If you can't read please download the document
Upload
hoanghuong
View
237
Download
10
Embed Size (px)
Citation preview
1
Projekti: Bashkpunimi ndrkufitar greko shqiptar pr shfrytzimin e biomass
Analiza SWOT pr nj kompani tipike pr djegien e biomass n Prefekturn e
Kors dhe Rajonit t Maqedonis Perndimore
Ky projekt financohet nga
Bashkimi Europian
Ky projekt zbatohet nga Prefektura
Kor
Programi i Bashkimit Europian pr bashkpunimin ndrkufitar IPA Greqi Shqipri, 2007-2013.
2
Ky dokument sht prgatitur dhe publikuar me mbshtetjen financiare
t Bashkimit Europian. Prmbajtja e ktij dokumenti sht prgjegjsi
vetm e Prefektit t Qarkut Kor, punuar nga ekspertt Prof. As.
Robert Damo dhe Prof. As Frederik ullari dhe n asnj lloj rrethane
nuk reflekton pozicionin dhe pikpamjet e Bashkimit Europian.
3
Pasqyra
Prmbledhje ............................................................................................ 4 Profili i kompanis Mantmouazel SH.A ................................................. 5
Proesi i prodhimit t energjis............................................................... 6 Prcaktimi SWOT. .................................................................................. 9
Analiza SWOT e Mantmouazel S.A ..................................................... 10 Forcat ................................................................................................ 10
Reduktimi i ndotjes mjedisore ...................................................... 10
Prezenca e sasive t mdha t lnds s par ................................ 11 Kontrata afatgjate pr shitjen e energjis ...................................... 12
Mungesa e mbetjeve nga prodhimi ............................................... 12
Dobsit ............................................................................................ 12 Mungesa e eksperiencs ................................................................ 12
Mundsit .......................................................................................... 12 Legjislacioni favorizues pr RES n Greqi i cili buron nga
legjislacioni i BE ........................................................................... 12 Dekurajimi i FV-ve ................................................................... 19 Prmirsimi i teknologjis s prodhimit t biogazit ..................... 20
Krcnimet ........................................................................................ 22 Limitimet retrospektive n FiT ..................................................... 22
Retrospektiv n taksat mbi t ardhurat ........................................ 22 Investimet n sektorin e djegies s biomass ........................................ 22
Shqipria ........................................................................................... 23 Direktivat e investimeve ............................................................... 23
FiT (Ligji RES) ............................................................................. 24 Greqia ................................................................................................ 26
Liensimi....................................................................................... 26
Drgesat me prioritet..................................................................... 27 Tarrifat FiT.................................................................................... 28
Taksat dhe subvencionet (incentivat e ligjit t investimeve) ........ 29
Konkluzione .......................................................................................... 32
Referenca .............................................................................................. 34
4
Prmbledhje
Objekt i ktij studimi jan kompanit e djegies s biomass t
cilat gjenerojn energji pr shitje prtej prmbushjes s nevojave t tyre.
Aktualisht jan vetm dy njsi operative t prodhimit t
biomass (CPH) t cilat ushtrojn aktivitetin e tyre n rajonin e
Maqedonis Perndimore, Matesion Co. n Kozan (120 KWel) dhe
Mantmouazel S.A. n Kostur (240 KWel), t cilat prodhojn biogas nga
mbetje t ndryshme organike. Ne zgjodhm t sjellim analizn SWOT
pr Mantmouazel SH.A, si nj kompani tipike t prodhimit t
biomass n rajon, ndrkoh q kompania tjetr sht e prfshir n nje
spektr m t gjer aktivitetesh t cilat lidhen me inxhinierin dhe
konsulencn.
Studimi krkimor i partnerve grek t projektit GABE siguroi
disa t dhna mbi Matesion Co, nj fabrik biogazi q ndodhet n
Kozan. Ne arritm t kontaktojm kompanin dhe t mbledhim t dhna
t prshtatshme pr t. Arritm t realizojm nj vizit n centralin e
Mantmouazel SH.A, t ndodhur n Kostur n rajonin e Maqedonis
Perndimore.
Faktori kryesor i promovimit t zhvillimit t tregut t djegies s
biomass n dy rajonet kufitare sht kuadri i favorshm ligjor (n t
dyja vendet), q vjen si rezultat i direktivave te EU 2009/29/EC, me
synim reduktimin e emetimit t CO2 dhe rritjen e pjess dhe eficencs
s energjis t rinovueshme. Skemat e reja incentive ligjore q
aktualisht jan n fuqi n Greqi, do luajn nj rol t rndsishm n
5
krijimin e centraleve t djegies t biomass duke krijuar nj klim t
favorshme biznesi n vend.
Profili i kompanis Mantmouazel SH.A
MANTMOUAZEL SH.A sht nj kompani private greke me
nj spektr t gjer aktiviteti n fushn e mbledhjes dhe prpunimit t
lkurs s kafshve. Kompania sht e angazhuar n t dy aktivitetet,
mbledhje dhe prpunim lkure.
S fundmi kompania ka br funksionale nj fabrik t
prodhimit t biogazit pr prodhim energjie dhe plehu kimik. Kjo fabrik
ndodhet n Kostur dhe ka nj kapacitet prodhimi prej 240 KWel.
Veprimtaria e saj bazohet n prodhimin e biogazit nprmjet procesit t
tretjes anaerobe duke prdorur mbetjet e kafshve dhe lloje t ndryshme
t mbetjeve bujqsore.
