Δ∂ÀÃ√™ 1 - culture.gov.gr · δηλαδή η ανθρώπινη καλλιτεχνική και μη δημιουργία εν γένει, αποτελεί τη μοναδική,

Δ∂ÀÃ√™ 1

TΕΤΡΑΔΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 1οΜΑΡΤΙΟΣ 2007ISSN: 1791-1230

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Δ/νση: Μπουμπουλίνας 20-22, Αθήνα 10682http: //www.culture.gr

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 1ου ΤΕΥΧΟΥΣ

Απόστολος Δοξιάδης,Συγγραφέας-ΜαθηματικόςΜαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα,Διευθύντρια Εθνικής ΠινακοθήκηςΑντώνης Μακρυδημήτρης,Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΕΤΡΑΔΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ-ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Αντώνης Βασιλογιαννακόπουλος, Νικόλαος Α. Κούκης,Κωνσταντίνα Μπότσιου, Αλέξανδρος Ξενάκης,Κωνσταντίνος Πουχτός, Ανδρέας Σιδέρης, Ελένη ΣουράνηΓραμματεία: Ευδοκία Τσέκου

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ-ΕΚΤΥΠΩΣΗ

LineArtΤηλ.: 210-9310 766

ΕΞΩΦΥΛΛΟ

ΠΕΡΙΒΛΕΠΤΟΝ, έργο της Όπυς ΖούνηΕΝΔΟΦΥΛΛΟ (Μεγεθύνσεις)ΚΥΛΙΝΔΡΙΚΟ ΒΑΖΟ ΜΕ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ,έργο του Χρίστου Καρρά

Τα κείμενα-άρθρα που δημοσιεύονται στα ΤΕΤΡΑΔΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ αποτελούν προσωπικές θέσεις των συντα-

κτών τους και δεν εκφράζουν απαραίτητα τις απόψεις του

Υπουργείου Πολιτισμού.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ............................................................. 5

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΟΛΛΙΑΣ

Εθνικός ιστός πολιτισμικής γνώσης .................................... 7

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΖΗΣ

Χώροι πολιτισμού και αστικό τοπίο ............................. 17

ΓΙΑΝΝΗΣ Γ. ΜΑΤΣΙΝΟΣ

Πολιτιστικό Τοπίο και περιβάλλον:

προς μια συνθετική θεώρηση

για την αειφορία.................................................................................... 27

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

Η ΟΥΝΕΣΚΟ και η Ελλάδα...................................................... 37

ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΤΣΑΝΟΓΛΟΥ

Διαπολιτισμικές σχέσεις. Σταυροδρόμια

πολιτισμού σε μια γη

αποδεδειγμένα στρογγυλή.......................................................... 49

ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΜΠΑΣΑΝΤΗΣ

Η πολυπολιτισμικότητα και

το δυτικό σύστημα αξιών ............................................................ 57

ΣΤΕΦΑΝΟΣ Π. ΤΑΜΒΑΚΗΣ

Απόδημος Ελληνισμός και σύγχρονη

Ελληνική Ταυτότητα.......................................................................... 75

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΙΩΝΗΣ

Τρόποι και μορφές προαγωγής

και προβολής του ελληνικού πολιτισμού................. 81

ΜΕΓΕΘΥΝΣΕΙΣ:ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΕΛΕΝΗ ΛΟΥΡΗ-ΔΕΝΔΡΙΝΟΥ

Ο πολιτισμός στη Στρατηγική

της Λισσαβόνας....................................................................................... 89

3

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗΣ

Επαναξιολόγηση του πολιτιστικού

κεφαλαίου ως μέσου ανάπτυξης......................................... 99

ΓΙΩΡΓΟΣ Ι. ΔΟΥΚΙΔΗΣ

Αναπτυξιακή και οικονομική προοπτική

των Νέων Τεχνολογιών στον πολιτισμό................... 117

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Ο κοινωνικός ρόλος των επιχειρήσεων

και η Πολιτιστική Χορηγία .................................................... 129

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΟΥΣΟΥΡΟΥΛΗΣ

Αποτελέσματα των παρεμβάσεων

στον πολιτισμό από τα ΚΠΣ................................................ 141

ΤΑΚΗΣ ΑΡΑΠΟΓΛΟΥ

Η συμβολή της Εθνικής Τραπέζης στην

επιστήμη και στον πολιτισμό της χώρας................ 157

ΑΣΠΑΣΙΑ ΛΟΥΒΗ

Η Δημιουργία Δικτύου θεματικών

Τεχνολογικών Μουσείων από

το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς............ 167

ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ Ν. ΦΑΡΜΑΚΗΣ

Ιδρύματα και Πολιτιστική Πολιτική:

Αρχή της Συμπληρωματικότητας -

Διαπιστώσεις από τη συνεργασία

Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέως....................................... 175

ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΙΩΨΗΣ

Προς μια εξωστρεφή πολιτική

πολιτισμού: Οικονομική αξιοποίηση

του πολιτιστικού προϊόντος................................................. 181

ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΑΤΖΗΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

Η συμβολή του κράτους στον πολιτισμό ............... 191

4

Στην εποχή των μοναδικών σε κλί-μακα και πρωτοφανών σε περιε-

χόμενο και ταχύτητα ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, ο όρος«πολιτισμός» αποτελεί ένα ευρύτατα διαδεδομένο και χρη-στικό πρόθεμα για τον προσδιορισμό, την οριοθέτηση και,εν δυνάμει, την ερμηνεία της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Ακολούθως, πρόδηλη είναι η διαπίστωση ύπαρξης ενόςμοναδικού στην ανθρώπινη ιστορία παγκόσμιου «πολιτισμι-κού συγχρωτισμού», ο οποίος λαμβάνει χώρα και μεταπλά-θεται ακατάπαυστα, όχι μόνο σε περιεχόμενο, αλλά ιδίως σεφόρμα, ταχύτητα, διάχυση και πολυχρωμία.

Υπό το φως των ανωτέρω, εμείς οι σύγχρονοι Έλληνες, ωςένας λαός προικισμένος απλόχερα με ένα περιούσιο κομμά-τι του παγκόσμιου πολιτισμού, με ποιο τρόπο οριοθετούμε,εντοπίζουμε και προάγουμε τον πολιτισμό μας; Με άλλαλόγια, ποιοι είναι οι όροι αναψηλάφησης του διαχρονικούκαι σύγχρονου πολιτισμικού μας αποθέματος;

Ένα εφαλτήριο πρώτης κατόπτευσης για τον ελληνικόπολιτισμό αποτελούν τα «Τετράδια Πολιτισμού» στόχος τωνοποίων είναι η δημόσια κατάθεση προβληματισμού, ιδεώνκαι απόψεων για την ανασύνθεση και επαναδιαπίστευσημιας νέας αυτοδύναμης ιδεολογίας για τον ελληνικό πολιτι-σμό, τόσο στη χώρα μας όσο και στο εξωτερικό.

Το Υπουργείο Πολιτισμού, ενεργοποιώντας, κινητοποιώ-ντας και αξιοποιώντας το πνευματικό δυναμικό ανά τομέα,

5

¶ÚÔÏÔÁÈÎfiÛËÌÂ›ˆÌ·

μέσω ανοιχτών συζητήσεων και διαλόγου, συνδράμει στηδημιουργία των απαραίτητων όρων εντοπισμού του σύγ-χρονου στίγματος και της θέσης του πολιτισμού μας, στοσύνολό του, πάνω στον παγκόσμιο χάρτη της σύγχρονηςπολιτισμικής διάδρασης και του προβληματισμού, τηςτεχνολογικής εξέλιξης, της πολιτιστικής παραγωγής, τηςπολυπολιτισμικότητας και των πολιτισμικών αξιών.

Με άλλα λόγια, το Υπουργείο Πολιτισμού με τα «Τετρά-δια Πολιτισμού» φιλοδοξεί να θεμελιώσει, αλλά και να κλη-ροδοτήσει, μια πρωτογενή πολυδύναμη παρακαταθήκη στηχρονίως και ποικιλοτρόπως διατυπωμένη ανάγκη καταγρα-φής μιας σύγχρονης νεωτερικής πολιτισμικής ταυτότητας.

Πεποίθησή μας είναι ότι ο Πολιτισμός–Κουλτούρα,δηλαδή η ανθρώπινη καλλιτεχνική και μη δημιουργία ενγένει, αποτελεί τη μοναδική, αυταδέλφη με την ιστορία τουανθρώπου, δραστηριότητα, η οποία μπορεί να συγκεράσειόλες τις πτυχές που συνθέτουν τον σύγχρονο παγκόσμιοπολίτη. Παρά το μέγεθος του εγχειρήματος, η αισιοδοξίαμας για την επιτυχή υλοποίησή του εδράζεται στην αδήριτησύζευξη ανάγκης-πρόκλησης για την οριοθέτηση, μέσα στηνελληνική πραγματικότητα, νέων εννοιολογικών εργαλείων,που θα ανταποκρίνονται στη σύγχρονη πολυμορφία τηςΤέχνης και γενικότερα του πολιτισμού.

Το παραπάνω πλαίσιο σκέψεων εδράζεται στη διαπίστω-ση ότι η κουλτούρα και η πολιτισμική δημιουργία διαθέ-τουν μια ανεπανάληπτη πλαστικότητα και ικμάδα αυτο-μετασχηματισμού, πρωτοπορώντας πάντα στη σύμπραξη μετις υπόλοιπες πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας,όπως οι νέες μορφές οικονομίας, τεχνολογίας και πληροφο-ρικής.

