44
;DkfbsLo j[mlif jif{ %^ r}t @)&%–j}zfv @)&^ c° % ;Nnfxsf/ d08n cWoIf M 8f= o'jsWjh lh= ;L= ;lrj, s[lif tyf kz'kG5L ljsf; dGqfno ;b:o ;"o{ k|;fb kf}8]n dxflgb{]zs, s[lif ljefu ;b:o 8f= ljdn s'df/ lgd{n dxflgb{]zs, kz' ;]jf ljefu ;b:o ;lGhj s0f{ dxflgb{]zs, vfB k|ljlw tyf u'0f lgoGq0f ljefu ;b:o 8f= 6]s axfb'/ u'?ª sfo{sf/L lgb{]zs, g]kfn s[lif cg';Gwfg kl/ifb\ k|wfg ;Dkfbs lg? bfxfn kf08] k|d'v, s[lif ;"rgf tyf k|lzIf0f s]Gb| jl/i7 ;Dkfbs r]tgfy clwsf/L k|sfzg zfvf k|d'v, s[lif ;"rgf tyf k|lzIf0f s]Gb| ;Dkfbs d08nM 8f= >L /fd l3ld/] O{Zj/L k|;fb kf08] O{Zj/L k|;fb g]pkfg] 8f= ;"o{ kf}8]n 8f= /fh' l3ld/] sDKo'6/ ;'/h nfdf kmf]6f] b]j/fh uf}nL n'lgef ah|frfo{ uLtf af]u6L ljt/0f ;'/h nfdf zDe' yfkf ;g\ !(%) df ls6 lj1x?n] ls/fx?sf] ljiffbL ;xg;Sg] Ifdtfsf] ljsf; ePsf] kQf nufP . ;g\ !(^) df Rachel Carson sf] lstfadf Silent Spring alerted the public to problems with pesticides k|sfzgdf cfof] . tt\ kZrft\ Dr. Tom Fuchs, coordinator of the Texas IPM program n] ljiffbLsf] k|of]un] x'g] Ifltsf] lg/fs/0f ug{] Pp6} pkfo Plss[t zq' lhj Joj:yfkg -/x]sf] 7x/ lgsfn] . k]?sf] skf; v]tL ug{] s[ifsx?jf6 integrated pest management (IPM) k4ltsf] ljsf; ePsf] kfO{G5 . ;g\ !((& df lrtjgdf v}/f] yf]Kn] ls/fsf] cfqmd0fjf6 ePsf] wfg afnLsf] Iflt kZrft\ g]kfndf (IPM) k4ltsf] z'?jft ePsf] b]lvG5 . gj{} ;/sf/sf] ;xof]udf ;g\ !((* b]lv @)!$ ;Dd g]kfnsf ljleGg lhNnfx?df (IPM) kf7zfnfx? ;~rfngdf cfP . Psnfv eGbf jl9 s[ifsx? / @&)) ;xhstf{x? tflnd k|fKt ul/ lblIft ;d]t e} ;s]sf 5g\ . c? s[ifsn] eGbf (IPM) df efu lnPsf s[ifsx?n] #^ k|ltzt sd ljiffbL k|of]u ug{'sf ;fy} pTkfbg / pTkfbsTjdf ;d]t j[l4 u/]sf] b]lvG5 . g]kfn ;/sf/ tfTsflng s[lif ljsf; dGqfno dfkm{t ljleGg lhNnf s[lif ljsf; sfof{nox? tyf :yflgo lgsfox?n] (IPM) sfo{qmdnfO{ ljz]if k|fyldstfsf ;fy ;~rfng u/]sf lyP / s[ifs:t/df ;sf/fTds k|efj k/]sf] 5 . xfn cfP/ s[ifsx?sf] dfusf sf/0f :yfgLo lgsfox?n] klg o; sfo{qmdnfO{ ckgTj lnO{ ljz]if ?kn] ;~rfngdf NofPsf] 5 . ljiffbLsf] Go"gtd k|of]ujf6 pTkfbg ePsf s[lif pkhx?sf] jhf/df Jofks dfu j9\bf] 5 . o; c+sdf t/sf/L tyf kmnkm"ndf PsLs[t zq'hLj Joj:yfkg -cfO{=kL=Pd=_ nufot ljljw ljifoj:t'x? ;d]l6Psf n]v /rgfx? ;dfj]; ePsf 5g . o; j'n]l6gdf ;d]l6Psf k|ljlwx?sf] e/k'/ pkof]u w]/} k|fljlwsx? tyf s[ifsx?n] cg';/0f ug{ ;s'g eGg] s]Gb|n] ck]Iff /fv]sf] 5 . o; c+sdf k|sflzt n]v /rgfx? ;DalGwt ljifodf nfdf] cg'ej xfl;n u/]sf lj1x?af6 ;+sng ul/Psf] 5 . ;+slnt n]vx?n] s[ifs / s[lif If]qdf sfd ug]{ ;a}nfO{ pkof]uL x'g] ck]Iff ul/Psf] 5 . n]v /rgf pknAw u/fO{ ;xof]u ug'{x'g] ;Dk"0f{ dxfg'efjx? k|lt xflb{s cfef/ k|s6 ub}{ cfufdL lbgx?df yk kl/:s[t / pkof]uL agfpgsf nflu lg/Gt/ /rgfTds ;xof]usf] ck]Iff ub{5f}+ .

Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

  • Upload
    others

  • View
    17

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

;DkfbsLo

j[mlifjif{ %^ r}t @)&%–j}zfv @)&^ c° %

;Nnfxsf/ d08ncWoIf M 8f= o'jsWjh lh= ;L=

;lrj, s[lif tyf kz'kG5L ljsf; dGqfno

;b:o ;"o{ k|;fb kf}8]ndxflgb{]zs, s[lif ljefu

;b:o 8f= ljdn s'df/ lgd{ndxflgb{]zs, kz' ;]jf ljefu

;b:o ;lGhj s0f{ dxflgb{]zs, vfB k|ljlw tyf u'0f lgoGq0f ljefu

;b:o 8f= 6]s axfb'/ u'?ªsfo{sf/L lgb{]zs, g]kfn s[lif cg';Gwfg kl/ifb\

k|wfg ;Dkfbslg? bfxfn kf08]

k|d'v, s[lif ;"rgf tyf k|lzIf0f s]Gb|

jl/i7 ;Dkfbsr]tgfy clwsf/L

k|sfzg zfvf k|d'v, s[lif ;"rgf tyf k|lzIf0f s]Gb|

;Dkfbs d08nM8f= >L /fd l3ld/]O{Zj/L k|;fb kf08]O{Zj/L k|;fb g]pkfg]

8f= ;"o{ kf}8]n8f= /fh' l3ld/]

sDKo'6/;'/h nfdf

kmf]6f]b]j/fh uf}nL

n'lgef ah|frfo{uLtf af]u6L

ljt/0f;'/h nfdfzDe' yfkf

;g\ !(%) df ls6 lj1x?n] ls/fx?sf] ljiffbL ;xg;Sg] Ifdtfsf] ljsf; ePsf] kQf nufP . ;g\ !(^) df Rachel Carson sf] lstfadf Silent Spring alerted the public to problems with pesticides k|sfzgdf cfof] . tt\ kZrft\ Dr. Tom Fuchs, coordinator of the Texas IPM program n] ljiffbLsf] k|of]un] x'g] Ifltsf] lg/fs/0f ug{] Pp6} pkfo Plss[t zq' lhj Joj:yfkg -/x]sf] 7x/ lgsfn] . k]?sf] skf; v]tL ug{] s[ifsx?jf6 integrated pest management (IPM) k4ltsf] ljsf; ePsf] kfO{G5 . ;g\ !((& df lrtjgdf v}/f] yf]Kn] ls/fsf]] cfqmd0fjf6 ePsf] wfg afnLsf] Iflt kZrft\ g]kfndf (IPM) k4ltsf] z'?jft ePsf] b]lvG5 . gj{} ;/sf/sf] ;xof]udf ;g\ !((* b]lv @)!$ ;Dd g]kfnsf ljleGg lhNnfx?df (IPM) kf7zfnfx? ;~rfngdf cfP . Psnfv eGbf jl9 s[ifsx? / @&)) ;xhstf{x? tflnd k|fKt ul/ lblIft ;d]t e} ;s]sf 5g\ . c? s[ifsn] eGbf (IPM) df efu lnPsf s[ifsx?n] #^ k|ltzt sd ljiffbL k|of]u ug{'sf ;fy} pTkfbg / pTkfbsTjdf ;d]t j[l4 u/]sf] b]lvG5 . g]kfn ;/sf/ tfTsflng s[lif ljsf; dGqfno dfkm{t ljleGg lhNnf s[lif ljsf; sfof{nox? tyf :yflgo lgsfox?n] (IPM) sfo{qmdnfO{ ljz]if k|fyldstfsf ;fy ;~rfng u/]sf lyP / s[ifs:t/df ;sf/fTds k|efj k/]sf] 5 . xfn cfP/ s[ifsx?sf] dfusf sf/0f :yfgLo lgsfox?n] klg o; sfo{qmdnfO{ ckgTj lnO{ ljz]if ?kn] ;~rfngdf NofPsf] 5 . ljiffbLsf] Go"gtd k|of]ujf6 pTkfbg ePsf s[lif pkhx?sf] jhf/df Jofks dfu j9\bf] 5 . o; c+sdf t/sf/L tyf kmnkm"ndf PsLs[t zq'hLj Joj:yfkg -cfO{=kL=Pd=_ nufot ljljw ljifoj:t'x? ;d]l6Psf n]v /rgfx? ;dfj]; ePsf 5g .o; j'n]l6gdf ;d]l6Psf k|ljlwx?sf] e/k'/ pkof]u w]/} k|fljlwsx? tyf s[ifsx?n] cg';/0f ug{ ;s'g eGg] s]Gb|n] ck]Iff /fv]sf] 5 . o; c+sdf k|sflzt n]v /rgfx? ;DalGwt ljifodf nfdf] cg'ej xfl;n u/]sf lj1x?af6 ;+sng ul/Psf] 5 . ;+slnt n]vx?n] s[ifs / s[lif If]qdf sfd ug]{ ;a}nfO{ pkof]uL x'g] ck]Iff ul/Psf] 5 . n]v /rgf pknAw u/fO{ ;xof]u ug'{x'g] ;Dk"0f{ dxfg'efjx? k|lt xflb{s cfef/ k|s6 ub}{ cfufdL lbgx?df yk kl/:s[t / pkof]uL agfpgsf nflu lg/Gt/ /rgfTds ;xof]usf] ck]Iff ub{5f}+ .

Page 2: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

n]vx¿ k7fp“bf Wofg lbg' kg]{ s'/fx¿

!= o; klqsfdf hf] sf]xLn] k7fPsf] g]kfnL efiffdf n]lvPsf] s[lif k|ljlwdf cfwfl/t ;fy} s[lif ljsf;df 6]jf k'Ug] k|fljlws, ;fdflhs, cfly{s kIfsf] ljZn]if0ffTds /rgfnfO{ plrt :yfg lbO{g] 5 .

@= n]vx¿ k7fpFbf lk|lt kmG6 -!^ kf]OG6_df 6fOk ul/Psf] / rf/}lt/ !÷! O{Gr 5f]8]/ @))) b]lv @%)) zAbdf n]lvPsf] x'g'kg]{5 / ;f] n]vnfO{ s[lif ;"rgf tyf k|lzIf0f s]Gb|sf] O{d]n [email protected] df k7fpg jf cfkm} cfP/ klg s]Gb|sf] ;DalGwt zfvfdf a'emfpg ;lsg]5 . x:t lnlvt n]vx¿ lnO{g] 5}g .

#= pkof]uL cg'bLt n]vnfO{ klg :yfg lbO{g]5, t/ d'n n]vssf] gfd / lstfasf] gfd klg pNn]v ePsf] x'g'kb{5 . cfwf/ lnO{Psf] n]v eP ;f] klqsf jf lstfasf] gfd ;fef/ ug'{ kb{5 t/ cGoq k|sflzt n]v x'jx' k|sflzt ul/g] 5}g .

$= n]vnfO{ pko'Qm kmf]6f] k7fPdf To;nfO{ ;d]t ;dfj]z u/L n]vx¿ k|sflzt ul/g]5 .%= n]vssf] gfd, kb, cfkm" sfo{/t sfof{no / 7]ufgf :ki6;Fu pNn]v x'g'kb{5 . pQm ljj/0fx¿

k"0f{ gePdf n]v 5flkg] 5}g .^= n]vsn] n]v k|sflzt eP jfkt kfpg] kfl/>lds n]v k|sflzt ePsf] ;f]xL cfly{s jif{

leqdf lnO{ ;Sg' kb{5 .&= o; klqsfdf k|sflzt n]vx¿sf] cfFlzs jf k"0f{ efu hf] sf]xLn] klg k|sfzg ug{ kfpg]5,

t/ klqsfnfO{ ;Gbe{ ;fdfu|Lsf] ¿kdf lglb{i6 ug{' kg]{5 .*= k7fO{Psf n]vx¿ 5fKg], g5fKg] jf s]xL kl/dfh{g u/L 5fKg] ;Dk"0f{ clwsf/ ;Dkfbs

d08ndf lglxt /xg]5 / dfly pNn]lvt dfkb08 k"/f gePsf] n]v 5fKg ;Dkfbs d08n afWo x'g] 5}g . ck|sflzt n]v lkmtf{ lbg ;Dkfbs d08n afWo x'g] 5}g .

n]vx¿sf] k|sf/ / kfl/>lds!= df}lns cWoog / cg';Gwfgsf] glthf / vf]hsf] cfwf/df s[lif ljsf;sf] ljleGg kIfdf

;xof]u k'¥ofpg] n]v ?=$)))@= ;Gbe{sf] cfwf/df tof/ kfl/Psf] n]v ?=#%))#= cg'ej Pj+ ;kmntfsf] cfwf/df tof/ kfl/Psf] n]v ?=#)))$= h]=l6=P= / a"9L cfdf ?=@)))%= sljtf, s] tkfO{nfO{ yfxf 5 < s[lif ultljlw / cGo 5f]6f n]vx¿ ?=!)))^= k'l:tsf ?=$%))

o; klqsfdf k|sflzt n]v, /rgf cflbsf] ljifo tyf ljrf/x¿ n]vssf] lghL x'g] ePsf]n] o;df ;Dkfbs d08n tyf s[lif ;"rgf tyf k|lzIf0f s]Gb| hjfkmb]xL x'g] 5}g .

Page 3: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

ljifo;"rL

qm=;+= lzif{s n]vs k]h

! t/sf/L tyf kmnkm"ndf PsLs[t zq'hLj Joj:yfkg -cfO{=kL=Pd=_

8f= o'jsWjh lh=;L= !

@ g]kfndf Ps–:jf:Yo /0fgLltsf] ;Gbe{ / cfjZostf 8f= ls;g nfn e§ *

# a8{ ˆNo' (Highly Pathogenic Avian Infl uenza,Bird fl u)

8f= s?0ff zdf{ !@

$ g]kfndf qmk l;d'n];g df]8]nsf] k|of]u / pkof]lutf 8f= nfnk|;fb cdufO{+ !&

% j0f{z+s/ uf]ne]8f ->[hgf_ sf] aLp pTkfbg k|ljlw 8f= ;'/]Gb| nfn >]i7 @)

^ :jR5 df;' af/] hfgsf/L n6gf/fo0f zfx @#

& df}/Lsf] 5fp/fdf nfUg] /fu]sf] klxrfg / ltgsf] Joj:yfkg

dfgaxfb'/ IfqL @^

* hnjfo' d}qL s[lif od k|;fb kf}8]n @(

( pBdlzntfsf] ;kmntf b]jL axfb'/ kf}8]n #%

!) t/sf/Lsf] j]gf{sf] km]b s'lxg] /f]usf] sf/0f / Joj:yfkg

b]j/fh uf}nL #*

Page 4: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m
Page 5: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

1

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

t/sf/L tyf kmnkm"ndf PsLs[t zq'hLj Joj:yfkg -cfO{=kL=Pd=_

* ;lrj, s[lif tyf kz'kG5L ljsf; dGqfno .

8f= o''jsWjh lh=;L=*

Oltxf;

afnL lj?jfdf nfUg] zq" hLjx?sf] Jo:yfkgsf] ;Gb{edf

s"/f ubf{ klxn]sf] cj:yf / clxn]sf] cj:yfdf ljleGg

kl/jt{gx? cfPsf %g\ . z"?df hg;+Vofsf] rfk gx"bf,

k|ljlwx?sf] klg ljsf; gePsf] sf/)fn] afnL ;+/If)f

vf;} ;d:ofsf] ?kdf v*f ePsf] lyPg . :yfgLo

:t/df k|fKt !fg >f]t / ;fwgsf] k|of]uaf^ afnL

;+/If)f sfo{ x"b} cfPsf] lyof] . la:tf/} hg;+Vofsf] rfk

a(\b} uof] . pTkfbg ug"{ kg]{ cfjZostfn], dnvfb,

l;+rfO{, aLp, ljiffbL cflb k|ljlwsf] ljsf;sf ;fy

;#g ?kdf v]tL ug]{ k|)ffnLsf] ljsf; eof] . h;df

afnL ;+/If)fsf] nflu k"/fgf k/Dk/fut k|)ffnL Tofu

u/L gof¤ ljiffbLsf] k|of]udf Wofg lbg yflnof] . s[lif

ljsf;sf] d'n Wo]o eg]sf] k|lt OsfO{ hldgdf a(LeGbf

a(L pTkfbg ug"{ g} xf] .

o; cj:yfdf kl% clgolGqt ?kdf ljiffbLsf] k|of]uaf^

b"ifkl/)ffdx? Jofks ?kdf b]lvg yfn] . o;df k|d"v

?kdf ljiffbLnfO{ k^s k^s k|of]u ul//xg" kg]{, nIo

u/]sf] sL/f afx]ssf k|f)fLx?df c;/, ljiffbLsf] cjz]if

lj?jf, df^f], dfgj zl// tyf jftfj/)fdf /xg] /

ls/fx?df ljiffbL krfpg] Ifdtfsf] ljsf; cflb

k|d"v ;d:ofsf ?kdf b]lvg cfP . oL ;d:ofx?af^

pTkfbgdf x|f; cfpg yfNof] . zq"hLjsf] lgoGq)fdf

;d:ofx? b]lvg yfn] . h;n] ljiffbLsf] a(L dfqfdf

k|of]u x"g yfn], jftfj/)f tyf hg:jf:ydf k|lts"n

c;/ / v]tLsf] nfutdf j[l$ x"g yfNof] .

o;} ;dodf cd]l/sfdf ;g\ 1962 df /f;]n Pn=sf;{g

(Rachel L. Carson) gfds dlxnfn] Silent Spring gfds k":ts k|sflzt ul/g\ h;df hLjgfzs kbfy{

-ljiffbL_ n] dflg;, hgfj/, r/f r"?éL Pj+ k'/f

jftfj/)fdf k"¥ofPsf] b"ifk|efjsf] eT;{gf ul/Psf] % .

o; k":tsn] vf; u/L klZrdL d"n"ssf o:tf ljiffbL

k|lt gsf/fTds efjgf pTkGg u/fof] . ljleGg j}!flgs

;d"bfodf klg o;/L cGwfw"Gw ljiffbLsf] k|of]u plrt

/x]g % eGg] r]tgf hufof] . ca pgLx? afnL ;+/If)fsf]

k|ljlwdf kl/jt{g Nofpg"kg]{ ljrf/df nfu] . h] hlt

gx"g" eof] of] ;asf] lhDd]jf/ ljiffbLx? xf]O{gg\ logsf]

plrt lsl;dn] k|of]u ug{ g;Sg" dflg;sf] sdhf]/L xf]

eGg] wf/)ff kxNofof] .

dflg;sf nflu ljgf;sf/L k|f)fLx?df x"g] xfgL

gf]S;fgLx? w/} %g\ ctM logsf ;dfwfgsf nflu k|To]s

;d:of d'ns k|f)fLx?sf] Olt j[tfGt hfGg" lgtfGt

cfjZos % . o;kl% k|To]s ;dfhsf] dfGotf adf]lhd

cfly{s Pj+ jftfj/)fLo kIfnfO{ Wofgdf /flv ltgsf

/f]syfdsf pkfox? kQf nufpg" jf k"gM lgdf)f{ ug"{

kb{% . o; ljrf/df ;xdt eO{ klZrdL d"n"sx?df

afnL ;+/If)fsf] If]qdf cg";Gwfg Pj+ k|;f/sf sfd x"g

yfn] . h;sf] kmn:j?k ljleGg k|ljlwx?sf] ljsf;

eO{ ljiffbLsf] k|of]usf] ?k Jofks ?kdf # ]̂/ uof] .

o:tf sfdx? k|To]s xfgLsf/s k|f)fLx?sf cfwf/e't

h}ljs cWoogx? :yfgLo :t/df ugf{n] dfq ;Dej

x"g uof] . o; lsl;dsf] k|ljlwnfO{ ljgfzsf/L k|f)fLsf]

Plss[t Joj:yfkg (Integrated Pest Management) eGg] gfds/)f ul/of] . clxn] cfP/ o;nfO{ ljZje/ g}

k|of]u ug{ yflnof] .

g]kfndf 2046 ;fn otf afnL kof{j/)f k|)ffnLdf

x:tIf]k u/L afnL gfnLnfO{ zq" hLjx?sf] cfqmd)faf^

hf]ufpg] gLlt lnO{of] . t/ ljleGg sL/fx?sf] crfgs

x"g uPsf] Iflt nfO{ dgg u/L 2054 b]vL Pkm= P=

cf]= sf] ;xof]udf afnL kof{j/)fLo k|)ffnLdf x:tIf]k

gul/sg klg zq"hLjx?sf] ;kmntf k'j{s Joj:yfkg

ug{ cjwf/)ffsf] ljsf; eO{ IPM / s[ifs kf&zfnfsf]

ljsf; ePsf] % .

Page 6: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

2

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

kl/efiff

PsLs[t zq'hLj Joj:yfkg eg]sf] afnL ;+/If0fsf] Tof] kIf xf] h; cGtu{t kof{j/0fnfO{{ gvNanfO{{ cfly{s gf]S;fg :t/nfO{{ ga9fO{ afnLx?nfO{{ gf]S;fg k'¥ofpg] xflgsf/s /f]u, sL/f, emf/kft, r/f, d';f cflbsf] plrt 9+un] Plss[t tl/sfaf6 Joj:yfkg ul/G5 . o;n] jftfj/0fnfO{{ oyf]lrt Wofg lb+b} :yfgLo k|fs[lts >f]tsf] kl/rfng u/L s[ifssf] k/Dk/fut 1fgsf] ;d'lrt k|of]u u/]/ lbuf] s[lif ljsf;df ;3fp k'¥ofpF5 .

afnLgfnLsf zq'x?sf] cfly{s ?kn] Gofof]lrt tyf kof{j/0fLo ?kn] lbuf] x'g] ljlwx?sf] 5gf}6 u/L Joj:yfkg ug]{ tl/sfnfO{ PsLs[t zq'hLlj Joj:yfkg -cfO{=kL=Pd=_ elgG5 . of] cfkm}df afnL ;+/If0f ug]{ Pp6f ljlw geP/ afnL ;+/If0f ug]{ x/]s / pko'Qm tl/sfx?sf] ;+ufnf] xf] .

Pkm=P=cf] sf] ;g\ 1962 df lbPsf] kl/efiff cg";f/

ljgfzsf/L k|f)fLx?sf] Joj:yfkg eGgfn] dflg;n]

ltgsf] ;+VofnfO{ cfkmgf] cg"s'ntf adf]lhd lgoGq)fdf

/fVg k|of]udf NofO{g] ;a} k|sf/sf k|ljlwx? ;dfj]z

ePsf] ts{nfO{ a"lemG% . cd]l/sL sL^ lj!fg ;ldltn]

1975 df lbPsf] kl/efiff cg";f/ ljgfzsf/L k|f)fLx?sf]

Joj:yfkg eGgfn] s"g} jftfj/)fdf nfUg] xflgsf/s

k|f)fLx?sf] ;+Vofsf] lgoGq)f ug{ cfk;df d]n vfg]

k|ljlwx? k|of]u u/]/ ltgsf ;+VofnfO{ cfly{s xfgL

gk"Ug] tx ;Dd /fVg] pkfo xf] eGg] a"lemG% .

cfO=kL=Pd= sf] kl/efiff lbg k|lt lbg s]xL g s]xL

kl/jt{g ePsf] b]lvG% . clxn] of] /f]u sL/f dfq geP/

j[xt Joj:yfkg, kof{j/)fdf cfwfl/t Joj:yfkg,

dfgj ljsf; cfwfl/t, s[ifsnfO{ x}g s[ifs åf/f ljsf;

cflb dxTjk')f{ ?kdf rrf{df cfPsf %g\ .

cfO{=kL=Pd= lsg rflxof] <s[ifssf ldqhLjx?sf] klxrfg u/L ;+/If0f ug{ .jftfj/0f ;+/If0f ug{ . ls6gfzs ljiffbLsf] c;/x?nfO{ sd ug{ . afnL pTkfbg vr{nfO{ sd ug{ .bLuf] s[lif ljsf; ug{ .

cfO=kL=Pd=sf] l;4fGt

Plss[t zq"hLj Joj:yfkg sfo{s|dsf] d"Vo nIo

s[ifs kf&zfnf åf/f lgDg lnlvt l;$fGtx?nfO{

hLjGttf lbg" xf] .

:j:y lj?jf x"sf{pg"

ldqhLjsf] ;"/Iff ug"{

afnL gfnLsf] lgoldt cjnf]sg ug"{

s[ifsx?nfO{ bIf agfpg"

-!_ :j:y afnL pTkfbg M :j:y la?jf x'sf{pgsf] nflu pko'Qm hftsf] 5gf}6 b]lv lnP/ pQm la?jfsf] plrt ljsf;sf k|ljlwx? hldgsf] tof/L, la?jf tof/ ug]{, la?jf ;fg]{, l;+rfO{ lbg], dnvfb Joj:yfkg ug]{, emf/kft Joj:yfkg, /f]u sL/fsf] Joj:yfkg ug]{ cflb sfo{ ;dof]lrt ?kn] s[ifs :jo+nfO{{ ug{ ;Sg] agfpg] .

-@_ afnLgfnLsf] lgoldt cg'udg M cfˆgf] v]taf/Lsf] lgoldt lg/LIf0f, Ps l;hgsf] afnLnfO{{ x/]s xKtf tyf ax'alif{o v]tL afnLdf x/]s dlxgf jf !% lbgsf] Ps k6s /fd|f];Fu lgoldt ?kdf lg/LIf0f ug{' kb{5 . o;/L lg/LIf0f ubf{ ljutsf] lg/LIf0fsf] lbgdf eGbf s] s] km/s kIfx? b]vf k/], afnLsf] cj:yf s:tf] /x\of], zq'hLj ldqhLjx?sf] ;+Vofdf s:tf] kl/jt{g cfof] cflb ;Dk"0f{ kIfdf lj:tfl/t ?kdf cg'udg lg/LIf0f / ljZn]if0f u/]kl5 dfq s:tf] Joj:yfkg k|ljlw ckgfpg] eGg] lg0f{o lng ;lsG5 .

-#_ ldqhLjx?sf] ;+/If0f ug{' M cfˆgf] v]taf/Ldf zq'hLjx?nfO{{ gf]S;fg ug]{ hLjx?sf] klxrfg u/L ltgLx?sf] ;+/If0f ug{' klg cfO=lk=Pd=sf] Ps dxTjk"0f{ l;4fGt xf] . o; cGtu{t !, @ j6f zq'hLjx? v]taf/Ldf b]lv+b}df ljiffbL g5g]{, olb 5g}{ kg]{ cj:yf xf] eg] ldqhLjx? lg/LIf0f u/L ltgLx?nfO{{ c;/ gug]{ vfnsf] ljiffbLx? 5gf}6 u/L 5g]{ .

-$_ s[ifs :jo+nfO{{ bIf agfpg' M cfO{=lk=Pd= sf] Ps dxTjk"0f{ l;4fGt s[ifs :jo+nfO{{ bIf agfpg' xf] . cfˆgf] afnLgfnLsf] af/]df :jo+n] cg'udg lg/LIf0f u/L pko'Qm Joj:yfkgsf] lg0f{o ln+b} hfbf s[ifs :jo+ bIf aGg] x'G5g\ h;n] ubf{ ;fgf] s'/fdf klg k|fljlwsx?sf] d'v tfls/xg' kb}{g ;fy} cfˆgf] v]tsf] ;aeGbf a9L /]vb]v ug{ klg :jo+ s[ifs g} x'G5g\ . s[ifs :jo+nfO{{ bIf agfpg ;lsof] eg] dfq cfO{=lk=Pd=sf] ;dof]lrt ;kmn sfof{Gjog x'G5 .

cfO=kL=Pd= sf kmfO{bf lbuf] ljsf;sf] / vf;u/L ul/aL lgjf/0fdf

Page 7: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

3

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

d2t k'¥ofp5 . s[lif pTkfbgdf d2t k'¥ofp5, pTkfbgdf

vt/fx? 36fp5, s[ifssf] cfo a9fpF5 . s[ifssf :jf:Yodf ;'wf/ Nofp5, jftfj/0f

b"lift x'gaf6 arfp5, s[ifsx?nfO{ ;Ifd x'g d2t ub{5 .