Tretja anaerobe sht nj proces mikrobiologjik i dekompozimit
t mbetjeve oraganike n munges t oksigjenit, q sht e zakonshme
pr mjedisin natyror. Aplikohet nn kushte t kontrolluara pr t
prodhuar biogaz n cisterna hermetike q njihen me emrin cisternat e
tretjes. Nj gam e madhe mikroorganizmash prfshihen n procesin e
tretjes anaerobe t mbetjeve organike, q ka dy produkte kryesore
finale: biogazin dhe plehun kimik. Biogazi sht gaz i djegshm me
prmbajtje metani, dioksid karboni dhe sasi t vogla gazrash dhe
elementesh t tjer n sasi shum t vogla. Mund t prdoret direkt pas
prodhimit pr gjenerim energjie dhe ngrohje, ose pas pasurimit mund te
futet pr prdorim n rrjetin e gazit natyror apo t prdoret pr
6
automjetet. Plehu kimik sht substrakt i tretur, i pasur me vlera
ushqimore q prdoret si pleh pr bimt. Ka nj numr avantazhesh n
krahasim me plehun organik q prdoret pr fertilizimin e fushave,
arsye pr t ciln prdorimi i tij n bujqsi sht duke u rritur.
Adresa:
Dromos Argos Orestikoi Chiliodentro Agroktita 2014
Tel: +30 694 55 23 838
Proesi i prodhimit t energjis
Pr sa i takon mnyrs t operimit t fabriks, mbetjet e bagtive
merren nga fermat dhe transportohen n fabrik ku bashkohen me
mbetje bujqsore n depozita matse. Nj sistem pompash e on
przierjen n isternat e tretjes pr t filluar procesi i tretjes anaerobike
ne nj temperatur prej 30-40C, nn kushte t kontrolluara higjienike.
Gjat kohs s qndrimit n kto cisterna, bakteret e vecanta
methanogjenike prodhojn biogaz q mbahet brenda. Pastaj filtrohet n
filtra karboni dhe i hiqet uji duke sjell djegien e brendshme pr
prodhim energjie. Pas 80 ditsh, mbetjet bhen inerte t pasterizuara
dhe t tretura q kategorizohen si nj pleh kimik i nj cilsie t
jashtzakonshme.
Fabrika ndodhet n nj parcel t rrethuar n afrsi t Kosturit
pr t pasur m afr furnizuesit me stok lnde t par. Fuqia e fabriks
llogaritet n 240 kW, t cilat injektohen n rrjetin kombtar sipas nj
kontrate 20 vjeare. Fabrika prfshin nj ndrtes industriale me
7
hapsira pr zyra dhe prodhimin, cisternat przierse t materialeve t
ngurta, kulla, cisterna me ngrohje pr homogjenizimin e materialeve t
ngurta, cisterna me nxehje pr tretjen, cisterna pr plehun e lngshm
dhe dhoma me sisteme t filtrimit t gazit me nj gjenerator pr energji.
Procesi i prodhimit t energjis duke prdorur biogaz t prodhuar nga
mbetjet e kafshve dhe mbetjet bujqsore sht paraqitur n skemn q
tregohet m posht:
Pjest m t rndsishme t fabriks tregohen n figurat m
posht sipas hapave q ndiqen n procesin e prodhimit t energjis.
8
istern homogjenizimi, cistern przierje
Gjenerator
9
Prcaktimi SWOT.
Analiza SWOT sht nj korniz shum e prdorshme n botn
e biznesit, e cila shrben pr analizimin e faktorve q influencojn
pozicionin konkurrues t kompanis n treg me shikimin nga e ardhmja.
Megjithat, korniza e analizs SWOT, mund t aplikohet n
mnyr t dobishme edhe jasht sfers t biznesit. Nj kontroll i shpejt
n internet do nxjerr analizn SWOT t dobishme pr projekte t
zhvillimit urban, planifikim karriere, krijim websitesh, programe
sportive pr rinin dhe vlersimin e qendrave studimore akademike
duke br t qart dhe t dukshme q mund t aplikohet me sukses n
dobi t cdo prpjekje t organizuar t njerzve pr prmbushjen e nj
misioni.
N prgjithsi, analiza SWOT shrben pr t zbuluar lidhjen
optimale midis fuqive t brendshme dhe dobsive t nj subjekti t
caktuar dhe trendit t jashtm (mundsite dhe krcnimet) me t cilat
duhet t prballet biznesi n treg.
Nj pik e fort shikohet si burim, si nj qasje unike ose kapacitet q
lejon subjektin t arrij qllimet e prcaktuara.
Nj dobsi sht limit, e met apo defekt n biznes, q pengon
progresin drejt qllimeve t prcaktuara.
Nj mundsi ka t bj me (lidhet) forca t brendshme apo t jashtme
n ambientin e biznesit, si ajo e rritjes t krkess pr at produkt q
biznesi siguron ose q i lejon biznesit t siguroj at n mnyr m
eficente.
10
Nj krcnim mund t jet do situat e pafavorshme n mjedisin ku
operon biznesi q pengon strategjin e tij duke qen nj barrier ose
detyrim q limiton arritjen e qllimeve.
Ajo q rezultuar t jet efektive, bazuar n t dhnat e analizs
SWOT, sht nj strategji q prfiton nga avantazhet e oportuniteteve,
duke shfrytzuar pikat e forta t biznesit dhe duke adresuar n mnyr
proaktive krcnimet nprmjet korrigjimit ose kompensimit t
dobsive. (Rizzo and Jounghyun Kim 2005)
Bazuar n analizn SWOT kompanit duhet t jen t afta t
rivlersojn misionin, vizionin dhe objektivat e tyre strategjike.
Analiza SWOT e Mantmouazel S.A
M posht ju prezantohet analiza SWOT e kompanis
Mantmouazel S.A. Ajo analizon faktort t cilt kan ndikuar n
pozicionin konkurrures t kompanis n treg m nj kndvshtrim i cili
ka synuar t ardhmen.
Forcat
Reduktimi i ndotjes mjedisore
T dyja, mbetjet e gjallesave dhe ato agro-industriale n qoft se
nuk menaxhohen si duhet mund t shkaktojn ndotje mjedisore.
Njsit e biogazit ua kursejn prodhuesve kostot pr kto mbetje, pasi
pr menaxhimin e tyre nevojiten investime. Pr m tepr, duke krijuar
krkes pr mbetje, zhvillohet nj treg pr kt lloj biomase, i cili i
lejon prodhuesit t rritin t ardhurat e tyre duke shitur mbetje. Ajo far
11
sht e rndsishme sht se trajtimi i tyre n fabrikat e biogazit
prezanton nj alternativ efektive pr reduktimin e efektit ser. (Monlau
et al. 2015).
