ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΜΕ ΤΙΤΛΟ:

“ΧΛΩΡΙΔΙΚΗ, ΕΘΝΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΚΗ, ΦΥΤΟΧΗΜΙΚΗ

ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

ΦΥΤΩΝ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΑΜΟΡΓΟΥ”

Επιστημονικοί υπεύθυνοι προτάσεως:

Δρ Δημήτρης Περδετζόγλου Δρ Κωνσταντίνος

Δεμέτζος

Φαρμακοποιός - Ερευνητής Επίκουρος

Καθηγητής

Π α ν ε π ι σ τ η μ ί ο υ Α θ η ν ώ ν

Αθήνα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΜΕ ΤΙΤΛΟ:

“ΧΛΩΡΙΔΙΚΗ, ΦΥΤΟΧΗΜΙΚΗ, ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΕΘΝΟΒΟΤΑΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΦΥΤΩΝ

ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΑΜΟΡΓΟΥ”

ΠΕΡΙΛΗΨΗ -

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΣ

1

ã ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

“Χλωριδική, Φυτοχημική, Φαρμακολογική και Εθνοβοτανικη

μελέτη φυτών της νήσου Αμοργού”

ã ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

m Διεθνής βιβλιογραφική ανασκόπηση

m Συγκρότηση - τελική επιλογή ομάδας εργασίας:

n Ειδικευμένοι έλληνες

επιστήμονες-

ερευνητές

n Ειδικευμένοι ξένοι

επιστήμονες-

ερευνητές

m Καταμερισμός εργασίας

m Συλλογές όλων των αυτοφυών Σπερματοφύτων (Γυμνοσπέρμων

και Αγγειοσπέρμων) φυτών της Αμοργού (συνολική χλωριδική

σάρωση - εργασία πεδίου- field work), με ιδιαίτερη έμφαση στα

σπάνια, ενδημικά και φυτογεωγραφικώς ενδιαφέροντα φυτικά είδη

και υποείδη:

n Παρατηρήσεις πεδίου (field notes)

n Συλλογή δειγμάτων στο πεδίο

n Πρεσάρισμα

n Ξήρανση

n Ετικετοποίηση

n Εύρεση γεωγραφικών συντεταγμένων,

φυτογεωγραφικών κωδικών, κλπ.

n Ενημέρωση της “Flora Hellenica

Database” στην Κοπεγχάγη - Δανία

n Προσδιορισμός δειγμάτων

2

n Μοunting - Voucher specimens -

Κατάθεση δειγμάτων σε

αναγνωρισμένα Herbariα

n Κατάλληλος σχολιασμός των φυτικών

δειγμάτων - ταξινομικών μονάδων

m Η συλλογή του φυτικού υλικού χρονικά κατανέμεται ως εξής:

n 1ο έτος (1.3.2004 έως 28.2.2005):

Βιβλιογραφική μελέτη-επίσκεψη σε

Ευρωπαúκά herbaria, βοτανικές

συλλογές την άνοιξη, το καλοκαίρι

και το φθινόπωρο του 2004.

n 2ο έτος (1.3.2005 έως 28.2.2006):

προκαταρκτική λίστα της χλωρίδας

της Αμοργού. Βοτανικές συλλογές την

άνοιξη, το καλοκαίρι και το

φθινόπωρο του 2005. Επίσκεψη σε

Ευρωπαúκά Herbaria, βιβλιογραφίες,

κλπ.

n 3ο και 4 ο έτος (1.3.2006 έως

29.2.2008): Συμπληρωματικές

συλλογές. επίσκεψη σε Ευρωπαúκά

Herbaria, βιβλιογραφίες, κλπ.

Συγγραφή, κριτική επεξεργασία,

εκτίμηση, δημοσίευση και παράδοση

του όλου έργου.

m Συλλογή φυτικού υλικού για φυτοχημικές και λοιπές μελέτες

m Αποθήκευση φυτικού υλικού - Ξήρανση

m Παραλαβή και αποθήκευση εκχυλισμάτων

m Μελέτη εκχυλισμάτων:

n Φυτοχημική με (GC-MS, HPLC, κλπ.)

3

n Φαρμακολογική(αντιμικροβιακή,

αντικαρκινική, κλπ.)

m Εθνοφαρμακολογική μελέτη:

n Συλλογή στοιχείων από την

βιβλιογραφία

n Πρωτογενής έρευνα σε κατοίκους της

Αμοργού

ã ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΩΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ

n Δημιουργία δημόσιας φυτοθήκης (Herbarium) στα Κατάπολα,

Χώρα ή Αιγιάλη, η οποία θα είναι ανοικτή για το κοινό και θα

παρουσιάζει τεκμηριωμένα την χλωρίδα της Αμοργού

n Έκδοση πολυτελούς τόμου (-ων) που θα περιλαμβάνει (-

ουν):

n Πλήρη βοτανική περιγραφή των φυτών της Αμοργού

n Φυτογεωγραφικοί χάρτες εξάπλωσης

n Φωτογραφίες όλων των φυτών της Αμοργού και επιλεγμένων

φυσικών βιοτόπων (μπορεί να κυκλοφορήσει ξεχωριστό

φωτογραφικό album)

n Παραδοσιακές χρήσεις και φυτοθεραπευτικές συνταγές των

φυτών

n Αποτελέσματα φυτοχημικής και φαρμακολογικής μελέτης

n Εκτενείς πληροφορίες για την Φυτοθεραπευτική επιστήμη,

καθώς και τυχόν αλληλεπιδράσεις - ανεπιθύμητες

ενέργειες - τοξικές δράσεις των φυτών (εάν και όπου

υπάρχουν τέτοιες)

