จากอั�มพวา สู่��ฟลอัเรนซ์�:โครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯ

อัาจารย� พ�ม สู่�ทธิ�ค�า และ ผู้�#ช่�วยศาสู่ตราจารย� ดร. เถก�ง พ�ฒโนภาษภาคว�ช่าการอัอักแบบอั�ตสู่าหกรรม คณะสู่ถาปั/ตยกรรมศาสู่ตร� จ�ฬาลงกรณ�มหาว�ทยาล�ย

หมายเหต� โครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯ หมายถ1ง โครงการว�จ�ย การอัอักแบบเคร23อัง

เคล2อับเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยสู่�าหร�บการสู่�งอัอัก เพ23อัขยายโอักาสู่ทางเศรษฐก�จขอังช่�างฝี7ม2อัในเขตอั�าเภอัอั�มพวา จ�งหว�ดสู่ม�ทรสู่งคราม ซ์13งเปั9นโครงการว�จ�ยใน ช่�ดโครงการว�จ�ยเพ23 อัพ�ฒนาผู้ล�ตภ�ณฑ์� การอัอักแบบบรรจ�ภ�ณฑ์� ระบบต#นแบบและการถ�ายทอัดเทคโนโลย;ท;3 เหมาะสู่ม เพ23; อัเสู่ร�มสู่ร#างโอักาสู่ทางเศรษฐก�จช่�มช่น เพ23อัลดการน�าเข#าและสู่น�บสู่น�นการสู่�งอัอัก ปัระจ�าปั7 พ.ศ. 2545-6

ขอังทบวงมหาว�ทยาล�ย (ในขณะน�<น) และเปั9นหน13งในเพ;ยงสู่;3โครงการ ท;3ได#ร�บการยกย�อังให#เปั9นโครงการว�จ�ยด;เด�น จากสู่�าน�กงานคณะกรรมการการอั�ดมศ1กษา เม23 อั ปั7 พ .ศ. 2546 โดยค�ดเล2อักจากโครงการว�จ�ยท�<งหมด 99 โครงการ ในช่�ดโ ค ร ง ก า ร เ ด; ย ว ก� น

สู่�3งปัระด�ษฐ� นวรงค� ช่�ด Malila Lace ได#ร�บรางว�ล Best Tabletop Products ในงาน Elle

Decoration Thailand Design Excellence 2004 จากน�ตยสู่าร Elle Décor Thailand ในการปัระกวด สู่�3งปัระด�ษฐ� นวรงค� ซ์13งเปั9นผู้ลสู่2บเน23อังจากโครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯ ได#ร�บ

รางว�ล สู่�3งปัระ�ด�ษฐ�แห�งช่าต� สู่าขาปัร�ช่ญา ปัระจ�าปั7 พ.ศ. 2549 จากสู่ภาว�จ�ยแห�งช่ า ต�

บทความน;<แปัลและปัร�บปัร�งจาก Pattanopas, Be Takerng and Sudhikam, Pim, Sustainable

Tradition: the ‘Contemporary Benjarong’ research project, 2005. น�าเสู่นอัฐานะ keynote speakers

ในการปัระช่�มนานาช่าต� Design ± Infinito (Infinite Design) เม23อัว�นท;3 6 ต�ลาคม พ.ศ. 2548

ณ Giovanni Koenig Research Center, Department of Design and Technology, University of Florence,

Florence, Italy

บทค�ดย�อัโครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯต#อังการสู่ร#างแนวทางพ�ฒนาห�ตถกรรมไทยปัระเภทเบญจรงค�ให#ม;ศ�กยภาพในการขยายตลาดอัอักไปักว#างไกลกว�าตลาดเด�มโดยอัาศ�ยกล��มช่�างฝี7ม2อัเบญจรงค�ในช่�มช่นเทศบาลอั�าเภอัอั�มพวาเปั9นผู้�#ทดสู่อับความเปั9นไปัได#ในการเพ�3มปัระสู่�ทธิ�ภาพการผู้ล�ตเบญจรงค�แบบใหม� การด�าเน�นงานว�จ�ยน;<เร�3มด#วย

การสู่�ารวจร�ปัแบบขอังเบญจรงค�ต� <งแต�อัด;ตจนถ1งปั/จจ�บ�นพร#อัมท�<งสู่�ารวจความต#อังการขอังกล��มล�กค#าเปั>าหมายจากกล��มปัระเทศในทว;ปัย�โรปัและอัเมร�กาเหน2อั การสู่�ารวจด�งกล�าวน�าไปัสู่��การก�าหนดร�ปัทรงขอังภาช่นะพอัร�ซ์เลนท;3ใช่#ในการผู้ล�ตเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ย และน�าไปัสู่��การสู่�งเคราะห�ข#อัม�ลเก;3ยวก�บลวดลายปัระด�บขอังไทยและเอัเช่;ยร�วมก�บข#อัม�ลว�าด#วยแนวโน#มความน�ยมในอันาคตอั�นใกล#อัอักมาเปั9นลวดลายและสู่;สู่�นขอังเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ย นอักจากน;<การสู่�ารวจข#างต#นท�าให#คณะผู้�#ว�จ�ยพบว�า ในช่�วงหลายสู่�บปั7ท;3ผู้�านมาร�ปัแบบขอังเบญจรงค�เปัล;3ยนแปัลงช่#ามากเพราะการร�างลวดลายเบญจรงค�ด#วยด�นสู่อัลงบนภาช่นะพอัร�ซ์เลนจ�าเปั9นต#อังใช่#ท�กษะอัย�างสู่�งขอังช่�างเบญจรงค� และเทคน�คการร�างลวดลายท;3ใช่#น;<ท�าให#ต#อังใช่#เวลานานในการฝี?กฝีนการร�างลาย ปัระเด@นน;<น�าไปัสู่��ข� <นต�อัไปัขอังงานว�จ�ย ค2อัการทดลอังเพ23อัปัร�บปัร�งเทคน�คการผู้ล�ตเบญจรงค�เพ23อัให#สู่อัดล#อังก�บความจ�าเปั9นในการสู่ร#างร�ปัแบบและลวดลายใหม�ๆอัอักมาสู่��ตลาดอัย��เสู่มอั คณะผู้�#ว�จ�ยพบว�าหากน�าเอัาเทคน�คขอังคอัมพ�วเตอัร�กราฟฟBคและร�ปัลอักเซ์ราม�กเข#ามาใช่#ปัระกอับก�บการเข;ยนสู่;ด#วยฝี7ม2อัช่�างเบญจรงค�ก@ไม�จ�าเปั9นต#อังอัาศ�ยท�กษะในการร�างลายด#วยด�นสู่อัอั;กต�อัไปั คณะผู้�#ว�จ�ยอัาศ�ยกล��มช่�างเบญจรงค�ช่าวอั�มพวาท;3อัาสู่าเข#ามาร�วมทดสู่อับเทคน�คด�งกล�าวซ์13งช่�วยให#คณะผู้�#ว�จ�ยสู่ามารถปัร�บปัร�งเทคน�คด�งกล�าวให#เหมาะสู่มก�บสู่ภาพการท�างานขอังช่�างเบญจรงค� และท�าให#สู่ามารถปัระหย�ดเวลาในการผู้ล�ตเบญจรงค�ไปัได#ถ1งกว�าร#อัยละ 30 ผู้ลท;3ได#จากงานว�จ�ยน;< ม;สู่อังสู่�วน สู่�วนแรกค2อัต#นแบบผู้ล�ตภ�ณฑ์�เบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยซ์13งสู่ามารถใช่#เปั9นจ�ดเร�3มต#นขอังธิ�รก�จใหม�สู่�าหร�บช่�มช่นอั�มพวา ผู้ลการว�จ�ยสู่�วนแรกน�าไปัสู่��การก�อัต�<งกล��มผู้ล�ตเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยขอังช่�างฝี7ม2อัช่าวอั�มพวา เพ23อัจ�ดการทางธิ�รก�จท;3เก�ดข1<นจากงานว�จ�ยน;< ผู้ลอั;กสู่�วนหน13งท;3ได#จากงานว�จ�ยน;<ค2อัการขยายพรมแดนแห�งความร� #ในศาสู่ตร�ว�าด#วยการอัอักแบบห�ตถกรรมปัระเภทเบญจรงค�อัอักไปัโดยอัาศ�ยบ�รณาการระหว�างร�ปัแบบ/ลวดลายใหม�ก�บเทคน�คการผู้ล�ตใหม� ซ์13งปัรากฏผู้ลเปั9นกระบวนการพ�ฒนาร�ปัแบบขอังเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยท;3ม;ปัระสู่�ทธิ�ภาพย�3งข1<น รวดเร@วย�3งข1<น สู่อัดคล#อังก�บความต#อังการขอังตลาดย�3งข1<น และอัาจก�อัให#เก�ดพลว�ตรทางการอัอักแบบ ท;3ท�าให#เบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยไม�ม;ฐานะเปั9นเพ;ยงสู่�นค#าท�าเท;ยมขอังโบราณท;3หย�ดพ�ฒนาการไว#ก�บอัด;ต แต�ม;ศ�กยภาพในการปัร�บต�วให#เข#าก�บความแปัรเปัล;3ยนท;3เ ก� ด ข1< น ต า ม ย� ค สู่ ม� ย ใ น อั น า ค ต

1

จากอั�มพวา สู่��ฟลอัเรนซ์�:โครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯ

ผู้�#ช่�วยศาสู่ตราจารย� ดร. เถก�ง พ�ฒโนภาษ และ อัาจารย� พ�ม สู่�ทธิ�ค�าภาคว�ช่าการอัอักแบบอั�ตสู่าหกรรม คณะสู่ถาปั/ตยกรรมศาสู่ตร� จ�ฬาลงกรณ�มหาว�ทยาล�ย

พล�งขอังท�นน�ยมย�คน;< แผู้�อั�านาจผู้�านกระบวนการโลกาภ�ว�ตน�เง2<อัมง�าแทบท�กม�มขอังช่;ว�ตคนเรา ซ์1มแทรกไปัแทบท�กม�มโลกอัย�างน#อัยก@ในม�ต�ขอังเศรษฐก�จจนเราแทบท�กคนบนผู้2นพ�ภพ กระทบกระเท2อันก�นไปัท�3วท�กห�วระแหง

ไม�เว#น…แม#แต�ช่�างฝี7ม2อั ท�3วท#อังถ�3นไทย

การแข�งข�นทางการค#าระหว�างปัระเทศ น�บว�นย�3งร�นแรงข1<นท�กท; อั�ตสู่าหกรรมต�างๆในปัระเทศไทยก�าล�งถ�กค�มคามอัย�างหน�กด#วยเสู่;ยเปัร;ยบเพราะปั/จจ�ยหลายอัย�างท;3ด#อัยกว�าปัระเทศค��แข�ง โดยเฉพาะจ;น นอักจากน�<นในฐานะท;3ไทยเปั9นปัระเทศก�าล�งพ�ฒนาท;3ไม�ม;เทคโนโลย;ราคาแพงเปั9นขอังตนเอัง จ1งอัาจตกเปั9นฝีEายเพล;3ยงพล�<า ในการแข�งข�นทางการค#า เพราะสู่�นค#าอั�ตสู่าหกรรมสู่�วนใหญ�ท;3ผู้ล�ตในไทย ม�กม;สู่�วนปัระกอับท;3เปั9นเทคโนโลย;ข�<นสู่�งหร2อัม;แบบตามแฟช่�3นท;3ถ�กค�#มครอังด#วยสู่�ทธิ�บ�ตร ล�ขสู่�ทธิ�F ซ์13งปัระเทศมหาอั�านาจอั�ตสู่าหกรรมถ2อัครอังและแสู่วงก�าไรอัย�� ปัระเทศเหล�าน;<จ1งได#ร�บผู้ลก�าไรสู่�วนใหญ�จากสู่�นค#าอั�ตสู่าหกรรมจ�านวนมากท;3ไทยผู้ล�ต ไทยจ1งจ�าต#อังทบทวนท�ศทางการว�จ�ยและพ�ฒนาสู่�นค#าเสู่;ยใหม� ว�าจ�าเปั9นหร2อัไม�ท;3เราจะต#อังเด�นห น# า ผู้ ล� ต สู่� น ค# า ท;3 ต# อั ง พ13 ง พ า เ ท ค โ น โ ล ย; ร า ค า จ า ก ต� า ง ปั ร ะ เ ท ศ แ ต� ถ� า ย เ ด; ย ว

