_AlevilerinEtnikKimligi

7/29/2019 _AlevilerinEtnikKimligi

http://slidepdf.com/reader/full/alevilerinetnikkimligi 1/24

1

A Alleevviillee r r iinn EEt t nniik k K K iimmlliiğğii A Alleevviillee r r K K üü r r t t MMüü?? T T üü r r k k MMüü??

Cemal Şener 1951 Erzincan Merkez-Güllüce doğumlu. İlk, orta ve lise öğrenimini Erzincan'da tamamladı. Daha

sonra İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Sosyal Antropoloji Bölümünde "Erzincan’ınDemografik Yapısı" tezi ile lisans, İktisat Fakültesi Siyaset Bilimi'nde "Çerkes Ethem Olayı" tezi ileyüksek lisans yaptı. Alevilik Olayı'nı doktora çalışması olarak sürdürürken, Siyasal Bilimler Fakültesi'ndeki görevinden YÖK nedeni ile 1983'te ayr ıldı. Türkiye’nin toplumsal yapısı ile ilgisiçalışmalar ını sürdürmektedir. Yayınlanmış yapıtlar ı: Çerkes Ethem Olayı, Alevilik Olayı, AleviTörenleri, Alevilik Üstüne Ne Dediler, Atatürk ve Aleviler, Topal Osman Olayı, Yaşayan Alevilik,Alevi Sorunu Üstüne Düşünceler, Şeriat ve Alevilik, Alisiz Alevilik Olur Mu?, Bihatay ık Evladı Kerbelayık, Anadolu’da Alevi-Bektaşi Dergahlar ı, Şaha Doğru Giden Kervan, Benim Kabemİnsandır, Aleviler Ne Yapmalı?, Şamanizm, Anadilde İbadet, Alevilik Dersleri, Osmanl ı Belgelerinde Aleviler-Bektaşiler, İbni Haldun’un Hayatı ve Düşünceleri, Alevilerin Etnik Kimliği,Türklerde Çadır, Osmanl ı Belgelerinde Dersim Tarihi.

22.. BBaassk k ııyyaa SSUUNNUU ((AAllii TTaayyyyaarr ÖÖnnddeerr)) Etnik kimliği iki temel öğe belirler, biri dil (soy) diğeri inanç(dır). Bir ölçüde de egemen kültür.Ancak, kültürü de belirleyen temelde dil (soy) ve dindir. Kimliksiz bir toplumun ba şar ıya ulaşmasımümkün değildir. Tarihte de örneği' yoktur. Kimlik; temelde dayanışma, direnç, güç birliğidir.

Oysa, bu "insan merkezli" kimlik, toplumsal sosyolojik gerçekler kar şısında fazlaca abartılı bir iyimserliktir ve Alevileri, pekişmiş güçlü bir kimliğin topluluğa sağlayacağı direnç ve güçtenyoksun k ılmaktadır.

Aleviler Türk ’le Sünni’yi özdeşleştirmişler, Türklüğü sahiplenmemişlerdir. Zazaca Tırk'ın "Sünni'anlamı taşıması bundandır.

Aleviliği, "evrensel" bir oluşum gibi takdim etme kompleksine sahip birçok Alevi araştırmacı (nedeni çok) Aleviliği, Şamanizm, Zerdüştlük, Maniheizm, Hıristiyanlık vb. pek çok etmenin bir paydası olarak tanımlamak gayretkeşliğiyle, 72 millet felsefesi, etnik kimliği horlayan bir “insanlık ”kimliği uydurmuşlardır.

Oysa, Alevilik inanç olarak değil, töre, gelenek, usul, yaşam tarzı olarak Şamandır. Zerdüştlükle isehiçbir ilgisi yoktur. Eline, beline, diline ilkesi Maniheizmden gelmemiştir. Ali'nin oğlu Hasan’avasiyetinde mevcuttur. Musahiplik Medine'de ensar ın Mekkeli göçmen Müslümanlar ı kardeşlik

edinmesiyle başlamıştır. Hz. Muhammed’de Ali'yi kardeşlik tutmuştur. Mehdi, yani kurtar ıcı inancKur'an kaynaklıdır. Kaldı ki Zerdüştlük, Maniheizmden bir şeyler katılm ışsa bunlar ı getirenler Türkmenlerdir. Alevilik, özde, Kuran’ın ahlak temelinin Türkmen yaşamına, değerlerine uyarlanmışyorumudur bence.



2

AAlleevviilleerr KKüürrtt MMüü?? TTüürrk k MMüü?? Demek ki; Aleviler önce Türkçe biliyorlar. Türkçe'nin yerini zamanla Kürtçe ya da Zazaca al ıyor. ..Osmanl ıda kuruluş yıllar ında Türkmen ağırlığı vardı. Bu Fatih Sultan Mehmet dönemine kadar devam: etti; Dönme-Devşirme geleneği Osmanl ı'da hakim oldukça Türkmen düşmanlığına koşutolarak Alevi düşmanl ığı da arttı. Türkmen'in önünde iki yol vardı. Ya Sünnileşip ümmetçileşecektveya "Katli vacip"ti. İşte Osmanl ı 'ya kar şı bitip tükenmeyen Celali Ayaklanmalar ı böyle başladı.

Merkezi otoritenin güçleri kar şısında yenilen Türkmen'in canını kurtarmak için tek yol kalmıştı. Kuşuçmaz kervan geçmez dağ köylerine yerleşmek, Türkçe'yi derhal unutup Kürtçe ya da Zazaca'yöğrenip canını kurtarmak. İşte Horasan Türkleri'nin Kürtleşme macerası böyle başlıyor.

Dersim bölgesinde dede ocaklar ının tümü kendilerinin Horasan'dan gelen Türkmen Aşiretiolduğunu savunur.

KKOOÇÇGGİİRRİİ AAŞŞİİRREETTİİ KKÜÜRRTT MMÜÜ?? TTÜÜRRKK MMÜÜ?? Melikoff... İlk Safeviler'in taraftarlar ının adı olan, fakat giderek horlayıcı 'asi zındık', hatta 'Kürt'anlamlar ına gelmeye başlayan Kızılbaş deyiminin yerini; oldukça yak ın bir tarihte, Alevi sözüalm ış bulunuyor.

Türk sözünün kaba, küçültücü, yaban, köylü anlam ı üstüne dururken "İslama girmiş, Müslümanolmuş, Selçuklu hanedan ı gibi, kültürü İranlılaşmış kentli Türk ile, henüz İslamlaşmamış veyayeterince İslamlaşmam ış göçer ya da yar ı göçer Türk arasındaki uyuşmama dolayısıyla birincisineMüslüman, ikincisine Türk denmiştir diyor.

Melikoff; sosyal anlamda kullanılan Türk ve Kürt sözcükleri için ... Türk de İslamlaşmamış olanadeniyordu diyor ve devam ediyor: "Bu sözcüğün etnik anlamda değil, sosyal bir anlamdakullanıldığı açıktır. ... Aşiret bağlar ı hala canlı, cemaat dışı bir İslam inanışı ile bell i bir yaşam tarzınsürdüre gelen Anadolulu anlamında Kürt deyimi ile kar şımıza çıkar".

Prof. Dr. İrene Melikoff ... "Sonuç olarak, bu boylara verilen 'Kürt' adı, Alevi Kürtler de bulunmaklabirlikte, onlar ın tümünün Kürt kökenli olması gerektiğini göstermez. Kürtlerin çoğu Şafiimezhepten gerçek Sünni’dirler. Alevilere tak ılan Kürt lakabı sosyal bir değer taşır, belli bir yaşambiçimini gösterir, resmi Sünniliğe uymayan, aşiret adetleri hala canlı olan ve kendi içlerinekapanmış olarak yaşayan cemaatleri ifade eder ” diyor.

Koçgiri konusunda araştırması olan tarihçi Baki Öz’de bu konuda Ömür Lütfi Barkan ve İreneMelikoff'u doğrulamaktadır. O da araştırması sonucu; Koçgiri aşiretinin Orta Asya'danAnadolu’ya gelen bir Türkmen aşireti olduğunu, esasen İzolu olduklar ını Dersimden burayayerleştiklerini Şeyh Hasan aşireti ile akrabalık ilişkilerinin bulunduğunu, sonradan Kürtleşen bir Türkmen boyu olduklar ını yazıyor.

GGÖÖKKAALLPP''TTEENN ÖÖCCAALLAANN’’AA TTÜÜRRKKMMEENNLLEERRİİNN KKÜÜRRTTLLEEŞŞMMEESSİİ Abdullah Öcalan'ın savunmasından; “Türk men ak ınlar ının XI. Yüzyılda Kürtlerin yoğun yaşadıklarcoğrafyaya ak ın etmeleri iki halk arasında yoğun bir kaynaşmaya yol açtı. Kürtlerin nispetenyerleşik konumlar ı bu yüzyıllarda daha çok Türk boylar ının erimelerine yol açıyordu.” diyenÖcalan yazının devamında; “Türk üst tabakalar ı, yerel siyasal kültürle bütünleşip çoğunluklahakim olurken, alt tabaka daha çok Kürtler içinde erimeyi yaşıyordu açıklamasında bulunuyor.



3

Türk basınında "Kürtleşmiş Türk" ya da "dağlı Türk" ifadelerine Kürtçülük adına yı llarca kar şı çık ıpdalga geçenlere bak ın Öcalan Türkler'in Kürtleşmesinde olduğu gibi ne cevap veriyor: "KürtTürkü veya Türk Kürdü böyle oluşuyor. Belirgin bir özellik olarak bunu sürekli göz önüne getirmek,sağlam objektif değerlendirmeler için büyük önem taşır. Türk-Kürt kardeşliğine böyle bilimselyaklaşmak büyük önem taşır."

AALLEEVVİİLLEERRİİNN CCOOĞĞRRAAFFYYAASSIIAma bu yöredeki Alevilerin 60 yaş ve üstündeki kesim kendisini Kürt ya da Zaza diye ifadeetmiyor. Kendisini ısrarla Türk olarak ifade ediyor. Kürtçe ya da Zazaca’yı sonradan öğrendiğinibelirtiyor. Alevi anne babadan doğup kendini Kürt ya da Zaza olarak ifade eden kesim ise gençkesimdir. Onlar ın Kürtlüğü ya da Zaza lığı, siyasal Kürtlük ya da Zazal ık olarak kabul edilebilir.

Bunlar dışında Türkiye'de Hatay, İskenderun, Adana ve Mersin civar ında yerleşmiş ArapAlevilerden söz etmek gerekir. Bunlar Aleviliği benimseyen ve kendilerini etnik olarak Arap olarakifade eden toplumsal kesimdir.

Dersim milletvekili Hasan Hayri Bey’in 1921’de TBMM’de... Yavuz Sultan Selim zamanında

Harzem'li Alevi Türkler'in can güvenlikleri nedeni ile, Dersim dağlar ına çekilmek zorundakaldıklar ını ve bu tecrit neticesinde kendilerini gizlemek için Kürtçe öğrendiklerini, süreç içindeTürkçe’den uzaklaşarak Kürtleştiklerini belirtmesi çok anlamlıdır.

TTAARRİİHHSSEELL KKÜÜRRTTLLÜÜKK // SSİİYYAASSAALL KKÜÜRRTTLLÜÜKKKendisini Kürt ya da Zaza olarak ifade eden kesim ise; son yıllarda Kürtçülük veya radikal solrüzgardan etkilenen azınl ık bir gençlik kesimidir. Bu kesimin savunduğu Kürt ya da Zaza kimliği isetarihsel değil siyasal bir kimlik olarak kabul edilebilir.

Bu genç kesimin anne, baba ve dedelerinin kendilerini Türk olarak ifade etmelerine kar şı yönelttikleri eleştirel cevap ise asimile olduklar ıdır.

'Türkmenler canlar ını kurtarmak için Osmanl ı'nın ulaşamayacağı dağ köylerine çekilmişler. İşteKürtçe ya da Zazaca o zaman devreye girmiş. Osmanl ı Kürt düşmanı değil Türkmen ve Alevikar şıtı imiş. Kürtlerin bırakalım asimile olmasını, Osmanlı tarafından korunup kollandığını görüyoruz

Osmanl ı'da özel mülk olmadığı halde, tüm mülk Allahın adına padişahın olduğu halde tımar sistemi olduğu halde bak ıyoruz; Kürdistan'da özel mülkiyet var ve mülk babadan oğula padişahfermanlar ı ile geçiyor. Hatta Kürt ağalar ı Osmanl ı'ya yaptıklar ı yararlılıklar kar şılığı fermanlarlamülk ediniyorlar. Hem de o mülkler babadan oğula, miras ile geçebiliyor.

