Analiza UniaEuropejskauniaeuropejska.org/wp-content/uploads/2011/07/analiza_czerwiec... · urzędnika UE jest pojęcie „funkcjonariusz wspólnotowy”. Uzupełniając definicję

Analiza UniaEuropejska.org Nr 5 (6) 2011

Podobieństwa i różnice w zakresie obowiązków urzędnika

wspólnotowego i urzędnika służby cywilnej w Polsce.

Analiza porównawcza

Marta Karapuda

2 Analiza UniaEuropejska.org

1. Wprowadzenie

Struktura administracji publicznej ulega ciągłym przeobrażeniom. Wiąże się to między

innymi z procesem przemian instytucjonalnych - nowymi zadaniami i rolą urzędów, ze

zwiększeniem ich liczby oraz wzrostem ich znaczenia. Ich efektywność i wiarygodność

wzmacnia zaufanie do jednostki, w imieniu której działają. Tak więc, na skuteczność i

pozytywny wizerunek administracji znaczący wpływ mają zatrudnieni w jej strukturach

pracownicy. Dlatego ważne jest, by kierowali się oni określonymi zasadami i przestrzegali w

swojej zawodowej praktyce zapisów stosownych aktów prawnych. Dotyczy to postawy

zarówno urzędników służby cywilnej w Polsce, jak i funkcjonariuszy wspólnotowych.

Najważniejszymi dokumentami regulującymi kwestie związane z pracą urzędników

wspólnotowych jest rozporządzenie Rady nr 259/68 z 29 lutego 1968 r., które od 1990 r.

posiada nową nazwę: Statut funkcjonariuszy Wspólnot Europejskich. Inna stosowana

nazwa obowiązującego do chwili obecnej dokumentu to Statut Urzędnika, (Staff Regulations

of Officials of the European Communities. Conditions of employment of other servants of the

European Communities). Stanowi on podstawowy akt prawny regulujący kwestie związane z

rekrutacją i zatrudnieniem urzędników wspólnotowych, problematykę socjalną i

odpowiedzialność dyscyplinarną, precyzuje także zasady ich awansu i kariery,

wynagrodzenia, zwolnień i przejścia na emeryturę. Najbardziej interesujące na potrzeby tej

pracy zapisy dotyczące praw i obowiązków urzędników wspólnotowych znajdują się w II

tytule Statutu (art. 11 – 26). Drugim istotnym dokumentem, który zawiera odwołanie do

aktywności urzędników wspólnotowych, jest Europejski kodeks dobrej administracji

(Europejski kodeks dobrej praktyki administracyjnej)1 opracowany przez ówczesnego

Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich Jacoba Sodermana, następnie przyjęty przez

Parlament Europejski w dniu 6 września 2001 r. Wprowadza on szereg zasad jakimi powinni

kierować się urzędnicy wspólnotowi. Powinności funkcjonariuszy wspólnotowych zawarte są

również w regulaminach wewnętrznych instytucji UE. Ogólne zapisy na temat pracy

urzędników wspólnotowych odnaleźć można także w prawie pierwotnym UE.

Główne akty prawne regulujące zakres działalności urzędników służby cywilnej w Polsce to

ustawa o służbie cywilnej z 21 listopada 2008 r. (Dz. U. Nr 227 poz. 1505), szczególnie jej

1Zob. Europejski kodeks dobrej administracji z 6 września 2001 r., (źródło:

http://dsc.kprm.gov.pl/archiwum_usc/akty_prawne/Europejski_Kodeks_Dobrej_Administracji.pdf, maj 2011).


rozdział VI (art. 76 - 84) mówiący o obowiązkach członka korpusu służby cywilnej oraz

rozdział VII (art. 85 - 105) dotyczący uprawnień członka korpusu służby cywilnej a także

Zarządzenie nr 114 Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 października 2002 r. w sprawie

ustanowienia Kodeksu Etyki Służby Cywilnej (Monitor Polski z 2002 r. Nr 46 poz. 683).

Jak głosi definicja, urzędnikiem Unii Europejskiej jest „osoba, która w jednej z instytucji

unijnych wykonuje stałą pracę i została nominowana do jej wykonywania na podstawie

pisemnego aktu – umowy o pracę, wydanego przez tę instytucję”2. Innym określeniem

urzędnika UE jest pojęcie „funkcjonariusz wspólnotowy”. Uzupełniając definicję „urzędnika

wspólnotowego”, należy dodać, iż do instytucji, w których znajdują zatrudnienie w/w

urzędnicy zaliczyć można najważniejsze organy Unii Europejskiej: Radę Unii Europejskiej,

Komisję Europejską, Parlament Europejski, Europejski Trybunał Sprawiedliwości a także

Komitet Społeczno-Ekonomiczny, Komitet Regionów, Trybunał Obrachunkowy, Urząd

Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, Urząd Europejskiego Inspektora Ochrony

Danych Osobowych. Urzędnicy wspólnotowi pracują również w delegacjach Komisji

Europejskiej w państwach trzecich, w licznych agencjach UE3 a także w sektorze

zajmującym się zagadnieniami finansowymi: Europejskim Banku Centralnym, Europejskim

Banku Inwestycyjnym, jak też w Komitecie Gospodarczym i Finansowym, który doradza

Komisji Europejskiej.

2 M. Małecki M., K. Tomaszewski, Status urzędnika Unii Europejskiej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa

2005, s. 15. 3 Agencje zajmujące się poszczególnymi obszarami polityki UE: Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji

Energetyki (ACER), Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Centrum Tłumaczeń dla Organów Unii

Europejskiej, Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy, Europejska Agencja Bezpieczeństwa

Lotniczego, Europejska Agencja Chemikaliów, Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa na Morzu, Europejska

Agencja ds. Bezpieczeństwa Sieci i Informacji, Europejska Agencja ds. Leków, Europejska Agencja Kolejowa –

bezpieczeństwo i interoperacyjność systemów kolejowych w Europie, Europejska Agencja Środowiska,

Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich

(FRONTEX), Europejska Fundacja Kształcenia, Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i

Pracy, Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, Europejskie Centrum Monitorowania

Narkotyków i Narkomanii, Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego, Europejski Instytut ds.