ทางอัอักหน13งท;3 เปั9นไปัได# ค2อัการใช่#ท�นว�ฒนธิรรมท;3อั�ดมอัย��ในเม2อังไทยแปัรมาเปั9นสู่�นค#า(นอักเหน2อัจากการท�อังเท;3ยว ได#แก�การพ�ฒนาสู่�นค#าห�ตถกรรม) ด�งอัาจเห@นได#จากโครงการหน13งต�าบลหน13งผู้ล�ตภ�ณฑ์� (OTOP) ขอังร�ฐบาลพรรคไทยร�กไทย ซ์13งจ�ดท�าข1<นเพ23อัสู่�งเสู่ร�มสู่�นค#าพ2<นบ#าน โดยเฉพาะห�ตถกรรม ไปัสู่��ตลาดต�างปัระเทศ ซ์13งก@ด�เหม2อันจะเปั9นแนวค�ดท;3ด; แต�จะปั ฏ� บ� ต� ไ ด# จ ร� ง ห ร2 อั ไ ม� น�< น เ ปั9 น อั; ก เ ร23 อั ง ห น13 ง

จ ะ ถ อั ย ห ล� ง ห ร2 อั จ ะ ก# า ว ห น# าเวลาท;3คนไทยค�ดหาขอังท;3ระล1กสู่�าหร�บแขกช่าวต�างช่าต� หลายคนม�กน1กถ1งเบญจรงค�

คนไทยหลายคนเช่23อัอัย�างจร�งจ�งว�าเบญจรงค�น;3เอังท;3สู่ามารถแสู่ดง ความเปั9นไทย ได#อัย�าง“ ”ช่�ดเจน หลายสู่�บปั7ท;3ผู้�านมาสู่�งคมไทยถ�กหล�อัหลอัมด#วยขบวนการโฆษณาช่วนเช่23อั เพ23อัให#คนในสู่�งคมน;<เช่23อัว�าม;สู่�3งท;3เร;ยกว�า ความเปั9นไทย ซ์13งผู้�#3 เข;ยนเห@นว�าเปั9นจ�นตนาการเก;3ยวก�บอั�ตล�กษณ�“ ”ขอังคนในปัระเทศไทยท;3สู่�าแดงผู้�านสู่าแหรกต�างๆขอังว�ฒนธิรรม ซ์13งรวมท�<งห�ตถกรรมตามแบบโ บ ร า ณ ด# ว ย

แต�ขบวนการโฆษณาช่วนเช่23อัน;<ม;ปั/ญหาในเช่�งว�ช่าการเพราะเปั9นการท1กท�กเอัาง�ายๆว�า 1) สู่�งคมไทยม;อั�ตล�กษณ�อัย�างใดอัย�างหน13งเสู่มอัท�3วไปัในท�กสู่�วนขอังสู่�งคมและท�กสู่�วนขอัง

ปั ร ะ เ ท ศ แ ล ะ2

2) อั� ต ล� ก ษ ณ� น;< ไ ม� อั า จ (ห ร2 อั ไ ม� ค ว ร )เ ปั ล;3 ย น ไ ปั ห ร2 อั ถ� ก ด� ด แ ปั ล ง แ ก# ไ ข การท1กท�กตามข#อัท;3สู่อังน;< ปัรากฏช่�ดเม23 อัพ�จารณาพ�ฒนาการทางด#านการอัอักแบบ

เบญจรงค� หากพ�จารณา“ต�วบท” (texts)ท;3ว�าด#วยเบญจรงค� 1 ก@จะพบได#ท�นท;ว�าต�วบทเหล�าน;<ม�กเสู่นอัว�า แบบขอังเบญจรงค�น�<นม;กฎเกณฑ์�อั�นเปัล;3ยนแปัลงไม�ได# โดยแบบแผู้นอั�นเปั9นเหม2อันกฎเหล@กเหล�าน;<ได#ร�บสู่2บทอัดก�นจากคร�ช่�างเบญจรงค� มาแต�โบราณกาล แบบแผู้นเหล�าน;<ว�าด#วยการใช่#สู่; ต�วลาย(motif) โครงลาย(pattern) และร�ปัทรงขอังภาช่นะท;3ใช่#เข;ยนลายเบญจรงค� หล�กฐานจากต�วบทเหล�าน;<เอังท;3ย2นย�นว�าม; “วาทกรรมหล�ก ว�าด#วยเบญจรงค� ” (dominant discourse on Benjarong) แพร�หลายก�นในหม��ช่�างเบญจรงค� เจ#าขอังโรงงานเบญจรงค� น�กว�ช่าการท;3 เก;3ยวข#อัง สู่23 อัมวลช่น และสู่�งคมไทยในวงกว#าง โดยท;3วาทกรรมน;<ม;สู่าระสู่�า ค�ญว�า

“เ บ ญ จ ร ง ค� เ ปั9 น ห� ต ถ ก ร ร ม ข อั ง ไ ท ย แ ท# แ ต� โ บ ร า ณ การผู้ล�ตเบญจรงค�ในปั/จจ�บ�นเปั9นการสู่2บสู่านว�ฒนธิรรมอั�นร� �งเร2อังมาแต�อัด;ตขอังไทย และเราคนไทยจ�าต#อังร�กษาร�ปัแบบท;3ท�าตามก�นมาต�<งแต�โบราณ ไว#ให#คงอัย��ค��เม2อังไทย ” จร�งอัย�� หากมอังจากม�มขอังน�กอัน�ร�กษ� การย1ดจาร;ตแบบแผู้นด�<งเด�มไว#ให#ม�3นคง ย�อัม

จ�าเปั9นอัย�างย�3ง เพ23อัร�กษามรดกโบราณให#คงไว#ช่� 3วล�กช่�3วหลาน แต�จากม�มมอังขอังการสู่�งอัอักสู่�นค#าห�ตถกรรมไปัสู่��ภ�ม�ภาคอั23นขอังโลก ว�ธิ;ค�ดท;3ย1ดจาร;ตเด�มอัย�างตายต�ว ก@ด�เหม2อันการด2<อัด1งด�น ท�<งๆท;3ร� #ก�นท�3วไปัว�า รสู่น�ยมขอังคนในแต�ละม�มโลกอัาจแตกต�างก�นล�บล�บ ด�งน�<นสู่�นค#าสู่�าหร�บสู่�งอัอักจ1งจ�าต#อังตอับสู่นอังความต#อังการและรสู่น�ยมขอังกล��มล�กค#าเปั>าหมาย เฉพาะก ล�� ม เ ฉ พ า ะ ก า ล แ ล ะ เ ฉ พ า ะ ท;3

นอักจากน�<น ผู้�#ค#าระหว�างปัระเทศท;3ม;ปัระสู่บการณ� ล#วนตระหน�กด;ว�ารสู่น�ยมขอังผู้�#บร�โภคย�อัมเปัล;3ยนแปัรไม�หย�ดน�3ง และข#อัม�ลว�าด#วย “แนวโน#มความน�ยม” (trends) และ “สู่�3งท;3ก�าล�งเปั9นท;3น�ยม” (fashion) เปั9นต�วแปัรท;3สู่�าค�ญย�3งต�อัการวางแผู้นพ�ฒนาสู่�นค#าเพ23อัการสู่�งอัอัก แม#กระน�<นน�กน�ยมไทยท;3ท�างานเก;3ยวก�บเบญจรงค�หลายท�านก@อัาจแย#งว�า มรดกทางว�ฒนธิรรมขอังไทย(จากสู่ม�ยโบราณ)น�<น อัย��เหน2อักาลเวลา(ท�าให#อัย��เหน2อัแฟช่�3น) ด�งน�<นเบญจรงค�ท;3ท�าใหม�ต า ม แ บ บ แ ผู้ น โ บ ร า ณ อั ย� า ง เ ค ร� ง ค ร� ด ย� อั ม ถ� ก ใ จ ค น ท�3 ว ท� ก ม� ม โ ล ก

เปั9นไปัได#หร2อัไม�ว�า แนวค�ดเช่�นน;< เปั9นอั�ปัสู่รรคข�ดขวางการพ�ฒนาร�ปัแบบขอังเบญจรงค�

ภ� ม� ห ล� ง ข อั ง เ บ ญ จ ร ง ค�จากการสู่�ารวจเอักสู่าร คณะผู้�#ว�จ�ยพบว�า แต�เด�มเบญจรงค�เปั9น

“สู่�นค#าน�าเข#า” ความจร�งข#อัน;<สู่วนทางก�บความเช่23อัท;3แพร�หลายในสู่�งคมไ ท ย ว� า “ เ บ ญ จ ร ง ค� เ ปั9 น ข อั ง ไ ท ย แ ท# ม า แ ต� โ บ ร า ณ ”

หลายศตวรรษ ท;3ราช่สู่�าน�กสู่ยามสู่�3งให#โรงงานในต�างปัระเทศ โดยเฉพาะปัระเทศจ;น ผู้ล�ตเบญจรงค�ตามแบบขอังช่�างไทย โดยท;3ช่นช่�<นสู่�งขอังสู่ยามในอัด;ต น�ยมใช่#เบญจรงค�เปั9นภาช่นะในช่;ว�ตปัระจ�าว�น มาต�<งแต�สู่ม�ยอัย� ธิยาตอันปัลายจวบจนร�ช่สู่ม�ยขอังพระบาทสู่มเด@จพระจ�ลจอัมเกล#าเจ#าอัย��ห#ว เอักสู่ารเก;3ยวก�บเบญจรงค�สู่�วนใหญ� ระบ�ไว#ตรงก�นว�า ย�คทอังขอังเบญจรงค�อัย��ในร�ช่สู่ม�ยขอังพระบาทสู่มเด@จพระพ�ทธิเล�ศหล#านภาล�ย ซ์13งเปั9นร�ช่กาลท;3งานศ�ลปัห�ตถกรรมได#ร�บการสู่�งเสู่ร�มอัย�างย�3ง โดยราช่สู่�าน�กสู่ยามในร�ช่กาลน�<นได#สู่�3งผู้ล�ตเคร23อังถ#วยลายน�<าทอัง ค2อัเบญจรงค�ท;3น�าเอัาทอังค�าเหลว(liquid gold) มาปัระกอับเปั9นสู่�วนหน13งขอังลวดลายท;3เข;ยนด#วยสู่;เหน2อัเคล2อับ(overglazed colors) นอักจากน�<นในร�ช่กาลท;3 5 ก@ปัรากฏว�าราช่สู่�าน�กสู่ยามสู่�3งผู้ล�ตเคร23อังถ#วยเบญจรงค�จ�านวนมากและหลากแบบ ปัระเด@นท;3น�าสู่นใจก@ค2อั หน13งในโรงงานในต�างปัระเทศท;3ผู้ล�ตเบญจรงค�น�<น ค2อัโรงงานแซ์ฟร� (Seuré) ปัระเทศฝี ร�3 ง เ ศ สู่ (ก ฤ ษ ฎ า พ� ณ ศ ร; แ ล ะ ปั ร� ว ร ร ต ธิ ร ร ม ปั ร; ช่ า ก ร : 2533)