Prezenca e sasive t mdha t lnds s par
Mbetjet shtazore dhe potencialet energjike pr Prefekturn e
Kosturit n Rajonin e Maqedonis Perndimore jan thelbsore, fakt i
cili ilustrohet n tabeln m posht.
Tabela 1. Mbetjet shtazore dhe potencialet energjike pr Prefekturn e
Kosturit
Pref
ektur
a
Llojet
e
kafsh
ve
Nr i
kafsh
ve t
prdor
ura
Tota
l
soli
de(
TS)
%
Tons
VS n
vit
m3 biogas
n vit
Potenciali
energjis
elektrike
Fuqia e
instaluar
Kost
ur
Bagti 2,307 14.3 3.272 1,096,327 23,680 3.20
Dele
dhe
Dhi
80,44
2
34.5 19.315 2,897,359 62,582
Derr 20 11.4 3.45 2,792 60.32
Burimi: Projekti BIO-EN-AREA. Rajoni i Maqedonis Perndimore PLANI I
BIOENERGJIS
12
Kontrata afatgjate pr shitjen e energjis
Kompania ka nnshkruar nj kontrat 20 vjeare me firmn
kryesore pr t shitur energji.
Mungesa e mbetjeve nga prodhimi
Produktet finale nga instalimet e biogazit jan energjia dhe
plehu, i cili ju shitet fermerve. Plehu prodhohet pas 80 ditve, gjat t
cilave lnda e par qndron n aparatt tretse.
Dobsit
Mungesa e eksperiencs
Kompania Mantmouazel SA sht nj nga dy kompanit e
angazhuara n djegien e biomass n rajonin ndrkufitar. Kjo kompani
sht futur n biznesin e djegies s biomass prej vetm disa muajsh.
Mundsit
Legjislacioni favorizues pr RES n Greqi i cili buron nga
legjislacioni i BE
Legjislacioni i BE
Dy objektivat kryesore n rregulloren e enrgjis t BE jan rritja
e siguris pr energjin dhe reduktimi i shkarkesave t gazit. Direktiva e
Energjise s Rinovueshme (Direktiva 2009/28/EC) sht instrumenti
kryesor pr t arritur kto objektiva.
13
Adaptimi i nj direktive t re pr t promovuar prdorimin e
energjis nga burimet e rinovueshme, e cila erdhi n fuqi n Qershor
2009-t, pritet t jet forca kryesore orientuese n zhvillimin e
industris s energjis nga biomasa.
Targetet kombtare t detyrueshme dhe trajektorja treguese
Arritja kryesore e Direktivs s Energjis s Rinovueshme sht
t caktoj nj set targetesh t detyrueshme kombetare pr aksionert e
enrgjis nga RES, si nj prqindje t konsumit total t energjis si dhe t
caktoj nj prqindje t caktuar pr transportin e RES (10% t energjis
totale t transportuar) pr do shtet antar t BE. Kto targete
kombtare t detyrueshme jan t pandryshueshme me (20%) t
konsumit final t energjis deri n vitin 2020. Duke qn se targetet
prcaktohen duke respektuar konsumin e energjs, shtetet antare mund
ti arrijn ato duke promovuar dhe inkurajuar efiencn e energjis dhe
kursimin e saj.
Detyrimet kryesore t shteteve antare.
Prvec detyrimeve t tyre kryesore, shtetet antare pr t
siguruar q deri n vitin 2020 konsumi i energjis t jet t paktn
targeti i tyre i prgjithshm, duhet t prezantojn masa efektive pr t
siguruar q pjesa e tyre e RES t jet e barabart ose ta tejkaloj
trajektoren e prcaktuar. Pr t arritur targetet e tyre, do shtet antar ka
direktiva pr t prdorur skema mbshtetse ose matje t siguruara nga
RE (p.sh projekte midis shteteve antare, projekte midis shteteve
antare dhe midis shteteve t tjera, etj )
14
do shtet antar ka adaptuar nj Plan Aksioni Kombtar pr RE
dhe ka caktuar targete pr aksionet e RE n transport, energji dhe
ngrohje ose ftohje pr vitin 2020. Ky plan do t vlersohet nga
Komisioni Europian i cili do t rishikoj me imtsi masat e adoptuara.
Direktiva e RE nuk jep garanci pr gabime n rastin kur nj
shtet antar del nga trajektorja ose nga targeti i detyrueshm pr vitin
2020. Direktiva e RE prmban gjithashtu masa specifike, t cilat lidhen
me informacionin dhe trajnimin, eliminimin e barrierave administrative
n zhvillimin e RE, garancive t origjins dhe aksesit n rrjetin e
energjis pr RE.
Shtetet antare duhet t bien dakort pr transfertat statistikore t
nj sasie t caktuar t RE nga nj shtet n tjetrin. Dy ose m shum
shtete antare mund t bashkpunojn n do lloj projekti q lidhet me
energjin, ngrohjen ose ftohjen nga RE. Shtetet antare gjithashtu mund
t bashkpunojn me nj ose m shum shtete t tjera, n t gjitha llojet
e projekteve q lidhen me prodhimin e energjis nga RE.
Shtetet antare jan t detyruara t sigurojn q rregullat e tyre
kombtare, pr sa i takon procedurave t autorizimit, certifikimit dhe
liensimit, q aplikohen n entralet e energjis pr prodhimin e
energjis, ngrohjes ose ftohjes nga RE, t jen t vlefshme dhe t
nevojshme. Referuar ktij detyrimi, direktiva e RE formulon nj sr
pritshmrish pr sa i takon autorizimit dhe proceseve administrative t
shteteve antare.
Shtetet antare jan gjithashtu t detyruara t sigurojn nj
garanci origjine pr tju prgjigjur krkesave t prodhuesve t energjis
15
nga RE. Garancit e origjins vendosen me qllim q ti provojn
konsumatorit q nj aksion ose sasi energjie sht prodhuar nga burime
t rinovueshme.
