,
6 et rationem animi perdere, quisquis amat.
AMULETUM VENERIS. EMBLEMA LXXVII.
E_77 v.1 Inguina dente fero suffossum Cypris Adonim
2 lactucae foliis concidit exanimem.
3 Hinc genitali arvo tantum lactuca resistit,
4 quantum eruca salax vix stimulare potest.
40
INVIOLABILES TELO CUPIDINIS. EMBLEMA LXXVIII.
E_78 v.1 Ne dirus te vincat amor, neu femina mentem
2 diripiat magicis artibus ulla tuam ;
3 Bacchica avis praesto tibi motacilla paretur,
4 quam quadriradiam circuli in orbe loces :
5 ore crucem et cauda, et geminis ut complicet alis,
6 tale amuletum carminis omnis erit.
7 Dicitur hoc Veneris signo Pagasaeus Iason
8 Phasiacis laedi non potuisse dolis.
LASCIVIA. EMBLEMA LXXIX.
E_79 v.1 Delicias et mollitiem mus creditur albus
2 arguere, at ratio non sat aperta mihi est.
3 An quod ei natura salax et multa libido est ?
4 Ornat Romanas an quia pelle nurus ?
5 Sarmaticum murem vocitant plerique Zibellum,
6 et celebris suavi est unguine muscus Arabs.
41
DESIDIA. EMBLEMA LXXX.
E_80 v.1 Desidet in medio Essaeus, speculatur et astra,
2 subtus et accensam contegit igne facem.
3 Segnities specie recti velata cuculo,
4 non se, non alios utilitate juvat.
DESIDIAM ABJICIENDAM. EMBLEMA LXXXI.
E_81 v.1 Quisquis iners, abeat ; nam in choenice figere sedem
2 nos prohibent Samii dogmata sancta senis.
3 Surge igitur, duroque manus assuesce labori,
4 det tibi dimensos crastina ut hora cibos.
42
IN FACILE A VIRTUTE DESCISCENTES. EMBLEMA LXXXII.
E_82 v.1 Parva velut limax spreto remora impete venti,
2 remorumque, ratem sistere sola potest :
3 sic quosdam ingenio et virtute ad sidera vectos
4 detinet in medio tramite causa levis.
5 Anxia lis veluti est, vel qui meretricius ardor
6 egregiis juvenes sevocat a studiis.
IGNAVI. EMBLEMA LXXXIII.
E_83 v.1 Ignavi ardeolam stellarem effingere servi
2 et studia et mores, fabula prisca fuit :
3 quae famulum Asteriam volucris sumpsisse figuram
4 est commenta : fides sit penes historicos.
5 Degener hic veluti qui cevet in aere falco est,
6 dictus ab antiquis vatibus ardelio.
43
AVARITIA. EMBLEMA LXXXIV.
E_84 v.1 Heu miser in mediis sitiens stat Tantalus undis,
2 et poma esuriens proxima habere nequit.
3 Nomine mutato de te id dicetur avare,
4 qui, quasi non habeas, non frueris quod habes.
IN AVAROS. EMBLEMA LXXXV.
E_85 v.1 Septitius populos inter ditissimus omnes,
2 arva senex nullus quo magis ampla tenet ;
3 defraudans geniumque suum, mensasque paratas,
4 nil praeter betas duraque rapa vorat.
5 Cui similem dicam hunc, inopem quem copia reddit ?
6 Anne asino ? Sic est : instar hic ejus habet.
7 Namque asinus dorso pretiosa obsonia gestat,
8 seque rubo aut dura carice pauper alit.
44
IN AULICOS. EMBLEMA LXXXVI.
E_86 v.1 Vana Palatinos, quos educat aula, clientes
2 dicitur auratis nectere compedibus.
IN SORDIDOS. EMBLEMA LXXXVII.
E_87 v.1 Quae rostro, clystere velut, sibi proluit alvum
2 ibis, Niliacis cognita litoribus,
3 transiit opprobrii in nomen : quo Publius hostem
4 Naso suum appellat, battiadesque suum.
45
IN DIVITES PUBLICO MALO. EMBLEMA LXXXVIII.
E_88 v.1 Anguillas quisquis captat, si limpida verrat
2 flumina, si illimes ausit adire lacus,
3 cassus erit, ludetque operam : multum excitet ergo
4 si cretae, et vitreas palmula turbet aquas ;
5 dives erit. Sic iis res publica turbida lucro est,
6 qui pace, artati legibus, esuriunt.
IN AVAROS, VEL QUIBUS MELIOR CONDITIO AB EXTRANEIS OFFERTUR. EMBLEMA 89.
E_89 v.1 Delphini insidens vada caerula sulcat Arion,
2 hocque aures mulcet, frenat et ora sono.
3 Quam sit avari hominis, non tam mens dira ferarum est :
4 quique viris rapimur, piscibus eripimur.
46
GULA. EMBLEMA XC.
E_90 v.1 Curculione gruis tumida vir pingitur alvo,
2 qui Laron, aut manibus gestat Onocrotalum.
3 Talis forma fuit Dionysi, et talis Apici,
4 et gula quos celebres deliciosa facit.
OCNI EFFIGIES,
DE IIS QUI MERETRICIBUS DONANT, QUOD IN BONOS USUS VERTI DEBEAT.
EMBLEMA XCI.
E_91 v.1 Impiger haud cessat funem contexere sparto,
2 humidaque artifici jungere fila manu.
3 Sed quantum multis vix torquet strenuus horis,
4 protinus ignavi ventris asella vorat.
5 Femina iners animal, facili congesta marito
6 lucra rapit, mundum prodigit inque suum.
47
IN PARASITOS. EMBLEMA XCII.
E_92 v.1 Quos tibi donamus, fluviales accipe cancros,
2 munera conveniunt moribus ista tuis.
3 His oculi vigiles, et forfice plurimus ordo
4 Chelarum armatus, maximaque albus adest :
5 sic tibi propensus stat pingui abdomine venter,
6 pernicesque pedes, spiculaque apta pedi.
7 Cum vagus in triviis, mensaeque sedilibus erras,
8 inque alios mordax scommata falsa jacis.
PARVAM CULINAM DUOBUS GANEONIBUS NON SUFFICERE. EMBLEMA XCIII.
E_93 v.1 In modicis nihil est quod quis lucretur, et unum
2 arbustum geminos non alit erithacos.
ALIUD.
3 In tenui spes nulla lucri est : unoque residunt
4 arbusto geminae non bene ficedulae.
48
CAPTIVUS OB GULAM. EMBLEMA XCIV.
E_94 v.1 Regnatorque penus, mensaeque arrosor herilis
2 ostrea mus summis vidit hiulca labris.
3 Queis teneram apponens barbam, falsa ossa momordit :
4 ast ea clauserunt tacta repente domum.
5 Deprensum et taetro tenuerunt carcere furem,
6 semet in obscurum qui dederat tumulum.
IN GARULUM ET GULOSUM.
E_95 v.1 Voce boat torva, praelargo est gutture, rostrum
2 instar habet nasi multiforisque tubae.
3 Deformem rabulam, addictum ventrique gulaeque
4 signabit, volucer cum truo pictus erit.
49
DOCTORUM AGNOMINA. EMBLEMA XCVI.
E_96 v.1 Moris vetusti est, aliqua professoribus
2 superadjici cognomina.
3 Faciles apertosque explicans tantum locos,
4 canon vocatur Curtius.
