43
Amsaef i usenqed n Wawal n Rebbi

Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Amsa�ef i usenqedn Wawal n �Rebbi

Page 2: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Amsa�ef i usenqedn Wawal n �Rebbi

A �HRIC

Isem n �Rebbi di Tira ti�ib �raniyin 1

Isem n �Rebbi di Tira tiyunaniyin timasi �hiyin 2

Lanbeyya akk-d igelliden nYahuda d Is �rayil 3

Tidyanin timeqranin ye�nan tudert n �isa �ef lqa�a 4

Lexba �r nWedlis Iqedsen 5

Lkar �tat La �sel n ddunit akk-d u �safern lejdud n wat Is �rayil 6

Tuff�a si Ma �ser 7

Anekcum �er Tmurt i gew�ed �Rebbi 8

Afraq nTmurt i gew�ed �Rebbi 10

Tagelda n Dawed akk-d tgelda n Sliman 11

L �hukumat timeqranin n ddunit i�efi d-icar Danyil 13

Tamurt n Is �rayil di zzman n �isa 14

Anfufed n ddin amasi �hi 17

Ttew �sifat Aqi �dun imqeddes akk-d lmuqeddem ameqran 9

Lgame� iqedsen i gebna Sliman 12

Adrar n lgame� iqedsen di lqern amezwaru 15

Lewqat Smana taneggarut i ges�edda �isa �ef lqa�a 16

Ussan d lechu �r I�ib �raniyen 19

Idrimen akk-d ttja �ra Lkil akk-d i �surdiyen 18

Asefhem n lkar �tatYezmer mli �h l �hal dagi i d-tezga

Yezmer l �hal dagi i d-tezga? tessen�at-ed belli ur

yetwassen ara swaswawemkan

Abrid

Lkar �tat me �r �ra zzint �er ugafa(tama n ufella n lqa�a.)Ticcert yellan ger sin yismawentessen�at-ed belli ttunefken sinyismawen i yiwenwemkan degyiwen n lweqt.Isem yellan ger snat tacciwind isem nni �den nwemkan issexdamen di zzman nni �den.

Page 3: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Watchtower Bible and Tract Society ofNew York, Inc. Wallkill, New York, U.S.A.Made in the U.S.A.Imprime aux

´Etats-Unis

Tazmamt-a ur tetwaxdem ara i lbi�.Teffe�-ed s tikciwin i d-fkan l�aci segwul i uselmed n Wedlis Iqedsen diddunit me �r �ra.Ma teb�i �d at-tefke �d kra,�ru �h �er donate.jw.org.

M’ur d-nessen�et ara ayen nni �den,�hseb belli ifyar nTira Iqedsen twakksen-dsi �trejma n Wedlis Iqedsen s teqbaylitTira Iqedsen (EEO 2010, Alliancebiblique universelle).Amsa�ef i usenqed n Wawal n �RebbiA Study Guide for God’s WordFu �ra �r 2020Kabyle (sgd-KBY)˘ 2020WATCH TOWER BIBLE AND TRACTSOCIETY OF PENNSYLVANIADepot legal : avril 2020ISBN 978-2-900804-34-6´Editeurs :Association Les Temoins de Jehovah11, rue de Seine92100 Boulogne-Billancourt

Bab n lew �sayef:Ta�laft akk-d usebter wis 2:Shrine of the Book, Photo˘ The Israel Museum, JerusalemAsebter wis 4:˘ The British Library Board (G.12161)Asebter wis 8:�er tama tazelma �t: tteswi �ra-yagitetwakkes-ed si A Pre-MassoreticBiblical Papyrus, n Stanley A. Cook,M. A. (1903)Asebter wis 9:Tteswi �ra-yagi tetwakkes-ed si The CodexAlexandrinus in Reduced PhotographicFacsimile, 1909, s ttesri �h n British Library

Tare �z �zit-agi d ayla n

�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� s

Page 4: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

sgd

-KB

Y2

00

20

5

Page 5: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Isem n �Rebbi, yetwaktaben s �reb�a le �h �ruf-agi n t�ib �ranit ����,yura-d azal n 7000 tikkal di Tira ti�ib �raniyin. �Trejma n ddunittajdi �t terra-d �reb�a le �h �ruf-agi, umi qqaren deg wa �tas n llu�atTit �rag �ram: “Jehovah” s teglizit, “Jehovah”s tef �ransist, “’ ®™ ½” ®Ÿ” (Yahwah) s ta� �rabt.�Deg Wedlis Iqedsen nettaf isem-agi akte �rn yismawen akk nni �den. �as akken wid umid-yettuwe �h �ha Wedlis Iqedsen we �s �sfen-d�Rebbi s kra n imeslayen am “Anezmar”,“Win �layen” akk-d “Ssid”, d Tit �rag �ramkan i ssexdamen m’ara d-bedren �Rebbi syisem-is.D Yahwa �Rebbi s yiman-is i g �delben i widyuran Adlis Iqedsen ad ssexdamen isem-is. �ef lemtel, iwe �h �ha-d i nnbi Yuwil lehdu �r-agi: “Kra n win ara inedhen s yisem n[Yahwa] ad imne�.” (Yuwil 3:5) Yennada�en i yiwen seg wid yuran Ihellilen adyekteb lehdu �r-agi: “Ad �zren belli t-tidet, dkecc kan i gettusemman [Yahwa], d Win�layen �ef ddunit me �r �ra!” (Ahellil 83:19) Ditin n �s �se �h, deg Ihellilen kan, yetwabder-edyisem n �Rebbi azal n 700 tikkal. (Ihellilend yiwet n tektabt n isefra i getwaxedmenbac a ten-qqaren iqeddacen n �Rebbi w’aten-cennun.) Ay�er ihi i ulac isem n �Rebbideg wa �tas n �trejmat n Wedlis Iqedsen? Ay�er ur yetwassenara wamek i getwan �taq swaswa yisem n �Rebbi? Yerna, acu i dlme�na n yisem n Yahwa?Ay�er i ulac isem n �Rebbi deg wa �tas n �trejmat n WedlisIqedsen? A �tas n ssebbat i gellan. Kra �hesben belli imi �Rebbi dAnezmar ur ye �hwag ara ad yes�u isem. Wiya �d, teb�en ahatyiwet n l�adda taqdimt n Iyahudiyen ideg yettu �he �r �rem ad

� Le �h �ruf-agi twa �terjmen-d Yahwa ne� Yahwah s teqbaylit. Isem-agi yella di TiraIqedsen s teqbaylit di La �sel n ddunit 22:14 akk-d Tuff�a 17:15.

1 Isem n �Rebbidi Tira ti�ib �raniyin

�����������������������������������������������������������������������������������������������������

Isem n �Rebbi s tiran t�ib �ranit taqdimti ssexdamen watIs �rayil uqbel adnfun �er Babil

Isem n �Rebbi stira n t�ib �raniti ssexdamen watIs �rayil mbe�dtu�alin-nsen si Babil�����������������������������������������������������������������������������������������������������

1

Page 6: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Wagi d a �hric n Ihellilen yellan deg utaftar n leb �he �r Yemmuten,yetwaketben ahat di 50 iseggasen imezwura n lqern amezwarumbe�d �isa. Tira-yagi twaketbent s le �h �ruf i ssexdamen wat Is �rayilmbe�d tu�alin-nsen si Babil, me�na Tit �rag �ram yetwakteb a �tasn tikkal s tira n t�ib �ranit taqdimt

2

Page 7: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

ssexdmen isem-agi, axa �ter ttagaden ammar a t-ssemsxen.Wiya �d nni �den, �ilen belli imi ulac win izemren ad i �zeramek i getwan �taq swaswa yisem n �Rebbi, axi �r ad ssexdamenameslay nni �den i t-id-itwe �s �sifen, am “Ssid”, “ �Rebbi” ne�“Ame�lal”. Acu kan, ssebbat-agi me �r �ra ur s�int ara lsas. Waliacu�er:˙ Wid i g�ilen belli �Rebbi Anezmar ur ye �hwag ara ad yes�u

isem, ur meyyzen ara �ef wayagi: kra n itaftaren iqdimen nWawal n �Rebbi yella deg-sen yisem n �Rebbi. Gar itaftaren-agi, llan wid yetwaketben uqbel talalit n �isa yerna mazal-iten ar ass-a. Yerna akken i t-id-nenna, �Rebbi yexdem ayenilaqen akken ad yetwakteb yisem-is azal n 7 000 tikkaldeg Wawal-is. Iban ihi, �Rebbi yeb�a a nissin isem-is w’at-nessexdam.

˙ �Trejmanat i gtekksen isem n �Rebbi �lagal n l�adda-nni nIyahudiyen, ur xemmen ara �er yiwet n l �haga: kra n l�ulaman ccari�a iyahudiyen, yesteklfen s uneqqel n tira, llan ttagin ad-bedren isem-agi. Me�na, ur t-m �hin ara seg itaftaren-nsenideg i d-neqqlen Adlis Iqedsen. Di kra n itaftaren iqdimeni ufan di Qumran, tama n leb �he �r Yemmuten, yella deg-sen yisem-agi a �tas n tikkal. Kra seg wid yes �terjimen AdlisIqedsen sseknen-d belli yella yisem n �Rebbi deg itaftarenyetwaketben di la �sel. Amek? Ttarran deg wemkan n yisem-agi ameslay “SSID” s le �h �ruf imeqranen. Me�na mazalyiwen westeqsi: ma yella �trejmanat-agi ur nki �ren ara belliyetwabder-ed yisem n �Rebbi d luluf n tikkal deg itaftaren nWedlis Iqedsen, acu�er ihi i t-beddlen ne� i t-kksen?Anwa i sen-yefkan ttesri �h ad xedmen akka? �Haca nutni ige �zran.

˙ Wid i d-yeqqaren belli ur ilaq ara a nessexdam isem n�Rebbi axa �ter ur nessin ara amek i getwan �taq swaswa,ttadren-d �isa s yisem-is. Acu kan, yemxallaf mli �h wamek id-ssen �taqen isem-is inelmaden-is di lqern amezwaru dwamek i t-id-ssen �taqen ass-a wa �tas n imasi �hiyen. �erimasi �hiyen iyahudiyen, isem n �isa ahat yetwan �taq Yacu�a,ma d ameslay “Lmasi �h”, Maciya �h. Imasi �hiyen ihedd �rentayunanit ssawalen-as Iyasus Xristus, ma d wid ihedd �rentalatinit ssawalen-as Yasus Kristus. Di �trejma n WedlisIqedsen s tyunanit, yetwaketben lem�awna n �r �ru �h n �Rebbi,yetwabder-ed deg-s yisem n �isa s tyunanit; daymi i nezmera d-nini belli imasi �hiyen n lqern amezwaru s�an l �heqq imi id-ssen �taqen isem-agi akken i gella yetwassen di llu�a-nsen.

3

Page 8: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Akka da�en, kul m’ara s �terjmen Inagan n Yahwa AdlisIqedsen di kra n llu�a, twalin belli ilaq ad ssexdmen isem n�Rebbi di �trejma-nsen akken i getwassen di llu�a-yagi, �as mayella macci akken swaswa i getwan �taq di llu�a ta�ib �ranittaqdimt.

Acu�er ur yetwassen ara wamek i getwan �taq swaswa yisem n�Rebbi? Di Teqbaylit, �reb�a le �h �ruf-nni n yisem n �Rebbi s t�ib �ranit(����) twaktaben s �reb�a le �h �ruf-agi: YHWH. Am imeslayen akknni �den n llu�a ta�ib �ranit n zik, Tit �rag �ram ur yes�i ara le �h �rufumi qqaren ti�ra (ye�ni a, e, i, u). Asmi llan ssexdamen llu�ata�ib �ranit taqdimt, wid i t-yeqqaren ssnen amek ara s-rnun ssshala ti�ra iwulmen.Azal n 1 000 iseggasen mbe�d mi tekfa lektiba n Tirati�ib �raniyin, kra n imusnawen iyahudiyen snulfan-d yiwen nttawil i usen �teq n imeslayen; rennun i le �h �ruf kra n tneqqi �dini d-yetmalen d acu-tent ti�ra i glaqen a tent-rennun m’arad-qqaren ta�ib �ranit. Acu kan, di lweqt-nni, a �tas n Iyahudiyen igettamnen s yir lfal; �ilen belli ur ilaq ara a d-yebder walbe� �disem n �Rebbi s �s �sut �layen. Ssexdamen ihi deg wemkan-isimeslayen nni �den. �ef wayagi, m’ara t�awaden i lektiba nyisem n �Rebbi seg utaftar �er waye �d, rennun-as i Tit �rag �ramti�ra n imeslayen-agi nni �den bac a d-ssen �tqen isem n �Rebbi.Da�netta, itaftaren-agi umi i rnan tineqqi �din i d-yetmalen ti�raur zmiren ara a �-�iwnen a n �zer amek i getwan �taq swaswa yisemn �Rebbi s llu�a ta�ib �ranit n zik. Kra �ilen belli yella yetwan �taq“Yahwah”, ma d wiya �d ssen �taqen-t-id akken nni �den. Deg yiwenutaftar n leb �he �r Yemmuten, yella yiwen we �hric si tektabt n WatLewwi s tyunanit ideg yetwakteb yisem n �Rebbi akka: Iyaw.

