Embed Size (px)
Citation preview
1
ผลของนำ�มนหอมระเหยจกพรกไทยดำ (Piper nigrum Linn.), ตะไคร
บน (Cymbopogon citratus (Dc. ex Nees)) และตะไครหอม
(Cymbopogon nardus Rendle.) ตอกรเจรญของเช�อเหดบงชนด
Effect of Essential Oils from Black Pepper (Piper nigrum Linn.), Lemon Grass (Cymbopogon citratus (Dc. ex Nees)) and Citronella Grass (Cymbopogon nardus Rendle.) against the Growth of some
Mushroom Culture
พรหมมาศ คหากาญจน1, จรงคศกด พมนวน1*, อำามร อนทรสงข1, ณฐพล หลอเจรญ 1 และ
อดมพร บญเปลยน 1
Prommart Koohakan1, Jarongsak Pumnuan1, Ammorn Insung1*, Natthapon Lorcharoen1 and Audomporn Boonplain1
บทคดยอ
ศกษาผลกระทบของนำ*ามนหอมระเหยจากพรกไทยดำา (Piper nigrum Linn.),
ตะไครบาน (Cymbopogon citratus (Dc.ex.Nees)) และตะไครหอม
(Cymbopogon nardus Rendle.) ทใชในการกำาจดไรศตรเหดตอการเจรญเตบโตของ
เช*อเหดขอนขาว (Lentinus squarrosulus Mont), เหดเปาฮ*อ (Pleurotus
1 คณะเทคโนโลยการเกษตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง
กรงเทพฯ 105201 Faculty of Agricultural Technology King Mongkut’s Institute of Technology Ladkrabang, BKK, Thailand, 10520* Corresponding author: [email protected]
12
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
3
4
5
6
7
abalonus Han), เหดนางฟาภฎาน (Pleurotus sajor-caju (Fr.) Sing.), เหดบด
Lentinus polychrous Lev.), เหดตนแรด (Tricholoma crissum (Berk.)
Sacc), เหดหน (Auricularia auricular (Hook.) Underw.) และเหดฮงการ
(Pleurotus ostreatus (Jacq. Fr.) Kummer) โดยวธ paper disc diffusion บน
อาหาร potato dextrose agar (PDA) และโดยวธ poison media ในอาหารเหลว
potato dextrose broth (PDB) พบวานำ*ามนหอมระเหยทมผลกระทบตอการเจรญ
เตบโตของเช*อเหดทกชนดนอยทสดไดแกนำ*ามนหอมระเหยจากพรกไทยดำา โดยมลกษณะ
การเจรญเตบโตไมแตกตางกบกลมควบคม สวนนำ*ามนหอมระเหยจากตะไครบานและตะไคร
หอมคอนขางมผลตอการเจรญเตบโตของเช*อเหดทกชนด โดยออกฤทธยบย*งการเจรญ
ของเช*อเหดมากกวา 50%
คำสำคญ: นำ*ามนหอมระเหย, เช*อเหด, ไรศตรเหด, paper disc diffusion, poison media
ABSTRACTNon target effect of essential oils obtained from black pepper
(Piper nigrum Linn.), lemon grass (Cymbopogon citratus (Dc. ex Nees)) and citronella grass (Cymbopogon nardus Rendle.) that have effectiveness against mushroom mite was studied on the growth of mushroom culture. The essential oils was tested on the growth of 7 mushroom culture namely; Lentinus squarrosulus Mont, Pleurotus abalonus Han, Pleurotus sajor-caju (Fr.) Sing., Lentinus polychrous Lev., Tricholoma crissum (Berk.) Sacc, Auricularia auricular (Hook.) Underw., and Pleurotus ostreatus (Jacq. Fr.) Kummer by paper disc diffusion method on potato dextrose agar (PDA) and poison media
8
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
method in potato dextrose broth (PDB). It was found that essential oil of black pepper showed the least detrimental effect on the mushrooms. Their hyphal growth were similar to control treatment. In the other hand, essential oils of lemon grass, citronella grass could inhibit the growth of mushroom more than 50%. Keywords: essential oils, mushroom culture, mushroom mite, paper disc diffusion, poison media