5 Revolvitur qui eodem, et iterat qui nimis
6 Maeander, ut Parisius.
7 Obscurus et confusus, ut Picus fuit,
8 Labyrinthus apellabitur.
9 Nimis brevis, multa amputans, ut Claudius,
10 Mucronis agnomen feret.
11 Qui vel columnas voce rumpit, Parpalus,
12 dictus truo est scholasticis.
13 Contra est vocatus, tenuis esset Albius
14 quod voce, vespertilio.
15 At ultimas mutilans colobotes syllabas,
16 hirundo Crassus dicitur.
17 Qui surdus aliis solus ipse vult loqui,
18 ut sturnus in proverbio est.
19 Hic blaesus, ille raucus, iste garriens :
20 hic sibilat ceu vipera.
21 Tumultuatur ille rictu et naribus,
22 huic lingua terebellam facit.
23 Singultit alius, atque tussit haesitans.
24 At conspuit alius, ut psecas.
25 Quam multa rebus vitias in humanis agunt,
26 tam multa surgunt nomina.
50
NATURA. EMBLEMA XCVII.
E_97 v.1 Pana colunt gentes (naturam hoc dicere rerum est)
2 semicaprumque hominem, semivirumque deum.
3 Est vir pube tenus, quod nobis insita virtus
4 corde oriens, celsa verticis arce sedet.
5 Hinc caper est, qua nos natura in saecla propagat
6 concubitu, ut volucres, squamea, bruta, feras.
7 Quod commune aliis animantibus, est caper index
8 luxuriae, Veneris signaque aperta gerit.
9 Cordi alii sophian, alii tribuere cerebro :
10 inferiora modus, nec ratio ulla tenet.
ARS NATURAM ADJUVANS. EMBLEMA XCVIII.
E_98 v.1 Ut sphaerae Fortuna, cubo sic insidet Hermes :
2 artibus hic variis, casibus illa praeest.
3 Adversus vim fortunae est ars facta ; sed artis,
4 cum fortuna mala est, saepe requirit opem.
5 Disce bonas artes igitur studiosa juventus,
6 quae certae secum commoda sortis habent.
51
IN JUVENTAM. EMBLEMA XCIX.
E_99 v.1 Natus uterque Jovis, tener atque imberbis uterque,
2 quem Latona tulit, quem tulit et Semele,
3 salvete, aeterna simul et florete juventa,
4 numine sit vestro quae diuturna mihi.
5 Tu vino curas, tu victu dilue morbos,
6 ut lento accedat sera senecta pede.
IN QUATUOR ANNI TEMPORA. EMBLEMA C.
E_100 v.1 Advenisse hiemem frigilla renuntiat ales :
2 ad nos vere novo garrula hirundo redit.
3 Indicat aestatem sese exspectare cucullus :
4 autumno est tantum cernere ficedulas.
52
SCYPHUS NESTORIS. EMBLEMA CI.
E_101 v.1 Nestoreum geminis cratera hunc accipe fundis,
2 quod gravis argenti massa profundit opus.
3 Claviculi ex auro, stant circum quattuor ansae :
4 unamquamque super fulva columba sedet.
5 Solus eum potuit longaevus tollere Nestor.
6 Maeonidae doceas quid sibi Musa velit ?
7 Est caelum, scyphus ipse : colorque argenteus illi,
8 aurea sunt caeli sidera claviculi.
9 Pleiadas esse putant, quas dixerit ille columbas :
10 umbilici gemini magna minorque fera est.
11 Haec Nestor longo sapiens intelligit usu :
12 bella gerunt fortes, callidus astra tenet.
QUAE SUPRA NOS, NIHIL AD NOS. EMBLEMA CII.
E_102 v.1 Caucasia aeternum pendens in rupe Prometheus
2 diripitur sacri praepetis ungue jecur.
3 Et nollet fecisse hominem, figulosque perosus
4 accensam rapto damnat ab igne facem.
5 Roduntur variis prudentum pectora curis,
6 qui caeli affectant scire, deumque vices.
53
IN ASTROLOGOS. EMBLEMA CIII.
E_103 v.1 Icare, per superos qui raptus et aera, donec
2 in mare praecipitem cera liquata daret,
3 nunc te cera eadem, fervensque resuscitat ignis,
4 exemplo ut doceas dogmata certa tuo.
5 Astrologum caveat quidquam praedicere : praeceps
6 nam cadet impostor, dum super astra volat.
QUI ALTA CONTEMPLANTUR, CADERE. EMBLEMA CIV.
E_104 v.1 Dum turdos visco, pedica dum fallit alaudas,
2 et jacta altivolam figit arundo gruem,
3 dipsada non prudens auceps pede perculit : ultrix
4 illa mali, emissum virus ab ore jacit.
5 Sic obit, extento qui sidera respicit arcu,
6 securus fati quod jacet ante pedes.
54
POTENTISSIMUS AFFECTUS, AMOR. EMBLEMA CV.
E_105 v.1 Aspice ut invictus vires auriga leonis,
2 expressus gemma pusio vincat Amor ?
3 Utque manu hac scuticam tenet, hac ut flectit habenas,
4 utque est in pueri plurimus ore decor.
5 Dira lues procul esto : feram qui vincere talem
6 est potis, a nobis temperet anne manus ?
POTENTIA AMORIS. EMBLEMA CVI.
E_106 v.1 Nudus Amor viden' ut ridet placidumque tuetur ?
2 Nec faculas, nec quae cornua flectat, habet.
3 Altera sed manuum flores gerit, altera piscem,
4 scilicet ut terrae jura det atque mari.
55
VIS AMORIS. EMBLEMA CVII.
E_107 v.1 Aligerum fulmen fregit Deus aliger, igne
2 dum demonstrat uti est fortior ignis Amor.
IN STUDIOSUM CAPTUM AMORE. EMBLEMA CVIII.
E_108 v.1 Immersus studiis, dicundo et jure peritus,
2 et maximus libellio,
3 Helianiran amat, quantum nec Thracius umquam
4 princeps sororis pellicem.
5 Pallada cur alio superasti judice Cypri ?
6 Num sat sub Ida est vincere ?
56
‘ANTERÔS’, ID EST AMOR VIRTUTIS. EMBLEMA CIX.
E_109 v.1 - Dic, ubi sunt incurvi arcus ? Ubi tela, Cupido,
2 mollia queis juvenum figere corda soles ?
3 Fax ubi tristis ? Ubi pennae ? Tres unde corollas
4 fert manus ? Unde aliam tempora cincta gerunt ?
5 - Haud mihi vulgari est hospes cum Cypride quidquam,
6 ulla voluptatis nos neque forma tulit.
7 Sed puris hominum succendo mentibus ignes
8 disciplinae, animos astraque ad alta traho.
9 Quattuor eque ipsa texo virtute corollas,
10 quarum, quae Sophiae est, tempora prima tegit.
‘ANTEROS’, ALOR VIRTUTIS, ALIUM CUPIDINEM SUPERANS. EMBLEMA CX.
E_110 v.1 Aligerum, aligeroque inimicum pingit Amori
2 arcu arcum, atque ignes igne domans Nemesis.
3 Ut quae aliis fecit, patiatur : at hic puer olim
4 intrepidus gestans tela, miser lacrimat.
5 Ter spuit inque sinus imos : res mira, crematur
6 igne ignis, furias odit Amoris amor.
57
DULCIA QUANDOQUE AMARA FIERI. EMBLEMA CXI.
E_111 v.1 Matre procul licta, paulum secesserat infans
2 Lydius : hunc dirae sed rapuistis apes.
3 Venerat hic ad vos, placidas ratus esse volucres,
4 cum nec ita immitis vipera saeva foret.