1 หมายรวมต�<งแต� การบรรยายและเอักสู่ารต�างๆท;3เก;3ยวก�บศ�ลปัะ ปัระว�ต�ศาสู่ตร� กระบวนการผู้ล�ต และการตลาด ขอังสู่�นค#าเบญจรงค�

3

ภ า พ ท;3 1:

โถเบญจรงค� สู่ม�ยอัย�ธิยาตอันปัลาย

เม23อัสู่�<นร�ช่กาลท;3 5 (พ.ศ. 2543) ความน�ยมเบญจรงค�ก@เสู่23อัมไปัจากหม��ช่นช่�<นสู่�งขอังสู่ยาม เพราะสู่�วนใหญ�ห�นมาน�ยมเคร23อังถ#วยช่ามราคาแพงท;3ผู้ล�ตจากโลกตะว�นตก ต�<งแต�น�<นมาสู่ยามก@หย�ดสู่�3งผู้ล�ตเบญจรงค�จากต�างปัระเทศ จนกระท�3งปัระมาณ พ.ศ.2500 ท;3เร�3มม;การผู้ล�ตเบญจรงค�เช่�งพาณ�ช่ย�ข1<นในปัระเทศไทยเปั9นคร�<งแรก (เสู่ร�มศ�กด�F นาคบ�ว: 2545) พ1งสู่�งเกตว�าการผู้ล�ตเบญจรงค�ท;3เร�3มข1<นใหม�ในปัระเทศไทยน;< สู่�วนใหญ�ผู้ล�ตตามแบบโบราณ และในบางกรณ; ถ1 งก�บท�า เล; ยนแบบให#ด�ปัร ะหน13 ง เปั9นขอังโบราณเ พ23 อัขาย เก�นราคาจร�ง

ด#วยเหต�เหล�าน;< แม#ได#ม;ผู้�#พยายามอัอักแบบเบญจรงค�ใหม�ข1<นมาบ#าง แต�ก@อัาจถ2อัได#ว�า ร�ปัแบบขอังเบญจรงค�ได#หย�ดพ�ฒนาไปัต�<งแต�สู่�<นร�ช่กาลท;3 5 น�3นค2อักว�า 100 ปั7มาแล#ว เบญจรงค�ท;3ย�งพบเห@นได#ในท#อังตลาดท�กว�นน;< ม;ฐานะเปั9นขอังท;3ระล1ก ท;3ท�าตามแบบโบราณ ท�กว�นน;< อัาจพบเบญจรงค�ช่�<นเล@กๆวางขายแบกะด�น ราคาถ�ก จนน�าเสู่;ยดายท�<งว�สู่ด�ท;3น�บว�นจะลดลงเร23อัยๆ และค�าแรงช่�างท;3ควรได#ร�บมากสู่มฝี7ม2อั การท;3เบญจรงค�ไม�ถ�กพ�ฒนาร�ปัแบบอัย�างจร�งจ�ง ท�าให#ยากท;3ผู้�#ซ์2<อัจะน�าเบญจรงค�ร� �นใหม� มาใช่#งานในช่;ว�ตปัระจ�าว�น ได#อัย�างจร�งจ�ง แม#ท�กว�นน;< ม;โรงงานห�ตถกรรมเบญจรงค� ผู้ล�ตสู่�นค#าเหล�าน;<อัอักมาเปั9นจ�า นวนมาก แต�เม23 อัพ�จารณาพ�ฒนาการทางการอัอักแบบแล#ว ก@น�บว� า เบญจรงค�ก�า ล� ง เสู่23 อัมลงอัย�างเห@นได#ช่�ด

ในช่�วงหลายปั7ท;3ผู้�านมา ผู้�#ท;3เก;3ยวข#อังก�บเบญจรงค�ต�างตระหน�กถ1งปั/ญหาน;< ม;หลายคนหร2อัหลายหน�วยงาน พยายามปัร�บปัร�งร�ปัแบบเบญจรงค� แต�เบญจรงค�แบบใหม�ๆเหล�าน;<ก@ม�กไม�ใช่�งานอัอักแบบท;3ด; หร2อัถ#าอัอักแบบด; ก@ม�กไม�ม;น�ยสู่�าค�ญต�อัพ�ฒนาการขอังเบญจรงค�โดยรวม ท;3เปั9นเช่�นน;<ก@เพราะ การท;3จะสู่ามารถอัอักแบบเบญจรงค�ใหม�ให#ม;อันาคตในเช่�งพาณ�ช่ย� ผู้�#อัอักแบบจ�าเปั9นต#อังเข#าใจภ�ม�หล�งขอังเบญจรงค� และเข#าใจหน#าท;3ใช่#สู่อัย(ท;3เปั9นไปัได#)รวมท�<งสู่ถานะ(ในตลาด)ขอังสู่�นค#าเบญจรงค� โดยเฉพาะในหม��ผู้�#ใช่#ช่าวต�างปัระเทศ นอักจากน;< ผู้�#อัอักแบบย�งจ�าเปั9นต#อังเข#าใจถ1งพลว�ตรขอังแฟช่�3นในโลกท�นน�ยม ซ์13งม;อั�ทธิ�พลอัย�างสู่�งต�อัสู่�นค#าฟ� EมเฟJอัยเช่�นเบญจรงค� รวมท�<งเข#าใจปั/ญหาทางเทคน�คเก;3ยวก�บการใช่#สู่;เหน2อัเคล2อับ และท;3สู่�า ค� ญ ก@ ค2 อั ต# อั ง เ ข# า ใ จ ก ร ะ บ ว น ก า ร ท�า ง า น ข อั ง ช่� า ง เ บ ญ จ ร ง ค�

ว� จ� ย เ พ23 อั ช่� ว ย ช่� ม ช่ น โดยเหต�ท;3 การน�าเอัางานว�จ�ยไปัปัระย�กต�ใช่#เพ23อัช่�วยพ�ฒนาปัระเทศเปั9นพ�นธิก�จสู่�าค�ญย�3ง

ขอังมหาว�ทยาล�ย คณะผู้�#ว�จ�ยเล2อักใช่#ช่�มช่นอั�มพวา เปั9นฐานสู่�าหร�บโครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯ สู่าเหต�หน13งก@เพราะ อั�มพวาเปั9นท;3พระราช่สู่มภพขอังพระบาทสู่มเด@จพระพ�ทธิเล�ศหล#านภาล�ย และเปั9นน�วาสู่สู่ถานเด�มแห�งราช่น�ก�ลในสู่ก�ล ณ บางช่#าง เปั9นท;3ทราบก�นด;ว�า พระบาทสู่มเด@จพระเจ#าอัย��ห�ว ร�ช่กาลท;3 2 ทรงสู่นพระท�ยและทรงอั�ปัถ�มภ�งานช่�างท�<งหลาย รวมท�<งเบญจรงค�ด#วย ซ์13งน�บเปั9นภ�ม�หล�งท;3สู่�าค�ญสู่�าหร�บโครงการว�จ�ยน;< และการท;3อั�มพวาย�งม;ช่�างฝี7ม2อักระจ�ดกระจายอัย��เปั9นจ�านวนมาก แต�ไม�ม;โรงงานห�ตถกรรมหร2อัโรงงานอั�ตสู่าหกรรมขนาดใหญ� ย�อัมสู่�งเสู่ร�มให#สู่ามารถหาช่�างฝี7ม2อัเข#ามาร�วมในโครงการว�จ�ยน;< ได# โดยสู่ะดวก

ในสู่ม�ยโบราณ อั�มพวาเคยเปั9นเม2อังม�3งค�3ง เพราะเปั9นเม2อังท�า(สู่�าหร�บแม�น�<าล�าคลอัง)ท;3เร2อัจากท�กสู่ารท�ศมาช่�มน�มค#าขายก�น แต�เม23อั รถยนต�และรถไฟกลายเปั9นพาหนะหล�กในปัระเทศไทย แทนเร2อั ล�าคลอังต�างๆท;3เปั9นเสู่#นเล2อัดหล�อัเล;<ยงอั�มพวาก@เสู่ม2อันต;บต�นลงท�กท; อันาคตขอังอั�มพวาก@ม2ดมนลง ช่าวอั�มพวาหลายคนต�างห�นไปัหาอัาช่;พในถ�3นอั23น โครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯต#อังการสู่ร#างหนทางสู่�าหร�บอัาช่;พท;3ย� 3งย2นให#ช่าวช่�มช่นอั�มพวาท;3สู่นใจงานช่�างเบญจรงค� โดยสู่ามารถท�างานในถ�3นขอังตนได#ไม�ต#อังย#ายถ�3นฐาน ม�ต�ขอังการว�จ�ยท;3เก;3ยวก�บการสู่ร#างอัาช่;พให#ช่�มช่นน;< เปั9นเหต�ให#โครงการว�จ�ยน;<จ�าเปั9นต#อังด�าเน�นไปัพร#อัมๆก�นสู่อังสู่�วนค2อั การว�จ�ยทางการอัอักแบบและทางเทคน�ค ท�าในห#อังปัฏ�บ�ต�การท;3จ�ฬาลงกรณ�มหาว�ทยาล�ย และสู่�งผู้ลการว�จ�ยจากห#อังปัฏ�บ�ต�การให#อัาสู่าสู่ม�ครช่�างฝี7ม2อัช่าวอั�มพวาทดลอังใช่#ความร� #ท;3ได#จากการว�จ�ยเพ23อัท�า ง า น จ ร� ง

เม23อัโครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯสู่�<นสู่�ดลง ในช่�วงปัลายปั7 พ.ศ. 2546 คณะผู้�#ว�จ�ย ย�งคงด�าเน�นการว�จ�ยและพ�ฒนาเพ23อัสู่ร#างต#นแบบเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยเพ�3มข1<นอัย�างต�อัเน23อัง ผู้ลขอังการว�จ�ยและพ�ฒนาในช่�วงหล�งน;< ได#ถ�กผู้ล�กด�นให#กลายเปั9นธิ�รก�จขอังกล��มช่�างเบญจรงค�ในอั�มพวาซ์13งด�าเน�นก�จการผู้ล�ตและจ�าหน�ายผู้ล�ตภ�ณฑ์� นวรงค�“ ” ซ์13งคณะผู้�#ว�จ�ยต�<งข1<นเปั9นสู่ก�ลใหม�ขอังห�ตถกรรม ท;3ม;รากฐานมาจากเบญจรงค� ท�<งน;<ก@เพ23อัขยายผู้ลขอังการว�จ�ยน;< ให#เก�ดผู้ลใน