บทนำ
ประเทศไทยเปนประเทศทมสภาพแวดลอมเหมาะสมทจะมการเพาะเหดเปนการคาเพอ
การบรโภคท*งภายในและตางประเทศหลายชนด โดยเฉพาะการผลตกอนเช*อเหดดวยถง
พลาสตกสามารถใชกบ เหดนางรม เหดนางฟา เหดเปาอ*อ เหดหหน เหดกระดาง เหดหอม
และเหดขอนขาว (ฉตรชย และคณะ, 2542) แตปญหาทสำาคญยงของการเพาะเหดใน
ปจจบนคอไรศตรเหด ซงเปนปญหาหลกททำาใหเกดความเสยหายแกผลผลตและอาจตอง
เลกกจการไปอยางถาวรได ไรจดเปนศตรพชทสำาคญของการเพาะเหดเชงการคาในปจจบน
จากการสำารวจของเทวนทร (2546) พบวาไรทระบาดทำาความเสยหายใหกบเหดอยเปน
ประจำา ไดแก ไรไขปลา Luciaphorus perniciosus Rack, ไรดด Formicomotes
heteromorphus Magowski, ไรลกโปง Dolichocybe indica Mahunka และไร
ขาวใหญ Histiostoma bakeri Hughes ไรเหลาน*นอกจากจะเขาทำาลายเสนใยเหดในข*น
ตอนตางๆ ของการเพาะเหด ทำาใหเสนใยเหดขาดหายและหยดชะงกการเจรญเตบโต ไม
สามารถใหดอกไดแลว ยงเปนพาหะทำาใหเกดการปนเป* อนของเช*อรา แบคทเรย และโรคตางๆ
ของเหดดวย
การปองกนไรศตรเหดโดยใชสารเคม เปนวธการทเกษตรกรนยมใชกนอยางกวาง
ขวาง เนองจากสะดวกและไดผลด แตกสามารถกระทำาไดอยางจำากดคอไมสามารถพนสาร
9
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
เคมไดขณะเปดดอกเหด และนำามาซงความเปนอนตรายตอผบรโภค เกษตรกร และสภาพ
แวดลอมโดยตรง รวมถงแนวโนมการเกดความตานทานตอสารเคมของไร การใชพช
สมนไพรทมคณสมบตของการเปนสารกำาจดไรศตรพชจงเปนแนวทางเลอกหนงทสามารถ
ลดปญหาดงกลาวได การศกษาและทดสอบประสทธภาพของพชสมนไพรเพอนำามาใชในการ
ควบคมไรศตรเหดซงเปนทางเลอกทนาสนใจ จากรายงานของจรงคศกด และคณะ
(2552a) รายงานการทดสอบประสทธภาพการของนำ*ามนหอมระเหยจากพชสมนไพร 30
ชนด ตอไรศตรเหด 2 ชนด ไดแกไรไขปลา L. perniciosus และไรดด F.
heteromorphus โดยวธการรมในหองปฏบตการ พบวานำ*ามนหอมระเหยจากเมลดพรก
ไทยดำามประสทธภาพในการฆาไรไขปลาดทสดโดยมคา LD50 เทากบ 0.036 µg/cm3 รอง
ลงมาคอ นำ*ามนหอมระเหยจากตะไครหอม และตะไครบาน โดยมคา LD50 เทากบ 0.074
และ 0.135 µg/cm3 ตามลำาดบ และนำ*ามนหอมระเหยจากเมลดพรกไทยดำามประสทธภาพ
ในการฆาไรดดดทสดโดยมคา LD50 เทากบ 0.020 µg/cm3 รองลงมาคอนำ*ามนหอมระเหย
จากกานพล ขม*นชน ตะไครบาน และตะไครหอม โดยมคา LD50 เทากบ 0.028, 0.036,
0.059 และ 0.063 µg/cm3 ตามลำาดบ เมอนำามาทดสอบโดยวธการสมผส พบวานำ*ามน
หอมระเหยจากเมลดพรกไทยดำายงมประสทธภาพในการฆาไรไขปลาและไรดด โดยมคา LD50
เทากบ 3.961 และ 2.154 µg/cm2 สวนนำ*ามนหอมระเหยจากตะไครบานและตะไครหอม ม
ประสทธภาพในการฆาไรไขปลาโดยมคา LD50 เทากบ 5.017 และ 5.393 µg/cm2 ตาม
ลำาดบ และมประสทธภาพในการฆาไรดดโดยมคา LD50 เทากบ 2.555 และ 2.918
µg/cm2 ตามลำาดบ (จรงคศกด และคณะ, 2553a; พฆเนศ และคณะ, 2552) นอกจาก
น*น Pumnuan et al. (2009) ไดรายงานวานำ*ามนหอมระเหยจากพรกไทยดำายงม
ประสทธภาพในการยบย*งการฟกออกเปนตวเตมวยของไรไขปลา โดยวธการม โดยมคา
ED50 เทากบ 16.09 µg/cm3 สวนนำ*ามนหอมระเหยจากตะไครบาน และตะไครหอม โดยม
10
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
คา ED50 เทากบ 17.81 และ 19.66 µg/cm3 ตามลำาดบ ขณะทจรงคศกด และคณะ