5 Quae datis, ah ! dulci stimulos pro munere mellis ;
6 proh dolor, heu sine te gratia nulla datur !
FERE SIMILE EX THEOCRITO. EMBLEMA CXII.
E_112 v.1 Alveolis dum mella legit, percussit Amorem
2 furacem mala apes, et summis spicula liquit
3 in digitis : tumido gemit at puer anxius ungue ;
4 et quatit errabundus humum, Venerique dolorem
5 indicat, et graviter queritur, quod apicula parvum
6 ipsa inferre animal tam noxia vulnera possit.
7 Cui ridens Venus : "Hanc imitaris tu quoque, dixit,
8 nate, feram, qui das tot noxia vulnera parvus."
58
IN STATUAM AMORIS. EMBLEMA CXIII.
E_113 v.1 Quis sit amor, plures olim cecinere Poetae,
2 ejus qui vario nomine gesta ferunt.
3 Convenit hoc, quod veste caret, quod corpore parvus :
4 tela alasque ferens lumina nulla tenet.
5 Haec ora, hic habitusque Dei est. Sed dicere tantos
6 si licet in vates, falsa subesse reor.
7 Eccur nudus agat ? Divo quasi pallia desint,
8 qui cunctas domiti possidet orbis opes.
9 Aut qui quaeso nives boreamque evadere nudus
10 Alpinum potuit, strictaque prata gelu ?
11 Si puer est, puerumne vocas qui Nestora vincit ?
12 An nosti Ascraei carmina docta senis ?
13 Inconstans puer hic obdurans, pectora quae jam
14 trans adiit, numquam linquere sponte potest.
15 At pharetras et tela gerit, quid inutile pondus ?
16 An curvare infans cornua dira valet ?
17 Alas curve tenet quas nescit in aethera ferre ?
18 Inscius in volucrum flectere tela jecur.
19 Serpit humi, semperque virum mortalia corda
20 laedit, et haud alas saxeus inde movet.
21 Si caecus, vittamque gerit, quid taenia caeco
22 utilis est ? Ideo num minus ille videt ?
23 Quisve sagittiferum credat qui lumine captus ?
24 Hic certa, at caeci spicula vana movet.
25 Igneus est, aiunt, versatque in pectore flammas.
26 Cur age vivit adhuc ? Omnia flamma vorat.
27 Quin etiam tumidis cur non exstinguitur undis
28 Naiadum, quoties mollia corda subit ?
29 At tu ne tantis capiare erroribus, audi.
30 Verus quid sit Amor, carmina nostra ferent.
31 Jucundus labor est, lasciva per otia : signum
32 illius est nigro punica glans clypeo.
59
IN OBLIVIONEM PATRIAE. EMBLEMA CXIV.
E_114 v.1 Jamdudum missa patria, oblitusque tuorum,
2 quos tibi seu sanguis, sive paravit amor,
3 Romam habitas, nec cura domum subit ulla reverti,
4 aeternae tantum te capit urbis honos.
5 Sic Ithacum praemissa manus dulcedine loti
6 liquerat et patriam, liquerat atque ducem.
SIRENES. EMBLEMA CXV.
E_115 v.1 Absque alis volucres, et cruribus absque puellas,
2 rostro absque et pisces, qui tamen ore canant,
3 quis putat esse ullos ? Jungi haec Natura negavit.
4 Sirenes fieri sed potuisse docent.
5 Illicium est mulier quae in piscem desinit atrum,
6 plurima quod secum monstra libido vehit.
7 Aspectu, verbis, animi candore trahuntur,
8 Parthenope, Ligia, Leucosiaque viri.
9 Has Musae explumant, has atque illudit Ulysses :
10 scilicet est doctis cum meretrice nihil.
60
SENEX PUELLAM AMANS. EMBLEMA CXVI.
E_116 v.1 Dum Sophocles (quamvis affecta aetate) puellam
2 a quaestu Archippen ad sua vota trahit,
3 allicit et pretio, tulit aegre insana juventus
4 ob zelum, et tali carmine utrumque notat :
5 noctua ut in tumulis, super utque cadavera bubo,
6 talis apud Sophoclem nostra puella sedet.
IN COLORES. EMBLEMA CXVII.
E_117 v.1 Index maestitiae est pullus color : utimur omnes
2 hoc habitu, tumulis cum damus inferias.
3 At sinceri animi, et mentis stola candida purae :
4 hinc sindon sacris linea grata viris.
5 Nos sperare docet viridis. Spes dicitur esse
6 in viridi, quoties irrita retro cadit.
7 Est cupidis flavus color, est et amantibus aptus,
8 et scortis, et queis spes sua certa fuit.
9 At ruber armatos equites exornet amictus,
10 indicet et pueros erubuisse pudor.
11 Caeruleus nautas, et qui caelestia vates
61
12 attoniti nimia relligione petunt.
13 Vilia sunt gilvis, nativaque vellera burris :
14 qualia lignipedes stragula habere solent.
15 Quem curae ingentes cruciant vel zelus amoris,
16 creditur hic fulva non male veste tegi.
17 Quisquis sorte sua contentus, ianthina gestet :
18 fortunae aequanimis taedia quique ferat.
19 Ut varia est natura coloribus in gignendis,
20 sic aliis aliud : sed sua cuique placent.
VIRTUTI FORTUNA COMES. EMBLEMA CXVIII.
E_118 v.1 Anguibus implicitis, geminis caduceus alis
2 inter Amaltheae cornua rectus adest.
3 Pollentes sic mente viros, fandique peritos
4 indicat, ut rerum copia multa beet.
FORTUNA VIRTUTEM SUPERANS. EMBLEMA CXIX.
E_119 v.1 Caesareo postquam superatus milite, vidit
2 civili undantem sanguine Pharsaliam,
3 jam jam stricturus moribunda in pectora ferrum,
4 audaci hos Brutus protulit ore sonos :
5 "Infelix virtus, et solis provida verbis,
6 Fortunam in rebus cur sequeris dominam ?"
62
PAUPERTATEM SUMMIS INGENIIS OBESSE NE PROVEHANTUR. EMBLEMA CXX.
E_120 v.1 Dextra tenet lapidem, manus altera sustinet alas :
2 ut me pluma levat, sic grave mergit onus.
3 Ingenio poteram superas volitare per arces,
4 me nisi paupertas invida deprimeret.
IN OCCASIONEM. EMBLEMA CXXI.
E_121 v.1 Lysippi hoc opus est, Sicyon cui patria, tu quis ?
2 Cuncta domans capti temporis articulus.
3 Cur pinnis stas ? Usque rotor. Talaria plantis
4 cur retines ? Passim me levis aura rapit.
5 In dextra est tenuis dic unde novacula ? Acutum
6 omni acie hoc signum me magis esse docet.
7 Cur in fronte coma ? Occurrens ut prendar. At heus tu
8 dic, cur. Pars calva est posterior capitis ?
9 Me semel alipedem si quis permittat abire,
10 ne possim apprenso postmodo crine capi.
11 Tali opifex nos arte, tui causa edidit, hospes :
12 utque omnes moneam, pergula aperta tenet.
63
IN SUBITUM TERROREM. EMBLEMA CXXII
E_122 v.1 "Effuso cernens fugientes agmine turmas,
2 quis mea nunc inflat cornua ?" Faunus ait.
IN ILLAUDATA LAUDENTES. EMBLEMA CXXIII.