Równości Kobiet i Mężczyzn, Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, Organ Nadzoru Europejskiego

GNSS, Urząd ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (Znaki Towarowe i Wzory), Wspólnotowa Agencja

Kontroli Rybołówstwa, Wspólnotowy Urząd Ochrony Odmian Roślin. Agencje ds. wspólnej polityki

bezpieczeństwa i obrony: Centrum Satelitarne Unii Europejskiej, Europejska Agencja Obrony oraz Instytut Unii

Europejskiej Studiów nad Bezpieczeństwem. Agencje ds. współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych:

Europejskie Kolegium Policyjne, Europejski Urząd Policji oraz Zespół ds. Współpracy Sądowej w Unii

Europejskiej (EUROJUST). Agencje wykonawcze: Agencja Wykonawcza ds. Badań Naukowych, Agencja

Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego, Agencja Wykonawcza ds. Konkurencyjności,

Agencja Wykonawcza ds. Transeuropejskiej Sieci Transportowej, Agencja Wykonawcza ds. Zdrowia i

Konsumentów oraz Agencja Wykonawcza Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. Innymi agencjami są

Europejski Instytut Technologiczny oraz agencje Euratom.


Podobnie, w Polsce funkcjonuje aparat administracyjny, w którym również wyróżnić można

kategorię urzędników – członków służby cywilnej. Oczywistym jest, iż administracja

krajowa posiada specyficzne cechy odróżniające ją od cech wspólnotowej struktury

urzędniczej. „W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie

neutralnego wykonywania zadań państwa ustanawia się służbę cywilną oraz określa zasady

dostępu do tej służby, zasady jej organizacji, funkcjonowania i rozwoju”4. Głównym

zadaniem urzędników służby cywilnej jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania

administracji państwowej. Zwraca się uwagę, iż przynależność do służby cywilnej to sprawa

prestiżowa i wyróżnienie dla osób znajdujących się w jej szeregach5. Zwierzchnikiem

korpusu służby cywilnej jest Prezes Rady Ministrów (art. 153 Konstytucji RP). W skład

korpusu służby cywilnej wchodzą urzędnicy szczebla centralnego (Kancelaria Prezesa Rady

Ministrów, ministerstwa, urzędy centralne, urzędy wojewódzkie, Biuro Nasiennictwa

Leśnego, Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów

Biobójczych) oraz pracownicy administracji rządowej w terenie (na przykład: wojewódzkie i

powiatowe inspektoraty weterynarii, inspektoraty nadzoru budowlanego, komendy policji,

komendy państwowej straży pożarnej, kuratoria oświaty, urzędy i izby skarbowe, urzędy

kontroli skarbowej, urzędy statystyczne, wojskowe komendy uzupełnień, urzędy górnicze,

Inspekcja Handlowa)6. Członkami służby cywilnej nie są jednak osoby zatrudnione w

jednostkach samorządu terytorialnego. Korpus służby cywilnej dzieli się na pracowników

służby cywilnej oraz mianowanych przez Prezesa Rady Ministrów urzędników służby

cywilnej.

Do najistotniejszych elementów dotyczących aktywności urzędników wspólnotowych jak i

urzędników służby cywilnej w Polsce należą nałożone na nich obowiązki, które określają

zbiór nakazów, sugestii i rad odnośnie ich postępowania w relacjach służbowych, sposobu

podejmowania decyzji czy kontaktów z obywatelami – interesantami.

Przedmiotem niniejszego opracowania będzie analiza powinności urzędników służby

cywilnej w Polsce jak i funkcjonariuszy wspólnotowych ze szczególnym uwzględnieniem

podobieństw i różnic w tej materii.

4Ustawa o służbie cywilnej z 21 listopada 2008 r., art. 1, (źródło: http://www.dsc.kprm.gov.pl/userfiles/

Ustawa_SC.pdf, maj 2011). 5Zob. Serwis Służby Cywilnej, (źródło: http://www.dsc.kprm.gov.pl/strona.php?id=20, maj 2011).

6Zob. Ustawa o służbie cywilnej z 21 listopada 2008 r., art. 2, Serwis Służby Cywilnej, (źródło:

http://www.dsc.kprm.gov.pl/strona.php?id=124&id2=20, maj 2011).

http://www.dsc.kprm.gov.pl/strona.php?id=20

http://www.dsc.kprm.gov.pl/strona.php?id=124&id2=20


2. Obowiązki urzędnika wspólnotowego oraz obowiązki urzędnika służby cywilnej w

Polsce: PODOBIEŃSTWA

Analizując zakres powinności urzędników wspólnotowych i urzędników służby cywilnej w

Polsce, zauważyć można szereg podobieństw w tym względzie. Jednym ze wspólnych dla obu

kategorii urzędników obowiązków jest nakaz przestrzegania zbioru wyróżnionych zasad. W

obydwu przypadkach zwraca się uwagę na takie elementy jak: niezależność, uczciwość,

rzetelność. Według ustawy o służbie cywilnej, najważniejszymi obowiązkami urzędnika jest:

przestrzegać Konstytucji RP i innych przepisów prawa, rzetelne, bezstronne, sprawne i

terminowe wykonywanie powierzonych zadań; ochrona interesów państwa oraz praw

człowieka i obywatela; racjonalne gospodarowanie środkami publicznymi; dochować

tajemnicy ustawowo chronionej, rozwijanie wiedzy zawodowej; godne zachowywanie się w

służbie oraz poza nią7. Natomiast Kodeks etyki służby cywilnej zwraca uwagę na następujące

zasady: praworządność, przedkładanie dobra publicznego nad interesy własne, sumienność,

dążenie do jak najlepszych efektów swojej pracy, rozwaga, racjonalność w gospodarowaniu

majątkiem i środkami publicznymi, lojalność wobec urzędu i wobec zwierzchników. Te same

obowiązki posiadają funkcjonariusze wspólnotowi. Według Statutu funkcjonariuszy

Wspólnot Europejskich8, urzędnik wspólnotowy zawsze powinien zachowywać bezstronność.