Targetet (objektivat) e energjis s rinovueshme pr vitin 2030
N Janar t vitit 2014-t, KE publikoi propozimin e tij pr nj
paket energjie pr vitin 2030. Kjo paket siguron pr arritjen deri n
40% t targetit pr reduktimin e rrjedhjes s gazit, krahasuar me
rrjedhjen e vitit 1990. Sidoqoft, kjo paket nuk parashikonte asnj
target pr prshpejtimin e prodhimit t energjis s rinovueshme. Kto
propozime nga KE u miratuan nga Kshilli i Europs n 23 Tetor 2014.
(WOLF THEISS , 2015).
Legjislacioni n Greqi
Greqia, si t gjitha vendet e BE, ka rn dakord t rrit aksionet
e RES n konsumin e saj final n 20% deri n 2020-n
(Direktiva2009/28/EC). Kjo vler pr Greqin sht 2% m shum se
niveli i detyruar prej 18% i caktuar nga direktiva. Pr t arritur kt
target, nevojiten investime shtes n sektor si dhe incentiva t reja
financiare.
M specifikisht, ligji 3851/2010 prcakton nj korniz pr
zhvillimin e energjis s rinovueshme. Qeveria prpiqet t siguroj q
targete europiane t viti 2020 t arrihen. Zhvillimi i burimeve t
energjis s rinovueshme n sektorin e energjis sht i nj rndsie
16
jetsore pr t arritur objektivat kombtare dhe europiane (Halkos et al.
2014)
Targeti prej 20% do t arrihet nprmjet kombinimit t matjeve
t efiencs s energjis dhe teknologjive pr prodhimin e saj,
aparaturat pr nxehtsi dhe transport. Referuar planit Kombtar t
Energjis s Rinovueshme pr Greqin (NREAP, 2010), jan zgjedhur
targete specifike pr do teknologji RES.
Plani Kombtar pr Energjin e Rinovueshme pr vitin 2020 u
adoptua n Tetor 2010.
Ky plan mat sasin e energjis nga burime t rinovueshme, n
mnyr q t arrij kapacitetin e krkuar prej 10.000 MW deri n vitin
2020, t cilit duhet ti shtohet kapacitet shtes: 7.500 MW nga energjia e
ers, 2.200 MW nga ngrohja djellore dhe 250 nga ngrohja termale, 150
MV t nga uji dhe 350 MW nga biomasa.
(http://www.nortonrosefulbright.com/knowledge/publications/66
189/european-renewable-energy-incentive-guide-greece)
Tabela 2 mimi i energjis nga RES (Greqi)
Lloji i gjenerimit t energjis
Cmimi e energjisw
Sistem I ndwrlidhur
Sistem jo-ndwrlidhur
Energji e shfrytzuar me instalim m t madh se 50 KW 87.85 99.45
http://www.nortonrosefulbright.com/knowledge/publications/66189/european-renewable-energy-incentive-guide-greecehttp://www.nortonrosefulbright.com/knowledge/publications/66189/european-renewable-energy-incentive-guide-greece
17
Energji nga era e prdorur pr instalime m t vogla se 50 KW 250 250
Fotovoltazh 10 KW n banesa dhe biznese t vogla 550 550
Energji hidrike e prdorur pr njsit me kapacitet 15 KW 87.85 87.85
Energji diellore e prdorur nga centralet termike 264.85 264.85
Energji diellore e prdorur nga centralet termike me sisteme magazinimi 284.85 284.85
Energji gjeotermike e lart (L. 3175/2003) 150 150
Energji gjeotermike e ult (L. 3175/2003) 99.45 99.45
Biomasa e prdorur nga stacionet< 1 MW 200 200
Biomasa e prfituar nga bimt > 1 MW dhe < 5 175 175
Biomasa e prdorur nga stacionet > 5 MW 150 150
Korniza Ligjore
Referuar ligjit 3851/2010, n prshpejtimin pr zhvillimin e
RES dhe pr tu prballur me ndryshimet klimaterike si dhe juridiksionit
t Ministris s Mjedisit, qeveria greke siguroi nj rritje t objektivit
kombtar pr pjesmarrsit e RES n konsumin e energjis prej 20%.
N vitin 2010 Akti 3851/2010 adoptoi Legjislacionin europian pr
energjin nga RES. I njohur si regulli i 20-20-20, objektivat e reja
kombtare pr tu arrituar ishin:
18
1. 20% e energjis s konsumuar duhet t gjenerohej nga RES deri
n vitin 2020
2. Nj minimum prej 40% i energjis s arktuar duhet t
kontribuohej nga RES
3. Nj minimum prej 20% i konsumit t energjis pr ngrohje dhe
ftohje duhet t prodhohej nga RES
4. Nj minimum prej 10% i konsumit t energjis pr
transport duhet t prodhohej nga RES.
Objektiva tjetr e rndsishme e Ligjit 3851/2010 ishte t
thjeshtonte proedurat e liensimit dhe t shkurtonte kohn e liensimit
(Giannini et al. 2014).
Prshtatja e tarifave
Mbshtetja kryesore pr energjin nga burime t rinovueshme n
Greqi mbetet regjimi i njohur si Feed in Tariff (TiF), i cili ndan tarifat
n varsi t teknologjis s prdorur dhe madhsis s projektit, duke
pasur parasysh bashk-prfitimet dhe kostot pr zhvillimin e projektit.
TiF pr t gjitha teknologjit supozon q t fotovoltazhet (FV) t jen t
prshtatura bazuar n nenin e L.3851/2010 dhe ndyshohen do vit n
baz t indeksit vjetor pr konsumatorin me 25%, sikurse imponohet s
fundmi nga L.4203/2013, pr t prmirsuar rregullat e mparshme prej
50%. (Progres Raporti i II n Promovimin dhe Prdorimin e Energjis
nga RE n Greqi 2014).