n Ευρετήριο των λαϊκών και των επιστημονικών ονομάτων των

φυτών της Αμοργού

4

n Ευρετήριο φυτοθεραπευτικών δράσεων των φυτών της

Αμοργού

n Ευρετήριο φυτικών βιοτόπων της Αμοργού που παραπέμπουν

σε αντίστοιχα φυτικά είδη

n Δημιουργία βάσης δεδομένων (σε CD-ROM, δισκέτες,

βιβλίο) που θα περιλαμβάνει:

n Cross-index (ευρετήριο διαναφοράς) των λαϊκών και των

επιστημονικών ονομάτων των φυτών της Αμοργού, των

φυτοθεραπευτικών δράσεων αυτών, του φυσικού βιοτόπου

των, κλπ.

n Όλα τα φυτά της Αμοργού, ταξινομημένα ανά βοτανική

οικογένεια και γένος

n Εκτυπώσεις καρτών, διάθεση slides, video, βιβλίων που θα

προέλθουν από την τριετή ερευνητική δραστηριότητα στην

Αμοργό

n Διεθνείς δημοσιεύσεις σε έγκυρα περιοδικά των αποτελεσμάτων

της έρευνας και προβολή των αποτελεσμάτων του

ερευνητικού εγχειρήματος, του φορέα χρηματοδότησης

(και της νήσου κατά λογική συνεπαγωγή) σε περιοδικά,

εφημερίδες και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση,

internet).

n Πιθανή αξιοποίηση φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών

της Αμοργού που υπάρχουν σε αφθονία

n Πιθανά νέα φυτικά είδη για την επιστήμη και ίσως

φαρμακολογικές εκπλήξεις (θεραπεία δυσίατων

ασθενειών)

n Με την έρευνα αυτή, η χλωρίδα της Αμοργού γνωρίζεται

καλύτερα, προβάλλεται ευρύτερα και έτσι οι πολίτες

ευαισθητοποιούνται άμεσα και δημιουργικά, συμβάλλοντας

έτσι έστω και με έμμεσο τρόπο στην διατήρηση και προστασία

του σπάνιου φυσικού πλούτου της νήσου. Ακόμη, μέσω αυτού θα 5

καταγραφούν και δημοσιευθούν οι λα?κές ονομασίες και λα?κές

θεραπευτικές χρήσεις των φυτών της νήσου, κάτι που

μελλοντικά μπορεί να οδηγήσει στην ευρύτερη μελέτη,

αξιοποίηση και εκμετάλλευση φυτικών πηγών για

κλινικούς θεραπευτικούς σκοπούς. Ακόμη, θα οδηγηθούμε

σε βαθύτερη γνώση και κατανόηση της αντιμετώπισης των

ποικίλων ασθενειών από τους ανθρώπους-μόνιμους οικήτορες

της νήσου, αλλά επίσης θα φωτισθούν άγνωστες πτυχές της

νοοτροπίας και του τρόπου σκέψεως των γηγενών

κατοίκων της Αμοργού.

ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Τέσσερα (4) έτη (1.3.2004 - 29.2.2008)

ã ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

Εκατόν πενήντα εκατομμύρια δραχμές (150.000.000

δρχ.)

Ê Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΙΝΑΙ:

1. Η Χλωριδική μελέτη όλων των φυτών της νήσου

Αμοργού

Το τμήμα αυτό περιλαμβάνει την πλήρη βοτανική περιγραφή του

χλωριδικού πλούτου της νήσου, με αναλυτικούς φυτογεωγραφικούς

χάρτες και σχόλια εξάπλωσης των φυτικών ειδών και υποειδών (ή

και ποικιλιών, εάν και όπου χρειασθεί), καταγραφή και

φωτογράφηση του φυσικού βιοτόπου επιλεγμένων φυτών της νήσου,

με ποικίλα επιστημονικά σχόλια, αλλά και φυτοθήκη (Herbarium

specimens), σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα. Η φυτοθήκη μπορεί

σε κάποια χρονική στιγμή στο μέλλον, να παρουσιάζεται ως μόνιμη

έκθεση στα Κατάπολα, την Χώρα ή την Αιγιάλη, σε κατάλληλα

6

διαμορφωμένο χώρο. Ακόμη θα υπάρξει τεκμηριωμένη ιστορική

αναδρομή, σχετική με την αναφορά αρχαίων και μεταγενέστερων

συγγραφέων στην χλωρίδα της νήσου, με την πολύτιμη ευγενή

συμβολή της Καθηγήτριας της Κλασσικής Αρχαιολογίας του

Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Δρ Λίλας Μαραγκού.

Με την μελέτη της χλωρίδας, αυτή γνωρίζεται καλύτερα από όλους,

προβάλλεται ευρύτερα σε όλους και έτσι οι πολίτες

ευαισθητοποιούνται άμεσα και δημιουργικά, συμβάλλοντας έτσι,

έστω και με έμμεσο τρόπο, στην διατήρηση και προστασία του

σπάνιου φυσικού πλούτου της περιοχής και ευρύτερα των μικρών

Κυκλάδων.