Jego postawa powinna charakteryzować się niezależnością od wszelkich nacisków i sugestii

ze strony innych instytucji, przedstawicieli rządów, organizacji i wszelkich osób spoza

instytucji, w której jest on zatrudniony. Ponadto, urzędnik wspólnotowy nie może bez zgody

przełożonych przyjmować żadnych honorów, odznaczeń, korzyści ani prezentów. Nie może

też podczas wykonywania swoich obowiązków brać udziału w działaniach, w których w

jakikolwiek sposób, pośrednio lub bezpośrednio, miałby osobisty interes godzący w jego

niezależność. Urzędnik wspólnotowy powinien również powstrzymać się od wszelkich

czynności i zachowań, które w jakikolwiek sposób mogłaby prowadzić do ugodzenia w

powagę i prestiż zajmowanego stanowiska9. Podobnie w Europejskim kodeksie dobrej

administracji podkreślono takie zasady jak: bezstronność, obiektywność, niezależność a także

uczciwość, uprzejmość i rozsądek. Dodatkowo, stwierdzono, iż na postępowanie urzędników

nie będzie miał wpływu interes osobisty, rodzinny lub narodowy, ani też presja polityczna.

7Ustawa o służbie cywilnej z 21 listopada 2008 r., art. 76.

8Zob. Staff Regulations of Officials of the European Communities. Conditions of employment of other servants of

the European Communities (Statut funkcjonariuszy Wspólnot Europejskich), art. 11 - 11a, (źródło:

http://ec.europa.eu/civil_service/docs/toc100_en.pdf, maj 2011). 9 Tamże, art. 12.


Oprócz tego, urzędnik nie będzie brał udziału w podejmowaniu decyzji, w której on bądź

bliski członek jego rodziny miałby interes finansowy. Podobne obowiązki sformułowano w

kolejnych akapitach tegoż kodeksu: „urzędnik działa zgodnie z zasadą praworządności,

stosuje zasady i procedury zapisane w prawnych przepisach Wspólnot”10

. Dodatkowo

zobowiązany jest on zwracać szczególną uwagę by „decyzje dotyczące praw i interesów

jednostek posiadały podstawę prawną, a ich treść była zgodna z obowiązującymi przepisami

prawnymi”11

. Ustawodawstwo polskie również uwypukla konieczność szczególnej

niezależności i bezstronności, jaką musi wykazywać się urzędnik służby cywilnej. Według

ustawy o służbie cywilnej12: członek korpusu służby cywilnej przy wykonywaniu

obowiązków służbowych nie może kierować się interesem jednostkowym lub grupowym, nie

wolno mu publicznie manifestować własnych poglądów politycznych, nie może brać on

udziału w strajku lub akcji protestacyjnej zakłócającej normalne funkcjonowanie urzędu.

Ponadto, nie może on łączyć pracy w służbie cywilnej z mandatem radnego, nie ma on prawa

tworzenia partii politycznych ani uczestniczenia w nich, nie może też pełnić funkcji w

związkach zawodowych. Innym z nałożonych obowiązków jest zakaz występowania w

służbie publicznej stosunku podległości służbowej między małżonkami oraz osobami

pozostającymi ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia włącznie lub

powinowactwa pierwszego stopnia oraz w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli.

Kolejny nakaz dotyczy dodatkowej działalności. Urzędnik wspólnotowy, który chce podjąć

jakąkolwiek aktywność poza miejscem pracy (płatną lub wykonywaną bez wynagrodzenia)

musi uzyskać na to pozwolenie zwierzchników. Urzędnik jest ponadto zobowiązany do

zgłoszenia przełożonym wszelkich zmian dotyczących podjętej przez niego dodatkowej

działalności poza instytucją zatrudniającą13. Oprócz tego, jeśli małżonek urzędnika

wspólnotowego wykonuje pracę płatną, urzędnik ten jest zobowiązany poinformować o tym

fakcie przełożonych. Jeśli natura tego zatrudnienia jest sprzeczna z jego obowiązkami i nie

jest on w stanie zobowiązać się do zakończenia tej aktywności w określonym czasie,

przełożeni decydują czy osoba taka może nadal pełnić powierzony jej urząd. Dodatkowo, w

przypadku wybrania urzędnika wspólnotowego na jakikolwiek urząd publiczny, jego

obowiązki jako urzędnika wspólnotowego na czas pełnienia w/w funkcji zostają zawieszone.

Nakazy dotyczące nieprzyjmowania jakichkolwiek korzyści oraz bezwzględny obowiązek

10

Europejski kodeks dobrej administracji..., art. 4. 11

Tamże. 12

Ustawa o służbie cywilnej z 21 listopada 2008 r., art. 78. 13

Staff Regulations of Officials of the European Communities..., art. 12 b.


bezstronności obowiązuje urzędnika także po zakończeniu przez niego pełnienia funkcji w

instytucjach UE.

Fakt pełnienia służby w instytucjach unijnych może mieć istotny wpływ także na dalszy

przebieg kariery zawodowej funkcjonariusza europejskiego włącznie z zakazem podjęcia

pracy jeśli kolidowałaby z wykonywanymi wcześniej zadaniami urzędnika wspólnotowego,

który po skończeniu (zawieszeniu) służby w instytucji wspólnotowej zobowiązany jest do

zachowania powściągliwości odnośnie akceptacji pewnych stanowisk i korzyści. W okresie

do 2 lat po opuszczeniu zajmowanego stanowiska, jest on zobligowany do poinformowania

instytucji wspólnotowej o podejmowanych przez niego działaniach płatnych bądź też

wykonywanych nieodpłatnie. Jeśli nowa praca, którą urzędnik zamierza wykonywać,

związana jest z obowiązkami urzędniczymi wykonywanymi w okresie ostatnich 3 lat służby

urzędniczej i mogłaby stanowić konflikt interesów, przełożeni podejmują stosowne działania

zmierzające do rozwiązania zaistniałego problemu (mogą zabronić podjęcia nowego

zatrudnienia lub też zezwolić na jego wykonywanie). W tym miejscu należy podkreślić, iż w

odniesieniu do urzędników służby cywilnej w Polsce zasada niezależności również została

sformułowana jednak wydaje się, że jej zakres jest dużo węższy. Urzędnik służby cywilnej

musi zaakceptować „ograniczenia możliwości podjęcia przyszłej pracy u osób, których