19
Tabela 3 Ecuria e FiT (n /MWh)
Burimi: Giannini et al. (2014)
Dekurajimi i FV-ve
Skema FiT sht zgjedhur nga qeveria greke pr t motivuar
investimet n FV-ve. Shpejtsia dhe rritmi i hyrjes s FV n energjin
mikse, si sht prshkruar m sipr, ka shkaktuar nj krkes t lart pr
likuiditet t kompesimeve nga prodhuesit e FV. Vonesat n likuiditet
dhe vonesat n pages kan krijuar nj defiit t konsiderueshm n
llogarit speciale t programit RES. Pr t zgjidhur problemin e
likuiditetit, legjislacioni grek duket t rishikoj strategjin RES dhe t
ndrmarr hapa pr t eliminuar defiitin. Kjo mund t arrihet duke
marre masa t cilat mund t sigurojn rregulla racionale ne skemn Fit.
Masat e adoptuara n kt faz ndahen n grupet e mposhtme:
20
1. Grupi i par synon t eliminoj procedurat e liensimit t FV
t stimuluara nga MD, F1/2300/16932/09-08-2012, duke
pasur parasysh q objektivi i vendosur pr vitin 2020 u arrit
n 2012-n.
2. Grupi i dyt synon t ul FiT n MD F1/2262/31.1.2012 dhe
MD F1/16933/09-08-2012.
3. Grupi i tret synon t kalonj nj pjes t kostos t RES tek
konsumatori, duke rritur kshtu Tarifn Speciale t
Fabrikave t Gazit.
Edhe pse matjet e msiprme kan si qllim t ulin defiitin e
kompesimit t prodhuesve t FV, impakti i tyre ka qn shum i vogl.
Pr kt arsye, sht ndrmarr nj iniciativ e re ligjore. Akti
4254/2014 prcakton nj rritje t re t FiT. Megjithat, nj numr i
vogl hidroentralesh jan shnjestruar 5.4% hidroentrale, 5.6%
mullinj me er dhe 29.9% entrale FV (Giannini et al. 2015).
Prmirsimi i teknologjis s prodhimit t biogazit
Nj nj entral t tretjes anaerobike, mbetjet agrikulturore
transformohen n biogaz dhe mbetje. Mbetjet jan n sasi t mdha.
Prgjithsisht, biogazi konvertohet n nxehtsi, e cila humbet dhe n
energji e cila i shitet konsumatorit Monlau et al. (2015). N nj studim
t fundit sht realizuar kombinimi i tretjes anaerobike me procesin e
pirolizs me qllim rimkmbjen e sektorit t energjis nga mbetjet
agrikulturore dhe qndrueshmrin e entraleve t tretjes anaerobike.
21
Sikurse sht prmendur edhe m par, n nj sistem CHP
prodhohet energji me tepric. Ajo mund t prdoret pr t rritur
prbrjen e lagshtis n tretjet e ngurta t procesit t pirolizs. Piroliza
sht nj proces termo-kimik, i cili n munges t oksigjenit, konverton
lndt organike prmes tre fazave: gaz pirolize, karburant bio dhe djegie
bio. Pr shkak t prbrjes t saj t lart kalorifike, gazi i pirolizs mund
t prbj nj burim trheqs energjie, i cili m pas mund t konvertohet
n nxehtsi dhe energji duke prdorur motorrt e brendshm t djegies.
Karburanti bio i prodhuar prbn interes pasi mund t zvendsoj
naftn e motorrve t djegies pr prodhim energjie.
Proesi i kombinuar i AD (tretja anaerobike) dhe pirolizs,
tregohen n mnyr skematike n figurn m posht.
Figura 3: Prfitimi i energjis s qndrueshme nga mbetjet
agrikulturore duke kombinuar AD dhe pirolizn
Burimi: Monlau et al. (2015)
22
Rezultatet tregojn se:
Sasia e nxehtsis s prodhuar gjat tretjes anaerobike sht e
mjaftueshme pr t mbuluar krkesat pr energji pr tharrjen e
mbetjeve t ngurta.
Simbioza e tretjes anaerobike me pirolizn mund t rezultoj n
nj rritje t prfitimit t energjis 42%, krahasuar me sasin e
prfituar vetm nga procesi anaerobik. Sistemi hibrid i operimit
n simbioz mund t rrit prodhimin e energjis me 42%,
krahasuar me tretjen anaerobike.
Krcnimet
Limitimet retrospektive n FiT
Kto limitime jan prezantuar me qllim pr t ndaluar defiitin
e buxhetit, i cili e kaloi shifrn 300 milion euro n Shkurt 2013
(Bedford et al., 2014).
Retrospektiv n taksat mbi t ardhurat
Ministria greke e Mjedisit, Energjis dhe Ndryshimeve
Klimaterike ka prezantuar s fundmi nj retrospektiv taksash n
sistemin e prdorimit t energjis nga burime t rinovueshme.
Investimet n sektorin e djegies s biomass
Individt ose kompanit q kan dshir t hyjn n sektorin e
djegies s biomass n Prefekturn e Kors dhe n Rajonin e
23
Maqedonis Perndimore mund t prfitojn nga skema e t dy
vendeve.
Shqipria
Direktivat e investimeve
- Prjashtohen nga TVSH-ja makinerit dhe pajisjet
- Pundhnsi prjashtohet nga pagesa e kontributeve shoqrore
pr nj vit pr t gjith puntort e rinj
- Shteti mbulon pagat e 4 muajve pr puntort e rinj
- Direktiva t ndryshme pr financimin e trajnimeve
- Lehtsim i proedurave doganore
- Rimbursim i menjhershm i TVSH-s n rastet kur rreziku pr
eksport sht zero Brenda 30 dits nse taksapaguesi sht
eksportues Brenda 60 dits n raste t taksapaguesve t tjer
- TVSH e karburantit kreditohet menjher pa qn nevoja pr
dorzim t dokumentave pr t vrtetuar regjistrimin ne Zyrn
Tatimore, proedur e cila kushtonte koh dhe para.