Στο τμήμα αυτό θα εργασθούν μεταξύ άλλων, διεθνείς

αυθεντίες σε θέματα Συστηματικής Βοτανικής-

Φυτογεωγραφίας, με τεράστιο ερευνητικό-συγγραφικό έργο,

όπως: Prof. Dr Arne Strid, Dr Kit Tan-Research Assistant

University of Edinburgh and Copenhagen και Gert Vold (υπεύθυνος

Βοτανικού Κήπου Πανεπιστημίου Κοπεγχάγης).

2. Η Εθνοβοτανικη μελέτη.

Μέσω αυτής θα καταγραφούν και δημοσιευθούν, οι λαϊκές ονομασίες

και λαϊκές παραδοσιακές θεραπευτικές, αλλά και οι λοιπές

καθημερινές πασης φυσεως χρήσεις των φυτών της Αμοργού. Αυτό

μελλοντικά μπορεί να οδηγήσει στην ευρύτερη μελέτη,

αξιοποίηση και εκμετάλλευση φυτικών πηγών για

θεραπευτικούς λόγους. Ακόμη, θα οδηγηθούμε σε βαθύτερη

γνώση και κατανόηση της αντιμετώπισης των ποικίλων ασθενειών

από τους ανθρώπους-μόνιμους οικήτορες της νήσου. Επίσης θα

φωτισθούν και άγνωστες πτυχές της νοοτροπίας και του τρόπου

σκέψεως των γηγενών κατοίκων της Αμοργού.

¨Ηδη έχει γίνει μια πρώτη Εθνοβοτανικη μελέτη -

προσέγγιση από τον Δρα Δημήτρη Περδετζόγλου.

3. Η Φυτοχημική μελέτη.7

Θα μελετηθούν για την χημική σύστασή τους, επιλεγμένα φυτά της

Αμοργού (ενδημικά, σπάνια και άλλα ενδιαφέροντα εξ

φαρμακολογικής επόψεως φυτά). Τα χημικά συστατικά των φυτών

έχουν άμεση σχέση με την φαρμακολογική τους δράση. Αυτά θα

ανιχνευθούν με σύγχρονη επιστημονική μεθοδολογία η οποία θα

περιλαμβάνει υψηλής ανάλυσης και ακρίβειας συσκευές, όπως

χρωματογραφία υψηλής απόδοσης (HPLC), αέριο χρωματογραφία με

φασματομετρία μάζας (GC-MS), κ.λπ. Τα χημικά συστατικά θα

απομονωθούν με χρωματογραφικές τεχνικές και θα ταυτοποιηθούν

με σύγχρονες μεθόδους φασματοσκοπίας, όπως φασματοσκοπία

υπεριώδους-ορατού (UV-VIS), πυρηνικού μαγνητικού συντονισμού

(NMR), κ.λπ. Τα μόρια τα οποία θα απομονωθούν και ταυτοποιηθούν

με την παραπάνω συνοπτικά αναφερόμενη μεθοδολογία, θα

οδηγηθούν σε φαρμακολογικές μελέτες (αντιμικροβιακές,

αντικαρκινικές, κ.λπ.). Παράλληλα με την απομόνωση των

δραστικών συστατικών των φυτών, θα μελετηθούν αναλυτικά και

τα ποικίλα ολικά εκχυλίσματά τους. Η μελέτη αυτή θα έχει σχέση με

τις παραδοσιακές φαρμακολογικές και εθνοφαρμακολογικές

πληροφορίες τις οποίες επιστημονική ομάδα θα συγκεντρώσει και

θα επεξεργασθεί με επιστημονικά κριτήρια. Τα ολικά αυτά

εκχυλίσματα, θα δοθούν επίσης για φαρμακολογική μελέτη,

λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις πλούσιες παραδοσιακές πληροφορίες που

ευγενείς κάτοικοι προσφέρουν. Όπου είναι απαραίτητο, θα γίνουν

συγκριτικές χημειοταξινομικές μελέτες για την εύρεση του

καλύτερου φυσικού χημειότυπου, κάτι που θα βοηθήσει, αφ΄ ενός

μεν στην καλλιέργεια τους υπο ελεγχόμενες συνθήκες και άρα θα

υπάρχει επάρκεια φυτικού υλικού, αφ΄ ετέρου δε στην ποιοτικότερη

εμπορική αξιοποίησή τους.

4. Η Φαρμακολογική μελέτη.

Θα μελετηθεί η φαρμακολογική δράση των αιθερίων ελαίων (όσα

φυτά περιέχουν τέτοια), των εκχυλισμάτων επιλεγμένων φυτών, 8

αλλά και των σε καθαρή μορφή απομονωμένων χημικών συστατικών

τους. Η φαρμακολογική δράση αυτών θα πραγματοποιηθεί με

συνεργαζόμενα εργαστήρια, όπως τα εργαστήρια μικροβιολογίας

της Ιατρικής Σχολής, το Ελληνικό Ινστιτούτο “Pasteur”, το

Αντικαρκινικό Νοσοκομείο “Άγιος Σάββας”, κ.α. Στόχος θα είναι η

ανάδειξη των φαρμακολογικών ιδιοτήτων των φυτών σε μια

μεγάλη κατηγορία ασθενειών, λαμβάνοντας σοβαρά υπ’ όψιν

και τις παραδοσιακές πληροφορίες.