;fgf s[ifsnfO{ w]/} d]n vfg] x"bfF xfd|f] h:tf] b]zdf dxTj w]/} 5 .

cfO=kL=Pd= sf k"jf{wf/x? k|To]s ljgfzsf/L k|f)fLsf] ;lx klxrfg, o;sf]

j}!flgs cWoog, o;nfO{ kfNg] hu+nL / j}slNks

jg:kltsf] cWoog

ljleGg afnLsf] hLjg tfnLsf / To;df

ljgfzsf/L k|f)fLn] k"¥ofPsf] Ifltsf] tYofs+

lng", k|To]s k|f)fLsf] ;+Vofsf] cfly{s ;Ldf kQf

nufpg" .

k|To]s sL/fx?sf] hLjg tflnsf / ;f] sL/fsf

d[To"sf sf/s kQf nufpg", ltlgx?sf] ;+Vofsf]

cWoog .

jftfj/)fLo k|efjaf^ k|To]s sL/fsf] ;+Vofdf

s:tf] k|efj kb{% To;sf] cWoog ug"{ .

ljiffbLn] ldqhLjnfO{ kfg]{ c;/ af/] cWoog .

s"g} sL/fsf] /f]syfd ug"{ kg]{ l:ylt cfO{k/]df

ljleGg pkrf/sf ;fwgx? dWo] s"g rflx cfly{s,

jftfj/)f tyf ;fdflhs b[li^n] nfebfos %

To;sf] t"ngfTds cWoog .

ljgfzsf/L k|f)fLsf] &'nf] ;+Vofdf b]lvg ;Sg]

;dosf] k'jf{g"dfg ug]{ ;lsg] tl/sfsf] vf]hL ug]{

/ pkrf/ ug"{ kg]{ ;dosf] lgwf] ug]{ .

jftfj/)f ljZn]if)f, lg/Gt/ ;"kl/j]If)f /

xflgsf/s k|f)fLsf ;+VofnfO{ #^a( u/fpg]

d"Vo sf/stTjx?sf] klxrfg h:nfO{ lgjf{x)f

ug{ ;lsof]; .

cfO{=kL=Pd=sf d'Vo tl/sfx? M

v]tL ug]{ tl/sfaf6 lgoGq0f (Cultural Practice)

o; tl/sf cGtu{t s[ifsx?n] lk/fxf hLjx? ljsl;t / lj:tfl/t x'gaf6 /f]Sg jf sd ug{ lnOg] k/Dk/fut sfo{x? cfpF5g\ . h;sf] ;+lIfKt hfgsf/L lgDgfg';f/ 5 M

df6f] Pj+ afnLsf 7'6fx?df /xg] lk/fxf hLjx?sf]

ljleGg cj:yf gi6 ug{ v]t hf]Tg' / sf6]sf afnLsf 7'6fx? kf]Ng' jf x6fpg kb{5 . o; k|s[ofaf6 kl5 /f]lkg] afnL dfly cfqmd0f ug{ ;Sg] ljBdfg lk/fxf hLjx?df sdL NofO{G5 .

lk/fxf hLjsf] ljsf; / k|;f/ x'g glbg vf; ul/ df6f]df /x]sf To:tf ;+efjgfx?nfO{ lgoGq0f ug{ 3'DtL afnL rqm cg';f/ v]tL ul/G5 .

v]t÷af/L, vnf] / e08f/ If]qs] /fd|/L ;kmfO{ ugf{n] lk/fxf hLjx/sf] ;+efJo >f]tx? x6fpg ;lsG5 .;fdfGotof k/Dk/fut lgGoq0f k|0ffnLx? sd vlr{nf] / s[ifs;Fu pknAw ljBdfg ;fwgx?sf] pkof]udf cfwfl/t x'G5g\ . o; k/Dk/fut k|0ffnLnfO{ sL/f÷afnL /f]u Joj:yfkgsf cGo k|rlnt k|0ffnLx?sf ;fy ;fy} pkof]u ug{ ;lsG5 . of] k|s[of ckgfOPsf] cj:yfdf lk/fxf hLjx?n] To:tf k|0ffnLx?nfO{ k|lt/f]w ug{ ;Sg] ;+efjgf /xFb}g .

v]lt ug]{ tl/sfaf6 s]xL hftsf lk/fxf hLjx?sf] ;f+lvs j[l4df Go'gtf cfPtfklg cGo hftsf hLjx?df j[l4 cfpg ;Sg] / afnL k}bfj/df x|f; cfpg ;Sg] b]lvG5 .

@= h}ljs lgoGq0f (Biological Control)

o; lgoGq0f k|0ffnL cGtu{t w]/}h;f] lk/fxf sL/fx?sf] k|sf]k /f]syfd ug{ logLx?sf k|fs[lts zq'sf] ?kdf /x]sf vf; vf; k/hLjL (Parasites) / lx+;|s (Predators) sL/fx?sf] pkof]u u/L kmfObf lng] ul/G5 . s]xL k/hLjL / lx+;|s sL/fx? ljleGg k|sf/sf lk/fxf sL/fx? vfg] ub{5g\ eg] s]xLn] ljz]if k|sf/sf lk/fxf hLjx?sf] hg;+Vof 36fpg dfq ;S5g\ t/ ;a} k|sf/sf lk/fxf hLjx?nfO{ ;Gtf]ifhgs ?kdf lgoGq0f ug{ ;Ifd x'Fb}gg\ . o; lgoGq0f k|0ffnLdf ;kmn x'gsf nflu To; If]qdf ljBdfg jf k}7f/L u/L Nofpg' kg]{ k|fs[lts zq'x?af/] hfgsf/L lnOg' k5{ .

k/eIfL sL/fsf] ?kdf dfs'/f, jf3] vk6] sL/f, lzsf/L sL/f, n]8Lj8{ lj6n, Sof/flj8 lj6n cflbsf] k|of]u ul/G5 . To;} u/L k/hLjL sL/fsf] ?kdf ljleGg k|sf/sf af?nfx?sf] k|of]u ul/G5 . z'Id hLjf0f' cGtu{t vf;u/L lj=6L=, Pg=lk=eL=, 6«fOsf]u|fdf, 6«fOsf]8df{ cflbsf] k|of]u ul/G5 . o:tf k|fs[lts zq'sf] pkl:yltdf lg/Gt/tf Nofpg ltgLx?sf] ;'/Iff,

Page 8: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

4

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

;Def/, ljsf; / lj:tf/sf] nflu pko'Qm cj:yfx? pTkGg ul/g' kb{5 .

s[ifssf ldq ls/fx? / cfO{=kL=Pd= k|ljlwdf logsf] k|of]u M

afnL lj?jfsf ldq tyf zq' hLjx?

xhf/f}+ yl/sf sL/fx?n] xfd|]f af/L au}+rfdf nufO{Psf afnL la?jfx?sf ;fy} kz'k+IfLx?nfO{ ;d]t gf]S;fg ug]{ x'+bf, logLx?sf] klxrfg ul/ logLx?af6 x'g] IftL nfO{ sd ug{ ;lsG5 . o; wtL{df hlt klg sL/fx? 5g\ tL ;a}n] gf]S;fgL klg ub}{g\g . h;n] gf]S;fgL k'¥ofp+b5 To;nfO{ zq' sL/f / h;n] gf]S;fgL ub}{g / g]fS;fg ug]{ sL/fx?sf] ;+VofnfO{ sd ug{ xfdLnfO{ d2t k'¥ofPsf x'G5g\ tLgnfO{ ldq sL/f eg]/ elgG5 . h'g sL/fn] xfdLn] nufPsf] afnLnfO{ gf]S;fg ub{5 To; k|sf/sf sL/fx?nfO{ xfgLsf/s sL/f elgG5 . xfd|f] afnL la?jfsf nflu s'g kmfO{bf hgs / s'g xfgLsf/s eg]/ hfgsf/L /fVgfsf nflu s]xL k|d'v zq' / ldq sL/fx? lgDg adf]lhd pNn]v ul/Psf] 5 .

s]lx ldqhLjx?M

qm=;+= gfd cfl>t k|efjsfl/tf

! :qL :jefjsf] vk6] sTn] sL/f, ;]tf] lem+uf, km8\s]jo:s / nfe{fn] sTn] sL/f, ;]tf] lem+uf / km8\s]sf] c08f / aRrf km8\s]nfO{ vfO{ lbG5 .

@ Sof/fjL8 lj6n km8\s]o;n] km8\s] sL/fsf] lgDkm -aRrf_ / jo:s nfO{ vfO{ lbG5 .

# lslysf]{ujf/f], kfta]?jfkmf}hLsL/f, xf]n{ Dofuf]6

wfgsf] ujf/f], kfta]?jf, kmf}hL sL/f, xf]n{ Dofuf]6sf c08f tyf aRrf nfO{ vfO{lbG5 .

$ nfdf] h'+u] km6\ofË|f kt]/f], km8\s] ,ujf/f]wfgsf] kt]/f] ujf/f] c08f / km8\s] sL/fsf] aRrfnfO{ vfG5 .

% jf6/ au km8\s]km8\s]sf] aRrf tyf ujf/f]sf] nfef{nfO{ vfG5 .

^ KnfG6 au km8\s] km8\s]sf] c08f, aRrf b'a}nfO{ vfG5,

& /]8'le8L juljleGg hftsf k'tnL tyf dy / ltgsf nfef{

ljleGg hftsf k'tnL tyf dy / ltgsf nfef{ nfO{ vfG5 .

* s'df/L sL/f km8\s] km8\s]sf aRrf / kfgLsf sL/fx? vfG5 .( dfs'/f k'tnL, km6\ofËf, km8\s] w]/} lsl;dsf ls/fx? vfG5 .

!) af?nfx?kft a]?jf, ujf/f], xf]n{ Dofuf]6 kmf}hL sL/f .

kft a]?jf, ujf/f], xf]n{ Dofuf]6 kmf}hL sL/fx? nfO{ vfG5 .

!! ufO{g] sL/fkfGfLsf sL/fx?sf ;fy} km8\s] sL/f

km8\s] sL/fsf ;fy} w]/} lsl;dsf kfgLsf sL/fx? vfG5 .

!@ k|]O{Ë d}lG68 k'tnL, km6\ofË|f cflb ;a} k|sf/sf sL/fx? vfG5 .!# af3] vk6] kt]/f] wfgsf] kt]/f] nfO{ vfG5 .

Page 9: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

5

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

s]xL ;d"xsf sL/fsf] lrq agfpg l;Sg] tl/sf

ufOg] sL/f af?nf lem+uf vk6] df]y kt]/f] km8\s]

afnL lj?jfsf ldq tyf zq' hLjx? lrgf}+qm= ;+= ldq hLjx? zq' hLjx? ldq hLjn] s] u5{ <

! :qL :jefjsf] vk6] sTn] sL/f,;]tf] lem+uf, km8\s]jo:s / nfe|]n], sTn] sL/f, ;]tf] lem+uf / km8\s]sf] c08f, aRrf / jo:s km8\s]nfO{ vfG5 .

@ Sof/flj8 km8\s]lbgdf o;n] #–% j6f;Dd km8\s] / km8\s]sf] nfe|]nfO{ vfg;S5 .

# ;fgf] lslyl/sfujf/f], kft j]?jf, kmf}hL sL/f, km8\s], xf]n{ d}u6

lbgdf&–!) j6f;Dd km8\s]sf] c08f / !–% j6f;Dd km8\s]sf] aRrf vfg;S5 .

$nfdf] h'+uf ePsf] km6\of+u|f

kt]/f], km8\s] wfgsf] kt]/f] tyf uaf/f]sf] c08f / km8\sf] aRrf vfG5 .

% jf6/ au km8\s] km8\s]sf aRrf / kfgLsf sL/fx? vfG5 .

^ KnfG6 au km8\s]lbgdf &–!) j6f;Dd km8\sf] c08f / !–% j6f;Dd km8\s]sf] aRrf vfg;S5 .

& /]8'ld8 auljleGg hftsf k'tnL / dy tyf ltgsf nfe|]

ljleGg lsl;dsf] k'tnL tyf dysf nfe|]x? vfG5 .

* kfgL l5k'jf km8\s] km8\s]sf aRrf / kfgLdf sL/fx? vfG5 .

( dfs'/f] k'tnL, km6\of+u|fkm8\s], ljleGg lsl;dsf k'tnL, km6\of+u|f tyf w]/} lsl;dsf cGo xflgsf/s sL/fx? vfG5 .

!);fgf–;fgf af?nfx?

kft j]?jf, ujf/f], xf]n{ d}u6, ;}lgs sL/f

kft j]?jf, ujf/f], xf]n{u}d6 tyf ;}lgs sL/fx? vfG5 .

!! ufOg] sL/f kfgL sL/fx? w]/} lsl;dsf kfgLsf sL/fx? vfG5 .

!@k|]OË d]lG6;-cfFvf kmf]8'jf_

km6\of+u|f km6\of+u|f lsyf]{, k'tnLx?sf nfe|fx? .

!# af3] vk6] kt]/f] wfgsf] kt]/f] vfG5 .

Page 10: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

6

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

afnL ;+/If0fsf] nflu :yfgLo ;fdu|Lx? M

qm=;+= ;fdfu|Lsf] gfdpkof]u ug]{ efu tyf tl/sf

s]sf nflu <

! /]08L -c8]/_ kLgf -vnL_ df6f]sf] wld/f / cGo sL/f df5{ .

@ c;'/f]kft / xfFufsf] k|of]u u/L 5fkf] xfNg]

v'd|], km]b s6'jf cflb df6f]sf sL/f gfz u5{ .

#s/lj/-kx]+nf]_

h/f, 8fF7, kft, km"n / kmnsf] 5f]qmf

d';f lgoGq0f ub{5 .

$ sk"/ sk"/ sL/fnfO{ cfpg lbb}+g .

% s]j/f ufgf] xflgsf/s 9';L tyf AofS6]l/of lj?4 k|efjsf/L x'G5 .

^ v';f{gL kmnsf] w'nf] nfxL sL/fsf] /f]syfd u5{ .

& uf]bfj/L km"nsf] /; ljleGg lsl;dsf sL/fsf] /f]syfd u5{ .

* lrp/L lkgf wld/f, /ftf] sldnf tyf v'd|] sL/f lj?4 k|efjsf/L 5 .

( l6Da'/ -af]s] l6Da'/_ kmn h'sfgfz u5{, cGo sL/f wkfpF5 .

!) ltt]kftL kftsf] w'nf] jf /;w]/} lsl;dsf sL/f wkfpF5 .h:t} /ftf] sldnf

!! tLn aLp sL6gfzs agfpg k|of]u ul/g]] ;fdfu|L xf] .

!@ t'n;L kftsf] /; cldnf] kmn lj?jfsf] kft vfg] sL/f lj?4 k|efjsf/L 5 .

!# ;'tL{ kftnfxL sL/fsf ;fy} cGo w]/} lsl;dsf sL/fx? lj?4 k|efjsf/L 5 .

!$ af]emf] ufgf] tyf h/fsf] w'nf] sL/f wkfpg] tyf ;Dks{ ljiffbLsf] ?kdf k|of]u ug{ ;lsG5 .

!% d;nf kft sL/f wkfpg k|of]u ug{ ;lsG5 .

!^ dl/r aLpsf] t]n h'sf gfzssf] ?kdf k|of]u ug{ ;lsG5 .

!& d]yL aLp sL/f wkfpg] tyf sL6gfzssf] ?kdf k|of]u ug{ ;lsG5 .

!* d]jf kft sL6gfzs agfpFbf k|of]u ul/g] ;fdfu|L xf]

!( n;'g kf]6L sL/f wkfpg k|of]u ug{ ;lsG5 .

@) ;okqL kft tyf 8fF7 sL/f wkfpg k|of]u ug{ ;lsG5 .

@!;/Lkmf-cfF6L_

kft, sfFrf] kmn tyf aLp

sL6gfzssf] ?kdf k|of]u ug{ ;lsG5 .

@@ l;:g' kft tyf 8fF7 w]/} xflgsf/s sL/fx? lj?4 k|efjsf/L 5 .

@# gLdkmn, kLgf tyf kftsf] /;

esf/Ldf /flvg] cgfhdf nfUg] sL/faf6 arfpF5 . r';fxf sL/f lgoGq0f u5{ .

@$ a]y] k'/} lj?jf sL/f wkfpg k|of]u ug{ ;lsG5 .

@% asfO{gf] xfFuf, kmn / t]n sL/f wkfpg tyf sL6gfzssf] ?kdf k|of]u ug{ ;lsG5 .

@^ ufO{, e}+;Lsf] ux'Fth'6sf] af]/fdf /fv]/ e'm08fpg]

wfgsf] kt]/f] cfslif{s u5{ . sL/f wkfpg tyf sL6gfzssf] ?kdf k|of]u ug{ ;lsG5 sL/f wkfpg tyf sL6gfzssf] ?kdf k|of]u ug{ ;lsG5

k|lt/f]ws lj?jf ljsf; / ltgsf] k|of]u (Use of Resistant Varieties)

afnL ;DaGwL lk/fxf hLj Joj:yfkg ug]{ of] csf]{ tl/sf xf] . w]/}h;f] d'n'sx?df a9L pTkfbg x'g] hftsf ljleGg afnLx? ljsf; ug{ lj?jf k|hgg\ sfo{qmdx? z'? ul/Psf] 5 . oL k|lt/f]ws lj?jfx?df ljleGg k|sf/sf afnL /f]u / sL/f k|lt/f]w ug{ ;Sg] Ifdtf /xG5 . k|lt/f]ws Ifdtf

ePsf lj?jfx?df 7"nf] ;+Vofsf] lk/fxf hLjx?sf] cfqmd0f x'g cfPtf klg afnL gi6 x'Fb}g / pTkfbgdf x|f; klg x'g cfpFb}g . k|lt/f]ws lj?jfsf] k|of]un] ljleGg k|sf/sf /f]u lgoGq0f ug{ ;kmntf kfO{Psf] 5 t/ sL/fx?nfO{ /fd|/L k|lt/f]w ug{ ;Sg] vfnsf lj?jfx? k|hgg\ ug{ lgs} ufx|f] x'G5 . o; k|sf/sf] k|lt/f]ws lj?jfx?sf] ;dfj]z u/L lk/fxf hLj Joj:yfkg k|0ffnLn] eljiodf /fd|f] b]g lbg ;Sg] ;+efJotf /x]sf] kfOG5 .

Page 11: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

7

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

/f;folgs lgoGq0f (Chemical Control)

o; lgoGq0f ljlw cGtu{t /f;folgs ljiffbLx? 5/]/ xflgsf/s sL/fx?, /f]ux? / emf/kftx?nfO{ lgoGq0f ul/G5 . of] sfo{ ;'ljwfhgs x'g'sf ;fy} tTsfn /fd|f] glthf lbg ;S5 / /fd|/L k|of]u ug{ ;lsPdf nlIft /f]u Pj+ sL/fx? lgoGq0f ug{ ;lsG5 . t/ hLjgfzs ljiffbLx? dfgj, kz'k+IfL / jGohGt'sf] nflu 3fts x'g ;S5g\ . logsf] k|of]un] jftfj/0fnfO{ k|b'lift / nfebfos lj?jf / sL/fx?nfO{ gi6 ul/ lbg ;S5 .

Knf06 Sjf/]06Lg (Plant Quarantine)

Ps b]zaf6 csf]{ b]z jf Ps 7fpFaf6 csf]{ 7fpFdf /f]u÷sL/fsf] k|j]z / lj:tf/nfO{ lgoGq0f ug]{ sfg'gL pkfo g} Knf06 Sjf/]06Lg xf] . o; tl/sf cg';f/ /f]u÷sL/fsf] k|j]z / lj:tf/nfO{ /f]Sg /f]uL / sL/f nfu]sf] jf]6 la?jf / jLpsf] cf];f/k;f/nfO{ aGb]h nufOg] ul/G5 .

PsLs[t zq' hLj Joj:yfkg (Integrated Pest Management)

PsLs[t Joj:yfkg eg]sf] cfly{s ?kn] Gofof]lrt Pj+ kof{j/0fLo b[li6sf]0faf6 pko'Qm bLuf] afnL ;+/If0fsf] ljlw xf] h;df Ps eGbf a9L afnL ;+/If0fsf ljlwx?sf] k|of]u ul/ sL/f, r/f, d';f, emf/kft / afnL /f]unfO{ s[ifsn] cfly{s gf]S;fgL Joxf]g'{ gkg]{ u/L Joj:yfkg ul/G5 . lgDg k|sf/sf k|0ffnLx? ;+o'Qm ?kdf k|of]u ul/G5g\ M v]tL ug]{ tl/sfaf6 lgoGq0f k|0ffnL -h:tf] afnL rqm

/ ;kmfO{ ul/g]_ k|fs[lts k/hLjL / lx+;|s sL/fx?sf] pkof]u h:t} M

dfs'/f, af?nf, lzsf/L sL/fsf] k|of]u s'g k|sf/sf lk/fxf hLj / /f]u ljBdfg 5g\ / s'g

:t/df 5g\ ;f] olsg ug{ lgoldt ?kdf afnL ;e]{If0f c? lgoGq0f k|0ffnLx?sf] k"/ssf] ?kdf clt pko'Qm

hLjgfzs ljiffbLx?sf] ;fjwfgL k"j{s pkof]u

Page 12: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

8

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

१. पृ भूिम

जन वा य, पश ु वा य, व यज त,ु वातावरणसँग स बि धत तथा अ य सरोकारवाला पक्षह को सम वया मक सहकायर्द्वारा नेपालमा आिथर्क सामािजक लगायतका क्षेत्रमा गि भर असर पानेर् र दु्रत गितमा भौगोिलक िव तार भइरहकेा नयाँ (इमिजर्ङ्ग) तथा पनुः दखेा परेका (िर-इमिजर्ङ्ग), महामारीज य र मानव तथा पशपु छी बीच सनेर् (जनुोिटक) रोग, संक्रमण तथा अव थाह को प्रभावकारी िनगरानी (सिभर्ले स), रोकथाम, िनय त्रण, िनवारण वा उ मलून गरी वा य सरुक्षाको लािग एक- वा य अवधारणाको कायार् वयन गरी जन वा य र पश ु वा य क्षेत्रका प्राथिमकताह स बोधन गनर् आव यक छ । नेपाल सद य रहकेो अ तरार्ि ट्रय सं थाह ः िव वा य संगठन (ड ल.ुएच.ओ.), संयकु्त रा ट्र संघको खाद्य तथा कृिष संगठन (एफ.ए.ओ.) र िव पश ु वा य संगठन (ओ.आई.इ.) बीच एक- वा य अवधारणामा कायर् गनर् ित्रपक्षीय समझदारी समते भएको छ ।

िव को जनसंख्या िनर तर पमा विृद्ध हुदँ ै गएको स दभर्मा आव यकताह को पिरपिूतर् गनर् वन अितक्रमण, सघन खतेी तथा पशपुालन लगायतका कायर्बाट घरपालवुा तथा जङ्गली पशपु छी र मािनसिबच सािम यता बढ्द ै गएको छ, वातावरणीय िवनास तथा पयार्वरणीय पिरवतर्न भई इमिजर्ङ्ग तथा िर-इमिजर्ङ्ग, महामारीज य जनुोिटक रोग समतेको जोिखम बढ्दो क्रममा रहकेो छ । िव वा य संगठनका अनसुार मािनसमा दखेा परेका किरब १४०० संक्रामक रोगह म ये झ डै दईु ितहाई रोगको उ पि पशपु छीमा भएको पाइएको छ । िव यािपकरणसँगै मािनसको बढ्दो आवागमन र जीवनशलैीमा आएका पिरवतर्नह ले रोग यािधलाई फैिलन थप भिूमका खलेेको छ। िविभ न वैज्ञािनक अनसु धानह ले गङ्गा नदी आसपासको क्षेत्र (इ डो-ग्यांगेिटक लेन) लाई इमिजर्ङ्ग तथा िर-इमिजर्ङ्ग, महामारीज य जनुोिटक रोगह उ प न हुनसक्ने “उद्गम थल” मानेको स दभर्मा नेपाल य ता रोगह उ प न हुने उ च जोिखममा रहकेो छ । तसथर् मािनस, पशपु छी तथा वातावरणीय वा यमा ग भीर असर पानेर् रोगह को िवद्यमान तथा नयाँ चनुौतीह लाई सही ढङ्गले स बोधन गनर् एक- वा य अवधारणामा एिककृत प्रयास हुन आव यक दिेखएको छ ।

२. िवगतका प्रयासह :

नेपालमा िव.सं. २०४० को दशकदिेख जन वा य तथा पश ु वा य

क्षेत्रका िज मवेार िनकायको सम वयमा एक- वा य अवधारणा अनु प मानव प्रयोजनका लािग रेिबज खोप उ पादन, मािनस तथा बंगरुमा जापािनज ई सेफलाईिटस ् रोग िव द्ध खोप कायर्, सपर्दशं िव द्ध वदशे म ैए टी नेक भनेम उ पादन गनर् स भा यता अ ययन, मानवमा पट्के र सासर् रोगको संक्रमणको जोिखम यनूीकरण गनर् बहुपक्षीय िक्रयाकलापह स चालन गिरएका िथए ।

एिभयन ई लएु जाको रोकथाम तथा िनय त्रणको लािग जन वा य, पश ु वा य लगायतका िनकायह ले एिभयन ई लएु जा रणनैितक योजना (फे्रब्रअरी २००६) र बडर् ल ुरोग िनय त्रण आदशे, २०६४ बमोिजम ई लएु जाज य महामारी िनय त्रण कायर्ह स चालन गरेका पाई छ । राि ट्रय ई लएु जा सिभर्ले स तथा एि टमाइक्रोिवयल रेिस टे स ् सिभर्ले स स जालमा जन वा य तथा पश ु वा यका िनकायह को सहभािगतामा िव तरमा सचूना आदान प्रदान तथा संपे्रषण भरैहकेो छ ।

यसैबीच राि ट्रय िनकु ज, कृिष तथा वन िव िवद्यालय, ट ट यिूनभिसर्टी (संयकु्त रा य अमिेरका), पश ुसेवा िवभाग र वा य सेवा िवभागका अिधकारीह बीच िचतवन राि ट्रय िनकु जका जङ्गली र पा त ु हा ीमा क्षयरोगको िनदान, रोकथाम तथा िनय त्रण कायर् स चालन भई आएको छ ।

३. िवद्यमान ि थित

नेपालको कुल कृिषज य गाहर् य उ पादनमा पशपुालन क्षेत्रले किरब २६.९ प्रितशत र कुल राि ट्रय गाहर् य उ पादनमा किरब १२ प्रितशत योगदान पयुार्एको छ । यस क्षेत्रले खाद्य तथा पोषण सरुक्षाका अितिरक्त ग्रािमण क्षेत्रमा झ डै ६० प्रितशत रोजगारी को अवसर समते िसजर्ना गरेको छ ।

मलुकुको किरब २३ प्रितशत क्षेत्र राि ट्रय िनकु ज, व यज त ुलगायतको संरिक्षत क्षेत्रले ओगटेको छ । सघन पशपु छीपालन, मािनस तथा पशपु छीको संख्यामा विृद्ध र बढ्दो पश ुतथा पशजु य पदाथर्को ओसार-पसार, वातावरणीय िवनास लगायतका कारणबाट मािनस, घरपालवुा तथा जङ्गली पशपु छीमा इमिजर्ङ्ग तथा िर-इमिजर्ङ्ग, महामारीज य र जनुोिटक रोगह को जोिखम बढ्दो छ । नेपालमा पटक पटक बडर् ल ु रोगको महामारी समते दिेखएको पिरपे्र यमा िव यापी महामारीको प िलन सक्ने अ य रोगह जनुसकैु समयमा पिन उ प न हुने प्रवल जोिखम रहकेो छ ।

नेपालमा िवगत लामो समय दिेख रेिवज, इ लएु जा, जापािनज

नेपालमा एक- वा य रणनीितको स दभर् र आव यकता 8f= ls;g nfn e§ *

* ;x–;lrj, s[lif tyf kz'kG5L ljsf; dGqfno .