(2553b) ยงไดรายงานอกวานำ*ามนหอมระเหยจากพรกไทยดำา ตะไครบาน และตะไครหอม ท
ความเขมขน 0.1% มประสทธภาพในการไลไรดดและไรไขปลาไดด โดยมคาดชนการไล
เทากบ 60.3-71.4% และ 53.4-62.9% ตามลำาดบ
โดยทวไปเหดรามความไวตอกลนนำ*ามนหอมระเหย ซงอาจจะมผลตอการเจรญเตบโต
ของเหดได เชนนำ*ามนหอมระเหยจากตะไครหอม อบเชย มะนาว และกานพล (ภสจนนท และ
คณะ, 2552) และพชวงศขง (บณฑต และคณะ, 2550) โดยมผลในการยบย*งเช*อรา
Aspergillus sp. ดงน*นการนำานำ*ามนหอมระเหยจากจากพชทมประสทธภาพ มาใชในการ
ปองกนกำาจดไรศตรเหด จงจำาเปนตองศกษาผลกระทบทมตอเช*อเหดดวย วตถประสงคใน
การศกษาคร*งน*คอการศกษาผลกระทบของนำ*ามนหอมระเหยจากพรกไทยดำา (Piper
nigrum Linn.), ตะไครบาน (Cymbopogon citratus (Dc. ex Nees)) และตะไคร
หอม (Cymbopogon nardus Rendle.) ทไดรายงานไวแลววามประสทธภาพในการ
ปองกนกำาจดไรศตรเหด (จรงคศกด และคณะ, 2552a) ตอการเจรญของเช*อเหดบางชนด
ท*งน*เพอสามารถนำาไปใชในฟารมเพาะเหดใหไดอยางแทจรง และเกดประโยชนสงสดแก
เกษตรกรและผบรโภค ท*งในดานเศรษฐกจ สขภาพอนามย และสงแวดลอม
วธกรศกษ
วธกรเพะเหดขอนขว
1. กรเล�ยงเสนใยบนอหรวน
เปนวธการเตรยมเช*อเหดใหบรสทธโดยใชเน*อเยอจากดอกเหดสด นำามาเล*ยงให
เจรญบนอาหารวน PDA ในสภาพปลอดเช*อ ลกษณะดอกเหดสดซงนำามาเล*ยง เน*อเยอจะ
11
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
ตองมลกษณะด ทนตอโรคและแมลง และอนๆ โดยนำาดอกออนกอนจะมการเกดสปอรมา
เล*ยง โดยใชเน*อเยอตรงกลางระหวางสวนตอของครบและกานดอก
2. กรทำหวเช�อเมลดขวฟง
นำาเมลดขาวฟางมาลางเอาเมลดลบออกใหหมดและแชนำ*าไว 1 คน เพอใหเมลดนม
นำาไปนงหรอตมจนกระทงเมลดขาวฟางบานหรอสกประมาณ 15-20% นำาไปผงลม พอให
เมลดขาวฟางแหงหมาดๆ ใหมความช*นประมาณ 60% กรอกใสขวดแกวชนดแบนทสะอาด
ประมาณ 1/2 - 2/3 ของขวดแลวอดจกสำาล หมกระดาษหรอถงพลาสตกทนความรอน
ปองกนไอนำ*าและรดดวยยาง นำาไปนงฆาเช*อดวยหมอนงความดนท 15 psi เปนเวลา 1
ชวโมง จากน*นจงนำาขวดขาวฟางทฆาเช*อแลวเขาตถายเช*อ และถายเช*อเหดจากอาหารวนท
คดดแลว โดยตดช*นวนเปนสเหลยมขนาด 0.5-1 cm2 ตอขวดขาวฟาง จากน*นเกบขวดขาว
ฟางไวทอณหภมหอง เสนใยเหดจะเดนเตมขวด สามารถนำาเอาไปใชไดประมาณ 9 วน
กรสกดสรจกพชสมนไพร
นำาพชสมนไพรไดแก พรกไทยดำา ตะไครหอม และตะไครบาน มาหนเปนช*นเลกๆ แลว
นำาไปสกดดวยเครองสกดนำ*ามนโดยวธการกลนดวยนำ*า (water distillation) โดยเตมนำ*า
ใหพอทวม ตมจนเดอดเปนเวลา 3 ชวโมง ไขสวนทเปนนำ*ามนหอมระเหยเกบไวในภาชนะทบ
แสง ในตเยนอณหภม 12C เพอใชในการทดสอบกบไรตอไป
กรทดสอบผลของนำ�มนหอมระเหยจกพชทใชในกรกำจดไรศตรเหดตอกรเจรญของ
เช�อเหดชนดตงๆ
กรเตรยมเช�อเหด
การขยายเช*อเหดแตละชนดกระทำาโดยนำาเมลดขาวฟางแชนำ*า 12 ชวโมง ลางนำ*าใหสะอาด
แลวนำามานงจนเมลดสก ผงลมใหแหงพอหมาดๆ ในรม บรรจลงขวดแกวขนาด 250 ml ใน
อตรา 50 g ตอขวด และนำาไปอบฆาเช*อใน autoclave ทอณหภม 121C ความดน 15 psi
12
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
เปนเวลา 30 นาท จากน*นท*งไวใหขวดแกวเยนทอณหภมหอง ทำาการเขยเช*อเหดขอนขาว
(Lentinus squarrosulus Mont) เหดเปาฮ*อ (Pleurotus abalonus Han) เหด
นางฟาภฐาน (Pleurotus sajor-caju (Fr.) Sing.) เหดบด (Lentinus polychrous
Lev.) เหดตนแรด (Tricholoma crissum (Berk.) Sacc) เหดหหน (Auricularia
auricular (Hook.) Underw.) และเหดนางรมฮงการ (Pleurotus ostreatus (Jacq.