Ê ΥΛΙΚΟ ΠΟΥ ΘΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ:

1. Τελάρα - πρέσες ξήρανσης φυτών

2. Απορροφητικό και λοιπά υλικά για την ξήρανση των φυτών

3. Υψομετρικό βαρόμετρο, ποικίλοι αναλυτικοί χάρτες της Αμοργού

4. Στερεοσκόπιο, δείγματα φυτοθήκης (Herb. Perdetzoglou, ATH,

ATHU, ATPH, UPA, κ.λπ.) και όλη η κατάλληλη βιβλιογραφία για τον

προσδιορισμό των συλλεχθέντων φυτικών ταξινομικών μονάδων

5. Όλα τα απαραίτητα όργανα του Εργαστηρίου Φαρμακογνωσίας

του Πανεπιστημίου Αθηνών για την απρόσκοπτη φυτοχημική μελέτη

των φυτών που θα συλλεχθούν

6. Όλα τα απαραίτητα όργανα του Ινστιτούτου “Pasteur” και των

υπολοίπων συνεργαζομένων φορέων για την φαρμακολογική μελέτη

μελέτη των φυτών που θα συλλεχθούν

Ê ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Η μεθοδολογία που θα ακολουθήσουν οι ερευνητές είναι αυτή που

υπαγορεύεται από την καθ΄ ημέρα διεθνή εργαστηριακή πρακτική

και εκφράζεται μέσα από τα δημοσιευμένα διεθνή εγχειρίδια

(textbooks) και τις πρωτότυπες ανακοινώσεις (papers).

Τα ερευνητικά στάδια της παρούσης φάσεως είναι:

m Διεθνής βιβλιογραφική ανασκόπηση

m Συγκρότηση - τελική επιλογή ομάδας εργασίας:

9

n Ειδικευμένοι έλληνες

επιστήμονες-

ερευνητές

n Ειδικευμένοι ξένοι

επιστήμονες-

ερευνητές

m Καταμερισμός εργασίας

m Συλλογές όλων των αυτοφυών Σπερματοφύτων (Γυμνοσπέρμων

και Αγγειοσπέρμων) φυτών της Αμοργού (συνολική χλωριδική

σάρωση - εργασία πεδίου- field work), με ιδιαίτερη έμφαση στα

σπάνια, ενδημικά και φυτογεωγραφικώς ενδιαφέροντα φυτικά είδη

και υποείδη:

n Παρατηρήσεις πεδίου (field notes)

n Συλλογή δειγμάτων στο πεδίο

n Πρεσάρισμα

n Ξήρανση

n Ετικετοποίηση

n Εύρεση γεωγραφικών συντεταγμένων,

φυτογεωγραφικών κωδικών, κλπ.

n Ενημέρωση της “Flora Hellenica

Database” στην Κοπεγχάγη - Δανία

n Προσδιορισμός δειγμάτων

n Μοunting - Voucher specimens -

Κατάθεση δειγμάτων σε

αναγνωρισμένα Herbariα

n Κατάλληλος σχολιασμός των φυτικών

δειγμάτων - ταξινομικών μονάδων

m Η συλλογή του φυτικού υλικού χρονικά κατανέμεται ως εξής:

n 1ο έτος (1.3.2004 έως 28.2.2005):

Βιβλιογραφική μελέτη-επίσκεψη σε

Ευρωπαúκά herbaria, βοτανικές 10

συλλογές την άνοιξη, το καλοκαίρι

και το φθινόπωρο του 2004.

n 2ο έτος (1.3.2005 έως 28.2.2006):

προκαταρκτική λίστα της χλωρίδας

της Αμοργού. Βοτανικές συλλογές την

άνοιξη, το καλοκαίρι και το

φθινόπωρο του 2005. Επίσκεψη σε

Ευρωπαúκά Herbaria, βιβλιογραφίες,

κλπ.

n 3ο και 4 ο έτος (1.3.2006 έως

29.2.2008): Συμπληρωματικές

συλλογές. επίσκεψη σε Ευρωπαúκά

Herbaria, βιβλιογραφίες, κλπ.

Συγγραφή, κριτική επεξεργασία,

εκτίμηση, δημοσίευση και παράδοση

του όλου έργου.

m Συλλογή φυτικού υλικού για φυτοχημικές και λοιπές μελέτες

m Αποθήκευση φυτικού υλικού - Ξήρανση

m Παραλαβή και αποθήκευση εκχυλισμάτων

m Μελέτη εκχυλισμάτων:

n Φυτοχημική με (GC-MS, HPLC)

n Φαρμακολογική(αντιμικροβιακή,

αντικαρκινική, κλπ.)

m Εθνοφαρμακολογική μελέτη:

n Συλλογή στοιχείων από την

βιβλιογραφία

n Πρωτογενής έρευνα σε κατοίκους της

Αμοργού

ÊΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ

ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑ

11

Στην διεθνή βιβλιογραφία1, δεν υπάρχουν αμιγείς ανακοινώσεις

σχετικές με την χλωρίδα της Αμοργού, παρά μόνον πολύ λίγες

διάσπαρτες και αταξινόμητες πληροφορίες, κυρίως από Σουηδούς,

Άγγλους και Γερμανούς ερευνητές. Ακόμη, από την ανασκόπηση

της σχετικής δημοσιευθείσης διεθνούς βιβλιογραφίας2, προκύπτει

πως δεν υπάρχουν εθνοβοτανικες, φυτοχημικές,

χημειοταξινομικές και φαρμακολογικές μελέτες φυτών της νήσου.

Συνεπώς το θέμα που τίθεται προς έγκριση, δεν έχει

μελετηθεί.