Isem n �Rebbi di La �sel nddunit 15:2 di �Trejman xemsa tektabintimezwura n WedlisIqedsen i gexdemWilliam Tyndale (1530)

4

Page 9: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Kra n yemyura n Lyunan n zik nnan-d belli yezmer da�en adyetwan �taq akka: Iyayih, Iyabih, Iyawuwih. Acu kan, ur ilaqara a d-nini belli d wagi kan i d �r �ray i �se �h �han di temsalt-agi.Nezmer kan a d-nini belli ur ne�lim ara amek i d-ssen �taqeniqeddacen n �Rebbi n zik isem n �Rebbi s t�ib �ranit. (La �sel n ddunit13:4; Tuff�a 3:15) Me�na, ne�lem belli �Rebbi yessexdem isem-is a �tas n tikkal asmi i gella ihedde �r akk-d iqeddacen-is; ne�lemda�en belli iqeddacen-agi-ines ssawalen-as s yisem-agi yernaur tkukrun ara a t-ssexdmen m’ara hedd �ren d wiya �d.—Tuff�a6:2; 1 Igelliden 8:23; Ahellil 99:9.Acu i d lme�na n yisem n Yahwa? Di llu�a ta�ib �ranit, isem nYahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lme�na-s “u�al”. �la �hsabn kra n l�ulama n llu�a ta�ib �ranit, isem-agi lme�na-s:d win i gxeddmen ayen i glaqen bac “at-tu�al” l �haga dayen i geb�a, ye�ni a t-yesse �dru. Tarba�t n�trejmanat n Wedlis Iqedsen n ddunittajdi �t fehmen-d seg wayagi belli isem n�Rebbi lme�na-s “win yesse �drayen”. Imi urmtafaqen ara l�ulama n llu�a ta�ib �ranit�ef lme�na n yisem-agi, nekni da�en urnezmir ara a d-nini belli t-tagi kan i dlme�na-s. Acu kan, lme�na-yagi twulemmli �h imi Yahwa d Axellaq n kulci yernad Win yesse �drayen lmeqsud-is. D �s �se �h, silgiha, ixleq-ed igenwan d lqa�a d lexliqatnni �den me �r �ra, si lgiha nni �den, yetkemmilixeddem ayen ilaqen bac a d-ye �dru leb�i-sakk-d lmeqsud-is.Ihi, lme�na n yisem n Yahwa ur tcuddara kan �er wayen yellan di Tuff�a 3:14 id-yeqqaren: “Ad u�ale� d ayen i b�i�ad u�ale�.” ( �Trejma n ddunit tajdi �t, st �rumit) Imeslayen-agi we �h �hed-sen, urd-ssefhamen ara swaswa lme�na n yisemn �Rebbi. Tbegginen-d kan yiwen wudem si ccex �siyya-ines;smektayen-d belli, di yal li �hala, yettu�al d ayen akk iwulmenbac ad yesse �dru leb�i-s akk-d lmeqsud-is. Ihi, �as akkennezmer a d-nefhem ayagi deg yisem n Yahwa, lme�na n yisem-agi macci d ayen kan i gexta �r Yahwa ad yu�al netta s yiman-is.Isem-agi ijemmel-ed da�en ayen i gxeddem Yahwa bac at-tu�altxelqit-is d ayen ilaqen, ne� at-texdem ayen ilaqen, iwakken ad-ye �dru leb�i-s.

�����������������������������������������������������������������������������������������������������

Tit �rag �ram, YHWH:Win ixeddmen ayenilaqen bac “at-tu�al”l �haga d ayeni geb�a, ye�ni“win yesse �drayen”

Ameslay HWH:“u�al”�����������������������������������������������������������������������������������������������������

5

Page 10: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Imusnawen n Wedlis Iqedsen ste� �rfen belli isem n �Rebbi, igetwaktaben s �reb�a le �h �ruf, ye�ni Tit �rag �ram (����), yella azal n7 000 tikkal deg we �dris amezwaru n Tira ti�ib �raniyin. Acu kan,a �tas i s-yeqqaren belli ur yelli ara deg we �dris n Tira tiyunaniyintimasi �hiyin. �ef wayagi, lket �ra seg wid yes �terjimen Adlis Iqedsenass-a, ur ssexdamen ara isem n Yahwa m’ara s �terjimen ayenumi qqaren L�ahd Ajdid. Ula deg yefyar n Tira ti�ib �raniyin id-yetwabedren di L�ahd Ajdid, ideg yella Tit �rag �ram, xta �ren adttarran deg wemkan n yisem n �Rebbi ameslay “Ssid”.�Trejma n ddunit tajdi �t ur t�uned ara �trejmat-agi nni �den n WedlisIqedsen. Di Tira tiyunaniyin timasi �hiyin, nettaf isem n Yahwa237 tikkal. Wid i tent-id-yes �terjmen xedmen akka �lagal n snatle �hwayeg-agi yes�an azal: 1) Luluf n itaftaren n tyunanit i gellanass-a, macci d wid yetwaketben di tazwara. Amur ameqranseg-sen twaketben azal n sin leqrun mbe�d itaftaren imezwura.2) Di lweqt-nni, kra seg wid yetneqqilen tira seg utaftar �erwaye �d beddlen Tit �rag �ram s umeslay Kuryus, i d-yekkan sityunanit, lme�na-s “Ssid”; kra nni �den neqqlen-d �er itaftarenideg yettubeddel yakan yisem n �Rebbi s umeslay “Kurius”.Wid i d-is �terjmen Adlis Iqedsen, �Trejma n ddunit tajdi �t, walanbelli yella ttbut i �se �h �han, i getqenni�en belli yella Tit �rag �ramdeg itaftaren yuran di tazwara s llu�a tayunanit. Atentah kra nle �hwayeg i�ef i gre �s �sa ttbut-agi:˙ Deg Itaftaren n Tira ti�ib �raniyin i ssexdamen di zzmann �isa d yemcegg�en-is, yella deg-sen Tit �rag �ram si tazwaraarmi t-taggara. Di zzman aqdim, drus n medden i gellantcukkun deg wayagi. Ass-a, mbe�d mi i d-ssekflen di Qumrankra n itaftaren n lqern amezwaru n Tira ti�ib �raniyin, yu�alyetwakkes akk ccekk.

˙ Di zzman n �isa d yemcegg�en-is, yella Tit �rag �ram ula degitaftaren n Tira ti�ib �raniyin i d-yetwa �terjmen s tyunanit.Ac �hal n leqrun, imusnawen n Wedlis Iqedsen �ilen belliTit �rag �ram ur yelli ara deg itaftaren n �trejma n Tira ti�ib �raniyini d-yetwa �terjmen s tyunanit yettusemman Septante. Me�na, ditlemmast n lqern wis 20, llan imusnawen i gerran ddehn-nsen�er kra n ye �hricen iqdimen n Septante, i gellan di zzman n �isa.

2 Isem n �Rebbidi Tira tiyunaniyin timasi �hiyin

6

Page 11: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Deg ye �hricen-agi, yella yisem n �Rebbi, yetwakteb s le �h �ruf nt�ib �ranit. Ihi, di zzman n �isa, yella yisem n �Rebbi deg itaftarenn Tira Iqedsen i d-yetwa �terjmen s tyunanit. Lame�na, di lqernwis 4, yetwakkes yisem n �Rebbi si kra n itaftaren n Septante,gar-asen Codex Vaticanus akk-d Codex Sinaiticus. Isem n�Rebbi yetwakkes si La �sel n ddunit alamma d Malaxi (degimukan ideg yetwakteb zik deg itaftaren iqdimen). Ihi, maccid ayen yessewhamen ma yella ass-a ulac isem n �Rebbi degwe �dris n zzman-nne� n we �hric n Wedlis Iqedsen yettusemmanL�ahd Ajdid, ye�ni di Tira tiyunaniyin timasi �hiyin.

˙ Tira tiyunaniyin timasi �hiyin s yiman-nsent beggnent-ed belli�isa yella yettader-ed isem n �Rebbi yerna yesselmad-iti wiya �d. (Yu �henna 17:6, 11, 12, 26) �isa yenna-d �inani:“ �Ru �he�-d s yisem n Baba.” Yenna-d da�en belli yella ixeddemlec�al-is “s yisem n Baba-[s].”—Yu �henna5:43; 10:25.

˙ Imi Tira tiyunaniyin timasi �hiyin da�enttuwe �h �hant-ed s�ur �Rebbi yernat-timerna i d-rnant �ef Tira ti�ib �raniyin,macci d lme�qul ad yetwakkes kanakka yisem n Yahwa seg we �dris n Tiratiyunaniyin. Di legwahi n useggas wisxemsin, anelmad Ye�qub yenna i lecyuxn Yarucalim: “Cim�un i �hka-d amek, ditazwara, Illu idla-d �ef yiwen n wegdud,ikkes-it-id si ger legnas i yisem-is.”(Lec�al 15:14) Ur d-yeqqar ara Ye�qub ayagi lukan ulacwid yessnen d wid yessexdamen isem n �Rebbi di lqernamezwaru.

˙ Isem n �Rebbi yetwabder-ed s tewzel di Tira tiyunaniyintimasi �hiyin. Deg Uwe �h �hi 19:1, 3, 4, 6, yella yisem n�Rebbi deg umeslay “Hallilu-Yah.” “Hallilu-Yah” yekka-d segyiwen umeslay n t�ib �ranit, lme�na-s “ �Hemdet Yah.” Ameslay-agi “Yah” d isem n Yahwa s tewzel. A �tas n yismawen id-yetwabedren di Tira tiyunaniyin timasi �hiyin yella deg-senyisem n �Rebbi. �la �hsab n kra n tektabin n uselmed, isem n�isa lme�na-s “Yahwa d leslak.”

˙ Kra n tektabin n Iyahudiyen n leqrun imezwura mbe�d�isa beggnen-d belli Iyahudiyen yu�alen d imasi �hiyen llanssexdamen isem n �Rebbi deg wayen i ttarun. �ef lemtel,Tusifta, d yiwet n tektabt i d-ijem�en leqwanen yellandi le�wayed n Iyahudiyen, i gekfan s lektiba di lgiha nuseggas 300. Taktabt-agi tenna-d belli itaftaren n imasi �hiyen

�����������������������������������������������������������������������������������������������������

�isa yenna-d �inani:“Nekk �ru �he�-ds yisem n Baba.”Yenna-d da�en belliixeddem lec�al-is“s yisem n Baba[-s]”�����������������������������������������������������������������������������������������������������

7

Page 12: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

zemren a ten-sser�en deg wass n weste�fu; zemren ad sser�enula d i �hricen n itaftaren-agi ideg i yella yisem n �Rebbi. Ditektabt-agi da�en, �Rabbi Yosse n Galil, i g�acen di tazwaran lqern wis 2 mbe�d �isa, yessefhem-ed d acu i glaqenad yetwaxdem deg wussan nni �den n ddu �rt: “A d-twagezmenimukan ideg yetwakteb yisem-nni ur d-netwabdar ara [ye�ni,anda yura yisem n �Rebbi deg itaftaren n imasi �hiyen], ad rsendeg wemkan i �demnen, ayen i d-yegran ad yer�.”

˙ Kra n imusnawen n Wedlis Iqedsen ste� �rfen belli yezmerl �hal yella yisem n �Rebbi deg yefyar n Tira ti�ib �raniyin i

Asmekti 6:4Ataftar yettusemman Papyrus NashLqern wis 2 ne� ahat amezwaru qb.�.

Yiwen we �dris s llu�a ta�ib �ranittaqdimt ideg i d-yetban yisem n�Rebbi snat tikkal

Cwi �t seg we �dris n Wesmekti 18:15, 16Ataftar yettusemman P. Fouad Inv. 266Lqern amezwaru qb.�.

Isem n �Rebbi s le �h �ruf n t�ib �ranit di�Trejma n Septante s tyunanit

300 200 100 qb.�. b�.�. 100

8

300 400 500 1900 1950 2000

Asmekti 18:15, 16Adlis yettusemman Codex AlexandrinusLqern wis 5 b�.�.

Isem n �Rebbi yetwakkesyerna rran deg wemkan-isle �h �ruf KC akk-d KY. Le �h �ruf-agitmettilen-d ameslay n tyunanitKurios (Ssid) s tewzel

Lec�al 3:22, ideg i d-yetwabderWesmekti 18:15 �Trejma n ddunit tajdi �tLqern wis 20 b�.�.