- Lehtsim dhe prmirsim t procedurave t regjistrimit,
nprmjet aplikacioneve on-line n portalin e Shqipris.
- Qera simbolike 1 euro pr pronat shttrore, pr investime q
kapin vlern mbi 10 milion euro n sektorin e industris
(http://www.punetejashtme.gov.al/files/userfiles/Albania_potential.pdf)
.
http://www.punetejashtme.gov.al/files/userfiles/Albania_potential.pdf
24
FiT (Ligji RES)
Shqipria sht antare e Komunitetit t Energjis, tek i cili
duhet t prezantoj Aksion-Planin Kombtar t Energjis s
Rinovueshme. Ky plan parashtron skenart dhe politikat (rregullat) q
shteti parashikon t ndjek n mnyr q t arrij targetet pr burimet e
energjis s rinovueshme deri n vitin 2020 (IRENA 2013).
Shqipria ka firmosur Traktatin e Komitetit t Energjis t vitit
2005-, i cili hyri n fuqi n Korrik 2006. Nj nga aktivitetet kryesore t
Komitetit t energjis sht implementimi i acquis communautaire nga
palet pjesmarrse pr t rinovueshmet.
Gjithsesi, Direktiva e Energjis s Rinovueshme e 2009-s
parashikon n mnyr specifike q matjet e shteteve antare t jen t
aplikueshme per Palt Kontraktuese te komitetit t energjis, nse kto
shtete lidhen m Direktivn e Energjis s Rinovueshme (Wolf Theiss
2015).
Nn Traktatin e Komitetit t Energjis, Shqipria zbaton
Direktivn e BE pr Energjin e Rinovueshme (RES Directive,
2009/28/EC) dhe ka adaptuar nj target detyrues prej 38% deri n vitin
2020.
FiT sht aktualisht e prdorshme pr energjin nga entralet
gjeneruese t energjis nga burime t rinovueshme me nj kapacitet t
instaluar prej 15 MW. Sistemet q e kalojn kapacitetin e tyre me 100
MW, duhet t plotsojn 25 t prodhimit t tyre me energji RES
(WOLF THEISS 2015).
25
Gjeneratort e rinj t energjis RES q kan prioritete duhet t
ken kapacitet t instaluar deri n 25 MW, prodhuesit e energjis hidro
kapacitet deri n 10MW dhe ato t sistemeve bashk-gjeneruese
kapacitet deri n 100 MW.
Ligji 138/2013 pr Burimet e Energjis s Rinovueshme
cakton nj formul t re t llogaritjes s FiT. Sidiqoft, ligji ka nevoj t
rishikohet n akte t tjera nn-ligjore, n mnyr q t zbatohet
efektivisht. Aktet e nevojshme nn-ligjore duhet t vendosen nga
Kshilli i Ministrave nn propozimet e ERE.
Direktivat e ligjit nuk sigurojn asnj kriter sa i takon kapitalit t
investimit n projektet pr energjin e rinovueshme, megjithse i ve ato
n dispozicion t t interesuarve pa diskriminim.
Nga ana tjetr, s fundmi legjislacioni i adaptuar i cili hyri n
fuqi n Janar 2015, synon t lehtsoj investimet e reja, duke prfshir
ndrtimin e nj gjeneratori pr energjin RES n hidroentrale (WOLF
THEISS 2015).
Zgjerimi i RES dhe skenart final t krkess pr energji
Shqipria ka nj target prej 38% energji nga RES deri n vitin
2020, nga 31.2% q ishte n vitin 2009-t. E gjith energjia e
Shqipris, pothuajse gjenerohet nga hidroentralet. Teknologji t tjera
t prodhimit t energjis, si era ose biomasa, nuk jan aspak t
prdorshme, megjithse kan potencial t lart dhe jan t aksesueshme.
Shqipria parashikon t rrit ngrohjen e rinovueshme, e cila aktualisht
sigurohet nga nj sasi e pamjaftueshme dru zjarri.
26
Centrale (Fabrika) pr bashkpunim
Shqipria parashikon t arrij targetin e vitit 2020 duke zgjeruar
kapacitetet hidro-energjike. Prdorimi i mekanizmave t bashkpunimit
kshillohet pr teknologji t tjera, veanrisht thithja e investimeve t
huaja deri n 1.400 MW nga prdorimi i ers. N total, drafti i aksion-
planit supozon nj potencial prej 3.000 MW pr prfitimin e projekteve.
Greqia
Ve proedurave t liensimit, n Greqi energjia e rinovueshme
ka prioritete pr drges n nj rrjet elektronik t dokumentacionit
prkats. Kjo proedur realizohet nprmjet nj marrveshjeje pr
blerjen e energjis dhe shtesave n mim, marrveshje e cila sht
prcaktuar nprmjet FiT duke marr parasysh vlersimet dhe
mendimet e konsumatorit prfundimtar. Ky mekanizm mbshtetet 40%
nga fondet publike dhe nga projektet pr energjin e rinovueshme.
Liensimi
Qershori i vitit 2010-t solli lehtsimin e Ligjit t ri pr RES, i
cili modernizoi procedurat e liensimit pr projektet e RES, n mnyr
q t minimizonte materializimin. Ligji prjashtoi nj numur t madh
projektesh nga nevoja q ato kishin pr tu pajisur me liens dhe
aprovim mjedisor. Kto elemente reduktuan kornizat e detyruesme dhe
ofruan incentiva pr projekte, duke lejuar instalimet RES t ken nj
produktivitet m t lart. Nenet e ligjit t ri RES synojn t thjeshtojn
proedurat e liensimit, t racionalizojn skemn e FiT, t rrzojn
27
barierat n nivel lokal dhe t avancojn pikat kye t projekteve pr
prodhimin e energjis s rinovueshme n mnyr q t arrihen targetet e
vendosura.