Ê ΧΩΡΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Εργασία πεδίου (field work)-φυσικοί βιότοποι των φυτικών

ταξινομικών μονάδων και Εργαστήριο Φαρμακογνωσίας του

Φαρμακευτικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συνεργασία

θα υπάρξει, αφ΄ ενός μεν με τα εργαστήρια μικροβιολογίας της

Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, το Ελληνικό

Ινστιτούτο “Pasteur”, το Αντικαρκινικό Νοσοκομείο “Άγιος

Σάββας”, κ.α., αφ΄ ετέρου δε με τα Βοτανικά Εργαστήρια των

Πανεπιστημίων Κοπεγχάγης (Prof. Dr Arne Strid, Dr Kit Tan, Gert

Vold & Dr Per Hartvig, Herbarium C), Lund Σουηδίας (Prof. Drs

1 Η σχετική βιβλιογραφία αναφέρεται κυρίως στις παρακάτω πηγές: Boratynski, A, Browicz, K. & Zielinski, J. 1992: Chorology of trees and shrubs in Greece.- Poznan & Kornik: Institute of Dendrology, Polish Academy of Sciences. Economidou, E. 1976: Bibliographie botanique sur la Grece (plantes vasculaires - vegetation). - Veoff. Geobot. Inst. ETH Stiftung Rubel Zurich 56: 190-242. Greuter, W., Burdet, H.M. & Long, G. 1984-1989: Med-Checklist. A critical inventory of vascular plants of the circum-mediterranean countries, 1,2,4.- Geneve: Conservatoire et Jardin botaniques; Berlin: Botanischer Garten & Botanisches Museum Berlin-Dahlem. Strid, A. 1998: Flora Hellenica bibliography. A critical survey of floristic, taxonomic and phytogeographical literature relevant to the vascular plants of Greece, 1753-1998. Flora Hellenica Database. Botanical Laboratory, University of Copenhagen, Denmark. 2 Όπως προκύπτει από εκτεταμένη έρευνα μέσω των βάσεων δεδομένων και της βιβλιοθήκης του Ε.Ι.Ε., του internet, των βιβλιοθηκών του Ερευνητικού Κέντρου “Δημόκριτος”, του Εργαστηρίου Φαρμακογνωσίας των Πανεπιστημίων Αθηνών και Κοπεγχάγης, κ.λπ.

12

Sven and Britt Snogerup & Per Lassen, Herbarium LD), Βερολίνου

Γερμανίας (Prof. Dr Werner Greuter, Herbarium B), κλπ. Ο Δρ

Δημήτρης Κ. Περδετζόγλου, ως μέλος της Flora Hellenica group,

εργάσθηκε σε όλα τα προαναφερθέντα βοτανικά ευρωπα?κά

εργαστήρια. Το συνεργαζόμενο επιστημονικό προσωπικό θα

αποτελείται από επιστήμονες καριέρας, με μεταπτυχιακούς

τίτλους σπουδών-εξειδίκευσης (Master, Ph.D.), πλούσιο

ερευνητικό έργο και ακέραιο ήθος, με σεβασμό στην φύση

και την ιερή παράδοση της νήσου.

ÊΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

α.Σπουδαιότητα του ερευνητικού προγράμματος,

επιστημονική και πρακτική προσφορά αυτού

Με το παρόν ερευνητικό πρόγραμμα, όπως προαναφέρθηκε, η

χλωρίδα της Αμοργού γνωρίζεται καλύτερα, προβάλλεται

ευρύτερα και έτσι οι πολίτες ευαισθητοποιούνται άμεσα και

δημιουργικά, συμβάλλοντας έτσι έστω και με έμμεσο τρόπο στην

διατήρηση και προστασία του σπάνιου φυσικού πλούτου της

νήσου. Ακόμη, μέσω αυτού θα καταγραφούν και δημοσιευθούν οι

λα?κές ονομασίες και λα?κές θεραπευτικές χρήσεις των φυτών

της νήσου, κάτι που μελλοντικά μπορεί να οδηγήσει στην

ευρύτερη μελέτη, αξιοποίηση και εκμετάλλευση φυτικών πηγών

για κλινικούς θεραπευτικούς σκοπούς. Ακόμη, θα οδηγηθούμε σε

βαθύτερη γνώση και κατανόηση της αντιμετώπισης των ποικίλων

ασθενειών από τους ανθρώπους-μόνιμους οικήτορες της νήσου,

αλλά επίσης θα φωτισθούν άγνωστες πτυχές της νοοτροπίας και

του τρόπου σκέψεως των γηγενών κατοίκων της Αμοργού. Θα

μελετηθούν για την χημική σύστασή τους φυτά της νήσου και θα

μελετηθεί ακόμη η φαρμακολογική δράση των εκχυλισμάτων

αυτών.

13

β.Δυνατότητα αξιοποιήσεως των αποτελεσμάτων του

ερευνητικού προγράμματος

n Δημιουργία δημόσιας φυτοθήκης (Herbarium) στα Κατάπολα,

Χώρα ή Αιγιάλη, η οποία θα είναι ανοικτή για το κοινό και θα

παρουσιάζει τεκμηριωμένα την χλωρίδα της Αμοργού. Εκεί ο

κάθε επισκέπτης θα μπορεί να θαυμάσει σε απεξηραμένη μορφή,

όλα ή τα πλέον ενδιαφέροντα φυτά του νησιού, με ποικίλα

επιστημονικά σχόλια για το καθένα.