4

การสู่�งเสู่ร�มอัาช่;พอัย�างย�3งย2นแก�คนในช่�มช่นอั�มพวา ตามท;3ต� <งว�ตถ�ปัระสู่งค�ไว#ต� <งแต�เม23อัเร�3มโ ค ร ง ก า ร

ว� ธิ; ว� ท ย า ว� จ� ย แ บ บ ‘ studio research’ ควรย�<าในท;3น;<ว�า โครงการว�จ�ยน;<ต#อังการน�าเสู่นอัร�ปัแบบใหม�สู่�าหร�บเบญจรงค� ซ์13งคณะผู้�#

ว�จ�ยเร;ยกว�า เบญจรงค�ร�วมสู่ม�ย“ ” เข#าสู่��กระบวนการผู้ล�ตในเช่�งพาณ�ช่ย� และโครงการน;<ไม�ได#ม;ว�ตถ�ปัระสู่งค�ในการอัน�ร�กษ�ศ�ลปัว�ฒนธิรรมตามแบบโบราณ คณะผู้�#ว�จ�ยศ1กษาเบญจรงค�ในฐานะท;3เปั9นว�ธิ;การตกแต�งผู้ล�ตภ�ณฑ์�เซ์ราม�กท;3ม;ศ�กยภาพสู่�งในการสู่ร#างม�ลค�าให#แก�ผู้ล�ตภ�ณฑ์�

ปั/ญหาสู่�าค�ญขอังโครงการว�จ�ยน;<อัย��ท;3การร�กษาสู่มด�ลระหว�างสู่�3งเก�าก�บสู่�3งใหม� ซ์13งหมายรวมต�<งแต�ร�ปัแบบใหม�ขอังเบญจรงค� และกระบวนการผู้ล�ตท;3ปัร�บปัร�งใหม� สู่�3งท;3สู่�าค�ญท;3สู่�ดค2อั ร�ปัแบบใหม�จ�าเปั9นต#อังเหมาะสู่มก�บรสู่น�ยมและพฤต�กรรมการใช่#ผู้ล�ตภ�ณฑ์�ล�กษณะน;<ขอังกล��มล�กค#าเปั>าหมายท;3เบญจรงค�ต#อังการขยายตลาดไปัให#ถ1ง ในขณะเด;ยวก�นก@ต#อังร�กษาอั�ตล�กษณ�ขอังเบญจรงค�ในแง�ขอังสู่ไตล�และล�กษณะเด�นอั�นเก�ดจากการลงสู่;เหน2อัเคล2อับด#วยม2อั

โครงการว�จ�ยน;< เร�3มต#นด#วยการสู่�ารวจตลาดปั/จจ�บ�นขอังเบญจรงค� ซ์13งท�าให#ได#ข#อัสู่ร�ปัว�า เบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยท;3เก�ดข1<นจากโครงการว�จ�ยน;< ไม�ควรท�าข1<นเพ23อักล��มล�กค#าท;3น�ยมเบญจรงค�แบบท;3ม;อัย��ในท#อังตลาดแล#ว ซ์13งกล��มล�กค#าเหล�าน;<ได#แก� ช่าวไทย น�กท�อังเท;3ยวช่าวต�างช่าต� และช่าวตะว�นอัอักกลาง แต�ควรอัอักแบบเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยเพ23อัขยายตลาดไปัสู่��ภ�ม�ภาคย�โรปัและอัเมร�กา นอักจากน;<คณะผู้�#ว�จ�ยย�งต#อังการปัร�บปัร�งกระบวนการผู้ล�ตเบญจรงค�โดยใช่#กรรมว�ธิ;แบบเด�มเปั9นฐานและเล2อักเอัาเทคโนโลย;ใหม�ท;3เหมาะสู่มเข#ามาปัร�บใช่# และเม23อัสู่�<นสู่�ดโครงการแล#ว จะร�เร�3มหน�วยธิ�รก�จขอังกล��มช่�างฝี7ม2อัเบญจรงค�ท;3เข#าร�วมโครงการว�จ�ยน;< เพ23อัให#ผู้ลขอังการว�จ�ยย�3งย2นสู่2บต�อัไปั เพ23อัให#สู่ามารถด�าเน�นโครงการสู่�าเร@จตามท;3กล�าวข#างต#นน;< คณะผู้�#ว�จ�ยจ�าเปั9นต#อังด�าเน�นการว�จ�ย โดยบ�รณาการศาสู่ตร�ต�างๆน�บต�<งแต� การอัอักแบบ เทคโนโลย;เซ์ราม�ก แ ล ะ ธิ� ร ก� จ /ก า ร จ� ด ก า ร เ ข# า ด# ว ย ก� น

คณะผู้�#ว�จ�ย ด�า เน�นโครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯด#วยว�ธิ;ว�ทยาว�จ�ยท;3เร;ยกว�า “studio research” ค�าว�า studio research 2 หร2อั practice-based research เปั9นช่23อัเฉพาะท;3 ใช่#สู่�าหร�บเร;ยกกระบวนการ ว�จ�ยทางศ�ลปัะและการอัอักแบบ“ ” (research in art and design) ท;3 Joshua Reynolds อัธิ�การบด;คนแรกขอังราช่ว�ทยาล�ยศ�ลปัะแห�งลอันดอัน เข;ยนอัธิ�บายไว#เปั9นคร�<งแรกระหว�างปั7 ค .ศ . 1769-1776 และแนวค�ดเร23 อัง studio research ถ�กสู่านต�อัโดย Andrew Stonyer (1978) Christopher Frayling (1993/4) Gillian Elinor (1997), Carol Gray (1998) และ Be Takerng Pattanopas (1999, 2000 และ 2003) ค�าว�า ว�จ�ยทางศ�ลปัะและการอัอักแบบ บ�งช่;<ว�า“ ” การว�จ�ยแบบ studio research น�<นม;สู่าร�ตถะอัย��ท;3การสู่ร#างงานอัอักแบบหร2อัศ�ลปัะโดยตรง โดยท;3น�กอัอักแบบหร2อัศ�ลปัBนเปั9นผู้�#ท�าการว�จ�ยงานศ�ลปัะหร2อังานอัอักแบบท;3ตนสู่ร#างข1<นมาเอัง (เถก�ง พ�ฒโนภาษ: 2547)

ในบร�บทขอังโครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯ การว�จ�ยสู่�วนใหญ�ด�าเน�นใน“ห#อังปัฏ�บ�ต�การอัอักแบบ” (ค2อั design studio ซ์13งเปั9นท;3มาขอังช่23อั studio research) ในการน;< คณะผู้�#ว�จ�ยจ�าเปั9นต#อังอัาศ�ยกระบวนการอัอักแบบ หลากหลายว�ธิ; มาปัระย�กต�ใช่#เพ23 อัให#เก�ดแบบใหม�ๆสู่�าหร�บเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ย แบบเหล�าน;<ถ�กน�าไปัทดลอังผู้ล�ตเปั9นผู้ล�ตภ�ณฑ์�ต#นแบบ(prototype)ขอังเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ย และผู้ล�ตภ�ณฑ์�ต#นแบบเหล�าน;<เอังท;3กลายเปั9น “ว�ตถ�สู่�าหร�บการว�จ�ย” ซ์13งคณะผู้�#ว�จ�ยใช่# ว�เคราะห�(analyse) บร�บทสู่�งเคราะห�(contextualise) และน�าไปัสู่��ข#อัสู่ร�ปัจากการว�จ�ยในท;3 สู่� ด

2 หล�งจากผู้�#เข;ยนเสู่นอับทความน;<ในท;3ปัระช่�มสู่าระศาสู่ตร� เม23อัว�นท;3 21 ต�ลาคม 2546 ก@พบว�าผู้�#ท;3ม;พ2<นฐานทางสู่ถาปั/ตยกรรมศาสู่ตร�ม�กเหมาสู่ร�ปัก�นว�า studio research เปั9นเร23อังเก;3ยวก�บว�ช่า studio in

design ซ์13งเปั9นช่23อัในภาษาอั�งกฤษสู่�าหร�บว�ช่าปัฏ�บ�ต�การอัอักแบบสู่�าหร�บน�สู่�ตปั7หน13ง ผู้�#เข;ยนเช่23อัว�า หากจะสู่�งเสู่ร�มการท�าว�จ�ยแบบ studio research ในปัระเทศไทย ก@จ�าเปั9นต#อังม;การบ�ญญ�ต�ศ�พท�ภ า ษ า ไ ท ย สู่�า ห ร� บ ก า ร ว� จ� ย แ บ บ น;< เ พ23 อั ปั ร ะ โ ย ช่ น� ใ น ก า ร สู่23 อั ค ว า ม ใ ห# ช่� ด เ จ น

5

ว า ท ก ร ร ม ใ ห ม� = ร� ปั ล� ก ษ ณ� ใ ห ม�ในการสู่�ารวจเบ2<อังต#น คณะผู้�#ว�จ�ยพบว�า ล�กค#าจากปัระเทศตะว�นตกท;3ม;ศ�กยภาพท;3จะซ์2<อั

เบญจรงค�ร�วมสู่ม�ย 3 ค�ดว�าผู้ล�ตภ�ณฑ์�เบญจรงค�ปั/จจ�บ�นไม�เหมาะสู่�าหร�บใช่#ในบ#านเร2อัน ความค�ดน;<ม;สู่าเหต�มาจาก ร�ปัแบบโดยรวมขอังเบญจรงค� ซ์13งหมายถ1ง ร�ปัทรงขอังภาช่นะ ลวดลาย และสู่;สู่�น ผู้ลการสู่�ารวจน;<ย2นย�นข#อัว�พากษ�ขอังคณะผู้�#ว�จ�ย ท;3สู่�งคมไทยน�ยมใสู่� “ความเปั9นไทย” เข#าไปัในผู้ล�ตภ�ณฑ์�เพ23อัการสู่�งอัอักอัย�างขาดความเข#าใจอัย�างจร�งจ�งต�อัความเหมาะสู่มก�บว�ฒนธิรรมอั23น คณะผู้�#ว�จ�ยเช่23อัว�าจ�าเปั9นต#อังเสู่นอัวาทกรรมใหม�ท;3ค�ดค#านวาทกรรมหล�กว�าด#วยเ บ ญ จ ร ง ค�

ข#อัม�ลว�าด#วยภ�ม�หล�งขอังเบญจรงค� ท;3ปัรากฏอัย��ในเอักสู่ารต�างๆ ล#วนบ�งช่;<ไปัสู่��ข#อัสู่ร�ปัท;3ว�า

“เบญจรงค�เปั9นหล�กฐานเช่�งปัระจ�กษ�ว�าไทยเปั9นเบ#าหลอัมรวมว�ฒนธิรรมระหว�างจ;นและอั� น เ ด; ย ”

“Benjarong is empirical evidence of Thailand's position as a cultural 'melting pot' between the two major Asian cultures - Chinese and Indian.”