sprawy były lub są prowadzone przez zatrudniający go urząd”14

. Dodatkowo, nie może on

podejmować zajęć zarobkowych bez pisemnej zgody dyrektora generalnego urzędu. Jednym z

obowiązujących nakazów według ustawy o służbie cywilnej jest zakaz podejmowania przez

urzędnika dodatkowego zatrudnienia bez pisemnej zgody dyrektora generalnego urzędu oraz

obowiązek powstrzymania się od wykonywania czynności lub zajęć sprzecznych z

obowiązkami wynikającymi z ustawy lub podważających zaufanie do służby cywilnej. O

konieczności bezwzględnego zachowania bezstronności jest również mowa w art. 4 Kodeksu

etyki służby cywilnej. j Niemniej jednak surowość tego nakazu wydaje się być nieco mniejsza

niż odpowiednie zapisy dotyczące funkcjonariuszy wspólnotowych. Pomimo tego jednak,

należy podkreślić, iż powyżej opisane obowiązki zarówno funkcjonariuszy europejskich jak i

urzędników służby cywilnej w Polsce są podobne. Zwracają one uwagę na konieczność

zachowania przez urzędników niezależności, bezstronności, fachowości, kierowania się w

wypełnianiu obowiązków służbowych wyłącznie kryteriami merytorycznymi a także nakazują

godne postępowanie na służbie i poza nią.

14

Zarządzenie nr 114 Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 października 2002 r. w sprawie ustanowienia Kodeksu

Etyki Służby Cywilnej, art. 4, (źródło: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WMP20020460683, maj 2011).


Kolejnym wspólnym dla obu kategorii urzędników obowiązkiem jest konieczność

nieustannego podnoszenia kwalifikacji i obowiązek udziału w szkoleniach. W odniesieniu do

urzędników służby cywilnej mówi o tym rozdział VIII ustawy o służbie cywilnej z 21

listopada 2008 r. Według tej ustawy, dyrektor generalny urzędu ustala, odrębnie dla każdego

urzędnika służby cywilnej zatrudnionego w kierowanym przez niego urzędzie, indywidualny

program rozwoju zawodowego, stanowiący podstawę do kierowania urzędnika na szkolenia.

Ponadto, stwierdza się, iż uczestnictwo członka korpusu służby cywilnej w szkoleniach

przewidzianych dla służby cywilnej jest traktowane na równi z wykonywaniem przez niego

obowiązków służbowych15

. Oprócz tego, o nakazie tym wspomina Kodeks etyki służby

cywilnej16

, według którego członek korpusu służby cywilnej dba o rozwój własnych

kompetencji oraz o merytoryczne przygotowanie do pełnienia powierzonych zadań, poszerza

wiedzę zawodową i znajomość aktów prawnych, niezbędnych we właściwym wykonywaniu

obowiązków. Wymóg ten ma sprawić, iż kompetencje urzędników będą adekwatne do

aktualnego stanu wiedzy, zmieniających się przepisów prawa, ciągłego rozwoju techniki i

nauki. Podobne obowiązki dotyczą funkcjonariuszy wspólnotowych, jednak w tym wypadku

brak jest konkretnych, ściśle określonych zapisów. Mimo tego nie ulega wątpliwości, iż

konieczność ustawicznego kształcenia i poszerzania własnych kompetencji stanowi istotny

element pracy urzędników Unii Europejskiej.

Do innego obowiązku nałożonego zarówno na urzędników wspólnotowych jak i na członków

służby cywilnej w Polsce należy przestrzegania tajemnicy służbowej. Według Statutu

funkcjonariuszy UE, urzędnik wspólnotowy powstrzymuje się od jakiegokolwiek

nieuprawnionego ujawnienia informacji otrzymanej w toku pełnienia własnych obowiązków

(chyba, że informacja ta została ujawniona publicznie i jest ogólnie dostępna). Ponadto, bez

zgody stosownych władz urzędnik wspólnotowy nie może ujawniać żadnych informacji jakie

zdobył w ramach wykonywanych obowiązków. Urzędnik zobowiązany jest do uzyskania

pozwolenia na wyjawienie tajemnicy służbowej nawet wtedy gdy dotyczy to postępowania

sądowego. Gdy wyjawienie tajemnicy służbowej stanowiłoby naruszenie interesów

Wspólnoty, zgoda taka nie może być wydana. Za taką decyzję urzędnik nie ponosi żadnej

odpowiedzialności. Jednakże obowiązek uzyskania zgody na wyjawienie tajemnicy służbowej

nie obowiązuje urzędnika wspólnotowego w trakcie postępowania przed Europejskim

15


Zob. Zarządzenie nr 114 Prezesa Rady Ministrów..., art. 3.


Trybunałem Sprawiedliwości i Komisją Dyscyplinarną. Powyższej zasady należy

przestrzegać także po zakończeniu pełnienia służby. Z powinnością tą wiąże się również

obowiązek zaniechania przetwarzania danych osobowych osób trzecich do celów

bezprawnych oraz nakaz powstrzymania się od przekazywania wyżej wymienionych danych

osobom nieuprawnionym. W odniesieniu natomiast do urzędników w Polsce, ustawa o służbie

cywilnej do podstawowych obowiązków członków służby cywilnej zalicza nakaz

dochowywania tajemnicy ustawowo chronionej17. Jednakże, należy podkreślić, iż wobec

urzędników wspólnotowych obowiązek ten jest bardziej sprecyzowany a jego zakres jest

szerszy.

Następnym wspólnym obowiązkiem dla urzędników wspólnotowych i członków służby

cywilnej w Polsce jest konieczność przestrzegani zasady apolityczności. Zarówno urzędnik

służby cywilnej jak i funkcjonariusz wspólnotowy powinien być specjalistą, który nie

odwołuje się do politycznych, partyjnych koneksji. Wprawdzie zakaz przynależności do partii

politycznej nie został wyraźnie zapisany w dokumentach Unii Europejskiej jednak pomimo to

konieczność zachowania apolityczności przez urzędników wspólnotowych nie budzi

wątpliwości. Obowiązek ten można wywnioskować z ogólnych zapisów zamieszczonych w

Statucie funkcjonariuszy Wspólnot Europejskich18

. Zasada ta jest natomiast wyraźnie

sformułowana w odniesieniu do członków służby cywilnej w Polsce: „członkowi korpusu

służby cywilnej nie wolno publicznie manifestować poglądów politycznych”, ponadto „(...) nie

ma on prawa tworzenia partii politycznych ani uczestniczenia w nich”19

. Powyższy nakaz

wynika także z zapisów art. 5 Kodeksu etyki służby cywilnej.