n Έκδοση και εμπορική συνεκμετάλλευση με τους φορείς

χρηματοδότησης ή/και την τοπική αυτοδιοίκηση,

πολυτελούς καλαίσθητου τόμου που θα περιλαμβάνει τα

αποτελέσματα της έρευνας, με σκοπό την προβολή και γνωριμία

του φυτικού πλούτου της Αμοργού. Και πιο συγκεκριμένα:

n Βοτανική περιγραφή των φυτών της Αμοργού

n Φυτογεωγραφικοί χάρτες εξάπλωσης (επιλογή)

n Φωτογραφίες επιλεγμένων φυτών της Αμοργού και

επιλεγμένων φυσικών βιοτόπων (μπορεί να

κυκλοφορήσει ξεχωριστό φωτογραφικό album)

n Παραδοσιακές χρήσεις και φυτοθεραπευτικές συνταγές των

φυτών

n Αποτελέσματα φυτοχημικής και φαρμακολογικής μελέτης

n Εκτενείς πληροφορίες για την Φυτοθεραπευτική επιστήμη,

καθώς και τυχόν αλληλεπιδράσεις - ανεπιθύμητες

ενέργειες - τοξικές δράσεις των φυτών (εάν και όπου

υπάρχουν τέτοιες)

n Ευρετήριο των λαϊκών και των επιστημονικών ονομάτων των

φυτών της Αμοργού

n Ευρετήριο φυτοθεραπευτικών δράσεων των φυτών της

Αμοργού

14

n Ευρετήριο φυτικών βιοτόπων της Αμοργού που παραπέμπουν

σε αντίστοιχα φυτικά είδη

n Δημιουργία βάσης (database) δεδομένων (σε CD-ROM,

δισκέτες, βιβλίο), για εύκολη ανεύρεση οιουδήποτε φυτού της

νήσου, με βάση την λαϊκή ή επιστημονική σημασία του.

Εμπορική συνεκμετάλλευση της με τους φορείς

χρηματοδότησης ή/και την τοπική αυτοδιοίκηση. Aυτή θα

περιλαμβάνει:

n Cross-index (ευρετήριο διαναφοράς) των λαϊκών και των

επιστημονικών ονομάτων των φυτών της Αμοργού, των

φυτοθεραπευτικών δράσεων αυτών, του φυσικού βιοτόπου

των, κλπ.

n Όλα τα φυτά της Αμοργού, ταξινομημένα ανά βοτανική

οικογένεια και γένος

n Εκτυπώσεις καρτών, διάθεση slides και video που θα

προέλθουν από την τριετή ερευνητική δραστηριότητα στην

Αμοργό. Εμπορική συνεκμετάλλευση τους με τους φορείς

χρηματοδότησης ή/και την τοπική αυτοδιοίκηση

n Διεθνείς δημοσιεύσεις σε έγκυρα περιοδικά των αποτελεσμάτων

της έρευνας και προβολή των αποτελεσμάτων του

ερευνητικού εγχειρήματος, του φορέα χρηματοδότησης

(και της νήσου κατά λογική συνεπαγωγή) σε περιοδικά,

εφημερίδες και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση,

internet).

n Πιθανή αξιοποίηση φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών

της Αμοργού που υπάρχουν σε αφθονία

n Πιθανά νέα φυτικά είδη για την επιστήμη και ίσως

φαρμακολογικές εκπλήξεις (θεραπεία δυσίατων

ασθενειών)

n Με την έρευνα αυτή, η χλωρίδα της Αμοργού γνωρίζεται

καλύτερα, προβάλλεται ευρύτερα και έτσι οι πολίτες 15

ευαισθητοποιούνται άμεσα και δημιουργικά, συμβάλλοντας

έτσι έστω και με έμμεσο τρόπο στην διατήρηση και προστασία

του σπάνιου φυσικού πλούτου της νήσου. Ακόμη, μέσω αυτού θα

καταγραφούν και δημοσιευθούν οι λα?κές ονομασίες και λα?κές

θεραπευτικές χρήσεις των φυτών της νήσου, κάτι που

μελλοντικά μπορεί να οδηγήσει στην ευρύτερη μελέτη,

αξιοποίηση και εκμετάλλευση φυτικών πηγών για

κλινικούς θεραπευτικούς σκοπούς. Ακόμη, θα οδηγηθούμε

σε βαθύτερη γνώση και κατανόηση της αντιμετώπισης των

ποικίλων ασθενειών από τους ανθρώπους-μόνιμους οικήτορες

της νήσου, αλλά επίσης θα φωτισθούν άγνωστες πτυχές της

νοοτροπίας και του τρόπου σκέψεως των γηγενών

κατοίκων της Αμοργού.

n Τα αποτελέσματα των ερευνών θα μπορούσαν να

αξιοποιηθούν και από τους τοπικούς φορείς,

εκμεταλλευόμενοι την μοναδικότητα των φυτών, αλλά και τα

πιθανά φαρμακολογικά αποτελέσματα στην ήπια και όχι μόνον

θεραπευτική.