Fr.) Kummer) ลงไปในขวดขาวฟางดงกลาว ท*งไว 7-9 วน จนเหนเสนใยเช*อเหดเจรญเตบโต
ครอบคลมทวเมลดขาวฟาง จงนำาไปทดสอบผลของนำ*ามนหอมระเหยตอการเจรญเตบโตของ
เช*อเหดชนดตางๆ ตอไป
กรทดสอบผลของนำ�มนหอมระเหยจกพชตอกรเจรญเตบโตของเช�อเหดชนด
ตงๆ โดยวธ paper disc diffusion บนอหร PDA
เตรยมอาหารเล*ยงเช*อ potato dextrose agar (PDA) บรรจลงขวดลกแกว ขวดละ
45 ml นำาไปนงฆาเช*อใน autoclave ทอณหภม 121C ความดน 15 psi เปนเวลา 30
นาท เทอาหารเล*ยงเช*อ PDA ขณะรอนลงในจานอาหารเล*ยงเช*อประมาณ 4.5 ml ตอจานจาก
น*น ท*งไวใหขวดแกวเยนทอณหภมหอง ทำาการเขยเมลดขาวฟางทมเสนใยเช*อเหดแตละชนดวาง
บรเวณกลางจานอาหารเล*ยงเช*อ (PDA) ปลอยใหเช*อเหดเจรญโดยมเสนผานศนยกลางของ
เสนใยประมาณ 5 cm ทำาการทดสอบผลของนำ*ามนหอมระเหยจากพชแตละชนดโดยวธ paper
disc diffusion กลาวคอหยดนำ*ามนหอมระเหยจากพชความเขมขน 1.5% ลงบนกระดาษ
paper disc ปรมาณ 20µl วางทางมมซายและขวาของจานอาหารเล*ยงเช*อ เปรยบเทยบกบ
กลมควบคม (1.5% tween-20 ในนำ*า) วางทางมมบนและลางของจานอาหารเล*ยงเช*อ
ทดสอบผลของนำ*ามนหอมระเหยจากตะไครบาน ตะไครหอม และพรกไทยดำา ทความเขม
ขน 1.5% ตอเช*อเหดขอนขาวและเหดฮงการ เปรยบเทยบกบสารฆาไร (triazophos) อตรา
แนะนำา (กรมวชาการเกษตร, 2553) และสองเทาของอตราแนะนำา (0.15 และ 0.30% ตาม
13
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
ลำาดบ) โดยวธ paper disc diffusion สงเกตการเจรญของเช*อเหดเปรยบเทยบกบกลม
ควบคม (นำ*ากลน) และทดสอบเปรยบเทยบกบนำ*ามนหอมระเหยกานพลทความเขมขน 1.5, 3.0
และ 4.5% โดยวธ paper disc diffusion สงเกตการเจรญของเช*อเหดเปรยบเทยบกบกลม
ควบคม (1.5, 3.0 และ 4.5% Tween-20 ในนำ*า ตามลำาดบ)
กรทดสอบผลของนำ�มนหอมระเหยจกพชตอกรเจรญเตบโตของเช�อเหดชนด
ตงๆ โดยวธ poison media ในอหร PDB
เตรยมอาหารเล*ยงเช*อ potato dextrose broth (PDB) บรรจลงขวดลกชมพขนาด
250 ml ขวดละ 50 ml นำาไปนงฆาเช*อใน autoclave ทอณหภม 121C ความดน 15 psi
เปนเวลา 30 นาท ท*งไวใหเยนทอณหภมหอง ตดช*นสวนของเช*อเหดชนดตางๆ ดวย cock
borer ทเล*ยงไวบนอาหารเล*ยงเช*อ (PDA) เขยใสในขวดรปชมพทมอาหาร PDB แลวหยด
นำ*ามนหอมระเหยจาก ตะไครบาน ตะไครหอม และพรกไทยดำา ปรมาตร 100 µl ลงใน อาหาร
เล*ยงเช*อ PDB ทมเช*อเหดดงกลาว นำาไปเขยาแบบหมนเหวยง (Rotary Shaker) เปนเวลา
10 วน นำาไปกรองผานกระดาษกรองเบอร 1 (Whatman®) ดวยเครอง Vacuum pump
แลวนำาไปอบใหแหงทอณหภม 50 C เปนเวลา 24 ชวโมง จงนำาไปชงนำ*าหนกเสนใยของเช*อ
เปรยบเทยบกบ กลมควบคม (ไมใสเช*อ)
ผลกรศกษ
กรศกษผลของของนำ�มนหอมระเหยจกพชทใชในกรกำจดไรศตรเหดตอกรเจรญของ
เช�อเหดชนดตงๆ
โดยวธ paper disc diffusion บนอหร PDA
ผลของนำ�มนหอมระเหยควมเขมขน 1.5% ตอกรเจรญของเช�อเหด
14
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
จากการศกษาผลของนำ*ามนหอมระเหยจากตะไครบาน ตะไครหอม และพรกไทยดำาตอการ
เจรญเตบโตของเช*อเหดขอนขาว เหดเปาฮ*อ เหดนางฟา เหดบด เหดตนแรด เหดหน และเหด
นางรมฮงการ พบวานำ*ามนหอมระเหยท*ง 3 ชนด ทความเขมขน 1.5% ไมมผลตอการเจรญ
เตบโตของเช*อเหด (Figure 1)