(Pattanopas & Kongsangchai: 2003)

ข#อัสู่ร�ปัน;<น�าไปัสู่��การน�าเสู่นอัวาทกรรมใหม�เก;3ยวก�บเบญจรงค� วาทกรรมใหม�น;< เสู่นอัว�าน�กอัอักแบบควรม;อั�สู่ระในการสู่ร#างสู่รรค�มากข1<น โดยไม�จ�าเปั9นต#อังย1ดต�ดอัย��ก�บเบญจรงค�แบบโบราณอัย�างตายต�ว และน�กอัอักแบบหร2อัช่�างเบญจรงค� สู่ามารถใช่#ร�ปัแบบทางศ�ลปัะท;3เหมาะจากแหล�งต�างๆในภ�ม�ภาคใกล#เค;ยงมาสู่�งเคราะห�ข1<นเปั9นเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ย เช่�นเด;ยวก�บท;3ช่�างหลวงในราช่สู่�าน�กสู่ยามเคยได#ร�บอั�ทธิ�พลจากศ�ลปัะขอังท�<งจ;นและอั�นเด;ยในการอัอักแบบเบญจรงค�เพ23อัสู่�งไปัผู้ล�ตในต�างปัระเทศ อัย�างไรก@ตาม ภายใต#วาทกรรมใหม�น;< น�กอัอักแบบจ�าเปั9นต#อังศ1กษาภ�ม�หล�งทางว�ฒนธิรรมท;3เก;3ยวข#อังอัย�างรอับด#าน อั;กท�<งย�งจ�าเปั9นต#อังเข#าใจพลว�ตรขอัง แนวโน#มความน�ยม(trends) และ สู่�3งท;3ก�าล�งเปั9นท;3น�ยม(fashion) ในงานอัอักแบบขอังต ก แ ต� ง (decorative design) ใ น บ ร� บ ท ข อั ง สู่� ง ค ม ต ะ ว� น ต ก

อัย�างไรก@ตาม คณะผู้�#ว�จ�ยตระหน�กด;ว�า การน�าเสู่นอัวาทกรรมใหม�แต�เพ;ยงอัย�างเด;ยว ย�อัมไม�สู่ามารถช่�บช่;ว�ตเบญจรงค�ได#อัย�างจร�งจ�ง ด�งอัาจเห@นได#จากเบญจรงค�แบบใหม�ท;3เคยเก�ดมาแล#วหายไปั และคณะผู้�#ว�จ�ยเช่23อัว�า อั�ปัสู่รรคอั�นสู่�าค�ญย�3งต�อัการพ�ฒนาร�ปัแบบขอังเบญจรงค� อั ย�� ท;3 ก ร ะ บ ว น ก า ร ผู้ ล� ต

เ ร�3 ม ท;3 ก ร ะ บ ว น ก า ร ผู้ ล� ตหลายสู่�บปั7ท;3ช่�างฝี7ม2อัขอังไทยเร�3มผู้ล�ตเบญจรงค�ข1<นอั;กคร�<งในปัระเทศไทย ลวดลาย

เบญจรงค�ถ�กปัร�บเปัล;3ยนไปัอัย�างเช่23อังช่#ามาก และความเช่23อังช่#าน;<ข�ดก�บการท;3รสู่น�ยมขอังผู้�#บร�โภค โดยเฉพาะในปัระเทศอั�ตสู่าหกรรม เปัล;3ยนแปัลงอัย�างรวดเร@ว สู่าเหต�ท;3ข�ดขวางการ

3 เบญจรงค�จ�ดเปั9นสู่�นค#าราคาแพง แม#สู่�าหร�บช่าวต�างปัระเทศ ท;3มาจากปัระเทศร�3ารวย6

ปัร�บเปัล;3ยนร�ปัแบบขอังเบญจรงค� อัาจมาจากการท;3กรรมว�ธิ;ผู้ล�ตเบญจรงค�ย��งยาก เสู่;ยเวลามาก ค2อั เร�3มด#วยการร�างโครงลาย(pattern)ด#วยด�นสู่อั ลงบนภาช่นะพอัร�ซ์เลน(ซ์13งช่�างเบญจรงค�เร;ยกว�า ห��นขาว“ ”) แล#วจ1งเข;ยนเสู่#นน�<าทอังด#วยเข@มฉ;ดยาต�ดปัลายท�บลงบนเสู่#นด�นสู่อั แล#วจ1งน�าไปัล ง สู่; เ ห น2 อั เ ค ล2 อั บ ก� อั น น�า ไ ปั เ ผู้ า

แต�การร�างโครงลายลงบนพ2< นผู้�วโค#งขอังภาช่นะเซ์ราม�ก จ�า ต#อังอัาศ�ยฝี7ม2อัและปัระสู่บการณ�สู่�ง ไม�ใช่�ช่�างท�กคนจะสู่ามารถท�างานในสู่�วนน;<ได# คณะผู้�#ว�จ�ยพบว�า ในสู่ายการผู้ล�ตเบญจรงค�ท�3วไปั ม;ช่�างเบญจรงค�เพ;ยงร#อัยละ 20 เท�าน�<นท;3สู่ามารถท�างานในสู่�วนน;<ได# ท;3เปั9นเช่�นน;<ก@เพราะ กว�าท;3ช่�างจะสู่ามารถร�างโครงลายได#ด; ก@จ�าเปั9นต#อังเสู่;ยเวลาฝี?กอัย��นาน เวลาท;3ใช่#ในการฝี?กน;<เอัง ท;3สู่�งผู้ลให#ช่�างสู่�ญเสู่;ยรายได#ในระหว�างท;3ฝี?ก และคณะผู้�#ว�จ�ยสู่�นน�ษฐานว�า น;3เปั9นเหต�สู่�า ค�ญให#ช่�างเบญจรงค�สู่�วนใหญ�ปัฏ�เสู่ธิท;3จะฝี?กห�ดเข;ยนลายเบญจรงค�แบบใหม�ๆ

คณะผู้�#ว�จ�ยเสู่นอัทางแก#ปั/ญหาน;<ด#วยร�ปัลอักเซ์ราม�ก (decalcomania หร2อั ceramic transfer)

ร�ปัลอักเซ์ราม�ก เปั9นว�ธิ;การเคล23อันย#าย(transfer)เอัาภาพหร2อัลวดลายท;3ถ�กเข;ยนหร2อัพ�มพ�ด#วยสู่;เหน2อัเคล2อับไว#บนว�สู่ด�จ�าพวกกระดาษอัาบไข ลงไปัต�ดบนผู้�วเคล2อับขอังผู้ล�ตภ�ณฑ์�เซ์ราม�ก แล#วน�าไปัเผู้าเพ23อัให#ว�สู่ด�สู่�วนท;3เปั9นร�ปัลอักสู่�ญสู่ลายไปั คงเหล2อัแต�สู่;เหน2อัเคล2อับต�ดแน�นอัย��บนผู้� ว เ ค ล2 อั บ

อั�นท;3จร�งการใช่# ร�ปัลอักเซ์ราม�ก ไม�ใช่�เร23อังใหม� แต�สู่�3งใหม�จากโครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯอัย��ท;3 การผู้สู่มผู้สู่านว�ธิ;การพ�มพ�เข#าก�บการลงสู่;ด#วยฝี7ม2อัช่�าง โดยใช่#ร�ปัลอักเซ์ราม�กสู่�าหร�บสู่ร#างกรอับลาย(outline) และเม23อัต�ดร�ปัลอักและเผู้าเสู่ร@จแล#ว จ1งน�าเอัาช่�<นงานไปัลงสู่;เหน2อัเคล2อับในล�กษณะคล#ายๆก�บการเต�มสู่;ในช่�อังว�าง(ภายในเสู่#นกรอับลาย) ด#วยกระบวนการผู้ล�ตท;3ปัร�บปัร�งใหม�น;< ช่�างเบญจรงค�จ1งไม�ต#อังเสู่;ยเวลาฝี?กร�างลายใหม� ในขณะเด;ยวก�นน�กอัอักแบบก@สู่ า ม า ร ถ เ ล2 อั ก พ� ม พ� ก ร อั บ ล า ย เ ปั9 น สู่; สู่� น ต� า ง ๆ ไ ด# ห ล า ก ห ล า ย ไ ม� ร� # จ บ

ก�อันท;3จะได#ข#อัสู่ร�ปัด�งกล�าว คณะผู้�#ว�จ�ยท�าการทดลอังทางเทคน�คมากมาย ท�<งในห#อังปัฏ�บ�ต�การเซ์ราม�กท;3จ�ฬาลงกรณ�มหาว�ทยาล�ย และให#ช่�างเบญจรงค�ท;3เข#าร�วมโครงการว�จ�ยน;<ทดลอังใช่#เทคน�คใหม� ท;3อั�มพวา การทดลอังด�งกล�าวช่�วยให#คณะผู้�#ว�จ�ยค�อัยๆปัร�บปัร�งเทคน�คให#เหมาะสู่มก�บ ว�สู่ด�ต�างๆท;3ใช่# (ม;เคม;หลายปัระเภทท;3ใช่#ในกระบวนการใหม�น;<) และให#เหมาะสู่มก�บความถน�ดและสู่ภาพแวดล#อัมท;3ช่�างท�างาน (เช่�น ช่�างไม�ช่อับใช่# ว�สู่ด�ท;3ม;น�<าม�นระเหยผู้สู่ม เพราะเ ห ม@ น ท�า ใ ห# เ ว; ย น ศ; ร ษ ะ )

นอักจากน;<ย�งพบว�า การใช่#ร�ปัลอักเซ์ราม�ก เปัBดโอักาสู่ให#น�กอัอักแบบสู่ามารถใช่#คอัมพ�วเตอัร�กราฟฟBคมาใช่#ในการอัอักแบบเบญจรงค�ได#อัย�างม;ปัระสู่�ทธิ�ภาพ โดยการอัอักแบบ

7

ลวดลาย อั�นปัระกอับด#วยต�วลาย(motif) ก�บโครงลาย (pattern) แล#วสู่ามรรถทดลอังให#สู่;ต�างๆ(swatches) ได#อัย�างสู่ะดวกรวดเร@วมาก นอักจากน;<ย�งสู่ามารถสู่�งแบบลายไปัถ1งโรงพ�มพ�ร� ปั ล อั ก เ ซ์ ร า ม� ก ผู้� า น ท า ง อั� น เ ต อั ร� เ น ต ไ ด# อั ย� า ง ร ว ด เ ร@ ว อั; ก ด# ว ย

แม#หลายปั7ท;3ผู้�านมา ม;ช่�างเบญจรงค�บางคนพยายามอัอักแบบเบญจรงค�ใหม�ข1<นมาบ#าง แต�ก@น�าสู่�งเกตว�าร�ปัแบบใหม�สู่�วนใหญ�ม�กปัร�บเปัล;3ยนจากแบบโบราณเพ;ยงเล@กน#อัย หร2อัในหลายกรณ;ก@เปั9นการเอัาแบบโบราณมาท�าให#ง�ายหร2อัหยาบกว�าเด�ม เพราะช่�างต#อังการให#ผู้ล�ตง�ายและเร@ว หร2อัเพราะช่�างขาดความเข#าใจเก;3ยวก�บการอัอักแบบท;3สู่�มพ�นธิ�ก�บรสู่น�ยมขอังกล��มล�กค#าเปั>าหมายในต�างปัระเทศ เบญจรงค�ร� �นใหม� สู่�วนใหญ�(แม#ไม�ใช่�ท�<งหมด) จ1งม;ค�ณภาพทางการอัอักแบบด#อัยลง รวมท�<งลวดลายและสู่;สู่�นก@จ�าก�ด ไม�เหมาะก�บการสู่�งอัอัก การน�าร�ปัลอักเซ์ราม�กเข#ามาร�วมในกระบวนการผู้ล�ตเบญจรงค� ช่�วยแก#ปั/ญหาเหล�าน;< เพราะท�าให#น�กอัอักแบบสู่ามารถเข#ามาม;สู่�วนร�วมในกระบวนการพ�ฒนาเบญจรงค�ต� <งแต�เร�3มต#น และโดยเหต�ท;3โครงการว�จ�ยน;<ก�าหนดกล��มล�กค#าเปั>าหมายไว#เปั9นช่าวย�โรปัตะว�นตกและอัเมร�ก�น คณะผู้�#ว�จ�ยจ1งอัาศ�ยข#อัม�ลจากบร�ษ�ทท;3เช่;3ยวช่าญ เก;3ยวก�บการท�านายแนวโน#มความน�ยม(trends) ซ์13งม;ฐานอัย��ในปัาร;สู่ และน�วยอัร�ค ข#อัม�ลสู่�วนน;<ช่�วยให#คณะผู้�#ว�จ�ยสู่ามารถเล2อักสู่รร ช่�ดสู่;(colour schemes)ท;3เหมาะสู่มสู่�าหร�บความน� ย ม ข อั ง ก ล�� ม ล� ก ค# า เ ปั> า ห ม า ย ใ น ปั7 2547 4