Συνεπώς, πρόθεση των «Τετραδίων Πολιτισμού» είναι ναπροσδιορίσουν τα σημεία σύγκλισης των παραπάνω πτυ-χών για μια νέα χαρτογράφηση της πολιτισμικής δυναμικό-τητας, η οποία, στηριζόμενη στη νεωτερικότητα και την επι-νοητικότητα, θα αποτυπώνει την υπάρχουσα σύγχρονηεικόνα του ελληνικού πολιτισμού ως μια νοητή ιστορικήσυνέχεια του πολιτισμικού αποθέματός του.

Γιώργος ΒουλγαράκηςΥπουργός Πολιτισμού

6

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΟΛΛΙΑΣ*

Ο Πολιτισμός είναι η βάση γιαβελτίωση της ποιότητας της

ζωής και ως τέτοια αποτελεί κύριο συστατικότης κοινωνίας της πληροφορίας. Ειδικότερα,το πολιτιστικό απόθεμα αποτελεί πηγή πλού-του, από την οποία θα αντλεί περιεχόμενο ησύγχρονη κοινωνία που βασίζεται στη γνώση,ενώ το πολιτιστικό πεδίο αναγνωρίζεται διε-θνώς ως ένα από τα πλέον πρόσφορα για εφαρ-μογή των νέων τεχνολογιών πληροφορικής καιεπικοινωνιών.

Oι ψηφιακές δράσεις του Υπουργείου Πολι-τισμού στην κοινωνία της πληροφορίας στο-χεύουν στη διάσωση του εθνικού πολιτιστικούαποθέματος μέσω της ψηφιοποίησής του, στην

7

* Καθηγητής Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου

Εθνικός Εκπρόσωπος ΥΠ.ΠΟ.

∂ıÓÈÎfi˜ ÈÛÙfi˜ÔÏÈÙÈÛÌÈÎ‹˜

ÁÓÒÛË˜

ευρύτερη προβολή των προϊόντων του Ελληνι-κού Πολιτισμού μέσω του διαδικτύου, στηδυνατότητα πρόσβασης όλων των Ελλήνωνπολιτών στην πολιτισμική πληροφορία καιγνώση που έχει παραχθεί σε διάφορες ιστορι-κές περιόδους και στην αξιοποίηση της πληρο-φορίας και της γνώσης αυτής για την ανάδειξητου ελληνικού πολιτισμού σε όλο τον κόσμο.

Aπώτερος στόχος είναι η υλοποίηση τουΕθνικού Ιστού Πολιτισμικής Γνώσης, που θασυνδέει και θα περιλαμβάνει το σύνολο τουπολιτιστικού περιεχομένου της χώρας και θαδίνει τη δυνατότητα της οργανωμένης πληρο-φόρησης, εκπαίδευσης, μετάδοσης της γνώσης,αλλά και παροχής πληθώρας ψηφιακών υπη-ρεσιών –με συνεργασία του Δημοσίου καιΙδιωτικού Τομέα– σε όλους ανεξαιρέτως τουςπολίτες της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπηςκαι του κόσμου γενικότερα.

Στον τομέα της Ψηφιοποίησης Περιεχομένουκαι στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμ-ματος «Κοινωνία της Πληροφορίας» (ΕΠΚτΠ),με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτι-σμού, υλοποιούνται οι Προσκλήσεις 65, 78,92, 152 και 172. Ειδικά στην Πρόσκληση 65,που ήταν η πρώτη προσπάθεια ψηφιοποίησηςκαι ανάδειξης του ελληνικού πολιτιστικούαποθέματος, το ΥΠ.ΠΟ. αποτέλεσε το φορέαχρηματοδότησης για περισσότερα από 100έργα συνολικού προϋπολογισμού περί τα 40εκατομμύρια Ευρώ. Πρόκειται για έργαψηφιοποίησης, προβολής και ανάδειξης πολι-τιστικού αποθέματος που κατέχουν και δια-χειρίζονται οι πολιτιστικοί φορείς της χώρας

8


αλλά και δημιουργίας καινοτόμων εφαρμο-γών, όπως εκπαιδευτικών προγραμμάτων ήπολύγλωσσων ηλεκτρονικών εκδόσεων με πο-λιτιστικό περιεχόμενο. Η Πρόσκληση 152,προϋπολογισμού περί τα 15 εκατομμύριαΕυρώ, περιλαμβάνει από τη μεριά του ΥΠ.ΠΟ.την ψηφιοποίηση και ψηφιακή τεκμηρίωσητων κινητών μνημείων, των μνημείων της νεό-τερης και σύγχρονης αρχιτεκτονικής κληρονο-μιάς, των μνημείων που έχουν ανακαλυφθείκατά μήκος της Εγνατίας Οδού και των κάθε-των αξόνων της, την ανάδειξη του Αρχαιολογι-κού Πάρκου του Δίου και της Ακρόπολης μεψηφιακά μέσα και την παραγωγή ψηφιακώνμέσων με πολιτιστικό περιεχόμενο σχετικό μετην εκπαιδευτική ύλη που διδάσκεται στηνπρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευσηστη χώρα μας. Τέλος η Πρόσκληση 92 της ΚτΠΑ.Ε. στοχεύει σε ψηφιοποίηση του πολιτιστι-κού αποθέματος ιδιωτικών φορέων. Παράλλη-λα, στο πλαίσιο της Πρόσκλησης 65, υλοποιή-θηκαν από γνωστά πανεπιστήμια και ινστι-τούτα της χώρας έξι μελέτες για καθορισμότων προδιαγραφών και των βέλτιστων πρακτι-κών για την ψηφιοποίηση, τεκμηρίωση, δια-χείριση, προστασία και προβολή του πολιτι-σμικού περιεχομένου, που πρέπει να ακολου-θούνται από τα ως άνω έργα.

Ήδη, πολλά από τα έργα αυτά έχουν κάνεισημαντική πρόοδο και παράγουν ψηφιακόπολιτιστικό περιεχόμενο, το οποίο διαθέτουνμέσω των ιστοσελίδων τους και του διαδικτύουστο κοινό. Τα έργα αυτά μπορούν να διακρι-θούν με βάση το θεματικό τους περιεχόμενο

9

ΕΘΝΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ

που αφορά σε διάφορους τομείς, όπως Ιστο-ρία, Εικαστικά, Ελληνική Παράδοση, Λαογρα-φία, Λογοτεχνία, Μουσεία, Μουσική, Φωτο-γραφία, Θέατρο, Κινηματογράφο, Ιερές Μονές.Οι τύποι περιεχομένου είναι κοινοί: κείμενα,έγγραφα, βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, ημε-ρολόγια, φωτογραφίες, διαφάνειες, πίνακες,αφίσες, χάρτες, σχέδια, σκίτσα, αγιογραφίες,έργα χαρακτικής, έργα γλυπτικής, έργα πορσε-λάνης, μεταξοτυπίες, ενδύματα-υφάσματα,κουστούμια-φορεσιές, σκηνικά, παρτιτούρες,κασέτες ήχου, βιντεοκασέτες, φιλμ, γυάλινεςπλάκες, αντικείμενα μουσείων, αντικείμενα μο-ναστηριών, μνημεία, 3-Δ αναπαραστάσεις μνη-μείων, 3-Δ αναπαραστάσεις κτηρίων.

Με τα ανωτέρω έργα του Γ́ ΚοινοτικούΠλαισίου Στήριξης γίνεται η πρώτη συστημα-τική προσπάθεια να αξιοποιηθεί ο πολιτισμόςστην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η προσπά-θεια αυτή είναι σε εξέλιξη. Το αποτέλεσμά τηςθα είναι η δημιουργία ενός πρωτοποριακού,για τον ευρωπαϊκό χώρο, περιβάλλοντος, μεπληθώρα διάσπαρτων ιστοχώρων πολιτιστι-κών φορέων. Στο τέλος του Γ́ ΚΠΣ, κυρίωςαπό τα έργα των Προσκλήσεων 65, 78, αλλάκαι 92 του ΕπΚτΠ, θα έχουν αναπτυχθεί πάνωαπό 200 ιστοχώροι με ψηφιακό πολιτισμικόπεριεχόμενο από εκατοντάδες χιλιάδες ψη-φιοποιημένα τεκμήρια, κυρίως δισδιάστατεςεικόνες, αλλά και βίντεο, ήχο, φιλμ, τρισδιά-στατα αντικείμενα και μνημεία.

Η ανάπτυξη αυτή έχει δομή bottom up,δηλαδή η δημιουργία περιεχομένου γίνεται,χωρίς να υπάρχει επιλογή των φορέων και του

10


δημιουργούμενου περιεχομένου κεντρικά.Στον τρόπο αυτό ανάπτυξης μπορούν να συ-νυπολογιστούν και όλες οι μικρότερες – μεμο-νωμένες ή οργανωμένες ενέργειες ψηφιοποίη-σης πολιτιστικού περιεχομένου, είτε αυτόαφορά, για παράδειγμα σε ιδιωτικές συλλογές,είτε σε άλλες, μερικά επιδοτούμενες, ενέργει-ες, οι οποίες θα λαμβάνουν χώρα στο μέλλον.Αντίθετα, άλλες Προσκλήσεις, όπως η Πρό-σκληση 152, έχει την αντίθετη –top down–δομή, δηλαδή εστιάζεται σε μεγάλες δράσειςκαι φορείς που επιλέγονται λόγω της ιδιαίτε-ρης σημασίας που έχουν στο πλαίσιο διάσω-σης και προβολής του εθνικού πολιτιστικούαποθέματος, όπως είναι ο Οργανισμός Πνευ-ματικής Ιδιοκτησίας, η Βουλή των Ελλήνων, ταμνημεία του εθνικού μας χώρου ή μεγάλεςπολιτιστικές οδοί.