ผลกระทบของนำ�มนหอมระเหยและสรฆไรตอกรเจรญของเช�อเหด
ผลของนำ*ามนหอมระเหยจากตะไครบาน ตะไครหอม และพรกไทยดำา ทความเขมขน
1.5% มาทดสอบกบเช*อเหดขอนขาวและเหดนางรมฮงการ ซงมศตรเหดคอ ไรดด และไร
ไขปลา ตามลำาดบเปรยบเทยบกบสารฆาไร (triazophos) อตราแนะนำา (กรมวชาการ
เกษตร, 2553) และสองเทาของอตราแนะนำา (0.15 และ 0.30% ตามลำาดบ) โดยวธ
paper disc diffusion เปรยบเทยบกบกลมควบคม (นำ*ากลน) พบวานำ*ามนหอมระเหยจาก
ตะไครบาน ตะไครหอม และพรกไทยดำาความเขมขน 1.5% และสารฆาไร (triazophos) ไมม
ผลตอการเจรญของเช*อเหด (Figure 2)
กรเปรยบเทยบผลของนำ�มนหอมระเหยจกตะไครบน ตะไครหอม และพรกไทยดำ
กบนำ�มนหอมระเหยจกกนพล ตอกรเจรญเตบโตของเช�อเหด
การทดสอบผลของนำ*ามนหอมระเหยจากตะไครบาน ตะไครหอม และพรกไทยดำาโดยให
ความเขมขนทสงข*น (1.5, 3.0 และ 4.5%) เปรยบเทยบกบกานพลบนเช*อเหดขอนขาวและ
นางรมฮงการ พบวานำ*ามนหอมระเหยจากพรกไทยดำาความเขมขน1.5, 3.0 และ 4.5% นำ*ามน
หอมระเหยจากตะไครบานและตะไครหอมความเขมขน 1.5% ไมมผลตอการเจรญเตบโตของ
เช*อเหดท*งสองชนดรองลงมาคอนำ*ามนหอมระเหยจากตะไครบานและตะไครหอมทความเขมขน
3.0 และ 4.5% มผลนอยตอการเจรญเตบโตของเช*อเหด สวนนำ*ามนหอมระเหยจากกานพลทก
ความเขมขนมผลตอการเจรญของเช*อเหดท*ง 2 ชนดไดชดเจนทความเขมขนต*งแต 1.5%
เปนตนไป (Figure 3-4)
15
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
โดยวธ poison media ในอหร PDB
จากการศกษาผลของนำ*ามนหอมระเหยจากตะไครบาน ตะไครหอม และพรกไทยดำา ตอ
การเจรญเตบโตของเช*อเหดนางฟา เหดฮงการ เช*อเหดตนแรด เหดขอนขาว เหดเปาฮ*อ และ
เช*อเหดบด โดยวธ poison media ในอาหาร PDB พบวานำ*ามนหอมระเหยจากพรกไทยดำา
มผลตอการเจรญเตบโตของเช*อเหดทกชนดนอยทสด โดยมนำ*าหนกแหงของเสนใยอาย 10
วน เทากบ 61.4, 47.0, 48.3, 60.0, 35.0 และ 33.3 mg ตามลำาดบ ขณะทนำ*าหนก
แหงของเช*อเหดในกลมควบคมเทากบ 85.0, 72.0, 60.0, 63.3, 47.5 และ 40.0 mg
ตามลำาดบ สวนนำ*ามนหอมระเหยจากตะไครบานและตะไครหอม มผลตอการเจรญเตบโตของ
เช*อเหดทกชนด คอสามารถยบย *งการเจรญของเช*อเหดไดมากกวา 50% (Figure 5)
mushroom culturesEssential oils
lemon grass citronella grass
black pepper
16
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217218219220221222223
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
เช*อเหดขอนขาว(Lentinus squarrosulus
Mout.)
เช*อเหดเปาฮ*อ(Pleurotus abalonus Han)
เช*อเหดนางฟา(Pleurotus sajor-caju(Fr.)
Sing.)
เช*อเหดบด(Lentinus polychrous
Berk.)
เช*อเหดตนแรด(Tricholoma
crissum(Berk.) Sacc.)
17
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
R
R
T T
เช*อเหดหหน(Auricularia auricular
(Hook.) Underw.)
เช*อเหดนางรมฮงการ(Pleurotus ostreatus (Fr.)
Kummer)
Figure 1 Hyphal growth of mushroom culture contact with 1.5% essential oils form lemon grass, citronella grass and black pepper by paper disc diffusion method; T: treatment, R: control disc
เช*อเหดขอนขาว (Lentinus squarrosulus Mout.)