E_123 v.1 Ingentes Galatum semermi milite turmas,
2 spem praeter, trepidus fuderat Antiochus :
3 Lucarum cum saeva boum vis, ira, proboscis,
4 tum primum hostiles corripuisset equos.
5 Ergo tropaea locans elephantis imagine pinxit,
6 insuper et sociis : "Occideramus, ait,
7 bellua servasset ni nos foedissima barrus ;
8 ut superasse juvat, sic superasse pudet."
64
IN MOMENTANEAM FELICITATEM. EMBLEMA CXXIV.
E_124 v.1 Aeream propter crevisse cucurbita pinum
2 dicitur, et grandi luxuriasse coma :
3 "Cum ramos complexa, ipsumque egressa cacumen,
4 se praestare aliis credidit arboribus."
5 Cui pinus : "Nimium brevis est haec gloria ; nam te
6 protinus adveniet, quae male perdet hiems."
EX DAMNO ALTERIUS, ALTERIUS UTILITAS. EMBLEMA CXXV.
E_125 v.1 Dum saevis ruerent in mutua vulnera telis,
2 ungue leaena ferox, dente timendus aper,
3 accurrit vultur spectatum, et prandia captat.
4 Gloria victoris, praeda futura sua est.
65
BONIS AUSPICIIS INCIPIENDUM. EMBLEMA CXXVI.
E_126 v.1 Auspiciis res coepta malis, bene cedere nescit,
2 felici quae sunt omine facta, juvant.
3 Quidquid agis, mustela tibi si occurat, omitte :
4 signa malae haec sortis bestia parva gerit.
NIHIL RELIQUI. EMBLEMA CXXVII.
E_127 v.1 Scilicet hoc deerat post tot mala, denique nostris
2 locustae ut raperent quidquid inesset agris.
3 Vidimus innumeras, Euro duce, tendere turmas,
4 qualia non Atylae castrave Xerxis erant.
5 Hae fenum, milium, farra omnia consumpserunt.
6 Spes et in angusto est, stant nisi vota super.
66
MALE PARTA MALE DILABUNTUR. EMBLEMA CXXVIII.
E_128 v.1 Milvus edax nimiae quem nausea torserat escae,
2 "Hei mihi, mater, ait, viscera ab ore fluunt !"
3 Illa autem : "Quid fles ? Cur haec tua viscera credas,
4 qui rapto vivens sola aliena vomis ?"
SEMPER PRESTO ESSE INFORTUNIA. EMBLEMA CXXIX.
E_129 v.1 Ludebant parili tres olim aetate puellae
2 sortibus, ad Stygias quae prior iret aquas.
3 At cui jactato male cesserat alea talo,
4 ridebat sortis caeca puella suae,
5 cum subito icta caput labente est mortua tecto,
6 solvit et audacis debita fata joci.
7 Rebus in adversis mala sors non flectitur ; ast in
8 faustis, nec precibus, nec locus est manui.
67
REMEDIA IN ARDUO, MALA IN PRONO ESSE. EMBLEMA CXXX.
E_130 v.1 Aetheriis postquam dejecit sedibus Aten
2 Jupiter, heu vexat quam mala noxa viros !
3 Evolat haec pedibus celer et pernicibus alis,
4 intactumque nihil casibus esse sinit.
5 Ergo Litae, proles Jovis, hanc comitantur euntem,
6 sarturae quidquid fecerit illa mali.
7 Sed quia segnipedes, luscae, lassaeque senecta,
8 nil nisi post longo tempore restituunt.
EX ARDUIS PERPETUUM NOMEN. EMBLEMA CXXXI.
E_131 v.1 Crediderat platani ramis sua pignora passer,
2 et bene, ni saevo visa dracone forent.
3 Glutiit hic pullos omnes, miseramque parentem
4 saxeus, et tali dignus obire nece.
5 Haec, nisi mentitur Calchas, monimenta laboris
6 sunt longi, cujus fama perennis eat.
68
EX LITTERARUM STUDIIS IMMORTALITATEM ACQUIRI. EMBLEMA CXXXII.
E_132 v.1 Neptuni tubicen (cujus pars ultima cetum
2 aequoreum facies indicat esse deum)
3 serpentis medio Triton comprenditur orbe,
4 qui caudam inserto mordicus ore tenet.
5 Fama viros animo insignes, praeclaraque gesta
6 prosequitur ; toto mandat et orbe legi.
TUMULUS JOANNIS GALEACII VICOMITIS, PRIMI DUCIS MEDIOLANENSIS. CXXXIII.
E_133 v.1 Pro tumulo pone Italiam, pone arma Ducesque,
2 et mare, quod geminos mugit adusque sinus.
3 Adde his barbariem conantem irrumpere frustra,
4 et mercede emptas in fera bella manus.
5 Anguiger ast summo sistens in culmine, dicat :
6 "Quis parvis magnum me superimposuit ?"
69
OPTIMUS CIVIS. EMBLEMA CXXXIV.
E_134 v.1 Dum justis patriam Thrasybulus vindicat armis,
2 dumque simultates ponere quemque jubet,
3 concors ordo omnis, magni instar muneris, illi
4 Palladiae sertum frondis habere dedit.
5 Cinge comam, Thrasybule, geras hunc solus honorem :
6 in magna nemo est aemulus urbe tibi.
STRENUORUM IMMORTALE NOMEN. EMBLEMA CXXXV.
E_135 v.1 Aeacidae tumulum Rhaeteo in littore cernis,
2 quem plerumque pedes visitat alba Thetis.
3 Obtegitur semper viridi lapis hic amaranto,
4 quod numquam herois sit moriturus honos.
5 Hic Graium murus, magni nex Hectoris. Haud plus
6 debet Maeonidae quam sibi Maeonides.
70
NOBILES ET GENEROSI. EMBLAMA CXXXVI.
E_136 v.1 Aurea Cecropias nectebat fibula vestes,
2 cui conjuncta tenax dente cicada fuit :
3 calceus Arcadico suberat cui lunula ritu,
4 gestatur patribus mullea Romulidis.
5 Indigenas quod se adsererent, haec signa tulerunt
6 antiqua illustres nobilitate viri.
DUODECIM CERTAMINA HERCULIS. CXXXVII.
E_137 v.1 Roboris invicti superat facundia laudes,
2 dicta sophistarum laqueosque resolvit inanes,
3 non furor aut rabies virtute potentior ulla est,
4 continuum ob cursum sapienti opulentia cedit,
5 spernit avaritiam, nec rapto aut fenore gaudet,
6 vincit femineos spoliatque insignibus astus,
7 expurgat sordes, et cultum mentibus addit,
8 illicitos odit coitus, abigitque nocentes,
9 barbaries feritasque dat impia denique poenam,
10 unius virtus collectos dissipat hostes,
11 invehit in patriam externis bona plurima ab oris,
12 docta per ora virum volat, et non interit umquam.
71
IN NOTHOS. EMBLEMA CXXXVIII.
E_138 v.1 Herculeos spurii semper celebretis honores,
2 nam vestri princeps ordinis ille fuit.
3 Nec prius esse deus potuit, quam sugeret infans
4 lac, sibi quod fraudis nescia Juno dabat.
IMPARILITAS. EMBLEMA CXXXIX.
E_139 v.1 Ut sublime volans tenuem secat aera falco,
2 ut pascuntur humi graculus, anser, anas,
3 sic summum scandit super aethera Pindarus ingens,
4 sic scit humi tantum serpere Bacchylides.
72
IN DESCISCENTES. EMBLEMA CXL.