Yani Osmanlıda Kürt olmak avantaj. Celali ve benzer ayaklanmalarda canını kurtaran

Türkmenler, Kürt bölgesine sığınarak Kürtçe’yi öğrenerek canlar ını kurtar ıyorlar. Çünkü Türkçebilenin katli vaciptir.

YYAAZZIIYYAA GGEELLEENN EELLEEŞŞTTİİRRİİLLEERRDDEENN......

Suriye topraklar ı içinde kalacak olan Caber ’deki ecdadım Gündüz Alp'ın türbesinin bulunduğusahada bir kilometre karelik sahanın Türk toprağı olarak kabulü, orada bir k ıta askerimizin daimi



4

olarak bulundurulması, her sabah şanlı sancağımızın merasimle göndere çekilmesi... Bu maddebugün de yürürlüktedir. Yurt dışında tek Türk toprağıdır.

***Cemal Şener bu işin tetikçisidir. Aynen İzzettin Doğan’ın Genelkurmay projeleri doğrultusunda,Aleviliği “İslam”laştırmak ve Sünniliğin biraz cıvık haline dönüştürmekteki tetikçiliği gibi. ... Hiçbir

halk karar verip de asimile olmaz. Y ıllara yayılan uzun bir zaman diliminde, çevredeki kültürüngücü ya da siyasi otoritenin bilinçli bask ısı sonucu haklar asimile olur. Bunun tarihte hiç istisnası yoktur. ... Tırk demek sadece Türk anlamını taşımaz. TIRK Sünni demektir aynı zamanda. Tarihiolarak da düşman görülmüştür tüm Kızı lbaş toplumunca. ... Bazen inancın ilk ortaya çıktığı dilkutsal inanç dili olabiliyor. İslam’ın Arapça’sı gibi. Alevilerin birbirlerinden farkl ı dillerindekinefesleri deyişleri öğrenmesi neden onlar ın başka bir kökenden olduklar ına kanıt oluştursun ki?Cemal Şener burada resmen çuvallayıp saçmalıyor. ... Neden KOÇKIri (goceden-goçer-göçebeşeklindeki bir anlamı düşünmüyorlar acaba? Kısaca söylemeye çal ıştığım, isim ilk önce o halk ınkonuştuğu dildeki anlamı araştır ılarak irdelenir.

***

Hemen tüm yaşlı Alevilerde olduğu gibi, kendilerine “Nesin?” diye sorulduğunda “Alevi” diyeyanıt verirler, Kürt, Zaza diye değil, Türk diye ise hiç değil. Zira Dersim yöresinde, “Türk ” sözcüğünün genel anlamı “Sünni” demektir, ki bu Lazlar, Kürtler veya Sünni Zazalar için degenelleme olarak söylenir. Alevilerin tümü ise, dili Zazaca, Kürtçe, Türkçe veya Arapça olsun,Zazaca’da yer yer “Kirmanc (Kürt anlamına gelmez)”, yer yer “Elevi” veya “isane ma, sare ma” (bizim insan/millet) olarak tanımlanır. ... Dersimli birinin kimlik konusundaki tartışmada verdiği yanı“Ben ne Türk ’üm, ne de Kürdüm, Aleviyim!”. Avrupa’yı “ulus” cetveline uymayan bu millet tasnifiümmetçi bir bak ış açıdan kaynaklanıyor, ki bunun Osmanlı hükümdarlar ının Alevi toplumunu, diaçısından ayırt etmeksizin “Kızılbaş” diye tanımlayıp düşman görüp katliamlar uyguladığı ile deilintilidir, belki ana etkendir de, zira aynı sık ı bağ Sünni Türkler, Kürtler, Zazalar, Lazlar, Çerkezler,Lezgiler vs. arasında görülmektedir. ... Doğu Anadolu’daki Alevilerin yaşlı kesiminin kendisini Kürt

veya Zaza milletinden değil de, Alevi milletinden sayması o yöredeki Şafii Kürt veya Şafii veHanefi Zazalar ’la yaşadığı çatışmalardan kaynaklanıyor olsa gerek. ... Aleviliğin de Yahudilikteolduğu gibi, gerçekten geçmişte de mi bir endogen (endojen) mezhep anlayışına sahipti? Yanibir insan sadece Alevi veya Yahudi olarak doğabildiği olayı (Aleviliğin ve Yahudiliğin misyoner bidin olmamasının sebebi de bundandır sanır ım). ... Şeyh Sait ayaklanmasına katılmamasının ananedeni tabii ki Alevilerin şeriat korkusuydu (zaten bir ulusal ayaklanma say ılmaz); bunun dışındaŞeyh Sait ile Cirbran aşireti arasındaki akrabalık bağı (eşlerinden biri o aşirettendi) olması dasebepti sanıyorum. ... Bu tür, özellikle bil imsel kaygı gütmeden ve samimi olmayan bir tartışmayı yaratmak, insanlar ı hayatta daha önemli olan yaşam mücadelesi sorunlar ı değil d e “kimlik ” sorununa teşvik eder. Sadece kimlik sorununu çözmekle kendimizi hayatta tatmin edebiliyorsak,hayatın bize öğreteceği daha çok şey var demektir...

***Üç tane önemli görev var ve bunlardan hiçbiri Türkçe ve Arapça değil, peki bu nasıl Büyük Türk kültürü oluyor? ... Pir sözcüğü Zazaca ve Zazalardan kopan çeşitli halklar ın inançlar ındamevcuttur. Pir Türkçe kar şılığı ulu demektir. "Rayber" Zazaca'dır, "Raye" yol "Ber" de Götürmek fiilinköküdür. İkisini yan yana getirince "Rayber" ve Türkçe'de yol süren veya yol götüren. "Mür şid"sözcüğü ille Zazaca demiyorum ama Zazaca'da 'Mur'la başlayan epeyce sözcük vardır. ...Alevilik Türk inancı mıdır? Hayır Alevi Türk yok, asimile olmuş (dilini değiştirmiş) Türkçe konuşan



5

Alevi var. Eğer Alevilik Türk inancı olsaydı kökeni Orta Asya’da olurdu. Hem de saydığım önemlikurumlar ın adı Türkçe olurdu hem de Türklüğün ana merkezi Orta Asya’dır ve oradaki Türklerin deAlevi olması gerekiyordu. En azından bir parça alevi de Türkmenistan, Kırgızistan, Özbekistan,Kazakistan'da olurdu. ... Güney Zazalarda halk halen kendine Dimli/Dimli diyor. Dimli ad ının daçeşitli dilbilimciler bu adın Partça'da adı Xorasan (anlamı Güneşin görüldüğü yer, Güneş ülkesi ..Zazaca'da halen asaane; görünmek, asnane göstermek) olan bölgede bir dönem yaşamış

İrani bir halk olan Deylem'lerden geldiğini ve 935'te Deylem devletini kurmuş 1055 yılında Türk beyi olan Tuğrul bey tarafından yık ılmıştır. Türkler bu halk ı önüne kattı ve dağıttı. ... Alevilik isedaha eski İrani inançlar ın kökeni olan Zerdüşt, mani'yle ilintilidir. Hatta eski Hint diniyle debenzerlikleri olan bir inanç biçimidir. ... Alevilik bir mezhep değil ama tek tanr ılı inançlar gibi bir inançtır.

***Melikoff'un tezinde açıklanmayan en önemli şeylerden biri, neden ve nası l Alevi olan bir grubunkendi mezheptaşı olmayan Kürt gruplar ı arasına sığınıp, o grupla kendi dilini unutacak kadar kaynaşabileceği. Ha şunu söyleyebilirsiniz, Türkçe konuşan bir Alevi gurup, Kürtçe konuşan bir Alevi grupla kaynaşıp Kürtçe’yi birinci lisanı haline getirmiş olabilir. O mümkündür; ama mezheb

farklılıklar ının ölüm kal ım meselesi olduğu bir dönemde, farkl ı mezheplerden iki grubun bu kadaiç içe girmiş olması bana anlaşılmaz geliyor doğrusu.

***Alevilik ayr ı bir millet midir? Bu tür sorular ın böylesine önemli addedilmesi bir tek şeyingöstergesidir, o da asl ında hiç de eski olmamasına rağmen mil liyetçilik ideolojisinin nasıltoplumun tüm katmanlar ınca içselleştirildiği. ... Milliyetçilik bir ideolojidir, genellikle Fransız Devrimile başladığı varsayı lır. Klasik anlamda, kişilerin "birincil" kimliklerinin ırksal/dilsel kimlikleri olması gerektiğini savunur. ... Yani siz şu veya bu grubun milliyetçisi olabilirsiniz, ancak sizin dedeniz-ebeniz büyük ihtimal sizin düşündüğünüz anlamda mill i kimlikler içerisinde düşünmüyor vehareket etmiyordu. ... Bence Aleviler ayr ı millet değil ama bağımsız bir etnik gruptur. Hiçbir etnik

grup Adem ve Havva'dan beri mevcut olmuş değildir. Bütün etnik kimlikler tarihin belli bir döneminde, bell i sosyal, ekonomik, demografik vs. faktörler sonucunda oluşmuşlardır. Bir etnik grubu bir araya getiren dil, din, coğrafya, ortak düşman, geçim kaynağı vs. unsurlar ından biri,daha sıklıkla da birden fazlasıdır. Son çözümlemede etnik kimliğin tek objektif ölçüsü vardır, o dainsanlar ın kendini nasıl tanımladığı, kendini ait hissettiği en büyük grubun ne olduğudur. Tabiibütün bunlar her zaman sabit ve nesnel olarak ölçülebilecek nitelikler değildir. Ancak özell iklemodern öncesi dönem için bir etnik grubun sınırlar ını belirleyen en güzel ölçü evl ilik kalıplar ıdır,yani bir grup eş seçiminde kimleri meşru görüyor, kimleri gayr ı meşru görüyor. Bu ölçüye göre deAleviler bağımsız bir etnik gruptur. Zaten yüzy ıllarca kendi içinde evlene evlene farklı dil gruplarbirbirinden ayr ılamayacak derece iç içe geçmiştir. İşte tam da bu yüzden Alevilik, ayr ı bir etnik grup niteliğindedir. Yoksa boşuna mı 16., yy.da yaşamış olan Hasan Dede aşağıdaki dizeleri

söylemiş: Bahçe bizim, gül bizdedir... Yetmiş iki dil bizdedir.



6

““AALLEEVVİİLLEERRİİNN EETTNNİİKK KKİİMMLLİİĞĞİİ”” YYAAZZIISSIINNAA GGEELLEENN EELLEEŞŞTTİİRRİİLLEERRİİ DDOOĞĞRRUU OOKKUUMMAAKKDiyarbak ır bölgesi Eylül 1515'de Osmanlı birliğine katılm ıştır. Tartıştığımız olay ise bu yı llardan sonrayöreye giden Türkmenlerin Kürtleştirilmesi ile ilgilidir.

Tartıştığımız bölge Orta Anadolu veya Batı Anadolu'daki Türk-Kürt ilişkisi değil. Tartıştığımız bölgeKürt nüfusun çoğunlukta olduğu ve Yavuz Sultan Selim-Şah İsmail çatışmasından dolayı aynı

zamanda Osmanl ı'yı arkasına alan Kürt Ağalar ının bölgedeki hakim pozisyonudur. Osmanlı yönetimi Türkmen'i değil, Kürt toprak ağalar ını tutmaktadır. Osmanl ı, Türkmen Safevi Şah İsmailkar şıtıdır. Aynı zamanda da Türkmen Şahını destekleyen Türkmen’in kar şıtıdır.

Zaza’lar ile ilgili olarak; V. Minorsky, O. Mann, David McKenzie, Haddak, M.V. Bruinessen veHewrami vb. araştırmacılar Zaza’lar ın Kürt olmadığını araştırmalar ında açık olarak ifade ederler

Zaza’lar ın Türkiye dışında yaşamadığı da biliniyor. Son yıllarda kurulmaya çalışı lan İran-Deylemilişkisi ise biraz zorlama görülüyor. Zaza’lar ın, Harzemli Türkler olduğunu söyleyen tarihçiler debulunuyor. Oldukça ciddi bir iddia olarak kabul ediliyor.