เช*อเหดนางรมฮงการ (Pleurotus ostreatus (Fr.) Kummer)
Figure 2 Hyphal growth of mushroom culture contact with 1.5% essential oils form lemon grass (A), citronella grass (B), black pepper (C), 0.15% triazophos (D), 0.30% triazophos (E); T: treatment, R: control disc
Essenti Concentrations (%)
18
224225226227228
229
230231
232233234235236237
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
al oils
1.5 3.0 4.5
lemon grass
citronella grass
black pepper
clove
Figure 3 Hyphal growth of Lentinus culture (L. squarrosulus) contact with essential oils form lemon grass, citronella grass and black pepper at various concentration compared with essential oil from clove by paper disc diffusion method; T: treatment, R: control disc
Essential oils
Concentrations (%)1.5 3.0 4.5
19
238239240241242243244
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
R
R
TT
lemon grass
citronella grass
black pepper
clove
Figure 4 Hyphal growth of Pleurotus culture (P. ostreatus) contact with essential oils form lemon grass, citronella grass and black pepper at various concentration compared with essential oil from clove by paper disc diffusion method; T: treatment, R: control disc
20
245246247248249250
CCy
cCy
nPe
p CCy
cCy
nPe
p CCy
cCy
nPe
p CCy
cCy
nPe
p CCy
cCy
nPe
p CCy
cCy
nPe
p
เช �อเหดนงฟ (Pleurotus sajor-caju)
เช �อเหดฮงกร (Pleurotus ostreatus )
เช �อเหดตนแรด (Tricholoma
crissum)
เช �อเหดขอนขว (Lentinus
squarrosulus)
เช �อเหดเปฮ�อ (Pleurotus abalonus)
เช �อเหดบด (Lentinus
poly-chrous)
0
10
20
30
40
50
60
70
52.8
13.013.3
51.544.2
14.712.3
37.343.5
18.717.0
44.2
55.3
17.322.0
50.0
26.3
8.06.7
20.725.7
9.012.318.7
mushroom cultures / essential oils
Myc
eliu
m w
eigh
(m
g)
Figure 5 Mycelium weight of mushroom culture grown in PDB contained with the tested essential oils; C=control, Cyc= lemon grass, Cyn=citronella grass, Pep=black pepper
วจรณ
กรศกษผลของของนำ�มนหอมระเหยจกพชทใชในกรกำจดไรศตรเหดตอกรเจรญของ
เช�อเหดชนดตงๆ
เมอนำานำ*ามนหอมระเหยจากตะไครบาน ตะไครหอม และพรกไทยดำา มาศกษาตอการ
เจรญเตบโตของเช*อเหดขอนขาว เหดเปาฮ*อ เหดนางฟา เหดบด เหดตนแรด เหดหน และเหด
ฮงการ โดยวธ paper disc diffusion บนอาหาร potato dextrose agar (PDA) และ
วธ poison media ในอาหารเหลว potato dextrose broth (PDB) พบวานำ*ามนหอม
ระเหยจากพรกไทยดำามผลตอการเจรญเตบโตของเช*อเหดทกชนดนอยทสด โดยมลกษณะ
การเจรญเตบโตและนำ*าหนกแหงของเสนใยไมแตกตางกบกลมควบคม สวนนำ*ามนหอมระเหย
จากตะไครบานและตะไครหอม มผลคอนขางมากตอการเจรญเตบโตของเช*อเหดทกชนด คอ
21
251252253254255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
ทำาใหเช*อเหดมการเจรญนอยกวา 50% เมอเทยบกบกลมควบคม และยงสามารถเหน
บรเวณการยบย*ง (clear zone) อยางชดเจน สงผลทำาใหโคโลนของเช*อเหดท*งสองมการ
เจรญผดปกต จงไมเหมาะทจะนำานำ*ามนหอมระเหยจากพชดงกลาวมาใชในการปองกนกำาจดไร
ศตรเหด
อยางไรกตาม สรวภา (2539) รายงานวานำ*ามนหอมระเหยจากกระชาย ตะไครบาน
ตะไครหอม โหระพา และกระเพรา สามารถยบย *งการเจรญของเช*อรา Colletotrichum
capsici สาเหตโรคแอนแทรคโนสของพรก สวนนตยา และคณะ (2540) ไดรายงานวา
นำ*ามนหอมระเหยจากผวสม ตะไคร และกระเทยม สามารถยงย *งการเจรญของเช*อ
Colletotrichum gloeosporioides สาเหตโรคหอมเล*อยไดด ซงเมอนำาขอมลมา