Do obowiązków nałożonych zarówno na urzędników służby cywilnej w Polsce jak i na

urzędników wspólnotowych należy także wykonywanie poleceń służbowych przełożonych.

Zapis ten sformułowany jest w art. 48 ustawy o służbie cywilnej oraz w art. 21 i 21a Statutu

funkcjonariuszy Wspólnot Europejskich. Należy nadmienić, iż z tą powinnością wiąże się

zakaz wykonywania poleceń, które mogłyby prowadzić do naruszenia prawa. W takim

wypadku należy zaniechać wykonywania polecenia oraz powiadomić o zaistniałym fakcie

zwierzchników.

17


Małecki M., Tomaszewski K., Status urzędnika Unii Europejskiej..., s. 19-20. 19

Ustawa o służbie cywilnej z 21 listopada 2008 r., art. 78.


Przedstawione w tej części pracy obowiązki urzędników służby cywilnej w Polsce i

funkcjonariuszy wspólnotowych ukazują, iż występuje wiele nakazów jakich przestrzegać

muszą obydwie kategorie urzędników. Realizowanie tych powinności niezbędne jest do

właściwego funkcjonowania struktury urzędniczej zarówno w Polsce jak i w Unii

Europejskiej. Pomimo wielu różnic w charakterze polskiej i wspólnotowej administracji duża

część obowiązków jest taka sama. Wynika to z faktu stosowania, zarówno na płaszczyźnie

krajowej jak i europejskiej ogólnych, powszechnie używanych, sprawdzonych zasad i norm.

3. Obowiązki urzędnika wspólnotowego oraz obowiązki urzędnika służby cywilnej w

Polsce: RÓŻNICE

Pomimo występowania szeregu jednakowych obowiązków jakich przestrzegać w swojej

pracy muszą urzędnicy służby cywilnej w Polsce jak i funkcjonariusze wspólnotowi,

występuje także zbiór nakazów, który dotyczy jedynie jednej kategorii urzędników a nie

nakłada tychże zobowiązań na drugą grupę osób.

Na specyficzne cechy charakteru pracy urzędnika wspólnotowego zwraca uwagę Giancarlo

Vilella. Jednym z najważniejszych elementów odróżniających pracę urzędników

wspólnotowych od aktywności innych pracowników administracyjnych, jak na przykład

urzędników służby cywilnej w Polsce, jest ponadnarodowa rola urzędników wspólnotowych.

Funkcjonariusz europejski jest osobą, która pozostaje przede wszystkim na służbie ogólnego

interesu Unii Europejskiej20

. Jego najważniejszym zadaniem i obowiązkiem jest dbanie o

dobro i pomyślność wszelkich działań i inicjatyw wspólnotowych a także przestrzeganie

interesów instytucji Unii Europejskiej. Prymat interesu wspólnotowego nad interesem kraju

pochodzenia w działalności funkcjonariuszy UE jest wyraźnie widoczny. Osoba pracująca na

rzecz instytucji wspólnotowych nie może kierować się w swoim postępowaniu jakimikolwiek

sugestiami płynącymi z kraju jej pochodzenia ani żadnego innego kraju. Z chwilą rozpoczęcia

pracy zaczyna reprezentować i dbać wyłącznie o interesy całej Wspólnoty Europejskiej.

Wymagana jest od niej całkowita niezależność, bezstronność, profesjonalizm oraz wolność od

ulegania jakimkolwiek naciskom. Urzędnicy wspólnotowi muszą być „całkowicie niezawiśli i

20

Vilella G., Le fonctionnaire européen. Un essai d'introduction, Les Éditions du Boulevard, Strasbourg 2006, s.

16 - 17.


niezależni od władz zewnętrznych. Ponadto nie mogą otrzymywać żadnych instrukcji od władz

kraju pochodzenia”21

. Taka cecha odróżnia urzędników wspólnotowych od urzędników

służby cywilnej w Polsce, którzy zobowiązują się poprzez swoją pracę służyć

Rzeczypospolitej Polskiej oraz dbać o dobro jej obywateli. Ponadto, ustawa o służbie

cywilnej wymienia wśród najważniejszych obowiązków urzędnika, przestrzeganie

Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i innych przepisów prawa oraz ochronę interesów

państwa.

Cechą, która ukazuje różnice obowiązków funkcjonariusza wspólnotowego oraz urzędnika

służby cywilnej w Polsce jest także zbiór aktów normatywnych, jakich muszą oni

przestrzegać. Dla polskiego urzędnika jest to przede wszystkim Konstytucja Rzeczypospolitej

Polskiej oraz inne przepisy prawa krajowego, natomiast dla urzędnika wspólnotowego jest to

prawo Unii Europejskiej. Kolejną powinnością, która różnicuje zakres obowiązków urzędnika

służby cywilnej w Polsce od funkcjonariusza wspólnotowego jest konieczność złożenia

uroczystego ślubowania przez urzędnika służby cywilnej22

. Obowiązek taki nie jest zapisany

w Europejskim kodeksie dobrej administracji ani w Statucie funkcjonariuszy Wspólnot

Europejskich.

Obowiązkiem nałożonym na urzędników wspólnotowych, który nie dotyczy urzędników

służby cywilnej w Polsce jest konieczność poinformowania Urzędu Nominacyjnego o

zamiarze wydania lub już wydanej publikacji, której treść byłaby związana z pracą w

instytucji wspólnotowej. Jeśli władze zatrudniające urzędnika są w stanie wykazać, iż materia

publikacji może poważnie zaszkodzić interesowi Wspólnot, informują one o tym urzędnika w

formie pisemnej w okresie nie dłuższym niż 30 dni roboczych od chwili otrzymania

stosownej informacji od urzędnika. Jeśli w ustawowym okresie urzędnik nie otrzyma żadnego

pisma w tej sprawie, należy uznać, iż brak przeciwwskazań do publikacji23

.