E_140 v.1 Quod fine egregios turpi maculaveris orsus,
2 in noxamque tuum verteris officium ;
3 fecisti quod capra, sui mulctralia lactis
4 cum ferit, et proprias calce profundit opes.
AEMULATIO IMPAR. EMBLEMA CXLI.
E_141 v.1 Altivolam milvus comitatur degener harpam,
2 et praedae partem saepe cadentis habet.
3 Mullum prosequitur, qui spretas sargus ab illo
4 praeteritasque avidus devorat ore dapes.
5 Sic mecum Oenocrates agit : at deserta studentum
6 utitur hoc lippo curia tamquam oculo.
73
ALBUTII AD D. ALCIATUM,
SUADENTIS, UT DE TUMULTIBUS ITALICIS SE SUBDUCAT,
ET IN GALLIA PROFITEATUR. EMBLEMA CXLII.
E_142 v.1 Quae dedit hos fructus arbor, caelo advena nostro,
2 venit ab Eoo Persidis axe prius.
3 Translatu facta est melior, quae noxia quondam
4 in patria, hic nobis dulcia poma gerit.
5 Fert folium linguae, fert poma simillima cordi ;
6 Alciate, hinc vitam degere disce tuam.
7 Tu procul a patria in pretio es majore futurus ;
8 multum corde sapis, nec minus ore vales.
PRINCEPS SUBDITORUM INCOLUMITATEM PROCURANS. EMBLEM CXLIII.
E_143 v.1 Titanii quoties conturbant aequora fratres,
2 tum miseros nautas anchora jacta juvat :
3 hanc pius erga homines Delphin complectitur, imis
4 tutius ut possit figier illa vadis.
5 Quam decet haec memores gestare insignia Reges,
6 ancora quod nautis, se populo esse suo !
74
IN SENATUM BONI PRINCIPIS. DIALOGISMUS. EMBLEMA CXLIV.
E_144 v.1 Effigies manibus truncae ante altaria divum
2 hic resident, quarum lumine capta prior.
3 Signa potestatis summae, sanctique Senatus
4 Thebanis fuerant ista reperta viris.
5 Cur resident ? Quia mente graves decet esse quieta
6 juridicos, animo nec variare levi.
7 Cur sine sunt manibus ? Capiant ne xenia, nec se
8 pollicitis flecti, muneribusve sinant.
9 Caecus at est Princeps, quod solis auribus, absque
10 affectu, constans jussa Senatus agit.
CONSILARII PRINCIPUM. EMBLEMA CXLV.
E_145 v.1 Heroum genitos, et magnum fertur Achillem
2 in stabulis Chiron erudiisse suis.
3 Semiferum doctorem, et semivirum Centaurum,
4 assideat quisquis Regibus, esse decet.
5 Est fera, dum violat socios, dum proterit hostes ;
6 estque homo, dum simulat se populo esse pium.
75
OPULENTIA TYRANNI, PAUPERTAS SUBJECTORUM. EMBLEMA CXLVI.
E_146 v.1 Humani quod splen est corporis, in populi re
2 hoc Caesar fiscum dixerat esse suum.
3 Splene aucto reliqui tabescunt corporis artus :
4 fisco aucto arguitur civica pauperies.
QUOD NON CAPIT CHRISTUS, RAPIT FISCUS. EMBLEMA CXLVII.
E_147 v.1 Exprimit humentes, quas jam madefecerat ante
2 spongiolas, cupidi Principis arta manus.
3 Provehit ad summum fures, quos deinde coercet,
4 vertat ut in fiscum quae male parta suum.
76
PRINCIPIS CLEMENTIA. EMBLEMA CXLVIII.
E_148 v.1 Vesparum quod nulla umquam Rex spicula figet,
2 quodque aliis duplo corpore major erit ;
3 arguet imperium clemens, moderataque regna,
4 sanctaque judicibus credita jura bonis.
SALUS PUBLICA. EMBLEMA CXLIX.
E_149 v.1 Phoebigena erectis Epidaurius insidet aris
2 mitis, et immani conditur angue Deus.
3 Accurrunt aegri, veniatque salutifer orant.
4 Annuit, atque ratas efficit ille preces.
77
RESPUBLICA LIBERATA. EMBLEMA CL.
E_150 v.1 Caesaris exitio, ceu libertate recepta,
2 haec ducibus brutis cusa moneta fuit.
3 Ensiculi in primis, queis pileus insuper astat,
4 qualem missa manu servitia accipiunt.
IN VITAM HUMANAM. EMBLEMA CLI.
E_151 v.1 Plus solito humanae nunc defle incommoda vitae,
2 Heraclite : scatet pluribus illa malis.
3 Tu rursus, si quando alias, extolle cachinnum,
4 Democrite : illa magis ludicra facta fuit.
5 Interea haec cernens meditor, qua denique tecum
6 fine fleam, aut tecum quomodo splene jocer.
78
AERE QUANDOQUE SALUTEM REDIMENDAM. EMBLEMA CLII.
E_152 v.1 Et pedibus segnis, tumida et propendulus alvo,
2 hac tamen insidias effugit arte fiber.
3 Mordicus ipse sibi medicata virilia vellit,
4 atque abicit, sese gnarus ob illa peti.
5 Hujus ab exemplo disces non parcere rebus,
6 et, vitam ut redimas, hostibus aera dare.
CUM LARVIS NON LUCTANDUM. EMBLEMA CLIII.
E_153 v.1 Aeacidae moriens percussu cuspidis Hector,
2 qui toties hostes vicerat ante suos ;
3 comprimere haud potuit vocem insultantibus illis,
4 dum curru et pedibus nectere vincla parant.
5 Distrahite ut libitum est : sic cassi luce leonis
6 convellunt barbam vel timidi lepores.
79
DE MORTE, ET AMORE. EMBLEMA CLIV.
E_154 v.1 Errabat socio Mors juncta Cupidine : secum
2 Mors pharetras, parvus tela gerebat Amor.
3 Divertere simul, simul una et nocte cubarunt :
4 caecus Amor, Mors hoc tempore caeca fuit.
5 Alter enim alterius male provida spicula sumpsit,
6 Mors aurata tenet, ossea tela puer.
7 Debuit inde senex qui nunc Acheronticus esse,
8 ecce amat, et capiti florea serta parat.
9 Ast ego mutato quia Amor me perculit arcu,
10 deficio, injiciunt et mihi fata manum.
11 Parce puer, Mors signa tenens victricia parce :
12 fac ego amem, subeat fac Acheronta senex.
IN FORMOSAM FATO PRAEREPTAM. EMBLEMA CLV.
E_155 v.1 Cur puerum Mors ausa dolis es carpere Amorem,
2 tela sua ut jaceret, dum propria esse putat ?
80
IN MORTEM PRAEPROPERAM. EMBLEMA CLVI.
E_156 v.1 Qui teneras forma allexit, torsitque puellas,
2 pulchrior et tota nobilis urbe puer,
3 occidit ante diem, nulli mage flendus, Aresti,
4 quam tibi, cui casto junctus amore fuit.
5 Ergo illi tumulum tanti monumenta doloris
6 astruis, et querulis vocibus astra feris.
7 "Me sine abis, dilecte ? Neque amplius ibimus una ?
8 Nec mecum in studiis otia grata teres ?
9 Sed te terra teget, sed fati, Gorgonis ora,
10 delphinesque tui signa dolenda dabunt."
TERMINUS. EMBLEMA CLVII.
E_157 v.1 Quadratum infoditur firmissima tessera saxum,
2 stat cirrata super pectore imago tenus,
3 et sese nulli profitetur cedere ; talis
4 terminus est, homines qui scopus unus agit.
