54
Idlisen-nne$ Äli MUQRANI AGAMA HCA 2007 s tugniwin

Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

Idli

se

n-n

ne

$Äli MUQRANI

AGAMA

HCA 2007

s t u g n i w i n

Page 2: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin
Page 3: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin
Page 4: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

Äli MUQRANI

AGAMA

HCA 2007

s t u g n i w i n

Page 5: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin
Page 6: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

IBUDDAN

Ad budde$ adlis-agi yerzan agama, syi$ersiwen-is d yem$an-is :

i warrac n tmurt n leqbayel i$unzan a$erbazdeg useggas 1994-1995 akk d imawlan-nsen ;

i yime$nasen n yivelli d widen n wass-ainuvêen $ef timmuz$a n tmurt n Lezzayer duselmed n tutlayt tamazi$t.

Äli MUQRANI

Page 7: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin
Page 8: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

ASNEMMER

I kra n win i d-yefkan afus n lemâwna

i wakken ad d-ilal wedlis-agi n ugama

s tutlayt tamazi$t.

Page 9: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin
Page 10: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

TAZWART

Adlis-agi ameéyan i wen-d-nessewjed, urd-ijemmel ara kra n wayen yellan i$ersiwen.

Yepwahegga-d i warraw-nne$ i wakken ad issinen ibeââac,i$ersiwen d yem$an i yepidiren di twennavt-nsen, amakken di$en i d-yefka kra n isalan $ef kra n tallitin numezruy i$ef d-tâedda tmurt seg wasmi d-tlul.

Ibeââac d nutni i yellan s îîaqa u sâan aîas n lfayda itmurt, semman-asen s tefrans

sub wid ur nesâi i$san. Ibeââac-agi îîfen amkan dameqqran di twennavt. D nutni i d inigan $ef tlalit n tudertdi lqaâa, mbaâd mi d-ff$en si lebêur, azal n 4 imelyareniseggasen ayagi. Lêut ameqqran d ijirmev menwala banen-d mbaâd di lebêer, vefren-ten-id wid yesâan aje$lal, arayu$alen syin d afella d i$ersiwen imezwura i d-yeff$ensi lebêur azal n 500 imelyan n iseggasen aya, rewlen-d iwid i ten-ittgabaren. Simmal îîuqquten leûnaf n yem$an,simmal ttafen-d i$ersiwen-agi amkan anda ara teffren.

Wid ized$en di temdinin tt$unzun ibeââac-agittaggaden-ten, acku setten azal n 20% seg wayen zerrâen,mebla ma nettu lehlakat iss d-gellun ama i yemdanen ne$i yi$ersiwen (ssem ine$$en ; tuqqsa n waréaéen, n tizit, ntissist ne$ n t$irdemt).

Anwa ur neéri lfayda iss d-gellum ibeââac-agi :tamemt, leêrir, ccmeâ, zzyut, kra n isafaren n ddwa,

ist «meê

les invertébrés »,

Page 11: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

ûûbi$at… atg. Am akken di$en i d-ttaken i$ersiwen ayefki,udi, aksum, aglim, taduî mebla ma nettu afus n lemâawna id-paken ama deg uâebbi ne$ di lxedma n wakal. Imelyan-agi ibeââac ggaren-d iman-nsen di twennavt ne$ di tuççit( mmi-s n tfirellest yezmer ad yeçç azal n 200 000 n tizatinuqbel ad s-d-yem$i irkell rric-is.Aîas n ibeââac i itepen i$ersiwen ne$ im$an : amqerqeryezmer ad yessebleâ azal n miyyat alef n tizatin i yiwen yiv,am akken di$en nepa yezmer ad yemmeçç.

Ibeââac, i$ersiwen d yem$an ssnen-ten warraw-nne$s yedlisen, tis$unin, tilibizyu, maca ssnen-ten s taârabt ne$s tefransist. Dagi nefka-d ismawen-nsen s tmazi$t, annect-a ur yezmir ara ad yili mebla lemâawna n yem$aren-nne$.Kra n yismawen zemren ad ilin ur ûeêêan ara ne$ urpwafehmen ara acku yal tamnavt tezmer ad tesâu amawal-ines n yem$an d i$ersiwen.

Surrfet- a$, neb$a kan a neldi tiwwura i wesqerdec.

