ACCESS 2003.pdf

Asocijacija informatiara u Bosni i Hercegovini Sarajevo

i

Edukacioni i Test Centar ECDL d.o.o. u Banja Luci

Mirza Omerbai, dipl.ing.el.

ECDL - European Computer Driving Licence

Modul 5

Microsoft Access 2003 Baze podataka

Banja Luka, Juni 2011.

Izdavai:

Asocijacija ECDL informatiara u Bosni i Hercegovini

Sarajevo

i

Edukacioni i Test Centar ECDL d.o.o. Banja Luka

Za izdavaa:

Slobodan M. Dragievi, dipl.ing.

Autor:

Mirza Omerbai, dipl.ing.el.

Autor korica:

Elma Avdagi

Lektor:

eljko Bodul, dipl.ing.

Ilija Lui, dipl ing

Joco Tei, profesor elektrotehnike

tampa:

Banja Luka

Tira:

300 primjeraka

Copyright Asocijacija informatiara u BiH i Edukacioni i Test Centar ECDL d.o.o.

Odlukom Upravnog odbora Asocijacije informatiara u BiH sva prava zadrana.

Niti jedan dio Prirunika ne smije se upotrebljavati ili reprodukovati u bilo kojem obliku ili na bilo koji nain, niti pohranjivati u bazu podataka bilo kojeg oblika ili namjene bez prethodne pismene dozvole Izdavaa. Izrada kopija bilo kojeg dijela Prirunika u bilo kojem obliku predstavlja povredu zakona.

1. UVOD

3

1. UVOD

1.1. ta je baza podataka?

Baze podataka se koriste gotovo svuda. Nijedna komapnija, ili organizacija ne mogu zamisliti svoje poslovanje bez

sistema koji im omoguva efikasno uvanje, auriranje i pregled podataka sa kojim svakodnevno rade. Mi kao pojedinci esto obavljamo transakcije, koje se registruju u bazi podataka, iako toga uglavnom nismo svjesni. Svako koritenje bankomata, plaanja na POS kasi u supermarketu, koritenje telefona, ima za posljedicu auriranje odgovarajue baze podataka.

Da bi se u samom startu to bolje opisalo ta je baza podataka, i kako su podaci organizovani u bazi podataka, uporeuje se sa obinim registrom papira, koji se koriste u kancelarijama.

Ukoliko u jednom posebnom registru elimo uvati osnovne podatke o naim klijentima, kao npr. naziv, adresa, telefon, faks i sve ostale informacije koje su relevatne za pojedinog klijenta, tada emo za svakog klijenta popuniti jednoobrazan formular, koji e sadravati pomenute informacije i ubaciti ga u registar koji emo nazvati klijenti.

U drugom registru koji se naziva ugovori uvamo sve ugovore koje smo sklopili sa naim klijentima. Informacije o ugovoru se unose ablonski, tako da za svaki ugovor, kao i kod klijenata imamo popunjem jedan formular. Tu se uvaju informacije koje se tiu samog ugovora, kao to su razliite obaveze, datumi, i vane finansijske informacije. Naravno ukoliko imamo dobru poslovnu saradnju sa nekim klijentima, sa takvim klijentom

obino imamo potpisano vie ugovora. Pomenuta dva registra nalaze se u relaciji, pa tako za svakog klijenta sa kojim imamo potpisani ugovor koji se nalazi u registru ugovori, detaljnije informacije o njemu nalazimo u registru klijenti. Ovakva organizacija podataka omoguava laki pregled, a svaki traeni podatak emo nai za svega nekoliko minuta, bez obzira koliko puno podataka imali.

Ako smo detaljno proitali i shvatili gore navedeni primjer, shvatili smo da je princip rada relacione baze podataka, koja koristi isti princip organizacije podataka, informacije se ne uvaju na papiru, ve u elektronskoj formi. Registri koje smo pominjali u primjeru nisu nita drugo nego tabele baze koje se koriste za uvanje podataka. Sada nam vie za pristup i nalaenje podataka ne trebaju minuti, ve sekundi.

Tako da bi relacionu bazu podataka najbolje definisali kao: Baza podataka predstavlja ureen skup tabela i relacija izmeu njih.

Kao to vidimo, baza podataka se sastoji od tabela, a jedna tabela se sastoji od redova i kolona. Meutim, u terminologiji baza podataka red tabele se naziva slog ili zapis (eng. record), a kolona se naziva polje (eng. field).