Ê ΕΝΔΕΙΚΤΙΚOΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΝΔΗΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΠΑΝΙΩΝ

ΦΥΤΩΝ ΤΗΣ ΑΜΟΡΓΟΥ

1. Αnthyllis splendens - Leguminosae

2. Asperula abbreviata - Rubiaceae

3. Campanula heterophylla - Campanulaceae

4. Campanula laciniata - Campanulaceae

5. Centaurea oliverana - Asteraceae (Compositae)

6. Cephalaria squamiflora subsp. squamiflora - Dipsacaceae

7. Dianthus fruticosus subsp. amorginus - Caryophyllaceae

8. Eryngium amorginum - Apiaceae

9. Erysimum senoneri subsp. amorginum

& subsp. senoneri - Cruciferae (Brassicaceae)

16

10. Galium amorginum - Rubiaceae

11. Helichrysum amorginum - Asteraceae (Compositae)

12. Medicago heyniana - Leguminosae

13. Origanum calcaratum - Labiatae

14. Symphytum davisii subsp. davisii - Convolvulaceae

15. Trifolium pumilum - Asteraceae (Compositae)

ÊΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΚΥΡΙΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ ΤΟΥ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Ο Δρ Δημήτρης Κ. Περδετζόγλου είναι φαρμακοποιός, με

διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ph.D.) στην

Χημειοταξινομία και την Συστηματική Βοτανική φυτών της

Ελληνικής χλωρίδας. Έχει μετεκπαιδευθεί στο Βοτανικό Ινστιτούτο

του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης (post-doctoral research studies,

εργασθείς ως Ass. Research Professor), όπου η Γενική Γραμματεία

και το κύριο κέντρο μελέτης της Ελληνικής Χλωρίδας, αφού εκεί

γίνεται η συγγραφή της. Περιοδικά εργάσθηκε ερευνητικά στα

Βοτανικά Εργαστήρια των Πανεπιστημίων Lund Σουηδίας και

Βερολίνου Γερμανίας, μελέτησε δε φυτικό απεξηραμένο υλικό, από

όλα τα Ελληνικά και τα μεγαλύτερα Ευρωπαϊκά Herbaria

(φυτοθήκες). Συνεργάζεται με τα προαναφερθέντα Ευρωπαϊκά

ερευνητικά Εργαστήρια, ενώ έχει λάβει μέρος σε αρκετά Ερευνητικά

Επιστημονικά προγράμματα. Εργάζεται ως Νοσοκομειακός

Φαρμακοποιός του ΕΣΥ στο Νοσοκομείο-Μαιευτήριο Αθηνών “Έλενα

Βενιζέλου” και ως Επιστημονικός Συνεργάτης στο Εργαστήριο

Φαρμακογνωσίας του Φαρμακευτικού Τμήματος του Πανεπιστημίου

Αθηνών. Ασχολείται ερευνητικά, κυρίως με χημειοταξινομικές και

βοτανικές μελέτες, με κλασσικές και μοντέρνες μεθόδους, έχει δε

πολλές δημοσιεύσεις σε ανεγνωρισμένα διεθνή περιοδικά, ελληνικά

και διεθνή (με κριτές) συνέδρια. Έχει διδάξει επι 5-ετία

Φαρμακολογία και άλλα φαρμακευτικά μαθήματα, καθώς και

17

μαθήματα ανθρωπιστικής κατεύθυνσης, σε ιδιωτικά και κρατικά

Τ.Ε.Λ. & Ι.Ε.Κ. Είναι μέλος της “Flora Hellenica group”, καθώς και

άλλων επιστημονικών ενώσεων. Έχει παρακολουθήσει πλήθος

διαλέξεων, συνεδρίων και σεμιναρίων. Παράλληλα εκπονεί και

δεύτερη διδακτορική διατριβή στο Βιολογικό Τμήμα του

Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει πτυχίο δε (με άριστα) από την

Παιδαγωγική Τεχνική Σχολή Αθηνών και έχει σπουδάσει (επί πτυχίω)

Θεολογία-Τμήμα Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ο Δρ Κωνσταντίνος Δεμέτζος είναι Αν. Καθηγητής του

Πανεπιστημίου Αθηνών, εργαζόμενος στον Τομέα της

Φαρμακογνωσίας της Φαρμακευτικής Σχολής. Έχει μακρόχρονη

ερευνητική δραστηριότητα, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο

εξωτερικό, όπου και εργάσθηκε σε υψηλού επιπέδου ερευνητικά

κέντρα (Γαλλία: Φαρμακευτική Σχολή Πανεπιστημίου Παρισίων και

ΗΠΑ: University of Stanford, University of California S.F., καθώς και

Ινστιτούτο Έρευνας του Καρκίνου). Συνεργάζεται με Ελληνικά και

διεθνή ερευνητικά Ινστιτούτα, ενώ είναι επιστημονικός υπεύθυνος

Ερευνητικών Επιστημονικών προγραμμάτων τα οποία

χρηματοδοτούνται από την Ελλάδα και από την Ευρωπαϊκή Ένωση,

σε συνεργασία με Φαρμακευτικές Βιομηχανίες. Ακόμη συμμετέχει ως

επιστημονικός υπεύθυνος ή μέλος, σε τριμελείς επιστημονικές

επιτροπές αρκετών διδακτορικών διατριβών. Επίσης είναι

επιστημονικός υπεύθυνος σε αρκετές μεταπτυχιακές εργασίες (σε

επίπεδο Master). Έχει δημοσιεύσει πολλές ερευνητικές εργασίες σε

διεθνή ανεγνωρισμένα επιστημονικά περιοδικά και διεθνή συνέδρια

(με κριτές), ενώ το επιστημονικό έργο του έχει τύχει της διεθνούς

προσοχής, με πολλές αναφορές έγκριτων ξένων ερευνητών σε αυτό.

ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Τέσσερα (4) έτη (1.3.2004 - 29.2.2008)

ã ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

18

Εκατόν πενήντα εκατομμύρια δραχμές (150.000.000

δρχ.)