Page 13: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

9

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

इ सेफलाईिटस,् ब्रसेुलोिसस,् क्षयरोग, ले टो पाइरोिसस,् जनुोिटक परजीिवह (हाइडािटडोिसस,् टक्सो ला मोिसस,् िसि टसक िसस)् ज ता संक्रामक तथा परजीिवज य रोगह मािनस तथा पशपु छीमा दखेा पदैर् आएका छन ्। जसबाट मािनस, पशपु छी तथा वातावरणीय वा यमा ग भीर असर पनेर् गरेको छ ।

४. सम याह र चुनौतीह : नेपालमा इमिजर्ङ्ग तथा िर-इमिजर्ङ्ग, महामारीज य र जनुोिटक

रोगह समतेको सिभर्ले स, रोकथाम, िनय त्रण, िनवारण वा उ मलून स ब धी सरोकारवालाह बीच सम वय र सहकायर्, पवूर्तयारी, बहुपक्षीय कायर्क्रम कायार् वयन गनेर् योजना तथा मागर्दशर्न र प्रितकायर्को लािग िव ततृ रणनैितक आधार तयार गनर् ।

जन वा य, खाद्य प्रिविध तथा गणु िनय त्रण र पश ु वा य क्षेत्रका प्रयोगशालाह लाई ईिपडेिमयोलोजी तथा अ य प्रयोगशालाह सँग दईुद्वार र चारद्वार प्रणालीमा आवद्ध गदैर् सम वया मक पमा सहकायर् गनर्, गराउन ।

वा य स ब धी जोिखमह लाई स बोधन गनर् जन वा य तथा पश ु वा यका स बि धत िनकायह ले रोगह को सिभर्ले स लगायत आव यक सचूना तथा स चार समतेका कायर्ह संयकु्त पमा स चालन गनर् ।

नेपालले िव पश ु वा य संगठन, कोडेक्स एिलमे टेिरयस ्किमसन र अ तरार्ि ट्रय वा य िनयमावली (आइ.एच.आर., २००५) लगायत अ तरार्ि ट्रय तरमा गरेका प्रितवद्धता बमोिजम पशपु छी, मािनस र वातावरणीय वा य स ब धी मापद डह लाई कायार् वयन गनर् क्षमता िवकास गरी सरोकारवालाह बीच सम वय तथा सहकायर् गनर् ।

५. रणनीितको आव यकता तथा उ े यह

नेपालमा एक- वा य रणनीित कायार् वयनबाट सरोकारवाला पक्षह को सम वया मक सहकायर्मा यस क्षेत्रका सम या र चनुौतीह लाई स बोधन गनर्, पशपु छीमा दखेा पनेर् रोगह का कारण उपभोक्ताको वा यमा पनेर् सम या यिूनकरण गनर्, अ तरार्ि ट्रय यापार विृद्ध गनर्, इमिजर्ङ्ग तथा िर-इमिजर्ङ्ग, महामारीज य जनुोिटक रोगह को सिभर्ले स, रोकथाम तथा िनय त्रण, िनवारण वा उ मलुन गनर् मागर् प्रश त गनुर्का साथै क्षेत्रसँग स बि धत प्रचिलत ऐन काननूह को प्रभावकारी कायार् वयनमा समते सहयोग पगु्ने अपेक्षा गनर् सिक छ । एक- वा य रणनीितको आव यकता तथा उ े यह :

प्रभावकारी सम वय र सहकायर्को लािग बहुपक्षीय सरोकारवालाह बीच स जाल थापना गनेर् ।

महामारीह को समय म ैपिहचान, िनदान र त काल सिूचत गनेर् प्रणालीलाई सु ढ गनेर् ।

महामारीह को रोकथाम तथा िनय त्रणको लािग पवूर्तयारी र त काल प्रितकायर् गनर् बहुपक्षीय सरोकारवालाह को क्षमता िवकास गनेर् ।

स बि धत सरोकारवाला र समदुायमा एक- वा य अवधारणालाई प्रवद्धर्न गनेर् ।

६. रणनीितह (Strategies)

एक- वा य रणनीितको प्रभावकारी कायार् वयनको लािग दहेायका पाँच रणनीितह अङ्िगकार गनर् अव यक हु छ ।

रणनीित १: सरोकारवालासँग सम वय र सहकायर्

रणनीित २: एिककृत रोग सिभर्ले स र प्रयोगशाला सेवा

रणनीित ३: सरोकारवालाको क्षमता िवकास

रणनीित ४: पवूर्तयारी र प्रितकायर्

रणनीित ५: स चार र पैरवी

रणनीित १: सरोकारवालासगँ सम वय र सहकायर्

एक- वा य अवधारणालाई संघ, प्रदशे तथा थानीय तहमा कायार् वयन गनर् सरोकारवालाह बीच प्रभावकारी सम वय र सहकायर्को लािग िविभ न सिमितह को यव था गनर् सिक छ ।

१.१ एक- वा य िनदेर्शक सिमित

एक- वा य स ब धी नीित िनधार्रण गनर् तथा स बि धत िनकायह लाई मागर्दशर्न गनर् स बि धत क्षेत्रका पदािधकारीह सि मिलत एक एक- वा य िनदेर्शक सिमित यव था गनर् सिक छ ।

सिमितको काम, कतर् य र अिधकार देहाय बमोिजम तय गनर् सिक छ ।

१. एक- वा य रणनीित कायार् वयनको लािग आव यक नीित िनमार्ण गनेर् ।

२. एक- वा य प्रािविधक सम वय सिमितको प्र ताव वीकृत गनेर् ।

३. एक- वा य रणनीित कायार् वयनको लािग आव यक ोत साधनको सिुनि तता र यव थापन गनेर् ।

४. एक- वा य रणनैितक कायर्योजना वीकृत गनेर् ।

५. यस सिमितले गरेका िनणर्यह कायार् वयन गनर् गराउन एक-वा य प्रािविधक सम वय सिमितलाई िनदेर्शन िदने ।

१.२ एक- वा य प्रािविधक सम वय सिमित

एक- वा य रणनीित कायार् वयन गनर् गराउन िविभ न पश ुसेवा, वा य, वन, वातावरण, खाद्य क्षेत्रका िवज्ञह

Page 14: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

10

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

सि मिलत सम वय सिमितको यव था गरी काम कतर् य र अिधकारको िज मवेारी िदईन ुपछर् ।

एक- वा य अवधारणा कायार् वयन गनेर् गराउने स ब धमा नीित तजुर्मा, प्राथिमकता िनधार्रण र अ य प्रािविधक मु ाह िनदेर्शक सिमितमा प्र ताव गनेर् ।

मानव-पशपु छी-वातावरणीय अ तसर् ब धका कारण कुनै रोग वा वा य स ब धी कुनै सम या दिेखएमा सोको पनुरावलोकन गरी उिचत स बोधनका लािग िनदेर्शक सिमितमा प्रितवेदन पेश गनेर् ।

एक- वा य कायर्योजना तयार गरी वीकृितको लािग िनदेर्शक सिमितमा पेश गनेर् ।

स बि धत सरोकारवाला र दात ृ िनकायह लाई प्रािविधक सहयोगको लािग अनरुोध गनेर् ।

एक वा य रणनैितक योजना तजुर्मा गनेर् । एक- वा य कायर्योजना कायार् वयन ि थितको अनगुमन

तथा मू यांङ्कन गनेर् ।

रणनीित २: एिककृत रोग सिभर्ले स र प्रयोगशाला सेवा

एक- वा य अवधारणा कायार् वयन गदार् जोिखममा आधािरत सिभर्ले स योजनाको प्रयोग गनेर् । िवशषेगरी समदुायलाई संलग्न गराउने सहभािगता मक सिभर्ले स पद्धित अनसुरण गनर् मौजदुा सिभर्ले स क्षमता र तिरकामा पिरमाजर्न गनेर् । सभेर्, सिभर्ले स, अनगुमनबाट रोगको इिपडेिमयोलोजीकल सचूना संकलन गरी स बि धत आिधकािरक िनकायमा समयम ैस पे्रषण गरी रोग अ यत्र फैिलन निदन समदुाय तरमा त काल िनय त्रण कायर् गिरन ु पदर्छ । एिककृत रोग सिभर्ले स पद्धितमा िन नानसुारका यव थाह समावेश गदार् प्रभावकारी हुन सक्छ । व यज त ुसमतेलाई समावेश गरी एिककृत सिभर्ले स िविधको

लािग उपयकु्त मागर्दशर्न गनेर् । इमिजर्ङ्ग तथा िर-इमिजर्ङ्ग, महामारीज य र जनुोिटक समतेका

महामारीह को प्राथिमकता िनधार्रण गनेर् । स बि धत सबै सरोकारवालाह को सिभर्ले स गनेर् क्षमताको

सु िढकरण गनेर् । महामारीको प्रकोप अ वेषण गनेर् यव था सिहत सिभर्ले स गनेर्

कायर्िविध तयार गनेर् । सरोकारवाला िनकायह मा प्रयोगशालाह को सु िढकरण गनेर् । रोगको प्रकोप बढी भएका र उ च जोिखम क्षेत्रको पिहचान गरी

सचूना स पे्रषण गनेर् ।

रणनीित ३: सरोकारवालाको क्षमता िवकास

सरोकारवाला िनकायह को क्षमता िवकासको लािग सधुार गनुर्पनेर् पक्षह को पिहचान गरी तदनु प योजना तजुर्मा गरी दक्ष जनशिक्तको िवकास गनर् िन नानसुारका क्षेत्रह मा जोड िदन सिक छ ।

स बि धत सबै सरोकारवालाह को मौजदुा जनशिक्त, आिथर्क तथा ोत साधनह को मापन गिरनेछ ।

सधुार गनुर्पनेर् पक्षह यिकन गरी क्षमता िवकास गनर् योजना तजुर्मा गनेर् ।

मौजदुा प्रयोगशालामा रहकेा क्षमता, सेवा, सिुवधा र ोत साधनको पिहचान गरी सरोकारवालाह लाई प्रयोगशालामा उपल ध सिुवधा सहजै प्रयोग गनर् सिकने यव था गनेर् ।

भाइरस आइसोलेसन,् मिलकुलर िसक्वे सीङ्ग, बायोइ फमेर्िटक्स लगायतका उ च प्रिविधयकु्त सेवा सिुवधाह उपल ध गराउन सहयोग गनेर् ।

स प न तािलमह को प्रभावकािरता अ ययन गनेर्। जन वा य तथा पश ु वा य तफर् का इिपडेिमयोलोजी इकाइह

र प्रयोगशालाह लाई अ तरार्ि ट्रय मापद ड र अ यास अनु प कायर् गनर् सक्ने गरी सु िढकरण गनेर् र सचूना आदान प्रदानको लािग आ तिरक तथा वा स पकर् प्रणाली थापना गनेर् ।

भटेेिरनरी तथा मानव िचिक सा शा को नातक तहमा एक-वा य अवधारणा अनु प पाठ्यक्रम समावेश गनेर् ।

व यज तमुा हुने एक- वा यको ि ले मह वपणूर् रोगह को सिूच तयार गनर् क्षमता िवकास गनेर् ।

खाद्य पदाथर्ज य रोगह को अ तरार्ि ट्रय वा य िनयमावली, 2005 तथा कोडेक्स एिलमे टेिरयसका प्रावधान अनु प अ वेषण तथा िनदान गनेर् क्षमता िवकास गनेर् ।

रणनीित ४: पुवर्तयारी र प्रितकायर्:

इमिजर्ङ्ग तथा िर-इमिजर्ङ्ग, महामारीज य तथा ग भीर प्रकृितका रोगह लाई समयम ै स बोधन गनर् पवुर्तयारी र प्रितकायर्का लािग सरोकारवालाह बीच पयार् सम वय र सहकायर् गनेर् पद्धितको िवकास गनेर् । यस रणनीितमा िन नानसुारका क्षेत्रह मा जोड िदन सिक छ ।

मािनस, पशपु छी तथा वातावरणीय क्षेत्र िवशषेका प्राथिमिककरण गिरएका इमिजर्ङ्ग तथा िर-इमिजर्ङ्ग, महामारीज य र जनुोिटक समतेका रोगह को रोकथाम तथा िनय त्रण गनर् कि ट जे सी योजना र कायर्िविध तयार गनेर् ।

सबै सरोकारवाला पक्ष र िनकायह बाट क्षेत्रगत पमा ब ने कि ट जे सी योजनाह लाई आव यक पनेर् ोत साधनह को यव था सिुनि त गनेर् ।

इमिजर्ङ्ग तथा िर-इमिजर्ङ्ग, महामारीज य र जनुोिटक समतेका रोगह को रोकथाम तथा िनय त्रण गनर् तजुर्मा गिरएका पवूर्तयारी, आकि मक कायर्योजना र यव थापनको स ब धमा समय समयमा पवूार् यास

(साईमलेुसन)् गनेर् ।

Page 15: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

11

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

रणनीित ५: स चार र पैरवी

रणनीितले प्रिविध, परामशर्, सचूना तथा स चार र कायर्क्रम कायार् वयनमा सबै सरोकारवालाह बीचको अ तर स ब धलाई प्रगाढ बनाएर सम वय र सहकायर् गनर् उ पे्रिरत गनर् िन नानसुारका क्षेत्रह मा जोड िदईन ुपदर्छ।

सबै पक्षह बाट एक- वा य अवधारणा कायार् वयनको लािग सचूना तथा स चार र परामशर्का लािग समिुचत तिरकाह अवल बन गनेर् ।

महामारी दखेा पनुर् पवुर्, भरैहकेो अव था र िनय त्रण प ातको अव थामा आिथर्क तथा थािय वका ि कोणबाट प्रभावकारी स चार सामग्रीको िवकास गरी कायार् वयन गनेर् ।

महामारीको जोिखम स ब धी उपयकु्त सचूना तथा स चार र घटनामा आधािरत परामशर् सामग्रीको िवकास गरी लिक्षत समदुाय र नीित िनमार्तालाई समय म ैउपल ध गनेर् ।

७. सं थागत सरंचना

रणनीितको प्रभावकारी कायार् वयनका लािग मखु्यतया पशपु छी िवकास, वा थ तथा जनसंख्या, वन तथा वातावरण क्षेत्र हनेेर् मतं्रालय अ तगर्त थप िनयमन िनकायको यव था सिहत संघ प्रदशे तथा थानीय तहको वतर्मान सांगठिनक संरचनाका िवभाग, महाशाखा, शाखा, उपशाखा, इकाइ र सोही अनसुारका कमर्चारी दरब दीह राखी कायार् वयनमा सहजीकरण, सरोकारवाला बीच सम वय र स चार गनर् गराउनको लािग दहेायका वा य सेवा, पश ुसेवा, वातावरण, राि ट्रय िनकु ज तथा व यज त ुसंरक्षण र खाद्य प्रिविध तथा गणु िनय त्रणबाट तोिकएका फोकल अिधकृत एक एक जना पदािधकारी सि मिलत संघ, प्रदशे तथा थानीय तहमा एक- वा यको सिचवालय राख्न सिक छ ।

मािथ उि लिखत फोकल अिधकृतह ले आआ नो कायार्लयमा रही रणनीित बमोिजम तोिकएका कायर् गनेर् र हरेक चौमािसकमा एक पटक वा आव यकता अनसुार अ य समयमा पिन बैठक गनर् सक्नेछन ् । तोिकए बमोिजमको दरब दी सिहतको एउटा एक- वा य सिचवालयको थापना गरी स बि धत क्षेत्रका पदािधकारीद्वारा पदपिूतर् गिरने । िनदेर्शक सिमितको िनदेर्शानसुार जन वा य वा पश ु वा य िनकायको पिरसरमा सिचवाललय स चालन गनेर् ।

सिचवालयको िज मेवारी िन नानुसार तय गनर् सिक छ ।

सिचवालयले स बि धत िवभागको सद य सिचवको मातहतमा रही कायर् गनेर्छ ।

सिचवालयले एक- वा य कायर्क्रम कायार् वयन गनेर् गराउने

स दभर्मा स बि धत क्षेत्रमा भए गरेका कायर् प्रगितह र सधुार गनुर्पनेर् पक्षह स ब धी सचूना आदान प्रदान गनेर्छ ।

सिचवालयले एक- वा य स ब धी कागजात, रिज र, माई यटू आिदको अिभलेख राख्ने छ ।

८. िव ीय ोत सरकारी ोत, वैदिेशक ऋण तथा सहयोग र िनजी क्षेत्रको लगानी समग्रमा रणनीित कायार् वयनका ोत हुनेछन ्।

९. अनुगमन तथा मू यांङ्कन

संचािलत कायर्क्रमह को िनयिमत अनगुमन तथा मु याङ्कन गनर्को लािग चु त र प्रभावकारी संय त्र बनाई राि ट्रय योजना आयोगको मागर्दशर्न र अ तरार्ि ट्रय मापद ड अनु प हुने गरी तयार गनेर् ।

सबै सरोकारवालाह ले चौमािसक पमा एक- वा य स ब धी संचािलत कायर्क्रमह को सिमक्षा गरी एक- वा य प्रािविधक सिमितमा प्रगित प्रितवेदन पेश गनेर् ।

बािषर्क प्रितवेदन एक- वा य िनदेर्शक सिमितमा पेश गनेर् ।

अनगुमन तथा मू यांङ्कन योजनालाई िवकास र सु िढकरण गनेर् ।

१०. सारांश

नेपाल सद य रहकेो अ तरार्ि ट्रय सं थाह बीच एक- वा य अवधारणामा कायर् गनर् ित्रपक्षीय समझदारी समते भएकोले नेपालमा आिथर्क सामािजक लगायतका क्षेत्रमा गि भर असर पानेर् र दु्रत गितमा भौगोिलक िव तार भइरहकेा नयाँ (इमिजर्ङ्ग) तथा पनुः दखेा परेका (िर-इमिजर्ङ्ग), महामारीज य र मानव तथा पशपु छी बीच सनेर् (जनुोिटक) रोग, संक्रमण तथा अव थाह को प्रभावकारी िनगरानी (सिभर्ले स), रोकथाम, िनय त्रण, िनवारण वा उ मलून गरी वा य सरुक्षाको लािग एक- वा य अवधारणाको कायार् वयन गरी जन वा य र पश ु वा य क्षेत्रका प्राथिमकताह स बोधन गनर् आव यक छ । रणनीित कायार् वयनको क्रममा कुनै बाधा अड्काउ परेमा संघ प्रदशे तथा थानीय तहको सरकारबाट आव यक िनणर्य गरी बाधा अड्काउ फुकाउने प्रावधान हुन ुपदर्छ । नेपालमा पिन एक वा य रणिनित कायार् वयन लागी भरपद जानकारी र सचूना लगायत क्षेत्रगत तथा िबषयगत सचूना उपल ध गराउने संय त्र िवकास गरी आव यक जनशिक्त, प्रिविध तथा आिथर्क ोत एिककृत पमा पिरचालन गरी कायर्क्रम संचालन एवं कायार् वयन गदैर् अिघ बढ्न सिक छ ।

Page 16: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

12

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

xfO{ln Kofyf]h]lgs PlePg O{Gkm|No'GhfnfO{ H5N1 a8{ ˆNo' klg elgG5 . of] clt ;+s|fds 3fts ;?jf /f]u xf] . of] /f]u ;fwf/0f cj:yfdf kG5L hftLdf dfq nfUg] /f]u xf] . t/ clxn] cfP/ of] /f]u dflg; nufot cGo kz'x?df ;d]t b]lvPsf] 5 . of] Orthomyxo virus sf] sf/0faf6 nfUg] /f]u xf] . of] RNA k|sf/sf] efO{/; xf] . of] ljiff0f' clt ;+a]bglzn x'gsf ;fy} cfˆgf] h}ljs ;+/rgf cfkm} abln -Do'6]6_ /xG5 . To;sf/0f klg o;sf] /f]syfd tyf lgoGq0fsf nflu ;d:of k/]sf] 5 . o;n] ljZj e/L qf;sf] jftfj/0f >[hgf u/]sf] 5 . of] /f]u !((& df x+sªdf klxnf] k6s k|dfl0ft ePsf] lyof] . Tolta]nf * hgf dflg;sf] d[To' ePsf] lyof] . tL ;a} dflg;x? kG5L;Fu k|ToIf ;Dks{df /xg] JolQmx? lyP . xfn;Dd ;+;f/ e/L sl/a ^)) dflg;sf] d[To' ePsf] 5 . o; ljiff0f' af6 !(!* df Spanish fl u sf] sf/0f sl/a $ b]lv % s/f]8 dflg;x?sf] d[To' ePsf] lyof] elgG5 . Tolt a]nfsf] ljiff0f' H5N1 geP/ H1N1 lyof] . of] H1N1 ljiff0f'nfO{ ;a} a8{ ˆNo'sf] cfdf elgG5 . g]kfndf ;j{ k|yd Low Pathogenic Avian Infl uenza H9N2 sf] klxrfg O{=;+= @))& ;fndf ePsf] lyof] . h'g gd"gf d :jo+n] lrtjsf] ljleGg la|8/ tyf cGo 7"nf kmfd{x?af6 NofO{Psf] lyof] . h'g kmfd{x?df O{Gkm]lS;o; a|f]ª\usfO{l6;\ elg k6s k6s ;f] ;DaGwL vf]k k|of]u ug]{ u/]sf] kfO{Psf] lyof] . clxn] klg lrtjgdf ;/sf/n] :jLs[tL glbP klg la|8/ / 7"nf kmfd{x?n] vf]k nufpg] u/]sf 5g\ . of] /f]usf] k6s k6s k|sf]k s'v'/fsf] ;+Vof w]/} x'g] lhNnfx? tyf cf];f/k;f/ a9L x'g] :yfgx?df b]lvPsf] 5 . o;sf] sf/0f klg of] /f]unfO{ km}ng glbgsf nflu ;+s6sfnLg ljutdf sfo{ of]hgf jgfO{ nfu' ul/Psf] lyof] .

a8{ ˆNo' /f]usf ljiff0f'sf] j/Lk/L vf]n x'G5 h;n] ubf{ ljiff0f' s'g} klg k|sf/sf] ;fa'g jf cGo lg;+s|d0f ug]{ /f;folgs kbfy{af6 ;lhn};Fu gi6 jf lgis[o ug{ ;lsG5 . ;fy} cTolws tfks||d / ;'Vvfkgaf6 klg oL laiff0f'x? ;lhn} db{5 . of] ljiff0f' s'v'/fsf] ;"nLdf !)% lbg;Dd lhljt} /xg ;Sb5 / $ lbg ;Dd kfgLdf @@º ;]lN;o;df lhjLt /xg ;Sb5, ^)º ;]lN;o;df #) ldg6df k'/} gi6 x'G5, ljZj :jf:Yo ;+u7g (WHO)

cg';f/ &)º ;]lN;o;df !% ldg6 leqdf tyf clDno jftfj/0fdf ;lhn} of] ljiff0f' lgis[o x'G5 . logLx? afx]s klg k|of]uzfnfdf k|of]u ul/g] Ethanol, iodine, formalin nufot rng rNtLsf lg;+s|d0f ug]{ /;fogx?sf] k|of]uaf6 klg of] laiff0f' ;lhn} lgis[o x'g hfG5 . To;}n] o; k|sf/sf] 3fts ljiff0f'sf] ;DaGwdf xfdL ;a}n] hfGg h?/L x'G5 . of] Highly Pathogenic Avian Infl uenza ljiff0f'n] kG5Ldf /f]un] ug]{ c;/sf] cfwf/df @ k|sf/df ljefhg ug{ ;lsG5 .

/f]u sf/0f

Avian Infl uenza rLgaf6 z'? eO{ ljZj e/L km}ln;s]sf] cj:yf 5 . o;df klg H5N1 k|hftLaf6 x'g]nfO{ ;+s|d0fnfO{ Highly Pathogenic Avian Infl uenza elgG5 . Avian Infl uenza eg] kl5 ;a}hgf ql;t x'g] ePsfn] o;sf] af/]df ;a}n] hfGg cfjZos x'G5 . vf; u/L Avian Infl uenza # k|sf/sf] x'G5 . Avian Infl uenza Type A, B C . Type A, cGtu{t H5N1 n] dflg; nufot cGo kz' kG5LnfO{ ;d]t c;/ ub{5 . t/ Type B / C af6 dflg;df /f]u nfu]sf] kfO{Psf] 5}g\ .

kG5Laf6 kG5Ldf

/f]uaf6 ;+s|ldt jf k|b'lift efF8fs'F8f, xfjf, bfgfkfgL, ;'nL, df6f] dflg;n] k|of]u u/]sf h'Qf cflbaf6 Pp6f kmfd{af6 csf]{ kmfd{df ;+s|d0f x'g hfG5 . lxpFbsf] dlxgfdf a;fO{ ;/]/ cfpg] kG5Lx?sf] dfWodaf6 :yfgLo kG5Lx?df ;b{5 .

kG5Laf6 dflg;df

/f]uaf6 ;+s|ldt kG5L;Fusf] k|ToIf ;Dks{af6 kG5Laf6 dflg;df ;b{5 . of] /f]un] xfn ;Dd (—%) jif{ pd]/sf dflg;x?df c;/ u/]sf] kfO{Psf] 5 .

kG5Ldf b]lvg nIf0fx?

kG5Lx? PSsf;L dg{ yfNb5g\ .

v'§fsf] df;'df / 5ftLdf /utsf wAafx? b]lvg' .

d'6'df klg /utsf wAaf b]lvg] . ,

KoflGs|ofh tyf /Qm >fj b]lvg' .

a8{ ˆNo' (Highly Pathogenic Avian Infl uenza,Bird fl u)8f= s?0ff zdf{*

* lkm|NofG;/ .

Page 17: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

13

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

ljiff0f'sf] k|sf/ (Type of Virus)ljiff0f'sf] ;txdf ePsf k|f]l6g !^ j6f lxdfUn'l6lgg -h;nfO{ H elgG5_ / ( j6f Go"/fldlg8]h -h;nfO{ N elgG5_ sf] cfwf/df of] ljiff0f'nfO{ @ pkk|hftLx?df ljefhg ul/Psf] 5 .1. Highly Pathogenic Avian Infl uenza HPAI: H5N1, H7N3,

H5N6, H7N7, H7N9.2. Low Pathogenic Avian Infl uenza LPAI: H3N2, H6N1.

H9N2, H10N7 H10N8.

oL b'j} k|sf/sf ljiff0f'n] dflg;df c;/ ub{5 .!= clt 3fts PlePg O{Gkmn'PGhfM Highly Pathogenic

Avian Infl uenza H5 / H7 pkk|hfltsf ljiff0f'x?sf] sf/0faf6 nfUg] a8{ ˆNo' ljZj kz' :jf:Yo ;+u7g (OIE) sf] ;"lrdf A ;d"xdfsf] (List A disease) ju{df kb{5g\ . Avain Infl uenza Type A ljiff0f'sf ljleGg pkk|hftLx? dWo] H5N1 (Asia) /H7N7 (Europe) n] dfq xfn;DDf dflg;df /f]u nfu]sf] kfOPsf] 5 . kG5Ldf cGo pkk|hftLsf ljiff0f'x?n] ubf{ nfUg] /f]u ;fdfGotof dflg;df ;lhn};Fu ;g{ ;Sb}g jf kmf§\k'm§ ?kdf dfq ;g]{ ub{5 . ;fwf/0f cj:yfdf j8{ ˆNo' ;+s|ldt hn r/fx?n] /f]usf] nIf0fx? b]vfpFb}gg\ . of] /f]u clt ltI0f tl/sfn] cfs|d0f u/L cs:dft w]/} s'v'/fx? -!))% ;Dd_ s'g} klg nIf0f gb]vfO{ Ps} rf]6L !–@ b'O{ lbg leq} dg]{ ub{5 .

o;sf d'Vo nIf0fx? emf+]s|||fpg], bfgfkfgL sd vfg], s/fpg] rnjn ug{ sd ug]{, afXo jftfj/0fsf] k|efj gkg]{, nq]/ ;'Tg], hnljof]]hg (Dehydra on) x'g], j]xf]; x'g] / dg]{ x'G5 . cs:dft km'n pTkfbg sd jf aGb x'g] -#–% lbg leqdf_ . a9L pd]/sf s'v'/fsf] 3fF+6L a6fl/g], cf+lzs jf k"0f{ kIff3ft x'g], z/L/ b'Vg], 3'Dg], t;{g] / sfDg], ;]tf], xl/of], df;L h:tf] 5]g]{, cfFvf /ftf] tyf leh]sf] x'g] x'G5 .

@= sd 3fts PlePg O{GˆNo'PGhfM (Mild/Low Pathogenic Avian Infl uenza,LPAI) nf]Kofyf]h]lgs h;df d[To'b/ Psbd} sd x'G5 / o; k|hftLaf6 clxn];Dd dflg;df /f]u nfu]sf] kfOPsf] 5}g . o; k|hftLaf6 ;+s|d0f ePkl5 kG5Lx?n] /f]usf nIf0fx? gb]vfpg] b]lv lnP/ dWod vfnsf] nIf0fx? b]lv s]xL dfqfdf dfq nIf0f b]vfpg] ub{5 . t/ clxn] cfP/ o;af6 klg d[To'b/ a9]sf] kfO{Psf] 5 .

o;sf nIf0fx? kG5Ln] km'n pTkfbg 36fpg], Zjf; k|Zjf; k|0ffnLdf c;/ ug]{ / % k|ltzt;Dd d[To' b/ x'G5 . g]kfndf ;a} eGbf klxnf lrtjgsf] la|8/ kmfd{x?af6 ;+sng u/L NofO{Psf /utsf gd"gfx?df kl/If0f ubf{ ;g\ @))& k|hftL H9N2 LPAI b]lvPsf] lyof] .

lrq g !M a8{ ˆNo' /f]u nfu]]sf s'v'/fx?df b]lvg] nIf0fx?

lrq @M PSsf;L s'v'/f d/]sf] b[Zo

Page 18: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

14

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

/f]u lgbfg

/f]u lgbfgsf nflu s]lGb|o kz' /f]u cGj]if0f k|of]uzfnf lqk'/]Zj/, /fli6«o k+IfL /f]u cGj]if0f k|of]uzfnf lrtjg / kfFrj6f If]qLo kz' /f]u cGj]if0f k|of]uzfnfx?df / dflg;df /f]u lgbfgsf] nflu /fli6«o hg:jf:Yo k|of]uzfnf 6]s'df kl/If0f ul/g] u/L Joj:yf ldnfO{Psf] lyof] . lhNnf kz';]jf sfof{no dfkm{t gd'gfx? ;+sng eO{ oL k|of]uzfnfdf k7fpg ;lsG5 .