�Trejma n ddunit tajdi �t terra isemn �Rebbi �er imukan ideg i gella ditazwara

d-yetwabedren di Tira tiyunaniyin timasi �hiyin. Yiwen umawaln Wedlis Iqedsen (The Anchor Bible Dictionary), deg usentelyettusemman “Tit �rag �ram di L�ahd Ajdid”, yenna-d imeslayen-agi: “Yella ttbut i d-yetbegginen belli Tit �rag �ram, Isem n �Rebbi,Yahweh, yella yetwakteb di kra n yefyar, ne� ahat deg yefyarme �r �ra n [L�ahd Aqdim] i d-yetwabedren di [L�ahd Ajdid] asmitwaketben itaftaren imezwura n [L�ahd Ajdid].” Amusnawn Wedlis Iqedsen George Howard yenna-d si lgiha-s: “Imi inettaf Tit �rag �ram deg itaftaren n Wedlis Iqedsen s tyunanit[Septante], yellan di lweqt-nni d Adlis Iqedsen n Tmezdayt

9

Page 13: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

tamenzut, d lme�qul ihi ma nenna-d belli wid yuran [L�ahdAjdid] ttarun Tit �rag �ram [...] m’ara d-bedren ifyar n Tira[ti�ib �raniyin].”

˙ Kra n �trejmanat n Wedlis Iqedsen i�ef yella letkal ssexdmenisem n �Rebbi di Tira tiyunaniyin timasi �hiyin. Atentah kra si�trejmat-nsen; kra seg-sent ff�ent-ed a �tas n lweqt uqbel �Trejman ddunit tajdi �t: A Literal Translation of the NewTestament [...]From the Text of the Vatican Manuscript, n Herman Heinfetter(1863); The Emphatic Diaglott, n Benjamin Wilson (1864);Bible de Darby (1940), ideg yella yisem n �Rebbi “Jehovah” di

kra n tirawin; The New Testament Letters, n J. Wand, yiwenwem �debber n ddin di Lundun (1946); Bible de Chouraqui(1985), ideg yetwaktab IHVH; tiktabin n Lingil akk-d Uwe �h �hi nC. Tresmontant (i d-yeff�en ger 1984 d 1988), i gessexdamenyhwh. Yerna, deg yiwet n �trejma s tesbenyulit i d-yeff�endi tazwara n lqern wis 20, �trejman Pablo Besson yessexdem“Jehova” di Luqa 2:15 akk-d Yahuda 14; yenna-d da�en degwazal n meyya n tirawin belli d isem n �Rebbi i gzemren ad yilid �trejma iwulmen. Uqbel akk �trejmat-agi, si lqern wis 16, kran �trejmat s t�ib �ranit n Tira tiyunaniyin timasi �hiyin ssexdment

Isem n �Rebbi di Lec�al 2:34 di EmphaticDiaglott, s�ur Benjamin Wilson (1864)

10

Page 14: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Tit �rag �ram deg wa �tas n yefyar. Di llu�a talalmanit kan, ma drus11 n �trejmat i gessexdmen “Jehovah” (ne� “Yahweh”) di Tiratiyunaniyin timasi �hiyin, yerna �reb�a n �trejmanat rnan isem-agi ger snat n tacciwin mbe�d ameslay “Ssid.” Akte �r n 70�trejmat s tlalmanit i gessexdmen isem n �Rebbi di kra n tirawinne� di tirawin n usefhem.

˙ Yella isem n �Rebbi di Tira tiyunaniyin timasi �hiyinyetwa �terjmen deg wakte �r n meyya n llu�at. Ssexdmen-t slket �ra deg wa �tas n llu�at n Tefriqt, n imezda� ine �sliyen nMarikan, n Asya, n Lu �rub akk-d tid n Tegzirin n Ugaraw Amelwi(ne� n Basifik). ( �Zer agbur deg isebtar 12, 13.) �Trejmanat nyedlisen-agi �t �tfen leqrar ad ssexdmen isem n �Rebbi �lagal nkra n ssebbat icuban tid i d-yetwabedren uqbel. Kra si �trejmat-agi drus aya segmi i d-ff�ent; am Wedlis Iqedsen s t �rutumyant(1999), ideg yetwakteb “Jihova” 51 tikkal di 48 yefyar, akk-d�trejma s llu�a tabatakt ( �tuba) (1989), yiwet n llu�a tindunisit,ideg yura “Jahowa” 110 tikkal.

Ulac ccekk, yella ttbut i �se �h �han iwakken ad yu�al yisem n �Rebbi,Yahwa, s amkan-is di Tira tiyunaniyin timasi �hiyin. D aya i xedmen�trejmanat n �Trejma n ddunit tajdi �t. Tqadaren mli �h isem n �Rebbiyerna ttagaden ad kksen ula d acemma seg wayen yetwaketbendi tazwara.—Awe �h �hi 22:18, 19.

Isem n �Rebbi di Marqus 12:29, 30deg yiwet n �trejma n Haway

11

Page 15: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Tabatakt ( �tuba): JahowaTabengat: JehovaTabubangit: YaweTabubit: YehovahTabullumt: JehovahTabulunit: JehowaTabulyat: YaweTaburtugit: IahveTacakubut: JahueTacibwat: JehovahTacint (haka): ZahovaTacirukit: YihowaTacuk �tawt: ChihowaTacilubat: YehowaTacukt: JiowaTadakutat: JehowaTadubut: IeobaTaduwalat: YehowaTafangt: JehovaTafigyanit: JiovaTagalwat: IehofahTagat: IehowaTaglizit: JehovahTagribut: JehovaTahawayit: IehovaTahindustanit: YihovahTahirit tamutut: IehovaTahucunkt (winnebagu): JehowaTajibaryut (tameslayt n kiriwo): IehovaTakalalagawyat: IehovanTakalangat: Yehova; YahweTakalengit: JehovahTakibsigist: JehobaTakilubat: Yehova

Takiribatit: IehovaTakiriwut: IehovaTakisungit: YehowaTak �ruwatitB JehovaTakurit: ~B—

Takusat: YehovaTakus �rayt: JeovaTakuwanat: IeovaTalalmanit: Jehovah; JehovaTalawut: YehowaTalilit: JehovaTalingalat: YaweTaliwut: YehovaTalubalit: YehovaTalugba �rat: YehovaTalugut: YehovaTalumungut: Yawe; YovaTalunat: YeobaTalundat: YehovaTalunwulwult: JehovahTaluwut: YaweTalwimbit: YehovaTamalgacit: Jehovah; IehovahTamalut: IovaTamarcalit: JeovaTamarkizyant: IehovaTamaskalinest: IovaTambungwit (tameslayt n myini):

JehovaTameryamt: IehouaTamin �tawayit: JehobaTamisima-banayatit: IehovaTamizut: Jehovan; Jihova’nTamurtlukt: Jioua

�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Tutlayin akk-d tmeslayin idegyetwakteb yisem n �Rebbidi Tira tiyunaniyin timasi �hiyinTutlayt ne� tameslayt: Isem n �Rebbi

12

Page 16: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Tamuskugit: CehofvTamutut: IehovaTamuwukit: YehovahTamyinit: YeovaTanabajut: Jıho’vahTanagat, angami: JihovaTanagat, kunyak: JihovaTanagat, luta: JihovaTanagat, mawu: JihovaTanagat, rengma n Ufella: JihovaTanagat, sangtam: JihovaTanambit: JehovahTanandit: JehovaTanangunt (ne�: tamaret): IehovaTanawurut: JehovaTanaytyumt: IhovaTandawut: JehovaTangandut: YaweTangarinyint: JehovahTanirlandit: JehovahTantumbat: YaweTanukwurut: JehovaTararu �tungant: Jehova; IehovaTariribt: IovaTa �rawakt: JehovahTa �rumit (ne� taf �ransist): IHVH; yhwhTa �rutumyant: JihovaTasakawut: Ihova; IehovaTasamuwant: IeovaTasbenyulit: Jehova; Yahve; YHWH;

YahwehTasengilit: YaweTasinikat: Ya’wenTasisutut: Yehofa

Tasit: IehovaTasranan �tungut: JehovaTasukumat: Yahuwa; JakweTatikit-ibu: YaweTatimnit: Yeh �ofa; YehofaTatungat: JehovaTatungyant: Jihova; SihovaTatwanat: Jehofa; Yehova; YehofaTa �tayisyant: IehovaTa �taylundit: YahowaTa �tuwaribit: Jehova; IehovaTawabakalt: YehoaTawambanwagt: JehovahTazandit: YekovaTazulut: Jehova; YAHWETa�ib �ranit: ����Tifatit n Ufella: YehovaTifikt: JehovahTilat: YaaveTilikut (tameslayt n lusengu): YaweTindunisit: YAHWEHTiwit: YehowaTumbundut: YehovaTuribibt: Iova

(Zzyada �ef tebdart-agi,di kra n llu�at akk-dtmeslayin nni �den, nettafisem n �Rebbi yetwaktebdi tirawin n usefhem.)

�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Kte �r n 120 llu�at�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

13

Page 17: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

3 Lanbeyya akk-d igellidenn Yahuda d Is �rayil

Igelliden n tgelda n Wen �zul,Yahuda (sin le� �rac)

997Ra �hab�am: 17 iseggasen

980Abya (Abyam): 3 iseggasen978

Asa: 41 iseggasen

937

Yahucafat: 25 iseggasen

913Yahuram: 8 iseggasenlg. n 906A �hazya (Yahuwa �haz): aseggaslg. n 905�atalya (tagelli �t): 6 iseggasen

898

Yahuwac: 40 iseggasen

858

Ama �sya: 29 iseggasen

829

�uzya (�azarya): 52 iseggasen

1000 qb.�.

950 qb.�.

900 qb.�.

850 qb.�.

800 qb.�.

Yuwil

Igelliden n tgelda n Ugafa,Is �rayil (�ec �ra le� �rac)

997Yarub�am: 22 iseggasen

lg. n 976 Nadab: 2 iseggasenlg. n 975

Ba�ca: 24 iseggasen

lg. n 952Ila: 2 iseggasen

lg. n 947

Zimri: 7 wussan (lg. n 951)�umri akk-d Tibni: 4 iseggasen�umri (we �hd-es): 8 iseggasenlg. n 940

A �hab: 22 iseggasenlg. n 920

A �hazya: 2 iseggasenlg. n 917Yahuram: 12 iseggasen

lg. n 905

Yihu: 28 iseggasen

876 Yahuwa �haz: 14 iseggasenlg. n 862 Yahuwa �haz akk-d Yahuwac: 3 iseggasenlg. n 859

Yahuwac (we �hd-es): 16 iseggasen

lg. n 844

Yarub�amwis 2: 41 iseggasen

lg. n 803

Ilya

Ilica�

Yuna

�amus

Page 18: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Igelliden n tgelda n Wen �zul(Akemmel)

�uzya (�azarya): 52 iseggasen

777Yutam: 16 iseggasen

762A �haz: 16 iseggasen

746

�Hizqiya: 29 iseggasen

716

Manaci: 55 iseggasen

661Amun: 2 iseggasen659

Yucya: 31 iseggasen

628Yahuwa �haz: 3 wagguren

Yahuyaqim: 11 iseggasen618

Yahuyaxin: 3 wagguren d 10 wussan 617

�Sidqiya: 11 iseggasen 607

Yarucalim akk-d lgame� iqedsen hudden-ten watBabil i g �zedmen fell-asen s lame �r n Nabuxadnu �zur.�Sidqiya, agellid aneggaru yellan �ef lqa�a, i d-yekkansi dderya n Dawed, yetwakkes-as ukersi n le �hkem

800 qb.�.

750 qb.�.

700 qb.�.

Ic�aya

Mixa

�SafanyaIrmiya

Na�hum

�Habaquq

Danyil

�Hizqiyal

�ubadya

650 qb.�.

600 qb.�.

Igelliden n tgelda n Ugafa(Akemmel)

lg. n 803 Zaxarya: net �heqqeq kan �ef 6 waggurensi le �hkem-ines

lg. n 791 Calum: cche �rMana �him: 10 iseggasenlg. n 780Faqa �hya: 2 iseggasenlg. n 778

Fiqa �h: 20 iseggasen

lg. n 758 Huciya�: 9 iseggasen si lg. n 748lg. n 748

740

At Acur ste�m �ren Samarya,sse�lin Is �rayil; t-taggaran tgelda n Ugafa, ye�nin Is �rayil

Le �hkem n Huciya�, �ef wakkeni d-iban, ur ire �s �sa ara akkenilaq armi i d legwahi n 748.Ahat yessawe �d ad ire �s �si slem�awna n ugellid n wat Acuryettusemman Tiglat Filisir wis 3

Zaxarya yebda ye �hkem, me�naahat armi d legwahi n 792i gre �s �sa le �hkem-ines akken ilaq

Huca�

Page 19: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

4 Tidyanin timeqranin ye�nantudert n �isa �ef lqa�a�Reb�a tektabin n Lingil �la �hsab n lweqtideg i d-ye �dra wayen i d- �hkant

Tilwi �hin-agi cuddent �er kra n lkar �tat i d-yesskanayen imukan i�er yunag�isa akk-d wanda i gberre �h. Ijerriden-nni yellan �ef lkar �tat, ur d-ssen�atenara swaswa ansi i g�edda; sskanayen-d kan legwayeh i�er i gerra.