Bu satırlar ın yazar ı ve onun gibi düşünenlerin amacı illa ki Zaza’lar ın ve Kürt'lerin Türk olduğunuispat değildir. Hiç böyle bir kaygı taşınmıyor. Ortada tarihsel bir sürecin doğru yorumlanıp,yorumlanmadığı meselesi var. Ortada bir toplumsal kesimin her şeye kar şın illa da “ben veya bizKürt değiliz” çığ lığı söz konusudur. Birilerinin bu çığlık sahiplerine "illaki siz Kürtsünüz" deme hakk ı yoktur. Tıpk ı, Mezopotamya'dan, Zağros Dağlar ından gelen Kürt olduğunu söyleyene “Hayır senTürksün" deme hakk ı olmadığı gibi. Tabii sonuçta kim kendini nasıl tanımlıyorsa o odur.

Hollandalı antropolog M.V. Bruinessen ve Prof. Dr. İrene Malikoff’da alanlar ında haklı olarak uluslar arası değeri olan, kendi konular ında, biri Kürtler konusunda, diğeri Aleviler konusundaotoritedirler.

M.V. Bruinessen kitabında; "Kürdistan'da bütün aşiretler mutlaka aynı kökene sahip olmadurumunda değillerdir. Çevrede bazı Kürt aşiretleri Türkleşmişken bazılar ı da Kürtleşmişlerdir ” dedikten sonra sözü edilen bölge kastedilerek kitabında, “yörede Alevilerin büyük çoğunluğunun Türk soylu olduğunu” saptamışlardır.

Alevilerin zaten ezici çoğunluğu Türkmen'dir. ... Zorunlu tarihsel nedenlerden dolayı KürtleşenTürkmen Alevilik söz konusudur.

Tartıştığımız konu 1500 yıllar ının Osmanl ı-Kürt ve Osmanl ı-Türkmen ilişkileridir. Kürt bölgesine sığınanTürkmenler ile Kürtler ilişkisinde; çoğunluk olan Şafii Kürtlerdir. Azınlık olan ise, Türkmen Alevilerdirİşte asimilasyon bu nedenle çoğunlukla Türkmen' in Kürtleşmesi şeklinde olmuştur.

Her Alevi yazar Ahmet Yesevi, Lokman Parende, Dede Korkut vs. diye yazıyor. Bu kişilerin OrtaAsya'da yaşadığını ise sağır sultan bile öğrendi. ... Orta Asya Cumhuriyetlerindeki Türkler'inyaşamını gidip izleyenler, tıpk ı bizim 40-50 yıl önceki Anadolu'yu gördüklerini söylüyorlar.

Aleviliğin kaynağı Orta Asya'dır. Horasan'dır. Yusuf Hemedani, Ahmet Yesevi, Lokman Parende,Hacı Bektaş Veli ve Anadolu-Rum Erenleri'nin yoludur. Alevi ulular ı Hacı Bektaş Veli, Pir Sultan



7

Abdal, Fuzuli, Nesimi, Virani, Kul Himmet, Yemini ve Şah İsmail Türk kökenlidirler. ... Hiç birininanadili, Zazaca veya Kürtçe değildir.

Kürt ve Alevilik üstüne düşünce üretecekseniz, Prof. Dr. Bruinessen'i, Prof. Dr. Melikoff'uküçümseyemezsiniz.

Osmanl ı-Kürt ilişkilerini, Osmanl ı-Türk ilişkilerini nesnel olarak öğrenmek istiyorsanız; Prof. Dr. İsmailHakk ı Uzunçar şılı'yı, İsmail Hakk ı Danişmentli'yi, Prof. Dr. Mustafa Akdağ'ı, Doğan Avcıoğlu'nu, ProDr. Sencer Divitçioğlu'nu yok sayamazsınız. Bu konudaki Osmanl ı belgelerini görmezliktengelemezsiniz.

Cevdet Türkay'ın aşiretlerin yerleşmesi üstüne yaptığı dev çalışmayı görmezlikten gelemezsiniz. Dİsmail Beşikçi 'nin bile kitabına aldığı Osmanlı'nın Kürt aşiretlerine imtiyazlar veren fermanlar ı okumazlıktan gelemezsiniz.

Cumhuriyet tarihinin en önemli sosyologu Ziya Gökalp'in siyasi-ideolojik düşüncelerini benimser veya benimsemezsiniz ama O'nun Kürt aşiretleri üstüne yaptığı sosyolojik araştırmalar ı yok

sayamazsınız. ... Osmanl ı İktisat Tarihi denilince konunun piri olan Ord. Prof. Dr. Ömer LütfiBarkan'ın aşiret yapılanması ile ilgili saptamalar ını ciddiye almak zorundasınız.

Apo'nun "Türkmen aşiretlerinin Kürtleşmesi" tespiti yakalanmadan çok önceye dayan ır. ... Apo'yak ızarak Kürtçülük yapmak eskimiş bir şark kurnazlığıdır.

Apo'nun dediklerini tercüme etmek gerekirse, diyor ki; Yavuz'un istemesine rağmen Kürt beyliklerayr ı devlet kurmadılar. Osmanl ı’dan tavizler kopar ıp Şah İsmail ile savaşmayı menfaatlerinedaha uygun buldular. Yani Safeviler'i İran’da kurulan Türkmen devletini Kürt beylikleri olmasaydOsmanl ı yenemezdi.

Sadece Çaldıran'ı değil, Osmanl ı'nın Ridaniye, Mercidabık ve Memlük Araplar ına kar şı başar ısınınaltında da doğuda kendilerine jandarma görevi gören Kürt beyliklerinin imzası vardır.

Abdullah Öcalan'dan okuyal ım: "19. yüzyıl başlar ına kadar Kürt toplumu gelişmesini sürdürüyor.Dil, kültür ileri gelişme sağlıyor. Sorunlar çok müstesna yaşanıyor. Bunda ortak devlet çatısı altındayerel hükümetlerin geniş özerkliği, bağımsız aşiret yapılar ı, dil, din alanında Alevilik dışında geniş özgür gelişme imkanı önemli rol oynuyor. Bugün bile, ders alınacak çok yönlü zengin bir yönetimdeneyiyle kar şı kar şıyayız."

Yani Osmanlı'nın Türkmen ile sorunlar ının yoğunlaştığı ve Türkmen için Osmanlı yönetiminin adetayaşanmaz olduğu dönem Osmanl ı'nın Kürtler ile uyumlu ilişkilerinin olduğu dönem oluyor.

Şeriatçı larla Kürtçülerin ümmet esasına dayalı Osmanlı'yı cayır cayır özlemelerinin sebebiburadan kaynaklanıyor.

Deng Dergisi yazarlar ından Mehmet Bayrak ’ın referans aldığı L. Lollyneux-Seel ... Şah İsmail'inbaşar ısını anlatırken; "muzaffer ol masına neden olan yedi Türk boyu k ıyafet olarak farklılık gösteriyordu: kafalar ına k ırmızı bir başlık tak ıyorlardı." diyor.



8

Bu boylar ın adlar ı ise dipnotta; Ustacalu, Şamlu, Nikalı, Baharlı, Zülkadirli, Kıyar ve Afşar Türkmenboylar ıdır deniyor.

Prof. Von Luschan ... "Sadece Kürtler genelde Şafii Sünnilerdir. Kürtlerde çok az sayıda Kızılbaş bulunmaktadır."Ama Şafii Kürtler ise, Alevi ama Zazaca ya da Kürtçe konuşanlar ı "Kürt" kabul etmezler. Onlar Kür

değil Alevidir derler. ... Alevilerin bir kesiminin·Türk kimliğine sahip çıkmalar ı ve Türkçe'den başkadil bilmedikleri halde, Sünni Türk'e "Türk" deyip kendine "Kürt" demelerinin sebebi Osmanl ı'nınTürkmen Alevi-kar şıtı siyaseti ve yaptığı toplumsal katliamlardır. Son yıllarda Alevi ama Türkmengençlerin kendini "Kürt" sayması ise siyasi-ideolojik tepkidir. Siyasi-ideolojik Kürtlüktür.

Mehmet Bayrak ... “Başka Türkler de yak ın zamanlarda sınıflar ına ve reddedilmiş statülerinesembol olarak Kürt kimliğini kabul etmişlerdir."

Aynı kitapta makalesine yer verilen Hans Lukas Kieser ... şu tespiti de yapıyor: “Bununla beraber pek çok ipucu, Aleviliğin beşiği olan Dersim'in en azından bir bölümünün Kürtleşmiş Ermeni asıll ıhalklardan oluştuğunu gösterir.” ... “Ermenilerin Kürtleşmesi 19. yy.ın sonunda ve 20. yy.ın başında

devam etti.”

1915-1918 yıllar ında Hacı Bektaş Veli Dergahı dedesi Cemalettin Efendi'nin tespitidir. ... Bizdenöncekilerin ölümünden sonra sahipsiz kaldılar ve "tamamen Kürt oldular" diyor. Demek ki dahaönce Kürt değillerdi.

1937 -38 Dersim Olaylar ı denilen olayın kahramanı Seyit Rıza'dır. ... Anadolu'nun herhangi bir yerine sürülmektense atalar ının geldikleri Horasan’a gitmek istediğini yazar. ... Dersim Alevileri'ninetnik kimliğini tanımlamak için bu belgeden daha güçlü bir referans olabilir mi? Tuncelibölgesinde yaşayanlar ın büyük bir bölümü kendilerinin Horasan bölgesinden geldiğineinanmaktadırlar.

"Büyük ayaklanmalar ın başar ısızlığa uğramasıyla Dersim gibi Kürt bölgelerinde eziyetlerdenkurtulmak için 1530 tarihlerinden başlayarak Kızılbaş Türkmen kabilelerin Kürtleşmiş olduğunu daunutmamak gerekir."

Hans Lukas Kieser diyor ki; Büyük ayaklanmanın başar ısızlığa uğraması ile yani Şah İsmail’inOsmanl ı 'ya yenilmesi ile 1530 tarihlerinden itibaren; "K ızılbaş Türkmen kabilelerin Kürtleşmiş olduğunu da unutmamak gerekir."

OOSSMMAANNLLII''DDAA PPAADDİİŞŞAAHH EEVVLLİİLLİİKKLLEERRİİ

Osmanl ı'nın kurucusu olarak kabul edilen ismi önce Otman olup sonra Osman olan 1. Osman, özamcası Dündar Bey'i boğdurduktan sonra padişah oldu. Kendisinin Şeyh Edebali'nin nüfuzunuarkasına almak için de k ızı Balhun Hatun ile evlendiği kabul edilir.

Bazı kaynaklar ise; Bal ve Mal Hatunlar ın iki ayr ı kişi üstelik kardeş olduklar ını ve Moğol asıll ı olduklar ını yazıyor.



9

Osman'dan sonra padişahlık oğlu Orhan'a geçti. Orhan, Türk olmayan Moğol anneden dünyayagelmiştir. Kendisi, Türk olmayan ismi sonradan değişerek Nilüfer Hatun olan Horofira ile evlenmiştiPadişah Orhan'ın diğer iki eşinin isimleri ise, Prenses Asporçe ve Teodora'dır.

3. Osmanl ı padişahı olan I. Murat tahta kardeşleri Halil ve İbrahim'i öldürerek oturdu. KendisiOrhan'ın Horofira'dan doğan çocuklar ından biridir. Annesi Rum as ıll ıdır.

I.Murat'ın ilk eşi Bulgar Kralı İvan Aleksandr'ın Yahudi eşinden doğan Marya'dır. Marya'nın adı daha sonra değiştirilmiş Gülçiçek Hatun olmuştur. Diğer eşi ise Bulgar Kral ı Susmasun'un k ızı Tamara'dır.

I.Murat'tan sonra Osmanlı Padişahı olan 1. Beyazıt'ın annesi Bulgar asıll ı Gülçiçek Hatun(Marya)'dur. Beyazıt taht için on kardeşini peş peşe öldürmüştür. Beyazıt'ın eşlerinden biri, SırpKralı Lazar'ın k ızı Olivera diğeri ise, Bulgar asıll ı Olga'dır.

Tarihçiler, annesi Bulgar Prensesi Olga olan Çelebi Mehmet'in Fetret Devri denen dönemdekardeşleri ile 12 yıl savaştığını ve kardeşi İsa'yı öldürttüğünü yazıyor.