H5N1 lgoGq0f ug{ ;lsG5 .

g]kfnsf] jt{dfg l:ylt

@)^$ b]lv g]kfndf ;le{n]G; z'?jft ePsf] lyof] a8{ ˆNo' /f]u lgoGq0f cfof]hgf / g]kfn ;/sf/sf] ;+o'Qm sfo{qmd cGtu{t ;+rflnt lyof] .

@)^% df3 # ut] klxnf] k6s emfkfsf] z/0ffdtLdf a8{ ˆNo' b]lvof] .

lrq #M a8{ ˆNo' nfu]sf] s'v'/fn] kf/]sf] km'nx?

lrq %M 6fpsf] ;'lgg] / ofn r'lxg] lrq $M v'§fdf /Qm >fa

@)^( ;fndf !* lhNnfdf $@ k6s /f]usf] k|sf]k eof] .

@)&) ;fndf !@ lhNnfdf !&# k6s /f]usf] k|sf]k eof] .

@)&! @)&# df3 dlxgf;Dd Pp6f klg /f]usf] gb]lvPsf] .

@)&# ;fndf @ lhNnf sf:sL / ;'g;/Ldf # k6s /f]usf] k|sf]k h;df sf:sLdf= H5N1 / ;'g;/Ldf H5N1 / H5N8 af6 ;+s|d0f ePsf] lyof] .

@)&% lrtjg, sf:sL / nlntk'/df lhNnfdf /f]usf] k|sf]k .

@)&% c;f]h dlxgf;Dd @@ lhNnfdf /f]usf] k|sf]k ePsf] wgu8L, kfNkf, afFs], bfÍ, sf:sL,, ?kGb]xL, gjnk/f;L, lrtjg, sf7df08f}, eQmk'/, nlntk'/, sfe]|knfGrf]s, l;Gw'knfGrf]s, tfKn]r'Í, kfFry/, O{nfd, emfkf, t]x|y'd, dsjfgk'/, g'jfsf]6, tgxF', l;Gw'nL .

@)&^ sf7df08f}, nlntk'/ / dsjfgk'/

Page 19: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

15

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

hf]lvdsf sf/0fx?

g]kfndf :yfgLo hftsf s'v'/fx? v'Nnf ?kdf hyfefjL kfNg], sf6\g], j]Rg] / /fVg] u/]sf] kfO{G5 . /fhwfgLsf] d'6'df /x]sf] jL/ c:ktfn jl/kl/ x]of}, hxfF la/fdLsf] rfk w]/} x'G5, nufPt cGo :yfgx?df hxfF dflg;sf] cfjthfjt a9L x'G5 ToxfF v'nf ?kdf :yfgLo hftsf s'v'/f, xfF;x? tyf cGo kG5Lx? v'n]ofd /fv]sf] / a]Rg] u/]sf] b]lvG5 . h:n] ubf{ o; /f]usf] k|sf]k oL :yfgx?df ePsf] a]nfdf hg:jf:y;F+u k|ToIf ;DaGw /fVb5 . lsgsL :yfgLo hftsf s'v'/f, xf+F;, a;fO{ ;/]/ cfpg] kG5Lx? / h+unL kG5Lx? of] ljiff0f'sf]] d'Vo >f]tsf] ?kdf dflgG5 . ;'Gwf/f, nugv]n, afnfh', rfa]n cflb h'g 7fpFdf dflg;x?sf] le8 / xnrn a9L x'G5 To:tf 7fpFx?df o; sfo{nfO{ /f]Sg k|ltaGw nufpg plrt b]lvG5 . ;fy} g]kfn ;/sf/n] lhljt kG5L a]Rg] Pp6f lgwf{l/t :yfg tf]Sg' kg]{ b]lvG5 . kz'kG5L hyfefjL aw ug]{ sfo{df klg /f]s nufpg kg]{ x'G5 . To;sf nflu ;DalGwt lgodfjnL kz' ;]jf ljefun] s8fO{sf ;fy nfu' ug'{ kg]{ x'G5 . ;g\ !((& eGbf cl3 x+sªdf klg o:t} cj:yf lyof] t/ kl5 /f]usf] k|sf]k eP kl5 To;nfO{ k"0f{ ?kdf k|ltaGw nufOPsf] 5 . xfn;Dd Plzofdf * clkm|sfdf (, o'/f]ksf #) b]zx?df u/L $& b]zx?df of] /f]u ePsf] k'li6 eO{;s]sf] 5 . g]kfndf xfn;Dd @@ lhNnfdf /f]usf] k|sf]k ePsf] kfO{Psf] 5 .

k|ToIf ?kdf hf]lvdsf] cu| kËtLdf kg]{x?

g]kfndf h:t} Plzofsf cGo b]zdf klg s'v'/f / dflg; Pp6} 3/df jf sf]7fdf j:g], vfg] / ;'Tg] u/]sf] kfO{G5 . o:tf dflg;x? Xofr/L, kf]N6«L kmfd{sf sfd ug]{ sfdbf/x?, s'v'/fsf] ;'nL ;DalGw sfd ug]{, kG5L cf}ifwL pkrf/df ;+nUg JolQmx?, k|of]uzfnfdf /f]u lgbfg sfo{ ug]{ k|fljlws tyf /f]usf] k|sf]k ePdf /f]usf] /f]syfd tyf lgoGq0f sfo{df ;DnUg JolQmx?, s'v'/f, cGo kG5L kG5LhGo kbfy{ ljs|]tfx?, ;f]xL sf/f]af/df ;+nUg cGo JolQmx?, kz' awzfnfdf sfd ug]{ JolQmx?, pk/f]Qm dfly pNn]lvt ;d'xsf kl/jf/hgx? k|ToIf hf]lvdsf] k+QmLdf kb{5g\ . of] /f]u hf] ;'s}nfO{ klg nfUg ;Sg] elgPsf] ePtf klg lb3{ /f]uL, /f]u k|lt/f]wfTds Ifdtf sd ePsf JolQmx? / Zjf;/k|Zjf; ;DjlGw /f]u ePsf JolQmx?nfO{ rf+8f] ;g]{ ;Defjgf a9L b]lvG5 .

pkef]QmfnfO{ ;'emfj

s'g} If]qdf of] /f]usf] k|sf]k b]lvPdf /f]u ;+s|ldt If]qdf kG5L, kG5LhGo kbfy{, ;'nL KjfFv / o;af6 ag]sf

a:t'x?sf] a]rlavg ;jf/L ;fwg, dflg;sf] cfjt hfjt nufot ;Dk"0f{ kz'kG5L a]rlavg ug]{ ahf/ cflb aGb ul/G5 .

;/sf/sf] tkm{af6

b]zsf ;j} lhNnf hg:jf:Yo sfof{no, lhNnf kz' ;]jf sfof{nosf oflk8 /]:kf]G; l6dx? nufot ;j} kz' Sjf/]G6fO{g sfof{no / r]s kf]i6x?nfO{ ;ts{tfsf] cj:yfdf /flvPsf] .

/f]u b]lvPsf b]zaf6 kG5L, ck|zf]lwt df;' tyf cGo kG5LhGo kbfy{sf] cfoftdf k"0f{ k|ltjGw nufOPsf] 5 . kG5L tyf kG5LhGo kbfy{sf] Sjf/]G6fO{g k4tL, /f]usf] ;e]{If0f tyf cg'udgdf hf]8 lbOPsf] 5 .

of] /f]unfO{ leqg glbg ;+s6sfnLg sfo{ of]hgf jgfO{ nfu' ul/Psf] lyof] .

of] /f]usf] tYo ;"rgf ;+k|]if0fsf] nflu Joj:yf ul/Psf] 5 . o;} ;Gbe{df ljZj a}+s (World Bank) sf] ;xof]udf kz' ;]jf ljefu / :jf:Yo ;]jf ljefu cGt{ut /fli6«o :t/df $ jif]{ a8{ ˆNo' lgoGq0f cfof]hgf ;+rfng ul/Psf] lyof] .

of] /f]u cGo /f]ux? Tfyf cGo k|fs[lts k|sf]k h:t}, cfsl:ds / ck|Toflzt ?kdf cfpg] x'+Fbf, hf]lvd lng' eGbf cfkm\gf] 3/ -kl/jf/, 5/ l5d]s / /fi6«nfO{ ;w}+ ;'/lIft /fVg ;dodf g} ;r]t eO{ a8{ ˆNo' ;DaGwL ;To÷tYo hfgsf/L lng' / /f]u lgoGq0fdf ;xof]lusf] e"ldsf lgjf{x ug{ ;a} gful/ssf] ;fd"lxs k|of; x'g lgtfGt h?/L 5 .

g]kfndf of] /f]usf] ljiff0f'sf] k|of]uzfnf kl/If0f dfly elgP em} ljleGg k|sf/sf kl/If0fx? U./L ljiff0f'sf] k|hftL 5'§fpg ;lsG5 . xfd|f l5d]sL b]zx?df k6s k6s of] /f]usf] k|sf]k eO{ /fv]sf] cj:yfdf lgoGq0f ubf{ ub}{ klg b'O{ b]z aLrdf kG5L, kG5LhGo kbfy{df ePsf] d"Nodf /x]sf] cGt/sf sf/0fn] ubf{ klg rf]/L lgsfzL x'g] ;Defjgf k|an b]lvG5 . lsgls g]kfn / eft/df km'n, df;', kG5L, kG5LhGo kbfy{ nufot s]of} j:t'x?sf] d'Nodf w]/} g} cGt/ b]lvG5 . To;sf/0fn] ubf{ kG5L kG5LhGo kbfy{, km'n nufot Kjf+Fv rf]/ af6f] xF'b} g]kfNf lelqg ;Sg] ;Defjgf a9L 5 . Gf]kfn h:t} cGo b]zx? yfONof08, dn]lzof, leotgfd, sDaf]l8ofdf s8f Sjf/]G6fO{g lgod kfngf / lgoGq0f x+F'bf x'\Fb} klg kz'x?sf] rf]/L lgsfzL lgoGq0f ug{ ;sL /fv]sf 5}gg\ . t;y{M g]kfndf v'nf l;dfgfsf sf/0f rf/} lt/af6 s'g} klg rf]/Lsf] a:t' lelqg ;lhn} ;Sb5 .

Page 20: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

16

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

To;sf/0f eG;f/, Sjf/]G6fOg sfof{no, r]skf]i6, :yfgLo k|zf;g, k|x/L / :yfgLo afl;Gbf of] /f]u lgoGq0f ug{ ;a}sf] bfloTj x'g cfpF5 . g]kfn ;/sf/n] of] /f]u ;+s|ldt b]zx?af6 kG5L, kG5LhGo kbfy{, km'n nufot KjfFv cflb kbfy{x? cfoft ug{ a]nfa]nfdf /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L /f]s nufpg] u/]sf] 5 .

b]zsf ;a} lhNnf hg:jf:Yo sfof{no, e]6]/Lg/L c:ktfn tyf kz' ;]jf s]Gb|, cGo kz' ;]jf sfof{no, ¥oflk8 /]:kf]G; l6dx? nufot ;j} kz' Sjf/]G6fO{g sfof{no / r]s kf]i6x?nfO{ ;ts{tfsf] cj:yfdf /flvPsf] lyof] . kG5L tyf kG5LhGo kbfy{sf] Sjf/]G6fO{g k4tL, /f]usf] ;e]{If0f tyf cg'udgdf hf]8 lbOPsf] 5 . clxn]sf] cj:yfdf hlt klg /f]usf] k|sf]k ePsf 5g\ tL ;a} dfgj ;[lht k|sf]k x'g . lsgls clxn]sf] cj:yfdf x]bf{ g s[ifs O{dfGbf/ 5g\ g Joj;flo g} . dnfO{ nfU5 cj}w ?kdf NofO{g] /f]u ;+s|ldt kG5Lx?sf] cfoft sf/0faf6 g} of] /f]u g]kfndf lelqg] u/]sf] 5 .

ljutdf o; /f]usf lgoGq0fsf nflu g]kfndf ljZj a}s, g]kfn ;/sf/ nufot cGo ;+3 ;+:yfx?n] w]/} cfly{s ;xof]u u/]sf 5g t/ of] /f]u cem} klg lgoGq0fdf 5}g . lsgls dflg;x? o; /f]u k|lt ;+a]bglzn b]lvb}gg\ . o;sf nflu cem} klg ;le{n]G; eO{ /fv]sf] 5 To;nfO{ lgoldt ug{' kg]{ b]lvG5 . s[ifsx?n] klg cfkm\gf] kmfd{df s8f h}ljs ;'/Iff kfngf ug]{ . s[ifs tyf Jofkf/Lx?n] klg o; /f]usf] k|sf]k ePdf w]/} xfgL gf]S;fgL Joxf]g{' kg]{ x'gfn], Jofkf/ tyf cfot lgof{tsf] s|ddf Psbd} zt{stf ckgfpg' kb{5 . ca}w kz'kG5Lsf] Jofkf/ lgoGq0f ug{ ;/sf/sf] tkm{af6 s8f sbd rfNg' kg]{ b]lvG5 . olt x'Fbf xF'b} klg g]kfndf of] /f]u jif}{ lk5] nuftf/ b]lv k/L /fv]sf] 5 .

;Gbe{ ;fdfu|L8f= s?0ff zdf{ a8{ ˆNo' k':ts @)&! .ljleGg kq klqsfaf6 ;+sng ul/Psf ;Gbe{ ;fdu|Lx? .a8{ ˆNo' /f]u lgoGq0f of]hgf .

Page 21: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

17

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

g]kfn cem} klg s[lifdf cfTdlge{/ 5, t/ s[lif e"ld eg] lbg k|ltlbg Iflos/0f x'Fb} uO/x]sf] 5 . Psflt/ hnjfo' kl/jt{gsf] rk]6fdf s[lif hGo pTkfbgx? g} kb{} cfO/]sf 5g\ eg] csf]{tkm{ lbgfg'lbg j9\b} uPsf] /f]u k|sf]ksf] sf/0f pTkfbgdf x|f; cfO/x]sf] 5 . g]kfndf afx|} dlxgf l;FrfO pknAw x'g] v]tL of]Uo hldg sl/j #) k|ltzt dfq} 5 eg] afFsL cfsfzsf] kfgLsf] e/df v]tL ug'{kg]{ cj:yf 5 . /f;folgs dn / laiffbLsf] cj}1flgs k|of]un] cfh df6f]sf] pj{/fzlQm 36\bf] cj:yfdf 5 eg] SAARC b]zx?df g]kfnsf] cfly{s / s[lifhGo j[låb/ Psbd} x'g uPsf] 5 . o:tf] cj:yfdf pTkfbgsf] ;|f]tx?sf] ;lx kl/rfng ug{sf] nflu ljZjsf clwsf+z b]zx?n] ckgfO{ Jofks k|of]u eO/x]sf] t/ g]kfndf ev{/ dfq ;'?jft eO{/x]sf] cToGt} cfw'lgs / pko'Qm s[lif k|ljlwsf] ?kdf crop simulation model nfO{ lng ;lsG5 . g]kfnsf] s"n u|fx:y pTkfbgsf] #!Ü cy{tGq s[lifdf cfwfl/t 5 / s[lifsf] ljsf; ljgf b]zsf] ljsfz ;Dej 5}g eGg] s'/f :ki6} ePsf] 5 . s[lifsf] pTkfbsTj j[l4sf] nflu ljutsf] tYofÍx?sf] k'g/fjnf]sg u/L eljiodf s] ug{'k5{ egL of]hgf agfOG5 . To;}n] o; df]8nsf nflu e/kbf]{ tYofÍx?sf] klg cfjZostf kb{5 . oL tYofÍx? unt ePdf df]8naf6 cfpg] glthf klg unt x'g] / h;sf cfwf/df ul/Psf] lg0f{ox? ;sf/fTds k|ltkmn glbg] x'G5 . log} s'/fx?nfO{ emNsfpg] p2]Zon] crop simulation model sf] ;+lIfKt ljj]rgf ug]{ k|of; o; n]vdf u/LPsf] 5 .

Crop simulation model dxTjk'0f{ lj1fg xf] h;n] xfjfkfgL, df6f], lj?jfsf] j[l4 / ljsf;sf] tYof+sx?nfO{ sDKo'6/ software df lbg ;Sof] eg] eljiodf o;af6 k"j{ cg'dfg lbg ;Sg] gtLhf cfpF5, h'g s[if dF}qL klg x'ghfG5 . cGt/f{li6«o :t/sf] cg'ejnfO{ x]bf{ k|foM ;a} b]zn] afnL lj1fgdf qmk l;d'n];g df]8lnËsf] ljsf; eO;s]sf] cj:yfdf xfdL eg] o;sf] z'?jftL cj:yfdf g} 5f}+ . of] lj1fg ;fRr} g} s[lif ljsf;sf] Pp6f dxTjk'0f{

g]kfndf qmk l;d'n];g df]8]nsf] k|of]u / pkof]lutf

8f= nfnk|;fb cdufO{ *

df]8]n ePsf]n] Agriculture University / Institute x?n] Bsc/Msc :t/sf ljBfyL{x?nfO{ o;sf] cWoog, cg';Gwfg u/fpb}F ljsf;sf] If]qnfO{ c+lusf/ ug{ ;s] o;n] bLuf] s[lif pTkfbgdf lgs} 6]jf k'Ug] b]lvG5 .

lqe'jg ljZjljBfno s[lif tyf kz'lj1fg cWoog ;+:yfg /fdk'/n] $÷% jif{ cufl8 b]lv qmk l;d'n];g df]8lnËsf] k9fO z'? ug{ yfln;s]sf] 5 . o; ljifonfO{ sf]if{sf] ?kdf ljsf; u/L kf7\oqmddf ;dfj]z u/]/ MSc Ag / PhD sf] z}lIfs ;fdfu|Lsf] ?kdf n}hfg yflnPsf] s'/f ;Dk"0f{ s[lif If]qdf nfu]sfx?nfO{ hfgsf/L u/fpg cfjZos 5 . qmk l;d'n];g df]8nn] ljleGg ljifox? h:t} crop physiology, afnLlj1fg, afnLk|hgg\, /f]usL/f, df6f] lj1fg cflb h:tf ljifosf k|rlnt j}1flgs 1fgx?nfO{ ;dfj]z u/]sf] x'G5 . ljz]ifu/L klZrdf b]zdf ljsl;t ePsf] df]8]nnfO{ ljleGg gfd lbP/ g]kfndf leq\ofOPsf] kfOG5 . To;dWo] k|d'v df]8]nsf] ?kdf afnL lj1fgsf] If]qdf laZjljVoft Decision Support System for Agro-technology Transfer (DSSAT) g]kfndf j[xt ?kdf rn]sf] kfOG5 . To:t} APSIM, ORYGA, INFOCROP cflb df]8nx? afnL lj1fgsf If]qdf k|of]u ePsf] kfOG5 .

oL ;a} df]8nx?sf k"jf{wf/sf ?kdf afnL nufObf b]lv, afnL kfSbf ;Ddsf] xfjfkfgLsf] b}lgs /]s8{x? h:t} 3fd nfUg] ;do, ljxfg a]n'sfsf] Go"gtd / clwstd tfkqmd, df6f]sf] u'0f:t/, afnL lj?jfsf ljleGg records h:t} growth performance fi le, pTkfbg tkm{sf] kmfO{n cflbnfO{ hf]8\g ;lsof] eg] o;n] eljiodf x'g] k"jf{g'dfgnfO{ ;lhnf];Fu pkof]u ug{ ;lsG5 . afnL] j[l4sf] ljsf;qmd, o;nfO{ c;/ kfg]{ tTjx? / ljz]if afnLrqmdf x'g ;Sg] cGt/lqm{ofx?sf] 1fg tyf b}lgs j[l4df c;/ kfg]{ tTjx?sf] hfgsf/Lsf] ;fy o; df]8nsf] sfo{ z'? x'G5 . jfnLdf x'g] k|To]s k|lts[ofx?nfO{ o;df ;dfj]z u/LPsf] x'G5 . o;/L df]8]nsf] lgdf{0f kZrft\ k|of]u stf{n] o;sf] k|of]u ub{5g\ .

clxn] ljZjdf k|d'v ;d:ofsf] ?kdf hnjfo' kl/jt{g

* Crop Monitoring and Yield Forecasting Expert, FAO-PMU, Pulchowk.

Page 22: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

18

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

b]lvPsf] 5 . o;sf] k|efj s[lif If]qdf k|ToIf kl//x]sf] 5 / pTkfbgdf x|f; cfpg', afnLrqmdf kl/jt{g x'g' cflb ;do a9\bf] 5 . Greenhouse UofF;sf] pT;h{gaf6 ePsf] ljZjhnjfo' kl/jt{gn] ubf{ df};ddf 7"nf] km]/abn NofPsf], afnLgfnLsf] pTkfbgdf x|f; cfPsf], kfgL kg]{ ;do / tfkqmd km]/abn cfPsf], af9L / e"–Ifosf] k|sf]k a9]sf] cflb c;/x? k}bf eO/x]sf 5g\ . qmk df]8lnËsf] ;xfotfn] ;lhn};Fu k"jf{g'dfg ug{ ;lsg] ePsf]n] o:tf] cj:yfdf klg pTkfbsTjdf j[l4 ug{ ;lsG5 . To;} u/L ljleGg afnLnfO{ Ps}7fpFdf nufpg ;lsg] qmlkË l;:6d h:tf w]/} l;:6d -OG6/ qmlkË_ h:tf ljifonfO{ klg APSIM h?t} cGo df]8]naf6 k"jf{g'dfg /]s8{ lng ;S5f} .

of] df]8]nnfO{ z}lIfs ;fdfu|L agfO{ /xFbf o;nfO{ dxTjk'0f{ cfwf/ atfOg'k5{ . of] df]8]nn] ljleGg b]zx?df ;kmntf xfl;n u/ g]kfndf cfPsf] x'gfn] g]kfndf k|of]u ug{sf] nflu oxfFsf] ;Dk"0f{ jf:tljs l:yltx?sf] ljj/0f o;df /flvG5 / o;} af6 df]8nsf] Soflnj|]zg, EofnL8];g k|lqmof ;kmn ePkl5 dfq of] df]8]n ljleGg k|of]hgsf nflu v]taf/Ldf k|of]u ul/G5 . h:t}M df]8n k/LIf0fdf k|of]u ePsf df6f]sf] lsl;d, aLp b/, tfkqmd, jiff{, l;+rfO cflb d'Vo dflgG5 . o;af6 cfPsf glthfx? z'? b]lvg} glthf;Fu d]n vfFb}g / o;}nfO{ ldnfpg s]xL Kof/fld6/x?df x]/km]/ ub}{ nfg] k|lqmofnfO{ Soflna|];g elgG5 .

of] lj1fgnfO{ s[lif cg';Gwfg kl/ifbn] klg Environmental science l8lehgsf] ?kdf ;dfj]z u/L cufl8 j9fO{/x]sf] 5 . To:t} s[lif tyf kz'kG5L ljsf; dGqfno, s[lif ljefu s[lif / kz' lj1fg cWoog ;+:yfg s[lif tyf jg ljZjljBfnon] klg of] df]8]nnfO{ Pp6f 1fg j4{s, j}1flgs / lhjg pkof]uL pks/0fsf] ?kdf lnPsf] kfOG5 . vf;u/L jg, jg:klt cflbsf] If]qdf, ljleGg vfnsf] df6f], xfjfkfgL, afnLgfnL kl/jt{gsf / x|f;sf s'/fx?df klg of] df]8]nn] ;lhn} k"jf{g'dfg ug{ ;Sg] ePsfn] :of6nfO6 lalw jf l/df]6{ ;]g;Lª\u k|ljlwaf6 lnPsf] tYof+sx?nfO{ klg afnL lj?jfsf] j[l¢ rqm, df6f]sf] u'0f, xfjfkfgL kl/jt{gsf] /]s{8;Fu hf]8]/ ;lhn};Fu o;sf] k|of]uaf6 pTkfbsTj a9fpg ;lsg]5 . cGt/fli6«o kfgL ;+:yfg (International Water Management Institute), Climate Change on Agriculture and Food Security (CCAFS), Project, Food and Agriculture Organization (FAO) / World Food program (WFP) g]kfnsf dWo kxfl8, dWo t/fO{ dfq} xf]Og sf7df8f}+ pkTosfsf y'k|} :yfgx?df ls;fg k'jf{g'dfg -ls;fg P8efOh/L jf]8{x?_

sf] :yfkgf u/]/ afnL pTkfbg k|lalw a|f]8sfl:6ª ug]{ / xfjfkfgL kl/jt{gsf] k'jf{g'dfgsf] ;"rgf tyf ;+rf/ dfWod nufPt cGo SMS k|lqmofaf6 ;'rgf lbg] sfddf qmk df]8lnËsf] dxTjk"0f{ e"ldsf /x]sf] x'gfn] cGg, t]nxg, / sf]z] afnL nufot cGo afnL gfnLdf klg of] k|ljlwsf] ljsf; k|efjsf/L /x]sf] s'/fnfO{ b]ze/L k|rf/ k|;f/ ug{ ;s]df xfd|f] /fli6«o pTkfbg a9\g] lglZrt 5 . s[lif If]qdf qmk df]8lnª k|ljlwn] dxTjk"0f{ of]ubfg k'¥ofpg ;Sg] ePsf]n] g} xf]nf ljZjljBfnosf] sf]if{df Jojl:yt ub}{ PdP:;L / lkPr8L cWofkg nufot ljleGg cg';Gwfgsf If]qx?df o; df]8]nnfO{ cufl8 a9fOPsf] 5 . cfufdL lbgx?df s[lifsf] pTkfbsTjdf j[l4 ub}{ n}hfg' kg]{ afWofTds cj:yf 5 . T o;}n] xfd|f pTkfbg k|ljlwx?nfO{ qmk df]8lnËsf] lj1fg;Fu hf]8]/ n}hfg ;s]df sDKo'6/ l;:6daf6 rn]sf] tYofÍx?af6 lg:sg] glthfn] pTkfbg a9fpg ;lsG5 . To:t} s'g If]qdf s:tf] hftsf] afnL nufpFbf ToxfF slt pTkfbg ug{ ;lsG5 eGg] s'/f klg kQf nufpg ;lsG5 . s[lif pTkfbsTjdf nfUg ;Sg] /f]u / ls/fsf] k|sf]k Go"lgs/0f ub}{ s[lif pTkfbg a9fpg ;lsg] s'/fdf of] df]8n j/bfg ;fljt x'g] lglZrt 5 . s[lif tyf kz'kG5L ljsf; dGqfnonfO{ of] k|ljlw Psbd} pkof]uL x'g] s'/fsf] klxrfg u/L FAO n] klg g]kfnsf] s[lif j}1flgsx?sf] j[l¢ ljsf; sf] nflu 6]«lgË program sf] yfngL ul/;s]sf] 5 .

o;cl3 g} j0f{g ul/P h:t} qmk ;]d'n];g df]8n rnfpFbf afnL Joj:yfkgsf] kIf b]lv lnP/ /f]u, sL/f, l;FrfO, afnL nufpg] pko'Qm ;dosf] hfgsf/L, cg's"n afnL jf hftsf] 5gf}6, pko'Qm afnL rqm cflbsf] Joj:yfkgdf qmk df]8nsf] k|of]u x'g;S5 . hnjfo' kl/jt{af6 a9\g hfg] tfkqmdsf] c;/ afnLsf] pTkfbgdf s:tf] kg{ ;S5 eGg] eGg] cWoogdf klg qmk l;d'n]zg df]8nsf] k|of]u ljleGg b]zx?df ePsf] kfOG5 . o; df]8]nnfO{ s[lif k|ljlw Joj:yfkg;Fu hf]8]/ pTkfbg a9fpg s[lif tyf kz'kG5L ljsf; dGqfno, To;;Fu ;DalGwt lgsfo / gfs{ h:tf sfof{non] tYofÍ k|ljlw ljsf; ug{ ;s]df dfq s[lif pTkfbgdf 7"nf] ;xof]u k'Ug ;Sg]5 . g]kfn ;/sf/n] s[lif;Fu ;DalGwt sfof{no ;Fu ePsf tYofÍx?nfO{ afnLgfnL, af]6la?jf jl[åsf jflif{s /]s8{nfO{ ;fdfGo u/]/ eljiodf x'g ;Sg] b'/ufld c;/nfO{ Go"lgs/0f ug{df ;d]t of] df]8nsf] k|of]u ug{ ;lsG5 .

casf] @) jif{kl5 clxn]sf] xfd|f] s[lifdf k|of]u ePsf] ljsl;t hftx?n] To;a]nfsf] hg;+VofnfO{ wfGg

Page 23: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

19

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

;Sb}gg . clxn] xfOlj|8 hftsf] cGww'Gg;Fu} xfd|f] :yfgLo hftx? nf]k x'Fb} hfg yfn]sf] cj:yf 5, o;sf] ;+/If0f, u'0f:t/ j[l4sf] nflu klg qmk df]8]nn] jftfj/0f d}qL qmk hftsf] ljsf; u/]/ @@ cf}F ztfAbL ;Ddsf] hg;+VofnfO{ v'jfpg ;Sg] s[lif pTkfbg ub}{ aflx/af6 cfoft u/]/ afFRg' kg]{ cj:yfsf] k/lge{/ d'lv s[lif cj:yfnfO{ 36fP/ cfTdlge{/ s[lifsf] Joj:yf ug{ ;S5 . To;sf nflu ;/sf/n] s[lifdf nufgL a9fP/ s[lifnfO{ ljZjljBfnodf

k9fpg] of 5'§} OGef/f]d]G6 lj1fg jf 5'§} df]8lnª ;fOG;nfO{ agri physics, Pu|LsNr/ Sofd]li6, Plu|sNr/ Osf]gf]ldS; h:tf ljifox?;Fu hf]8]/ Pp6f multi-disciplinary l6dsf] ;xotfaf6 of] lj1fgnfO{ cufl8 a9fpg'k5{ . To;sf nflu ljZjljBfno, gfs{, s[lif tyf kz'kG5L ljsf; dGqfno, To;;Fu ;DalGwt lgsfo, /fli6«o of]hgf cfof]u / ;/sf/n] tTsfn Wofg lbg'kg]{ cfjZostf /x]sf] 5 .