Inną z powinności nałożonych na urzędników wspólnotowych, która nie dotyczy urzędników

służby cywilnej w Polsce, jest ta mówiąca, iż urzędnik wspólnotowy powinien zamieszkiwać

w miejscu zatrudnienia lub miejscu, który nie stanowi utrudnienia (np. ze względu na dystans

dzielący miejsce zamieszkania i miejsce zatrudnienia) w wykonywaniu obowiązków.

Urzędnik jest jednocześnie zobowiązany przekazać przełożonym własne dane adresowe oraz

21

Zob. Wojtaszczyk K. A., (red. nauk.), Encyklopedia Unii Europejskiej..., s. 139. 22


Zob. Staff Regulations of Officials of the European Communities..., art. 17 a.


niezwłocznie informować o wszelkich zmianach w tym względzie24. Zarówno w ustawie o

służbie cywilnej z 21 listopada 2008 r. jak i w Kodeksie etyki służby cywilnej nakaz nie

został sformułowany.

Do innych obowiązków urzędnika wspólnotowego należy zasada niedyskryminowania –

konieczność porównywalnego traktowania osób, które znalazły się w jednakowej sytuacji. W

okoliczności gdy występuje nierówne traktowanie interesantów, musi być ono

usprawiedliwione obiektywnymi, istotnymi właściwościami sprawy. Urzędnik wspólnotowy

winien też powstrzymać się od nierównego i nieusprawiedliwionego traktowania osób ze

względu na narodowość, płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy

genetyczne, język, religię (wyznanie), przekonania polityczne lub inne, przynależność do

mniejszości narodowej, posiadaną własność, urodzenie, inwalidztwo, wiek lub też preferencje

seksualne25. Ponadto, istotne obowiązki jakie nałożone są na funkcjonariuszy europejskich

dotyczą konieczności powstrzymania się przez nich od wszelkich form zachowań mających

znamiona prześladowania psychicznego lub molestowania seksualnego. Do istotnych

zobowiązań urzędnika wspólnotowego należy też kierowanie się zasadą współmierności,

która głosi, iż w procesie podejmowania decyzji należy podejmować działania współmierne

do obranego celu. Urzędnik w szczególności powinien unikać ograniczania praw obywateli,

nakładania na nich obciążeń jeśli środki te byłyby niewspółmierne do wyznaczonego celu26

.

Oprócz tego, urzędnik zobowiązany jest do wyważenia spraw osób prywatnych i ogólnego

interesu publicznego. Kolejnym obowiązkiem urzędnika wspólnotowego jest takie

postępowanie, aby nie doprowadzało ono do wystąpienia nadużycia uprawnień. Z

posiadanych praw bowiem urzędnik może korzystać jedynie dla osiągnięcia celów, dla

których zostały mu one nadane na mocy stosownych przepisów. Dodatkowo, urzędnik

powinien odstąpić od korzystania z kompetencji dla osiągnięcia celów, dla których brak

podstawy prawnej lub które nie mogą być uzasadnione interesem publicznym27

. Zasada

nienadużywania uprawnień w dokumentach obowiązujących urzędników europejskich jest

szczególnie podkreślana, czego nie zauważa się w ustawodawstwie polskim w odniesieniu do

członków służby cywilnej.

24

Tamże, art. 20. 25

Zob. Europejski kodeks dobrej administracji..., art. 5, ust. 1 – 3. 26

Zob. Europejski kodeks dobrej administracji..., art. 6, ust. 1. 27

Tamże, art. 7.


Specyfika pracy w międzynarodowym środowisku skupiającym obywateli wielu państw

posługujących się różnorodnymi językami to jedna z charakterystycznych cech pracy

urzędników wspólnotowych, która obca jest polskim urzędnikom służby cywilnej. Fakt ten

tworzy konieczność realizowania przez funkcjonariuszy wspólnotowych kolejnej powinności

- nakazu odpowiadania na pisma skierowane do instytucji wspólnotowej w języku w jakim

zostało ono sformułowane. Reguła ta dotyczy wszystkich urzędowych języków Unii

Europejskiej. Zasada ta odnosi się przede wszystkim osób fizycznych ale także (w miarę

możliwości) do osób prawnych, stowarzyszeń (organizacji pozarządowych) i podmiotów

gospodarczych. Pod tym względem urzędnicy służby cywilnej w Polsce mają mniej

skomplikowane zadanie ponieważ językiem w jakim zobowiązani są prowadzić

korespondencję jest jedynie język polski.

Do specyficznych obowiązków należy także spełnienie określonych kryteriów, jakie są

niezbędne by zostać urzędnikiem. Akces do służby cywilnej w Polsce możliwy jest dla osób,

które spełniają poniższe kryteria: posiadają polskie obywatelstwo, korzystają z pełni praw

publicznych, nie były karane za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,

posiadają kwalifikacje wymagane w służbie cywilnej oraz cieszą się nieposzlakowaną

opinią28

. Na nieco inne wymagania zwraca się uwagę w postępowaniu rekrutacyjnym

funkcjonariuszy wspólnotowych, podczas którego najistotniejszymi elementami są:

znajomość języków obcych, posiadanie dyplomu ukończenia studiów, obywatelstwo jednego

z państw członkowskich Unii Europejskiej, pełnia praw obywatelskich, spełnienie wszelkich

nałożonych przez prawo obowiązków jak na przykład uregulowany status do służby

wojskowej oraz odpowiednia kondycja fizyczna umożliwiająca odpowiednie wykonywanie

obowiązków29

.

Opisując zakres obowiązków funkcjonariuszy europejskich i urzędników służby cywilnej w

Polsce podkreślenia wymaga fakt, iż w odniesieniu do urzędników wspólnotowych

szczegółowo opisane są ich obowiązki dotyczące prowadzenia korespondencji służbowej.

Ponadto, urzędnik zobowiązany jest do respektowania i zagwarantowania poszczególnym

jednostkom prawa do obrony na każdym etapie procesu decyzyjnego oraz musi on zapewnić,

iż w sprawie każdego pisma lub zażalenia, jakie zostało skierowane do instytucji

wspólnotowej, decyzja zostanie podjęta niezwłocznie, w stosownym terminie i nie później niż

28

Zob. Ustawa o służbie cywilnej z 21 listopada 2008 r., art. 4. 29

Zob. Staff Regulations of Officials of the European Communities..., art. 28.