วเคราะหรวมกบการศกษาของพฆเนศ และคณะ (2552); จรงคศกด และคณะ (2552b);
จรงคศกด และคณะ (2553a, b) เรองจากการทดสอบประสทธภาพของนำ*ามนหอมระเหย
จากพชสมนไพร ตอไรไขปลา (L. Pemiciosus) และไรดด (F. heteromorphus) ซง
เปนศตรสำาคญของเหดขอนขาวและเหดนางรมฮงการ ตามลำาดบ พบวานำ*ามนหอมระเหยจาก
พรกไทยดำา มประสทธภาพในการฆาไรไขปลาและไรดดไดดทสดท*งวธการรมการสมผส และ
ยงมประสทธภาพในการยบย *งการฟกออกเปนตวเตมวยของไรไขปลาอกดวย (Pumnuan
et al., 2009) อยางไรกตามชชฏา และคณะ (2553) รายงานวานำ*ามนหอมระเหยจาก
กานพล ขม*นชน ตะไครบาน ตะไครหอม และอบเชย ใหผลในการยบย *งการเจรญเช*อเหดขอน
ขาวและเหดนางรมฮงการ ดงน *นการใชนำ*ามนหอมระเหยในการควบคมไรศตรเหดจงตอง
คำานงถงผลกระทบทมตอเช*อเหดดวย ผลการทดลองจะเหนไดวา นำ*ามนหอมระเหยจากพรก
ไทยดำาทความเขมขน 1.5% ไมมผลกระทบตอการเจรญของเช*อเหดดงกลาว ท*งน*ทความ
เขมขน 1.5% เปนความเขมขนทมประสทธภาพ ในการควบคมไรศตรเหด (จรงคศกด และ
คณะ, 2552a) จากการทดสอบสารฆาไร (triazophos) ตอการเจรญเตบโตของเช*อเหด
22
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
ชนดตางๆ ในคร*งน* พบวาสารฆาไรไมมผลตอการยบย *งการเจรญของเช*อท*งอตราแนะนำา
และสองเทาของอตราแนะนำา อยางไรกตามการใชสารฆาไรอาจเกดพษตอเกษตรกรและผ
บรโภคได ซงจากการรายงานการเกดพษจากสารกำาจดศตรพชในประเทศไทย พบวาในป
2543 มผปวยจากสารกำาจดศตร 3,109 ราย สวนในป 2544 มผปวย 2,953 ราย (กอง
ระบาดวทยา, 2543; 2544) จะเหนไดวาการใชสารเคมในการปองกนกำาจดแมลงและไร
ศตรพชในโรงเพาะเหด ถงแมจะไมมผลตอการเจรญเตบโตของเช*อเหด แตจะตองคำานงถง
ความปลอดภยตอเกษตรกรและผบรโภคดวย ผลทไดจากการทดลองน*แสดงใหเหนวา
การนำานำ*ามนหอมระเหยจากพรกไทยดำามความเหมาะสมทสด ซงนอกจากจะสามารถกำาจดไร
ศตรเหดไดดแลวนำ*ามนหอมระเหยดงกลาวยงไมมผลตอการเจรญเตบโตของเช*อเหดอกดวย
อยางไรกตามการจะพฒนานำานำ*ามนหอมระเหยไปใชในโรงเรอน ยงตองคำานงถงผลของ
นำ*ามนหอมระเหยตอคณภาพของดอกเหดอกดวย ฉะน *นจงจำาเปนอยางยงทควรจะทำาการ
ทดสอบการใชนำ*ามนหอมระเหยในสภาพโรงเรอนจรง และพฒนานำ*ามนหอมระเหยใหนำาไป
ใชไดจรงอยางมประสทธภาพตอไป
สรป
จากการศกษาผลของนำ*ามนหอมระเหยจากตะไครบาน ตะไครหอม และพรกไทยดำา ตอ
การเจรญเตบโตของเช*อเหดขอนขาว เหดเปาฮ*อ เหดนางฟา เหดบด เหดตนแรด เหดหน และ
เหดฮงการ พบวานำ*ามนหอมระเหยจากพรกไทยดำามผลตอการเจรญเตบโตของเช*อเหดทก
ชนดนอยทสด โดยมลกษณะการเจรญเตบโตไมแตกตางกบกลมควบคม การนำาสตรนำ*ามน
หอมระเหยจากพรกไทยดำาไปใชในสภาพฟารมเพาะเหดของเกษตรกร จงนาจะเปนทางเลอก
หนงทสามารถแนะนำาใหเกษตรนำาไปใชไดจรง
23
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
คำนยม
งานวจยน*ไดรบการสนบสนนดานงบประมาณจาก จากเงนงบประมาณ ประจำาปงบประมาณ
2555 คณะเทคโนโลยการเกษตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง ภายใต
โรงการวจยเรอง การใชนำ*ามนหอมระเหยจากพรกไทยดำา ตะไครหอม และตะไครบานในการควบคมไร
ไขปลา (Luciaphorus perniciosus Rack)
เอกสรององ
กรมวชาการเกษตร. 2553. คำาแนะนำา การปองกนกำาจดแมลงและสตวศตรพช ป 2553.
พมพคร*งท 17 (แกไขเพมเตม). เอกสารวชาการ กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและ
สหกรณ.
กองระบาดวทยา 2543. โรคพษจากสารกำาจดแมลงแลวชพช. หนา 261-269. ใน: สรป
รายงานการเฝาระวงโรค 2541. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการรบสนคาและพสดภณฑ
สำานกงานปลดกระทรวงกระทรวงสาธารณสข.
กองระบาดวทยา 2544. โรคพษจากสารกำาจดแมลงแลวชพช. หนา 254-263. ใน: สรป
รายงานการเฝาระวงโรค 2542. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการรบสนคาและพสดภณฑ
สำานกงานปลดกระทรวงกระทรวงสาธารณสข.