Drgesat me prioritet
N Greqi, projektet pr energjin e rinovueshme orientohen nga
prioritetet pr rrjetin e siguris dhe limitimet teknologjike. Kjo do t
thot q sistemi q operon sht ligjrisht i detyruar t marr/prodhoj
energji t rinovueshme me mimet e caktuara (euro/MWh)
Paketa e prioriteteve jepet n baz t sistemit operator bazuar
gjithashtu edhe n kodin e rrjetit me standartin PPA pr 20 vjet.
Prfitimi i antarsimit n rrjetin e standarizuar PPA sht i
detyrueshme pr t gjitha projektet pr energjin e rinovueshme. FiT-et
e disponueshme pr projektet pr energjin e rinovueshme ndahen n dy
kategori: nj FiT pr instalime solare FV (prcaktuar nga artikulli 27 A
nga Ligji 3734/2009) dhe nj FiT i ndar pr t gjitha projektet e tjera t
energjis s rinovueshme (prcaktuar nga artikulli 13 n ligjin pr
RES).
FiT pr instalimet solare FV: Prej Shkurtit 2012 Korrik 2012
FiT i aplikuar pr projektet e fotovoltazheve diellore, n sistemet e
ndrlidhura me m shum se 100 kW kapacitet t instaluar, u reduktuan
n 298.08 euro/MWh dhe 328.60 euro/MWh. Projektet jasht sistemit
(n ishujt grek) jan t ligjshme pr nj tarif prej 328.60 euro/MWh
pavarsisht kapacitetit t instaluar.
28
FiT pr instalimet diellore FV prmbante gjithashtu nj
mekanizm reduktimi pr t rregulluar mimet e refences deri n fund
t 2014-s, n mnyr q t siguronte ndrlidhjen n gjith tregun e
energjis. FiT diellore FV rregullohen n baze vjetore me 25% nga
indeksi i mimit t nj viti m par.
FiT pr FV RES jo-diellore: FiT i aplikuar pr FV RES jo-
diellore varion nga lloji i kapacitetit t instaluar i gjeneratorit dhe nga
vendndodhja e projektit. Kto FiT-e rishikohen n baz vjetore nga nj
vendim i Ministris s Mjdisit, Energjis dhe Ndryshimeve
Klimaterike ndjekur nga nj vendim i Entit Rregullator t Energjis.
Edhe prodhuesit e energjis nga mullinjt me er prfitojn
kompesim nga rrjeti operator n fund t do viti kalendarik pr rreth
30% t do shpenzimi pr arsyje qndrueshmrie dhe sigurie. Kjo
shifr mund t rritet do vit deri n 100%, q do t thot arritje t
kompensimit total q aplikohet nga FiT.
Tarrifat FiT
Instrumentat kryesore mbshtetse n Greqi pr energjin nga
burime t rinovueshme, jan rregullat e FiT, t cilat ndryshojn tarifat
n varsi t teknologjis dhe madhsis s projektit, duke pasur
parasysh prfitimet dhe kostot e projektit. FiT-et pr t gjitha
teknologjit, prfshi edhe FV, vazhdojn t rregullohen nga nenet e
ligjit 3851/2010 dhe ndryshojn do vit me rritje prej 25% referuar
29
indeksit t konsumatorit, sikurse shte parashikuar nga ligji 4203/2013,
duke tejkaluar kshtu 50% t nj viti m par.
Nj tjetr mnyr pr t promovuar gjenerimin e energjis
nprmjet RES n Greqi shte prmes garancive t FiT. FiT siguron
prodhuesit e energjis nga RES me nj garanci pr mimin e shitjes pr
energjin q ata kan prodhuar, s bashku me nj garanci pr blersit e
prodhimit t tyre. mimi i shitjes mund t alternohet nse prodhuesit e
energjis RES ndodhen n nj ishull grek ose jo, nga lloji i teknologjis
t prdorur dhe nga koha kur sht themeluar hidroentrali. Prej
Korrikut 2012-t, pr nj periudh 2 vjeare, nj tarif speciale
solidariteti, nga 10-42%, u prdor pr t gjith prodhuesit e RES, n
varsi t themelimit t entralit dhe teknologjis s prdorur.
Hidroentralet RES kan prfituar nga shprndarja me prioritet e rrjetit.
Sidoqoft, FiT sht i limituar n koh dhe jep garanci pr aq koh sa
zgjat Marreveshja pr Shitjen e Energjis (PPA). Kto marrveshje kan
nj kohzgjatje 20 vjeare dhe mund t shtyhen me mirkuptim midis
palve (Raporti II i Progresit n Promovimin dhe Prdorimin e energjis
nga Burimet e Rinovueshme n Greqi, 2014).
Taksat dhe subvencionet (incentivat e ligjit t investimeve)
T gjitha teknologjit RES, prve teknologjive fotovoltazh,
mund t aplikojn pr subvencion t investimit sipas ligjit t
investimeve miratuar n vitin 2013-t. Sidoqoft, propozimi i ri pr
ligjin e investimeve (L.4146/2013) ndjekur nga amendamenti i
prezantuar nprmjet artikullit 68 t ligjit 4155/2013, kanalizoi
30
subvencionet vetm tek investimet hidro, hidro-pompat, investimet
hibride dhe fabrikat e biomass dhe biogazit, t realizuara pas dats 1
Janar 2014-t. Gjithsesi, t gjitha teknologjit RES jan t ligjshme pr
direktivat e taksave.
Ligji i prmendur m lart siguron direktiva n formn e
lehtsimit taksor, subvencioneve, subvencionet me qera dhe kredi t
buta pr investimet e kualifikuara n t gjith sektort ekonomik me
disa prjashtime. Prqindja e ndihms pr do investim projekti varet
nga madhsia e siprmarrjes dhe rajoni n t cilin implementohet.
Njsit siprmarrse klasifikohen n tre kategori bazuar n madhsin e
tyre sipas rregullave t klasifikimit t BE. Prqindjet e ndihms pr
Rajonin e Maqedonis Perndimore tregohen n tabeln m posht.