O συνδυασμός των δύο προσεγγίσεων δίδειένα δυναμικό χαρακτήρα –παρόμοιο με αυτόντου διαδικτύου και του Παγκόσμιου Ιστού– στοελληνικό ψηφιακό πολιτιστικό τοπίο, το οποίοαποτελεί πηγή γνώσης για τους Έλληνες πολί-τες, αλλά και για τους Ευρωπαίους και τουςπολίτες των άλλων χωρών. Μπορεί, επομένως,να αποτελέσει τη βάση για τη δημιουργία ενόςΕθνικού Ιστού (παροχής) Πολιτισμικής Γνώσης,ο οποίος θα προβάλλεται –αξιόπιστα και απο-τελεσματικά– μέσω της Ελληνικής ΠολιτιστικήςΠύλης, δηλαδή του ιστοχώρου του ΥΠ.ΠΟ. (τουculture.gr), τόσο στην Ελλάδα, όσο και σταΕυρωπαϊκά και Διεθνή Πολιτιστικά Δίκτυα.

Το υπάρχον, ή δημιουργούμενο, ψηφιοποι-ημένο τμήμα του εθνικού πολιτιστικού απο-

11


θέματος απαιτεί επέκταση, διατήρηση, εύκο-λη/ενοποιημένη πρόσβαση και προβολή. Ηεπέκταση των υπαρχόντων έργων ψηφιοποίη-σης, η μετατροπή του συνόλου του ελληνικούπολιτιστικού αποθέματος σε ψηφιακή μορφή,η ανάπτυξη ενοποιημένης πρόσβασης –τόσοκεντρικά όσο και ατομικά ή προσωποποιημέ-να– στο ελληνικό πολιτιστικό περιεχόμενο,και η ανάπτυξη ψηφιακών υπηρεσιών βασι-σμένων στο περιεχόμενο αυτό, είναι τα βήματαγια τη δημιουργία του Εθνικού Ιστού Πολιτι-σμικής Γνώσης, ο οποίος – θα περιλαμβάνει το σύνολο των μικρών και

μεγάλων ψηφιακών πολιτιστικών νησίδων/ιστοχώρων, που έχουν δημιουργηθεί αλλάκαι θα δημιουργούνται συνεχώς στον ελληνι-κό χώρο,

– θα επιτρέπει την οργανωμένη πρόσβαση καιπροβολή του πολιτιστικού μας περιεχομέ-νου στο εσωτερικό και στο εξωτερικό τηςχώρας,

– θα παρέχει πληροφόρηση, εκπαίδευση, με-τάδοση της γνώσης, αλλά και πληθώρα ψη-φιακών υπηρεσιών στους πολίτες της χώραςκαι στη διεθνή κοινότητα.

Αναγκαίο βήμα, στη δημιουργία αυτή, αποτε-λεί η παροχή, σε οποιονδήποτε επισκέπτη τουΕθνικού Ιστού Πολιτισμικής Γνώσης, ενιαίαςπρόσβασης σε όλους τους πολιτιστικούς ιστο-χώρους που αναφέρονται στον Ιστό. Οι σύγχρο-νες τεχνολογίες γνώσης (knowledge technologies)και σημασιολογικού ιστού (semantic web), σεσυνδυασμό με τις εξελίξεις των τεχνολογιών

12


πληροφορικής και επικοινωνιών, μπορούν ναεπιτρέψουν στο εγγύς μέλλον τη δυνατότητααυτή. Ήδη το ΥΠ.ΠΟ. έχει περιλάβει, στο πλαί-σιο της Πρόσκλησης 152, τη σχεδίαση συστη-μάτων για τη θεματική ενοποίηση των «νησί-δων πολιτισμικής πληροφορίας» που έχουνήδη δημιουργηθεί, κυρίως μέσα από τα έργατης Πρόσκλησης 65, με χρήση των σύγχρονωνπροτύπων και των ως άνω τεχνολογιών, συμ-βάλλοντας προς την κατεύθυνση αυτή.

Επιπλέον, το ΥΠ.ΠΟ. έχει καταρτίσει έναπλαίσιο αξόνων και δράσεων για την Δ́ Προ-γραμματική Περίοδο (2007-2013), στο οποίοπεριλαμβάνεται η περαιτέρω ψηφιοποίησητου εθνικού πολιτιστικού αποθέματος, αλλάκαι η χρήση σύγχρονων τεχνολογικών μέσωνμε ιδιαίτερη έμφαση:– στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, – στη διασφάλιση της διαλειτουργικότητας με-

ταξύ των συστημάτων που παρέχουν πολιτι-στικό περιεχόμενο και υπηρεσίες,

– στο διαρκή σχεδιασμό και υλοποίηση καινο-τόμων εφαρμογών στο χώρο του πολιτισμού,και

– στην παραγωγή, ανταλλαγή και εξαγωγή τηςσχετικής τεχνογνωσίας.

Αποτέλεσμα των δράσεων αυτών θα είναι ηανάπτυξη και προσφορά ηλεκτρονικών υπη-ρεσιών προς τον πολίτη, όχι μόνο στο επίπεδοτης απλής παροχής πληροφόρησης, αλλά καιστο επίπεδο της διαδραστικότητας, προκειμέ-νου να επιτευχθεί:– η διευκόλυνση της πρόσβασης κάθε ενδιαφε-

13


ρόμενου σε επιστημονικά επιλεγμένο καιτεκμηριωμένο ψηφιακό πολιτιστικό περιε-χόμενο του Εθνικού Ιστού,

– η διευκόλυνση & υποστήριξη ειδικών ομά-δων πληθυσμού, όπως τα άτομα με ειδικέςανάγκες και οι μετανάστες, για την ισότιμηπρόσβασή τους στο πολιτιστικό περιεχόμε-νο και τις υπηρεσίες.

Η δημιουργία του Εθνικού Ιστού Πολιτι-σμικής Γνώσης συμβαδίζει με τις ευρωπαϊκέςκαι διεθνείς εξελίξεις στον πολιτιστικό τομέα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από τον Απρίλιο2001, μετά από συνάντηση αντιπροσώπωναπό κράτη-μέλη στο Lund, συνέταξε τις λεγό-μενες Αρχές και το Πλάνο Ενεργειών του Lundγια την υλοποίηση κοινών στόχων για τηνψηφιοποίηση της ευρωπαϊκής πολιτιστικήςκληρονομιάς. Στη συνέχεια δημιουργήθηκε ηΟμάδα των Εθνικών Εκπροσώπων (NRG) μεστόχο το συντονισμό των εθνικών ενεργειώνψηφιοποίησης πολιτισμικού περιεχομένου.Στο διάστημα 2002-2004, έγιναν σημαντικάβήματα προς το σκοπό αυτό, με έκδοση κοι-νών οδηγιών και καλών πρακτικών σε βασι-κούς τομείς που αφορούν στην ψηφιοποίηση,τεκμηρίωση και διαχείριση περιεχομένου. Απότο 2005 κύριος στόχος σε ευρωπαϊκό επίπεδοορίστηκε η διατήρηση και προβολή της Ευρω-παϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Στο πλαί-σιο αυτό η δημιουργία ψηφιακών βιβλιοθη-κών αποτελεί κεντρική πρωτοβουλία τηςΕυρωπαϊκής Επιτροπής.

Το Υπουργείο Πολιτισμού παρακολουθεί και

14


συμμετέχει ενεργά σε όλες τις ευρωπαϊκές καιγενικότερα τις διεθνείς εξελίξεις που σχετίζο-νται με την ψηφιοποίηση και την προβολήπολιτιστικού αποθέματος και την πρόσβασητων πολιτών σε αυτό. Ειδικότερα, το ΥΠ.ΠΟ.,συμμετέχοντας στα ευρωπαϊκά προγράμματαMINERVA-ΕC και MICHAEL+ θα διασφαλί-σει τη συμβατότητα του Εθνικού Ιστού Πολι-τισμικής Γνώσης με τις αναπτυσσόμενες πύλεςενιαίας πρόσβασης στο ευρωπαϊκό πολιτιστι-κό απόθεμα.

Συμπερασματικά, η δημιουργία του ΕθνικούΙστού Πολιτισμικής Γνώσης θα συνεισφέρει στηδιάσωση του ελληνικού πολιτιστικού προϊό-ντος, στην ευρύτερη δυνατή προβολή του σεπαγκόσμιο επίπεδο, στην αξιοποίησή του γιατην επίτευξη εθνικών στόχων, όπως η ενίσχυσητης εκπαιδευτικής διαδικασίας και η μεγιστο-ποίηση της προσέλκυσης επισκεπτών απ’ όλοτον κόσμο με ενδιαφέρον για τον πολιτιστικότουρισμό, και –προσφέροντας εύκολη πρόσβα-ση στο πολιτιστικό απόθεμα– στη διασφάλισηότι και η νέα γενιά της χώρας μας θα αγκαλιά-σει τον ελληνικό πολιτισμό σε όλες του τιςεκφράσεις με αγάπη και ενδιαφέρον.

15


ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΖΗΣ*

1. Τι θα μπορούσε κανείς ναορίσει ως «χώρους πολιτι-

σμού» στην πόλη; Χώρους κλειστούς; Χώρουςυπαίθριους; Χώρους αρχαιολογικούς, χώρουςκίνησης ιδιαίτερους, συνυφασμένους με τηνκαθημερινότητα του διαρκώς μεταβαλλόμε-νου και αντιφατικού, τεταμένου, κουραστικούκαι απαιτητικού περιβάλλοντος της μεγαλού-πολης; Μάλλον όλα μαζί και ταυτοχρόνως, μεγνώμονα τη δυναμική της ανάπτυξης και τηδροσιά της νεωτερικότητας. Θα συζητήσουμεγια χώρους πολιτισμού του αθηναϊκού αστι-κού τοπίου, που προσπαθούν να εγγυηθούνένα μέλλον για το παρελθόν, που στοιχειοθε-τούν διαρκώς ερεθίσματα νέας δημιουργίαςκαι πολιτισμικής συνέχειας.