2 miesiące od daty wpłynięcia pisma lub zażalenia. Dodatkowo, Europejski kodeks dobrej

administracji stwierdza, iż każda decyzja wydana przez instytucję, która mogłaby mieć

negatywny wpływ na prawa bądź interesy pojedynczej osoby, musi zostać uzasadniona wraz

z podaniem istotnych faktów i podstawą prawną na jakiej ona się opiera. Urzędnik jest

zobligowany do odstąpienia od podejmowania decyzji w przypadku, gdyby opierała się ona

na niewystarczających lub niepewnych podstawach i gdyby nie zawierały indywidualnej

argumentacji. W sytuacji gdy nie ma możliwości podania szczegółowych powodów podjęcia

decyzji, urzędnik musi w późniejszym terminie przekazać indywidualne wyjaśnienia osobie,

która zwróci się z prośbą o to. W ustawie o służbie cywilnej w Polsce jak też w Kodeksie

etyki służby cywilnej brak tak konkretnych uregulowań, które precyzowałyby sposób

postępowania urzędników służby cywilnej wobec problematyki prowadzenia korespondencji

z interesantami jak i obiegu pism wewnątrz instytucji zatrudniającej.

Innym elementem odróżniającym obowiązki urzędników służby cywilnej oraz

funkcjonariuszy wspólnotowych jest wyraźne podkreślenie służebnego charakteru pracy

urzędników służby cywilnej, która powinna być wykonywana z szacunkiem wobec

wszystkich osób a także z dbałością o dobro kraju. Zaakcentowane zostało także, iż własną

pracą urzędnik służby cywilnej daje świadectwo „o Rzeczypospolitej Polskiej i jej organach

oraz współtworzy wizerunek służby cywilnej”30

. W odniesieniu do obowiązków urzędników

wspólnotowych taki zapis nie występuje. Interesującym przykładem obowiązku urzędników

służby cywilnej jest również konieczność wykazywania się zdecydowaniem w działaniu,

kreatywnością, inicjatywą tak by podejmowane zadania nie polegały jedynie na trzymaniu się

litery prawa31

. Zapisu takiego nie znajdujemy w dokumentach dotyczących funkcjonariuszy

wspólnotowych.

Jak wskazują powyżej opisane przykłady istnieje zbiór obowiązków, który różnicuje zakres

powinności urzędników służby cywilnej w Polsce oraz funkcjonariuszy wspólnotowych.

Występowanie tych różnic może wynikać z odmiennej specyfiki pracy w środowisku

międzynarodowym organów UE i w krajowym aparacie administracyjnym, ale także może

być efektem wielu innych, złożonych czynników. Ponadto, podkreślenia wymaga, fakt, iż

szereg różnic wynikać może z nieprecyzyjności przepisów prawnych lub też ich

niekompletności. Dodatkowo, konieczność respektowania niektórych obowiązków jest

oczywista mimo, że szczegółowe zapisy na ten temat nie znajdują się w stosownych aktach

30

Zob. Zarządzenie nr 114 Prezesa Rady Ministrów.., art. 5. art. 1. 31

Tamże, art. 2.


prawnych. Powyższy nakaz przestrzegania wielu norm, nawet jeśli nie obliguje do tego

prawo, to efekt zastosowania logiki i rozsądku.

4. Konkluzje

Istotna rola zasad, który powinni przestrzegać zarówno urzędnicy służby cywilnej w Polsce,

jak i funkcjonariusze wspólnotowi, nie podlega dyskusji. Respektowanie norm i obowiązków

związane jest z koniecznością zapewnienia właściwego postępowania w pracy zawodowej

każdego urzędnika oraz wiąże się z ich efektywnością, wiarygodnością, praworządnością i

uczciwością a także z potrzebą stworzenia właściwego wizerunku instytucji zatrudniającej.

Należy przy tym zaznaczyć, iż na mocy art. 41 Karty Praw Podstawowych obywatele Unii

Europejskiej posiadają prawo do dobrej administracji, a na podstawie art. 43 tejże Karty mogą

oni odwołać się do Rzecznika Praw Obywatelskich UE na niewłaściwe administrowanie

organu lub instytucji wspólnotowej.

Wśród powinności, których przestrzeganie jest niezbędne do odpowiedniego funkcjonowania

zarówno instytucji europejskich, jak i krajowych, występuje szereg elementów obligujących

obie grupy urzędników. Równocześnie istnieją przepisy, które dotyczą tylko jednej z

powyższych kategorii pracowników, a nie nakładają tychże obowiązków na drugą grupę. Do

wspólnych powinności zaliczyć można, między innymi: potrzebę zachowania bezstronności,

niezależności, obiektywności, uczciwości, rzetelności a także nakaz niepodejmowania działań

w sytuacji możliwości wystąpienia konfliktu interesów. Ponadto, zarówno urzędnicy

wspólnotowi jak i pracownicy służby cywilnej w Polsce winni wykazywać się

apolitycznością, profesjonalizmem, kompetencją oraz dbać o ustawiczne podnoszenie

posiadanych kwalifikacji, przestrzegać tajemnicy służbowej a także wykonywać polecenia

przełożonych.

Do najistotniejszych zasad, które dotyczą tylko jednej z opisywanych kategorii urzędników

należą: konieczność dbania o interes Wspólnoty i niezależność od kraju pochodzenia

urzędników UE oraz nakaz działania na rzecz interesu Polski urzędników służby cywilnej.

Oprócz tego, różny jest też zbiór aktów prawnych, które stanowią podstawę działania obydwu

kategorii urzędników, ścisłe wytyczne dotyczące procedury odpowiadania na korespondencję


służbową oraz konieczność prowadzenia korespondencji w języku w którym została ona

sporządzona. Ponadto, w prawodawstwie UE podkreślona została bezwzględna konieczność

respektowania zasady równego traktowania i niedyskryminacji. W odniesieniu do urzędników

służby cywilnej w Polsce normy te nie są tak uwypuklone.