Çelebi Mehmet'in; Veronika'dan doğan, Murat, Ahmet, Yusuf, Anna'dan doğan Mahmut veSofia’dan doğan Kasım adında çocuklar ı oluyor.

Daha sonra Osmanl ı tahtına oturan 2. Murat taht kavgasında kardeşi Mustafa'yı öldürmekleyetinmedi, amcasını saltanatı için Edirne surlar ında astığı gibi, diğer kardeşlerini etkisiz k ılmak içingözlerine mil çektirdi.

2. Murat'ın annesi Veronika'dır. 2. Murat Sırp asıll ı Despina ve İtalyan asıll ı Stella ile evlenir.

Adı daha sonra değişerek Hüma Hatun olan Despina Fatih'in çok etkisinde kaldığı annesi Mara

Despina'dır. Tarihçiler Fatih Sultan Mehmet'in hayatına 17 kadının girdiğini yazıyorlar. Bunlardanbazılar ının isimlerini verelim. Bunlardan biri Rum Zağanos Paşanın k ızı Kornelya'dır. Daha sonra addeğiştirilip Hatice Sultan olmuştur. Diğer bir eşi, Trabzon Kralı David Kommen'in k ızı PrensesAnna'dır. Bir diğeri Mora Valisi'nin k ızı Helen ile Phrantzes'in k ızı Tamara’dır.

Görüldüğü gibi Fatih, fethettiği yerlerin krallar ının k ızlar ını da kendine eş almıştır. Gülşah Hatuntakma adlı bir Fransız k ızı, Bizanslı Prenses İren, yargıcın k ızı Maria'da bunlara dahildir.

Fatih tahtının geleceği için kundaktaki kardeşi Ahmet'i bile boğdurmuştur. Fatih Kanunnamesi ilede taht için; baba, amca ve kardeş katlini kanunlaştırmıştır.

Fatih'ten sonra Osmanl ı padişahı olan 2. Bayezıt taht için, İtalya'ya kaçan Cem Sultan'ı veçocuklar ını öldürttü. 2. Bayezıt, Fatih'in eşlerinden Rum Zağanos Paşanın k ızı Kornelya'dandoğmuştur. Kendisinin Sırp, Romen,Bulgar ası ll ı eşlerinden bazılar ının isimleri şunlardır: Beti, Anita,Suzi, Liliana, Katberin, Nina, Martha ve Danilava.

Yavuz Sultan Selim, saltanatı için akrabalar ından canlı kimse bırakmadı. Tümünü öldürdü.Eşlerinden bazı lar ının adlar ı ise şöyle: Hafza Hatun olarak bilinen Lehistan Yahudi’si Helga, Ayşe



10

Hatun olarak bilinen Aleksandra ve Taçl ı Hatun olarak bilinen Kır ım Tatar Hükümdar ının k ızı Katarina'dır.

Kanuni Sultan Süleyman tahtını garantiye almak için, oğlu Mustafa'yı cellatlara öldürterek seyrettO da yetmedi dört torununu daha öldürttü. Evl iliklerindeki eşlerinin adlar ı ise şöyle: Polonyal ı Anna, Hürrem Sultan olarak meşhur olan Rus papazın k ızı Roksalan Sultan ve Gülfem Sultan

olarak bilinen Sicilyalı Rozalina'dır.

Kanuniden sonra padişah olan Sar ı Selim'in eşlerinden birisinin adı, Roksalan Sultan'ın k ızı Nurbanuolarak bilinen Raşel'dir.

I. Süleyman'ın annesi Hafza Hatun Hıristiyan Kafkas'lardandır. 2. Selim 'in annesi Hürrem Sultan iseSlav'dır. 3. Murat'ın annesi Nurbanu Valide Sultan ve 3. Mehmet'in annesi Safiye Sultan iseVenediklidir. 3. Murat da tahta çıkma konusundaki geleneği evlilikler konusundaki gelenek gibisürdürmüştür. Tahta çıkar çıkmaz beş kardeşini birden öldürtmüştür.

2. Osman'ın annesi Mahfiruze Sultan ile 4. Murat'ın annesi Mahpeyker Sultan yani Kösem Sultan

Rum kökenli Hıristiyan’dırlar. 2. Osman taht için kardeşi Şehzade Mehmet'i öldürtürken, 4. Muratda padişahlık uğruna üç kardeşini birden öldürtmüştür.

Padişah 4.Mehmet'in annesi Hatice Turhan Sultan Rus kökenlidir. Annesi Rus kökenli olan bir del.Osman vardır. 2. Mustafa ve 3. Ahmet'in anneleri ise, Giritli Rum olan Rabia Sultand ır.

Padişah 2. Mahmut'un annesi Nak şidil Valide Sultan ise Fransız asıll ıdır. Son dönemde ise Osmanlsarayına Hıristiyan kökenli Kafkas gelinler alınmaya başlanmıştır.

Osmanl ı Tarihinde saraydaki evliliklere baktığımızda "ecdadımızın durumu" Türk mil liyetçiliğiaçısından pek parlak gözükmüyor. Osmanl ı sarayında olup bitenler, Türk milliyetçiliği açısından

olduğu gibi, bir yönü ile İslam adına da savunulacak şeyler olamaz.

Bu olup bitene bir de 600 yıl boyunca Osmanl ı'yı; Türklerin ve Müslümanlar ın değil de devşirmeocaklar ından yetişen yöneticilerin yönettiği varsayılırsa Türk milliyetçiliği ve İslam ümmetçiliğiüstüne “ecdat edebiyatı” yapanlar kendilerini ikna etmekte hayli zorluk çekecekler gibimegeliyor. Çünkü; Osmanl ı'da devlete her düzeyden yönetici yetiştiren devşirme ocaklar ına "Türk"ve "İslam"kökenli çocuklar ın alınması yasaktır. Oralara "Türk" ve “İslam” olmayan "gayri Müslim"yani Müslüman olmayan kesimlerin çocuklar ı alınıp yetiştirilir. Bu kanallardan gelen ve Türkçe’yibile bilmeyen yöneticiler Osmanl ı'ya yıllarca sadrazam olmuştur.

OOSSMMAANNLLII''YYII KKİİMM YYÖÖNNEETTİİYYOORRDDUU??

Osmanl ı'da 700 yı l boyunca birkaç kez göreve gelip gidenler say ılmazsa yaklaşık 36 padişahakar şın, 235 Veziri Azam göreve gelmiştir. Bunlar ın milliyet dağılımına baktığımızda, 150'si dönmedevşirmedir. Yani kökeni Sırp, Hırvat, Rum, Ermeni v.s.'dir. Türk olan Vezir-i Azam sayısı ise 85'dir.

Dönme devşirme sadrazamlar döneminin Fatih Sultan Mehmet ile başladığını görüyoruz. 1323-1453 yıllan arasında 11 sadrazam görev almıştır. Bunlar ın tümü Türk kökenlidir. İlk dönme-



11

devşirme Vezir-i Azam 1453'de Fatih tarafından Çandarlı Halil Paşanın yerine tayin olunan RumMahmut Paşadır. Onu Rum Mehmet Paşa izlemiştir.

1453-1520 yıllar ı arasında Sadrazam olan 20 kişinin 18'i dönme-devşirme, 2'si Türk'tür, 1520-1700yıllar ı arasında ise; 199 Vezir-i Azam ın yaklaşık 75'i dönme-devşirme 15’i Türk ’tür. Bu rakamlar Osmanl ı'yı kimlerin yönettiğini ve Türklerin yönetim erki içindeki etkinliğinin ağırlığını gösteriyor. O

zaman, Osmanl ı'nın ne kadar Türk olduğu da gözüküyor.

Siz; Sadrazam Davut Paşanın Arnavut, Kuyucu Murat Paşanın Hırvat, Hekimoğlu Ali Paşanınİtalyan olduğunu biliyor muydunuz?

700 yıl boyunca Osmanl ı'da yaklaşık 170 kişi Kaptan-ı Derya oluyor. Yine birden fazla görevegelenleri saymazsak yaklaşık 115'i çeşitli milliyetlere mensup dönme-devşirmelerden oluşurken, 55kişi ise Türk kökenlidir.

Siz Kaptan-ı Derya olan; Sokullu Mehmet Paşanın, Boşnak, Koca Sinan Paşanın Hırvat, PiyalePaşanın Macar, Damat İbrahim Paşanın Hırvat, Cağaloğlu Yusuf Paşanın İtalyan, olduğunu

biliyor muydunuz?

Osmanl ı’da önemli bir kurum da Baş defterdarlık denilen ve bugün Maliye Bakanlığı 'na tekabüleden kurumdur. ... Birkaç kez göreve gelenler sayılmazsa Osmanlı'da yaklaşık 210 Baş defterdargörev almıştır. Bunlar ın 160'ı milliyet olarak dönme-devşirmelerden oluşurken, 50'si Türk kökenlilerden oluşuyor.

Görüldüğü gibi Osmanl ı devletini Türklerden çok dönme-devşirmeler yönetmiştir. Türk milliyetçilerinin "ecdad"lık adına Osmanl ı'da savunabilecekleri fazla bir şey yoktur. Çünkü tarihtekurulan bir çok Türk devleti içinde üst yöneticileri açısından Türk olup olmadığı en rahattartışı labilecek devletlerden birisi Osmanl ı’dır.

OOSSMMAANNLLII DDEEVVLLEETT EERRKKİİNNDDEENN TTÜÜRRKKMMEENNLLEERRİİNN DDIIŞŞLLAANNMMAASSII

Başlangıçta Osmanlılar ülkelerine RUM diyorlardı. Yavuz’dan sonra “Osmanl ı” ya da “Devlet-i al-Osman” denilmeye başlandı. Osmanl ı Devlet yönetimi ile Kapıkulu Askerleri, dirlik sahipleri "Türk olmayan" dönmelerden oluşmaktaydı. Bu dönme-devşirmeler, asker ya da yönetici olarak eğitilerek ve Türkçe öğretilerek devlette görev alıyorlardı. Osmanl ı Hanedanlığı etrafındaoluşturulan helozonik dönme Asker-Sivil yönetici sınıfın başında hanedan aileden bir "sultan" olandevlet “despotik ” ve üretim ilişkileri de feodal yapıda idi. Türklük açısından baktığımızdaAkkoyunlu ve Safevi Devletleri, Osmanlı lardan daha çok Türk ’tür. Türkler, Osmanlılarda "ak ıl veidrak ” yoksunu ikinci sınıf vatandaşlar olup, Ermeni, Rum, Yahudi, Kürt, Arap vb. unsurlar daha ön

plandaydı.

İstanbul'un fethi Türkler açısından önemli bir dönüm noktasıdır. 29 Mayıs 1453 Salı günü İstanbul'uBizans devlet ve Ortodoks Kilise yöneticileri Osmanl ılara teslim eder. Fatih Sultan (II. Mehmed’in)de 2 gün sonra Ayasofya Kilisesi ile Bizans İmparatorluk sarayına giderek törenle Bizans veOsmanl ı devlet erkanını kabul etmesiyle de Osmanl ı İmparatorluğu ilan edilmiş olur. Bu durumaynı zamanda Bizans tahtına Fatih Sultan Mehmet'in getirilmesi de demektir. İstanbul’un fethiTürk tarihçilerinin abarttıklar ı kadar önemli bir askeri kuşatma ve muharebe değildir. Osmanl ı





13

lanet okunur. Yavuz Selim'in Mısır'ı alması ve 74. İslam Halifesi olması ile Sünnilik resmi ideolojihaline gelir ve Osmanlı İslam Devlet kimliği oluşur. Osmanl ı sınırlar ının genişlemesiyle de Romaİmparatorluğu varisi olur.

Kanuni Sultan Süleyman (l520-1566) dönemi İslami kabuk içinde ama çeşitli uluslardan oluşanOsmanl ı devleti tam bir Roma İmparatorluğu halini al ır. Bu dönemde yine Türklere zulüm, şiddet

ve katliamlar devam eder. Kürt kökenli Şeyhülislam Ebussu’ud Efendi (1545-1574)'nin verdiğifetvalarla Türkmen katliamı, İslam Şeriatına göre meşruluk kazanır. Bugün Sünni ilim adamlar ı tarafından huşu ile anılarak evliya mertebesine çıkar ılan Ebussu'ud Efendi, Türk katliamcısı, lanetokunacak bir zalim, İslamiyet’i çıkarlar ına göre yorumlayan cellat bir din ulamasıdır.