17

ÃÒÚÔÈ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡Î·È ·ÛÙÈÎfi ÙÔ›Ô

* Καθηγητής Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.

2. Η περιφερειακή οδός Υμηττού, που τόσεςαντιδράσεις ξεσήκωσε, είναι χώρος πολιτι-σμού: είναι ο μόνος δρόμος εισόδου στην πόληαπό το αεροδρόμιο, που την αποκαλύπτει αφ’υψηλού, ευανάγνωστη, με το ανάγλυφό τηςστρωμένο κτήρια άμορφα σε σύνολο όμορφο,σηματοδοτημένο από τα λίγα καινούργιαlandmarks – Ολυμπιακό Στάδιο, «πύργος Αθη-νών», Χίλτον – και τα πανάρχαια σύμβολα τουΑττικού Τοπίου – Λυκαβηττός, Ακρόπολη. Οδρόμος αυτός, belvedere υψηλών ταχυτήτων,με κάνει να νιώθω ότι η πόλη με υποδέχεταιφορώντας τα καλά της, ως «πολιτισμένο»πολίτη πρωτεύουσας που μοιάζει, έστω κιαπό μακριά, «πολιτισμένη».

3. Το μεγαλύτερο γεγονός στην απόδοσηδημόσιου υπαίθριου χώρου πολιτισμού στηνπόλη ήταν η ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων.Εδώ βρίσκεται κανείς σε ευθεία επικοινωνίαμε τον αρχαίο πολιτισμό του τόπου και ταυ-τόχρονα μετέχει του «περιπάτου» χιλιάδωνπολιτών, παιδιών, νεαρόκοσμου και ηλικιωμέ-νων, που χαίρονται αυτό το ανέλπιστο κτήματης αστικής κουλτούρας. Γιατί λίγοι είχανπιστέψει, ότι τη θέση του κυκλοφοριακούχάους της οδού Ερμού θα έπαιρνε ένα γαλήνιοδίκτυο πεζοδρόμων και ότι οι εδραιωμένεςσυνήθειες των εποχούμενων θα υποχωρούσαν,από τη μία μέρα στην άλλη, μπροστά στηνποιότητα τροχιών ιστορικού βάθους γοητευτι-κού, ανάμεσα στο αρχαίο τοπίο και τη σύγ-χρονη πόλη, ότι η ελιά και η ταπεινή χλωρίδατης «λεπτόγαιας» αττικής γής θα ξανασυνα-

18


ντούσε την καθημερινότητα, περνώντας μηνύ-ματα πολιτισμού κλασικά και αναλλοίωτα. Ηαισθητική των δημόσιων χώρων της Αθήναςσχεδόν παντού πάσχει από τυχαιότητα επιλο-γών, αμηχανία χειρισμού, πλεγματική σχέσημε στερεότυπα, έλλειμμα πρωτοτυπίας. Ηπεζοδρόμηση έδωσε την απάντηση: αφαίρεση,λιτότητα, αποκάλυψη του βαθύτερου πολιτι-στικού ήθους του τόπου.

4. Χώρο πολιτισμού (οφείλει να) προσφέρειη αρχιτεκτονική. Όχι η αρχιτεκτονική της επί-δειξης, ούτε η αρχιτεκτονική της κατανάλω-σης: μόνον η αρχιτεκτονική των συνειδητώνχειρονομιών. Η αρχιτεκτονική που παράγει τακτήρια-εκπλήξεις. Αρχιτεκτονικές εκπλήξεις,μέσα στο εργολαβικά αναπαραγόμενο αστικόπεριβάλλον του φθίνοντος 20ού αιώνα ήταν,μεταξύ άλλων, η κατοικία Ξύδη στη γωνίαΚλειτομάχου με Αριστοδήμου στο Παγκράτι,η κατοικία Ζάννα στην οδό Πινότση στουΦιλοπάππου, το κτήριο της ΔΕΗ στη γωνίατης 3ης Σεπτεμβρίου με την οδό Ρίζου, ηπολυκατοικία στη γωνία της οδού Δελφών μετην οδό Διδότου, το κτήριο του «ΕικαστικούΚύκλου» στην οδό Χαριλάου Τρικούπη 121.

Με ανάλογο τρόπο, αλλά δυστυχώς όχι μεαυξανόμενο ρυθμό, εμφανίζονται αρχιτεκτονι-κές εκπλήξεις και μετά το γύρισμα του αιώνα:τώρα όμως θέλει διπλή προσοχή η επιλογή.Μέσα στην καταναλωτική και επιδερμική αρχι-τεκτονική των ημερών, κανείς δεν μπορεί ναπροεξοφλήσει την αντοχή των έργων στο χρόνο:πιθανόν να προαγγέλλουν νέους αρχιτεκτονι-

19

ΧΩΡΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ

κούς κώδικες ενός πολιτισμού που έρχεται γιανα μείνει. Το γεγονός, όμως, που δεν αμφισβη-τείται, είναι ότι τα νερά ταράζονται από κινή-σεις εικονοκλαστικές μέσα στο γκρίζο κτηριακόαστικό τείχος, σαν αυτήν του πολυώροφουκαταστήματος Observatory της οδού Σόλωνος 7,ή ανακαινίσεις λαμπερές και αισιόδοξες κτη-ρίων της τελευταίας τριακονταετίας, όπως τουκτηρίου του Ταμείου Ασφαλίσεως Εμπόρωνστη γωνία Ακαδημίας με Δημοκρίτου ή τουξενοδοχείου Fresh στην οδό Σοφοκλέους 26.

5. Η σύγχρονη αρχιτεκτονική χειρονομία,όμως, δεν σχετίζεται μόνο με τα έργα της μοντέρ-νας αρχιτεκτονικής ή τις αναπλάσεις τους. Σύγ-χρονες χειρονομίες έρχονται να επανεντάξουνστη σημερινή ζωή μνημειακά κτήρια, που λει-τούργησαν στο παρελθόν σε συνθήκες αστι-κού περιβάλλοντος που τώρα πια δεν υφίστα-νται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το κτή-ριο του «παλιού» Χρηματιστηρίου στην οδόΠεσμαζόγλου 10, που από τα χρόνια του με-σοπολέμου κιόλας είχε εγκαταλειφθεί, για ναπεράσει σε κατάσταση πλήρους απαξίωσηςμέχρι την πρόσφατη αποκατάστασή του. Σήμε-ρα η ανακαινισμένη στοά «art deco» τραβά τονπεραστικό από το δρόμο στο εσωτερικό τουοικοδομικού τετραγώνου, όπου υψώνεται ηεπιβλητική πρόσοψη του νεοκλασικού ιστορι-κού κτηρίου. Ένα «εικονοκλαστικό» κρυστάλ-λινο προστέγασμα και μια καινούργια ιδιότυ-πη είσοδος υπογραμμίζουν τη νέα περίοδοτου μνημείου, κατευθύνοντας τον επισκέπτημέσω προσκτισμάτων στην πιστά αναστηλωμέ-

20


νη, μεγάλη κατάγραφη αίθουσα. Πιστεύω ότιείναι απαραίτητες οι σύγχρονες αρχιτεκτονι-κές παρεμβάσεις, προκειμένου να επικοινωνή-σει η εποχή μας με τα επαναχρησιμοποιούμε-να μνημεία του παρελθόντος. Το λεπτό παιγνί-δι της ισορροπίας ανάμεσα στο παλιό και τοκαινούργιο χρειάζεται αγάπη και γνώση: έναφιλί ζωής στο αυστηρό, απόμακρο μνημείο,μια νέα γραφή για την εξοικείωση του σημερι-νού πολίτη με το παρελθόν. Ή, αν θέλετε, μιαπροσθήκη ψηφίδας στην πολιτιστική συνέχειατου έργου. Ανάλογες σκέψεις κάνει κανείςβιώνοντας τις δραστηριότητες κέντρων πολιτι-σμού, που προήλθαν από αναπλάσεις αδρα-νών βιομηχανικών χώρων. Ο «Ελληνικός Κό-σμος» του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού,πρώτος ίσως σηματοδότησε ως άξονα πολιτι-σμού την οδό Πειραιώς, με το αναπλασμένοεργοστάσιο της Βιοσώλ. Αργότερα η «Αθη-ναΐδα» μετατράπηκε σε πολιτιστικό κέντρο μεμουσείο, κινηματογράφους, εστιατόρια καιχώρους εκθέσεων, που ανοίγονται σε σημαντι-κούς υπαίθριους δημόσιους χώρους. Και βέ-βαια το Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς,καθιερώθηκε ως διαρκές επίκεντρο πολιτι-σμού την τελευταία πενταετία, με έντονη τησύγχρονη αρχιτεκτονική γραφή.