5 Est immota dies, praefixaque tempora fatis,
6 deque ferunt primis ultima judicium.
81
OPULENTI HEREDITAS. EMBLEMA CLVIII.
E_158 v.1 Patroclum falsis rapiunt hinc Troes in armis,
2 hinc socii, atque omnis turba Pelasga vetat.
3 Obtinet exuvias Hector, Graecique cadaver.
4 Haec fabella agitur, cum vir opimus obit.
5 Maxima rixa oritur, tandem sed transigit haeres,
6 et corvis aliquid vulturibusque sinit.
AMICITIA ETIAM POST MORTEM DURANS. EMBLEMA CLIX.
E_159 v.1 Arentem senio, nudam quoque frondibus ulmum,
2 complexa est viridi vitis opaca coma :
3 agnoscitque vires naturae, et grata parenti
4 officii reddit mutua jura suo.
5 Exemploque monet, tales non quaerere amicos,
6 quos neque disjungat foedere summa dies.
82
MUTUUM AUXILIUM. EMBLEMA CLX.
E_160 v.1 Loripedem sublatum humeris fert lumine captus :
2 et socii haec oculis munera retribuit.
3 Quo caret alteruter, concors sic praestat uterque :
4 mutuat hic oculos, mutuat ille pedes.
AUXILIUM NUMQUAM DEFICIENS. EMBLEMA CLXI.
E_161 v.1 Bina pericla unis effugi sedulus armis,
2 cum premererque solo, cum premererque salo.
3 Incolumem ex acie clypeus me praestitit ; idem
4 navifragum apprensus littora adusque tulit.
83
GRATIAE. EMBLEMA CLXII.
E_162 v.1 Tres Charites Veneri assistunt dominamque sequuntur,
2 hincque voluptates atque alimenta parant :
3 laetitiam Euphrosyne, speciosum Aglaia nitorem ;
4 Suadela est Pithus, blandus et ore lepos.
5 Cur nudae ? Mentis quoniam candore venustas
6 constat et eximia simplicitate placet.
7 An quia nil referunt ingrati, atque arcula inanis
8 est Charitum ? Qui dat munera, nudus eget.
9 Addita cur nuper pedibus talaria ? Bis dat
10 qui cito dat. Minimi gratia tarda preti est.
11 Implicitis ulnis cur vertitur altera ? Gratus
12 fenerat : huic remanent una abeunte duae,
13 Juppiter iis genitor, caeli de semine divas
14 omnibus acceptas edidit Eurynome.
IN DETRACTORES. EMBLEMA CLXIII.
E_163 v.1 Audent flagriferi matulae, stupidique magistri
2 bilem in me impuri pectoris evomere.
3 Quid faciam ? Reddamne vices ? Sed nonne cicadam
4 ala una obstreperam corripuisse ferar ?
5 Quid prodest muscas operosis pellere flabris ?
6 Negligere est satius, perdere quod nequeas.
84
INANIS IMPETUS. EMBLEMA CLXIV.
E_164 v.1 Lunarem noctu, ut speculum, canis inspicit orbem :
2 seque videns, alium credit inesse canem,
3 et latrat. Sed frustra agitur vox irrita ventis,
4 et peragit cursus surda Diana suos.
ALIQUID MALI PROPTER VICINUM MALUM. EMBLEMA CLXV.
E_165 v.1 Raptabat torrens ollas, quarum una metallo,
2 altera erat figuli terrea facta manu.
3 Hanc igitur rogat illa, velit sibi proxima ferri,
4 juncta ut praecipites utraque sistat aquas.
5 Cui lutea : "Haud nobis tua sunt commercia curae,
6 ne mihi proximitas haec mala multa ferat.
7 Nam seu te nobis, seu nos tibi conferat unda ;
8 ipsa ego te fragilis sospite sola terar."
85
IN EUM QUI TRUCULENTIA SUORUM PERIERIT. EMBLEMA CLXVI.
E_166 v.1 Delphinem invitum me in litora compulit aestus,
2 exemplum infido quanta pericla mari.
3 Nam si nec propriis Neptunus parcit alumnis,
4 quis tutos homines navibus esse putet ?
IN DONA HOSTIUM. EMBLEMA CLXVII.
E_167 v.1 Bellorum cepisse ferunt monumenta vicissim
2 scutiferum Ajacen Hectoraque Iliacum.
3 Baltea Priamides, rigidum Telamonius ensem :
4 instrumenta suae cepit uterque necis.
5 Ensis enim Ajacem confecit ; at Hectora functum
6 traxere Aemoniis cingula noxa rotis.
7 Sic titulo obsequii, quae mittunt hostibus hostes
8 munera, venturi praescia fata ferunt.
86
A MINIMIS QUOQUE TIMENDUM. EMBLEMA CLXVIII.
E_168 v.1 Bella gerit Scarabaeus, et hostem provocat ultro :
2 robore et inferior, consilio superat.
3 Nam plumis aquilae clam se neque cognitus abdit,
4 hostilem ut nidum summa per astra petat.
5 Ovaque confodiens, prohibet spem crescere prolis :
6 hocque modo illatum dedecus ultus abit.
OBNOXIA INFIRMITAS. EMBLEMA CLXIX.
E_169 v.1 Pisciculos aurata rapit medio aequore sardas,
2 ni fugiant pavidae, summa marisque petant.
3 Ast ibi sunt mergis fulicisque voracibus esca.
4 Eheu intuta manens undique debilitas !
87
VEL POST MORTEM FORMIDOLOSI. EMBLEMA CLXX.
E_170 v.1 Cetera mutescent, coriumque silebit ovillum,
2 si confecta lupi tympana pelle sonent.
3 Hanc membrana ovium sic exhorrescit, ut hostem
4 exanimis quamvis non ferat exanimem.
5 Sic cute detracta Ziscas, in tympana versus,
6 Boemos potuit vincere Pontifices.
JUSTA VINDICTA. EMBLEMA CLXXI.
E_171 v.1 Dum residet Cyclops sinuosi in faucibus antri,
2 haec secum teneras concinit inter oves :
3 "Pascite vos herbas, sociis ego pascar Achivis,
4 postremumque Utin viscera nostra ferent."
5 Audiit haec Ithacus, Cyclopaque lumine cassum
6 reddidit. En poenas ut suus auctor habet.
88
JUSTA ULTIO. EMBLEMA CLXXII.
E_172 v.1 Raptabat volucres captum pede corvus in auras
2 Scorpion, audaci praemia parta gulae.
3 Ast ille infuso sensim per membra veneno,
4 raptorem in Stygias compulit cultor aquas.
5 O risu res digna ! Aliis qui fata parabat,
6 ipse perit, propriis succubuitque dolis.
PAREM DELINQUENTIS ET SUASORIS CULPAM ESSE. EMBLEMA CLXXXIII.
E_173 v.1 Praeconem lituo perflantem classica, victrix
2 captivum in taetro carcere turba tenet.
3 Queis ille excusat, quod nec sit strenuus armis,
4 ullius aut saevo laeserit ense latus.
5 Huic illi : "Quin ipse magis timidissime peccas,
6 qui clangore alios aeris in arma cies."
89
ALIUS PECAT, ALIUS PLECTITUR. EMBLEMA CLXXIV.
E_174 v.1 Arripit ut lapidem catulus morsuque fatigat,
2 nec percussori mutua damna facit.
3 Sic plerique sinunt veros elabier hostes,
4 et quos nulla gravat noxia, dente petunt.