จรงคศกด พมนวน, อำามร อนทรสงข และชชฎา ยงนตย. 2552a. การควบคมไรศตรเหด
Luciaphorus perniciosus Rack และ Formicomotes heteromorphus
Magowski โดยใชนำ*ามนหอมระเหยจากพช. รายงานฉบบสมบรณโครงการวจยเงนงบ
ประมาณ ป 2551. คณะเทคโนโลยการเกษตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณ
ทหารลาดกระบง, กรงเทพฯ.
24
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
จรงคศกด พมนวน, พฆเนศ รองพล และอำามร อนทรสงข. 2552b. ผลของการรมนำ*ามน
หอมระเหยจากพชสมนไพรตอไรดด Formicomotes heteromorphus Magowski
(Acari: Pygmephoridae). หนา 101-110 ใน การประชมวชาการอารกขาพชแหง
ชาต คร*งท 9. ณ โรงแรมสนย แกรนด อำาเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน. วนท 24-26
พฤศจกายน 2552.
จรงคศกด พมนวน, พฆเนศ รองพล และอำามร อนทรสงข. 2553a. ประสทธภาพของนำ*ามน
หอมระเหยจากพชสมนไพรในการฆาไรดด Formicomotes heteromorphus
Magowski โดยวธการสมผส. วารสารวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. 38 (1):124-132.
จรงคศกด พมนวน, พฆเนศ รองพล และอำามร อนทรสงข. 2553b. ประสทธภาพการไลของ
นำ*ามนหอมระเหยจากพชตอไรดด (Formicomotes heteromorphus Magowski)
และไรไขปลา (Luciaphorus perniciosus Rack). การประชมพชสวนแหงชาต คร*งท
9 (11-14 พฤษภาคม 2552) ณ โรงกรงศรรเวอร จ.พระนครศรอยธยา.
ฉตรชย ศฤงฆไพบลย, อญชล เชยงกล, วฒนา จารณศร และประไพศร พทกษไพรวน.
2542. สาเหตของการแพรระบาดของไรไขปลา. วารสารกฏและสตววทยา. 21(2): 136-137.
ชชฎา ยงนตย, จรงคศกด พมนวน, พฆเนศ รองพล และอำามร อนทรสงข. 2553. ผลของ
นำ*ามนหอมระเหยจากพชสมนไพรตอการเจรญของเชอเหดขอนขาว
(LentinussquarrosulusMont) และเหดฮงการ (Pleurotusostreatus
(Jacq.Fr.) Kummer).วารสารวทยาศาสตรเกษตร. 41(2) (พเศษ): 669-72.
เทวนทร กลปยะวฒน. 2546. ไรศตรเหด. เอกสารประกอบการอบรมเรอง แมลง-สตวศตรพช
และการปองกนกำาจด คร*งท 12 วนท 24-28 มนาคม 2546 ณ อาคารเฉลมพระเกยรต
25
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
6 รอบพระชนพรรษา. กลมกฏและสตววทยา, สำานกวจยและพฒนาการอารกขาพช, กรม
วชาการเกษตร.
นตยา กนหลง, พน อนทรจนทร, สมชาย กนหลง, พฒนา สนธรตน และประเทองศร สน
ชยศร. 2540. การควบคมโรคหอมเล*อยโดยใชสารสกดจากพช. วารสารโรคพช. 12(2): 143-153.
บณฑต คนธา, ทรงศลป พจนชนะชย, ณฏฐา เลาหกลจตต และ อรพน เกดชชน. 2550. ผล
การยบย*งของนำ*ามนหอมระเหยจากพชวงศขง 5 ชนดตอการเจรญเตบโตของเช*อ
Aspergillus flavus. วารสารวทยาศาสตรเกษตร. 38(6) (พเศษ): 29-32.
ภสจนนท หรญ, อรพน เกดชชน และณฏฐา เลาหกลจตต. 2552. ประสทธภาพของนำ*ามนหอม
ระเหย 4 ชนดตอการเจรญเตบโตของเช*อรา Aspergillus spp. วารสารวทยาศาสตร
เกษตร. 40(3) (พเศษ): 45-48.
พฆเนศ รองพล, จรงคศกด พมนวน และอำามร อนทรสงข. 2552. ผลของการรมนำ*ามนหอม
ระเหยจากพชสมนไพรตอไรไขปลา, Luciaphorus perniciosus Rack. วารสารวจย
และสงเสรมการเกษตร. 26(3): 20-25.
สรวภา สจจพงษ. 2539. ผลของนำ*ามนหอมระเหยจากพชในการปองกนกำาจดโรคของพชผก.
วทยาสารสถาบนวจยพชสวน. 12: 76-83.
Pumnuan, J., A. Insung and R. Pikanes. 2009. Effectiveness of medical plant essential oils on pregnant female of Luciaphorus perniciosus Rack (Acari: Pygmephoridae). In: Go…Organic 2009: The International Symposium on The Approach of Organic Agriculture: New Markets, Food Security and a Clean Environment, August 19-21, 2009, Pullman Bangkok King Power Hotel, Bangkok, Thailand.
26
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