ΑΝΑΛΥΤΙΚ ψηφιακη Α (πλήν: 1. των κτιριακών εγκαταστάσεων

της Φυτοθήκης και των υλικών αυτής, π.χ. μεταλλικές ντουλάπες,

κ.λπ. 2. εξόδων έκδοσης & κυκλοφορίας βάσης δεδομένων, CD’s,

slides, βιντεοκασετών 3. εξόδων πάσης φύσεως εκδόσεων,

προβολής της ερευνητικής προσπάθειας, οργάνωσης σχετικών

συνεδρίων-σεμιναρίων και ομιλιών-διαλέξεων):

α. Αναλώσιμα: 5.000.000 δρχ.

β. Μη αναλώσιμα: Hλεκτρονικοί υπολογιστές & εκτυπωτές-

περιφερειακά μεγεθυντικοί φακοί πεδίου, συσκευές GPS & ακριβή

υψομετρικά βαρόμετρα, οργανολογία για την αξιοπιστότερη

επιστημονική ανάλυση χωρίς την καταστροφή φυτικού υλικού

(Headspace), ψηφιακή φωτογραφική μηχανή και φακοί υψηλής

ευκρίνειας και απόδοσης, ψηφιακή videocamera υψηλής απόδοσης,

στερεοσκόπιο): 25.000.000 δρχ.

γ. Ταξίδια, διαμονή, διατροφή, μετακινήσεις, ενοικίαση ή αγορά δύο

αυτοκινήτων3: 25.000.000 δρχ.

δ. Αμοιβές επιστημονικού προσωπικού (πτυχιούχοι και επιστήμονες

με Master, διδακτορικό-Ph.D., μετεκπαιδεύσεις-post-doc):

90.00.000 δρχ.

ε. Γενικά έξοδα - έκτακτες δαπάνες (έκτακτου προσωπικού,

επιπρόσθετων ή

νέων υλικών, απαραίτητων έκτακτων μετακινήσεων, κλπ.):

5.000.000

δρχ.

3Ληφθείτω υπ΄ όψιν πως επιστημονική ομάδα αποτελούμενη από 3-5 επιστήμονες καριέρας, θα βρίσκονται στην Αμοργό περίπου τους 24 από τους 36 μήνες του προγράμματος, φυσικά με τα ανάλογα καθημερινά ποικίλα έξοδα. Ακόμη σε περίπτωση που αγορασθούν δύο αυτοκίνητα για τις καθημερινές ανάγκες της έρευνας, μετά την περάτωση του έργου, αυτά θα προσφερθούν ένα στην Ιερά Μονή της Παναγίας της Χοζωβιώτισσας και το άλλο στο Δήμο Αμοργού.

19

ΣΥΝΟΛΟ: Εκατόν πενήντα εκατομμύρια δραχμές (150.000.000 δρχ.)4

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΕΙΣ

P Οι επιστημονικοί υπεύθυνοι του έργου, διατηρούν το δικαίωμα να

τροποποιούν οποτεδήποτε την σύνθεση της ερευνητικής ομάδας,

τους μισθούς του επιστημονικού προσωπικού, αλλά και το

ερευνητικό πλάνο, εκτιμώντας την συνολική εξέλιξη της εργασίας,

με γνώμονα πάντοτε την βέλτιστη πορεία του ερευνητικού έργου,

καθώς και την αποτελεσματικότερη και εγκυρότερη περάτωσή του.

Ακόμη οι επιστημονικοί υπεύθυνοι του έργου μπορούν οποτεδήποτε

να συνάπτουν συμφωνίες - συνεργασίες με όποιους νομίζουν

κατάλληλους για την καλύτερη πορεία του ερευνητικού έργου.

P Τα αποτελέσματα της έρευνας ανήκουν αποκλειστικά στους

επιστημονικούς υπεύθυνους του έργου και στην ερευνητική ομάδα,

με δικαίωμα δημοσίευσης σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια,

επιστημονικά περιοδικά, κλπ. και γενικότερης εκμετάλλευσής τους.

Εξαιρούνται τα παραπάνω αναφερθέντα σημεία της

συνεκμετάλλευσης των εκδόσεων με τους φορείς χρηματοδότησης

ή/και την τοπική αυτοδιοίκηση (όπου αναφέρονται αυτά).

P Σε όλα τα έργα που θα εκδοθούν ως καρπός της ερευνητικής

εργασίας (βιβλία, CD’ s, βάσεις δεδομένων, κλπ.), θα αναφέρονται

τα ονόματα των επιστημονικών υπεύθυνων του έργου, καθώς και

της ερευνητικής ομάδας

4α. Είναι αυτονόητο πως όποιο ποσό περισσεύσει από την έρευνα, θα διατεθεί για ευρύτερους σκοπούς του προγράμματος, π.χ. διαφημιστική προβολή της Αμοργού, δημιουργία πρότυπης φυτοθήκης, κλπ. β. Στα έξοδα άς συμπεριληφθούν και η λίαν απαραίτητη και αναγκαία διαμονή επιστημόνων στο εξωτερικό για αρκετούς μήνες, για λόγους αφ΄ ενός βιβλιογραφικούς, αγ΄ ετέρου εξαντλητικής μελέτης φυτικού υλικού από μεγάλα Herbaria της Ευρώπης.γ. Άς ληφθεί ακόμη υπ΄ όψιν πως εάν το χρηματικό ποσό εκταμιευθεί μέσω του Πανεπιστημίου Αθηνών, τότε υπάρχουν κρατήσεις της τάξεως του 15%, κάτι που έχει ληφθεί υπ΄ όψιν στον προϋπολογισμό.

20

εργασίας.

21