น า น า ช่ า ต� ปั ะ ท ะ ร� ก ช่ า ต� การท;3กล��มล�กค#าเปั>าหมายขอังโครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯ เปัล;3ยนรสู่น�ยมเก;3ยวก�บสู่;สู่�น

ตามฤด�กาล 5 ท�าให#คณะผู้�#ว�จ�ยจ�าเปั9นต#อังเปัล;3ยนสู่;สู่�นขอังเบญจรงค�ตามไปัด#วย แต�โดยเหต�ท;3สู่;เซ์ราม�กแทบท�กช่น�ด รวมท�<งสู่;เหน2อัเคล2อับ เก�ดเปั9นสู่;ต�างๆจากปัฏ�ก�ร�ยาเคม;ในระด�บโมเลก�ล ไม�ใช่�การผู้สู่มระหว�างผู้งสู่;เช่�นสู่;ท�3วไปั (เช่�น สู่;น�<าม�น สู่;โปัสู่เตอัร� สู่;ฝี�Eน สู่;หม1ก) การเปัล;3ยนสู่;ขอังเบญจรงค� จ1งเปั9นเร23อังค�อันข#างซ์�บซ์#อันสู่�าหร�บช่�างเบญจรงค�ซ์13งสู่�วนใหญ�เข#าใจเทคโนโลย;เซ์ราม�กไม�มากน�ก น;3เปั9นสู่าเหต�สู่�าค�ญท;3สู่;สู่�นขอังเบญจรงค�ปั/จจ�บ�น ไม�ค�อัยเปัล;3ยนแปัลงมากน�ก คณะผู้�#ว�จ�ยแก#ปั/ญหาน;<โดยร�วมม2อัก�บน�กว�สู่ด�ศาสู่ตร� เพ23อัหาสู่�วนผู้สู่มท;3ลงต�วให#เก�ดสู่;สู่�นต�างๆท;3เหมาะสู่มก�บแนวโน#มความน�ยม(trends) อัย�างไรก@ตาม คณะผู้�#ว�จ�ย ก@เล2อักช่�ดสู่;อัย�างระม�ดระว�งเพ23อัให#เบญจรงค�แบบใหม�คงล�กษณะท;3เปั9นไทย(หร2อัอัย�างน#อัยคงความเปั9นตะว�นอัอัก)ไว#ได#มากท;3 สู่� ด

4 โครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯ เร�3มด�าเน�นการในปั7 พ.ศ. 2546 เพ23อัทดสู่อับตลาดในปั7 พ.ศ.2547

5 การท;3ผู้�#บร�โภคในโลกตะว�นตก เปัล;3ยนรสู่น�ยมการใช่#สู่;สู่�นตามฤด�กาล เปั9นเพราะสู่ภาพภ�ม�อัากาศ(รวมท�<งสู่ภาพแสู่งในสู่�3งแวดล#อัม)ท;3เปัล;3ยนไปัในแต�ละฤด� แตกต�างก�นอัย�างเห@นได#ช่�ด โดยเฉพาะระหว�าง ฤด�หนาว ก�บ ฤด�ร#อัน และเปั9นเพราะกระบวนการโฆษณาปัระช่าสู่�มพ�นธิ�สู่�นค#าอัย�างเต@มร�ปัแบบในระบบเศรษฐก�จท�นน�ยม ในสู่�งคมบร�โภคน�ยม ท;3ข�บเคล23อันสู่�นค#าอัย�างรวดเร@วด#วยกลไกขอังโลกาภ�ว�ตน� น�กการตลาดท;3เช่;3ยวช่าญตลาดตะว�นตกทราบก�นด;ว�า จ�าเปั9นต#อังปัร�บท�<งร�ปัแบบและสู่;สู่�นขอังสู่�นค#าตกแต�ง(decorative items) อัย�างน#อัยท�กๆคร13งปั7

8

สู่�าหร�บร�ปัทรงขอังภาช่นะพอัร�ซ์เลน(ห��นขาว)ท;3ใช่#สู่�าหร�บท�าเบญจรงค�น�<น คณะผู้�#ว�จ�ยพบว�าเบญจรงค�ในท#อังตลาดสู่�วนใหญ�เปั9นภาช่นะม;ฝีายอัดแหลมและม;เช่�ง แต�เม23 อัสู่�ารวจความต#อังการขอังกล��มล�กค#าเปั>าหมายแล#ว ก@พบว�ายากท;3จะน�าภาช่นะในล�กษณะด�งกล�าวมาใช่#ในว�ฒนธิรรมการร�บปัระทานอัาหารอัย�างตะว�นตก เม23อัเปั9นเช่�นน�<น สู่ถานะขอังเบญจรงค�ในปั/จจ�บ�นจ1งกลายเปั9นขอังสู่�าหร�บวางบนห�<ง ไม�ม;หน#าท;3ใช่#สู่อัยจร�งจ�ง นอักจากน�<นย�งพบว�าม;เบญจรงค�จ�านวนมากท;3ม;ร�ปัทรงอัย�างท;3เร;ยกก�นว�า โถทรงข#าวม�ณฑ์� และร�ปัทรงน;<ม;ล�กษณะคล#ายโถใสู่�เถ#ากระด�กคนตาย ในว�ฒนธิรรมตะว�นตก ปั/ญหาเหล�าน;< ท�าให#ตลาดขอังเบญจรงค�ถ�กจ�าก�ดลงอั ย� า ง น� า เ สู่; ย ด า ย

การท;3 กล��มล�กค#าเปั>าหมาย รวมท�<งผู้�#ค#าสู่�งอัอัก จ�านวนมากย�งบ�งช่;<ด#วยว�า ช่าวตะว�นตกต#อังการ ภาช่นะเบญจรงค�ท;3ถ�กปัร�บให#เหมาะก�บว�ฒนธิรรมตะว�นตก โดยเฉพาะภาช่นะท;3ใช่#สู่�าหร�บวางกลางห#อังหร2อักลางโตKะ(centre piece) โดยเฉพาะถาดขนาดใหญ� หร2อั ช่ามสู่ล�ด ท�าให#ผู้�#ว�จ�ยเล2อักทดลอังอัอักแบบเบญจรงค�ใหม�โดยใช่#ภาช่นะกลม ท�าด#วยพอัร�ซ์เลน ผู้�วเร;ยบ และเคล2อับใสู่ เช่�น ถาดกลม หร2อั ช่ามคร13งทรงกลม โดยคณะผู้�#ว�จ�ยใช่#ภาช่นะเหล�าน;< สู่�าหร�บอัอักแบบใสู่�ลวดลายและสู่;สู่�นท;3เหมาะสู่มลงไปั แต�พ1งทราบว�า ภาช่นะท;3เล2อักใช่#สู่�าหร�บทดลอังอัอักแบบน;< เปั9นเพ;ยงจ�ดเร�3มต#น เพราะในช่�วงปัลายขอังการว�จ�ยน;< คณะผู้�#ว�จ�ยเร�3มมอังเห@นความเปั9นไปัได#ม า ก ม า ย ท;3 จ ะ ท ด ล อั ง ใ ช่# ร� ปั ท ร ง พ2< น ผู้� ว แ ล ะ เ ค ล2 อั บ ท;3 ห ล า ก ห ล า ย ย�3 ง ข1< น

แม#ว�าการอัอักแบบเพ23อัปัร�บเปัล;3ยนร�ปัแบบขอังเบญจรงค� จะจ�าเปั9นอัย�างย�3งต�อัผู้ล�กด�นเบญจรงค�ไปัสู่��ตลาดต�างปัระเทศ คณะผู้�#ว�จ�ยก@ต#อังระม�ดระว�งในการร�กษาล�กษณะเด�นขอังเบญจรงค�ไว#ให#ได#ในระด�บหน13งเช่�นก�น ท�<งน;<ก@เพราะ สู่ถานะขอังเบญจรงค�ในตลาดนานาช่าต�ม;สู่�3งท;3เร;ยกว�า ท�นว�ฒนธิรรม หน�นหล�งอัย�� ท�าให#เบญจรงค�ในฐานะท;3เปั9นสู่�นค#าม;ต�าแหน�งขอัง“ ”สู่�นค#า(positioning) และม�ลค�า(value) มากกว�าท�<งค�าแรงและค�าว�สู่ด� คณะผู้�#ว�จ�ยก�าหนดท�ศทางการอัอักแบบด#วยการสู่�ารวจข#อัม�ลเก;3ยวก�บท�ศนศ�ลปัLท;3อัาจเก;3ยวข#อังและอัาจน�ามาปัระย�กต�ใช่#ได# โดยใสู่�ใจท�<งร�ปัแบบและความหมายหร2อัเร23อังราว(theme)ท;3อัาจเปั9นภาพสู่ะท#อันแห�งย�ค 6 ซ์13งหมายถ1งสู่�3งท;3จ�บจ�ตใจขอังคนในสู่�งคมในช่�วงเวลาหน13งๆ ท;3เปั9นเช่�นน;<ก@เพราะ การเล2อักภาพสู่ะท#อันแห�งย�คมาใช่#เปั9นแนวค�ดในการอัอักแบบ อัาจช่�วยสู่�งผู้ลให#ลวดลายท;3อัอักแบบข1<นใหม� เหมาะก�บร สู่ น� ย ม ข อั ง ผู้�# ค น จ�า น ว น ม า ก ไ ด# ไ ม� ย า ก น� ก

เ บ ญ จ ร ง ค� ร� ว ม สู่ ม� ย - ภ า พ สู่ ะ ท# อั น แ ห� ง ย� คภายใต#แนวค�ดเก;3ยวก�บภาพสู่ะท#อันแห�งย�ค คณะผู้�#ว�จ�ยปัระมวลข#อัม�ลท;3เก;3ยวข#อังจากหลาก