Uqbel ad yebdu �isa leqdic-ines

LWEQT AMKAN TADYANT MATTA

3 qb.�. Yarucalim,lgame� iqedsen

Lmelk Gabriyil icar-ed i Zaxarya talalitnYu �henna A�e �t �ta �s

Lgiha n 2 qb.�. Na �sarit; Yahuda Lmelk Gabriyil icar-ed iMeryem talalit n �isa;Meryem terza �ef teqribt-is, Ilicaba�

2 qb.�. Idurar nYahuda Talalit nYu �henna A�e �t �ta �s; yettusemmaYu �henna; Zaxarya icar-ed; Yu �hennaad i�ic deg une �zruf

2 qb.�.,lgiha n 1 tube �r

Bit-Li �him Talalit n �isa;“Awal yu�al-ed d amdan”

1:1-25

Di legwayehn Bit-Li �him;

Lmelk ixebbe �r-ed s yiwen n lfe �r �h d ameqrani imeksawen; lmuluk �hemden �Rebbi;imeksawen �ru �hen a d- �zren llufan

Bit-Li �him;Yarucalim

�T �thara (lextana) n �isa (ass wis 8);wwin-t imawlan-is �er lgame� iqedsen(mbe�d ass wis 40)

1 qb.�. ne�1 b�.�.

Yarucalim;Bit-Li �him;Ma �ser;Na �sarit

Tisin n imusnawen n yetran;tarewla n twacult �er Ma �ser;Hi �rudus yen�a arrac imec �ta �h; tu�alinn twacult si Ma �ser, zed�en di Na �sarit

2:1-23

12 b�.�.,L�id n Usuref

Yarucalim Mi ges�a 12 n sna, �isa yesteqsa lecyuxdi lgame� iqedsen

Na �sarit �isa yu�al �er Na �sarit;i �du� imawlan-is;yu�al d anegga �r;Meryem t �rebba �reb�a warrac t-t �rebbatullasnni �den (Mt 13:55, 56; Mr 6:3)

29, tafsut Ane �zruf,asif n U �rdun

Yu �henna A�e �t �ta �syebda leqdic-is

3:1-12

Lkar �ta 1Asefhem n lkar �tat

Ansi i g �ru �hBla ccekk dagi i d-tezgaAhat dagi i d-tezga? Lme�na-s ur yetwassen ara

swaswa wemkan anda i d-tezga

Adrar n �Hirmun

GALIL

Leb �he �rn Galil

Na �sarit

�EC�RA

N

TEMDININ

Bit- �Hananya,agemma �d iwasif n U �rdun?

SAMARYA

Asif

nU

�rdun

BIRAN

YAHUDARama

YarucalimBit-Li �him

Ane �z

ruf n

Yahu

da

Si Ma �ser ne� �erMa �ser

Leb �he �rAmer�an

MARQUS LUQA YU �HENNA

1:5-25

1:26-56

1:57-80

2:1-7 1:1-5,9-14

2:8-20

2:21-38

2:39, 40

2:41-50

2:51, 52

1:1-8 3:1-18 1:6-8,15-28

Page 20: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Asmi i gebda �isa leqdic-ines

LWEQT AMKAN TADYANT MATTA

29, lex �rif Asif n U�rdun, ahat di Bit-�Hananya, agemma �d i wasifn U�rdun, ne� di legwayeh-nni

A� �da �s d wedhan n �isa;Yahwa yenna-d belli �isad Mmi-s yerna iqbel-it

3:13-17

Ane �zruf nYahuda Ije �r �reb-it Iblis 4:1-11

Bit- �Hananya,agemma �d i wasif n U �rdun

Yu �henna A�e �t �ta �s yenna-dbelli �isa d Izimer n �Rebbi;inelmaden imezwura n �isa

Kana, di Galil;Kafar-Na �hum

Lmu�giza tamezwarut: deg yiwet n tme�ra,yerra aman d cc �rab; i �ru �h �er Kafar-Na �hum

30,L�id n Usuref

Yarucalim Yessazdeg lgame� iqedsen

Yehde �r akk-d Niqudimus

Yahuda; �iynun I �ru �h �er legwayeh nYahuda, inelmaden-issse� �da �sen; imeslayen ineggura i d-yennafell-as Yu �henna

Tiberyas; Yahuda RranYu �henna �er l �hebs;�isa i �ru �h �er Galil

4:12;14:3-5

Suxar, di Samarya Iteddu �er Galil,yesselmed Isamariyen

20

Lkar �ta 2Adrar n �Hirmun

GALIL

Kafar-Na �hum Bit- �Sayda

Kana Leb �he �rn Galil

Tiberyas

Na �sarit

�EC�RA

N

TEMDININ

Bit- �Hananya,agemma �d iwasif n U �rdun?Calim (Salim)

�iynun

Asif

nU

�rdun

SAMARYA

SuxarLbir n Ye�qub

BIRAN

YAHUDA

Yarucalim

Ane �z

ruf n

Yahu

da

Leb �he �rAmer�an

MARQUS LUQA YU �HENNA

1:9-11 3:21-38 1:32-34

1:12, 13 4:1-13

1:15,29-51

2:1-12

2:13-25

3:1-21

3:22-36

6:17-20 3:19, 20 4:1-3

4:4-43

Ane �zrufn Yahuda

Page 21: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Leqdic n �isa di Galil

LWEQT AMKAN TADYANT MATTA

30 Galil �isa yefka-d i tikkelt tamezwarut lexba �r-agi:“Tagelda n igenwan tqerrb-ed!”

4:17

Kana;Na �sarit;Kafar-Na �hum

Yesse �hlammi-s nyiwenn lewkil; ye�ra-dcwi �tsegutaftar n Ic�aya; i �ru �h�er Kafar-Na �hum

4:13-16

Leb �he �r nGalil,tamanKafar-Na �hum

Yessawel i �reb�a seg inelmaden-is:Cim�undAndriyus,Ye�qubdYu �henna

4:18-22

Kafar-Na �hum Yesse �hla ta �deggalt nBu �trusdwa �tas n l�ibadnni �den

8:14-17

Galil Tikkelt tamezwarut ideg i d-yezzi i Galil suberre �h, netta d �reb�a n inelmaden-agi

4:23-25

Yesse �hla yiwenube �rsi; xilla n l�aci i t-iteb�en 8:1-4

Kafar-Na �hum Yesse �hla yiwennwukrif 9:1-8

Yessawel i Matta; yecca akk-d imekkasen;tamsalt n tu �zamin

9:9-17

Yahuda Iberre �hdi legwame�n Iyahudiyen

31,L�id nUsuref

Yarucalim Yesse �hla yiwenumu �dindi Bit- �Hasda;Iyahudiyen nudana t-n�en

Mi d-u�alensiYarucalim?

Inelmaden kksen-d tigedrindegwassnweste�fu; �isa “dSsid nwassnweste�fu”

12:1-8

Galil;leb �he �r nGalil

Yesse �hlaafusnyiwenwergazdegwassnweste�fu;ahdumn l�aci i t-iteb�en; a �tasn imu �dan i gesse �hla

12:9-21

Adrar tamanKafar-Na �hum Yexta �r 12 nyemcegg�en

TamanKafar-Na �hum Lxe �tba�efwedrar 5:1–7:29

Kafar-Na �hum Yesse �hla aqeddacnyiwenn lqeb �tan 8:5-13

Nayin Yessker-edsi lmutmmi-s nyiwetn taggalt

Tiberyas; Galil(Nayin ne� legwayeh-is)

Yu �henna icegge� kra n inelmaden i �isea; tidettettubeggen-ed i imec �ta �h; azaglu legga�en

11:2-30

Galil(Nayin ne� legwayeh-is)

Yiwet tmednubt tedhen i �darren n�isa s zzit;lemtel nwidyetwalasen

Galil Tikkelt tis snat ideg i d-yezzi i Galil s uberre �h,akk-d tnacn inelmaden-is

Asufe�n legnun;ddnuburnetwasemma �h 12:22-37

Yefka-dsiwa lima �ra nYuna 12:38-45

Yemma-sdwatmaten-is usan-da t- �zren;yenna-dbelli d inelmaden-is i d iqriben-is

12:46-50

22

Lkar �ta 3A �Sidun

�Surfat Adrar n �Hirmun

�Sur

GALIL

Kafar-Na �hum

Kana Leb �he �rn Galil

Tiberyas

Na �sarit

Nayin

�EC�RA

N

TEMDININ

Asif

nU

�rdunSAMARYA

BIRAN

YAHUDA

Yarucalim

IDUM

Ane �z

ruf n

Yahu

da

Leb �he �rAmer�an

MARQUS LUQA YU �HENNA

1:14, 15 4:14, 15 4:44, 45

4:16-31 4:46-54

1:16-20 5:1-11

1:21-34 4:31-41

1:35-39 4:42, 43

1:40-45 5:12-16

2:1-12 5:17-26

2:13-22 5:27-39

4:44

5:1-47

2:23-28 6:1-5

3:1-12 6:6-11

3:13-19 6:12-16

6:17-49

7:1-10

7:11-17

7:18-35

7:36-50

8:1-3

3:19-30

3:31-35 8:19-21

Page 22: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

LWEQT AMKAN TADYANT MATTA

31 ne�32 Lgiha nKafar-Na �hum Tim�ayinye�nanTagelda 13:1-53

Leb �he �r nGalil �isayella�efyiwenn lbabu �r,yessers tabuci �dant 8:18, 23-27

Lgiha nGadara Yessufe� legnun; kecmendeg i �hellufen 8:28-34

Ahat di Kafar-Na �hum Yesse �hla yiwet tme �t �tut yettazzalend idammen;issker-edsi lmut yelli-s nYayir

9:18-26

Kafar-Na �hum? Yesse �hla sin ider�alendyiwenugugam 9:27-34

Na �sarit I tikkelt nni �den, ur yetwaqbel aradi tmurt-is 13:54-58

Galil Tikkelt tis tlata ideg i d-yezzi i Galils uberre �h; iwakkenadyessem�er leqdic-isicegge� imcegg�en-is

9:35–11:1

Tiberyas Hi �rudusyekkes-as aqerru i Yu �hennaA�e �t �ta �s;�isayessewhemHi �rudus

14:1-12

32,mi qribl�id nUsuref(Yn 6:4)

Kafar-Na �hum?;tamanufella n leb �he �r nGalil,�er lgiha nccerq

Imcegg�enu�alen-dseguberre �h;�isayessecc 5 000 yergazen

14:13-21

Tamanufella n leb �he �r nGalil,�er lgiha nccerq; Ganisarat

Iyahudiyen�er �denad rren�isadssel �tan;yel �ha�efwaman; yesse �hla imu �dan

14:22-36

Kafar-Na �hum Yenna-d�ef yiman-is belli netta “da�rumntudert”; xilla i gecc �denyerna ggan-t

32,mbe�dl�id nUsuref

Ahat di Kafar-Na �hum If �de �h-ed l�addat nyemdanen 15:1-20

Finiqya; �ec �ra n temdinin Yesse �hla yelli-s nyiwet tme �t �tut takan�anit;yessecc 4 000 yergazen

15:21-38

Magadan Yefka-dsiwa lima �ra nYuna 15:39–16:4

1

23

4

5

6

Tamurt n Igirasiyen G A D A R A

Bit- �Sayda

Kafar-Na �hum

Kurazin

Aza�ar nGanisarat

Magadan

Leb �he �r n Galil

Tiberyas

24

Lkar �ta 3B

Leqdic di leb �he �r n Galil(yettusemmanda�en tamda nGanisarat ne� leb �he �r nTiberyas)

Seg yiwen n lbabu �r, yessers tabuci �dantYessufe� legnun; kecmen deg i �hellufenYessecc 5 000 n yergazenYel �ha �ef wamanYessecc 4 000 n yergazenAmkan anda i tetwaxdem lxe �tba �ef wedrar(akken i d-qqaren)

Agafa

�Sidun

F IN

IQYA

Adrar n �Hirmun

�Sur

GALIL

Kafar-Na �hum Bit- �Sayda

MagadanTiberyas

Na �sarit GADA

RA

Gadara

�EC�RA

N

TEMDIN

IN

Asif

nU

�rdun

�er Yarucalim(i L�id n Usuref)

1

2

3

4

5

6

MARQUS LUQA YU �HENNA

4:1-34 8:4-18

4:35-41 8:22-25

5:1-20 8:26-39

5:21-43 8:40-56

6:1-5

6:6-13 9:1-6

6:14-29 9:7-9

6:30-44 9:10-17 6:1-13

6:45-56 6:14-21

6:22-71

7:1-23 7:1

7:24–8:9

8:10-12

Page 23: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Leqdic n �isa di Yahuda