Tabela 4. Harta e ndihms rajonale dhe prqindjet e ndihms pr
Rajonin e Maqedonis Perndimore
Rajoni Nn/Prefektura Zona % e ndihms
Maqedoni
a
Perndim
ore
Siprmarrs
i madh
Siprmarrs i
mesm
Siprmarrs i
vogl
Grevena C 30% 40% 50%
Kozan B 30% 35% 40%
Follorina C 30% 40% 50%
Kosturi C 30% 40% 50%
E gjith skema e aplikimit dhe vlersimit t procesit nuk i kalon gjasht
muaj.
Llojet e ndihms
31
a. Lehtsimi i taksave prfshin prjashtimin e pagess t taksave
t t ardhurave mbi prfitimet parataksore, e cila rezulton n t
gjitha aktivitete e ndrmarrjes.
b. Subvencionet pagesa falas nga shteti e nj shume parash pr t
mbuluar nj pjes t shpenzimeve t investimit.
c. Subvencionet me qera prfshijn pagesat nga shteti t nj pjese
t investimit t paguar nn nj marrveshje qeraje, e cila
ekzekutohet pr tu pajisur me makineri ose pajisje t tjera.
d. Kredit e buta nga Fondi Kombtar pr Siprmarrje dhe
Zhvillim (ETEAN). Sasia q do t mbulohet nga nj kredi banke
mund t financohet nga nj kredi e but nga institucionet q
bashkpunojn me siprmarrsit ETEAN.
ETEAN sht fondi q suporton siprmarrjet e rja, sidomos
siprmarrjet e vogla, mesatare dhe ato innovative. Ai sht i dizenjuar t
prmirsoj financat e siprmarrjes n mnyr q ato t zhvillohen, t
ndihmoj n krijimin e siprmarrjeve t reja, t aktivizoj dhe nxit
produktivitetin dhe t lehtsoj hyrjen e nj produkti ose shrbimi t ri
n treg.
32
Konkluzione
Sektori i djegies s biomass n rajonet ndrkufitar t
Prefekturs s Kors dh Maqedonis Perndimore sht n zhvillim
me vetm dy entrale biogazi, t cilat ndodhen n Rajonin e
Maqedonis Perndimore. Faktori m i rndsishm pozitiv pr
zhvillimin e nj sektori djegie pr biomasn n rajonet ndrkufitare
sht korniza ligjore n t dy vendet, veanrisht:
Ligji pr Burime t e Rinovueshme t Energjis i cili u aprovua
n vitin 2013-t n Shqipri dhe Ligji 3851/2010 n Greqi.
Direktivat ligjore t investimeve: Ligji 8987 i dats 24 Dhjetor
2002 Mbi Direktivat pr ndrtimin e kapaciteteve t reja
energjitike n Shqipri, Ligji 92/2014 mbi Vlern e Shtuar
Taksore n Republikn e Shqipris, i cili hyri n fuqi n 1
Janar 2015-t, prjashton pagesn e do vlere t shtuar taksore
pr importin e pajisjeve dhe makinerive.
Direktiva sht e aplikueshme pr projektet e reja me nj vler
investimi prej 360.000 Euro.
Iniciativat e mvonshme ligjore n t dy vndet, megjithse nuk
jan dizenjuar n mnyr specifike pr stimulimin e projekteve pr
energjin, kan ofruar direktiva t rndsishme pr investimet, pr
t gjith ata q dshirojn t investojn n industrin e djegies s
biomass. FiT-i i aplikuar n t dy vendet sht nj instrument
baz, i cili i kryen investimet pr djegien e biomass terheqse, pasi
33
sistemi FiT garanton blersin pr energjin e prodhuar dhe pr
mimin e shitjes.
Sidoqoft, rnia e FiT jo vetm pr projektet e reja RES por
edhe pr ato ekzistuese, e cila u shoqrua me rritje t taksave mbi t
ardhurat, mund t ngadalsoj zhvillimin e sektorit t djegies s
biomass, sidomos n Greqi, ku kto masa jan duke u zbatuar
aktualisht.
34
Referenca
Halkos, G., Kevork, I., Galani, G. and Tzeremes, P. (2014). An analysis
of long-term scenarios for the transition to reneable energy in Greece.
MPRA Paper No. 59975, posted 18. November 2014 07:17 UTC.
Online at http://mpra.ub.uni-muenchen.de/59975/
A SURVEY OF CURRENT ISSUES IN THE EUROPEAN ENERGY
SECTOR. THE EUROPEAN ENERGY HANDBOOK 2015.
SECTOR SURVEY NINTH EDITION
Giannini, E., Moropoulou, A., Maroulis, Z. and Siouti, G. (2015).
Penetration of Photovoltaics in Greece, Energies 2015, 8, 6497-6508.
Bedford, H., Birchall, S., Bleicher, D., Wallis, I. and Causse, E. (2014).
D 2.1b Summary of Policies and incentives relevant to retrofit in the
EU-27. Project Title: Development of Systemic Packages for Deep
Energy Renovation of Residential and Tertiary Buildings including
Envelope and Systems (iNSPiRe)
Monlau, F., Sambusiti, C., Antoniou, N., Barakat, A. and Zabaniotou,
A. (2015). A new concept for enhancing energy recovery from
agricultural residues by coupling anaerobic digestion and pyrolysis
process. Applied Energy 148 (2015) 3238
http://mpra.ub.uni-muenchen.de/59975/
35
Second Progress Report on the Promotion and Use of Energy from
Renewable Sources in Greece 2014
http://www.punetejashtme.gov.al/files/userfiles/Albania_potential.pdf
IRENA (2013) Executive Strategy Workshop on Renewable Energy in
South East Europe. Background Paper Topic A
Renewable Energy Action Plans and Regulations to Harmonise with EU
Directives
Revised Draft 20131201
Wolf Theiss Guide to: Generating Electricity from Renewable Sources
in Central, Eastern & Southeastern Europe 2015 Edition
BIO-EN-AREA project. Region of Western Macedonia BIOENERGY
ACTION PLAN
http://www.punetejashtme.gov.al/files/userfiles/Albania_potential.pdf