Występujące różnice mogą wynikać z odmiennej specyfiki pracy urzędników służy cywilnej

w Polsce i funkcjonariuszy wspólnotowych, co ma przełożenie na sformułowanie

obowiązków, praw i innych szczegółowych wytycznych dotyczących pracy urzędnika. W

aktywności zawodowej tej pierwszej kategorii urzędników głównym elementem jest dbanie o

krajowy interes oraz skupianie się na sprawach jednego państwa. Należy przy tym pamiętać o

specyficznym charakterze statusu urzędników wspólnotowych, którzy traktowani są jako

niezależni od swoich krajów pochodzenia pracownicy instytucji Unii Europejskiej32

, co

odróżnia ich od statusu urzędnika służby cywilnej w Polsce. Dlatego też, w działalności

urzędników wspólnotowych podkreśla się wymiar ponadnarodowy, wielokulturowy oraz

konieczność dbania o interes UE jako całości a nie tylko jednego kraju33

. Ułatwia to

poszerzanie horyzontów oraz umożliwia szersze spojrzenie na wiele spraw. Widać to na

przykładzie obowiązków dotyczących równego traktowania oraz niedyskryminowania

obywateli ze względu na rasę, kolor skóry, narodowość, przekonania itp. a także w nakazie

udzielania odpowiedzi na pytania w języku w jakim prośba ta została skierowana. W polskiej,

bardziej homogenicznej rzeczywistości problematyka ta nie jest tak bardzo widoczna jak w

złożonej perspektywie europejskiej. Pewne zróżnicowania obowiązków wynikać mogą także

z obserwowanej przez lata polskiej niepisanej praktyki administracyjnej, w której obywatel

traktowany był przez urzędników wedle zasad dalekich od szacunku i uprzejmości. Na

płaszczyźnie europejskiej, natomiast dużo wcześniej zaczęto przykładać wagę do

odpowiedniego odnoszenia się urzędników do obywateli, udzielania kompleksowej pomocy i

rady.

Jednakże, podkreślić należy, iż zakres obowiązków nie jest dany raz na zawsze. Zmienia się

on tak często, jak często przemianom ulegają istniejące warunki - a wraz z nimi akty prawne.

32

Już od pierwszego traktatu wspólnotowego (Traktat rzymski, 25.03.1957) pracownicy instytucji Wspólnot –

Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali traktowani byli jako funkcjonariusze „ponadnarodowi” - reprezentujący

interes wspólnotowy a w latach późniejszych kolejne traktaty potwierdzały ten status. Zob. Stevens A., Brussels

Bureaucrats? The administration of the European Union, Palgrave, Basingstoke 2001, s. 26 oraz wersja

skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu UE, art. 245 (dawny art. 213 TWE), (źródło: http://eur-

lex.europa.eu/johtml.do?uri=oj:c:2010:083:som:pl:html, maj 2011). 33

Vilella G., Le fonctionnaire européen..., s. 18 - 19.


Wielce prawdopodobne jest, iż zakres ten - w odniesieniu zarówno do urzędników służby

cywilnej w Polsce, jak i do funkcjonariuszy wspólnotowych - będzie modyfikowany i

ulepszany. Proces taki trwa już od dawna, bowiem pierwsze wzmianki na temat obowiązków i

uprawnień omawianych kategorii urzędników zostały zawarte w ustawie z dnia 17 lutego

1922 r. o państwowej służbie cywilnej w Polsce, a na forum Unii Europejskiej - w traktacie

rzymskim oraz w rozporządzeniu Rady UE nr 259/68 z 29 lutego 1968 r.


Bibliografia

Dokumenty:

1) Europejski kodeks dobrej administracji, (źródło: http://dsc.kprm.gov.pl/archiwum_usc

/akty_prawne/Europejski_Kodeks_Dobrej_Administracji.pdf, maj 2011).

2) Staff Regulations of Officials of the European Communities. Conditions of

employment of other servants of the European Communities (Statut funkcjonariuszy

Wspólnot Europejskich), (źródło: http://ec.europa.eu/civil_servicedocs/toc10

0_en.pdf,, maj 2011).

3) Ustawa o służbie cywilnej z 21 listopada 2008 r., (źródło:

http://www.dsc.kprm.gov.pl/userfiles/Ustawa_SC.pdf, maj 2011).

4) Wersja skonsolidowana Traktatu o UE oraz wersja skonsolidowana Traktatu o

funkcjonowaniu UE, (źródło: http://eur-lex.europa.eu/johtml.do?uri=oj:c:2010:08

3:som:pl:html, maj 2011).

5) Zarządzenie nr 114 Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 października 2002 r. w sprawie

ustanowienia Kodeksu Etyki Służby Cywilnej, (źródło: http://isap.sejm.gov.pl

/DetailsServlet?id=WMP20020460683, maj 2011).

Monografie i opracowania:

1) Izdebski H., Kulesza M., Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne,

Wydawnictwo Liber, Warszawa 2000.

2) Małecki M., Tomaszewski K., Status urzędnika Unii Europejskiej, Wydawnictwo

Sejmowe, Warszawa 2005.

3) Prawo Unii Europejskiej, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2006.

4) Stevens A., Brussels bureaucrats? The administration of the European Union,

Palgrave, Basingstoke 2001.

5) Wojtaszczyk K.A. (red. nauk.), Encyklopedia Unii Europejskiej, Wydawnictwa

Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2004.

6) Vilella G., Le fonctionnaire européen. Un essai d'introduction, Les Éditions du

Boulevard, Strasbourg 2006.

Strony internetowe:

1) Serwis internetowy Unii Europejskiej, www.europa.eu, maj 2011.

2) Serwis Służby Cywilnej KPRM, www.dsc.kprm.gov.pl, maj 2011.

3) Polska w UE, www.polskawue.gov.pl, czerwiec 2011.

Analiza UniaEuropejska.org

http://ec.europa.eu/dgs/personnel_administration/statut/tocen100.pdf

http://www.mazowieckie.pl/news.php?id=2032

Documents

Analiza UniaEuropejskauniaeuropejska.org/wp-content/uploads/2011/07/analiza_czerwiec... · urzędnika UE jest pojęcie „funkcjonariusz wspólnotowy”. Uzupełniając definicję