หลายแหล�ง น�าไปัสู่��ข#อัสู่ร�ปัว�า หน13งในภาพสู่ะท#อันแห�งย�คน;< โดยเฉพาะในหม��ช่าวตะว�นตก น�าจะเปั9น เร23อังราวเก;3ยวก�บ พ�นธิ�ว�ศวกรรม (genetic engineering) และจ�กรวาลว�ทยาสู่ม�ยใหม� ด�งท;3ปัรากฏภาพสู่ะท#อันอัย��ในงานอัอักแบบร� �นใหม�ๆ ท�<งสู่ถาปั/ตยกรรม สู่�3งพ�มพ� สู่23อัด�จ�ตอัล ฯลฯ ปั/ญหาสู่�าค�ญอัย��ท;3 จะท�าอัย�างไรจ1งจะผู้สู่านเร23อังราวเหล�าน;< เข#าก�บล�กษณะท;3สู่ะท#อันถ1งความเปั9นตะว�นอัอัก ได#อัย�างกลมกล2น และลงต�ว และ ต�วช่;<ว�ดท;3บ�งว�าคณะผู้�#ว�จ�ยสู่ามารถแก#ปั/ญหาน;<ได#หร2อัไม� อัย��ท;3การตอับร�บขอังกล��มล�กค#าเปั>าหมาย ในการทดลอังอัอักแบบเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ย (รวมท�<งนวรงค�) คณะผู้�#ว�จ�ยเล2อักทดลอังสู่ร#างลวดลายท;3ม;เร23อังราวท;3ผู้�#คนในแทบท�กว�ฒนธิรรมสู่ามารถเข#าใจได#ง�ายๆ โดยเฉพาะลวดลายท;3ม;รากฐานมาจากพ2ช่ เช่�น ดอักไม# ใบไม# ก�3งก#านขอังพ2ช่ โดยหล;กเล;3ยงภาพขอังคน ซ์13งอัาจเปั9นการบ�งเช่2<อัช่าต�ในลวดลายเก�นไปั นอักจากน�<นย�งทดลอังอั อั ก แ บ บ ล ว ด ล า ย ท;3 ม; เ ร23 อั ง ร า ว เ ก;3 ย ว ก� บ ด ว ง ด า ว แ ล ะ ด า ร า จ� ก ร (galaxy)

6 แนวค�ดเร23อังภาพสู่ะท#อันแห�งย�ค ในโครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯ ม;รากฐานมาจากแนวค�ดเร23อัง Zeitgeist ซ์13งแปัลตรงต�วได#ว�า จ�ตว�ญญาณแห�งย�คสู่ม�ย ค�าๆน;<มาจากภาษาเยอัรม�น ค2อั Zeit (เวลา)

+ Geist(ผู้;หร2อัว�ญญาณ) แนวค�ด Zeitgeist ปัรากฏข1<นเปั9นคร�<งแรกในวงวรรณกรรมขอังเยอัรม�นในช่�วงทศวรรษท;3 1800 และม;น�กปัร�ช่ญาท;3ท�างานเก;3ยวก�บสู่�นทร;ยศาสู่ตร�หลายคน เช่�น Kant, Schiller

หร2อั Hegel รวมท�<งน�กว�จารณ�ศ�ลปัะผู้�#ทรงอั�ทธิ�พลแห�งศตวรรษท;3 20 อัย�าง Clement Greenberg ได#เสู่นอัแนวค�ดเก;3ยวก�บ Zeitgeist ไว#หลากหลาย แนวค�ดเหล�าน;<เปั9นรากฐานสู่�าค�ญอั�นหน13งในการพ�เคราะห�น� ย ท า ง สู่� ง ค ม ข อั ง ศ� ล ปั ะ แ ล ะ ง า น อั อั ก แ บ บ

9

ปัระเด@นท;3สู่�าค�ญมากในท;3น;<ก@ค2อั คณะผู้�#ว�จ�ยได#ทดลอังสู่ร#างความสู่�มพ�นธิ�ระหว�างร�ปัทรงขอังภาช่นะก�บลวดลายข1<นใหม� ท�<งน;<เพราะเบญจรงค�แบบท;3ท�าสู่2บทอัดก�นมาแต�โบราณน�<น น�ยมเข;ยนลายแผู้�คล�มไปัท�กสู่�วนขอังพ2<นผู้�วภาช่นะ จนหาท;3ว�างไม�ได#เลย แต�คณะผู้�#ว�จ�ย ทดลอังสู่ร#างโครงลายท;3ม;ช่�อังว�างระหว�างลายมากข1<น โดยใสู่�ใจว�าช่�อังว�างเหล�าน�<นก@ม;ฐานะเปั9นสู่�วนสู่�าค�ญขอังลายเช่�นก�น อั;กท�<งย�งทดลอังการจ�ดอังค�ปัระกอับลายท;3สู่�มพ�นธิ�ก�บร�ปัทรงภาช่นะเสู่;ยใหม� เช่�น ใช่# สู่�นเทา“ ” ซ์13งเปั9นอังค�ปัระกอับท;3จ�ตรกรรมไทยใช่#แบ�งฉาก มาเปั9นสู่�วนสู่�าค�ญขอังอังค�ปัระกอับ ก�อัให#เก�ดการแบ�งพ2<นท;3ลายและท;3ว�าง แปัลกตาไปัจากเบญจรงค�แบบโบราณ ในขณะเด;ยวก�นก@คงก ล�3 น อั า ย แ บ บ ไ ท ย ๆ เ อั า ไ ว# ใ น ร ะ ด� บ ท;3 น� า พ อั ใ จจ า ก อั� ม พ ว า สู่�� ฟ ล อั เ ร น ซ์�

สู่�3งท;3ม;ผู้ลอัย�างย�3งต�อัเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯ (รวมท�<งนวรงค� ซ์13งเก�ดหล�งโครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯ) ค2อัความสู่�มพ�นธิ�ใหม�ระหว�างร�ปัทรงขอังภาช่นะก�บลวดลาย ในขณะท;3เบญจรงค�แบบท;3ท�าสู่2บทอัดก�นมาแต�โบราณน�<น น�ยมเข;ยนลายแผู้�คล�มไปัท�กสู่�วนขอังพ2<นผู้�วภาช่นะ จนหาท;3ว�างไม�ได#เลย แต�ในการอัอักแบบเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยและนวรงค� คณะผู้�#ว�จ�ยได#ทดลอังสู่ร#างโครงลายท;3ม;ช่�อังว�างระหว�างลายมากข1<น โดยใสู่�ใจว�าช่�อังว�างเหล�าน�<นก@ม;ฐานะเปั9นสู่�วนสู่�าค�ญขอังลายเช่�นก�น อั;กท�<งย�งทดลอังการจ�ดอังค�ปัระกอับลายท;3สู่�มพ�นธิ�ก�บร�ปัทรงภาช่นะเสู่;ยใหม� เช่�น ใช่# สู่�นเทา ซ์13งเปั9นอังค�ปัระกอับท;3จ�ตรกรรมไทยใช่#แบ�งฉาก มาเปั9นสู่�วนสู่�าค�ญขอังอังค�“ ”ปัระกอับ ก�อัให#เก�ดการแบ�งพ2<นท;3ลายและท;3ว�าง แปัลกตาไปัจากเบญจรงค�แบบโบราณ ในขณะเ ด; ย ว ก� น ก@ ค ง ก ล�3 น อั า ย แ บ บ ไ ท ย ๆ เ อั า ไ ว# ใ น ร ะ ด� บ ท;3 น� า พ อั ใ จ

แนวค�ดทางการอัอักแบบน;<เอังท;3ด1งด�ดให#ช่าวต�างปัระเทศสู่นใจ รวมท�<งน�กว�ช่าการด#านการอัอักแบบในท;3ปัระช่�มท;3ฟลอัเรนซ์� เช่�น ม;น�กอัอักแบบผู้ล�ตภ�ณฑ์�ช่าวสู่�งคโปัร�ท�านหน13ง เด�นเข#ามาแสู่ดงความย�นด;ก�บคณะผู้�#ว�จ�ย และกล�าวว�า "ผู้ลงานช่�ดน;< ปัระสู่บความสู่�าเร@จในการใช่# "ท;3ว�าง"

ระหว�างลวดลายบนพ2<นผู้�วขอังผู้ล�ตภ�ณฑ์� " น�กอัอักแบบช่าวฝีร�3งเศสู่อั;กท�านหน13งให#ความเห@นเก;3ยวก�บร�ปัล�กษณ�ขอังสู่�นค#าท;3กลายเปั9นภาพล�กษณ�ขอังเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ย/นวรงค�อัย�างม;อัารมณ�ข�นว�า " Very Armani ! " ในขณะท;3 ศาสู่ตราจารย� ล�โน เช่นต� (Lino Centi) น�กปัร�ช่ญาและคณบด;ขอังคณะการอัอักแบบและเทคโนโลย;แห�งมหาว�ทยาล�ยฟลอัเรนซ์� ซ์13งเปั9นผู้�#เจาะจงเช่�ญให#คณะผู้�#ว�จ�ยเปั9นอังค�ปัาฐกในการปัระช่�มคร�<งน;< กล�าวว�า " ผู้ลงานช่�ดน;<ในช่�วงแรกๆย�งไม�ปัระสู่บความสู่�าเร@จในทางอัอักแบบในระด�บ breakthrough โดยเฉพาะกล��มผู้ลงานท;3ม;การเด�นเสู่#นสู่;เง�นหร2อัสู่;ทอังวนรอับขอังจานช่าม แต�เม23อังานพ�ฒนาไปัเร23อัยๆ ก@ย�งเห@นพ�ฒนาการ โดยเฉพาะงานในช่�ด Hand-na ซ์13งหย�บย2มเอัาลวดลาย henna ขอังอั�นเด;ยมาจ�ดอังค�ปัระกอับเสู่;ยใหม� ท�าให#เก�ดท;3ว�างท;3ม;น�ยสู่�าค�ญ ในขณะเด;ยวก�นก@ก#าวพ#นไปัจากการใช่#ขอับสู่;เง�นหร2อัสู่;ทอัง ท�าให#งานอัอักแบบเ ปั9 น อั� สู่ ร ะ จ า ก ก ร อั บ เ ด� ม ๆ "

สู่ ร� ปั

ผู้ ล ข อั ง โ ค ร ง ก า ร เ บ ญ จ ร ง ค� ร� ว ม สู่ ม� ย ฯ สู่ า ม า ร ถ สู่ ร� ปั ไ ด# สู่ อั ง ปั ร ะ ก า รปัระการแรก คณะผู้�#ว�จ�ยได#น�าเสู่นอักรรมว�ธิ;ผู้ล�ตเบญจรงค�ท;3ถ�กปัร�บปัร�งใหม� โดยน�าเอัา

ร�ปัลอักเซ์ราม�กเข#ามาม;สู่�วนช่�วยให#น�กอัอักแบบสู่ามารถเข#ามาม;สู่�วนร�วมในกระบวนการพ�ฒนาร�ปัแบบเบญจรงค�ใหม�ได#อัย�างม;ปัระสู่�ทธิ�ภาพย�3งข1<น และอัาจสู่�งผู้ลให#สู่ามารถท�าให#ห�ตถกรรมเ บ ญ จ ร ง ค� ก ล� บ ม า ม; พ� ฒ น า ก า ร อั ย� า ง ต� อั เ น23 อั ง ไ ด# อั; ก ค ร�< ง

ปัระการท;3สู่อัง คณะผู้�#ว�จ�ยเสู่นอั วาทกรรมใหม�ว�าด#วยเบญจรงค� ซ์13งเปัBดโอักาสู่ให#น�กอักแบบม;อั�สู่ระในการสู่ร#างสู่รรค�เบญจรงค�แบบใหม�ๆ มากข1<น แทนท;3วาทกรรมหล�กว�าด#วยเบญจรงค�ท;3ม;ล�กษณะตายต�วตามแบบแผู้นขอังโบรารณ จ1งไม�เอั2<อัต�อัความค�ดสู่ร#างสู่รรค� วาทกรรมใหม�น;<