Hırvat kökenli ve Nak şibendi tarikatından Kuyucu Murat Paşa da, 6.12.1606'da Sadrazamolduktan hemen sonra Anadolu'da geniş çaplı Türkmen katliamı harekatı başlatır. 70 binTürkmen’i diri diri kazdırdığı kuyulara gömdürür.

Türklerin tarihinde aynı yörede olan Malazgirt ve Çaldıran savaşlar ı iki kar şıt dönemeçtir, SelçukluSultanı Alpaslan, Bizans'ın sınırlar ını korumak isteyen İmparator Romanus Diogenes'i 26 Ağustos

1071'de yenerek Anadolu (Rum)'nun kapılar ını Türklere açmıştır. Bizans başkenti İstanbul’un sahibYavuz Sultan Selim ise, Şah İsmail'i 24 Ağustos 1514'de yenerek Anadolu'nun kapılar ını Türklerekapatarak, Alparslan ve Oğuz Türkmen boylar ından Bizans'ın intikamını almış ve doğu bölgesihudutlar ını da Kürtlerin korumal ığına bırakmıştır.

AALLEEVVİİLLEERRİİNN EETTNNİİKK KKİİMMLLİİĞĞİİ ((ŞŞEEYYHH HHAASSAANN OOCCAAĞĞII))

İİssmmaaiill OOnnaarrllıı

Birincisi Türkçü milliyetçi bir yaklaşım. İkincisi Kürtçü milliyetçi bir yaklaşım. Üçüncüsü Zaza, Alevimilliyetçi bir yaklaşım. Dördüncüsü İslamcı-Ümmetçi bir yaklaşım. Beşincisi, Marksist, sınıfsal ve

devrimci bir yaklaşım. Altıncısı, senkrediter ve Heterodoks bir yaklaşım diye·altı gruptatoplayabiliriz. ... Heterodoks İslami bir yaklaşım çerçevesinde bakmaya çalışacağım. Senkreditebir tez olarak kendimi o kategoride görüyorum araştırmacılar içersinde. Bundan dolayı daAleviliği İslami daire içinde gördüğümden, İslamiyet'in bir versiyonu olarak kabul ettiğim için,önce Aleviliğin çık ışı ile birlikte başlamak istiyorum konuşmama.

622 yıllar ında Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye göçmesiyle, hicretiyle birlikte, Aleviliğinkurumlar ı da burada oluşmaya başlıyor. ... Musahiplik Kurumu Muhacir-i Ensar'ın kardeşleşmeorganizasyonu, Hz. Muhammet hicretin daha ilk günlerinde başlatıyor. ... Daha önce de Akabibiatlar ı dediğimiz İkrar vardır. Yani bir Müslüman’ın sadece ağızdan ben Müslüman’ım demesiyeterli olmuyor. İkrar vermesi gerekir. Ben Müslüman’ım diye bir pirin, bir rehberin huzurunda. O

dönemde de mür şitlik görevini peygamberin kendisi üstlendiği için Hz.Muhammed'in huzurundaMüslümanlar öncelikle ikrar veriyor. Bu Alevilik Kurumunun birincisi. İkincisi nedir? Musahiplik Kurumu. Gene 622'de oluşmuştur. Bir başkası Cem Kurumu. Kırklar Cemi dediğimiz olay dagene1622 yıllar ında Hz.Muhammed'in evinin bulunduğu yerde Mescidi Nebevi denen yer bugünkü anlamda bir Cem Evi'dir.

Yani bugünkü Aleviliğin temelini oluşturan kurumlar İslamiyet’in başlangıcından itibarengünümüze kadar gelmiştir. Aleviliği yaşatmıştır. Bu açıdan baktığımız takdirde ben Aleviliği İslam



14

daire içinde görüyorum. ... Hz. Muhammet'ten sonra (622-632) 10 yıll ık süreçte İslam kendi içindeiki kampa bölünmüştür. Ali yanlılar ı ve diğer taraf yanl ılar ı. Yani tefeci, bezirgan, tüccar sınıfı üçhalifeyi ve Muaviye'yi tutmuştur. Hz. Muhammet, Hz. Ali yanl ılar ı daha çok göçebe toplumlar veköle sınıflar ından teşekkül eder. 656'da Abdullah İbni Sebe bir ihtilal sonucu Hz. Ali’yi iktidaragetirmiştir. ... Bundan sonra Alevilik bu kurumlarda yaşatılarak daha somut hale gelmiştir. Dahasonra Alevilik Horasan, Orta Asya'ya geçmiştir. Yani Sufilerle sufi okulunda yetişen Hz.

Muhammed'in kurduğu, Orta Asya'ya geçmiştir. Yani Küfe'den, İran ve Orta Asya Türklerinegeçmiştir. Ne zaman geçmiştir? 8. Yüzyıl itibariyle geçmiştir. 8. yy. itibariyle Sufilerin oradaAleviliğini nakletmeleri sonucu Alevi kavramını 9. yy. da görmekteyiz.

O günkü dönemde de Arabi olarak geçiyor terminolojide. Yani Fars kaynaklar ında Sovyetkaynaklar ında ve Arap kaynaklar ında, bugünkü Aleviliğin terminolojisi 8.-9. yüzyılda hayatiyetkazanmış. ... Bunlar daha sonra 11.yüzyıldan 13. yy. a kadar Anadolu'ya taşınmışlar. ... İlk Ocak Seyit Battal Gazi Ocağı var. Gene 8. yy 'da tezahür eden bir taraftan Orta Asya'da Türk soyluOcaklar tezahür etmeye başlayınca, daha 12 İmamlar hayatta o zaman (8. yy 'da) MuhammetMehdi'nin ölümünden sonra Orta Asya'da Hz. Ali'nin soyu Ocak geleneğini başlatıyorlar. Bir taraftan Anadolu’daki Seyit Battal Gazi çevresinde oluşan bugünkü Veli Baba Ocağı gibi

Isparta'da oluşan, Malatya'da Seyit Battal Gazi Ocağı, Mineyik Ocağı, Ağuçan Ocağı gibiocaklar başlıyor. Bugünkü Horasan ve Dersim coğrafyasındaki yörelerde, Türklerin gelmeleriylebirlikte, bu ocaklar çak ışıyor. Çak ışınca bu dönemde 11. yy sonlar ı 12. yy başlar ında, 12 taneOcak görüyoruz. Yani Dede Karg ın’ın Elbistan bölgesinde olduğu dönemde, Baba İlyas'ınAmasya'da olduğu dönemde 12 tane Ocak görüyoruz.

O belgelerin ana kaynaklar ı da Ümmül Kitap denen bir kitap var. Bu çok önemli. Şu anda SovyetBilimler Akademisinde. ... Bizim bugün Şeyh Safi Buyruğu İmam Cafer Buyruğu'nun anagövdelerini, ana kitabını oluşturuyor. ... 622'deki İslamiyet’in temel belgesi de Medine Vesikası'dır52 Maddelik Medine Vesikasının 23 maddesi Aleviliğin temel kurallar ını içerir. Bu Ümmül Kitap'tabunun geliştirilmiş şeklidir. ... Semahı mesela. Semah Anadolu'da falan girmiş değil. Hz.

Muhammed zaman ında Abuzer Gaffari sokuyor. Çok önemli bir kurum Semah.

Anadolu’nun dışında diğer İslam ülkelerinde semahı göremiyoruz... Çünkü egemen k ültür Arapkültürü. Arap milliyetçiliğinin Muaviye'yle Emeviler'le, birlikte egemen olması sonucu...

Türkçülük=Alevilik ya da Türk İslamcılık=Alevilik ya da Kürtçülük=Alevilik ya da Zaza İslamcılığı diyemeyiz.

Görüştüğüm dedelerin çoğu %90, Türk kökenli olduklar ını söylediler. ... Hacı Bektaş 1750'liyıllardan itibaren 40'a çıkmış, daha sonra Osmanl ı dönemine geldiğimiz zaman 1911'lere 120civar ında ocak var. Yani bu ocaklar ın mesela 300 dedeyle görüştüm. 1500 tane tekke var.

Bektaşi tekkeleri var. ... Dedelerin çoğu kökenini Horasan'a dayandır ıyor, Türklere dayandır ıyor. ..Şeyh Hasan soyu, Şeyh Hasan aşiretlerinin kurucular ı, yani hepsini kastetmiyorum. Şeyh Ahmet veŞeyh Hasan bunlar iki kardeş zaten. Bu soylar Türk soylusu.

Almanya ve Fransa’da çıkan dergileri inceledim. Tunceli kökenl ilerin çıkardığı. Şeyh HasanOcağını Kürt ve Zaza olarak telakki ediyor ki ben kabul etmiyorum. ... Çünkü belgeler, bunukabul etmiyor. Belgelerden konuşacağız. Yazılı belgelerden. Şeyh Hasan Ocağı, Seyit Rıza dahilTürk kökenlidir, kesinlikle.



15

Yani Zaza, Kürt, Ermeni tüm halklar Müslümanlaşmış.

Aşiretin ikili işlevi var. Kendisi aşiret reisi askeri lider olmuş. Kardeşini dini işlerin başına getirmiş.

Alevilikle Şiiliğin benzerl iği yoktur. Alevilik farklı kulvarda giden bir inanç bir öğretidir. Bir kültür,

inanç ve yaşama tarzıdır. Şiilik ise, bugünkü Sünniliğe benzeyen, Hanefilik, Hambelilik gibiİslamiyet’in bir başka versiyonudur. Yani üçüncü bir ara ak ımdır. Alevilikle benzer yanı yoktur.

Alevilikle Şiiliğin ortak yanı, İslamiyet içersinde Ali ve Ehlibeyt yanl ısı olmalar ıdır. ... Şiilik bir anlamda Farslar ın, Perslerin İslamı yorum tarzıdır. Alevilik de Anadolu’nun İslamı yorum tarzıdır.Türk yorum tarzıdır.

Bizde Tunceli denince oradaki herkesin Kürt olduğu ya da Zaza olduğu varsayımı var.

Dil konusu şöyle olmuş. Alevilik geldiğimiz zaman, Alevi terimi çok eski çünkü, 9. yy-8. yy. Alevil iğinAnadolu'da ideolojik yapısı, doktriner yapısı Kızılbaşlıktır. Yani Kızılbaşlık terimi bir devlet yönetme

erkine yönelik bir örgütlenme modeline tekabül eden ideolojik yapı Kızılbaşlıktır.

Teslim Dede, Diyap Ağa ve Mustafa Kemal ilişkisini sormak istiyorum. ... Teslim Dede 1920-21yıllar ında Malatya çar şısında Mehmet Bey Kızı lbaşlara küfrettiği için onu vuruyor. ... Şecerelerigötürüyor Atatürk'e inceliyor. Muhammet soyundan ve Şeyh Hasan Ocağı 'ndan olduğunugörüyor. Ve bundan dolayı özel bir kararnameyle hapisten çıkar ıyorlar. ... Diyap AğanınAtatürk'e verdiği belgeler, Seyit Rıza'dan veriliyor. EI Yazması, Kuran, Orta, Asya' dan gelenbelgeler vs. var. Bu belgeler Seyit Rıza'da o zamanlar. Seyit Rıza, yakalandığı zaman bu belgelero zaman orada bulunan komutana teslim ediyor. 1937 yıllar ında. ... Seyit Rıza yakalandığı zamanele geçirilen tüm eşya ve belgeler açıklansın. Neden açıklamıyorlar, bence şundan. Türkmensoyu olduğu için. Devlet Türk katliamına girdiği için. Seyit Rıza yakalandığı zaman, “Kürt olduğum

için değil beni Alevi olduğum için idam ediyorsunuz,” diyor. ... "Bi hatayık, evladı Kerbelayık"diyor. ... Yani idama gitti~i zaman, Alevi felsefesini savunduğu için gidiyor. ... Bence oradaki Kürtisyanı değil, bir Alevi direnişiydi.

Bizim yaşlılar, özellikle Zazaca ya da Kurmançca konuşan Alevi yaşlılar ı kendi etnik kimlikleriniifade ederlerken, Zazaca konuşmam ıza rağmen ya da Kurmançca konuşmamıza rağmen bizTürk ’üz dediklerinde onlara çoğu kesim gülüp geçiyordu. Biz de gençliğimizde öyledavranıyorduk. Asimile olmuşlar, ya da Kemalizm etkilemiş diyorduk. Halbuki durumun bununtam tersi olduğunu Kürt tarihini Türk tarihini inceleyince anlad ık.