6. Φτάσαμε, έτσι, στους θεσμοθετημένους χώ-ρους πολιτισμού –τα μουσεία,– και τη σύγχρο-νη αρχιτεκτονική τους παρουσία. Το νέο Μου-σείο της Ακρόπολης είναι το αναμενόμενοαρχιτεκτονικό και πολιτισμικό γεγονός. Εδώαξίζει να διαπιστώσουμε ότι αυτός ο χώρος

21


πολιτισμού δεν είναι έργο μόνον αρχιτεκτονι-κής δημιουργίας, της οποίας μάλιστα η ειδικήαξία δεν είναι η βαρύνουσα παράμετρος, ενπροκειμένω. Το Μουσείο ανεγείρεται σε έναναστικό «κόμβο» πολιτισμού, όπου συντρέχουνκαι άλλες παράμετροι: ο πεζοδρομημένος κύ-ριος άξονας του αρχαιολογικού περιπάτου,στην παρυφή της Πλάκας, η ισχυρή παρουσίατων ανασκαφών, ανοιχτό μουσείο στρωματο-γραφίας της πόλης, η καθοριστική γειτνίασητης Ακρόπολης με τα μνημεία της ανατολικήςπλαγιάς της, ο σταθμός του μετρό, μοχλόςαναβάθμισης των γειτονιών αστικής κατοικίαςτης περιοχής. Οι παράμετροι αυτές βάζουν τονέο Μουσείο και τις μελλοντικές του δραστη-ριότητες κατευθείαν μέσα στο σφυγμό τηςπόλης, ενισχύοντας το ρόλο του ως πυκνωτούκοινωνικής και πολιτισμικής ανάπτυξης.

7. Ένας διαφορετικός πολιτισμικός κόμβοςκαταγράφει την ισχυρή του παρουσία στοαθηναϊκό κέντρο εδώ και λίγους μήνες. ΣτοCitylink, στο ανακαινισμένο μέγαρο του Μετο-χικού Ταμείου Στρατού, αναπτύσσονται πολ-λαπλές δραστηριότητες μικτού χαρακτήρα:τρία θέατρα, ανάμεσά τους το μεγαλύτερο τηςΑθήνας, ένα πολυκατάστημα με μεγάλη κίνη-ση, τριγυρισμένο από δεκάδες καταστήματαγνωστών οίκων, εστιατόρια, ζαχαροπλαστείακαι καφέ, τράπεζα, γυμναστήριο, γραφεία με-γάλου αριθμού εργαζομένων. Τρεις χειρονο-μίες σύγχρονης αρχιτεκτονικής έκαναν το ανα-καινισμένο μέγαρο ευπροσπέλαστο και οικείο:η κρυστάλλινη στέγαση της Στοάς Σπυρομήλι-

22


ου, που της έδωσε την ατμόσφαιρα του «ευρω-παϊκού πασσάζ», που είχαν ονειρευτεί οιαρχιτέκτονές της στα χρόνια του μεσοπολέ-μου, η διάφανη πρόσοψη του θεάτρου «Παλ-λάς», που αναβίωσε τη διείσδυση του δημόσι-ου χώρου προς τα δρώμενα μέσω της πεζοδρο-μημένης οδού Βουκουρεστίου, η αίθουσαεισόδου της Διοίκησης της Τράπεζας Πειραι-ώς, που διαμορφώθηκε εμβληματικά γύρωαπό ένα μεγάλο γλυπτό, για να υπογραμμίσειτην παρουσία της τέχνης ως δημόσιου αγαθού.

Κόμβος σύγχρονου πολιτισμού, επομένως,το οικοδομικό τετράγωνο του Μεγάρου, ενόςπολιτισμού άτυπου, που διαχέεται στην ατμό-σφαιρα και προσλαμβάνεται εμμέσως, άλλοτεμ’ ένα γρήγορο πέρασμα από τη Στοά, άλλοτεσε μια θεατρική παράσταση, άλλοτε μόνο μετην ευχάριστη αίσθηση του πολιτισμένουπεριβάλλοντος – οτιδήποτε κι αν αυτό σημαί-νει, μ’ όποιον τρόπο κι αν επιδρά.

8. Φαίνεται ότι η ανάμιξη των χρήσεων στηνπόλη μπορεί πιο εύκολα να υποστηρίξει χώ-ρους πολιτισμού. Η διείσδυση της πολιτιστι-κής δράσης στην καθημερινότητα καθιστά τονπολιτισμό ευκολότερα οικειοποιήσιμο. Χώροςπολιτισμού θα επιθυμούσαμε, επομένως, ναγίνει όλο το αστικό τοπίο. Το αθηναϊκό τοπίομετεξελίσσεται και αναζητεί διαρκώς στόχους.Αυτό δεν είναι κακό – είναι δείγμα υγείας μιαςνέας πόλης, που δεν έχει ακόμη κλείσει 200χρόνια ζωής! Η αναζήτηση αυτή, όμως, θα μπο-ρούσε πρώτα να εστιασθεί στην πολιτιστικήαναβάθμιση του ιστορικού της υποβάθρου,

23


δηλαδή των τόπων που σχεδιάστηκαν ως χώ-ροι πολιτισμού στο παρελθόν, τους οποίουςόμως η σημερινή πραγματικότητα δεν επιβε-βαιώνει. Ένας απ’ αυτούς, η νεοκλασική «τρι-λογία» Βιβλιοθήκης, Πανεπιστημίου και Ακα-δημίας, προσλαμβάνεται σήμερα μάλλον ωςβουβό μνημειακό σκηνικό, παρά ως σφριγηλόςχώρος πολιτισμού.

Ο νέος κεντρικός σταθμός μετρό στοΣύνταγμα ήταν μια λαμπρή ευκαιρία για τηναναδιαπραγμάτευση του δημόσιου χώρου απότη Βουλή προς τον άξονα της Ερμού. Με τηνπροβολή του «παλίμψηστου» της πόλης μέσααπό τις εκθέσεις των ανασκαφών το ΑττικόΜετρό ίδρυσε χώρο πολιτισμού μέσα στο γρή-γορο ρυθμό της ζωής, επιχειρώντας υποδόριεςδιεισδύσεις της Ιστορίας στο επιβατικό κοινό.Δεν αποδόθηκε όμως στον υπαίθριο χώρο τηςπλατείας η συνοχή με τα πέριξ, με αποτέλεσμανα παραμένει αποκομμένος και αποσπασματι-κός, με το ποτάμι των βιαστικών ανθρώπων νατον διασχίζει αδιάφορο.

Τη βόρεια παρυφή του νεοκλασικού πυρήνατης νεαρής πρωτεύουσας όριζε το δίδυμοΜετσοβίου Πολυτεχνείου-Αρχαιολογικού Μου-σείου. Το σημαντικότερο μουσείο της χώραςδέχτηκε πρόσφατα ένα «lifting» εσωτερικήςανάπλασης, συγκρατημένης και δειλής: κάθεσύγκριση με το σφρίγος και τη ροπή προς τομέλλον του νέου Μουσείου Ακρόπολης τοσπρώχνει στη θέση του φτωχού συγγενούς.Έγιναν, άραγε, όλα όσα θα μπορούσαν νααξιοποιήσουν τις δυνατότητες του υπαίθριουχώρου και μόνο; Είδαμε έναν αρχιτεκτονικό

24


διαγωνισμό για την αναβάθμιση του περιβάλ-λοντος του Μουσείου, με στόχο την προσέλ-κυση του κοινού και την αβίαστη όσμωση τουμέσα και του έξω; Με κριτήρια μουσειολογικάκαι οικονομικά, ώστε να μπορέσουν να αυτο-χρηματοδοτηθούν τα έργα μέσω νέων δραστη-ριοτήτων υψηλής ποιότητος;

Μας έχει απασχολήσει, άραγε, με τρόποευφάνταστο και δημιουργικό, η γειτνίασηΜουσείου με Πολυτεχνείο, ως δίπολου εξαι-ρετικής πολιτιστικής δυναμικής; Υπάρχειόραμα για το μέλλον τόσο από την πλευρά τουΜουσείου, όσο και της Σχολής Αρχιτεκτόνων;Και φυσικά δεν εννοώ τα σενάρια περί επέ-κτασης του Μουσείου στο χώρο του Πολυτε-χνείου, αλλά την ουσιαστική επανεξέταση τουσυνόλου, ώστε τα δύο ιδρύματα να συναπαρ-τίσουν νευραλγικό πολιτιστικό κόμβο: από τησυλλογή, μελέτη και προβολή του παρελθό-ντος πολιτισμού στο φυτώριο σχεδιασμού τουσύγχρονου αστικού πολιτισμού. Έχουν γίνεισκέψεις προς μια ανοιχτή προς τον κόσμοΣχολή Αρχιτεκτόνων; Μέσω μιας θαρραλέαςανάπλασης που δεν θα ορθώνει γύρω της συ-μπαγή πολυώροφα τείχη –δεν την προστατεύ-ουν, άλλωστε, απ’ τους «γνωστούς αγνώ-στους»,– ούτε θα γυρίζει την πλάτη στην Τοσί-τσα και το Μουσείο; Μήπως ο πεζόδρομοςαυτός πρέπει να γίνει ο χώρος πολιτισμού,που θα θέσει σε σύγχρονη τροχιά τα εκατέρω-θεν μνημεία; Μήπως η γενναία αντικατάστασητου παλαιομοδίτικου κτηριακού φράγματοςτων ακατάλληλων κτηρίων του ΕΜΠ από σύγ-χρονα έργα, αντάξια των νεοκλασικών μνημεί-

25


ων, θα δώσει ένα χώρο πολιτισμού για την κοι-νωνία του μέλλοντος; Ναί, εννοώ την κατεδά-φιση των πρόσφατα κηρυγμένων ως… «διατη-ρητέων» (!) – για ποιούς λόγους άραγε;

26


ΓΙΑΝΝΗΣ Γ. ΜΑΤΣΙΝΟΣ*

Εισαγωγή

Η ανθρώπινη κοινωνία βρίσκε-ται σε μια εξελικτική διαδικασία μετάβασηςαπό την έντονη περίοδο βιομηχανικής άνθησηςστη μετα-βιομηχανική παγκόσμια περίοδο τηςπληροφορίας και των τεχνολογιών της. Οιμεγάλες προκλήσεις αυτών των συχνά έντονωνδυναμικών κοινωνικοπολιτικών, πολιτιστικώνκαι περιβαλλοντικών αλλαγών έχουν παρου-σιαστεί με σαφήνεια και ευρύτητα από τονErwin Laszlo (1994), τον παγκόσμιας αναγνώ-ρισης φιλόσοφο συστημικής, και έμπειρο σεπαγκόσμιες τάσεις. Ισχυρίζεται ότι βιώνουμεμια περίοδο έντονης εξέλιξης στον πολιτισμόστην οποία η επιβίωση σε παγκόσμιο επίπεδο

27

¶ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ΔÔ›ÔÎ·È ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ:

ÚÔ˜ ÌÈ· Û˘ÓıÂÙÈÎ‹ıÂÒÚËÛË

ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÈÊÔÚ›·

* Επίκουρος Καθηγητής Τμήματος

Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Αιγαίου.

θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό μεταξύ δύο επιλο-γών: της εξαφάνισης ή της μετεξέλιξης μετάαπό προσαρμογή. Τα περιβαλλοντικά προβλή-ματα βρίσκονται στις μέρες μας στην πιουψηλή προτεραιότητα στις διεθνείς συναντή-σεις. Δύο κομβικής σημασίας συμβάντα έχουνοδηγήσει σε μια παγκόσμια επιτομή. Πρόκει-ται για την αναφορά της World Commission το1983 για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη καιτην Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για το Περιβάλ-λον και την Ανάπτυξη που πραγματοποιήθηκεστο Ρίο το 1992. Η ευαισθητοποίηση για τησημασία του φυσικού περιβάλλοντος έχειαυξηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό κατά τα τελευ-ταία 50 έτη, γεγονός που στηρίχθηκε και σταεπιστημονικά ευρήματα για τη σύνδεση μετα-ξύ περιβάλλοντος και πολιτισμού. Σε αυτή τηνέα πραγματικότητα σημεία συνάντησης τωνδύο αυτών κόσμων αποτέλεσαν τα πολιτιστικάτοπία (cultural landscapes) αλλά και τα σύγ-χρονα μουσεία. Η ανάγκη για τη μεγαλύτερηεκλαΐκευση και προώθηση μέσω εκπαίδευσηςτων βιολογικών επιστημών βρήκε στα μουσείανέες μεθόδους και εργαλεία εκπαίδευσης πουσυνδέθηκαν αρμονικά με τις πολιτιστικές ενό-τητες. Ένα παράδειγμα ολοκληρωμένης σύν-δεσης περιβάλλοντος και πολιτισμού είναι καιτο μουσείο της Λυόν Musée des Confluences.

Ζωγραφική Αβοριγίνων Αυστραλία Musée des Confluences, Lyon, France

28


Συμπερασματικά με το μέλλον του πλανητι-κού μας οικοσυστήματος τα τοπία συνδέονταιπολύ με αυτές τις πολιτιστικά εξελικτικέςτάσεις, και κάποια από τα προφανέστερασυμπτώματα αυτού του κινδύνου είναι τααυξανόμενα ποσοστά της βιολογικής και πολι-τιστικής υποβάθμισής τους καθώς και η οικο-λογική αποσταθεροποίηση τους. Οι πιο συνή-θεις αιτίες είναι οι ολοένα αυξανόμενες αν-θρωπογενείς πιέσεις στο ανοικτό τοπίο,απόρροια από την εκθετική αύξηση πληθυ-σμών και η ανεξέλεγκτη αγροβιομηχανική καιαστική βιομηχανική επέκταση.

Η συντήρηση και η αποκατάσταση της βιο-λογικής και πολιτιστικής ποικιλομορφίας, ηαφθονία των φυσικών και πολιτιστικών μαςτοπίων, και η οικολογική ακεραιότητα και ηυγεία τους θα είναι μεταξύ των πιο σχετικώνεκφράσεων αυτή της συμβιωτικής συνεργα-σίας. Θα μπορούσαν επομένως να παίξουνζωτικής σημασίας ρόλο σε αυτή την πολιτιστι-κή εξελικτική διαδικασία.

Η διαχρονική σύνδεση περιβάλλοντος-πολιτισμού

Η συνδιάσκεψη για την παγκόσμια κληρο-νομιά World Heritage Convention (1972) δια-μόρφωσε ένα μοναδικής σημασίας θεσμικόπλαίσιο για την προστασία από κοινού τωνφυσικών-οικολογικών και των πολιτιστικώνπεριοχών ξεχωριστής διεθνούς σημασίας.

Συνδέει την προστασία της τρέχουσας αλλάκαι της μελλοντικής κληρονομιάς σε φυσικέςαλλά και σε κατοικημένες περιοχές. Η αντίλη-

29

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ψη και θεώρηση της παγκόσμιας κληρονομιάςέχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό κατά τα τελευ-ταία 40 έτη. Η παγκόσμια κληρονομιά δεν εξα-ντλείται αποκλειστικά στην προστασία τηςφύσης και στα μνημεία του πολιτισμού. Η ποι-κιλότητα των ζώντων πολιτιστικών προορι-σμών, οι ιεροί φυσικοί τόποι και τα πολιτιστι-κά τοπία περιλαμβάνονται στον κατάλογο τηςπαγκόσμιας κληρονομιάς.

Η ιστορική απόφαση το 1992 να περιλη-φθούν τα πολιτιστικά ιστορικά τοπία έχειτονίσει την αναγνώριση της σύνδεσης μεταξύτης φύσης και του πολιτισμού, των ανθρώπωνκαι των τοπίων. Έχει επίσης δώσει μια νέαοπτική στη διαχείριση της κοινής πια οικολο-γικής και πολιτιστικής ποικιλότητας συγκλί-νοντας στην αειφορική διαχείριση των πόρων.

Είναι γνωστό ότι ένας από τους στόχους τηςΑνάπτυξης Χιλιετίας (Millennium Development)των Ηνωμένων Εθνών είναι να εξασφαλισθεί ηπεριβαλλοντική βιωσιμότητα. Είναι απαραίτητονα αναπτυχθούν και να υλοποιηθούν νέες δρά-σεις προκειμένου να αναστραφεί η απώλεια τηςβιοποικιλότητας που υποθάλπει το οικοσύστη-μα της γής. Στις 19 Μαίου 2005 η αναφορά τουMillennium Ecosystem Assessment προειδοποι-ούσε ότι : μελλοντικές γενιές θα βρεθούν σε κίν-δυνο αν οι τωρινές τάσεις απώλειας βιοποικιλό-τητας συνεχισθούν. Η αναφορά καταλήγει στοότι κατά τα τελευταία 50 έτη οι ανθρώπινεςδραστηριότητες άλλαξαν τα οικοσυστήματαπερισσότερο από κάθε άλλη φορά στην Ιστορία.Παρότι αυτό έχει βοηθήσει πολλούς ανθρώ-πους να ξεφύγουν από την ανέχεια, έχει επίσης

30


οδηγήσει μέσω μιας αλόγιστης χρήσης πόρων σεμια μη βιώσιμη διαχείριση με τη βιοποικιλότητανα υφίσταται τις τραγικές συνέπειες. Η αρχικήιδέα στη διαχείριση της βιοποικιλότητας και ησυχνότερα εμφανιζόμενη αφορά στη δημιουρ-γία ενός μεγάλου αριθμού προστατευόμενωνπεριοχών για τα αντιπροσωπευτικά και απει-λούμενα είδη. Πολλοί βιότοποι με υψηλή αξίαβιοποικιλότητας έχουν με αυτό τον τρόπο χαρα-κτηριστεί περιοχές προστασίας με σκοπό τονπεριορισμό της ανθρώπινης δραστηριότητας. Τοσυνολικό ποσοστό σε παγκόσμιο επίπεδοπαραμένει μικρό λαμβάνοντας υπόψη και το ότιοι περιοχές με σχετικά υψηλή βιοποικιλότητασυνήθως βρίσκονται σε αναπτυσσόμενες χώρες,όπου και η πληθυσμιακή αύξηση είναι σχετικάμεγάλη. Η ανάγκη για πρωτογενείς οικονομικέςδραστηριότητες με εκτατική φύση όπως η γεωρ-γία δεν μπορούν παρά να συγκρούονται με τηνπροστασία της φύσης εμποδίζοντας την οικονο-μική ανάπτυξη. Από την άλλη, το μεγαλύτεροποσοστό της παγκόσμιας βιοποικιλότητας βρί-σκεται εκτός των συμβατικών περιοχών προστα-σίας και διαχειρίζεται από τοπικούς πληθυ-σμούς και κοινότητες. Πολύ πριν τη δημιουργίατων περιοχών προστασίας πολλοί τοπικοί πολι-τισμοί είχαν ήδη θεωρήσει ως «ιερές» τοποθε-σίες, πολλές από τις οποίες είχαν υψηλή βιο-ποικιλότητα.

Προς μια βιώσιμη σύνδεση περιβάλλοντος-πολιτισμού

Σε χώρες με μακραίωνη ανθρώπινη παρου-σία και Ιστορία όπως η Eλλάδα, το φυσικό

31


περιβάλλον είναι στενά δεμένο με το αρχιτε-κτονικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Δεν είναιτυχαίο, λοιπόν, ότι τόσο στο ελληνικό Σύνταγ-μα, όσο και στις σχετικές διεθνείς συμβάσεις,οι έννοιες του φυσικού και του πολιτιστικούπεριβάλλοντος αντιμετωπίζονται από κοινού.Στη χώρα μας είναι πάρα πολλές οι περιπτώ-σεις όπου το φυσικό περιβάλλον και ο πολιτι-σμός συνυπάρχουν και η προσπάθεια για τηδιαχείριση του ενός κεφαλαίου είναι ομόρροπηπρος αυτήν της διαχείρισης του άλλου. Στοβαθμό αυτό στη χώρα μας όπως και στην υπό-λοιπη Ευρώπη εφαρμόζεται η κοινοτική νομο-θεσία για τις περιοχές του δικτύου «Φύση2000», περιοχές προστασίας οικολογικού ενδια-φέροντος που στα όρια πολλών από αυτέςυπάρχουν πολύτιμα πολιτιστικά μνημεία.