10

สู่�งผู้ลให#คณะผู้�#ว�จ�ยสู่ามารถสู่ร#างต#นแบบเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ย และนวรงค�ให#สู่อัดคล#อังก�บรสู่น�ยมขอังกล��มเปั>าหมายในปัระเทศตะว�นตก แต�ย�งคงร�กษากล�3นอัายแบบตะว�นอัอักเอัาไว#ได# และท;3สู่�าค�ญท;3สู่�ดก@ค2อั กระบวนการค�ดและว�จ�ยอั�นปัรากฏจากโครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯ เปั9นการน�าร�อังความค�ดท;3อัาจช่;<แนวทางในการพ�ฒนาร�ปัล�กษณ�ขอังห�ตถกรรมไทยปัระเภทอั23นๆ ได#อั;กม า ก ม า ย ใ น อั น า ค ต

ภ า พ ท;3 2:

ล ว ด ล า ย เ บ ญ จ ร ง ค� ท;3อัอักแบบข1< น ใหม� โดยอัาศ�ยรากฐานจากลายพรรณพฤกษาท;3พบได#บ�อัยในศ�ลปัะไทย คณะผู้�#ว�จ�ยน�า ลวดลายน;<มาให#สู่;สู่�น ใหม� และจ�ดอังค�ปัระกอับใหม�โดยเว#นท;3ว� างให#ม;ลายแน�น ลายโปัร�ง ค�3นด#วย สู่�นเทา“ ” ซ์13 งน�ยมใช่#สู่�า หร�บแบ�งฉากในจ�ตรกรรมไทย

ภ า พ ท;3 3:

ช่ามจากผู้ล�ตภ�ณฑ์�ช่�ด Malila-laced ซ์13งได#ร�บรางว�ลอัอักแบบยอัดเย;3ยม Thailand's

best tableware จ า ก น� ต ย สู่ า ร Elle Décor

ปัระเทศไทยในปั7 พ.ศ.2547 ลายน;<เก�ดจากการน�าลายสู่อังช่�ดมาสู่อัดปัระสู่านก�น ให#ผู้ลเปั9นลายละเอั;ยดซ์�บซ์#อัน ร า ว ก� บ ผู้# า ล� ก ไ ม#

ภ า พ ท;3 4:

ลาย จ�กระ (Chakra) ซ์13งได#ร�บแรงบ�นดาลใจจากภาพขอังดาราจ�กรจ�า นวนน�บไม�ถ#วนในเอักภพ ซ์13งอังค�การ NASA ได#ร�บจากกล#อังโทรท�ศน� Hubble โดยคณะผู้�#ว�จ�ยร�วมม2อัก�บศ�ลปัBนไทยปัระเพณ; น�า ล ว ด ล า ย สู่ ม� ยอัย�ธิยา มาผู้�กเปั9นลายใ ห ม�

ภาพท;3 5: ต�วอัย�างบางหน#าขอังเว@บไซ์ต� www.morepun.com ซ์13งคณะผู้�#ว�จ�ยทดลอังผู้ล�ตและจ�าหน�ายสู่�น ค# า น ว ร ง ค� ซ์13 ง เ ปั9 น ผู้ ล� ต ภ� ณ ฑ์� ท;3 ไ ด# ร�บ ก า ร พ�ฒ น า ต� อั จ า ก เ บ ญ จ ร ง ค� ร�ว ม สู่ ม�ย ฯคณะผู้�#ว�จ�ย ขอัขอับพระค�ณ สู่�าน�กแผู้นนโยบายการอั�ดมศ1กษา สู่�าน�กงานคณะกรรมการการอั�ดมศ1กษา โดยเฉพาะอัย�างย�3ง ผู้�#อั�านวยการสู่�าน�กฯ ดร. ปัระสู่�ทธิ�F ทอังไสู่ว, ภาคว�ช่าการอัอักแบบอั�ตสู่าหกรรม, ค�ณเพ@ญศร; เพช่รด; อัด;ตห�วหน#าฝีEายการเง�น คณะสู่ถาปั/ตยกรรมศาสู่ตร� ,

11

บร�ษ�ท จอัห�นสู่�น แมทเธิย� (ปัระเทศไทย) จ�าก�ด, น�กว�ทยาศาสู่ตร� ขอัง บร�ษ�ท เฟอัร�โร เซ์อัร�เดค (ปัระเทศไทย) จ�าก�ด, ผู้�#ช่�วยศาสู่ตราจารย� กว;ไกร-ค�ณอัาภาวด; ศร;ห�ร�ญ, ผู้�#ช่�วยศาสู่ตราจารย� อั�าพน ว�ฒนร�งสู่รรค�, อัาจารย� ดร. ศ�ร�ธิ�นว� เจ;ยมศ�ร�เล�ศ, อัาจารย� ดร. ไบรอั�น เคอัร�ต�น, ค�ณศดานนท� ตยางคานนท�, และโดยเฉพาะอัย�างย�3ง ช่าวช่�มช่นอั�มพวาท�กท�าน ท;3ได#ม;สู่�วนเก2<อัหน�นให#โครงการเ บ ญ จ ร ง ค� ร� ว ม สู่ ม� ย ฯ สู่�า เ ร@ จ ล� ล� ว ง โ ด ย ร า บ ร23 น

บ ร ร ณ า น� ก ร ม

กฤษฎา พ�ณศร; และ ปัร�วรรต ธิรรมปัร;ช่ากร, ศ�ลปัะเคร23อังถ#วยในปัระเทศไทย, กร�งเทพฯ: แอัค ม; พ ร� น ต�< ง , 2533.

เถก�ง พ�ฒโนภาษ และ พ�ม คงแสู่งไช่ย, รายงานฉบ�บสู่มบ�รณ� โครงการว�จ� ย การอัอักแบบ เบญจรงค�ร�วมสู่ม�ย สู่�าหร�บการสู่�งอัอักเพ23อัขยายโอักาสู่ทางเศรษฐก�จขอังช่�างฝี7ม2อั ในเขต อั�าเภอั อั�มพวา จ�งหว�ดสู่ม�ทรสู่งคราม (ไม�ได#ต;พ�มพ�), กร�งเทพ: คณะสู่ถาปั/ตยกรรมศาสู่ตร� จ� ฬ า ล ง ก ร ณ� ม ห า ว� ท ย า ล�; ย , 2547.

เถก�ง พ�ฒโนภาษ, “Studio Research: กรณ;ศ1กษาจากโครงการเบญจรงค�ร�วมสู่ม�ยฯ ใน” 7:47 รวม

บทความจาก สู่าระศาสู่ตร� คร�<งท;3 7- การปัระช่�มว�ช่าการทางด#านสู่ถาปั/ตยกรรมและศาสู่ตร�ท;3 เก;3ยวเน23 อัง , กร�งเทพฯ : คณะสู่ถาปั/ตยกรรมศาสู่ตร� จ�ฬาลงกรณ�มหาว�ทยาล�ย , 2548.

ณ�ฏฐภ�ทร จ�นทว�ช่ การเปัร;ยบเท;ยบลายเบญจรงค�และลายไทยโบราณ ถอัดความจากการบรรยาย ในการสู่�มมนาว�ช่าการด#านเซ์ราม�ก เร23อังพ�;ฒนาการเคร23อังถ#วยเบญจรงค�จากอัด;ตถ1งปั/ จ จ� บ� น ณ โ ร ง แ ร ม ม า ร ว ย ก า ร� เ ด# น ก ร� ง เ ท พ ฯ เ ม23 อั ว� น ท;3 3 เ ม ษ า ย น 2545.

ด�ารงราช่าน�ภาพ, สู่มเด@จฯ กรมพระยา ต�านานเร23อังเคร23อังโตKะและถ#วยปั/< น ( หน�งสู่2อัท;3ระล1กในงาน พระศพ พระวรวง ศ� เธิอั พระอังค� เจ# าปัร;ดา ) กร�ง เทพ : หอัสู่ม� ดพระวช่�รญาณ , 2460.

สู่�จ�ตต� วงษ�เทศ (บรรณาธิ�การ) ศร;ศ�กร� ว�ลล�โภดม เสู่นอั น�ลเดช่ และคนอั23นๆ, เคร23�อังปั/< นด�นเผู้าและเคร23อังเคล2อับก�บพ�ฒนาการทางเศรษฐก�จและสู่�งคมขอังสู่ยาม, กร�งเทพฯ: บรรษ�ทเง�นท�นอั� ต สู่ า ห ก ร ร ม แ ห� ง ปั ร ะ เ ท ศ ไ ท ย , 2528.

สู่�ภ�ทรด�ศ ด�ศก�ล, มจ., ปัระว�ต�ศาสู่ตร�ศ�ลปัะปัระเทศใกล#เค;ยง : อั�นเด;ย , ล�งกา , ช่วา , จ�มปัา , ขอัม , พ ม� า , ล า ว , ก ร� ง เ ท พ ฯ : ศ� ล ปั ว� ฒ น ธิ ร ร ม , 2538.

_________________ ,ศ�ลปั ะ ในกระเทศไทย ( พ�มพ�คร�<งท;3 10) , กร�งเทพฯ: มหาว�ทยาล�ยศ�ลปัากร, 2538.

Elinor, G., ‘Method in Art and Design Research: introduction’, Evans, S., Greenhill, J. and Swenson, I. (edit) Matrix 3d: Sculpture Method Research, the Lethaby Press, Central Saint Martins College of Art and Design: London, 1997.

12

Frayling, C., ‘Research in Art and Design’ in Royal College of Art Research Papers, Vol. I, 1993/4, pp.5.

Gray, C., ‘Squaring the Circle?: the relationship between professional practice, teaching and research’ in Art & Design Professorial Lecture, 17th June 1998, Robert Gordon University: Aberdeen, Scotland, 1998.

_______ , ‘Inquiry through Practice: developing appropriate research strategies’ in: No Guru, No Method? Discussions on Art and Design Research, University of Art & Design, UIAH, Helsinki, Finland, 1998.

Pattanopas, B. T., ‘Tradition and Innovation: community-based research to revitalize Thai traditional polychrome pottery’ in Design Network Asia No. 19, Osaka, Japan: Japan Design Foundation, 2003.

_____________ , ‘The Animation of Space through Light as a Metaphor for the Human Body: A case of an empirical approach in studio research’, in Evans, S. (ed.), Matrix 4 : an international conference in practice- based research , London: Central Saint Martins School of Art and Design, the London Institute, UK, 1999.

_____________ , Space animated by Light as a Representation for the Human Body, PhD Dissertation, Cheltenham, UK: Cheltenham&Gloucester CHE, 2001.

Stonyer, A., The Development of Kinetic Sculpture through the Utilisation of Solar Energy, PhD Dissertation, London: Slade School of Art, University of London/De Montfort University, 1978.

________ , ‘A Case Study in the Development of Research Methodologies in Art and Design’ in Evans, S., Greenhill, J. and Swenson, I. (edit), Matrix 3d: Sculpture Method Research, the Lethaby Press, Central Saint Martins College of Art and Design: London, 1997.

Reynolds, Sir Joshua, Discourses on Art, Wark, R. (ed.) Yale University Press, 1769-1776 (reprinted in 1988).

http://www2.rgu.ac.uk/criad/cgpapers/ngnm/ngnm.pdf

http://www.textlibrary.com/download/7discour.txt

13