Page 24: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

20

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

uf]ne]+8f ;f]nfg];L kl/jf/ cGtu{tsf] kmn ;d'xdf kg]{ Ps dxTjk'0f{ t/sf/L xf] . g]kfndf Knfli6ssf] 6g]nleq nufOg] uf]ne]8fsf] hftdf *) k|ltzt >[hgf a0f{z+s/ hftn] 9fs]sf] kfOG5 . o;sf] dfu lbg k|lt lbg a9\9} uO/x]sf]n] afuafgL cg';Gwfg dxfzfvfn] lap lahg tyf u'0f lgoGq0f s]Gb|sf] l;kmfl/;df s]xL aLp pTkfbs ;+:yfx?;+usf] ;fem]bf/L (private partnership program) df lautsf s]xL aif{x?b]lv >[hgf uf]ne]8fsf] aLp pTkfbg sfo{ eO/x]sf] 5 . pQm aLp pTkfbs ;+:yfx?nfO{ ut aif{ u'0f:tl/o aLp pTkfbg ug]{ k|ljlw ;DalGw # lbg] tflnd klg afuafgL dxfzfvfn] ;+rfng u/]sf] lyof] . xfjfkfgLGofgf] xfjfkfgL / 3fd nfUg] df};d o; v]tLsf] nflu cfjZostf 5 . uf]ne]+8fsf] ;kmn aLp pTkfbgsf] nflu tfkqmdsf] dxTjk'0f{ e"ldsf x'G5 . v]tLsf] nflu pko'Qm tfks|d @)–#)) ;]= xf] . o;df klg kmnsf] ljsf;sf] nflu @*–#)) ;]= /fd|f] x'G5 . t/ #%) ;]= eGbf a9L tfks|ddf kmn nfUb}g . !*) ;]= eGbf tnsf] tfks|ddf k/fu / l:6udf -Stigma_ kl/kSj x'b}g eg] #%) ;]= eGbf dflysf] tfkqmddf k/fus0f ;'Sg] / dg]{ x'G5 . To:t} /ftsf] tfks||dn] klg dxTjk'0f{ e'ldsf v]n]sf] x'G5 . /ftsf] Go"gtd tfkqmd !# ) ;]= eGbf sd x'g' x'b}g / clwstd tfkqmd @!) ;]= eGbf a9L x'g' x'Fb}g . /ft sf] tfkqmd 3l6j9L ePdf uf]ne]+8fsf] ;]rg lqmof /f]lsg hfG5 km'n emg{ ;S5 / kmn nfUb}g . Uff]ne]+8fdf /+Ë r9\gdf klg tfkqmdsf] 7"nf] e"ldsf /x]sf] x'G5 . !)) ;] eGbf sd tfkqmddf Lycopene / Yellow carotenoid /+usf] ljsf; x'g ;Sb}g . of] /+u uf]ne]+8f kfSg yfn]kl5 r9\g] /+u x'g\ . To;}n] hf8f] dlxgfdf uf]ne]+8f kfSg ;Sb}g / xl/of] g} /xG5 . Lycopene / caroteniod sf] ljsf; x'g pQd tfkqmdsf] bfo/f @)–@%) l8u|L ;]= xf] / o;eGbf tn / $)) l8u|L ;]= eGbf dfly tfdqmddf oL b'j} /Ëx?sf] ljsf; x'g ;Sb}g .afg:klts laj/0f uf]ne]8fsf] w]/} h;f] hftx?df k'0f{ km"nx? ePtf klg w]/} h;f]sf] :qL s];/ 5f]6f] x'gfn] k/ ;]rg lqmof x'g cj/f]w

x'G5 . oL afnLdf k'0f{tof :jo+ ;]rg lqmof x'G5, t/ s'g} s'g} lsl;dsf :qL s];/ nfdf] eO{ s'g} ?sfj6 gx'g] ePsf] tyf sL/fsf] ;+Vof a9L ePdf @–$ k|ltzt k/;]rg s[of ePsf] kfOG5 . ;/b/ @!) ;]lG6u|]8 tfks|ddf /fd|f] ;]rg s[of x'G5 / tfkqmd #%) ;]lG6u|]8 eGbf dfly k'Uof] eg] uef{zo s[ofnfO{ cj/f]w x'G5 . hftx?MaLpsf] a+zf)f"ut >f]t cg";f/ :jod;]lrt / a)f{z+s/ hftsf uf]ne]*f %g\ . lxhf] cfh a0f{z+s/ -xfOlj|8_ uf]ne]+8fn] 7"nf] e"ldsf v]n]sf] 5 . a0f{z+s/ hftsf] aLp pTkfbg ug{sf] nflu @ :jz]lrt z'4 hft (Parental line) sf] cfjZostf kb{5 . To;}n] >[hgf a0f{z+s/ uf]ne]8fsf] aLp pTkfbg ug{sf] nflu kf]yL hft (HRD1) / efn] hft (HRD17) sf] k|of]u ul/G5 . l86/ldg]6 -HRD17_

• k|Tos la?jfsf] cfFVnfaf6 lg:sg] xf+ufx?df km"nsf em'Kkf nfUb5g\ .

• of] s|d 6'Kkf;Dd x'Fb} hfG5 / la?jfsf] d'Vo xf+ufdf klg km"nsf em'Kkfn] 9flsg] x'Fbf af]6 cUnf] x'gaf6 alGrt x'G5 .

Ogl86/ldg]6 -HRD1_• la?jfsf] k|Tos t]>f] xf+ufkl5 km"nsf em'Kkf

lasl;t x'G5g\ / la?jfsf] d'Vo xf+ufsf] ljsf;df s'g} cj/f]w cfpFb}g .

• Ogl86/ldg]6 lsl;dn] nx/fsf] ?k lnG5 / o;nfO{ yfFqmf]sf] Joj:yf ug'{ kb{5 .

a0f{z+s/ hft >[hgf M g]kfnsf] klxnf] a0f{z+s/ hft, cUnf] af]6, a]gf{ ;f/]sf] &%—*) lbgdf kmn tof/ x'g] kmn /ftf], d'6' cfsf/sf] x'G5 . ;/b/ kmn %)—^) u|fd x'G5 . ;/b/ pTkfbg v'Nnf hldgdf @)))—@%)) s]=hL= / Knfli6s 3/leq $)))—%))) s]=hL=k|lt /f]kgL x'G5 . o;n] cf]Onfpg] /f]u ;xg ;S5 / 89'jf /f]u sd nfU5 . t/ km'hfl/od ljN6 / g]df6f]8 nfUg ;S5 . la=;+= @)^% df kl~hs/0f ul/Psf] of] hft t/fO{, dWo tyf pRr kxf8sf] nflu l;kmfl/; u/]sf] 5 .

a0f{z+s/ uf]ne]8f ->[hgf_ sf] aLp pTkfbg k|ljlw

8f= ;'/]Gb| nfn >]i7*

* d'Vo a}1flgs, afuafgL cg';Gwfg dxfzfvf, v'dn6f/ .

Page 25: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

21

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

afnL nufpg] ;doef}uf]lns If]q jLp 5g]{ ;do j]gf{ ;fg]{ ;dodWo kxf8

-!)))–!^)) _

kmfu'g – a}zfv r}t–a}zfv

g;{/Ldf :j:y a]gf{ tof/ ug]{ uf]ne]8f afnLsf] aLp pTkfbgdf a]gf{sf] u'0f:t/n] 7"nf] e"ldsf v]Ng] x'gfn] :j:y / u'0f:tl/o a]gf{sf] k|of]u ug'{ kb{5 . >[hgf uf]ne]8f Ps j0f{z+s/ hft xf] / of] HRD-1 hftsf] uf]ne]8fsf] kf]ly efudf HRD-17 hftsf] uf]ne]8fsf] k/fus0faf6 ;]lrt u/fO{ j0f{z+s/ jLp tof/ ul/G5 . olx jLp nfO{ >[hgfsf] jLp elgG5 . of] jLpaf6 tof/ ePsf] af]6df Ps?ktf / >[hgf hftsf] u'0fx? ;a} :ki6 ?kdf b]lvg' kb{5 .efO/; /f]u nfu]sf] af]6 j9\g g;Sg] / o;df u'0f:t/Lo kmn tyf jLp gnfUg] x'gfn] g;{/L b]lv g} arfpgsf] nflu r':g] vfnsf ls/f h:t} M ;]tf] lemFuf, nflx ls/f lgoGq0f ug{' kb{5 jf hfnL leq a]gf{ x'sf{pg' kb{5 . :j:y j]gf{sf] pTkfbg ug{' kb{5 . efn] hftsf] g;{/L kf]lysf] eGbf !) lbg klxn] nufpg] / To;sf] ! dlxgf kl5 nufpg] . ptm sfo{n] kf]lysf] nflu km"n lg/Gt/tf k|fKt x'G5 .Knfli6ssf] 6g]n jf Knfli6ssf] 3/df a]gf{ tof/ ug]{{ M ;fwf/0ftof aLp pd|gsf] nflu pko'Qm tfks|d @)—#) ;]lG6u|]8 xf] . Knfli6s Knu 6«]df a]gf{ pdfg'{ kb{5 . pQm Knfli6s Knu 6«]df] ! efu /fd|f];+u s'lxPsf] sDkf]:6 dn / @ efu sf]sf]lk6 ld;fOPsf] ld>0f eg' kb{5 . pQm Knfli6s Knu 6«]df lr:ofgsf] cj:yf x]/L ;fwf/0ftof lbglbg} kfgL lbg' kb{5 / t'iff/f] tyf sd tfks|daf6 arfpg Knfl:6ssf] u'Djh leq jf 3/ leqsf] Gofgf] 7fpFdf /fVg' kb{5 . aLp /f]k]sf] @%—#) lbgdf la?jf /f]Kgsf] nflu nfos x'G5 .

a]gf{ tof/L / aLp Ps /f]kgL hUufdf aLp pTkfbgsf] nflu a]gf{ agfpg 5 u|fd HRD 1 -KFF]YFL hft_ / 3 u|fd HRD 17 -efn] hft_ cfjZostf kb{% . df6f];a} lsl;dsf] df6f]df uf]ne]+8f v]tL ug{ ;lsG5 . kfgL ghDg] kfËfl/s k¢fy{ k|z:t ePsf] anf}6] b'd6 tyf kfFuf] df6f] uf]ne]+8fsf] nflu pko'Qm x'G5 . df6f]sf] lk=Pr=^–& x'g' kb{5 .

hldgsf] tof/L tyf dnvfbsf] k|of]uxfOla|8 uf]ne]8fsf] aLp lgsfNg Kjfsn agfP/ k|lt af]6 sDkf]i6 @–# s]hL, o'l/of % u|fd, l8=P=kL !% u|fd, kf]6f; % u|fd, afof]hfd @ u|fd, lh+Í ! u|fd / af]/]S; ! u|fd /f]Kg' eGbf cufl8 lbg] / @)—@% lbgkl5 % u|fd k|lt af]6n] 6k 8«]; ug]{ / bf]>f] kmn l6kfO kl5 k|lt af]6df o'l/of % u|fd, l8=P=kL & u|fd, / kf]6f; # u|fd lbP/ uf]8d]n ug'{ kb{5 . x/]s @ jf # k6s l6lk;s]kl5 % u|fdsf b/n] o'l/of]n] km]l/ 6k8«]; u/]df kmnsf] pTkfbg / ;fOhdf lg/Gt/tf lbg ;lsG5 . ;'Id vfB tTjsf] cfjZostfuf]ne]8fsf] a[l4 / ljsf;sf] nflu ;'Id vfB tTjn] dxTjk"0f{ e"ldsf v]n]sf] x'G5 . !^ j6f ;'Ifd vfBtTjdWo] uf]ne]8fsf] nflu clt cfjZos vfB tTjx? M, af]/g, lhGs, kmnfd / tfdf -sk/_ x'g\ . oL vfBtTj Psbd sd dfqfdf cfjZos kb{5 t/ sdL ePdf o;n] lj?jfsf] ljsf; / j[l4df c;/ kfb{5 . oL vfBtTjsf] sldn] d'Vot af]6sf] ljsf; / j[l4 /f]lsg], km"n / kmn sd nfUg], cflb ;d:ofx? b]lvG5g\ . oL vfB tTjx?sf] sldn] af]6 lj?jfn] ljleGg nIf0fx?4f/f b]vfpF5g\ . To;}n] la?jf /f]Kg] a]nfdf afof]hfd, lh+Í / af]/]S; u|fd /fVg] ul/G5 . a]gf{ ;fg]{a]gf{sf] pd]/ !% b]lv @) lbgsf] ePkl5 cyf{t a]gf{ $ b]lv % j6f kft cfPkl5 ;fg'{ k5{ .v'Nnf If]qdf nufPsf] uf]ne]8f jfnLdf /f]uls/f a9L nfUg], jf]6n] ljleGg lsl;dsf] b'Mv (Stress) ;xg' kg{] / kf]yL efudf /flvPsf k/fus0f klg kfgL kg{] j]nfdf kvflnP/ hfg], ljleGg lsl;dsf p8\g] ls/fx? M ed/f, dfx'/Laf6 cJojl:yt k/fuz]rg x'g hfg] ePsfn] jLp pTkfbg sfo{ Knfli6ssf] 5fgf ePsf] 3/leq ug'{ kb{5 . cem ;s] Knfli6ssf] 3/ agfP/ j/k/ hfln /fVg' kb{5 .qml;Ë Ansdf efn] agfpg] hftsf] j]gf{ leGg} nufpg' kb{5 . ;fwf/0fto !)Ü jf]6 efn] hftsf] kf]yL hftsf] j]gf{ ;fg{' eGbf !) lbg klxn] / ! dlxgf kl5 ;fg{' kb{5 . /f]Kg] b'/Lkf]ly (HRD-1) agfpg] af]6 cUnf] x'g] / k/fu;]rgsf] a]nf b}lgs lx8\g kg{] ePsfn] xf/ b]lv xf/sf] b'/L () ;]=ld= / jf]6 b]lv jf]6sf] b'/L ^) ;]=ld= sf] km/sdf eg] efn] (HRD-17) hftsf] j]gf{ &% ^) ;]=ld= sf] km/sdf /f]Kg' kb{5 .uf]8d]n tyf l;+rfO{a]gf{ ;f/]sf] @)—@% lbgkl5 klxnf] k6s uf]8d]n ug{'

Page 26: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

22

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

kb{5 . df6f]sf] lr:ofg x]/L &—!) lbgsf] km/sdf l;+rfO{ ug{' kb{5 / sf08sf] tNnf] efuaf6 cfPsf xf+ufx?nfO{ x6fO{ lbg'kb{5 . j]gf{ /fd|/L g;?Gh]n k|To]s lbg kfgL lbg cfjZos k5{ / j]gf{ ;/]kl5 @–# lbg la/fP/ l;+rfO{ lbg' k5{ . kfgL lb+bf h/fdf dfq kg]{ u/L kfgL lbg'k5{ . k'/} lj?jf / kftx? leHg] u/L kfgL lbFbf 89'jf h:tf /f]ux?sf] k|sf]k a9L x'G5 . Knfli6s 3/sf] v]tLdf kfgLsf] a9L cfjZostf kg]{ x'gfn] yf]kf l;+rfO{ sf] tl/sfn] l;+rfO{ ug{ ;lsG5 .

sfF65fF6 / y+fqmf kf]yL hftsf] jf]6df k|ltjf]6 @ b]lv # j6f xfFufx? a9\g] u/L sflvaf6 cfpg] xfFufx? x6fO sfF65fF6 ug{' kb{5 . o;n] ubf{ xfjf /fd|f] ;Fu vnL /f]uls/f sd nfUg] / lj?jfn] k|fKt u/]sf vfBkbfy{sf] clwstd ;b'kof]u eO{ kmn tyf jLpsf] u'0f:t/df j[l4 cfFp5 . 8fF7sf tNnf kl§sf kxF]nf tyf k'/fgf kftx? x6fpg' kb{5 . ;fy} k/fu;]rg s[of ug{ ;xh klg x'G5 . sfF65fF6 ug{] cf}hf/af6 klg /f]u ;g{ ;Sg] ePsfn] j]nf j]nfdf OyfOn cNsf]xnn] k'5\g jf ufOsf] b"w Ps efu / # efu kfgL ldl;Psf] emf]ndf 8'jfpg' kb{5 .dWod tyf cUnf] hft -HRD1_ sf uf]ne]8fnfO{ yfFqmf glbPdf w]/} h;f] kmn s'xLg] / /f]u nfUg] x'gfn] yfqmf lbg' lgtfGt cfjZos 5 . xf]rf hft -HRD17_ nfO{ klg xNsf yfqmf lbg' kb{5 . uf]ne]+8fnfO{ ljleGg t/Lsfaf6 yfFqmf lbg ;lsG5 . yfqmf lbbfF uf]ne]+8fsf] k|To]s nx/sf] $ af]6sf] ljrdf afF;sf] df]6f] ef6f nfdf] af]6 x'g]sf] nflu !&) ;]=dL / 5f]6f] af]6sf] nflu &% ;=dL nfdf] yfqmf nufpg' kb{5 . pQm ef6fdf hldg b]lv klxnf] ;f6f #) ;]=dL / cGo ;f6f x/ #) b]lv $) ;]=dL sf] km/sdf jfWg' kb{5' o:tf ;f6fx? cUnf] af]6 x'g] hftnfO{ $ b]lv % tx lbg' kb{5 . eg] xf]rf af]6 x'g] hftnfO{ @ b]lv # tx dfq ;f6f afWg' kb{5 . HRD1 df b'Oj6f jf a9Ldf # j6f xfFuf /fv]/ c? ;a} x6fpg' kb{5 . j]gf{ ;f/]sf] Ps dlxgf jf rf/ xKtfdf uf]ne]+8fsf] af]6df b'O{ xfFuf cfpF5 . Tof] eGbf tnsf] xfFufnfO{ sf6]/ x6fpg' kb{5 . To;kl5 cln dfly x/]s xfFufdf cfPsf yk Ps xfFufnfO{ klg /fv]/ Pp6f af]6df $ xfFuf;Dd klg /fVg ;lsG5 . ;fy} df6f] 5f]Psf xfFufx? Jff kftx?nfO{ x6fpg' kb{5 . b'O{j6f xfFuf /fVgsf] nflu af]6 $% ;]=dL= hlt cUnf] ePkl5 d'Vo b'O{ sf08af6 cfPsf] xfFufx? Pp6fnfO{ Pslt/ ;f6fdf afFWg'kb{5 . kf]ly hftsf] jf]6 lg/Gt/ j9\g] (Indeterminate) x'gfn] o;nfO{ ;fxf/f lbg' k5{ . o;sf nflu jfF;sf ef6fx? uf8]/

;fxf/f lbg'kb{5 . k|z:t ?kdf jfF; gePdf Knfli6s tyf gfOngsf g/d 8f]/Lx? Dfflyaf6 em'08fO{ ;xf/f lbg ;lsG5 . o;af6 jf]6leq xfjf v]Ng kfpg], kmnsf] ux|f}Fkgfn] jf]6 e'Odf gn6f/Lg], Psgfzn] 3fd kfpg], sfF65fF6, k/fuz]rg ls|of, /f]u ls/f lgoGq0fsf] nflu ljifflb 5g{ ;lhnf] kg{] x'gfn] u'0f:t/Lo kmn tyf jLpsf] pTkfbg ug{ ;lhnf] x'G5 .

/luË M a]hft, cldNbf jf]6 / vt/gfs /f]ux? x6fpg] sfo{ g} /luË xf] . Wofg lbbf lbb} klg slxn] sfFlx a]hftsf] ;+sf:kb jf]6 e]l6g ;S5g . h:t} M jf]6df km/s, km"nsf] /Ë tyf kmnsf] cfsf/ ;fOhdf :ki6 b]lvg] u/L leGgtf kfPdf, AofS6]/Lon cf]Onfpg] /f]u, efO/; /f]un] u|l;t jf]6x? x6fpg' kb{5 .

efn] km"n l6Kg] M efn] hftsf] jf]6x?af6 km"n k"0f{ ?kdf v'n]sf] t/ k/fus0f emg{' eGbf klxn] l6kL efn] c+u 5'6\ofO{ Ps /ft sf]7fdf /fvL ef]nLkN6 ljxfg ! ld=ld= sf] hfnLaf6 5fgL k/fus0f hDdf ug{ ;lsG5 .

k/fuz]rg / kmnsf] x]/rfx M efn] hftsf] af]6af6 jois v'n]sf km"nx? ;fFemkv jf ljxfg l6Kg' kb{5 / k]l6«l8;df k/fus0f hDdf ug{' kb{5 . csf{]lt/ ljxfg ^ ah]kl5 / !! ah] cufl8 kf]yL jf]6sf] k'ikbn gv'n]sf] t/ v'Ng 7Ls tof/ ePsf sf]lknfaf6 efn] c+u x6fO (Emasculation) tof/ kfg{' kb{5 . ptm efn] c+u x6fOPsf km"nsf kf]yL efusf] 6'Kkf (Stigma) df k/fus0f 5'jfO k/fuz]rg s[of ug'{ kb{5 . pko'tm ;dodf k|z:t k/fus0f kfPsf km"naf6 jg]sf kmndf a9L dfqfdf jLpsf] ;+Vof ljBdfg x'G5 . k/fuz]rg ubf{ kf]yL c+u (Pistil) df rf]6k6s nfUg' x'b}g . s'g} ;do k/fus0f cefj x'g] ;Defjgf b]lvPdf km"n k|z:t km"n]sf] j]nf l6kL k/fus0f hDdf u/L xfjf gl5g{] Vile df k/fus0f /fvL Descicator df /fvL /]lkm|h]/]6/df Ps xKtf ;Dd e08f/0f ug{ ;lsG5 . k|lt em'Kkf #–$ j6f dfq kmn j9\g lbg' kb{5 . k/fz]rg ubf{ kf]yL c+udf bSvn ,rf]6 k'¥ofpg' x'b}g cGoyf km"n emg{ ;Sb5 . To:t} u/L ;'n;'n]sf] cfqmd0fn] t k/fus0f ;d]t /fd|f] aGg kfpb}g . kmndf uaf/f]n] cfqmd0f u/]df kmng} sfd gnfUg] x'G5 . k/fuz]rg u/]sf] $)–$% lbgdf kmn l6Kg of]Uo x'G5 .;Gbe{ ;fdfu|Lx?laleGg k':ts, a'sn]6, kmf]N8/, kf]i6/, n]v, k|sflzt n]vkq, klqsfx?

Page 27: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

23

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

k[i7e"ld M dflg;nfO{ cfjZos kg]{ b}lgs hLjgsf] ljleGg vfBkbfy{ dWo] df;' klg Ps d'Vo vfB kbfy{ xf] . df;'df k|r'/ dfqfdf k|f]l6g kfOG5 . t/ :jR5 df;' ;]jg ug{ g;]sdf ljleGg k|sf/sf vt/gfs /f]ux? klg nfUg ;Sb5 . o; sf/0f df;' pkef]Stf / df;' Joj:ffoLx?df k|of{Kt 1fg / r]tgfsf] cfjZostf kb{5 . xfd|f] h:tf] cltsd ljsl;t d'n'ssf] gful/snfO{ r]tgfsf] a9tf cfjZostf cjZo x'g hfG5 . a}1flgs b[li6sf]0fn] df;' eg]sf] ljleGg hLljt kz'k+IfLx? aw kZrft\ vfg of]Uo ljleGg df+;k]zLx? -Muscle_ nfO{ elGfG5 t/ xfd|f] g]kfnL ;dfhdf df+;k]zL nufot, g;fx?, tGt'x? / x8\8L tyf leq\of+zsf] efunfO{ klg df;'df ulgG5 . dfgj z/L/nfO{ rflxg] ljleGg kf}li6s tTjx? dWo] df;' Ps dxTjk"0f{ vfB kbfy{ xf] . o;n] clws dfqfdf z/L/nfO{ rflxg] k|f]l6g pknJw u/fpF5 . z/L/nfO{ geO{ gx'g] k|d'v tTjx? dWo] k|f]l6g Ps dxTjk'0f{ tTj xf] / b]zdf xfn k|lt aif{ # nfv # xhf/ d]=6g df;' pTkfbg x'g] ub{5 eg] sf7df08f}+ pkTosfdf dfq} k|ltlbg #)) d]=6g df;' vkt x'g] ub{5 .

:jR5 df;' af/] hfgsf/Ln6gf/fo0f zfx*

-sf7df08f}+ pkTosfdf df;' vkt ljj/0f_

qm=;= df;'sf] lsl;d sf7df08f}+ pkTosfdf vkt! /fFuf / e}+;L k|lt lbg #) d]=6g@ s'v'/f k|lt lbg @%) d]=6g# v;L / af]sf k|lt lbg @) d]=6g

hDdf df;' vkt k|lt lbg #)) d]=6g->f]tM kz' ;]jf ljefu_

:jR5 df;'nfO{ b'lift kfg]{ sf/s tTjx? M

df;'nfO{ b'lift kfg]{ sf/s tTjx? dWo] k|d'v tTj

hLjf0f'' g} xf] . tL xflgsf/s hLjf0f' b]xfosf dfWodaf6

;g{ ;Qm5g . b'lift xfjfkfgL kmf]xf]/ efF8fs'8f kmf]x/ cf}hf/ /f]uL sfdbf/ -h:t} M Ifo/f]uL_ kmf]x/L sfdbf/sf] xft v'§fdf /x]sf] ls6f0f'

-JofS6]l/of_ :jR5 df;'df ;+qmldt eO{ c:j:Yo df;'sf] ?kdf

kl/0ft x'g hfG5 .:jR5 df;' sxfF af6 vl/b ug]{ t ?g]kfn ;/sf/, tTsflng e]6]l/g/L hg:jf:Yo sfof{no, lqk'/]Zj/n] b]xfo cg';f/sf] :jR5 df;' ljqmL ljt/0f ug{sf nflu df;' k;nsf] dfkb08 tf]s]sf] 5 / ;f] tf]lsPsf] dfkb08 ePsf] k;ndf dfq} df;' vl/b ul/ cfkmgf] z/L/sf] nflu rflxg] kf]ifs tTjsf] dfqf k'lt{ u/f}}+ .

df;' k;nsf Go"gtd dfkb08x? M!= laqmL sIf kfgL ghDg] ul/ ;lhn} ;+u ;kmf ug{

;lsg] / r/fr'?uL+, sL/f, d';f nufot cGo 3/ kfn'jf hgfj/x? h:t} s's'/, lj/fnf] cflb k|j]z ug{ g;lsg] ul/ agfPsf] x'g'kb{5 .

@= k;nsf] leQf ;]tf] 6fon / e'Odf ;]tf] dfj{n k|of]u ePsf] tyf l;lnu af6 w'nf] d}nf] gv:g] tyf kfgL gr'lxg] lsl;dsf] x'g'k5{ .

#= df;' tf}n ug]{ l8lh6n d]lzg -t/fh'_ cnUu} kof{Kt :yfg ePsf] x'g'kg]{5 .

$= df;' /fVg] 6]a'n jf :yfgdf lzzf / hfnL nufOPsf] e'O{ eGbf slDtdf cfwf ld6/ prfO{ ePsf] x'g'kg]{5 .

* kz' lrlsT;s, s[lif ;"rgf tyf k|lzIf0f s]Gb| .

:jR5 df;'df kfOg] kf]ifs tTjx?sf] dfqf M -Nutritional Compositions of Meat _df;'sf]

k|sf/

Moisture Protein Fat Mineral Calcium Phosphorus Energy (Kcal/g)

/fFuf] 78.7 19.4 0.9 1.0 0.003 0.189 0.86af]sf 74.2 21.4 3.6 1.1 0.012 0.193 1.18v;L 71.5 18.5 13.3 1.3 0.150 0.150 1.94a+u'/ 77.4 18.7 4.4 1.0 0.030 0.200 1.14s'v'/f 72.2 25.9 0.6 1.3 0.025 0.245 1.09xfF; 72.3 21.6 4.8 1.2 0.004 0.235 1.30

->f]tM CFRL, MOA, 1986_

Page 28: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

24

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

%= k;naf6 lg:sg] kmf]x/ a:t', v]/ uPsf] 6'qmf df;' tyf cGo kbfy{ Jojl:yt tl/sfn] tx nufpg ;lsg] lsl;dsf] x'g'kb{5 .

^= :jR5 / ;kmf kfgLsf] Kfof{Kt Joj:yf ePsf] x'g'kb{5 .&= df;' laqm]tfn] clgjfo{ ?kdf ;]tf] / ;kmf sk8fsf]

Pk|f]g nufpg'kg]{5 .*= df;'sf] u'0f:t/ sfod /fVgsf] nflu laqmL sIfdf

slDtdf rfn' cj:yfsf] lr:ofg -8Lk lk|mhsf]_ Joj:yf x'g'kb{5 .