LWEQT AMKAN TADYANT MATTA

32, mbe�dl�id n Usuref

Leb �he �r n Galil;Bit- �Sayda

�isa,mi gelladi lbabu �r iteddu�er Bit- �Sayda,iwe �s �sa inelmaden-is ad �hadren iman-nsen segyi�es n temtunt n Ifarisiyen;yesse �hla yiwen uder�al

16:5-12

Lgiha n Qi �sarya n Filibus Tisura nTgelda;icar-ed �ef lmut-is akk-d �heggu-ines

16:13-28

Ahat deg wedrar n �Hirmun Tbeddel �s �sifa-s; Yahwa ihde �r-ed 17:1-13

Lgiha n Qi �sarya n Filibus �isa yesse �hla yiwen weqcic yetwamelken 17:14-20

Galil I�awed icar-ed �ef lmut-is 17:22, 23

Kafar-Na �hum Ixelle �s tabzert s yiwen u �surdii d-yetwakksen seg yimi n u �hutiw

17:24-27

Ameqran akk di Tgelda; tim�ayin:izimer i�erqen, aqeddac ur nes�i �r �re �hma

18:1-35

Galil-Samarya Mi gteddu�erYarucalim, iwe �s �sa inelmaden-is ad ggen kullec �efddemmanTgelda

8:19-22

32, l�id nIqi �dunen(ne�: nI�ecwan)

Yarucalim Yesselmed di l�id;ttucegg�en yergazen a t- �t �tfen

“Nekk t-tafat n ddunit”; yerra-d i �zrii yiwen wergaz i d-ilulen d ader�al

Ahat di Yahuda Icegge� 70 inelmaden; u�alen-d fe �r �hen

Yahuda; Bit- �Hananya Tam�ayt n Usamari n l�ali;deg wexxam n Meryem d Marta

Ahat di Yahuda I�awed yesselmed amek i glaq ad t �zallan;tam�ayt n we �hbib i gsemm �ten (i get �hawaten)

Yessufe� legnun s lem�awna n �Rebbi;i�awed yefka-d siwa lima �ra nYuna

YeccadegwexxamnyiwenUfarisi;yesse �dlem Ifarisiyen imi s�ansinwudmawen

Tim�ayin: argaz ame �rkanti ur nelliara d a�eqli, lewkil un �si �h

Yesse �hla yiwet t�ibant degwass nweste�fu;tim�ayin: a�eqqanuxerdel, i�es n temtunt

32,l�id nWe�zal

Yarucalim Tam�ayt: ameksa n l�ali akk-d wem �ra �hn lmal; Iyahudiyen �er �den a t- �rejmen;i �ru �h �er Bit- �Hananya agemma �di wasif n U �rdun

26

Lkar �ta 4 �Sidun

Adrar n �Hirmun

�Sur Qi �sarya nFilibus

GALIL

KurazinKafar-Na �hum

Magadan

Bit- �Sayda

Leb �he �rn Galil

�EC�RA

N

TEMDININ

Bit- �Hananya,agemma �d iwasif n U �rdun?

Asif

nU

�rdunSAMARYA

BIRAN

YAHUDA Yari �hu

YarucalimBit- �Hananya

Leb �he �rAmer�an

MARQUS LUQA YU �HENNA

8:13-26

8:27–9:1 9:18-27

9:2-13 9:28-36

9:14-29 9:37-43

9:30-32 9:43-45

9:33-50 9:46-50

9:51-62 7:2-10

7:11-52

8:12–9:41

10:1-24

10:25-42

11:1-13

11:14-36

11:37-54

12:1-59

13:1-21

10:1-39

Page 24: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Leqdic n �isa di tama tacerqit n wasif n U �rdun

LWEQT AMKAN TADYANT MATTA

32, mbe�dl�id nWe�zal

Bit- �Hananya,agemma �d i wasif n U �rdun

�isa i �ru �h �er wemkan anda yesse� �da �sYu �henna; a �tas i gumnen yis

Biran Deg webrid �er Yarucalim,yesselmed di temdinin akk-d tudrin

Iwe �s �sa wid i s-yet �hessisen akkenad kecmen si tewwurt i �deyqen;yes �hassef �ef Yarucalim

Ahat di Biran Yesselmed d acu i d annuz; tim�ayin:amkan �layen, ime�ra �den i d-yufan ssebbat

Le �hsab n wayen ara isebbel walbe� �dbac ad yu�al d anelmad

Tim�ayin: izimer i�erqen, a �surdi i �ru �hen,aqcic ija �hen

Tim�ayin: lewkil a �h �raymi (amesba �tli),argaz ame �rkanti akk-d Il�azar

Aselmed �ef: wamek ur nettili arad ssebba n tucc �da, ssma �h, liman

Bit- �Hananya Lmut akk-d �heggu n Il�azar

Yarucalim; If �rayim Ti �hila i tmen�iwt n �isa; �isa i �ru �h

Samarya; Galil Yesse �hla �ec �ra yergazen ihelken lbe �rs;yessefhem-ed amek ara d-tas Tgeldan �Rebbi

Samarya ne� Galil Tim�ayin: taggalt i gsemm �ten,Afarisi akk-d umekkas

Biran Aselmed �ef zzwag akk-d berru 19:1-12

Iburek arrac imec �ta �h 19:13-15

Asteqsi n wergaz ame �rkanti;tam�ayt n iqeddacen di tfe �r �rantakk-d lexla �s i�edlen

19:16–20:16

Ahat di Biran Tikkelt tis tlata ideg i d-icar �ef lmut-is 20:17-19

Ye�qub d Yu �henna �delbenimukan di Tgelda

20:20-28

Yari �hu Mi d-i�edda si Yari �hu, yesse �hlasin ider�alen; yerza �ef Zakay;tam�ayt n �ec �ra tmintin

20:29-34

28

Lkar �ta 5Adrar n �Hirmun

GALIL

Leb �he �rn Galil

�EC�RA

N

TEMDININ

Bit- �Hananya,agemma �d iwasif n U �rdun?

Asif

nU

�rdunSAMARYA

BIRAN

If �rayim

YAHUDA

Yarucalim

Yari �hu

Bit- �Hananya

Ane �z

ruf n

Yahu

da

Leb �he �rAmer�an

MARQUS LUQA YU �HENNA

10:40-42

13:22

13:23-35

14:1-24

14:25-35

15:1-32

16:1-31

17:1-10

11:1-46

11:47-54

17:11-37

18:1-14

10:1-12

10:13-16 18:15-17

10:17-31 18:18-30

10:32-34 18:31-34

10:35-45

10:46-52 18:35–19:28

Page 25: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Taggara n leqdic n �isa di Yarucalim

LWEQT AMKAN TADYANT MATTA

8 Nisan 33 Bit- �Hananya �isa yewwe �d �er din setta wussanuqbel l�id n Usuref

9 Nisan Bit- �Hananya Meryem tesmar zzit �ef uqerruakk-d i �darren n �isa

26:6-13

Bit- �Hananya-Bit-Fagi-Yarucalim

Anekcum n �isa �er Yarucalim,yerkeb �ef we�yul

21:1-11, 14-17

10 Nisan Bit- �Hananya-Yarucalim Yen�el yiwet n tenqelt;i�awed yessazdeg lgame� iqedsen

21:18, 19;21:12, 13

Yarucalim Lmuqeddmin imeqranen akk-d l�ulaman ccari�a ssexdmen ti �hila bac ad n�en �isa

Yahwa ihde �r-ed; �isa icar-ed �ef lmut-is;lqella n liman n Iyahudiyen tesse �dra-dlica �ra n Ic�aya

11 Nisan Bit- �Hananya-Yarucalim Aselmed ye�nan tanqelt yeqquren 21:19-22

Yarucalim, lgame� iqedsen L �hekma n �isa tetwanke �r;tam�ayt n sin watmaten

21:23-32

Tim�ayin: ixeddamen n tfe �r �rant iqettalen,tame�ra n zzwag

21:33–22:14

Isteqsiyen �ef �Rebbi akk-d Qay �ser, �heggun lmeggtin, lame �r yugaren akk wiya �d

22:15-40

�isa yesteqsa l�aci ma yella Lmasi �hd mmi-s n Dawed

22:41-46

Yesse �dlem l�ulama n ccari�a akk-d Ifarisiyen 23:1-39

Iwala tikci n yiwet n taggalt

I�il n Uzemmur Yefka-d lima �ra n tisin-is �er zdat 24:1-51

Tim�ayin: �ec �ra n t�ezriyin, i �talanen,akraren akk-d iqelwacen

25:1-46

12 Nisan Yarucalim Imeqranen n Iyahudiyen ssexdmenti �hila bac a t-n�en

26:1-5

Yahuda yemsefham akk-d imeqranenbac a sen-t-isellem

26:14-16

13 Nisan(lexmis tameddit)

Yarucalim akk-dlegwayeh-is

Asewged n l�id n Usuref taneggarut 26:17-19

14 Nisan Yarucalim Yecca imensi n l�id n Usuref nettad yemcegg�en-is

26:20, 21

Yessared i �darren n yemcegg�en

30

Lkar �ta 6Adrar n �Hirmun

GALIL

Leb �he �rn Galil

Yarucalim

I�il nUzemmur

Bit-Fagi

I� �zern Qidrun

Bit- �Hananya

YAHUDA Yari �huAmawus

Yarucalim Bit-FagiBit- �Hananya

Leb �he �rAmer�an

MARQUS LUQA YU �HENNA

11:55–12:1

14:3-9 12:2-11

11:1-11 19:29-44 12:12-19

11:12-17 19:45, 46

11:18, 19 19:47, 48

12:20-50

11:20-25

11:27-33 20:1-8

12:1-12 20:9-19

12:13-34 20:20-40

12:35-37 20:41-44

12:38-40 20:45-47

12:41-44 21:1-4

13:1-37 21:5-38

14:1, 2 22:1, 2

14:10, 11 22:3-6

14:12-16 22:7-13

14:17, 18 22:14-18

13:1-20

Page 26: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

LWEQT AMKAN TADYANT MATTA

14 Nisan Yarucalim �isa if �de �h-ed belli Yahuda d axedda�yerna yessufe�-it

26:21-25

Yesbedd Imensi n Ssid(1Kur 11:23-25)

26:26-29

Icar-ed belli a t-yenke �r Bu �trusw’ad mzerba�en yemcegg�en

26:31-35

Yew�ed belli a d-icegge� amwanes;tam�ayt n tfe �r �rant n �s �se �h;yume �r i inelmaden ad mye �hmalen;ta �zallit taneggarut akk-d yemcegg�en

Gat-Camanim Atqelleq n �isa di tmazirt;yettusellem yerna yetwa �t �tef

26:30, 36-56

Yarucalim Yesteqsa-t �Hanan; icu �re�-it Kayafaakk-d wesqamu n cc �re� (Sanhedrin);inke �r-it Bu �trus

26:57–27:1

Yahuda, win akken i t-isellmen,i�elleq iman-is (Lc� 1:18, 19)

27:3-10

Zdat n Bila �tus, mbe�d zdat n Hi �rudus,yu�al-ed �er zdat n Bila �tus

27:2, 11-14

Bila �tus yeb�a a s-iserre �h, me�naIyahudiyen �delben Bar-Aba; yetwa �hkemfell-as ad yemmet �ef tgejdit n le�tab

27:15-30

(Lgem�a, �eflegwahi n ttlatan tmeddit)

Gulgu �ta �isa yemmut �ef tgejdit n le�tab 27:31-56Yarucalim Kksen-d lgetta-s si tgejdit-nni,

ssersen-t deg u �zekka27:57-61

15 Nisan Yarucalim Lmuqeddmin akk-d Ifarisiyen cemm�ena �zekka-s yerna sbedden-as ta�essast

27:62-66

16 Nisan Yarucalim d legwayeh-is;Amawus

�isa ye �hya-d si lmut;i �dher-ed xemsa tikkal i inelmaden

28:1-15

Mbe�d16 Nisan

Yarucalim; Galil I �dher-ed kra n tikkal nni �den i inelmaden(1Kur 15:5-7; Lc� 1:3-8); iwe �s �sa-ten;iwekkel-iten ad sselmden l�aci akkenad u�alen d inelmaden

28:16-20

25 Iyyar I�il n Uzemmur,tama n Bit- �Hananya

Alluy n �isa s igenni, ass wis 40mbe�d �heggu-ines (Lc� 1:9-12)

32 33

MARQUS LUQA YU �HENNA

14:18-21 22:21-23 13:21-30

14:22-25 22:19, 20,24-30

14:27-31 22:31-38 13:31-38

14:1–17:26

14:26,32-52

22:39-53 18:1-12

14:53–15:1

22:54-71 18:13-27

15:1-5 23:1-12 18:28-38

15:6-19 23:13-25 18:39–19:16

15:20-41 23:26-49 19:16-3015:42-47 23:50-56 19:31-42

16:1-8 24:1-49 20:1-25

20:26–21:25

24:50-53

Page 27: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

5 Lexba �r n Wedlis IqedsenYahwa �Rebbi yes�a l �heqq ad ye �hkem. Le �hkem-ines d win yifen akk wiya �d.Lmeqsud-is i lqa�a akk-d l�ibad a d-ye �dru.