Orta Asya’dan gelen Karakeçili aşireti üç coğrafi yöreye dağılmış ve üç farklı özellik kazanmış.

Halbuki kökü aynı, Orta Asya. Ve bunlar zaman zaman Söğüt'te bir araya gelip şölenler deyapıyorlar. Yani aynı aşiretin mensuplar ı bir k ısmı Kürtçe bilmiyor, Türkçe konuşuyor. Bir k ısmı Türkçe bilmiyor sadece Kürtçe konuşuyor.

Seyidan aşireti, Baluşağı, Keçeluşağı, Birman uşağı, Abbas uşağı. Bunlar tamamen Türk ’tür.



16

DDEERRSSİİMM TTAARRİİHHİİ AAllii KKaayyaa

Dersimliler, Daylam, Daylamlılar olarak anılan, Hazer denizinin güney batısıyla Tahran'ın kuzeyinedüşen bölgede yaşayan bir toplum olarak bilinmektedir. ... Goranlar ın yine Deylemliler olduğuda anlaşılmaktadır.

Dersim denince iki özellik ön plana çık ıyor: 1. Dersim’de oturanlar ın Zazaca konuşması, 2. Aleviolmalar ı. ... Bir de Dersim deyince Kürt Aleviler akla geliyor. ... Bazı kaynaklar Medlerin kuzeykomşusu olan Deylemliler'den söz ediyor. Onlar ın bugünkü Zaza’lar ın atalar ı olduğunu ifadeediyor. Ayr ıca Minorski de ... “Zaza bu insanlara ve konuştuklar ı dile, komşular ınca verilen bir addır. Onlar ı kendilerine Dimili derler.” Diyor. Bu yüzden Dersim’e Dimili derler. ... DeylemlerinKürtlerin arasına kar ışıp Kuzey Mezopotamya bölgesine yerleşen Zazalar'ın atalar ı olduğubelirtilmektedir. ... Taylor, Dimilice'den hareketle, Zaza’lar ın ayr ı bir halk olduğunu belirtmektedir

Deylemlilerin biraz önce de belirttiğim gibi 700-1200 yıllar ı arasında çeşitli sebeplerden dolayı Dersim'e gelip yerleştikleri, buranın yerli halk ıyla da kaynaşarak bugünkü Dersim halk ını

oluşturduklar ı bir gerçektir.

Dilden hareket ettiğimiz zaman, her dil bir halktır. ... Almanca ile Hollanda’ca arasında yak ınlık %70'lere varmaktadır.

M.Ö. 4000 yıllar ında k ısmen Dersim'e Sümerlerin egemen olduğu... İmparator Manuel 1052yıllar ında Bağın yöresine Barus komutasında ... 1055 de Barus'un yerine bu defa da Melisenegeçer. Bizans İmparatoru Theodoros Bağın yönetimini ve Ermeni prenslerini savunma göreviniMelisene'ye verir. ... 1226'da Anadolu Selçuklular ı Çemişkezek'i ele geçiriyorlar. 1228'deMengücükoğullar ı topraklardan edilir Selçuklular tarafından. Böylece Dersim yöresi Selçuklular ınegemenliğine girer. ... Yavuz Sultan Selim Çaldıran Seferine çıktığı sıralarda, özellikle Dersim

üzerinde büyük bask ılar kuruyor. Bu Çaldıran seferine gitmeden önce yediden yetmişe olan Alevkesiminin nüfusunu tespit ettirip daha sonra da bunlar ın önemli kesimini öldürdükten sonraÇaldıran Savaşına katılır.

1896 yılında özellikle Doğu Anadolu ile Güney Doğu Anadolu'da Mehmet Paşa'ya HamidiyeAlaylar ını oluşturma görevi veriliyor. ... Bu Hamidiye Alaylar ı içerisinde Dersim yöresindeki Aleviaşiretlerin olmaması Dersim Alevi aşiretlerinin tepkisine neden oluyor. ... 1893'lerde Dersim'eOsmanl ılar tarafından,. Nak şicilik de yayılmaya çalışı lmıştır.

23 Nisan 1920'de TBMM ilk Bileşik toplantısına Türkiye'nin değişik yerlerinden 330 milletvekili çağr ılırİlk toplantıya sadece 115 mil letvekili katılır. Bu 115 milletvekil inden 6'sı Dersim mi lletvekilidir.

O zamanda Dersim aşiretleri arasında sürekli çelişkiler var. Mesela Dersimliler Şeyh Sait İsyanınakatılmamışlardır. ... Hükümet Dersim aşiretlerini memnun edebilmek için 1926 tarihinde ValiCemal Bardakçı aracılığıyla Dersim aşiretlerini Ankara’ya çağır ıyor. Ve bu dönemde, Dersimaşiretleri Hükümete destek vermişler. ... Devlet Dersim'e ... üvey evlat muamelesi yapıyor.

Dersim'in vergi vermediği görülüyor. Bir başka sebep asker vermediği görülüyor. Oysa DersimlilerOsmanl ı-Rus savaşında 10500 milis vermişler.



17

Yani bu Cumhuriyet yönetimiyle Dersim arasındaki çelişkide esas olarak ekonomik sebepler olmasına rağmen tümü öyle değildir. Orada ağalarla halk arasında ya da ağalarla Cumhuriyetyönetimi arasında bir çelişki vardır. ... Her defasında Osmanl ı lar dönemi de dahil, Dersim'e kar şı ibret alma düşmanlık yapma, öç alma, ayr ı gayr ı davranma yerine, eğer gerçekten onlar ındiline, dinine, kültürüne, folkloruna saygı göstermiş olsalardı, gelenek göreneklerini doğal

kar şılasalardı, yöreye refah, sevgi, dostluk, ekonomik kalk ınmayı götürmüş olsalardı ve her defasında askeri çözümler yerine devlet ekonomik anlamda iyileştirme yapmış olsaydı demokrasiye bağlı, insan haklar ı bazında, çözüm aram ış olsalardı gerçekten Dersimlilerle Devletarasında büyük sorunlar meydana gelmezdi. Bunlar yaşanmazdı.

1937-38'de Dersim'in nüfusu yaklaşık 110 bin. ... 4000 civar ında insanımız 4000-7000 arasındakiinsanımızın ne yazık ki çok hunharca öldürüldüğü yazıyor. Bu olaydan sonra da 72 bin insanımızınsürgün edildiği batının çeşitli illerine sürgün edilip orada adeta eza ve cefa çektiği genebelgelerde yazılı.

KKOOÇÇGGİİRRİİ OOLLAAYYII

BBaak k ii ÖÖzz

Koçgiri bildiğiniz gibi bir aşiret. Ama bir aşiret değil, aşiretler federasyonu, konfederasyonu. ...Koçgiri Aşireti köken olarak Dersim aşiretler grubundandır. ... Vergi kayıtlar ında 1360'lı 70’liyıllardan itibaren Koçgiri bölgesi vergi kayıtlar ına geçmiş, vergi ödemiş. ... İzol Aşiretine dayanıyoŞeyh Hasan aşiretine dayanıyor. Böylece Dersimli aşiretler grubuna dayanıyor. Dersim bölgesiniaslında ta Asya'ya kadar götürmek gerekir. Köken olarak oralara kadar götürmek gerekir. BizKoçgiri'nin izlerine Asya da Orta Asya'da rastl ıyoruz. Karahanlı boylar ı içerisinde Koç kökenli, koçkelimesine dayanan boylar var. Ve boylar ın alt gruplar ı oymaklar var. Mesela Karahanlı grubuiçersinde Koçurgalılar boylar ı vardır. Hala da var bu Koçurganlar. ... Gelen bu boylar özell ikleDersim bölgesine yerleşiyor Dersim bir bak ıma birikim noktası. Dersim çeşitli bölgelere Erzincan'a,

Erzurum'a, Sivas bölgesine göç veriyor. ... Karahanlı boylar ı içerisinde Koçurganlar adını alıyorlarHala da bu boylar ın kalıntılar ı var. Bu boylar Türk kökenli.

Yani Koçgiri bölgesinin halk ı Kurmançca konuşuyor. Ama Kurmançca konuşmalar ı onlar ın bir Kürtboyu oluşunu kanıtlamaz. ... Ekrat taifesi Osmanl ı dilinde konar göçer, henüz konar göçerliğibırakmamış, Kürtleşmiş Türk boylar ının adıdır. Türkmen taifesi der, Kürt taifesi der. ... Ama Türk ikenKürtleşenlere ise Ekrat boylar ı, Ekrat taifesi der. ... Ya da Ekrat Türkmeni der.

Koçgiriler hayvancı bir toplum. ... Hayvancı toplumlar mutlaka boylar ına hayvan figürleridamgalar verdikleri gibi, boy adlar ı olarak da hayvan adlar ı alırlar. ... Akkoyunlular,Karakoyunlular gene öyle. Bugün Dersim'in hangi yöresine giderseniz gidiniz koç başlı mezar

heykellerine rastlarsınız. Koçgiri bölgesinde de koç başlı mezarlar oldukça hakimdir. Bu da onlar ınkökeninin nerelere kadar gittiğini, yani hangi etnik boya dayandığının, yani Türk kökenliolduklar ının bir kanıtıdır.

Koçgiri Olayı, ... 1920 Eylülü ile 1921 Haziranı arasında Ulusal Kurtuluş Kuvvetleriyle Koçgiri'dekiaşiret beyleri arasında geçen bir olay. ... Aleviler laik Cumhuriyet Mustafa Kemal'in mücadelesin(Kuvay-ı Milliye'nin) başından sonuna kadar yanında yer aldılar. Kurtuluş Savaşına iki toplumsalgüç kar şıydı. Bunlardan birisi şeriatçı padişah yanl ısı oluşumlardı. İkincisi de gene Uğur



18

Mumcu’nun şeriatçı Kürt ayaklanmalar ı diye ifade ettiği Kürt kökenli Şafii ayaklanmalardır.Burada 15-20 civar ında ayaklanmayı kastediyor çeşitli yazarlar. ... Alevilerin genel konumu isebunlar ın ikisinin dışında Atatürk'ün yanındaydı. Fakat bu kuralın istisnası olarak iki olayla kar şı kar şıya kalıyoruz. Birincisi Koçgiri olayı ikincisi de Dersim olayı.

Koç gölü zamanla değişerek dil kurallar ına göre Koçgörü, Koçgiri'ye dönüştü.

Koçgirililerin özell ikle bağlandıklar ı Alevi Ocağı Baba Mansur Ocağıdır.

Bir aşiret hareketi bu. Aşiret hareketi ama yönlendirme var işin içinde. Yönlendirme de Alevigüdüsüyle bir yönlendirme değil. Kürtlük güdüsüyle bir yönlendirme. ... İstanbul merkezli1918’lerde kurulan Kürt Teali Cemiyeti vardır. ... Kürt Teali Cemiyetinin amacı Osmanl ı Devletinebağlı, Osmanlı Devletinin içerisinde bir özerk Kürdistan kurmaktı. O dönemler Koçgiri aşiretininbaşındaki Mustafa Paşanın ... Erzincan'a çağır ılarak k ılıç kuşandır ılıp Paşalık veriliyor. ... Oğullar ı eğitim görüyorlar. ... Abdülhamit'in Kürt ağalar ının çocuklar ını alıp okutma ve daha sonra kendihizmetinde kullanma gibi bir politikası vardı.

Alişan ve Haydar Beyler de böyle bir eğitimden geçmiş ve sarayla bağı olan insanlar. ... Odönemde halk arasında Baytar Nuri adıyla geçen veteriner binbaşı Nuri Dersimi ... Onlar da KürtTeali Cemiyeti çerçevesinde ... Ve teorisini Baytar Nuri haz ırlıyor. Çünkü ne Alişan Bey'de ne deHaydar Bey’de olayın teorisi yok. O bölgede bir Kürt örgütlenmesi yapılıyor.

Ortaya güya Zülfikar koyma gibi. Zülfikar üzerine yemin etme gibi. Bunlar Alevilikte saygınlığı olanşeyler.

DDEERRSSİİMM OOLLAAYYII

Dersim, Osmanl ı'da bağımsız bir bölgeydi, bağımsız bir eyaletti, bugünkü tabirle söylersek.