INSANI GLADIUS. EMBLEMA CLXXV.
E_175 v.1 Saetigeri medius stabat gregis ensifer Ajax,
2 caede suum credens caedere Tantalidas.
3 Hostia sic tamquam sus succidanea poenas
4 pro Laertiade, pro caveaque dabat.
5 Nescit obesse suis furor hostibus : errat ab ictu,
6 consiliique impos in sua damna ruit.
90
PAX. EMBLEMA CLXXVI.
E_176 v.1 Turrigeris humeris, dentis quoque barrus eburni,
2 qui superare ferox Martia bella solet,
3 supposuit nunc colla jugo, stimulisque subactus,
4 Caesareos currus ad pia templa vehit.
5 Vel fera cognoscit concordes undique gentes,
6 projectisque armis munia pacis obit.
EX BELLO PAX. EMBLEMA CLXXVII.
E_177 v.1 En galea, intrepidus quam miles gesserat, et quae
2 saepius hostili sparsa cruore fuit :
3 parta pace apibus tenuis concessit in usum
4 alveoli, atque favos, grataque mella gerit.
5 Arma procul jaceant : fas sit tunc sumere bellum,
6 quando aliter pacis non potes arte frui.
91
EX PACE UBERTAS. EMBLEMA CLXXVIII.
E_178 v.1 Grandibus ex spicis tenues contexe corollas,
2 quas circum alterno palmite vitis eat.
3 His comptae Alcyones tranquilli in marmoris unda
4 nidificant, pullos involucresque fovent.
5 Laetus erit Cereri, Baccho quoque fertilis annus,
6 aequorei si rex alitis instar erit.
DOCTOS DOCTIS OBLOQUI NEFAS ESSE. EMBLEMA CLXXIX.
E_179 v.1 Quid rapis, heu Progne, vocalem saeva cicadam
2 pignoribusque tuis fercula dira paras ?
3 Stridula stridentem, vernam verna, hospita laedis
4 hospitam, et aligeram penniger ales avem ?
5 Ergo abice hanc praedam : nam musica pectora summum est
6 alterum ab alterius dente perire nefas.
92
ELOQUENTIA FORTITUDINE PRAESTANTIOR. EMBLEMA CLXXX.
E_180 v.1 Arcum laeva tenet, rigida fert dextera clavam,
2 contegit et Nemees corpora nuda leo.
3 Herculis haec igitur facies ? Non convenit illud
4 quod vetus, et senio tempora cana gerit.
5 Quid quod lingua illi levibus trajecta catenis,
6 queis fissa faciles allicit aure viros ?
7 Anne quod Alciden lingua non robore Galli
8 praestantem populis jura dedisse ferunt ?
9 Cedunt arma togae, et quamvis durissima corda
10 eloquio pollens ad sua vota trahit.
FACUNDIA DIFFICILIS. EMBLEMA CLXXXI.
E_181 v.1 Antidotum Aaeae medicata in pocula Circes
2 Mercurium hoc Ithaco fama dedisse fuit.
3 Moly vocant : id vix radice evellitur atra,
4 purpureus sed flos, lactis et instar habet.
5 Eloquii candor facundiaque allicit omnes ;
6 sed multi res est tanta laboris opus.
93
ANTIQUISSIMA QUAEQUE COMMENTITIA. EMBLEMA CLXXXII.
E_182 v.1 Pallenaee senex, cui forma est histrica, Proteu,
2 qui modo membra viri fers, modo membra ferae,
3 dic, age, quae species ratio te vertit in omnes,
4 nulla sit ut vario certa figura tibi ?
5 Signa vetustatis, primaevi et praefero saecli,
6 de quo quisque suo somniat arbitrio.
INSIGNIA POETARUM. EMBLEMA CLXXXIII.
E_183 v.1 Gentiles clipeos sunt qui in Jovis alite gestant,
2 sunt quibus aut serpens, aut leo, signa ferunt.
3 Dira sed haec vatum fugiant animalia ceras,
4 doctaque sustineat stemmata pulcher Olor.
5 Hic Phoebo sacer, et nostrae regionis alumnus ;
6 rex, olim, veteres servat adhuc titulos.
94
MUSICAM DIIS CURAE ESSE. EMBLEMA CLXXXIV.
E_184 v.1 Locrensis posuit tibi, Delphice Phoebe, cicadam
2 Eunomus hanc, palmae signa decora suae.
3 Certabat plectro Spartyn commissus in hostem,
4 et percussa sonum pollice fila dabant.
5 Trita fides rauco coepit cum stridere bombo,
6 legitimum harmonias et vitiare melos :
7 tum citharae argutans suavis sese intulit ales,
8 quae fractam impleret voce cicada fidem :
9 quaeque allecta, soni ad legem descendit ab altis
10 saltibus, ut nobis garrula ferret opem.
11 Ergo tuae ut firmus stet honos, o sancte, cicadae,
12 pro cithara hic fidicen aeneus ipsa sedet.
LITTERA OCCIDIT, SPIRITUS VIVIFICAT. EMBLEMA CLXXXV.
E_185 v.1 Vipereos Cadmus dentes ut credidit arvis,
2 sevit et Aonio semina dira solo :
95
3 Terrigenum clipeata cohors exorta virorum est,
4 hostili inter se qui cedidere manu.
5 Evasere quibus monitu Tritonidos armis
6 abjectis data pax, dextraque juncta fuit.
7 Primus Agenorides elementa, notasque magistris
8 tradidit, iis suavem junxit et harmoniam.
9 Quorum discipulos contraria plurima vexant,
10 non nisi Palladia quae dirimuntur ope.
DICTA SEPTEM SAPIENTIUM. EMBLEMA CLXXXVI.
E_186 v.1 Haec habeas, septem Sapientum effingere dicta,
2 atque ea picturis qui celebrare velis.
3 Optimus in rebus modus est, Cleobulus ut inquit :
4 hoc trutinae examen, sive libella docet.
5 Noscere se Chilon Spartanus quemque jubebat :
6 hoc speculum in manibus, vitraque sumpta dabunt.
7 Quod Periander ait : "Frena adde, Corinthius, irae :
8 pulegium admotum naribus efficiet."
9 Pittacus at : "Ne quid, dixit, nimis". Haec eadem aiunt,
10 contracto qui git ore liquefaciunt.
11 Respexisse Solon finem jubet. Ultimus agris
12 terminus haud magno cesserit ipse Jovi.
13 Heu quam vera Bias ! Est copia magna malorum ;
14 musimoni insideat effice Sardus eques.
15 "Ne praes esto, Thales dixit ; sic illita visco
16 in laqueos sociam parra meropsque trahit."
96
SUBMOVENDAM IGNORANTIAM. EMBLEMA CLXXXVII.
E_187 v.1 Quod monstrum id ? Sphinx est. Cur candida virginis ora,
2 et volucrum pennas, crura leonis habet ?
3 Hanc faciem assumpsit rerum ignorantia : tanti
4 scilicet est triplex causa, et origo mali.
5 Sunt quos ingenium leve, sunt quos blanda voluptas,
6 sunt et quos faciunt corda superba rudes.
7 At quibus est notum, quid Delphica littera possit,
8 praecipitis monstri guttura dira secant.
9 Namque vir ipse, bipesque, tripesque, et quadrupes idem est,
10 primaque prudentis laurea, nosse virum.
MENTEM, NON FORMA, PLUS POLLERE. EMBLEMA CLXXXVIII.