Mbe�d 4026 qb.�.

“Azrem” ixu �semYahwa di l �heqq iges�a ad ye �hkemyerna ixu �sem-itda�en deg wamek ig �hekkem. Yahwayew�ed a d-yefk“dderya”, ne�“ccetla” araime �hqen �ertaggara azrem-agi, ye�ni Cci �tan.(La �sel n ddunit3:1-5, 15) Acukan, yegga lweqt il�ibad ad �hekmen�ef yiman-nsenddaw n tezmertn wezrem.

1943 qb.�.

Yahwa yenna iAb �raham belli sitarwa-s ara d-tekk‘dderya-nni’ igew�ed.—La �seln ddunit 22:18.

Mbe�d 1070 qb.�.

Yahwa ye �dmeni ugellid Dawed,kra n lweqt mbe�di mmi-s Sliman,belli ‘dderya-nni’ id-yew�ed a d-tekksi tarwa-nsen.—2 Camwil 7:12,16; 1 Igelliden 9:3-5; Ic�aya 9:5, 6.

29 b�.�.

Yahwa issken-edbelli d �isa i d“dderya” i gew�ed;d netta araiwe �rten akersi nle �hkem n Dawed.—Igalatiyen 3:16;Luqa 1:31-33;3:21, 22.

33 b�.�.

Azrem-nni, ye�niCci �tan, yeqqes“dderya” i gew�ed�Rebbi mi gella dssebba n lmutn �isa. Yahwayesse �hya-d �isabac ad i�ic degigenni yernayeqbel azal ites�a tudert-inesikemlen; annect-ayefka-yas tagnitad isemme �hddnubat w’ad yefki l�ibad imednubentudert n dayemi ges �ru �h Adam.—La �sel n ddunit3:15; Lec�al 2:32-36; 1 Ikurintiyen15:21, 22.

Legwahi n 1914 b�.�.

�isa i �degger-edazrem-nni, ye�niCci �tan, �er lqa�ayerna i �hettem-itad yeqqim din cwi �tn lweqt.—Awe �h �hi12:7-9, 12.

�er zdat

�isa yerra Cci �tan �er l �hebs anda arayeqqim 1 000 iseggasen, mbe�d amzunim �heq-as aqerru, ye�ni yessenger-it.Lmeqsud i d-ihegga Yahwa si la �sel ilqa�a akk-d l�ibad ye �dra-d; isem-is yu�alzeddig yerna iban-ed belli yes�a l �heqqad ye �hkem akken i geb�a.—Awe �h �hi 20:1-3, 10; 21:3, 4.

Page 28: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Karkamic

�Halab

Ibla

�Hamat

Tadmur

�Huba

�Sidun

DimecqL E B �H E �R A M E Q R A N�Sur Dan

�actarut-QarnayimMagidu �Ham

DutanCaxim Sukut

FanwilBit-Il Gil�ad

Bit-Li �him

KA

N�

AN

�aza �Hib �run

MUWABAsif

n Ma �ser GirarBir-Ciba�

Lbir n Ra �hubut

Bu �sraCur Lbir n

La �hay- �RuyGucin�Ramsis

Un

Muf (Mamfis)

MA �SER

Nnil

Qadic,�in-Micfat

Ane �zrufn Faran

ADUM,SI�IR

Tiyman

�awit

Iyl-Faran(Iylat)

6 La �sel n ddunitakk-d u �safer nlejdud n wat Is �rayil

Adamyetwaxleq-ed 4026 qb.�.�Rebbi yesbedd le�qed akk-dAb �raham 1943 qb.�.

Lmut nYusef 1657 qb.�.

4000 qb.�. 2000 qb.�. qb.�. / b�.�. 2000 b�.�.

Caxim

SukutMa �hanayim

Fanwil, Finyil

Asifn Yabuq

Asif

nU

�rdun

Bit-Il, Luz �ay

Adrar n Murya Calim(Yarucalim)

Bit-Li �him,Ifra �ta

TimnaAxzib

Mamri�Hib �run,

Qiryat Arba�L�ar nMaxfila

Leb �he �rAmer�an

Aza�ar nCabi-Qiryatayim

Bir-Ciba�Aza�arn SidimNigib

�Su�ar, Bila�

?�SudumGumurAdma�Sabuyim

�Ha �ran

FADAN ARAM

Fa �rat

Mari

ACUR

Ninawa

Kala �h

Acur

�Hidiqil

MI S U BUTAM

YA (ARAM-NAHARAY I M )

�IYLAM

Babil(Babilun)

CI

N�

A�R

( TAMURT N BABIL)

TAMURT NIKALDIYEN

Irix

Ur

0 n yimilen 100

0 n kilumitrat 100

Page 29: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

7 Tuff�asi Ma �ser

Tuff�a n wat Is �rayil si Ma �serLe�qed n Ccari�a n Musa 1513 qb.�.

Yacu�a yetwaxta �r ad yu�al deg wemkan nMusa 1473 qb.�.

4000 qb.�. 2000 qb.�. qb.�. / b�.�. 2000 b�.�.

L E B �H E �R A M E Q R A N ,L E B �H E �R N I F I L I S T I Y E N K

AN

�A

N

Asif

nU

�rdun

Izu�ar nMuwab

Yari �hu Abil-ha-Citim

�HicbunAdrar n Nabu�almun-DiblatayamaFI

L ISTI

N

Dibun-Gad

Arnun�aru�ir�Hib �run

MUWAB�arad

Nigib �Su�ar Zirid�iyi-ha-�abarim

Ubut?

Asif

nMa �ser

Ane �zrufn �Sin

Adrar n Hur

�a�ra

ba

�Salmuna

Funun

Bni-Ya�aqan

Qadic, Qadic-Barniya�

Mariba?

Gucin�Ramsis Abrid n tmurt n Ifilistiyen

Abrid n Cur

Cur Ane �zruf n Faran

Musirut�Hacmuna

MitqaTira �hTa �hat

Maqilut�Harada

Adrar n CifirQahilata

?ADUM,SI�IR

�Hur-ha-Gidgad,Gudguda

Risa

Libna?

Abrid

n uge

llid

Yutbata�abrunaI �syun-GibirIylatRimun-Firi �s

Ritma?MIDYAN

Sukut?

�Ramsis?Muf (Mamfis)

Nnil

MA �SER

Itam?Ane �zruf n

ItamMigdul?Fi-Ha- �Hirut

Ba�al- �Safun?

Ma �raIylim?

L e b�h e �r

Az e g g a �

Ane �zrufn Sin

Dufka

Aluc? Masa,Mariba?

�Ha �sarut

Qibrut-ha-Tawa

Le b

�h e�r

Az e

g ga �

Tab�ira?RafidimAdrar n Sinay, �Hurib

Ane �zruf nSinay

0 n yimilen 50

0 n kilumitrat 50

Ahat d abrid n tuff�a si Ma �ser

Page 30: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

8 Anekcum�erTmurti gew�ed �Rebbi

Anekcum n wat Is �rayil �er Kan�an 1473 qb.�.Ste�m �ren a �hric ameqran n tmurt 1467 qb.�.

4000 qb.�. 2000 qb.�. qb.�. / b�.�. 2000 b�.�.

L E B �H E �R A M E Q R A N ,L E B �H E �R A� E R B I

Labu- �Hamat

Gibal

I�SID

UN

IY

EN

�Sidun Idura

r nLu

bnan

I�HIT

IYEN

Ba�al Gad Adrar n �HirmunDimecq

I �H IWIYEN AT ARAMMi �sfa

Dan, Layic,Licim

�Sur

MisrafutMayim Le�wan �ser

n Mi �rumMA�AXA B a c a n

Argub�Ha �surGACUR�aku

Axcaf

IGIRGACIYEN

Adrar n KarmilMadun Leb �he �r

n Kinirit �actarutCa �run

Cim �runYuqna�amDur

Magidu QidicTa�nax

Asif

nU

�rdun

�a

�rab

a

Idri�i

Abrid

nBa

can

IMURIYEN(�UG)�Hifir

I �H IWIYEN

Tir �saAdrar n �iybal

Adrar n Garizim Caxim Asif n Yabuq

�AMUNAdamAfiqIF IR IZ IYEN Tafuwa �h

Gi

l�

ad

Ya�zir

RabaBit-Il �ay Gilgal

Gib�unYari �hu Citim

Ayalun �HicbunMaydabaMaqida

Yarmut

Yarucalim

IYABUSIYEN

Leb �he �rAmer�an,

Leb �he �rn

�a �raba

IMURIYEN (SI �HUN)Qadimut

�aru�ir

Asif n Arnun

MUWAB

Abrid

nug

ellid

�aza

FI L

I ST

I N

�iglun

LibnaLaxic �Hib �run

Dabir�anabIM

URIYEN

Bir-Ciba�

Gucin �arad

Asif n Zirid

AT �AMALIQAT QIYNI

Tasawentn �aqrabimNigib

Adrar n �Halaq

Asif n Ma �ser

�Ha �sar-Adar, Adar

Qadic, Qadic-Barniya�

ADUM,SI�IR

�a

�r ab

a

Ane �zr

ufn wa� �r

aben

0 n yimilen 20

0 nkilumitrat

20

Abrid n unekcum �erTmurt i gew�ed �RebbiKan�an

Page 31: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

9 Aqi �dun imqeddes akk-dlmuqeddem ameqran

Aqi �dun imqeddes

Asenduq n le�qed (Tf� 25:10-22; 26:33)

Le �hgab (Tf� 26:31-33)

Tigejdit i le �hgab (Tf� 26:31, 32)

Amkan Iqedsen (Tf� 26:33)

Amkan IqedsenNezzeh (Tf� 26:33)

Li �zar (Tf� 26:36)

Tigejdit n li �zar (Tf� 26:37)

Takersit n nn �has (Tf� 26:37)

A�al �tar n lebxu �r (Tf� 30:1-6)

�T �tabla n i�erman n uqeddem (Tf� 25:23-30; 26:35)

Lme �sba �h (Tf� 25:31-40; 26:35)

Ta �zerbit n lfina (Tf� 26:1-6)

Ta �zerbit s cc�e �r n uma�iz (Tf� 26:7-13)

A�ummu sweglim nwakraren (Tf� 26:14)

A�ummu sweglim n l �hut (Tf� 26:14)

Akatar (am �t �taq a�ezfan) (Tf� 26:15-18, 29)

Takersit n lfe �t �ta i�ef yetrusu ukatar(Tf� 26:19-21)

A�mud (Tf� 26:26-29)

Takersit n lfe �t �ta (Tf� 26:32)

Aqi �dun imqeddes ifukk 1512 qb.�. Lgame� iqedsen yeldi 1026 qb.�.

4000 qb.�. 2000 qb.�. qb.�. / b�.�. 2000 b�.�.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

1514

1312

5

1

19

2

3

9

16

11 4

18

10

17

Tnej �ra n nn �has(Tf� 30:18-21)

A�al �tar nwesfel yer�an(Tf� 27:1-8)

Afrag (Tf� 27:17, 18)

Tawwurt (Tf� 27:16)

Timle �hfin n lfina(Tf� 27:9-15)

Lmuqeddem ameqran

Tuff�a ixef 28 iwe �s �sef-ed s tfa �silllebsa n lmuqeddemameqrann Is �rayil

6

7

8

20

21

22

23

24

20

21

24

54

20 21

22

23

A�mam (Tf� 28:39)Ta�e �s �sabt timqeddest(Tf� 28:36; 29:6)

A �zru n unix (Tf� 28:9)

Tazarezt (Tf� 28:14)

Tabanta n le �hkemi�emm �ren s 12 ye �zra �layen(Tf� 28:15-21)

Lifud akk-d tbagust-is(Tf� 28:6, 8)

Aqendur amidadiur nes�i lekmam(Tf� 28:31)

Ijife �r s tnaqusin t-t �remmanin(Tf� 28:33-35)

Taqendurt n lfina rqiqen(Tf� 28:39)

Page 32: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

�SidunDimecq

Adrar n �HirmunBa�al Gad

�Sur Abil-Bit-Ma�axa

DANDan, Layic,LicimBit-�anat

Qidic

B a c a n

�Ha �surACIR NAFTALI

MANACI�akuI� �zer nQicun

KiniritLeb �he �r nKinirit

Gulan�actarut

Bit-Li �him�Harucit-ha-Guyim

Yuqna�am�ufra

ZABULUNAdrar n Tabur

Ti�ilt n MuriTudrin n Yayir?