Osmanl ı yönetimi dönme devşirmelerden oluşuyordu. Yani Türk olmayan daha çok Bulgar, Sırp,Hırvat, Ermeni, Yahudi v.s. kimlikli insanlar ın alınıp Osmanl ı edebine göre yetiştirilmesinden sonraOsmanl ı bürokrasisinde görev verilmesinden oluşuyordu. Bu nedenle Osmanlı yönetimindeki idaryapıya birçok tarihçi gibi ben de dönme devşirmelerden oluşan bir idari yapı olarak görüyorumBu yapıdan oluşan hilafetçi, saltanatçı, teokratik bir yönetimdi. Dini esaslara göre yönetiliyordu.Mülkiyet ilişkisi açısından bak ıldığında, Osmanlı’da tüm mülk Tanr ı adına padişahındı. Dersim’inde içinde yer aldığı Kürdistan denilen topraklarda, ağalar ve aşiret reisleri mülkün sahibiydi. Yandiğer yelerde mülk padişahlar ın, bu bölgede ise babadan oğula geçen aşiret ağalar ınındı. ...Dersim halk ı Osmanl ı'nın gözünde kafirdi, zındıktı. Dersim halk ıyla M. Kemal'i Osmanl ı kar şıtlığı,ulusal kurtuluş mücadelesi şartlar ında bir araya getirmişti.

Kurtuluş Savaşı sonrası Doğu bölgesinde ya da Kürtler arasında Dersim'i de o bölge içindesayarsak iki ak ım vardı: Esas ak ım, ana ak ım, milli hükümetle birlikte yani ulusal kurtuluş mücadelesinin yanında yer alan ak ımdı. İkincisi ise İngilizlerle ve Damat Ferit Hükümeti içindesonuçta bir Kürt Devleti'ni kurmayı amaçlayan ak ımdı. İstanbul’daki Kürt unsurlar ise kendi içindeİngiliz kar şıtı ve kesinlikle Türk yanlısı olanlar olarak ikiye ayr ılmıştı aydınlar.

Bu iki ak ımdan İngiliz işbirlikçisi olan zayıf ak ım esas olarak Kürdistan Teali Cemiyetindeörgütlenmişti. ... Önemli kadrolar ı genellikle köklü Kürt ailelerinden gelmekteydiler.



19

Kürdistan Teali Cemiyeti kendi içinde iki kanattan oluşmuş. Bunlardan biri Seyit Abdülkadir kanadKürt milli haklar ını Osmanl ı Devleti'nin bünyesinde sağlamak isteyen kanat. Bir de KamuranBedirhan önderliğindeki Teşkilat-ı İçtimaiye adını taşıyan bağımsız gruptu. Bu ise bağımsızKürdistan kurmayı amaçlıyordu. Ancak her iki grup da bizzat Kürt yazarlar ının da saptadıklar ı gibaşır ı İngiliz yanlısı idiler. ... Hatta Seyit Abdülkadir, Bedirhani Emin Ali, Bediüzzaman Said-i Nursi

Amerikan komiserlerine harita üzerinde Kürdistan sınırlar ını belirterek denizlere bir çık ış bulunmaszorunluluğunu bile anlatmışlardır.

Erzurum Kongresinde Kürt ileri gelenlerini ve Kürt halk ını milli mücadeleye kazanan MustafaKemal Paşanın, Sivas'a gelince daha sonra Koçgiri İsyanına liderlik yapacak olan Alişan Bey'lebuluştuğunu hatta ona milletvekill iği teklif ettiğini de biliyoruz. ... Mustafa Kemal Paşa'yla işbirliğiyapan Kürt mebuslar ının sayısı o sırada 70 civar ındadır.

Şimdi baktığımızda yaklaşık 400 yıldır bağımsız yaşamış, bir anlamda merkezi otoriteyi kabuletmemiş Dersim önderleri, merkezi otoriteyi kabul etmeye direniyorlardı. Dersim’i ağalar yönetiyordu. ... Dersim’e yol, okul , karakol, kaymakamlık, valilik gibi devletin bölgeye girmesini

gerektirecek kurumlar ın yerleşmesini istemiyordu Dersim feodalleri.

Dinleyici: Bu konuda özellikle Dersim konusunda size bir tek kaynak öneririm. Bu kaynak TürkiyeCumhuriyeti tarihinin çok önemli bir kaynağıdır. Ve çok önemli bir itirafıdır. Bu Sayın İhsan SabriÇağlayangil'in itirafıdır, anı lar ıdır. ... O anılarda anlatılan, Seyit Rıza'ya yönelik kanunsuzluk,hukuksuzluk, idamının nasıl yapıldığı bütünüyle anlatılmaktadır. Yani Seyit Rıza'nın sizin de öylesöylediğiniz gibi, ağalık yanı yok. Seyit Rıza tamamen kendine özgü bir din adamıdır. ...Çağlayangil ... Sık ıyönetim Komutanına der ki, siz bu iki kişiyi, savcı hakim görevden alın. Benimyanımda getirdiğim bu hukuk mezunu müfettişi biz atar ız. Aynen bu şekilde yapılır, bu adamatanır. Hukuk mezunu olmanın ötesinde hiçbir hukuki formasyonu olmayan bu kişi de SeyitRıza'nın idamına karar verir. Ve M. Kemal oraya gitmeden bir gün önce Seyit R ıza orada asılır.

Seyit Rıza'nın sizin söylediğiniz gibi dil dinamiklerle yak ından uzaktan ilgisi yoktur.

Seyit Rıza'nın kendisi Erzincan’da Vali ile görüşmeye giderken yakalanmış, oradan Elazığ’agetirilmiş ve yargılanma süreci sonunda üstelik yaşı küçültülerek, kendisinin yaşı 80’in üstündeolduğu için, yani idam edilme yaş sınır ını aştığı için, yaşı küçültülmüş, oğlunun ise yaşı büyültülerekasılm ıştır.

Dersim mil let meclisine 6 vekil göndermiş, ama kendisi millet meclisini tanımıyor, devleti tanımıyorBu durum ne kadar devam edebilirdi? ... Mustafa Kemal Dersim'deki bu duruma hiçbir bölgedeolmadığı kadar toleransl ı davranmıştır. ... Esas çelişkinin halk ile Cumhuriyet yönetimi arasındaolmadığını, esas çelişkinin mahalli otorite ile merkezi otorite arasında olduğunu, bölgedeki halk ın

son 60 yıldır gösterdiği, Cumhuriyet laiklik ve demokrasiden yana olan siyasi tavr ı göstermektedir

AALLEEVVİİLLEERR KKÜÜRRTT MMÜÜ TTÜÜRRKK MMÜÜ??

Türkler, İslamiyet'i doğuşundan yaklaşık 300 yıl sonra Türkistan’ı fethe gelen Arap ordular ı iletanışmışlardır. Bu fethe çok direnmişler, sonuçta da çok kan dökülmüştür. Kabul ettiklerinde iseİslam içindeki Emevi Müslümanlığını değil Ehlibeyt yandaşlığını seçmişlerdir.



20

Orta Asya'da, Yusuf Hemedani, Ahmet Yesevi, Lokman Parende ve Hacı Bektaş Veli, İslamiyet'iTürk sufiliği ile bütünleştirmişlerdir. İslamiyet’i Türkçe konuşturmuşlardır.

Kürtçe ya da Zazaca konuşan Alevilerin ortaya çıkması Kürtlerin veya Zaza’lar ın Aleviliğibenimsemesi sonucu olmamıştır. Bu olasılık din sosyolojisi açısından mümkün olmasına kar şınOsmanl ı tarihinin gelişim seyri açısından mümkün gözükmüyor. Kürtlerin Aleviliği benimsemesini

iddia etmek Osmanl ı tarihini bilmemektir. Çünkü Osmanlı, Fatih döneminde başlayan Yavuz veKanuni döneminde daha yoğunlaşan bir ölçüde Türkmen kar şıtıdır. Türkmenler de Alevi olmalarnedeniyle Alevi kar şıtıdır. Kürtler ise o yıllarda Osmanlı tarafından korunan, kollanan adetaOsmanl ı'nın vurucu gücüdür.

1516-1517 Çaldıran Savaşına dek Erzincan, Erzurum, Diyarbak ır valileri Erdebil Dergahı tarafındanatanırmış. Yani Türkmen Safevi Devleti bu bölgelerin valilerini atarmış. O yıllarda bugünkü Doğuve Güney Doğu Anadolu'ya Türkmen egemenmi ş. O bölgeyi Osmanl ı Kürtleştirmiş.

Doğan Avcıoğlu ne yazıyor: “Güneydoğu Anadolu, Safeviler ’in elinde kalsa idi, Türkçe oradarakipsiz bir dil olurdu. Bölge Türkleşirdi. Osmanlı'da bu ters oldu. Şah İsmail'in peşindeki Kızılbaş

Türkmen'e kar şı, Osmanl ı çoğu Sünni ve Şafi olan Kürt beylerini tutmuştur.”

Orta Anadolu'da yaşayan Türkmenler, Osmanlı zulmünden canlar ını kurtarmak için kuş uçmaz,kervan geçmez dağ başlar ına kaçmışlardır. Çünkü Osmanl ı'nın gözünde Türkmen potansiyelsuçlu idi. ... Ord. Prof. Dr. Ömer Lütfi Barkan nas ıl bir tespit yapmış: “Osmanl ı İmparatorluğundaçeşitli tarihlerde iskan amacı ile v.s sürgün edilen kitlenin çoğunu adi suçlular teşkil ediyordu.Kızılbaşlık da bu adi suçlar arasında sayılıp sürgün nedeni oluyor.”

Bu yıllarda Türkmen ve Alevi olmak sürgün ve “katli vacip” nedeni oluştururken Kürtler imtiyazlı toplumsal kesimi oluşturuyor. Kürtlerin böyle bir durumda Aleviliği benimsemeleri olası lık dışıdır.Bırakalım Kürtlerin Aleviliği benimsemesini, iktidar mezhebi olduğu halde daha ılımlı İslamı temsil

eden Hanefiliği bile Kürtler benimsememişlerdir. Kürt olup Hanefi olan azınlık kesim ise, KürtleşenTürkmenlerdir. ... Doğan Avcıoğlu'nun tespiti: "Osmanlı, Kürdistan adını verdiği bölgede devletintemel dayanağı olan tımar sistemini uygulamaz. Devletin yönetimini bölgede, yönetim babadanoğula geçtiği Kürt beylerine bırak ır. Bölgede bulunan Türkmenlerin önemli bir bölümü dilleriniunutur ve Kürt kabilelerine kar ışır.”... Avcıoğlu'nun tespit yaptığı yıllar 1500'lü yıllardır.

GGÖÖKKAALLPP,, ÖÖCCAALLAANN VVEE DDİİYYAARRBBAAKKIIRR’’IINN KKÜÜRRTTLLEEŞŞMMEESSİİ

Tarih kitaplar ı Diyarbak ır ’ın Eylül 1515'de Osmanlı İmparatorluğu'na katıldığını yazıyor. ... Ondanönce Diyarbak ır val isi Safevi Devleti tarafından atanırmış. Yani Diyarbak ır Türkmen SafeviDevletine idare olarak bağlı imiş. Erzincan valisi gibi, Diyarbak ır valisi de Erdebil’den atanırmış.

Çaldıran Savaşını Şah İsmail yani Türkmenler kaybettiği için Doğu Anadolu Kürtleşti. ... Çünkü İdrisBitlisi aracıl ığı ile Kürt Ağalar ı, aşiret reisleri ve Kürt şeyhleri Osmanl ı-Safevi Savaşında Osmanlı'nınyanında yer aldılar. Kar şılığında da Doğu Anadolu'nun tapusunu adeta aldılar.

Ziya Gökalp ... Diyarbak ırlılar ın konuştuğu Kürtçe'nin suni olduğunu söylüyor. Bu şivenin Türk Kürtçesi olduğu tespitini yapıyor. Diyarbak ırlılar ın Türk olduğuna ilişkin en önemli delil dildir diyor. .



21

Diyarbak ır'ın hakiki yerli halk ı Hanefi'dir. Kürtler ise Şafii’dir. Kürtlerden başka Şafii yoktur. Türklerinise çoğunluğu Hanefi’dir.