E_188 v.1 Ingressa vulpes in Choragi pergulam,
2 fabre expolitum invenit humanum caput.
3 Sic eleganter fabricatum, ut spiritus
4 solum deesset, ceteris vivisceret.
5 Id illa, cum sumpsisset in manus, ait :
6 "O quale caput est ! Sed cerebrum non habet."
97
DIVES INDOCTUS. EMBLEMA CLXXXIX.
E_189 v.1 Tranat aquas residens pretioso in vellere Phryxus,
2 et flavam impavidus per mare scandit ovem.
3 Etquid id est ? Vir sensu hebeti, sed divite gaza,
4 conjugis aut servi quem regit arbitrium.
IN FIDEM UXORIAM. EMBLEMA CXC.
E_190 v.1 Ecce puella, viro quae dextra jungitur. Ecce
2 ut sedet, ut catulus lusitat ante pedes !
3 Haec fidei est species : Veneris quam si educat ardor,
4 malorum in laeva non male ramus erit.
5 Poma etenim Veneris sunt. Sic Scheneida vicit
6 Hippomenes, petiit sic Galatea virum.
98
REVERENTIAM IN MATRIMONIO REQUIRI. EMBLEMA CXCI.
E_191 v.1 Cum furit in Venerem, pelagi se in litore sistit
2 vipera, et ab stomacho dira venena vomit ;
3 muraenamque ciens, ingentia sibila tollit,
4 at simul amplexus appetit illa viri.
5 Maxima debetur thalamo reverentia : conjux
6 alternum debet conjugi et obsequium.
IN FAECUNDITATEM SIBI IPSI DAMNOSAM. EMBLEMA CXCII.
E_192 v.1 Ludibrium pueris lapides jacientibus, hoc me
2 in trivio posuit rustica cura nucem.
3 Quae laceris ramis, perstrictoque ardua libro,
4 certatim fundis per latus omne petor.
5 Quid sterili posset cottingere turpius ? Eheu,
6 infelix, fructus in mea damna fero !
99
AMOR FILIORUM. EMBLEMA CXCIII.
E_193 v.1 Ante diem vernam boreali cana palumbes
2 frigore nidificat, praecoqua et ova fovet ;
3 mollius et pulli ut jaceant, sibi vellicat alas,
4 queis nuda hiberno deficit ipsa gelu.
5 Ecquid Colchi pudet, vel te, Progne improba, mortem
6 cum volucris propriae prolis amore subit ?
PIETAS FILIORUM IN PARENTES. EMBLEMA CXCIV.
E_194 v.1 Per medios hostes patriae cum ferret ab igne
2 Aeneas humeris dulce parentis onus :
3 "Parcite, dicebat : vobis sene adorea rapto
4 nulla erit, erepto sed patre summa mihi."
100
MULIERIS FAMAM, NON FORMAM, VULGATAM ESSE OPORTERE. EMBLEMA CXCV.
E_195 v.1 Alma Venus, quaenam haec facies ? Quid denotat illa
2 testudo, molli quam pede Diva premis ?
3 Me sic effinxit Phidias, sexumque referri
4 femineum nostra jussit ab effigie :
5 quodque manere domi, et tacitas decet esse puellas,
6 supposuit pedibus talia signa meis.
IN PUDORIS STATUA. EMBLEMA CXCVI.
E_196 v.1 Penelope desponsa sequi cupiebat Ulyssem,
2 ni secum Icarius mallet habere pater.
3 Ille Ithacam, hic offert Sparten. Manet anxia virgo.
4 Hinc pater, inde viri mutuus urget amor.
5 Ergo sedens velat vultus, obnubit ocellos.
6 Ista verecundi signa pudoris erant.
7 Queis sibi praelatum Icarium cognovit Ulyssem,
8 hocque Pudori aram schemate constituit.
101
NUPTA CONTAGIOSO. EMBLEMA CXCVII.
E_197 v.1 - Dii meliora piis, Mezenti, cur age sic me
2 compellas ? - Emptus quod tibi dote gener ;
3 - Gallica, quem scabies, dira et mentagra perurit :
4 hoc est quidnam aliud, dic mihi, saeve pater,
5 corpora corporibus quam jungere mortua vivis,
6 efferaque Etrusci facta novare ducis ?
CUPRESSUS. EMBLEMA CXCVIII.
E_198 v.1 Indicat effigies metae, nomenque cupressi
2 tractandos parili condicione suos.
ALIUD.
1 Funesta est arbor, procerum monumenta Cupressus,
2 quale apium plebis, comere fronde solet.
102
ALIUD.
1 Pulchra coma est, pulchro digestaeque ordine frondes ;
2 sed fructus nullos haec coma pulchra gerit.
QUERCUS. EMBLEMA CXCIX.
E_199 v.1 Grata Jovi est quercus, qui nos servatque fovetque
2 servanti civem querna corona datur.
ALIUD.
1 Glande aluit veteres, sola nunc proficit umbra :
2 sic quoque sic arbos officiosa Jovis.
SALIX. EMBLEMA CC.
E_200 v.1 Quod frugisperdam salicem vocitaris Homerum,
2 clitoriis homines moribus adsimilat.
103
ABIES. EMBLEMA CCI.
E_201 v.1 Apta fretis abies in montibus editur altis :
2 est et in adversis maxima commoditas.
PICEA. EMBLEMA CCII.
E_202 v.1 At picea emittat nullos quod stirpe stolones,
2 illius est index, qui sine prole perit.
104
COTONEA. EMBLEMA CCIII.
E_203 v.1 Poma novis tribui debere Cydonea nuptis
2 dicitur antiquus constituisse Solon.
3 Grata ori et stomacho cum sint, ut et halitus illis
4 sit suavis, blandus manet et ore lepos.
HEDERA. EMBLEMA CCIV.
E_204 v.1 Haudquaquam arescens hedera esr arbuscula, Cisso
2 quae puero Bacchum dona dedisse ferunt ;
3 errabunda, procax, auratis fulva corymbis,
4 exterius viridis, cetera pallor habet.
5 Hinc aptis vates cingunt sua tempora sertis :
6 pallescunt studiis, laus diuturna viret.
105
ILEX. EMBLEMA CCV.
E_205 v.1 Duritie nimia quod sese rumperet ilex,
2 symbola civilis seditionis habet.
MALUS MEDICA. EMBLAMA CCVI.
E_206 v.1 Aurea sunt Veneris poma haec : jucundus amaror
2 indicat, est graecis sic "glykypikros" amor.
106
BUXUS. EMBLEMA CCVII.
E_207 v.1 Perpetuo viridis, crispoque cacumine buxus,
2 unde est disparibus fistula facta modis,
3 deliciis apta est teneris et amantibus arbor :
4 pallor inest illi, pallet et omnis amans.
AMYGDALUS. EMBLEMA CCVIII.
E_208 v.1 Cum properans foliis praemittis, amygdale, flores ?
2 Odi pupillos praecocis ingenii.
107
MORUS. EMBLEMA CCIX.
E_209 v.1 Serior ad morus numquam nisi frigore lapso
2 germinat : et sapiens nomina falsa gerit.
LAURUS. EMBLEMA CCX.
E_210 v.1 Praescia venturi laurus, fert signa salutis ;
2 subdita pulvillo somnia vera facit.
ALIUD.
1 Debetur Carlo superatis laurea Poenis :
2 victrices ornent talia serta comas.
108
POPULUS ALBA. EMBLEMA CCXI.
E_211 v.1 Herculeos crines bicolor quod populus ornet,
2 temporis alternat noxque diesque vices.