Θα πρέπει να αναφέρουμε κάποιες ενδει-κτικές περιπτώσεις αυτής της μοναδικήςσυνύπαρξης:• Το νησί της Πάτμου με τη μοναδική του ιστο-

ρική, θρησκευτική και πολιτιστική παρά-δοση, που παράλληλα είναι συνολικά χα-ρακτηρισμένο περιοχή Natura 2000.

• Η Χερσόνησος του Άθω με τo Άγιο Όρος,περιοχή δηλωμένη ως παγκόσμιας κληρονο-μιάς και περιοχή στο δίκτυο Natura 2000.

• Ο εθνικός δρυμός Παρνασσού και η αρχαιο-λογική περιοχή και το Μουσείο των Δελφών,περιοχή παγκόσμιας κληρονομιάς.Η προσπάθεια διαχείρισης των τοπίων που

προαναφέραμε προκειμένου να καταστεί βιώ-σιμη θα πρέπει να βασίζεται σε ολοκληρωμένηθεώρηση του συστήματος λαμβάνοντας υπόψη

32


τόσο το βιολογικό και πολιτιστικό κεφάλαιο,αλλά και το γενικότερο κοινωνικο-οικονομικόπλαίσιο στην ολότητά του. Πιο συγκεκριμέναη όποια διαχειριστική προσπάθεια οφείλει ναενσωματώνει το τοπικό στοιχείο και το ανθρώ-πινο κεφάλαιο με έναν τρόπο που θα οδηγείτο σύστημα σε βιώσιμη ανάπτυξη. Και επειδήη βιωσιμότητα δεν αποτελεί ως όρος μονοπώ-λιο του περιβάλλοντος αλλά έχει και καθαρήοικονομική χροιά είναι σημαντικό να εξασφα-λίζει το όποιο σχέδιο διαχείρισης την οικονο-μική του βιωσιμότητα μέσω της αύξησης τηςαπασχόλησης σε τοπικό επίπεδο σε τομείςπου κρίνονται υποστηρικτικοί της κοινήςπροσπάθειας ανάδειξης περιβαλλοντικού καιπολιτιστικού αποθέματος, όπως σε υπηρεσίεςήπιας τουριστικής υποδομής, μεταποίησης μεέμφαση προς τα τοπικά προϊόντα, και ανάδει-ξης της σπανιότητας και της αξίας του κοινούτόπου περιβαλλοντικής και πολιτιστικήςσυνύπαρξης.

Σχήμα 1. Συνολικό μοντέλο ανάλυσης, σχεδιασμού καιδιαχείρισης κοινού περιβαλλοντικού και πολιτιστικούπλαισίου για το ενιαίο τοπίο.

33


ΔιατήρησηΣτόχοι• Οικολογικοί• Πολιτιστικοί

Μέτρηση της επιτυχίας

Καθορισμός στρατηγικής

Ανάλυση εμπλεκόμενων

ΠιέσειςΥποβάθμιση

περιβάλλοντος

ΟλοκληρωμένηΑνάλυση

Βιωσιμότητας

Νέες ευκαιρίες

Αιτίες ΠίεσηςΛόγοι

υποβάθμισης

Στη συνολική προσπάθεια σχεδιασμού καιανάλυσης οι ακόλουθες δράσεις, βήματα καιέννοιες εφαρμόζονται:

Σύστημα

Εδώ ορίζονται οι στόχοι της προστασίας καιτης διαχείρισης της βιοποικιλότητας, που περι-λαμβάνουν τα οικολογικά μας συστήματα, τιςβιοκοινότητες, και τα βιολογικά είδη ή τις συλ-λογές ειδών προς διατήρηση. Περιλαμβάνονταιεπίσης και στοιχεία πολιτιστικής καταγραφήςπου είτε βρίσκονται πλήρως καταγεγραμμέναείτε σε διαδικασία π.χ. ανασκαφικής ανάδειξης.

Ανάλυση Βιωσιμότητας

Είναι μια επιστημονική προσπάθεια μέτρη-σης της τρωτότητας των στόχων μας προκειμέ-νου να εξασφαλισθεί η μακρόχρονη προσπά-θεια διατήρησης. Τα οικολογικά χαρακτηριστι-κά που αναφέρονται είναι κυρίως πληθυσμια-κά μεγέθη, κατάσταση και φύση του τοπίου.

Πιέσεις

Αναφέρεται στις οικολογικές και πολιτιστι-κές πιέσεις που ασκούνται κύρια από τονανθρώπινο παράγοντα. Οι πιέσεις είναι κυρίωςδράσεις που οδηγούν στον κατακερματισμό τουτοπίου, στην ερημοποίηση και στην υποβάθμι-ση βασικών οικολογικών χαρακτηριστικών του.Σε ό,τι αφορά στο πολιτιστικό κεφάλαιο γίνε-ται ιδιαίτερη προσπάθεια μέτρησης της τρωτό-τητάς του από συγκεκριμένες ανθρώπινες δρα-στηριότητες (π.χ. αέρια ρύπανση).

34


Πηγές πιέσεων

Αναφέρεται στις αιτίες που οδηγούν στηνεμφάνιση πιέσεων και στην υποβάθμιση τηςβιοποικιλότητας.

Νέες ευκαιρίες

Ο βαθμός της τεχνολογικής κυρίως διείσδυ-σης στην προστασία του περιβάλλοντος και τουπολιτιστικού αποθέματος είναι στις μέρες μαςμεγάλος. Νέες μέθοδοι, νέα υλικά και αυτομα-τοποιημένες μέθοδοι για την προστασία και τηνανάδειξη διαμορφώνουν σαφώς καλύτερο καιαποτελεσματικότερο πλαίσιο προστασίας.

Εμπλεκόμενοι

Ο ρόλος των εμπλεκομένων στον προς σχε-διασμό κοινό τόπο πολιτισμού και περιβάλλο-ντος είναι από τα πιο καθοριστικά στοιχείαμιας πιθανής επιτυχίας του σχεδιασμού. Θαπρέπει να λαμβάνει υπόψη το τοπικό στοιχείοκαι τις δεξιότητες των εμπλεκομένων προκει-μένου να εξασφαλίζεται η βιωσιμότητα.

Στρατηγικές

Είναι το σύνολο των δράσεων που θα οδη-γήσουν στην αναστροφή των επιπτώσεων τωνπιο κρίσιμων πιέσεων στο σύστημα.

Επιτυχίες

Αναφερόμαστε κυρίως στην επιλογή δει-κτών που θα είναι οι πιο αποτελεσματικοί στημέτρηση της επιτυχίας (ή όχι) των προσπαθει-ών μας για τη διατήρηση, αναφερόμενοι στην

35


πορεία προόδου των στρατηγικών μας και τηνκατάσταση των στόχων μας μέσα σε ένα χρονι-κό ορίζοντα από την εφαρμογή της.

Συμπεράσματα

Υπάρχει μια σημαντική σύνδεση και σχέσηανάμεσα στη βιολογική και πολιτιστική ποικι-λότητα με κοινό στοιχείο την τρωτότητα καιτων δύο στο περιβαλλοντικά και πολιτιστικάμεταβαλλόμενο παγκόσμιο σύστημα. Η σύγ-χρονη επιστημονική θεώρηση προτείνει δρά-σεις συνδιαχείρισης, εστιασμένης και στοτοπικό ανθρώπινο κεφάλαιο που μπορεί ναοδηγήσει τα συστήματα σε βιωσιμότητα. Η θε-ώρηση εγγυάται ότι τα συστήματα που στηρί-ζονται και στις δύο όψεις του κεφαλαίου θαμπορέσουν να διατηρηθούν στο χρόνο και νααποδώσουν οφέλη στις τοπικές κοινωνίες πουτα στηρίζουν και θα τα στηρίζουν στο μέλλον.

Βιβλιογραφία

Laszlo, E. 1994. The choice: evolution orextinction. A thinking person’s guide to globalissues. C.P. Putnam & Sons, New York.Oviedo, G., Maffi, L. and Bille Larsen, P. 2000.Indigenous and Traditional Peoples of the Worldand Ecoregion Conservation: An IntegratedApproach to Conserving the World’s Biologicaland Cultural Diversity. WWF International andTerralinga.UNESCO. 1996. Biosphere Reserves: The SevilleStrategy and the Statutory Framework of theWorld Network. Paris, UNESCO.

36


ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ*

«́ Οσο οι πόλεμοι ξεκινούν στιςσκέψεις των ανθρώπων, είναι

στις σκέψεις των ανθρώπων που η άμυνα τηςειρήνης πρέπει να οικοδομηθεί».

Ο συλλογισμός δεν διατυπώνεται σε έκθε-ση, δοκίμιο ή θεατρικό διάλογο, αλλά στοΣύνταγμα του Οργανισμού Εκπαιδεύσεως,Επιστήμης και Πολιτισμού των Ηνωμ. Εθνών.Γράφηκε λίγον καιρό μετά τον τερματισμό τωνφρικαλεοτήτων του Δεύτερου ΠαγκοσμίουΠολέμου και αποτυπώνει το πνεύμα τηςμακρινής πια για μας εκείνης εποχής, ότανδημιουργήθηκε η ΟΥΝΕΣΚΟ, με την Ελλάδαανάμεσα στα πρώτα ιδρυτικά της κράτη-μέλη.