İşte Abdullah Öcalan’ın konu ile ilgili yazdıklar ı: “Benim meselem bir Kürtçülük icat etmek değildiBenim ana tarafım Türk. Benim anam Türk'ten çok, Türkmen’e benzer.” ... “Selçuklu tarihiniinceleyin Kürt ve Türk beylikleri iç içedir. Daha başka örnekler de verebilirim. Karakoyunlular,

Akkoyunlular, Artukoğullar ı Kürt coğrafyası içerisindedir ve çoğu Kürt onu kendi beyi sanır ve bazKürt beylikleri de Türkmen boylar ının beyidir. Bu kadar içiçelik vardır.” ... "Birçok Türk beyininMardin'de, Diyarbak ır'da Ahlat'da, Erzurum'da kurduğu beylikler var. Hepsinin içinde Kürt-Türk kar ışmıştır ve işin ilginç yanı, birçok Türk boyu Kürtleşmiştir. Örneğin Karakeçililer, bugünKaracadağ eteklerinde yaşıyorlar, hepsi de benden daha fazla Kürt ve hiç Türkçe bilmezler.Karakeçililer aslında bir Türkmen boyudur; buna benzer birçok boy var.”

DDİİLL,, DDİİNN,, EETTNNİİSSİİTTEE İİLLİİŞŞKKİİSSİİ YYAA DDAA DDİİLL,, DDİİNN,, MMİİLLLLİİYYEETT İİLLİİŞŞKKİİSSİİ

Hemen hemen hiçbir toplum ilk ortaya çıktığından günümüze dek aynı dili, aynı inancı hattaaynı etnik kimliği izlemiyor.

Tarihin tanıdığı ilk Türkler'in, bu adı taşımamakla beraber, Hunlar olduğu hemen hemen kesindir.

Yahudiler dışında Museviliği kabul eden tek farklı milliyet ise Hazar Türkleridir. Museviliği kabuleden Hazar Türkleri tarihsel süreç içinde Musevileşmekle kalmadılar Yahudileştiler. YaniYahudileşen bir Türkmen boyu söz konusudur.

Antropologlar; yaptıklar ı incelemelerde Ön Asya'da elde ettikleri buluntulardan, Sümer, Kut,Elam ve Hurri topluluklar ının Ural-Altay kavimlerinden özel likle atlı göçebe Türk unsurlar olabileceği kanaatine varmıştır. Eski Ön Asya Tarihi uzmanı F. Hemmel, Sümerleri tamamıyla Türkolarak kabul etmektedir. Orta Asya'dan 4500-5000 yıllar ında gelen Türkler'in Sümerleri

oluşturduğunu ileri sürer. Sümerce'deki 350 kelimenin Türkçe olduğunu savunur.

Sadece Doğu Anadolu’da 11. ve 16. yüzyı lda yerleşik Oğuz Türkmen beyliklerinin kurduğudevletler şunlardır:

1. Yukar ı Fırat’da Saltuklar (1072-1202)2. Aşağı Fırat’da Mengücekler (1080-1228)3. Bitlis’te Dilmaçoğullar ı (1084-1393)4. Van’da Sökmenliler (Atlahşahlar) (1110-1207)5. Diyarbak ır ’da Yınaloğullar ı (1098-1183)6. Harput’da Çubukoğullar ı (1085-1113)7. Doğu ve Güneydoğuda Artukoğullar ı (12.-14.yy)

8. Karakoyunlular (1365-1469)9. Akkoyunlular (1469-1508)

Doğu Anadolu'da kurulmuş Türk Devletlerine baktığımızda en geç tarih 1469-1508 ile AkkoyunluTürkleri'dir. 1500'erden sonra ise Doğu Anadolu Tarihi incelendiğinde Osmanl ı ile işbirliği ilebölgenin Kürtleştiği gözleniyor.



22

Bunlar ın bir k ısmı Türkçe’yi bile bilmezken bir k ısmı ise kendi ana dilini bile bilmezdi. Bir yandan dagizli bir dil ve gizli bir din taşıdıklar ı iddia edilir;

Prof.Orhan Türkdoğan ... “Devşirme sisteminde militarist kadro ile bürokrasi tamam ıyla Türk olmayan gruplara emanet ediliyor. Anadolu çocuklar ı ise çiftçi (reaya) durumundakalıyorlardı. ... Bizans İmparatorluğunda olmayan soylu sınıf yani "Fener Aristokrasisi" 18."yy. dan

itibaren Enderun nimetlerinden yararlanarak oluşmuştur ” diyor.

Prof. Dr. Bernard Lewis ... “Yunanistan'a gönderilen Karaman Rumlar ı din itibariyle HıristiyanRumlardı, yine de bunlar ın çoğu Rumca bilmiyordu. Dilleri -Grek yazısı ile yazdıklar ı- Türkçe idi. ..Yapı lan iş, bir Türk ve Rum mübadelesi değil, daha çok bir Rum Ortodoks ve Osmanl ı Müslümanmübadelesi idi. ... Bunun hiç bir şekilde vatana iade olmadığı, iki sürgüne gönderme -HıristiyanTürkler'in Yunanistan'a, Müslüman Yunanl ılar ın da Türkiye'ye- olduğu sonucuna bile varabilir.”

Aslında sosyal olarak Türkleşmişler. Bunlara; Türkleşmiş Arnavut, Türkleşmiş Makedon, Türkleşmiş Bulgar v.s. denebilir. Ama etnik olarak Türk değiller. Vatandaşlık bağı ile T.C. vatandaşı vekendileri Türk olabilirler. “Ne Mutlu Türküm Diyene” diyen herkese Türk denmesi gerektiği gibi...

Osmanl ı'nın Yemen'e iki büyük seferi var. Biri 16. yüzyı lda Portekizlilerin bölgeye geldiği dönemdeÖteki de 18. yüzyılın sonunda.

Osmanl ı'nın 1918'de çekilme karar ı almasının ardından, Yemen'den ayr ı lmayan Anadolukökenlilerin bugünkü devamı olanlar ın nüfusu 500 bini geçer.

Sibirya'dan Saha Türkleri'nden ve ABD'de K ızılderili Türkler'in Meluncan’lar ın katıldığı geniş bir yelpaze gözleniyor.

Sadece devlet başkanlar ının katıldığı 2000 yılındaki Türk Devletleri Sempozyumunda ise devlet

başkanlar ı düzeyinde bile ortak dil konusunda sorun yaşanınca bu kez de ortak dil İngilizceolmuştu.

"Türk Dünyası" toplantılar ına bir de Yeni Dünyadan, ABD’den gelip katılan Meluncanlar veKızılderililer var. Bunlar da her toplantıya katılmaya çalışıyorlar ve Türkçe bilmedikleri halde ısrarla"Biz Türk ’üz" diyorlar. Peki bunlara ne diyeceğiz? Bunlar ın ille de Türk ’üz demelerinin sebebi deKemalistler tarafından asimile edilmeleri midir?

Türkler'in ilk uygarlıklar ının M.Ö. 8.-10. yy. a dek ulaştığını kaynaklar yazıyor. ... Türkler'in sadeceinandığı dinler ve Türkler'in konuştuğu diller üstüne yapılm ış araştırmalar yazılm ış kitaplar var. Budurum bile olayın ciddiyetini ortaya koyuyor. Türkler tarihleri boyunca bir dizi din ve dil olduğu

gibi bir dizi de Alfabe değiştirmişlerdir.

Türkiye'de Türkler ve Kürtler dışında sayısal olarak bir önemli grup da Çerkes'lerdir. Çerkesler;Osmanl ı-Rus savaşlar ı sonucu 1860'lardan sonra Anadolu ile tanıştılar. Osmanl ı'yı tutan Çerkeslersavaşta Osmanl ı yenilince Anayurtlar ı Kafkasya'dan göç ettiler. Bir k ısmı Ürdün'e, bir k ısmı Balkanlar'a giderken önemli bir nüfus da Anadolu'ya geliyor. Hatta bugün Türkiye'de bulunanÇerkes nüfusun ana yurtlar ı Kafkasya'dan 3 kat fazla olduğu ifade ediliyor.



23

Üstelik Çerkes denilince bir etnik grup diye ifade edilmesi de tam doğru ifade olmuyor. Çünküaslında Çerkes diye bir etnik grup yok. Çerkesce diye bir dil de yok. Türkiye'deki Kafkasgruplardan "Adıgeler"e Çerkes deniyor. Bunlar ise; Abhazlar, Osetler, Şapsığlar, Kabarteyler,Balkarlar, Çeçenler v .s. 20 civar ında olan toplumsal grup var. Sosyolojik olarak "kabile"denebilecek toplumsal yapılanmalar. Dil açısından da bir birlik yok. ... Bunlar ın hiç biri Çerkescedeğil, dolayısıyla Çerkesce diye bir dil yok. Ama aynı zamanda hepsine de tek tek veya topluca

Çerkesce deniyor. Çerkeslik bir üst kimlik, diğerleri alt kimlik denebilir.

Zazalar kendilerini Kürt olarak kabul etmiyorlar. Zazalar kendilerini ayr ı bir etnik yapı olarak kabuediyorlar. “Biz ne Kürt’üz, ne de Türk ’üz biz ayr ı bir etnik yapıyız. Biz Zaza’yız” diyorlar.

Yahudiler... İspanya'dan Osmanlı'ya gelenler Safaratça konuşurlar.

Kürtlerin nasıl ki bazı istisnalar dışında tümü inanç olarak İslamiyet'in Şafii mezhebine mensupsalarYahudiler de bazı istisnalar dışında tümü Musevi’dir.

Bazı Ermeniler bu olaya dahil olmamak için Kürtler ve Aleviler arasına gizlenmişler ve süreç içinde

ise bir k ısmı Kürtleşmiş veya Alevileşmiştir.

Türkiye'de yaşayan Ermenilerin çoğu anadilini unutmuştur. Lozan’da elde ettikleri temel haklarakar şın Türkler'le ve Kürtlerle içli-dışlı yaşamlar ı onlar ın bir k ısmını Kürtleştirirken bir k ısmını daTürkleştirmiştir.

Süryanilik dinsel bir ayır ım. Doğu Hıristiyanlığı denilen bir Hıristiyan ekolü. Hıristiyanlık içindekendilerine özgü farklı yorumlar ı var.

Süryanilerin ana dillerinin Süryanice veya Suritçe olduğu biliniyor. ... Süryaniler; Mardin'deSüryanice konuşuyor. Diyarbak ır'da Kürtçe, Irak ve Suriye'de Arapça konuşuyor, İstanbul’da

Türkçe.

Kendilerine son y ıllarda Asuriler de diyen Nesturiler'de dil, din, etnisite ilişkileri nasıl yapılanm ış?Anavatanlar ı Suriye. ... İbadet dilleri Süryanice, kendileri etnik olarak Asur. ... Kendilerine Nesturi,kendilerine sosyolojik olarak yak ın akraba olan diğer bir Asuri topluma da Keldani diyorlar.Keldaniler'in ibadet dilleri olan Süryanice dışında bir de ana dillerinden bahsediliyor. Onun ad ı Suritçe'dir.

Kürtçe ya da Zazaca konuşan yaşlı Aleviler ısrarla ama ısrarla kendilerinin Türk olduğunuvurgularken son yıllarda siyasi – ideolojik olarak Kürt siyasi hareketinin etkisinde kalan gençler iseKürt olduğunu söylüyor.

İşin ilginç yanı; Alevi Türkmen'in Kürtleşmesine Abdullah Öcalan dahil ,Şafii Kürtler yani etnik Kürtler bu saptamalara soğukkanlı bakarken hatta doğrularken her nedense Alevi kökenli vekendisini Kürt kabul eden baz ı "aydınlar" ve gençler olağan dışı k ır ıcı davranıyorlar. Hattasaldırgan tavırlar alıyorlar.

Asimilasyon aynı zamanda toplumsal dönmelik olayıdır. Dönmelerin ise genel olarak asıllar ındandaha saldırgan olduklar ı tarihte örnekleri çok bilinen bir olaydır.



Bir Anadolu hayranı Sabahattin, Eyüboğlu’nun “Mavi ve Kara” da yazdıklar ını sizlerle paylaşarakbitirmek istiyorum: “Halk ımızın tarihi Anadolu'nun tarihidir. Paganm ışız, bir zaman sonra Hıristiyanolmuşuz, sonra Müslüman. Tapınaklar ı kuran da bu halkmış, kiliseleri de, camileri de ... Bembeyaztiyatrolar ı dolduran da bizmişiz, karanl ık kervan saraylar ı da. Kah bozk ıra çıkmışız, kah mavidenize. Sayısız devletler, medeniyetler bizim sırtımızdan yükselmiş. Yetmiş iki dili konuşmuşuz,

Türkçe’de karar k ılmadan önce.”

Documents

_AlevilerinEtnikKimligi