DurMagidu ISASXA �R Dabir

Qamun Idri�i

Qidic, QicyunTa�nax

�iyn�Harud Bit-ha-Citim

Bit-CayanIbla�am

Ramut(Ramut-Gil�ad)

Yabic-Gil�ad?Tamurtn Tub

�Hifir MANACI Abil-Ma �hula

Camir (Samarya) Tibi �s �SafunAdrar n �iybal

Adrar n Garizim CaximFir�atun

Afiq Tafuwa �h

Sukut

Yabu

q

Ma �hanayimFanwil

Mi �sfa, Mi �sfiAs

ifn

U�rd

un

10 Afraq n Tmurti gew�ed �Rebbi

Inezzurfa

�utniyilIhudCamgarBaraqGid�unTula�YayirIfta �hIb �sanIylun�abdunCimcun

Le� �rac n Is �rayil ferqen gar-asentamurt i d- �he �r �ren 1467 qb.�. Cawul yetwaxta �r d agellid 1117 qb.�.

4000 qb.�. 2000 qb.�. qb.�. / b�.�. 2000 b�.�.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1

9

104

7

5

6

11 8

L E B �H E �RA M E Q R A N ,

L E B �H E �R A � E R B I

Yafu IF �RAYIM CiluTimnat-

Sira �h GAD

Yagbaha�AMUN

RabaAbil Qaramim

MinitMiyfa�atBit A �ram (Bit Aran)

�Hicbun Bi �sir

Bit-IlDANAza�ar n SuriqYabnayil

Mi �sfa, Mi �sfi GilgalB INYAMIN

Timna

Acdud�iqrun �Sur�a

Ictawul Gib�aYarucalim

Li �hiBit-Li �him,Ifra �ta

AcqalunLibna �adulam RAWUBIN

Qadimut�itir, Tuxin�iglun Laxic �Hib �run

�aza (CIM�UN) �iy �tam �in-GidiLeb �he �r

Amer�an

Arnun

Dibun�aru�ir

Dabir�anab�Siqlag �in Gucin�Ha �sar Susa

Bit-MarkabutKasil, Batwil

Caru �hin,Ca�arayim,

Cil �him

�acan, �iynBir-Ciba� �Ha �sar-Cu�al

Ba�alat-Bayir,Rama, Ba�al

MUWAB

Y A H U D A �i �simBit Labawut,

Bit-Biri

Asif n Ma �ser Nigib

Ane �zrufn �Sin

Adrar n �Halaq

Tasawentn �aqrabim

ADUM,SI�IR

Zirid

�a �smunQarqa�

�Ha �sar-AdarQadic,Qadic Barniya�

0 n yimilen 20

0 n kilumitrat 20

Timdinin yetwa�ezlen i Cim�unTimdinin yetwa�ezlen i ManaciTimdinin n lemne�

2

12

3

Page 33: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

11 Tagelda nDawedakk-d tgelda n Sliman

Le �hkem n Dawed 1077-1038 qb.�. Le �hkem n Sliman 1037-998 qb.�.Le�qed akk-d Dawed lg. n 1070 qb.�.

4000 qb.�. 2000 qb.�. qb.�. / b�.�. 2000 b�.�.

Tagelda n Dawed

Tagelda n Sliman

Ssel�a i d-ikeccmen

Ssel�a i gteff�en

Tifsa �h

Fa �rat

�HAMAT SURYA (ARAM)

�Hamat �er I �hitiyen, Surya:i�awdiwen, ike �r �rusen

Asif n

U �runt (

Asif

L�a �s

i)

Ribla

�Sadad

�SUBA

, ARA

M- �SUBA Tadmur

Zifrun

�Ha �sar-�inanLabu-�Hamat

Gibal Nn �hasBirutay

A n e �z r u f n S u r y aSi �Tarcic:ddheb, lfe �t �ta, l�ag, ibkan, if �rax n �t �tawes

�Sidun

I �SID

UNIY

EN(F

INIQ

YA)

Lubn

anBI

T-RA

�HUB

Aman

a (idu

rar n

Ccerq

n Lub

nan)

Dimecq

Adrar n �HirmunSi �Sur:ingel, i �serwel, ddheb

�SurAbil

DanMA�AXA,ARAM-MA�AXA

B a c a nTamurtn Kabul?

�Ha �sur ArgubGACUR

Bit- �Hurun n Wadda Bit- �Hurun n Ufella

Gizir Gib�un Giba�

Qiryat-Ya�arim Gib�a �anatutBa �hurimNubBa�al-Fara �sim�iqrun

Bit-CimicYarucalim L�in �ser n Gi �hun

Lbir n �in-RugilGat

I� �zern Ila

�aziqa

Suxu

Bit-Li �him

�adulam

Qa�ila Gilu

Taquwa�

Ane �zruf

n Yahuda

Lberka n Sira�Hib �run

YacimunZif�Huric

Ictamuwa�KarmilMa�un

DurAza�ar

n Izra�il�in-Dur �Hiylam

MagiduAdrar n Gilbuwa�

Lu-DabarRugalim

Bit-Cayan Yabic n Gil�ad?Salxa

TubSukutMa �hanayimYafu�er �Sur:

tim �zin, irden, cc �rab,zzit n uzemmur

Cilu G i l � a dRama

�Sarida

RabaGizir

Gilgal

�AMUN

�iqrunYarucalim �Hicbun

Gat Bit-Li �him Maydaba

FILIS

TIN

�aza �Hib �run�in-Gidi

�aru�ir

�Siqlag Yatir Bit-Il MUWABBir-Ciba�

Ramut Mi �sfi�aru�irI� �zer

n Lmel �h?

Asif n Ma �ser N i g i bTamar Nn �has

Funun

ADUMAne �zrufn Faran

Si Ma �ser:i�awdiwen, ike �r �rusen

A n e �z r u f n t mu r t n Wa � �r a b e n

Si Ufir: ddheb, i �zra�layen, as�ar

Si tmurt n wa��raben:ddheb, lfe �t �ta

I �syun-Gibir Iylat

0 nyimilen 20

0 nkilumitrat

20

Page 34: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

12 Lgame� iqedseni gebna Sliman

Lgame� iqedsen

Amkan IqedsenNezzeh (1Igl 6:16, 20)

Amkan Iqedsen (2Amz 5:9)

Ti�urfatin (1Amz 28:11)

Tixxamin (1Igl 6:5, 6, 10)

Yaxin (1Igl 7:21; 2Amz 3:17)

Bu�az (1Igl 7:21; 2Amz 3:17)

Asqif (1Igl 6:3; 2Amz 3:4)(Ulac tte �hqiq �ef le�li-ines)

A�al �tar n nn �has (2Amz 4:1)

Tarkabt n nn �has (2Amz 6:13)

Afrag n daxel (1Igl 6:36)

Tnej �ra s nn �has yefsin (1Igl 7:23)

Tike �r �rusin (1Igl 7:27)

Tawwurt n lgiha tayeffust (1Igl 6:8)

Tixxamin (nwucci) i d-yezzin i ifergan(1Amz 28:12)

Lgame� iqedsen yeldi 1026 qb.�. Lgame� iqedsen ihudd 607 qb.�.

4000 qb.�. 2000 qb.�. qb.�. / b�.�. 2000 b�.�.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

214

13

12

3 7

5

11

6

14

8

9

10

12

1 2

11

8

10

9

Page 35: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

13 L �hukumattimeqranin ndduniti�ef i d-icar Danyil

BabilDanyil 2:32, 36-38; 7:4Di 607 qb.�. Agellid Nabuxadnu �zur yessengerYarucalim

Tagelda tameqrant nMadaydFarasDanyil 2:32, 39; 7:5Di 539 qb.�.Teste�me �r BabilDi 537 qb.�. Sirus yefka lame �r ad u�alen Iyahudiyen�er Yarucalim

Lyunan (Yawan)Danyil 2:32, 39; 7:6Di 331 qb.�. Aliksandrus Ameqran yeste�me �r Faras

�R �rumanDanyil 2:33, 40; 7:7Di 63 qb.�. Bdan ste�m �ren Is �rayilDi 70 b�.�. SsengrenYarucalim

L �hukuma tameqrant nLegliz dMarikanDanyil 2:33, 41-43Di 1914-1918 b�.�. Di LgirraTamezwarut yekkren di ddunitme �r �ra, tlul-ed L �hukuma tameqrant n Legliz d Marikan

Babil tessenger Yarucalim 607 qb.�.

4000 qb.�. 2000 qb.�. qb.�. / b�.�. 2000 b�.�.

Tageldatameqrantn �R �ruman

�Ruma

Sardis

Yarucalim

A �hmata (Ikbatan)

Babil

Tagelda tameqrantnBabil

Tiyma

Cucan

Birsibulis

Tagelda tameqrantn Maday d Faras

Tagelda tameqrantnBabil

Tagelda tameqrantnMadaydFarasTimura i �t �tfent snat n tgeldiwintimeqranindi lewqat yemxallafen

Tagelda tameqrantnLyunan

Tagelda tameqrantn �R �rumanTimura i �t �tfent snat n tgeldiwintimeqranindi lewqat yemxallafen

BillaKus �tantinya(Bizans)

AliksandriyaYarucalim

Antyukya

Salukya Tagelda tameqrantn Lyunan

Page 36: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

�Sidun

A B I L I N I

Dimecq

�SurfatAdrar n �Hirmun

F IN

IQYA

�Sur Qi �saryan Filibus

I T U R YA

T R A X U N I T I S

Btulimayis(�aku) G A L I L

Kurazin Bit- �SaydaKafar-Na �humKana Magadan Leb �he �r

n GalilˇGargasa

Rafana

Sifuris Tiberyas HibusDyun

Na �saritGADARA

Abila

Dur Nayin Gadara

� E C �R A N T E M D I N I NQi �sarya Si �tubulis

(Bit-Cayan) Bit- �Hananya, agemma �d i wasif n U �rdun?Billa

S A M A R YA �iynun

Calim(Salim)

14 Tamurt n Is �rayildi zzman n �isa

Talalit n �isa 2 qb.�.Lmut n �isa 33 b�.�.

4000 qb.�. 2000 qb.�. qb.�. / b�.�. 2000 b�.�.

Am �diq i ge �hkem Hi �rudus Arxilayus;mbe�d ye �t �tef-it l �hakem a �rumaniBun �tus Bila �tus

Am �diq i ge �hkem Hi �rudus Antibas

Am �diq i ge �hkem Filibus

�ec �ra n temdinin

Sibas �ta(Samarya)

ˇGirasa

SuxarAdrar n Garizim Lbir n Ye�qub

Antibatrisa (Afiq) B I R A NYafu

Aza

�ar

nCa

�run

Ramatayim

Lud(Lidda)

If �rayim

Asif

nU

�rdun

Filadilfya(Raba)

Yamnya(Yabni)

Rama Yari �hu

AmawusYarucalim Bit-Fagi

Acdud,Azutus Bit-Li �him

Bit-�Hananya Qumran

Askalun(Acqalun)

Y A H U D A

Hi �rudyum

�aza �Hib �run

Ane �z

ruf n

Yahu

da

Leb �he �rAmer�an

(Leb �he �rYemmuten)

Makayrus

I D U M

Masada

Bir-Ciba�

N A B A �T A

TAM U RTN WA� �RABEN

0 n yimilen 20

0 n kilumitrat 20

Page 37: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

15 Adrar n lgame� iqedsendi lqern amezwaru

Lgame� iqedsen

Amkan Iqedsen Nezzeh

Amkan Iqedsen

A�al �tar n iseflawen yer�an

Tnej �ra s nn �has yefsin

Afrag n lmuqeddmin

Afrag n Is �rayil

Afrag n tlawin

Afrag n legnas

L �hi �d ( �surig)

Asqif n ugellid

Asqif n Sliman

Le �h �sin An �tunya

Yers lsas n lgame� iqedsenwis sin 536 qb.�. Lgame� iqedsen ihudd 70 b�.�.

4000 qb.�. 2000 qb.�. qb.�. / b�.�. 2000 b�.�.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

10

8

9

3

7

11

12

1 2

6

4

5

3 7

Page 38: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

16 Smana taneggaruti ges�edda�isa�ef lqa�a

Yarucalim akk-d legwahi i s-d-yezzin

Lgame� iqedsen (lemqam)

Tamazirt n Gat-Camanim?

Lbe �rg n ugellid

Axxam n Kayafa?

Lbe �rg anda yettili Hi �rudus Antibas?

Tamda n Bit- �Hasda

Tamda n Cilwa �h

Tazeqqa n Sanhedrin (asqamu n cc �re�)?

Gulgu �ta?

�Haqel-Dama?

8 Nisan (ass n weste�fu)

Lmut n �isa 33 b�.�.