Äli MUQRANI

Page 12: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

I£ERSIWEN

Page 13: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

AqelwacBouc

Ta$aîChèvre

Page 14: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

13

Al$emDromadaire

Amnis-AbhirChameau

Page 15: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

A$yul, Ta$yultAne, Anesse

Aâudiw, TagmertCheval, Jument

14

Page 16: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

15

Lweêc uqabacEléphant

Page 17: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

Ajevâun n leqburGirafe

16

Page 18: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

17

Tixsi - IzimerBrebis - Agneau

Tafunast - AgenduzVache - Veau

Amcic, TamcictChat, Chatte

Awtul,TawtultLapin,Lapine

AzgerBoeuf

IkerriMouton

Page 19: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

Ilef / Tileft n teégiSanglier, Laie

UccenChacal

18

Ifker-TifkertTortue

Page 20: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

19

Uccay, TuccaytLoup, Louve

Page 21: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

TaseddaLionne

IzemLion

20

Page 22: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

21

Iffis-TiffistHyéne

Abare$, Tabare$tRenard, Renarde

Page 23: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin
Page 24: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

IFRAX

Page 25: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin
Page 26: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

25

IgiderAigle

TagerfaCorbeau

Tasekkurt-IêiqelPerdrix

Page 27: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

Abrik-TabriktCanard

AyazivCoq

Tawezziwt-AwezziwDindon

TayazivtPoule

26

Page 28: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

27

Afrux n îawesPaon

Page 29: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

TifirellestHirondelle

BururuHibou

ImiârufChouette

CaylalChauve-souris

TikCoucou gris

kuk

28

Page 30: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

IBEÄÄAC

Page 31: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin
Page 32: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

31

AferîeîîuPapillon

Page 33: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

IslilaqCafard

Izdi n tawlaLibellule

TaselluftPuce

TaweîîuftFourmi

32

Page 34: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

33

TizitMoustique

AréaéGuépe

TizizwitAbeille

Page 35: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin
Page 36: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

IM£AN

Page 37: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

AxlenoSapin

36

Page 38: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

37

TabexsistFigue

AkermusFigue de Barbarie

Avil-TiéurinRaisins

TizwalMûres sauvages

Page 39: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

LqareûCitron

TaremmantGrenadier

TaktunyaCognassier

TaslentFrène

TeffaêPomme

38

Page 40: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

39

Tife$waArtichaut

TasemmumtOxalis pes-caprae

TaxsaytCitrouille

Agriv n ye$éerChionanthus Retusus

Page 41: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

LekrembChoux

AbelluvGland

IbawenFéves

40

Page 42: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

41

TixlulinNarcisses

OiêbuvCoquelicot

A$eddu bu AkliSoucis des champs

Page 43: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

TasaftChêne

LleftNavet

AzumbilPin silvestre

AzemmurOlives

42

Page 44: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

43

AbuneqqarChardon bleu

TaçinatOranger

EttutAllinus acumunita

TayafertCotonéaster

LbecnaSorgho

Page 45: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

QliluAchiléa gold

Lâezla n yigerChamps de blé

44

Page 46: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

45

L$essesRodgersia aesculifolia

AbquqArum

SwalefAcer polmatum

AzegvufGrande camomille

BibrasLeucojun aestwum

TimijaCataire

Page 47: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

46

TamaljaCataire

UlmuOrmo

Page 48: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

47

IbeûûilAllum cepa

IfisTreffle

AmezzirRomarin

Tare$letChampignon

Page 49: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin
Page 50: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

Tiérigin n Usqqamu Unnig n Timmuz$a

Editions du Haut Commissariat à l'Amazighité

Collection “ ”

-o-O-o-

Idlisen-nne$01- Khalfa MAMRI,

02- Slimane ZAMOUCHE, , 2003.03- Omar DAHMOUNE, , 2003.04- Mohand Akli HADDADOU, , 2003.05- Hocine ARBAOUI, ( ), 2004.06- Slimane ZAMOUCHE, , 2004.07- S. HACID et K. FARHOUH, akk d : , 2004.08- Y. AHMED ZAYED et R. KAHLOUCHE,

, 2004.09- Lhadi BELLA, : , 2004.10- Habib Allah MANSOURI, (

), 2004.11- Djamel HAMRI, , 2004.12- Ramdane OUSLIMANI, , 2004.13- Habib Allah MANSOURI, ,

, 2004.14- Ali KHALFA, , 2004.15- Halima AIT ALI TOUDERT, , 2004.16- Moussa OULD TALEB, , ( ), 2004.17- Mohand Akli HADDADOU, , 2004.18- Nadia BENMOUHOUB, , 2004.19- Youcef MERAHI, , 2004.20- Abdelhafidh KERROUCHE, , 2004.21- Ahmed HAMADOUCHE, , 2004.22- Slimane BELHARET, , 2005.23- Madjid SI MOHAMEDI, , 2005.24- Abdellah HAMANE, , 2005.25- Collectif, , 2005.26- Mourad ZIMU, , 2005.27- Tayeb DJELLAL, , 2005.28- Yahia AIT YAHIATÈNE, , 2006.29- Abdellah HAMANE, , 2006.30- Lounes BENREJDAL, , 2006.31- Mezyan OU MOH, , 2006.32- Abdellah ARKOUB, , 2006.33- Ali MAKOUR, , 2006.34- Y. BOULMA & S. ABDENBI, , 2006.35- Mohand Akli SALHI, , 2006.36- O. KERDJA & A. MEGHNEM, , 2006.37- Ali EL-HADJEN, , 2006.38- Hadjira OUBACHIR, , 2007.

Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n

Uvan n tegrestBu tqulhatin

Idurar ireqmanenInigan : ammud isefra

Laûel ittabaâ laûel Tafunast igujilen

LunoaAgeldun amecîuê

Agerruj n teqbaylitAkli ungif

Amawal n tmazi$t tatrart

Angal n webridAyen i $-d-nnan gar yetran

Mmi-s n igellil Tazwart s$ur Yusef MERRAËI

Tamacahut n Bas$arTaqbaylit ass s wass

Te$zi n yilesTi$ri n umsedrar

Awal $ef wawalAfus seg-m

Merwas di lberj n yiîij - aêric ITibêirt n yimedyazen

Tikli, tullizin nnivenSi tinfusin n umaval

Favma n SummerMerwas di lberj n yiîij - aêric II

Tamacahut n bu yedmimTamacahut n umeksa

Nnig wurfanËmed n ugellid

Am tmeqqunt n tjeooiginAmawal n tsekla

Amawal amecîuê n ugamaTudert d usirem

Uzzu n tayri

timmunent

( ), 2003.Tasuqilt n Äebdennur ËAO SAÄID d Yusef RAËIMER

Lexique du corps humain

Sophonisbe

Lexique des sciences de la terre et

lexique animal

Recueil de contes amazighs

Traduction du “Petit Prince”

de St. Exupéry

édition revue

et augmentée

Recueil des prénoms amazighs

Tiérigin n A.U.T - Editions du H.C.A

Page 51: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

39- Djamal BENAOUF, , 2007.40- Akli OUTAMAZIRT, , 2007.41- Mohamed Salah OUNISSI, , 2007.42- Ramdane ABDENBI, , 2007.43- Ramdane LASHEB, , 2007.44- Said CHEMAKH, , 2007.

- Actes des journées d'étude sur « »,mars 1998.

- Actes des journées d'étude sur « », mai 1998.- Actes des journées d'étude sur «

», juin 1998.- Actes des journées d'étude sur « », 2001.- Actes du colloque sur « »,2002.

- Actes du colloque international sur «», 2002.

- Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight,mars 2004.

- Actes du colloque sur « », 2006.

Revue d'études amazighes du Haut Commissariat à l'Amazighité :N° 01, avril 1999, ----- N° 14, mai 2007.

- Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000.- Idir El-Watani, « », décembre 2001.- Etude sur « »,2004.

- Iddir AMARA,

- Kemal STITI,, HCA/ANEP, 2006

- Sadaq BENDALI,- M'Hammed DJELLAOUI,

Di tmurt uâekkiTargit

Tametna n umenzuAnagi

Ccna n tulawin $ef îîrad 54/62Ger zik d tura

Awfus amaynut n tutlayt tamazi$t, 2007.,

Actes de colloques

Revue « Timmuzgha »

Autres publications

Consulting

La connaissance de l'histoire de l'Algérie

L'enseignement de tamazight

Tamazight dans le système de la

communication

Approche et étude sur l'amazighité

Le mouvement national et la revendication amazighe

Tamazight face aux défis de la

modernité

Le patrimoine culturel immatériel amazigh

L'Algérie libre vivra

L'enseignement de la langue amazighe : bilan et perspectives

Les inscriptions alphabétiques amazighes d'Algérie,

HCA/ANEP, 2006.

Fascicule des inscriptions libyques gravées et peintes de la

grande Kabylie

Tiwsatin timensayin n tesrit taqbaylit 2007.

Tiérigin n A.U.T - Editions du H.C.A

Page 52: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

Cet ouvrage est publié dans le cadre de la collection

Initiée par la Direction de la promotion culturelle duHaut Commissariat à l'Amazighité

© Tous droits réservés

Dépôt Légal : 295-2006ISBN : 9961-789-65-2

Conception et PAO :

“ ”

Page 53: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin

Achevé d'imprimer sur les presses deLes Oliviers

Tizi-Ouzou - 2007Tel : 026-21-07-19Fax : 026-21-95-40

Page 54: Ali Mokrani_Agama s Tugniwin