(= k|of]u ul/g] kfgLsf] lgsf; ;lhn} / Jojl:yt Joj:yf ePsf] x'g'kb{5 .

!)= laqmLsf] nflu /flvPsf] df;'df kfgL 5s{g]{, df;' kfgLdf 8'jfpg] jf kfgLn] lehfPsf] sk8fn] 5f]Kg] ug]{ sfo{ ug{/u/fpg' x'b}g .

!!= df;' sf6\g] cf}hf/ lvof gkg]{ :6]gn]; :6LNfsf] x'g'kb{5 .

!@ k|of]u gePsf] cj:yfdf crfgf], 6]an ;kmf / lem+uf geGsg] lsl;dsf] x'g'kb{5 .

!#= df;'sf] cfsif{0f a9fpgsf] nflu s'g} lsl;dsf] /+u, cf}ifwL, /;fog k|of]u ug{ x'Fb}g .

!$= aw ul/Psf] kz'sf] leq\of+;, cfGb|f, e'F8L, 6fpsf], v'§f, x8\8L h:tf efux? df;' laqmL k;ndf df;' n;k; gx'g] ul/ cnUu} /fv]sf] x'g'kb{5 .

!%= aw:yn jf awzfnfaf6 laqmL lat/0f ul/g] df;' k;n ;Dd 9'jfgL ubf{ sf]N8r]g e]lxsn -lr:ofg uf8Laf6_ 9'jfgL u/]sf] df;' dfq ljqmL ljt/0f ug'[kg]{ x'G5 .

!^= df;' laqm]tf bL3{/f]uL jf s'g} ;?jf /f]usf] ;+qmd0f -6L=jL=,cGo ;?jf /f]u_ gePsf] cyf{t df;' ljqmL

ljt/0f ug]{ JolSt :j:Yf x'g'kg]{5 .

df;' Joj;foL tyf df;' pkef]Stfx?n] hfGg} kg]]{ s'/fx?

df;' Joj;foLx? ljqmLsf] nflu /flvPsf] df;'df kfgL 5s{g /

8'afpg tyf lehfOPsf] sk8fn] 5f]Kg gx'g] / hfnL jf lzzf leq /fVg] .

crfgf] / 6]a'n k|of]u kZrft ;kmf ul/ ;]tf] ;kmf sk8fn] 5f]Kg] .

leqofFz, cfGb|fe'8L, 6fpsf], v'6f, /ut cflb df;' af6 cnUu} /fVg] .

:6]ng]z :6LNfsf] cf}hf/ / efF8fs'8f dfq k|of]u ug]{ .

df;' k;nsf] e'O{ / lEfQfdf ;]tf] 6fon nufpg] tyf Pk|f]g, df:s, k+hf Joa;foLn] clgjfo{ ?kdf nufpg] .

/f]un] jf sfn ultn] d/]sf] kz'k+IfLsf] df;' laqmL ljt/0f gug]{ .

@$ 306fsf] nflu df;' ;+lrt ug'{ k/]df ) l8u|L ;]=u|]= eGbf tn tfkqmd ePsf] lk|mhdf df;' /fVg] .

@$ 306f eGbf a9L cjlwsf] nflu df;' ;+lrt ug'{ k/]df dfOg; !* b]lv dfOg; $) l8u|L ;]=u|]= tfkqmd ePsf] lk|mh÷l8klk|mhdf df;' /fVg] .

dfkb08df pNn]v eP cg'?k df;' Joj;fo ;+rfng ug]{ .

dfkb08 cg';f/ df;' Joj;fo ;+rfng gu/]df pkef]Stf ;+/If0f P]g @)&% sf] bkmf #*, #( / $) adf]lhd kfFr xhf/ b]lv 5 nfv ;Dd hl/jfgf jf b'O{ jif{ b]lv # jif{ ;Dd s}b ;hfo x'g ;Sb5 .

Page 29: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

25

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

->f]tM tTsflng e]6]g/L hg:jf:Yo sfof{no_

df;' pkef]Stfx? btf{ ePsf] cflwsfl/s df;' k;n -;kmf, :jR5,

:jYos/_ af6 dfq vl/b ug]{ afgL a;fnf}+ . lem+uf eGs]sf], sL/f k/]sf], af;L, v'Nnf ?kdf lkmhfP/

/fv]sf] df;' vl/b gug]{ . vl/b ul/ NofPsf] df;' ;kmf kfgLn] wf]P/, ;f]xL a]nfdf

ksfP/ ;]jg ug]{ .

Pk|f]g, k+hf, dfS; nufPsf] Joa;foLsf] / e'O tyf leQfdf ;]tf] 6fon nufPsf] / rfn' cj:yfsf] plrt tfkqmddf ;+rflnt lk|mh÷l8klk|mhdf ;+lrt ul/Psf] k;naf6 df;' vl/b ug]{ u/f}+ .

ofb /fvf}, olb :jR5 df;' -Hyginic Meat_ ;]jg gu/]df emf8fafGtf,cfp, x}hf, vfB laifQmf -Food Poisoing_, Zjf;k|Zjf; /f]u, kmf]S;f]sf] /f]u, af]qmfOl6;, ls8gLdf ;+qmd0f x'g ;S5 .

cGtdf Mof] n]vsf] d'Vo p2]Zo df;' laqmL ljt/0f ug]{ df;' Joa;foL -Meat Professionls_, df;' pkef]Stf -Meat Consumer_ / g]kfn ;/sf/sf lgodg ug]{ ;DalGwt lgsfox? -Regulatory Agencies_ nfO{ :j:Yf / :jR5 df;' -Healthy & Hygienic Meat_ af/]df hgr]tgf hufpg' g} xf] . ;fy} aw:yn b]lv efG;f ;Dd :jR5 / :j:y df;' sfod /fVgsf] nflu ;DalGwt kIfn] cf-cfkmgf] tkm{af6 s;/L z'4Ls/0fsf] e'ldsf lgjf{x ug{ ;lsG5, vf; ul/ df;' pkef]Stf nufot :jR5 df;'df ;+nUg ;j} kIfdf h:t}M :yfgLo ;/sf/df ;d]t hgr]tgf hfuf];\ eGg] n]vssf] rfxgf / ck]Iff /x]sf] 5 .

Page 30: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

26

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

5fp/fsf] lg/LIf0fM—5fp/f jf 3f/ uf]nfsf] lgl/If0f ug]{ JolSt bIf / cg'ejL x'g'' h?/L 5 . lg/LIf0fsf s|ddf k|ofKt ;'/IffTds klx/g h:t} lj e]n, Pk|f]g, k+hf cflb nufpg' kb{5 . j;Gt Ct'sf] z'?df /fd|f];Fu 5fp/fsf] lg/LIf0f ug'{ kb{5 ha dx pTkfbgsf] ofd z'? x'G5 / csf]{ k6s lzlz/ Ct' z'? x'g' k''j{ -z/b Ct'sf] cGTo lt/_ k'gM Ps k6s lgl/If0f ug'{ kb{5 .

lgl/If0f ubf{ sf]ifsf] 9sgL :jefljs 5 5}g / 5fp/fx? sf]ifdf s:tf] cj:yf -Position_ df /x]sf 5g\, rfsfdf 5fp/fsf] lg/Gt/tf s:tf] 5 h:tf s'/fdf ljz]if Wofg lbg' kb{5 .

:j:Yo 5fp/fsf] klxrfgM—

— Rffsfsf] sf]ifdf 5fp/fx? Ps gfzn] el/Psf x'G5g\ .

— 5fp/f -nfef{_ / Ko'kfx? d/]sf x'Fb}gg\ .

— sf]ifsf 9sgL -Cell cap_ Psgfzn] v}/f] jf ls|d /u+sf x'G5g\ .

— sf]ifsf 9sgL Psgfzn] clnslt p7]sf / Kjfn /lxt x'G5g\ .

— :j:Yo nfef{x? df]tL h:t} ;]tf /+usf x'G5g / z/L/ leq ;'Gtnf /+usf] kfrg k|0ffnLsf] -Gut line_ w;f{ b]Vg ;lsG5 .

— sf]if leqsf Ko'kfx? z'?df ;]tf /+usf / kl5 j[l4 ljsf;sf] s|ddf lj:tf/} /+u kl/jt{g e} uf9f v}/f x'g hfG5g\ .

df}/Lsf] 5fp/fdf lgDg $ k|sf/sf 3fts /f]u nfUg ;S5g\ h'g df}/L kfng Joj;fosf] nflu lgs} xflgsf/s x'G5g\ .

!=cd]l/sg kmfpn j'|8 -American Foulbrood_ M—

— of] /f]u k|foM Apis mellifera hftsf] df}/Ldf nfUg] /f]u xf] .

— of] /f]u Paeni bacillus larvae gfds zfsf0f' -Bacteria_ af6 nfUg] /f]u xf] .

— tLglbgleqsf 5fp/fx?sf] vfgf ;Fu} JofS6]l/ofx? cfGb|fdf k|j]z ub{5g\ .

— oL lhjf0f'n] pRr tfkqmd / pRr lr;f] / w]/}

Dffgjxfb'/ IfqL*

* jl/i7 afnL ;+/If0f lj1 .

Dff}/Lsf] 5fp/fdf nfUg] /f]usf] klxrfg / ltgsf] Joj:yfkg

k|sf/sf cf}iflwx? ;xg ;Sb5g\ .

— oL lhjf0f'x? %) jf ;f] eGbf a9L aif{ klg lhljt /xg ;Sb5g\ .

nIf0fM—

— rfsfdf 5fp/fx? Psgfzn] geO{ 5l/P/ /x]sf x'G5g\ .

— ;+s|ldt 5fp/fsf] /+u kl/jt{g x'G5 . z'?df wldnf] ;]tf], xNsf v}/f], slkm /+u x'b} cGTodf sfnf] x'G5 .

— z'?df /f]u lj:tf/} km}lnG5 / kl5 /f]u w]/} km}ln;s] kl5 rfsfdf 5fp/fx? 5l/P/ /x]sf b]lvG5g\ .

— sf]ifsf] 9sgL aGb eP kl5 5fp/fx? Dfb{5g .

— /f]uL sf]ifsf] 9sgL -Cell cap_ s]lx leq wl:;Psf], Kjfn k/]sf], lr:ofgo'St / sfnf] x'G5 .

— d/]sf 5fp/fsf] sTnf sf]ifsf] leTtfdf 6fFl;o/ /x]sf] x'G5 .

— d/]sf 5fp/fdf ;nfOsf] sf6L vf]k]/ tfGbf @% ld=ld=eGbf nfdf] wfuf] h:tf] kbfy{ tlGsP/ cfpF5 / of] lqmof k6s k6s bf]xf]¥ofpFbf klg wfuf] h:tf] kbfy{ cfO/xG5 .

— 5fp/f d/]/ ;'s]sf sTnfx? sf]ifsf] leTtfdf 6fFl;Psf x'G5g\ h'g sf]if glaufl/sg lgsfNg ;lsb}g\ .

/f]usf] Joj:yfkg M— of] /f]usf] nflu s'g} klg k|efjsf/L cf}iflw pknJw 5}g . PlG6jfof]l6s cf}iflwsf] k|of]u u/] klg lhjf0f' s]lx ;dosf] nflu dfq lgis[o x'G5g\ / kl5 km]l/ ;lqmo eP/ /f]u km}nfp5g\ .

;+s|ldt 3f/, df}/L, rfsf cflb ;Dk"0f{ ?kdf hnfP/ gi6 ug'{ g} of] /f]usf] plrt Joj:yfkgsf] pkfo xf] .

@= o'/f]lkog kmfpnj'|8 -European Foulbrood_

— of] /f]uk|fo Apis mellifera hftsf] df}/Ldf nfUb5

t/ Api scerana hftsf] df}/Ldf klg o;sf] cfs|d0f eP/ gf]S;fgL k'¥ofpg ;Sb5 .

— of] /f]u Melissococcus plutonius gfds zfsf0f' -Bacteria_ af6 nfUb5 .

— JofS6]l/ofsf] ;+s|d0f gofF nfef{sf] kfrg k|0ffnLsf] dWo If]q -Mid gut_ df x'G5 / ltj|

Page 31: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

27

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

?kdf o;sf] ;+Vof j[l4 x'G5 .

— oL hLjf0f'x? 5fp/f -nfef{_ sf] lbzfaf6 aflx/ lg:sG5g\ / joZs df}/Ln] :ofxf/–;';f/ ug]{ s|ddf cGo 5fp/fx?df klg /f]usf] ;+s|d0f km}lnG5 .

— ;+s|ldt nfef{sf] k]6df lhjf0f'x? el/Psf x'G5g\ / 5fp/fx? d/]/ s'lxG5g\ .

nIf0f M—

— dx k|jfxsf] l;hgdf klg uf]nf sdhf]/ x'Fb} hfg] / df}/Lsf] ;+Vof 36\b} hfG5 .

— df}/L 3f/sf] k|j]zåf/df d/]sf 5fp/fx? b]vf kb{5g\ .

— /f]uL 5fp/fsf] /+u kx]+nf] v}/f] x'G5 .

— 5fp/f dl/;s] kl5 afFsL /x]sf sTnf -scale_ cd]l/sg kmfpn j'|8df h:tf] 6fFl;Psf] x'+b}g / tfGbf v]/L ;lhn} lgsfNg ;lsG5 .

— 5fp/fsf] Zjf; gnL -Trachea_ kf/bzL{ b]lvG5 .

— sf]ifdf 5fp/fsf] cjl:ylt c;dfGo lsl;dsf] x'G5 .

— v'nf sf]ifdf d/]sf 5fp/fx? b]lvG5g\ .

— rfsfdf Psgf;n] 5fp/fsf] pkl:ylt geO{ 5l/P/ /x]sf x'G5g\ .

— 5fp/fx? sf]ifsf] 9sgL aGb x'g' eGbf klxnf g} eb{5g\ . olb 9sgL nufO;s] kl5 d/]sf] cj:yfdf eg] 9sgL s]lx leq k;]sf], sfnf] / lardf Kjfn b]vf kb{5 .

— Efv{/} d/]sf 5fp/f g/d, lunf / /+u kx]+nf] x'+b} la:tf/} sfnf] eP/ hfG5 .

— d/]sf nfef{df ;nfOsf] sf6L vf]k]/ tfGbf cln cln wfuf] h:tf] kbfy{ !÷@ k6s lg:sG5 t/ cd]l/sg kmfpn j'|8df h:tf] k6s k6s eg] lg:sb}g .

lgoGq0f tyf Joj:yfkg M—

— 3f/ leq / aflx/ df}/L ef]hgsf] Joj:yf u/L df}/L uf]nf dha't agfO{ /fVg' kb{5 .

— k|To]s jif{ gofF /fg' km]g'{ k5{ .

— 3f/ uf]nfsf] lgoldt lg/LIf0f ug'{ k5{ .

— /f]usf] nIf0f b]vf k/]df ! b]lv !$ lbg ;Dd /fg'nfO{ /fg lkh8fdf -Queen cage_ aGb u/]/ uf]nfnfO{ 5fp/f ljlxg agfpg' kb{5 .

— Oxytetracycline -6]/fdfOl;g_ sf] k|of]uaf6 klg

of] /f]u lgoGq0f ug{ ;lsG5 . t/ o;sf] k|of]u lrlg rf:gLsf] ?kdf gu/L w'nf] -Powder_ sf] ?kdf k|of]u ug'{ kb{5 . lrlg rf:gLsf] ?kdf k|of]u ubf{ dxdf o;sf] cjz]if clws dfqfdf /xg hfG5 .

#=rs j'|8 -Chalk Brood_ M—

— of] df}/Lsf] 5fp/fdf Ascosphaeraapis gfds 9';Laf6 nfUg] /f]u xf] .

— 9';Ln] s0fx? -Spores_ pTkfbg ub{5 h'g vfgfsf] dfWodaf6 5fp/fsf] k]6df k'Ub5g\ .

— ;+s|ldt 5fp/fx? rs h:t} s8f, ;]tf / ;'Vvf x'G5g\ .

nIf0f M—

— ;+s|ldt 5fp/fdf z'?df nIf0f b]vf kb}{g t/ sf]ifsf] 9sgL nufPsf] @ lbg kl5 sf]if leq db{5g\ .

— To; kl5 5fp/fx? xNsf g/d eP/ ;'lGgPsf x'G5g\ .

— Kfl5 v'lDrP/ s8f / ;]tf /+usf rs h:t} x'G5g\ .

— sf]ifx? k'/} v'nf jf lardf Kjfn k/]sf] x'G5 .

— 3f/sf] glhs} e'O{df d/]sf ;'Vvf 5fp/fsf cjz]ifx? b]Vg ;lsG5 .

Joj:yfkg M—

— 3f/ ;'Vvf / cf]efgf] agfO{ /fVg' kb{5 .

— Uff]nf dha't agfO{ /fVg' kb{5 .

— k'/fgf rf}sf];x? -rfsfx?_ x6fpg' kb{5 .

— df}/LnfO{ cfxf/fsf] plrt Joj:yf ldnfO{ /fVg' kb{5 .

$= yfO :ofsj'|8 -Thai sacbrood_M—

of] /f]u Moratoraetotulas gfds ljiff0f' -virus_ af6 nfUg] /f]u xf] . df}/Lsf] of] /f]u Tolt w]/} xflgsf/s dflgb}g\ tfklg /f]u nfu]/ d/]sf] Pp6f 5fp/fdf olt w]/} ljiff0f'x? -virus_ /x]sf x'G5g\ h;n] !) nfv eGbf a9L 5fp/fx? dfg{ ;S5g\ . df}/L uf]nf sdhf]/ ePsf] cj:yfdf of] /f]u nfUg] ;Defjgf x'G5 . ;fw/0ftof df}/L :jo+n] /f]uL 5fp/fx? x6fP/ ;kmf ub{5g\ / /f]u dfly sfa' kfpg ;S5g\ .

Plk; d]lnkm]/f / Plk; ;]/fgf b'a} k|hfltsf] df}/Ldf of] /f]un] cfs|d0f u/]sf] kfOG5 . of] /f]usld{ df}/Lsf] vfB u|GyLsf] dfWodaf6 vfgf v'jfpg] s|ddf 5fp/fdf

Page 32: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

28

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

;b{5 .

nIf0f M—

— /f]uL 5fp/fx? db{5g / z/L/sf tGt'x? 6'ls|P/ v}/f] /+usf] emf]n el/G5 .

— o:tf] emf]n el/P/ y}nf h:tf ePsf 5fp/fx? sf]ifaf6 ;lhn} lgsfNg ;lsG5 .

— sf]ifx? k|foM v'Nnf x'G5g\ . slxn]sfxL aGb klg ul/Psf] x'G5 t/ sf]ifsf] lardf Kjfn b]lvG5 .

— d/]sf 5fp/fsf] 6fpsf] sf]ifsf] dfly kl§ kmls{Psf] x'G5 .

Joj:yfkgM—

— 3f/ uf]nfsf] lgoldt ;/;kmfO{df Wofg lbg' k5{ .

— uf]nf dha't agfO{ /fVg' k5{ .

— k'/fgf rfsf x6fO{ gofF cfwf/ rfsf lbg' k5{ .

— /fg' km]g'{ k5{ .

— ;+s|ldt rf}sf]; / rfsfx? hnfOlbg' k5{ .

— k|foM df}/L :jo+ of] /f]uaf6 d'St x'g ;S5g / pkrf/sf] vf;} cfjZostf kb}{g .

;Gbe{ ;fdfu|LM—— Agriculture.gov.au/agriculture/pests-disease-

and-weeds/animal-diseases/bees/a-guide-to-the-field-diagnosis-of-honey-bee-brood-diseases

— www.beedvm.com/disease/sacbrood-disease

Page 33: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

29

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

!= kl/ro M hnjfo'sf] kl/jt{gn] s[lif If]qdf k/]sf] k|efjnfO{

Go'lgs/0f jf cg's'ng ug{ ckgfO{g] v]tL k|0ffnL g} hnjfo' d}qL s[lif xf] . v8]/L, af9L, klx/f] cflbaf6 s[lif If]qdf kg{ ;Sg] k|efjnfO{ sd ug{ ljleGg k|ljlwx? h:t} ;'Vvf ;xg] hftsf] ljsf;, kfgLsf] plrt Joj:yfkgsf k|ljlwx? cflbsf] k|of]uaf6 ljleGg v]tLkftLnfO{ hnjfo' d}qL agfpg ;lsG5 . o; n]vdf hnjfo', xl/tu[x UofF;, s[lifdf o;sf] k|efj / k|efj Go'lgs/0f jf cg's'ngsf k|ljlwx?sf] af/]df rrf{ ul/Psf] 5 .

@= hnjfo' eg]sf] s] xf] < hnjfo' eGg] zAb hn / jfo' ldn]/ ag]sf] 5 .

hnjfo'nfO{ lju|x u/]/ x]bf{ hn h;sf] cy{ kfgL eGg] x'G5 / jfo' h;sf] cy{ xfjf eGg] x'G5 . o;sf] cy{ hnjfo'sf] kof{jfrL zAb xfjfkfgL xf] eGg] a'lemG5 . cfh hnjfo' kl/jt{g eGgfn] xfjfkfgLdf km]/abn eGg] x'G5 . kfgLdf km]/anb eGgfn] aiff{ ;+u ;DalGwt s'/f eof] eg] xfjfdf km]/jbn eGgfn] xfjfsf] ult / lbzfdf cfpg] kl/jt{g eof] . olx s'/fnfO{ j}1flgs ?kdf eGbf, tfks|d, jiff{, jfo'sf] rfk, cfb|tf, xfjfsf] ult jf lbzf, b}lgs ;f}o{ tfk cflb jftfj/0fLo tTjx? b}lgs ?kdf abnL /xG5 . o;/L b}lgs ?kdf jftfj/0fdf ePsf] tTjx?sf] cj:yfnfO{ jf 5f]6f] ;dosf] jftfj/0fLo Jojxf/nfO{ df};d elgG5 . nfdf] ;dosf] cf};t jftfj/0fLo tTjsf] dfkg hnjfo' xf] / o;n] klg tfks|d, jiff{, jfo'sf] rfk, cfb|tf, xfjfsf] ult jf lbzf, b}lgs ;f}o{ tfksf] cj:yfn] hgfp+5 . t;y{, jfo'd08nsf] tfkqmd, jiff{, tyf xfjfsf] ultsf] 5f]6f] ;do -Ps lbg, Ps xKtf tyf tLg dlxgf_ df x'g] cj:yfnfO{ df};d elgG5 eg] nfdf] ;do -#) jif{eGbf a9L_ df x'g] jfo'd08nsf] tfkqmd, jiff{, tyf xfjfsf] ultsf] cf};t cj:yfnfO{ hnjfo' elgG5 . df};d kl/jt{g Ifl0fs x'g] ePsf]n] of] k|s[of ;fdfGo xf] t/ hnjfo'sf c+ux?sf] kl/jt{g x'g] c;fdfGo dfGg' kb{5 h;n] k[YjLsf] x/]s tTjx?nfO{ k|efj kf/]sf] x'G5 . hnjfo'nfO{ ;fwf/0f cy{df xfjfkfgL klg elgG5, of] nfdf] ;dosf nflu x'G5, o;nfO{

hnjfo' d}qL s[lifod k|;fb kf}8]n*

df};dsf] cf};t cj:yfsf ?kdf x]g]{ ul/G5 .#= hnjfo' kl/jt{g -Climate Change_ eg]sf] s] xf] < jfo'd08nLo tTjx?df k|fs[lts ?kdf / dfgljo

s[ofsnfkx?af6 ljleGg k|sf/sf UofF;x?sf] ld;fj6 ePsf] x'G5 . k|fs[lts ?kdf pTkfbg x'g] UofF;x? eGbf dfgljo ls|ofsnfkaf6 pTkflbt UofF;x?sf] j[l4b/ a9L 5 / jfo'd08ndf ld;fj6 e} k[YjLsf ;j} ;lhj tyf lglh{a a:t'x?df c;/ kf/]sf] 5 . jfo'd08nLo tTjx?df dfgljo ls|ofsnfkaf6 pTkflbt UofF;x? ld;fj6 e} c;Gt'lnt x'Fbf df};d tyf hnjfo'sf tTjx? h:t} jiff{, tfks|d cflbdf km]/jbn e}/fv]sf] x'G5 h;nfO{ hnjfo' kl/jt{g elgG5 . 5f]6f] ;dosf nflu k[YjLsf] jfo'd08ndf x'g] kl/jt{g h:t}M 3fd nfUbf–nfUb} zLtn x'g], l5gd} xfjf rNg] / /f]lsg], l5gd} kfgL kg]{, s'lx/f] nfUg] cflb k|lqmofnfO{ df};d kl/jt{g elgG5 eg] nfdf] -sl/j tL; jif{eGbf a9L_ ;dodf k[YjLdf rlncfPsf] hf8f], udL{, jiff{ofd / cGo hnjfo'sf] cj:yfdf cfpg] kl/jt{gnfO{ hnjfo' kl/jt{g elgG5 .

nfdf] ;dofjlw -@% b]lv #) aif{_ b]lv k[YjLsf] k|fs[lts k|lqmofx? ;f}o{ ls/0f, tfks|d, xfjfsf] j]u, kfgL, lxp+, t'iff/f], cl;gf nufot cGo df};dsf tTjx?sf] cj:yfdf cfpg] kl/jt{gnfO{ hnjfo' kl/jt{g elgG5 . Ps jf b'O{ aif{sf] df};d kl/jt{gsf] cfwf/df hnjfo' kl/jt{g ePsf] eGg ;lsb}g .

$= xl/tu[x UofF; -Green House Gas_ eg]sf] s] xf] < h;/L xl/u[x leq Knfli6s jf l;;fn] Gofgf] sfod

ug{] sfd ub{5g\, To;} u/L jfo'd08ndf /x]sf s]lx UofF;x?n] klg k[YjLnfO{ Gofgf] agfO{ /fVg e'ldsf v]n]sf x'G5g\ . k[YjL ;tx eGbf dfly /x]sf] jfo'd08ndf clt g} Go"g dfqfdf /x]sf ;f}o{tfknfO{ ;f]:g ;Sg] Ifdtf ePsf Uof;x?nfO{ xl/tu[x Uof; elgG5 . pbfx/0fsf nflu sfa{g8fOcS;fO8, ldy]g, gfO6«; cS;fO8, cf]hf]g, ;Nkm/ x]S;fSnf]/fO8, Snf]/f]ˆnf]/f] sfa{g / k/ˆnf]/f]sfa{gnfO{ xl/tu[x Uof; elgG5 . jfo'd08ndf gfO6«f]hg, clS;hg, sfj{g8fOcS;fO8 nufot y'k|} UofF;x? /x]sf]df xl/tu[x UofF;sf] ?kdf sfj{g8fO{cS;fO8 ;a} eGbf dxTjk"0f{ UofF;

* s[lif k|fljlws .

Page 34: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

30

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

xf] . xfd|f] jfo'd08ndf cGo UoFf;x?sf] t'ngfdf sfj{g8fO{cS;fO8sf] dfqf clt g} yf]/} x'G5 -)=)# k|ltzt_ . k|fs[lts ?kdf /x]sf o:tf UofF;x?n] k[YjLnfO{ Gofgf] agfO{ hLjx?sf] nflu pko'St jftfj/0f agfp‘b5g . o:tf Uof‘;x? k|fs[lts ?kdf gePdf k[YjLsf] tfks|d –!* l8=;]= x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 . cf}Bf]lus ljsf; cufl8 jfo'd08ndf pT;h{g ePsf] sfa{g8fOcS;fO8sf] dfqf @*) kL=kL=Pd\= lyof] eg] ;g\ @)!^ df o;sf] dfqf a9]/ $)% kL=kL=Pd\ k'u]sf] kfOPsf] 5 . xl/tu[x UoFf;sf k|d'v ;|f]tx¿df jghËnsf] ljgfz, sf]Onf, vlghhGo OGwgsf] cTolws k|of]u, cf}Bf]lusLs/0f cflb h:tf lqmofsnfkx¿ kb{5g\ .