2000 qb.�. qb.�. / b�.�. 2000 b�.�.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1 2

3

4

5

6

7

8

9

10

I�zer n Hinum

I�zernQidrun

I�il nUzemmur

�er Bit-Fagiakk-d Bit- �Hananya

�er Bit- �Hananya

MI GE�LI YI �TIJ

�er Iyahudiyen,ass ibeddu m’ara

ye�li yi �tijyetfakka m’arai�iwed ad ye�li

MI D-ICREQ YI �TIJ

MI GE�LI YI �TIJ

˙ Yewwe �d �er Bit- �Hananya settawussan uqbel L�id n Usuref

Yu �henna 11:55–12:1

9 Nisan 10 Nisan 11 Nisan

˙ Yecca deg wexxam n Cim�unabe �rsi

˙ Meryem tedhen �isa s le� �ter nnna �r

˙ Kra n Iyahudiyen usan-d ad�zren �isa akk-d Il�azar

Matta 26:6-13Marqus 14:3-9

Yu �henna 12:2-11

˙ Yekcem am ugellid �erYarucalim

˙ Yesselmed di lgame�iqedsen 1

Matta 21:1-11, 14-17Marqus 11:1-11Luqa 19:29-44Yu �henna 12:12-19

˙ Yensa di Bit- �Hananya

˙ I �ru �h �s �sbe �h zik �er Yarucalim˙ Yessazdeg lgame� iqedsen˙ Yahwa ihde �r-ed seg igenni

Matta 21:18, 19; 21:12, 13Marqus 11:12-19Luqa 19:45-48Yu �henna 12:20-50

˙ Yesselmed di lgame� iqedsen slemtul

˙ Yesse �dlem Ifarisiyen˙ Yerra ddehn-is �er tikci n yiwet

n taggalt˙ Deg yi�il n Uzemmur, icar-ed

belli Yarucalim at-te�li yernayefka-d lima �ra n tisin-ines �erzdat

Matta 21:19–25:46Marqus 11:20–13:37Luqa 20:1–21:38

Page 39: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

12 Nisan 13 Nisan 14 Nisan

˙ Ass yetheddnen akk-dinelmaden-is

˙ Yahuda yemsewwaq fell-asbac a t-isellem

Matta 26:1-5, 14-16Marqus 14:1, 2, 10, 11Luqa 22:1-6

˙ Bu �trus d Yu �henna hegganL�id n Usuref

˙ �isa akk-d yemcegg�ennni �den le �hqen tamedditn wass

Matta 26:17-19Marqus 14:12-16Luqa 22:7-13

15 Nisan (ass n weste�fu) 16 Nisan

˙ Yecca imensi n L�id n Usurefakk-d yemcegg�en-is

˙ Yessared i �darrenn yemcegg�en-is

˙ Yegga Yahuda ad i �ru �h˙ Yesbedd Imensi n Ssid

Matta 26:20-35Marqus 14:17-31Luqa 22:14-38Yu �henna 13:1–17:26

˙ Yettusellem yerna yetwa �t �tef ditmazirt n Gat-Camanim

˙ Tarewla n yemcegg�en˙ I�edda di cc �re� zdat n

Sanhedrin degwexxam n Kayafa

˙ Bu �trus yenke �r �isa

2

4

Matta 26:36-75Marqus 14:32-72Luqa 22:39-65

Yu �henna 18:1-27

˙ Ibedd tikkelt nni �den zdatn Sanhedrin

˙ Wwin-t �er Bila �tus,mbe�d �er Hi �rudus,u�alen rran-tda�en �er Bila �tus

˙ �Hekmen fell-as s lmutyerna n�an-t di Gulgu �ta

˙ Yemmut legwahi n ttlatan tmeddit

˙ Kksen-t-id, ne �tlen-t

835

3

9

Matta 27:1-61Marqus 15:1-47Luqa 22:66–23:56Yu �henna 18:28–19:42

˙ Bila �tus yeqbel ad sbeddeni�essasen zdat n u �zekkan �isa

Matta 27:62-66

˙ U�en-d le� �ter nni �den bac addehnen lgetta n �isa

Marqus 16:1

˙ Ye �hya-d si lmut˙ I �dher-ed i inelmaden-is

Matta 28:1-15Marqus 16:2-8Luqa 24:1-49Yu �henna 20:1-25

Page 40: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

�RumaTlata Tbernat

Ssuq n AbyusAbrid n Abyus

Butyuli�TELYAN

Dirrakyum

Abulunya

Brundisyum

IL IR IKUNDALMATYA

MAKDUNYANiyabulis

FilibusAnfibulis

Tisaluniki

Biriya Abulunya

LYUNANNikubulis

Rigyun

Sisilya

Sirakusa

Leb �he �r n Adri ya

AtinaKurintus

KanxiryaAX

AYA

Mal �ta Kritus

FiniksaKawda

Lemra �si Iceb �hen

Si r ti(Si r ta)

Qirwan

L IBYA

0 n yimilen 150

0 kilumitrat 150

L E B �H E �R A G R A K A L

17 Anfufed n ddinamasi �hi

Tarusi n �r �ru �h iqedsen �ef inelmadenAss wis Xemsin 33 b�.�.

4000 qb.�. 2000 qb.�. qb.�. / b�.�. 2000 b�.�.

Leb �he �r Aberkan

Abrid n Ignatyas

B I T I N Y A

B U N T U SSamutraki

MISYATruwas Adramitinu (Adramittyum)

Asus BirgamusMitilini Tiyatira FRIGYA

GALATYA

KiyusSardis

ASYA KABADUKYA

Smirnus FiladilfyaAntyukya (n Bisidya)

SamusAfasus Lawdikya

Kulusi Listra

IkunyumLIKAWNYA

BatmusMilitus

KusKnidus

Rudus

IxefSalmuni

BataraL IKYA

Mira

Atalya Barga

BISIDYADarba

BAMFILYA �TarsyaK I L I K Y A

SalukyaAntyukya(n Surya)

SURYASalamisQubrus

Bafus

FINIQYA�Sidun

Dimecq�SurBtulimayis

Qi �saryaAntibatrisa Billa

YafuAcdud

YarucalimLud(Lidda)

�azaAliksandriya

MA �SER

KUC

NABA �TA

TAMURT NWA� �RABEN

Inigen n Buluslg. n 47-48 b�.�. Inig amezwarulg. n 49-52 b�.�. Inig wis sinlg. n 52-56 b�.�. Inig wis tlatalg. n 59-61 b�.�. Tikkelt tamezwarutideg yetwa �t �tef �er l �hebs di �Ruma

Timdinin i d-yetwabedrendi tektabt n Uwe �h �hi

Ansi i gebda Bulus inig-ines

Page 41: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

18 Lkil akk-d i �surdiyen

Lkil n zzit d cc �rabakk-d waman

Lkil n yirden t-tem �zinakk-d wewren

Kur (10 n bat / 60 n hin)220 litrat

Bat (6 n hin)22 litrat

Hin (12 n lug)3,67 litrat

Lug (1⁄12 n hin)0,31 litra

�Humir (1 n kur / 10 n ifa)220 litrat

Ifa (3 n si�a /10 n �umir)22 litrat

Si�a (3 1⁄3 n �umir)7,33 litrat

�umir (1 4⁄5 n qab)2,2 litrat

Qab1,22 litra

Litra1,08 litra

Lkil n te�ziA�anim ameqran(6 i�allen imeqranen)3,11 lmitrat / 10,2 i �darren

A�anim (6 i�allen)2,67 lmitrat / 8,75 i �darren

Lqama1,8 n lmitra / 6 i �darren

I�il ameqran(7 tmec �din n ufus)51,8 i �santimen

I�il (2 turdas /6 tmec �din n ufus)44,5 i �santimen

I�il amec �tu �h38 i �santimen

1 A �dad(1⁄4 n temce �t n ufus)1,85 u �santim

2 Timce �t n ufus(4 i �dudan)7,4 i �santimen

3 Tardast(3 tmec �din n ufus)22,2 i �santimen

1

2

3

I�il

1 wennar n �r �ruman1⁄8 n yimil a �rumani˙ 185 lmitrat /606,95 i �darren

Page 42: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

Idrimen akk-d lmizandi Tira ti�ib �raniyin

Idrimen akk-d lmizandi Tira tiyunaniyin timasi �hiyin

Gira (1⁄20 n caqel)0,57 n weg �ram10 n gira ˙ 1 ubiqa�

Abiqa�5,7 yeg �ramen2 ibiqa�en ˙ 1 n caqel

Fim7,8 yeg �ramen1 fim ˙ 2⁄3 n caqel

Caqel11,4 yeg �ramen50 n caqel ˙ 1 tminet

Taminet570 yeg �ramen60 tmintin ˙ 1 u �talan

A �talan34,2 kilu

Caqel (d a �zru swayesi wezznen)

Darik(d idrimen n Faras;n ddheb)8,4 yeg �ramen

Libtun(d idrimen nIyahudiyen; n nn �hasne� n web �renz)1⁄2 kwad �ran

Kwad �ran(d idrimen n �R �ruman;n nn �has ne� nweb �renz)

2 Libtun

Assaryun(d idrimen n �R �rumanakk-d ime �dqan yellanddaw n le �hkem-nsen;n nn �has ne� nweb �renz)

4 kwad �ran

Adina �r(d idrimen n �R �ruman;n lfe �t �ta)

64 n kwad �ran3,85 yeg �ramenMatta 20:10

Lexla �s n 1 wassn lxedma (12 sswaye�)

Lexla �s n 2 wussann lxedma

R �del (n �R �ruman)327 yeg �ramenYu �henna 12:3“Azal n wezgen n litra [r �del, TMN]n nna �r ye �sfan”

Taminet100 n d �rakm340 yeg �ramenLuqa 19:13˙ lexla �s n wazal

n 100 wussann lxedma

A �talan60 tmintin20,4 kiluMatta 18:24Awe �h �hi 16:21˙ lexla �s n wazal n 20 iseggasen n lxedma

Tit �rad �rakm,n Antyukya

Tit �rad �rakm, n �Sur(caqel n lfe �t �ta n �Sur)

D �rakm(d idrimen n Lyunan;n lfe �t �ta)

3,4 yeg �ramen

Did �rakm(d idrimen n Lyunan;n lfe �t �ta)

2 n d �rakm6,8 yeg �ramen

Tit �rad �rakm(d idrimen n Lyunan, n lfe �t �ta;yettusemma da�en statir n lfe �t �ta)

4 n d �rakm13,6 yeg �ramen

Lexla �s n 3 wussann lxedma

Lexla �s n 4 wussann lxedma

Page 43: Amsaef i usenqed nWawaln Rebbi...Yahwa yekka-d seg yiwen umeslay, lmena-s “ua l”. la hsab n kra n lulama n llua taibr anit, isem-agi lmena-s: d win i gxeddmen ayen i glaqen bac

19 Ussan d lechu �rI�ib �raniyen

TISEDDA �RIN N L �HAMU

0 °C 10 °C 20 °C 30 °C32 °F 50 °F 68 °F 86 °F

NISAN(ABIB)

14 L�id nUsuref15-21 I�erman urnes�i i�esn temtunt16 Lwe�da (tikci) n l�ella tamenzut

M’araye �hmelwasifnU�rdun (yettiliugeffur yerna ifetti-dwedfel)

Tim �zin

YEBRIR IYAR(ZIW)

14 A�ramn l�id nUsuref M’arad-yebduu�urar, igenni yezgaye �sfa

Irden

MAGGU SIWAN 6 L�id n ledwa �r(Asswis Xemsin)

Az�al (l �hamu) nunebdu, tignawtte �sfa

Irden,tasen �titn tbexsisin

YUNYU TAMUZ Yetzid l �hamu, nndatqewwuyerna tettilidegwa �tas n ime �dqan

Tasen �tit nt �zurin

YULYU AB Az�al ameqran L�ella nunebdu

�UCT ALUL Az�al mazal-ityeghed

Ttme �r,ti �zurin,tibexsisinCTAMBE

�R TICRI(ITANIM)

1Andahn lbuq10Ass nUsurefnddnubat15-21 L�id n I�ecwan22 Timlilit timqeddest

Taggara nunebdu, ad yebduugeffur

Tayerza

TUBE�R HICBAN

(BUL)Ageffur xfifen Azemmur

WAMBE�R KISLIW 25 L�id nWe�zal Ageffur yeghed

mli �h, agris, adfeldeg idurar

Yetnejma�-edlmal segidurarBUJAMBE

�R TIBIT Asemmi �d yeghedmli �h, ageffur,adfel deg idurar

Gemmenyem�an

YENNAYER CABAT Yettenqas usemmi �d,mazal yetkemmilugeffur

Yeggugguglluz

FU�RA

�R ADAR 14, 15 Furim �R �r�udd ugeffurakk-dwebruri

Tiffest(lfina)

ME�RES BIYADAR Daggur i rennun seb�atikkal di 19 n sna