37

∏ √À¡∂™∫√Î·È Ë ∂ÏÏ¿‰·

* Πρέσβης, Μόνιμος Αντιπροσώπος της Ελλάδας

στην ΟΥΝΕΣΚΟ.

Κι ήταν η περίοδος που ο ιδεαλισμός μπορού-σε να εμπνεύσει τη σύσταση ενός Οργανισμούμε το σκοπό να συμβάλει στην ειρήνη και τηνασφάλεια προάγοντας τη συνεργασία ανάμεσαστα Έθνη μέσω της εκπαιδεύσεως, της επιστή-μης και του πολιτισμού.

Προσεγγίζοντας κριτικά τη λειτουργία τηςΟΥΝΕΣΚΟ 61 χρόνια αργότερα, δεν μπορεί νασυγκρατήσει κανένας κάποιο αίσθημα απο-γοητεύσεως, αν επιχειρήσει να εκτιμήσει ταεπιτεύγματα του Οργανισμού. Θετικά στοι-χεία, ασφαλώς, υπάρχουν, αλλά το ερώτημαπόσο γενικά απέχουν από τις μεγάλες φιλοδο-ξίες των ιδρυτών του είναι δύσκολο να μηντεθεί. Και είναι ακόμη δυσκολότερο να υπο-στηριχθεί, ότι η ΟΥΝΕΣΚΟ αποτέλεσε μιάνεξαίρεση στη γενικότερη κρίση, ότι οι περισ-σότεροι παγκόσμιοι οργανισμοί δεν απέδωσανστο διάστημα αυτό ικανοποιητικά.

Στα 61 αυτά χρόνια της ιστορίας της, ηΟΥΝΕΣΚΟ πέρασε από διάφορες φάσεις, γνώ-ρισε ζωηρές διαμάχες και δεν απέφυγε τιςμεγάλες κρίσεις, όταν οι ισχυρές τριτοκοσμι-κές επιρροές επιχείρησαν να χαράζουν τιςκατευθύνσεις του Οργανισμού. Η αποχώρησητων Ηνωμ. Πολιτειών και της Μεγ. Βρετανίαςστις αρχές της δεκαετίας του ’80, μετά τοεκρηκτικό σχέδιο για την επιβολή μιας παγκό-σμιας τάξεως στην πληροφόρηση, έθεσε σεδοκιμασία ακόμη και την ίδια την ύπαρξη τουΟργανισμού. Αλλ’ η ΟΥΝΕΣΚΟ επέζησε, έστωκαι περιορίζοντας τις δραστηριότητές της, και ηεπιστροφή των Αμερικανών πριν από τέσσεραχρόνια συνδέθηκε με μιά καινούργια περίοδο,

38

ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

κατά την οποία ξαναζωντάνευσε ο Οργανισμός. Η μάχη που δόθηκε στους κόλπους του, για

τη διαμόρφωση μιας νέας διεθνούς συμβάσεωςγια την προστασία της πολιτιστικής διαφορε-τικότητας, τα τελευταία αυτά χρόνια ήτανεκείνη που, περισσότερο ίσως από κάθε άλλη,χαρακτήρισε τη νέα φάση. Σπάνια είχε δοθεί,άλλοτε, τόσο σκληρός αγώνας για την έγκρισημιας καινούργιας συμβάσεως, για την οποίαυποστηρίχθηκε ότι αποτελεί μιαν απ’ τις μεγά-λες προκλήσεις της εποχής μας. Ο παλιός καλόςπαραδοσιακός κανόνας του «consensus», πουδιέκρινε επί πολλά χρόνια τη λειτουργία τηςΟΥΝΕΣΚΟ και δεν διευκόλυνε πάντοτε τηδραστηριοποίησή της σε όλα τα ζητήματα τηςαρμοδιότητάς της, χρειάσθηκε, πάντως, ναπαραμερισθεί και η νέα σύμβαση υιοθετήθηκετελικά στη γενική διάσκεψη της ΟΥΝΕΣΚΟ μεσυντριπτική πλειοψηφία: 148 ψήφοι υπέρ,δύο μονάχα κατά (Ηνωμ. Πολιτείες και Ισραήλ)και τέσσερεις αποχές.

Η επικύρωση του πολυσυζητημένου αυτούκειμένου ακολούθησε με ασυνήθιστη ταχύτη-τα, ώστε μέχρι το τέλος του 2006 να έχουνσυγκεντρωθεί οι απαραίτητες 30 επικυρώσειςτων κρατών-μελών και η πρώτη διάσκεψη τωναντιπροσωπιών τους να προγραμματίζεταιήδη για το Μάιο του 2007. Σε αντίθεση με τιςγενικότερες δυσκολίες, που αντιμετωπίζειαυτή την περίοδο (με το γαλλικό και τον ολ-λανδικό λαό να αρνούνται, σε δημοψηφίσματάτους, την επικύρωση του σχεδίου του ευρω-παϊκού Συντάγματος), η Ευρωπαϊκή Ένωσηέδωσε στο πλαίσιο της ΟΥΝΕΣΚΟ σκληρή

39

Η ΟΥΝΕΣΚΟ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ

μάχη για τη διαμόρφωση της συμβάσεως μεσυντονισμό που εξέπληξε πολλούς, ακόμη καικατά τη διάρκεια της βρετανικής Προεδρίας,στην πιο κρίσιμη για την έγκριση του κειμένουφάση. Και χρειάζεται ακόμη να σημειωθεί, ότιη Μόνιμη Αντιπροσωπία της Ελλάδας στηνΟΥΝΕΣΚΟ διαδραμάτισε στο πλαίσιο αυτόσημαντικό ρόλο, που αναγνωρίσθηκε γενικό-τερα και ενίσχυσε πολύ το κύρος της μέσαστον Οργανισμό.

Η Ελλάδα επικύρωσε, άλλωστε, ταχύτατα τησύμβαση για την προστασία της πολιτιστικήςπολυμορφίας ή διαφορετικότητας τις πρώτεςημέρες του Ιανουαρίου. Και επικύρωσε συγχρό-νως τη σύμβαση της Άυλης Πολιτιστικής Κληρο-νομιάς (για την οποία είχε αρχικά ορισμένεςεπιφυλάξεις, που αποφάσισε να άρει την άνοι-ξη του 2006, με πρωτοβουλία της Μόνιμης Αντι-προσωπίας της στην ΟΥΝΕΣΚΟ), όπως επικύ-ρωσε προηγουμένως και τη νέα διεθνή σύμβασητης ΟΥΝΕΣΚΟ για τον αγώνα κατά της φαρμα-κοδιεγέρσεως («αντι-ντόπινγκ»), στην κατάρτι-ση της οποίας ο Υφυπουργός Αθλητισμού κ. Γ.Ορφανός συνέβαλε επίσης θετικά.

Ενώ έτσι οι συμβάσεις για την προστασίατης πολιτιστικής μας κληρονομιάς ολοκληρώ-νονται (1972 σύμβαση για την προστασία τηςπαγκόσμιας κληρονομιάς, 2003 σύμβαση γιατην άυλη κληρονομιά, 2005 σύμβαση για τηνπροστασία της πολιτιστικής πολυμορφίας ήδιαφορετικότητας), είναι ανάγκη να επισημαν-θεί η ιδιαίτερη σημασία της συμβάσεως για τηνκαταπολέμηση της φαρμακοδιεγέρσεως, με τηναρχική διάσκεψη των 41 κρατών-μελών, που

40

ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

πρώτα την υιοθέτησαν, να έχει συγκληθεί στιςαρχές Φεβρουαρίου του 2007. Το κείμενο τηςσυμφωνίας αυτής προβλέπει ότι την ευθύνηγια την καταπολέμηση της φαρμακοδιεγέρσε-ως θα αναλάβουν, εκτός απ’ το διεθνές αθλητι-κό κίνημα και οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών. Κι αν οι κυβερνήσεις ασχοληθούν σοβα-ρά με την εφαρμογή της συμφωνίας, υπάρχει,πραγματικά, η ελπίδα να αντιμετωπισθεί πιοαποτελεσματικά η σύγχρονη αυτή μάστιγα, μετην οποία παραβιάζονται όλοι οι κανόνες τηςευγενούς άμιλλας στον αθλητισμό και τίθεταισε κίνδυνο και η υγεία των ίδιων των αθλητών.

Οι ελπίδες αυτές διαγράφονται, όμως, γιατο μέλλον, ενώ δεν θα ’πρεπε να αγνοηθούνκαι οι δυσκολίες ως προς την εφαρμογή τηςσυμβάσεως για την προστασία της πολιτιστι-κής διαφορετικότητας, στην οποία πολλοίέχουν επενδύσει πολλά. Από τα μέχρι σήμεραεπιτεύγματα της ΟΥΝΕΣΚΟ, αυτό που δενμπορεί, όμως, να αμφισβητηθεί ανάγεται στηνπροστασία της παγκόσμιας κληρονομιάς. Μετην εγγραφή τους στον κατάλογο της παγκό-σμιας κληρονομιάς και τους κανόνες πουέχουν θεσπισθεί σχετικά, τα μνημεία προστα-τεύθηκαν σε βαθμό που δύσκολα μπορούσεκανένας να φαντασθεί, όταν πριν από 35 χρό-νια υπογραφόταν η σχετική διεθνής σύμβαση.830 τοπία, πολιτιστικά, μικτά ή φυσικά, περι-λαμβάνονται μέχρι τώρα στον κατάλογο (ανά-μεσα στα οποία και 16 ελληνικά).

Η προσθήκη τους στον κατάλογο αυτόν έχειπροσλάβει τόσο κ

Documents

Δ∂ÀÃ√™ 1 - culture.gov.gr · δηλαδή η ανθρώπινη καλλιτεχνική και μη δημιουργία εν γένει, αποτελεί τη μοναδική,