%= xl/t u[x UofF;sf] k|efj / pT;h{gsf sf/0fx? vuf]ndf /x]sf ljleGg u|xx? dWo] k[YjL Pp6f u|x xf] .

cgflw sfn b]lv of] u|xdf lhjsf] cl:tTj /xFb} cfPsf] 5 . k[YjLsf] j/Lk/L $ j6f j:t'x? e'd08n, jfo'd08n, hnd08n / lhjd08n /x]sf 5g\ . jfo'd08n eg]sf] k[YjLsf] j/Lk/L /x]sf] ljleGg UofF; jf jfo'x?sf] ;d"x xf] . o;n] k[YjLnfO{ rf/} lt/af6 9fs]/ /fv]sf] x'G5 . ;"o{ zlStsf] ;|f]t xf] . ;"o{af6 ;f}o{zlSt k[YjLdf cfpbf jfo'd08n eP/ cfpb5 . ;"o{af6 cfPsf ls/0fx? jfo'd08n eP/ k[YjLdf cfpbf sltko ls/0fx? jfo'd08ndf jfo'x?n] :j;]/ lnG5g\, sltko :k]zdf k/fjt{g eP/ kmlsG5g\ eg] sltko k[YjLsf] ;xtdf k'U5g\ . ;"o{sf ls/0fx? k[YjLsf] ;txdf k'u] kl5 sltko k[YjLsf] ;txn] :j;]/ lnG5 eg] slt ko k'gM jfo'd08ndf kms]{/ cfpb5g\ . o;/L cfPsf ls/0fx?nfO{ jfo'd08ndf /x]sf sfj{g8fO{cS;fO{8, ldy]g, gfO{6;cS;fO{8, kfgLsf] jfkm, cf]hg tx / sfj{g UofF;x?n] k'gM k[YjLsf] ;txdf kmsf{O lbG5g\ h;sf] sf/0f k[YjLsf] ;txsf] tfkqmd a9\g hfG5 .

k|fs[lts sf/0fx? tyf dfgljo lqmofsnfkx?åf/f l;lh{t cj:yfx?n] hnjfo' kl/jt{g ug{df w]/} e"ldsf v]ln/x]sf x'G5g\ . ;"o{af6 cfpg] k|sfz, k[YjLsf] sIfdf x'g] kl/jt{g, cf+wLj]x/L, Hjfnfd'vL ljikmf]6g, lxdtfn ljikmf]6g cflb k|fs[lts sf/0fx? x'g\ eg] agkm+8fgL, cJojl:yt a;f]af;, a9\bf] zx/Ls/0f, cf}Bf]lus ljsf;, k"jf{wf/x?sf] lgdf{0f, cfunflu, c;Gt'lnt ?kn] /f;folgs ljiffbL tyf /f;folgs dnvfbsf] k|of]u, k'/fgf oftfoft ;fwgx?sf] k|of]u, ljleGg k|sf/sf ljls/0fx?sf] k|of]u cflb dfgljo

lqmofsnfkx?af6 l;lh{t sf/0fx? x'g\ . k|fs[lts sf/0fx? tyf dfgljo lqmofsnfkx?åf/

l;lh{t cj:yfx?n] hnjfo' kl/jt{g ug{df w]/} e"ldsf v]ln/x]sf x'G5g\ . ;"o{af6 cfpg] k|sfz, k[YjLsf] sIfdf x'g] kl/jt{g, cf+wLj]x/L, Hjfnfd'vL ljikmf]6g, lxdtfn ljikmf]6g cflb k|fs[lts sf/0fx? x'g\ eg] agkm+8fgL, cJojl:yt a;f]af;, a9\bf] zx/Ls/0f, cf}Bf]lus ljsf;, k"jf{wf/x?sf] lgdf{0f, cfunflu, c;Gt'lnt ?kn] /f;folgs ljiffbL tyf /;folgs dnvfbsf] k|of]u, k'/fgf oftfoft ;fwgx?sf] k|of]u, ljleGg k|sf/sf ljls/0fx?sf] k|of]u cflb dfgljo lqmofsnfkx?af6 l;lh{t sf/0fx? x'g\ .

^= xl/tu[x k|efj k[YjLsf] jfo'd08ndf /x]sf xl/tu[x Uof+;x?n] ;"o{af6

cfpg] k|sfz / tfknfO{ ;lhn} l5g{ lbO{ pQm tfk / k|sfz hldgdf k'u]kl5 o;sf] s]xL efu hldg, kfgL / af]6la?jfx?n] u|x0f u/L /fVg] ub{5g\ eg] w/}h;f] efu cfsfzlt/} kms{G5 . o;/L kmls{P/ cfPsf] k|sfz / tfknfO{ jfo'd08ndf ePsf xl/tu[x Uof+;x?n] /f]s]/ /fVg] x'gfn] k[YjL Gofgf] / tftf] x'G5 . olx k|lqmofnfO{ xl/tu[x k|efj elgG5 .

k'YjLsf] jfo'd08ndf /x]sf xl/tu[x Uof+;x?sf] cj:yf ;Gt'ng /x]sf] cj:yfdf k|fs[lts k|lqmofx? ;fdfGo?kn] e}/x]sf x'G5g\ / o; cj:yfdf df};dsf tTjx?df s'g} klg kl/jt{g cfPsf] b]lvb}+g t/ ha xl/tu[x Uof+;x?sf] dfqf jfo'd08ndf a9\b} uO{ ;fdfGo cj:yfdf abln e} df};dsf tTjx?df u'0ffTds / kl/df0ffTds ?kn] gsf/fTds c;/ b]lvPdf hnjfo' kl/jt{g ePsf] dx;'; ul/G5 .

s[lifs[lif If]q hnjfo' kl/jt{gsf] lx;fjn] ;j}eGbf a9L k|efljt If]q xf] / ;ª\s6sf] If]qdf kb}{5 . tfkqmddf j[l4, cl:y/ jiff{, ;d'b|L ;txdf j[l4 / cGo hnjfo'hGo 36gfsf] tLj|tf / af/Daf/tfn] ljZjsf] s[lif pTkfbg / Joj;fodf gsf/fTds k|efj kfg]{5 .hnjfo' kl/jt{gsf sf/0f kfgL kg]{ ;do / df};df cfPsf] kl/jt{gsf sf/0f xfd|f] s[lif k|0ffnL g/fd|f];Fu k|efljt eO/x]sf] 5 . o;n] s[lif pTkfbgdf ef/L lu/fj6 cfPsf] 5 . /fli6«o hgu0fgf, @)%* cg';f/ g]kfnsf] s"n hg;ª\Vofsf] ^& k|ltzteGbf a9L hg;ª\Vof s[lifdf lge{/ 5 . To;}u/L /fli6«o pTkfbgsf] $) k|ltzteGbf

Page 35: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

31

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

a9L of]ubfg s[lif If]qsf] /x]sf] 5 . xfd|f] s[lif k|0ffnL ;|f]t ;fwgsf] cefjn] / l;+rfOsf] ;'ljwf ;Lldt efudf dfq x'gfn] ;Dk"0f{ ¿kdf cfsfz] kfgLdf cfwfl/t 5 . To;}u/L tfkqmddf cfPsf] 36a9, df6f]sf] cf]l;nf]kgfsf] Ifo, x'/Latf; / cl;gfkfgL h:tf 36gfx¿n] k/Dk/fut s[lif k|0ffnLnfO{ g/fd|/L k|efj kf/]sf] 5 . a9\bf] af9L / v8]/Ln] klg df6f]sf] pmj{/fzlQmnfO{ k|efj kf/]sf] x'G5 h;n] ubf{ klg pAhgL 36\5 . To;}u/L hnjfo' kl/jt{gsf sf/0f gofF k|hfltsf /f]u ls/fx¿sf] ;ª\qmd0f klg a9\b} uPsf] 5 .cf};t jiff{ / tfkqmddf cfPsf] kl/jt{gn] b]zsf ljleGg If]qdf af9L, klx/f], e"–Ifo / v8]/Lh:tf ljkb\sf 36gfx? a9\b} uPsf 5g\ . jiff{sf] j[l4n] ubf{ kxf8df klx/f] hfg] ;Defjgf a9\5 eg] a]F;L tyf t/fO{df af9Lsf] ;Defjgf a9\5 . jiff{sf] sdLn] ubf{ kxf8df ;–;fgf vf]N;f, d"n, s'jf ;'Sb} hfg] / t/fO{df e"ldut kfgLsf] ;tx 36\g uO{ v8]/Lsf] ;Defjgf a9\5 .

g]kfnsf] s[lif If]qdf hnjfo' kl/jt{gn] ;di6Lut ?kdf tkl;n adf]lhdsf c;/÷k|efjx¿ 5g\Ms_ hn / df};dLo k|sf]k -af9L, v8]/L / klx/f]sf] k|efj_ hnjfo' pTkGg k|sf]k tyf ljkb\x? h:t}M af9L,

klx/f], v8]/L cflbn] x/]s jif{ ljleGg lhNnfx?df v]tLof]Uo hldg aufPsf] tyf afFemf] g} 5f]8\g'kg]{ cj:yf /lxcfPsf] 5 . 5f]6f] cjlwdf t/ a9L dfqfdf kg]{ k|s[ltsf] jiff{, a9\bf] v8]/Lsf] sf/0fn] s[lif afnLnfO{ cfjZos kg]{ kfgLsf] cefj, df6f]df a9L /f;folgs kbfy{sf] k|of]u tyf tfkqmd j[lån] ubf{ df6f]df x'g] ljleGg ;"IdhLjx?sf] gfzsf sf/0f g]kfnsf s[ifsx? k|efljt 5g\ . t/fO{df af9L / kxf8df klx/f], afn'jfn] v]tg} k'l/P/ v]tsf] pj{/fzlQmdf x|f;, af/Lsf] ;txsf] df6f]sf] IfO{s/0f eO{ pTkfbgdf sdL, afnLsf] j[l4, km"n km'Ng] k|lqmof, kmn nfUg] k|lqmofdf km/skg, s[lifafnLx?df /f]u sL/fsf] k|sf]k a9L, df6fdf cDnLokgf cflb g]kfnsf] s[lif If]qdf ePsf] k|ToIf k|efjx? x'g . afnL If]qdf b]lvPsf] k|ToIf c;/af6 kz'jfnLx?df ;d]t k|ToIf dfqfdf k|efjx? b]lvPsf] 5 .

k|efjx?Maf9L

dflyNnf] txsf] df6f] (Topsoil) au]/ hfFbf df6f]sf] pj{/f zlQm sd eP/ hfg' .

df6f] vf+lbg' (Compaction) / df6f]sf] tfks|d

36]/ hfg' . df6f] Ifo x'g' (Soil erosion) / df6f]sf] vlgh

kbfy{x? au]/ hfg' . cgfjZos tTjx? df6f]df y'k|g uO{ af]6 la?jf

/f]Kg, uf]8\g / x'sf{pg sl7gfO{ x'g' . ;bfaxf/ jg:klt (Perennial crops), ?v,

kz'k+5L / ;fy} s[lif ljsf; ;DalGw ef}lts ;+/rgfx? ;d]tnfO{ xfgL k'Ug' .

a;fO{ ;/fO{af6 s[lifdf k|lts'n c;/ k'Ug' . afnLgfnL x's{g rflxg] xfjfsf] dfqfdf sdL x'g]

/ afnL lau|g] cj:yf ;[hgf x'g' . af]6 la?jf tyf kz'k+5Ldf nfUg] /f]u / /f]usf

ls6f0f' a9\g' . lxdtfn lj:kmf]6g af9Laf6 vf]nfgfnf 5]p5fpsf

pj{/f e"ldx? d?e"lddf kl/0ft x'g' . kz'k+IfLx?df jfnL hfg] ;do v]/ hfg' / ;dod}

uef{wfgsf] cefj x'g' . kz'x?df gofFgofF /f]ux? b]lvg' . kz'x?sf] bfgfsf] pknAwtf / d"No, r/g /

3f+;]jfnL Go'lgs/0f x'g'aiff{ (Rainfall)

jg:kltsf] ef}lts Iflt h:t} km"n tyf kft emg'{ .

df6f]df kfgL hDg] (Water logging) . e"–:vng (Land slides) . la?jf / kz'k+5Ldf /f]u nfUg] cj:yfsf]

ljsf; . k/fu ;]rg (Pollina on) df gsf/fTds c;/

kg'{ .cTolws udL{ tyf tftf] xfjf (High temperature/heat wave) jfikLs/0fsf ;fy} af]6 la?jfn] xfjfdf kmfNg] kfgLsf]

dfqf a9\b5 . s]xL la?jfx?sf] pTkfbg j[l4df x|f; cfpg ;'?

x'G5 . hf8f] ofddf klg ls6f0f'x? afFRg ;Ifd x'G5g\ . la?jfsf] km"n km'Ng] k|ls|ofdf x|f; cfpF5 . /flt a9L tfks|d ePdf af]6 la?jfsf] clS;hg

pTkfbg ug]{ Ifdtfdf sdL cfpF5 . tflko t/+u / nfdf] ;do;Dd pRr tfkqmd ePdf

af]6 la?jfnfO{ w]/} c;/ ub{5 . tfkqmd j[l4sf sf/0f pQ/L kj{tLo If]qdf klg

udL{ If]qdf nfUg] df};dL /f]ux? h:t}M dn]l/of, emf8fkvfnf cflbsf] j[l4 x'g] ;Defjgf .

kz'x?df tfks|d j9\bf tf}n 36g], bfgf v'jfP c'g';f/ k|ltkmn glbg] / gAofpg] b]lvg] .

tfks|d j9\gfn] e};Ln] /f+uf] / ufO{n] ;f+9] vfg] ;do klg kl/jt{g x'g uO{ aRrf hGdfpg] ;dodf km/s

Page 36: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

32

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

kb{5 . tfks|d j9gfn] hldgdf lr:ofgsf] sf/0fn] e+'O{ /

8fn] 3f+;sf] pTkfbgdf c;/ k'Ub5 . kz'df w]/}h;f] /f]ux?, lsgf{ / lemuf+n] ;fg]{ /f]u,

g]df6f]8sf] k|sf]k tfks|d j9]kl5 cem j[l4 x'g hfG5 / /f]u nfUg] / dg]{ s|d a95 .

;'Vvf k/fn lxp+bdf eGbf aiff{ / udL{df ufO{x? % b]lv !)Ü n] sd vfG5g, udL{n] ubf{ sd vfG5g, vfgf kRb}g, /f]u j9\5,, b"w / df;' e08f/0f ug{ ufx|f] x'g] ub{5 .

Pleog Ogkmn"PGhf efO/;, clkm|sg :jfOgkmn", vf]]/]t / /]:6f]g Oaf]nf efO/; tfks|d j9gfn] / /f]u ;fg]{ hLjx? ;ls|o x'g] ePsf]n] hgfj/af6 dflg;df ;b{5 .

kfgLsf] cefj / tfks|d j9g] sf/0fn] ubf{ kf]v/Ldf kfNg] df5f / hnr/ b'j}nfO{ hnjfo' kl/jt{gsf] c;/ kg]{ b]lvG5 .

Go'g tfks|d (Low temperature)Go"g tfkqmd eP/ t'iff/f]÷lztnx/ k/]df jg:klto sf]ifsf] ;+/rgf g} lau|g'sf ;fy} ljsf; cj?4 x'G5 . Go'g tfks|dn] ;fgf la?jf / kz'x?sf] j[l4df k|lts"n c;/ kfb{5 .

atf;÷cfFlwa]x/L÷89]nf];fdfGo atf; jf l;/]6f] ;Ddsf] atf;n] afnLgfnL / kz'x?nfO{ vf; c;/ ub}{g . w]/} atf; rln/xbf cTolws jfikLs/0f, kmnkm'n emg]{, k/fu;]rgdf c;/ ug]{, kz'x?sf] bfgfsf] sld x'g], Zjf;k|Zjf;df ;d:of Nofpg], /f]u ls/fx?sf] ;lhn} ljr/0f x'g] x'G5 .

xfjfsf] cfb{|tf (Humidity)xfjfdf cTolws cfb|tf ePdf la?jf tyf kz'df gofFgofF vfnsf] /f]u lgDTofpF5 / Go"g cfb|tf ePdf jfliks/0f a9\g], df6f] ;'Vvf x'g], kft cf]Onfpg], kz'x?df 5fnf ;DalGw /f]ux? lgDTofpFg] x'G5 .

afbn (Cloud)nfdf] ;do;Dd afbnn] 9fs]df af]6 la?jfdf 9'l;sf] dfqf a9L x'g', gofFgofF ls/f tyf /f]ux?sf] cfudg x'g', kz'x?df cfxf/fsf] sld x'g', kfrg zlStdf c;/ ug'{, h'd|f, plkofF h:tf k/hLjLsf] cfs|d0f x'g] ub{5 .

x':;' (Fog)s]xL k|b'ifsx? (Pollutants) x':;' ;Fu ldl;of] eg] la?jf

tyf kz'k+5LnfO{ a9L xfgL k'¥ofpFb5 .

lxpF÷lxd klx/f] (Snow/avalanche)a]df};dL lxpF kgf{n] af]6 la?jfsf] km"n pTkfbg ug]{ efux?df gf]S;fg ug'{sf ;fy} cTolws lxdkft ePdf 7"nf] af]6 la?jfx?nfO{ ;d]t xfgL u5{ . pRr kxf8L e]udf afnLgfnL nufpg' cufl8 k/sf] lxpFn] hldgsf] lr:ofg a9fO{ afnLgfnL nufpg jf /f]Kgsf nflu d2t ub{5 . pQm If]qdf afnLgfnL nufO{;s]kl5 k/]sf] lxpFn] klg lr:ofg lbO{ afnL pd|g d2t ub{5 . udL{ tyf clt lxdkft ePdf lxdklx/f] hfg] k|jn ;Defjgf x'G5 . t;y{ hf]lvd If]qsf] klxrfg ug{' lgtfGt cfjZos 5 . slxn]sfFxL lxd klx/f]n] s]xL xb;Dd v]tLkftLdf gf]S;fg k'¥ofpFb5 . ljz]if u/]/ lxdklx/f]n] dflg; / hLjhGt'df 7"nf] gf]S;fg k'¥ofpFb5 .

cl;gf (Hail)cl;gf jif]{kl5 af]6 la?jfdf nfUg] ls6f0f' / /f]udf j[l4 x'G5 . k|foh;f] r}q, j}zfv / h]7df cl;gfn] afnLgfnLnfO{ xfgL ub{5 . la?jfsf] ;Dj]bgzLn cj:yf h:t}M km"n km'Nbf / km'n]sf] a]nfdf cl;gfn] ljz]if xfgL ub{5 / kz'k+IfLsf] ;fgf cj:yfsfnfO{ a9L gf]S;fgL ub{5 .

r6\ofFª (Thunder Storm)r6\ofª kbf{ cfuf]nflu x'g], kz'x? t'lxg], dfgljo IftL x'g], afnLdf kmnkm'n nfUg pko'St jftfj/0fsf] l;h{gf x|f; x'g] ub{5 .

v_ /f]usL/fsf] k|sf]kt/fOdf ljz]if u/L nlDaPsf] x':;'sf sf/0f cfn', uf]ne]8f tyf cGo afnLx?df nfUg] 89'jf /f]usf] k|sf]k a9]sf] kfOG5 . To;}u/L aGbf, sfpnL nufotsf t/sf/L afnLx?df nfxL sL/fsf] k|sf]k a9]sf] kfOG5 . kl/jlt{t hnjfo'sf sf/0f afnLdf b]lvPsf /f]u ls/fx?nfO{ Joj:yfkg ug{sf nflu klg s[ifsx?nfO{ ckm7\of/f] kl//x]sf] cj:yf /x]sf] 5 eg] ljleGg gofF lsl;dsf /f]u tyf sL/fx?sf] k|sf]kn] ubf{ s[lif–pTkfbgdf x|f; cfPsf] 5 / vfBfGg c;'/Iffsf] cj:yf ;[hgf ePsf] 5 . To;}n] tfkqmdsf] cf};t dfgdf cfPsf] kl/jt{g ;fy} jfod'08nsf] cfb|tf tyf s'lx/f] nfUg] kfgL kg{] k|lqmofdf cfPsf] kl/jt{gsf sf/0f /f]usL/fx?sf] k|sf]kdf j[l4 eO{ afnL tyf kz'x?df pTkfbgdf k|lts'n k|efj kb{5 .

Page 37: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

33

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

u_ clgoldt jiff{sf] k|efjkfgL kg]{ ;do, dfqf / cjlwdf cfPsf] kl/jt{gsf sf/0f g]kfnsf] s[lif pTkfbg ;+s6df kg{ ;Sg] b]lvG5 . Af]df};dL jiff{n] ubf{ v]tLafnL ;dodf nufpg gkfpg] tyf afnL leq\ofpg] a]nfdf x'g] jiff{ tyf cl;gfn] ubf{ ul/a tyf ;LdfGts[t ;d'bfodf ef]sd/Lsf] ;d:of emg\ ljs/fn aGb} uO/x]sf] 5 . clxnsf] ;Gbe{df kfgLkg]{ ;do, dfqf / cjlwsf] clgoldttfn] ubf{ ;dodf v]tL nufpg gkfOPsf] / a]df}ifddf cfPsf] kfgLn] afnL leq\ofpg klg ;d:of kg]{ u/]sf] 5 . clgoldt jiff{n] ubf{ afnL pd|g gkfpg], la?jfnfO{ cfjZos kfgL kof{Kt dfqfdf gkfOg] / a9L kfgL kbf{ kfgL hdL la?jfsf] j[l4df c;/ kb{5 .

hnjfo' kl/jt{gsf] ;fdflhs cfly{s k|efjx? s[lif If]qaf6 pTkfbg / pkfbsTj 36\g' s[lif If]qaf6 x'g] l;dfGts[t s"n 3/fo;L pTkfbg

36\g' ahf/sf] d"Nodf c:yL/ x'g' c;+Vo hgtfx? ef]s / vfB c;'/Iffsf] hf]lvddf kg'{ a;fO{ ;/fO{ tyf czflGt a9\g] k|fs[lts k|sf]kx?sf] j[l4 eO{ wghgsf] Iflt x'g'

^= hnjfo' d}qL s[lifsf tl/sfx? M s_ s[lif jg k|0ffnLM lbuf] s[lif ljsf;sf] nflu

pTkfbg k|0ffnL leq s[lif jg k|0ffnL klg ;dfj]z ug'{ kg]{ b]lvG5 .

s[lif jgsf kmfO{bfx? w]/} k|sf/ / w]/} pTkfbg lng ;lsG5 . e"–Ifo lgoGq0f ub{5 / df6f]sf] dlnnf]kgf

j[l4 x'G5 . aftfj/0f :jR5 / /d0fLo agfpb5 . s[lif ;DaGwL hf]lvd Go"g ub{5 . 3fF;, bfp/fsf] cfk"lt{ ;xh x'G5 .

s[lif jg nufpg] ljleGg tl/sfx? ux|fsf] jf kf6fsf] l8n l8ndf ax'–pkof]uL

la?jfx? nufpg] . hUufsf] jl/k/L lsgf/df ?v la?jfx?

nufpg] . vf]N;f, k}/f], le/, 9'u+g h:tf hldgx?df

?vx? nufpg] . 3/sf] pQ/ lt/sf] hldgdf 7'nf ?vx?

nufpg] ?vx? leq 5fFof dg k/fpg] afnLx? nufpg] .

v_ cg'jf+lzs ;|f]t Joj:yfkg gofF hftsf] ljsf; M ljleGg afnLsf

/f]u, ls/f, ;'Vvf tyf al9 kfgL ;xg ;Sg] hftx?sf] ljsf; u/L hnjfo' d}qL k|ljlwsf] ljsf; ug{ ;lsG5 . h:t} xfn sd aiff{ x'g] :yfgx?sf] nflu ;'Vvf ;xg ;Sg] wfgsf hftx?sf] ljsf; ul/Psf] 5 eg] kfgL hDg] :yfgsf] nflu al9 kfgL ;xg] hftsf] klg ljsf; ul/Psf] 5 .

;fd'bflos aLp a}+sx?sf] :yfkgfM v8/L jf afl9sf] sf/0f aLp gi6 x'g] ;Sg] ;d:ofsf] ;dfwfgsf] nflu ;fd'bflodf aLp a}+ssf] :yfkgf ug{ ;lsg] b]lvG5 .

u_ kfgL tyf kfgLsf ;|f]t Joj:yfkg cfsfz] kfgLsf] ;+sng M kfgLsf d'xfgx? sd

ePsf] :yfgx?df aiff{t\sf] ;dodf cfsfzaf6 k/]sf] kfgLsf] ;+sng ug{' kb{5 . o;sf] nflu xfd|f k'vf{x?n] lgdf{0f u/]sf kf]v/Lx?sf] dd{t ;+ef/ ug{ ;lsG5 . ;fy} Knfli6s kf]v/Lsf] lgdf{0f u/]/ klg aiff{t\sf] kfgL ;+sng ug{ ;lsG5 . 3/ 3/df 3}6f k|ljlwaf6 klg cfsfz] kfgLsf] ;+sng ug{ ;lsG5 .

v]/ hfg] kfgLsf] ;+sngM 3/ 3/df efF8f dfem\bf jf sk8f w'Fbf v]/ hfg] kfgLnfO{ ;+sng u/L l;+rfO{sf] nflu k|of]u ug{ ;lsG5 . kfgLsf] cefj x'g] :yfgx?df xft w'Fbf klg afF6f /fv]/ kfgLsf] ;b'kof]u u/]sf] kfO{G5 .

lxpsf] ;+sngM lxpFbdf lxFp kg]{ :yfgx?df lxFpnfO{ kf]v/Ldf ;+sng u/]/ kfgLsf] cefj ePsf] a]nfdf k|of]u ug{ ;lsG5 .

yf]kf l;+rfO{ k|ljlwM sd kfgL x'g] :yfgx?df yf]kf l;+rfO{ k|ljlwsf] k|of]u u/]/ klg sd kfgLdf al9 la?jfdf l;+rfO{ ;'ljwf pknAw u/fpg ;lsG5 .

kfgLsf d'xfg ;+/If0fM kfgLsf d'xfgx?sf] ;+/If0fdf laz]if Wofg lbg h?/L 5 . cfhef]nL hyfeflj af6f] lgdf{0fsf] sfo{n] kfgLsf d'xfg k'l/g uPsf] kfO{G5, o; s'/fdf laz]if Wofg lbg' kb{5 .

3_ df6f]df l;+rfO{ Joj:yfkg M 5fkf]sf] k|of]uM df6f]df lr:ofg sfod /fVg]

Page 38: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

34

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

;/n / ;lhnf] pkfo 5fkf]sf] k|of]u xf] . 5fkf]n] lr:ofg sfod /fVg'sf] ;fy} emf/kftsf] klg lgoGq0f ub{5 .

sd vghf]tM v]taf/LnfO{ sd vghf]t u/]/ klg lr:ofg sfod /fVg ;lsG5 .

uf]7]dn tyf sDkf]i6 dnsf] k|of]uM ;'wfl/Psf] uf]7]dn tyf u'0f:tl/o sDkf]i6 dnsf] k|of]un] df6f]sf] lr:ofg sfod /fVg d2t ub{5 .

ª_ hnjfo' d}lq v]tL k|ljlwsf] k|of]u M 8'afg x'g] :yfgdf :j0f{;j ! hftsf] wfg

v]tL ug]{ ;'Vvf x'g] If]qdf ;'Vvf ;]l/hsf wfgsf

hftx?sf] hflto kl/If0f ul/ pko'St hft 5gf}6 u/L v]tL ug]{

lh/f] l6n]hdf ux'F v]tL ug]{ au/ v]tLsf] ljsf; / lj:tf/ ug]{ k}/f] uPsf] :yfgdf 8fn] tyf e'O{ 3f;sf]

la?jf nufO{ kz'kfngdf hf]8 lbg] . ax'–pkof]u la?jfx? /f]Kg] le/fnf] hldgdf kmnkm'n v]tL, 8fn] 3fF;

v]tL cflbdf hf]8 lbg] . kxf8L l;d;f/ hldgdf cn}lr v]tLsf]

lj:tf/ ug]{ kxf8df sd vghf]t u/] lg x'g] skmL v]tLsf]

ljsf; ug]{

5?jf wfg v]tLsf] ljsf; / lj:tf/ ug]{ r_ hnjfo' d}qL 1fg / Ifdtfdf clej[l4

df};dsf] af/]df k"j{ hfgfsf/L lbg] k|0ffnLsf] ljsf; / lj:tf/ ug]{

hnjfo' kl/jt{g af/] ;d'bfodf ;r]tgfd"ns sfo{qmdx? ;+rfng ug]{

hnjfo' cg's'ng kf7zfnfx? ;+rfng ug]{ hnjfo' d}qL s[lif k|ljlwx?sf] k|bz{g ug]{ hnjfo' kl/jt{gsf] ;sf/fTds k|efj cg';f/

klxnf s'g} vf; afnL gx'g] If]qx?df klg ljleGg afnLx?sf] kl/If0f ug]{ .

5_ hnjfo' d}qL phf{sf] k|of]u M s[lif If]qsf pBf]ux?df ;f}o{ phf{, jfo' phf{

tyf hn phf{sf] k|of]udf hf]8 lbg] .

;Gbe{ ;fefu|Lx?!= ªldGb| bfxfn / k|lbk e6\6/fO{, hnjfo' kl/jt{g s], lsg

/ s;/L < ljZj hn ;fem]bf/ – g]kfn, hn;|f]t ljsf; ;+:yf .

@= s[lif ljsf; dGqfno, jftfj/0f tyf hnjfo' kl/jt{g zfvf @)&$, hnjfo' kl/jt{gn] s[lif If]qdf kf/]sf] c;/ / To;sf] Joj:yfkg

#= SEEPORT Consultancy co(p) Ltd,Khathmandu,Nepal,2017, Traning manual for Farmers on Climate Change adaptaion in Agriculture .

Page 39: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

35

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

!= kl/ro ;'gfpg' eof] . kf}8]n o; cl3 ef/t / stf/ j;]/ cfPsf x'g . stf/ hfFbf lghn] kfn]sf] afR5L a]rL kf;kf]6{ agfPsf] / hfg] cGo vr{ alxgL ;xof]u u/]sf] ;'gfpg' eof] . ljb]zdf guard sf] ?kdf sfd ubf{ /fd|f] sdfO{ gePsfn] cfkm'n] sdfPsf s]xL+ /sdsf] pkof]u :jb]zdf ug]{ ;f]r ;lxt @)&% c;f]hdf -lrq-!_ ufpFd}+ gd'gf 5'kL{ pBf]u vf]n]sf] xf] . pBf]u btf{ ug'{ cl3 &$ ln6/af6 z'? u/]sf]df xfn &)) ln6/ j/fj/ b"wsf] 5'kL{ tyf cGo b'Uw kbfy{ pTkfbg x'Fb} cfPsf] 5 . z'?df s[ifsn] gkTofpg] ;fy} b"w glbg] cj:yf lyof] . lj:tf/} lghx?sf] ljZjf; lhTb} xfn upF jl/k/Lsf &! hgf s[ifsn] b"w lbg] u/]sf 5g\ . o; pBf]uaf6 d"No >[+vnfsf Jofkf/L, pBf]uL, pkef]Qmf, sd{rf/L u/L cg]sf}+ dflg;x? ck|ToIf ?kdf nfeflGjt ePsf] 5 . clws d"No kg]{ dog chew tyf l3p o; pBf]usf k|d'v -lrq-@_ pTkfbg x'g . kf}8]n cfkm\gf] Jofkf/df ;Gt'i6 x'g' x'G5 eg] b}lgs b"w ljqmL ug]{ j/k/sf s[ifs klg v'zL /x]sf 5g\ .

@= sRrf kbfy{ vl/b tyf e'QmfgL

pBdlzntfsf] ;kmntf

nflnu'/fF; gu/kflnsf, t]x|y'd j:g] $* alif{o >L b]jL jxfb'/ kf}8]n Ps ;fwf/0f ul/j s[ifs x'g . ;fg} pd]/df cfdf÷j'jf laTg' ePsf] kf}8]nsf] afNosfn b'Mvdo /xof] . afNosfnsf]] dfof / k7g kf7g ug]{ cj;/ gkfPsf kf}8]nsf] b'v];f] /x]sf] 5 . kf}8]nsf] @ >LdtL / & 5f]/f5f]/L u/L hDdf !! hgfsf] kl/jf/ dWo] h]7L kl§ 5'6] kZrft afFsL $ hgfsf] Ps kl/jf/ o; pBf]usf k|ToIf nfeu|fxL x'g' x'G5 . kf}]8]nsf] k'Vof]{nL ;Dkltsf] ?kdf ( /f]kgL kfvf] hUuf /x]sf] 5 .

jfNosfndf t]x|y'dsf] lrq]df Ps nfdfn] e}+;L uf]7 u/L 5'kL{ pTkfbg u/]sf] b]v]/ kl5 cfkm' o;} If]qdf s]xL+ ug]{ c7f]6 kf}8]nn] lnP . lghn] O{nfdsf] lkmSsndf ljqmd ;Dat\ @)&# lt/ ;fgf] k;n u/L 5'kL{, l3p / cGo vfBkbfy{ a]r]sf] xF'bf 5'kL{ pBf]u vf]Ng] cfF6 cfPsf]

kf}8]nn] Go'gtd #) NofS6f] ePsf] ufO{ tyf e}+;Lsf] b"w qmdzM #% / $% ?k}+of k|lt ln6/sf] b/n] vl/b ug'{ x'G5 . b"w k|zf]wg ug{ ttfpg k|of]u x'g] bfp/f k|lt 6«nL ?= !*))) sf b/n] vl/b ug'{ x'G5 . b}lgs sl/j @) ef/L vr{ x'g] bfp/f Ps 6«nLn] sl/a !! lbg k'Ub5 . k|Tos n6 dog chew tof/ x'g ! dlxgf nfUg] x'bf k|zf]wg zfnfdf yGsfpg' kg]{ x'G5 . dlxgfdf Ps rf]l6 ljqmL x'g] dog chew ;f]xL adf]lhd b"w tyf cGo ;fdfgx?sf] /sd e'QmfgL ug]{ u/]sf] 5 .

b]jL axfb'/ kf}8]n *

* gd'gf 5'kL{ pBf]u, t]x|y'd .

Page 40: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

36

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

#= b'Mvsf] cj:yf

5'kL{ tof/ kfg{ l;k / 1fg cfjZos x'g] x'Fbf cg'ejsf] cfwf/df z'? u/L u'0f:t/Lo 5'kL{ -km'6\g], Kjfn kg]{, ;tx lrNnf] gx'g]_ agfpg g;s]sf] kf}]8]nsf] egfO{ 5 . lhljsf] kfh{g ug]{ p2]Zon] vf]n]sf] pBf]udf cfkm\gf] hldg hfobfb kof{Kt gePsf] xF'bf lwtf]sf] cefjdf a}+s tyf cGo ljlQo ;+:yfn] C0f glbPsf] tLtf] cg'ej ;'gfpg' eof] . ;+:yf btf{ ug'{ cl3 # dlxgf;Ddsf] !!@^ s]hL u'0f:t/Lo 5'kL{ pTkfbg ug{ ;s]g . kl/0ffd :j?k ?= (%) ljqmL x'g] 5'kL{ w]/} 3f6f ;xL k|lt s]hLsf] ?=@)) df j]Rg' k/]sf] ;'gfpg' eof] . o; e]sdf 5'kL{ tof/ kfg{ cg's"n jftfj/0f tyf cfb|tf ePsf] t/ b"w km6fpg ;fOl6«s Pl;8sf] k|of]u ubf{ 5'kL{ e'/e'/ x'g], /fd|f] cfsf/ k|sf/ gx'g] / u'0f:t/ ljlu|g] cg'ej ;'gfpg' eof]] . 5'kL{ tof/ kfg{ cl3Nnf] lbgsf] kmf6]sf b"wsf] kfgL -x\j]_ sf] k|of]u u/L u'0f:t/df ;'wf/ cfPsf] kf}8]nsf] egfO{ /x]sf] 5 .

$= ljqmL lj/0f

kf}8]nn] O{6x/Lsf] Jofkf/LnfO{ k|lt s]hL ?= *%) df 5'kL{ -lrq-#_ ljqmL ub}{ cfPsf 5g\ . pBf]uaf6 pTkflbt l3p w/fg, lj/f6gu/, O{nfd tyf cGo ahf/x?df ?= $*) k|lt s]hLsf b/n] ljqmL ub}{ cfPsf] lghsf] egfO{ 5 . l3psf] ahf/ sd ePsf] tyf cGo pBf]usf] l3p ahf/df kfOg] x'Fbf ljqmL ug{ ;lhnf] gx'g] kf}8]nsf] u'gf;f] /x]sf] 5 .

%= wf/0ff k|zf]wg &)) ln6/ -e}+;Lsf] b"w %% ln=, ufO{sf]

b"w -^$% ln=_ ufO{ / e}+;Lsf] b"wsf] vl/b d"No qmdzM #% /

$% . vl/b ln6/sf] cfwf/df t/ NofS6f] sd;]sd #) x'g' kg]{ . b"wdf cf}ift lrNnf]sf] dfqf #=&!% /x]sf] .

b"wsf] s"n lqmd $) ln6/ -^%% lqmd km\of6_ / s"n lrNnf] -l3p_ pTkfbg @^ s]hL

l:sD8 ldNs -s"n b"w- lqmd_ ^^) ln6/ . sfFrf] dog chew pTkfbg $) s]hL -^%_ / tof/L

@% s]hL -%=@^%_ . sd{rf/L dfl;s !%))) / ljxfg j]n'sfsf] vfgf

;d]t ^))) u/L hgxL ?= @!))).)) b"w k|zf]wg ug{ k|of]u x'g] ! 6«nL bfp/f ?= !*)))

-!! lbg rNg]_ z'?df ;fOl6«s cDnsf] k|of]u u/]sf], xfn cl3Nnf]

lbgsf] x\j]sf] k|of]u . Dog chew dlxgfdf Ps rf]l6 ljqmL u/L ;f]xL

cg';f/ sd{rf/L tyf ljljw vr{sf] dfl;s e'QmfgL . pBf]u ;~rfng ug{ C0f glnPsf] x'bf C0fsf]

Jofhb/ u0fgf u/]sf] 5}g\ . b}lgs vr{ x'g] ;fdfgx?df jif]{gL !=% % sf b/n]

d"No j[l4 x'g] cg'dfg u/]sf] t/ b'Uw kbfy{sf] ljqmL d"Nodf j[l4 u/L lx;fj u/]sf] 5}g\ .

^= cGt/ JofVofgfkmf gf]S;fg -tflnsf–ª) n] at{dfg d"No ;sf/fTds /x]sf] tyf nfe nfut cg'kft !=@ b]lvG5 . o;sf] cy{, k|To]s ! ?k}+of nufgL ubf{ ?= !=@) cfDbfgL x'g] x'bf of] pBf]u gfkmfd'vL /x]sf] 5 .&= lgisif{5'kL{ pBf]u gfkmfd'ns tyf ;'wf/f]Gd'v /x]sf] kfOP tfklg b"w tyf b'Uw kbfy{sf] u'0f:t/ ;'wf/ cfjZos 5 . b"wsf] u'0f:t/ sfod ug{ lrNnf] tyf P;=Pg=Pkm=sf] cfwf/df vl/b k|s[of nfu' ug'{ kb{5 . b}lgs b"w ljqmL gx'g] kxf8L lhNnfx?df self life al9 x'g] 5'kL{, rLh pTkfbg ug{ ;lsG5 . Dog chew em} j6/ tyf l3psf] lgof{t u/L ljb]zL d'b|f cfh{g ug{ u/fpg ;/sf/n] ;d]t kxn ug'{ cfhsf] cfjZostf xf] . g]kfn ;/sf/n] b'Uw gLlt nfu' u/L bLuf] Joj;fo ljsf;df 6]jf k'¥ofpg' cfjZos 5 .

*= vr{ tyf cfDbfgL ljj/0fs= k"+\lhut nufgLqm=;= ljj/0f O{sfO{ kl/df0f d"No -?=_ hDdf -?=_

1 pBf]usf] ejg 1 200000 2000002 lqmd ;]k/]6/ j6f 1 100000 1000003 lqmd ;]k/]6/ j6f 1 200000 2000004 l8 lkm|h j6f 1 100000 1000005 h]g]/]6/ j6f 1 53000 530006 ksfpg] ef8f 250000 2500007 5'kL{ k|]; ug]{ d]lzg j6f 1 20000 200008 t/fh' -l8lh6n_ j6f 1 18000 18000

hDdf 941000941000

Page 41: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

37

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

v= jflif{s k"lhut vr{qm=;= ljj/0f O{sfO{ kl/df0f d"No -?=_ hDdf -?=_

1 pBf]u ejgsf] x|f;sl66 1 33333 333332 lqmd ;]k/]6/ x|f;sl6\6 j6f 1 10000 100003 lqmd ;]k/]6/ x|f;sl6\6 j6f 1 20000 200004 l8lkm|hsf] x|f;sl66 j6f 1 10000 100005 h]g]/]6/sf] x|f;sl6\6 j6f 1 5300 53006 ksfpg] ef8f]sf] x|f; sl66 a6f 1 25000 250007 k|]; ug]{ x|f;sl6\6 j6f 1 2000 20008 tf}ng] t/fh' x|f;sl6\6 j6f 1 1800 18009 tnjL hgzlQm j6f 4 21000 1092000

s"n 11994331199433

u= jflif{s rfn' vr{qm=;= ljj/0f O{sfO{ kl/df0f d"No -?=_ hDdf -?=_ bf]>f] jif{ t]>f] jif{

1 ufO{sf] b"w ln6/ 235425 35 8239875 8363473 84889252 e}+;Lsf] b"w ln6/ 20075 45 903375 916926 9306803 bfp/f 6]S6/ 33 18000 594000 602910 6119544 ;kmf kfg]{ /;fog s]hL 300 120 36000 36540 370885 km6fpg] /;fog s]hL 5 150 750 761.25 7736 h'6sf] jf]/f /f]n 36 1800 64800 65772 667597 ljB"t dlxgf 2000 24000 24360 247258 tf]/Lsf] t]n dlxgf 12 3200 38400 38976 395619 5'kL{ Kofs]6 dlxgf 12 3000 36000 36540 3708810 l3psf] Kofs]6 dlxgf 12 5000 60000 60900 6181411 ef8f dfHg] h'6 dlxgf 12 1000 12000 12180 12363

s"n 10009200 10159338 10311728

3= jflif{s cfDbfgLqm=;= ljj/0f O{sfO{ kl/df0f d"No -?=_ hDdf -?=_ bf]>f] jif{ t]>f] jif{

1 Dog chew s]=hL= 9125 700 6387500 6387500 6387500

2 Ghee s]=hL= 9490 800 7592000 7592000 7592000Total 13979500 13979500 13979500

8= gfkmf gf]S;fg ljj/0fqm=;= ljj/0f z'Go jif{ klxnf] jif{ bf]>f] jif{ t]>f] jif{

1 Total cost 941000 11208633 11358771 115111612 Gross Margin 0 3970300 3820162 36677723 Net Profi t -941000 2770867 2620729 127800674 BCR (Non Discounting) 0 1.2 1.2 1.2

>f]tM b]jL axfb'/ kf}8]n, -@)&^ a}zfv_, k|f]k/fO6/ gd'gf 5'kL{ pBf]u, t]x|y'd

Page 42: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

38

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

a'9L M gd:sf/ x} 5f]/f, x}g of] t/sf/L g;{/L Jof8df s] ub{5f}+ 5f]/f <

h]=l6=P M gd:sf/ x} cfdf, s'g} /f]u kf] nfu]sf] 5 sL eg]/ x]l//x]sf] lg cfdf .

a'9L M 5f]/fn] t s[lif 1fg s]Gb|sf] jl/kl/sf] vfnL hUufdf klg t/sf/L Jof8 nufPsf /x]5f}+ . o;l/ Jof8 /fVbf s:tf] /fd|f] b]lvPsf] 5 x} .

h]=l6=P M xf:b}, xf] lg cfdf cfkm" a;]sf] jl/kl/ o;/L t/sf/L nufpbf Psflt/ cfˆgf jl/kl/sf] jftfj/0f klg x/fe/f x'g] / csf]{lt/ ;:tf]df tfhf :j:Yo cfkm"n] pTkfbg u/]sf] tfhf t/sf/L klg vfg kfOG5 .

a'9L M of] t w]/} /fd|f] xf] 5f]/f, t/sf/L tfhf / :jf:Yo vfg kfO{G5 . hUuf klg vfnL /xb}g .

h]=l6=P M clg cfdfn] lxhf] cfh t/sf/L v]tL sltsf] nufpg' ePsf] 5 lg <

a'9L M cln cln t nufpg} k¥of] lg 5f]/f . s[ifs ePkl5, t/ cfhef]ln t t/sf/L afnLdf gfgfyl/sf /f]u nfu]/ ;tfp5F eGof, afa' emg\ of] t/sf/L j]gf{ s'lxg] /f]un] t emg} ;tfO{ /fVof5 eGof, s] ug]{ xf]nf, eg]/ ;f]Wg kf] cfPsf] afa' ;fOt k/]s} /x]5 .

h]=l6=P M b'j} xf:b}, xf] cfdf of] t t/sf/Lsf] j]gf{df nfUg] /f]un] slxn] sfxL t ;j} lj?jfnfO{ ;vfk kfb{5 . t/sf/Lsf] Jof8df b]vfkg]{ w]/} /f]ux? dWo] ;a}eGbf xflgsf/s /f]usf] ?kdf 9';Lsf lhjf0f'sf] cfs|d0faf6 nfUg] j]gf{sf] km]b s'lxg /f]u xf] cfdf, o;nfO{ cu|]hLdf domping off elgG5 .

a'9L M xf] 5f]/f, clg of] j]gf{ s'lxg] /f]u slt j]nf / j]gf{ slt pd]/sf] ePkl5 nfUg z'? ub{5 t jfj' <

h]=l6=P M ljleGg ;dodf of] /f]un] lj?jfnfO{ gf]S;fg k'¥ofp5 cfdf, of] /f]usf hLjf0f'n] g;{/Ldf

vf; ul/ jLp g} s'xfO{ lbg], slxn] sfxL jLp cs'/0f eO{;s]sf] t/ 6';f jflx/ glg:sb}sf] cj:yfdf cfs|d0f u/]/ / slxn] sfFlx jLp pd|]kl5 a]gf{sf] j[l4 ljsf; x'g] s|ddf cfs|d0f u/]/ Iflt k'¥ofpg] ub{5 . sltko cj:yfdf t j]gf{nfO{ g;{/Laf6 d'Vo hUufdf ;f/L ;s]kl5 klg o;sf] Iflt b]lvg] ub{5 .

a'9L M /f]un] ;a}eGbf ;tfpg] ;do rfFlx s'g xf] lg 5f]/f <

h]=l6=P M of] /f]usf] k|sf]k vf;ul/ udL{ofd / jiff{bsf] ;dodf jl9 b]vfkb{5 cfdf /f]usf] hLjf0f'x?sf] km}nfj6 jflkmnf] xfjf j9L tfks|d / df6f]df cfjZostf eGbf j9L, lr;f]kgf ePsf] kl/l:yltdf Hofbf x'g] ub{5 .

a'9L M km]b s'lxg] /f]u nfu]df s:tf s:tf nIf0f b]lvG5g\ t 5f]/f < clg /fd|/L atfO{ b]pmg t .

h]=l6=P M x'G5 cfdf, /f]u nfu]df Jof8df 5/]sf] jLp s'lxP/ v]/ hfg] pd|g nfu]sf ;fgf la?jf s'lxP/ v]/ hfg] ;fg{ tof/ x'g nfu]sf la?jfsf] km]bdf v}/f] sfnf] bfu a;]kl5 Tolx 7fFpaf6 s'lxg z'? eO{ la?jf 9n]/ dg]{ / /f]usf] k|sf]k al9 ePsf] cj:yfdf kft ;d]t s'lxg yfNg] cflb nIf0fx? b]lvG5g\ . vf;ul/ Jof8sf] 5]pdf eGbf aLr efudf / a]gf{x? jfSnf] ePsf :yfgx?df To; k|sf/sf nIf0fx? al9 b]lvG5g\, cfdf

a'9L M of] /f]uaf6 t lgs} xf]; kf] k'¥ofpg' kbf]{ /x]5 t 5f]/f < of] /f]u nfUg] d'Vo sf/0fx? s] s] x'g\ t 5f]/f <

h]=l6=P M /f]u nfUg'sf sf/0fx? ljleGg k|sf/sf 5g\ . cfdf, h:t} jftfj/0fLo cj:yf /f]u km}nfpg] Pp6f d'Vo sf/s xf] . km]b s'lxg] /f]u nufpg] 9'l;sf hLjf0f'x?sf] j[l4 / ljsf;sf nfuL cg's"n jftfj/0fLo cj:yfdf l;h{gf x'g uPsf g;{/L Jof8df /flvPsf j]gf{x?df of] /f]usf]

t/sf/Lsf] j]gf{sf] km]b s'lxg] /f]usf] sf/0f / Joj:yfkg h]=l6=P / a'9Lcfdf

b]j/fh uf}nL*

* k|f=;=, s[lif ;"rgf tyf k|lzIf0f s]Gb| .

Page 43: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

39

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

k|sf]k b]vfkl/ xfN5 . o; /f]usf lhjf0f'x?sf] nfuL cg's"n jftfj/0fLo cj:yfdf eg]sf] df6f]df Hofbf lr:ofg /xg', tfks|d al9 x'g' / abnL ePsf] cj:yfdf x'g' xf] . To;/L g} g;{/L Jof8df /flvg] 5fk|f] xf]rf] x'g] ul/ /flvPdf To;n] ubf{ g;{/Ldf xfjfsf] ;+rf/ /fd|f];+u x'g kfpb}g / xfjf u'lD;P/ uO{ jflkmnf] aGg k'Ub5 . kmn:j?k g;{/Lsf] jftfj/0f j]gf{x?sf] nflu k|lts'n x'G5 eg] /f]usf hLjf0f'x?sf] nfuL rflx cg's"n aGb5 / /f]u nfUb5 .

a'9L M jftfj/0fLo k|sf]kaf6 la?jfnfO{ arfpg w]/} s'/fdf ljrf/ k'¥ofpg' kbf]{/x]5 lg 5f]/f xf]Og t .

h]=l6=P M xf] cfdfn] Psbd} ;lx s'/f ug'{ eof], /f]usf] nfuL jftfj/0fsf] cg's"ntfn] /f]u nfUg / km}ng 7'nf] d2t k'¥ofpF5, To;}n] /f]usf] nfuL cg's"n jftfj/0f ePdf xf]l;of/ x'g'kb{5 . cfdf

a'9L M clg c? sf/0f klg t xf]nf lg 5f]/f of] /f]u nufpg], ls olt g} xf] .

h]=l6=P M 5g\ lg cfdf lsg gx'g], jftfj/0fLo cg's"ntfsf] ;fy} /f]usf hLjf0f'x?sf] cf>o:yn klg /f]u nufpg] csf]{ k|d'v sf/s tTj xf], cfdf .

a'9L M s] xf] of] hLjf0f'sf] cf>o:yn eg]sf] km]/L 5f]/f <

h]=l6=P M cf>o:yn eg]sf] /f]usf hLjf0f'x? a:g] 7fpF xf], hxfF pgLx?n] cfˆgf] hLjgrqm k'/f ub{5g\ . To; k|sf/sf dfWodf af]6 la?jfsf efux? h:t} h/f xfFufljuf kft kb{5g\ eg] slxn] sfFlx df]6f / g;{/:sf 5]p 5fpdf /x]sf la?jfn] klg /f]u km}nfpg] dfWodsf] sfo{ ub{5g\ olb tL cf>o:yndf hLjf0f'x? 5g\ eg] s'g} klg ;do jftfj/0f ;'xfpFbf] x'g] ljlQs} g;{/Lsf lj?jf tyf jLpnfO{ cfs|d0f ul/ xfNb5g\ .

a'9L M c? s:tf sf/0fn] /f]u nfUg ;S5 t 5f]/f < h]=l6=P M k|d'v /f]u nufpg] sf/0fx? ltg} dfly pNn]v

ul/Psf x'g cfdf /f]usf hLjf0f'sf] pkl:yltdf jftfj/0f ;'xfpbf]] ePdf /f]u nfUb5 cfdf . a'9LM t/sf/Lsf j]gf{nfO{ of] km]b s'lxg] /f]uaf6 s;/L arfpg ;lsG5 t 5f]/f < To;sf] jf/]df klg jtfO{ b]pmg .

h]=l6=P M jtfO{ lbO{ xfN5' lg cfdf, nf} Wofg lbP/

;'Gg'xf]; cfdf, v]taf/Ldf g;{/L /fVg' eGbf klxn] g;{/L /fVg] hUufsf] df6f]nfO{ ttfpg ;lsG5 o;sf] nfuL ljleGg tl/sfx? ckgfpg ;lsG5 . ljleGg tl/sfx? dWo] Ps xf] . cfˆgf] v]taf/L jl/kl/sf ;'s]sf kft, 8fF7, / lj?jfsf cGo efux?nfO{ hDdf ul/ slDtdf b'O{ OGr afSnf] agfO{ cfuf] nufPdf g;{/Lsf] df6f] tft]/ /f]usf hLjf0f'x? db{5g\ . o;n] ubf{ /f]u nfUg] ;Defjgf 36]/ hfG5 .

a'9L M of] t ;lhnf] tl/sf kf] /x]5 5f]/f ghfGg' klg 7'nf] 3f6f ;xg'kg]{ /} 5, clg c? klg s:tf s:tf tl/sfx? 5g\ 5f]/f /f]uaf6 la?jfx? arfpg] .

h]=l6=P M 5g\ cfdf, v]taf/Ldf g;{/L Jof8 agfpg' eGbf klxn] ;f] 7fpFnfO{ Knfli6sn] 5f]k]/ klg /f]usf ls6f0f'x?nfO{ dfg{ ;lsG5, Jof8df aLp /f]Kg'eGbf @ xKtf hlt cufl8 b]lv ;]tf] Knfli6sn] df6f]nfO{ 5f]k]df df6f]sf] tfkqmd a9\g uO{ df6f]df /x]sf ;a}h;f] /f]usf hLjf0f'x? dg{ hfG5g km]b s'xfpg] /f]usf hLjf0f'x? df6f]sf] tfks|d %% b]lv ^) l8u|L ;]lG6u]8 ePdf db{5g cfdf .

a'9L M df6f] ttfPkl5 g;{/Ldf aLp slxn] /f]Kg] t 5f]/f <

h]=l6=P M cfuf] afn]/ df6f] ttfPsf] 5 eg] @–# 306f kl5 df6f] ;]nfpF5 . To;kl5 Tof] g;{/L /fVg] 7fpFsf] df6f]nfO{ af]/f jf Knfli6s n] 5f]k]/ /fvL To;sf] csf]{ lbg g;{/L Jof8 tof/ u/]/ aLp /f]Kg ;lsG5 . cfdf

a'9L M clg Knfli6sn] 5f]k]/ /f]usf hLjf0f'x? df]/sf] df6f]df jLp slxn] /f]Kg] t 5f]/f <

h]=l6=P M Ps b'O{ xKtfkl5 Knfli6s x6fP/ clg g;{/L Jof8 jgfO{ jLP nufpg ;lsG5, cfdf .

a'9L M c? tl/sfx? Klg 5g\ / 5f]/f /f]uaf6 arfpg] <h]=l6=P M 5g\ lg cfdf c? w]/} e/kbf]{ / pkof]uL tl/sfx?

Klg 5g\, ljleGg k|sf/sf /;fogx?sf] k|of]u u/]/ klg of] /f]usf] k|sf]k 36fpg ;lsG5 . df6f]sf] pkrf/ ug]{ /;fogdf kmdf{lgn, ldyfO{g a|f]dfO{8 / Snf]l/lkls|g cflbsf] k|of]u ug{ ;lsG5 . oL /;fog ljifflb l;kmfl/; cg';f/ 3f]n agfO{ Jof8df 5/]kl5 Knfli6s l;6n] t'?Gt aGb u/L ! lbg ;Dd /fVg] / @–# lbgkl5

Page 44: Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075aitc.gov.np/downloadfile/Agriculture Magzine Chaitra... · 2020-03-12 · Agriculture Magzine Chaitra Baishak 2075 ... m

40

j[mlif å}dfl;s jif{ %^ c+s %

aLp 5g]{ ug'{kb{5 . of] /;fog 5/]sf] g;{/Ldf t'?Gt aLp 5/]df jLp gpd|g] / jLpdf ljif nfUg] ;d:of /xG5 .

a'9L M /f;folgs kbfy{n] df6f] pkrf/ ug]{ tl/sfdf t lgs} xfl;of/L kf] ug'{ kbf]{ /x]5 5f]/f .

h]=l6=P M xf] cfdf ljifflb k|of]u ubf{ t hlxn] klg lgs} xf]; k'¥ofpg'kb{5 gq o;n] xfdLnfO{ / lj?jfnfO{ klg c;/ kfg{ ;Sb5 . csf]{ tl/sfdf cfdf aLpsf] pkrf/ u/]/klg, of] /f]u nfUgaf6 la?jf arfpg ;lsG5 .

a'9L M aLpsf] pkrf/ s;l/ ug]{ t 5f]/fh]=l6=P M aLp pkrf/sf nflu yfO/fd jf j]leli6g k|of]u

u/]/ jLp /fVbf klg t/sf/Lsf j]gf{x?sf] s'lxg] /f]uaf6 arfpg ;lsG5, To;sf] nflu @–# u|fd ljiffbL k|lt lsnf]u|fddf jLpsf b/n] pkrf/ ug'{kb{5 . o;/L pkrf/ ubf{ aLpdf ljiffbL 6fl;G5 / To;n] j]gf{ pd|g nfu]sf] j]nfdf cfs|d0f ug]{ hLjf0f'nfO{ dfb{5 .

a'9L M of] /f]u nfUg glbg t w]/} tl/sfx? ckgfpg ;lsg] kf] /x]5 t 5f]/f .

h]=l6=P M ;lsG5 cfdf clg lg cfdf o;sf] cnjf la?jf

g;{/L Jof8df pd|L ;s]kl5 klg ljiffbLsf] k|of]u ul/ /f]usf] k|sf]k sd ug{ ;lsG5 . h;sf nflu clS;Snf]/fO{8 @ u|fd k|ltln6/ kfgLdf ld;fO{ ! lbg lj/fO{ 5g{ ;lsG5 .

a'9L M pkrf/ w]/} /x]5g\ 5f]/fh]=l6=P M 5g\ cfdf t/ ;se/ /;fog ljiffbL k|of]u

ug'{eGbf klxnf c? ;lhnf tl/sf k|of]u ubf{ ;'/Iff / nfut sd ug{ ;lsG5 km]/L cfkm" klg ljiffbL k|of]uaf6 ;'/lIft eOG5' .

a'9L M w]/} s'/fsf] hfgsf/L kfOof] ca ;d:of cfpg glbg log} tl/sf ckgfp5' 5f]/f c?nfO{ klg atfO{lbG5' .

h]=l6=P M x'G5 cfdf . To:tf] ;d:of k/]df va/ ug'{xf]nf . 5/l5d]s ;a}nfO{ l;sfO{ lbbf /fd|f] kmfObf kfpg ;Sb5g\ cfkm"n] k|of]u ug]{ 3/ l5d]sLnfO{ atfOlbg] ug'{k5{ cfdf xfdLn] .

a'9L M n 5f]/f w]/} j]/ eof] cfPsf] cj]/ klg eof] hfG5' n .

h]=l6=P M x'G5 cfdf /fd|f];+u hfg'xf]nf a'9L M x'G5 5f]/f n al;/fv x}

xl/z/0fd\