Vratimo se na primjer registra sa klijentima. Naa tabela klijenata e imati onoliko slogova koliko u registru imamo popunjenih papira, odnosno koliko firma ima klijenata. Informacije o nazivu klijenta, njegovoj adresi, broju

telefona, nisu nita drugo nego polja nae tabele. Svaki klijent, ili svaki ugovor, treba imati oznaku prepoznatljivosti, kao to je ifra klijenta, odnosno ugovora. Znai polje koje jedinstveno identifikuje slog neke tabele predstavlja primarni klju.

Takoe radi breg nalaenja i sortiranja klijenata, papiri sa klijentima unutar jednog registra, obino su sloeni abecednim redom po nazivu klijenata, a u terminologiji baza podataka rekli bi da nad poljem naziv klijenta

postavljen indeks.

1.2. Access 2003

Access XP je jedna od najkompleksnijih komponenti paketa Microsoft Office XP. MS Access je sistem namijenjen

za upravljanje relacionom (relacijskom) bazom podataka. Kada se uporedi ova baza podataka sa ostalim bazama koje

se sreu na tritu, moe se rei da je MS Access jednostavna baza podataka, pa se preporuuje osobama koje do sada nisu imali nekih veih iskustava u razvoju baza podataka. Naravno, ovdje se treba jo napomenuti puna integracija koju ova baza ima sa ostalim komponentama MS Officea. MS Access je idealno rjeenje za baze manjeg ili srednjeg obima, koje bi trebale biti veliine do 1GB. Polaznik koji uspjeno savlada i shvati principe rada relacione baze podataka, kroz bazu MS Access 2003, puno jednostavnije upoznaje sloenije baze kao to su Oracle, SQL server, DB2.

ECDL Access 2003

4

2. POETAK KORITENJA ACCESSA Za efikasno koritenje Accessa potrebno je ovladati osnovnim funkcijama. Ovo poglavlje objanjava neke od tih

funkcija, kao na primjer pokretanje i izlaenje iz programa, otvaranje i zatvaranje baze podataka kao i razliite opcije Helpa.

2.1. Pokretanje, otvaranje, zatvaranje i izlaenje

MS Access se moe pokrenuti na nekoliko razliitih naina. Najee koriteni nain je preko Start menija. Ukoliko je instaliran Microsoft Office Shortcut Bar, pokretanje se moe izvriti preko Programs toolbara.

Nakon pokretanja Accessa, mogu je izbor izmeu: kreiranja prazne baze podataka, kreiranja nove baze upotrebom arobnjaka (Wizard) ili otvaranje postojee baze podataka.

Ako je MS Access ve pokrenut, otvaranje postojee baze podataka se vri koritenjem standardnog Open dijalog okvira. Kao poetna, odnosno defaultna lokacija (folder) za otvaranje baze podataka, podeena je lokacija My Documents. Naravno, kao i kod ostalih MS Office aplikacija, ova postavka se moe izmjeniti kroz opcije na Tools meniju.

Za izlazak iz Accessa dovoljno je kliknuti na dugme za zatvaranje prozora , koje se nalazi u gornjem desnom

uglu prozora programa. Svi podaci dodani u bazu podataka se automatski spaavaju. U sluaju izmjena dizajna objekata u bazi, prije izlaska iz programa dobija se poruka sa pitanjem da li elimo sauvati napravljene izmjene.

2.2. Prozor programa

Na slici 1. je prikazan prozor programa Access sa istaknutim elementima prozora. Izgled prozora programa zavisi

od izabranih opcija iz View menija.

Linija naslova prikazuje ime aplikacije. Dugmii na desnoj strani linije naslova koriste se za rad sa prozorom programa.

Linija menija sadri menije kojima se pristupa da bi se dobila osnovna funkcionalnost koju prua aplikacija. Verzije Access 2000 i Access XP pruaju mogunost da prikazuju samo najee koritene opcije menija. Zadnja

opcija u svakom meniju proiruje meni tako da prikae preostale opcije.

Linija baze podataka se automatski prikazuje nakon pokretanja Accessa. Ona sadri dugmie za najee akcije koje se obavljaju u prozoru baze podataka. Nakon otvaranja baze prikazuje se linija sa kategorijama objekata u bazi

podataka.

Statusna linija prikazuje informacije o trenutnim akcijama.

2.3. Prozor baze podataka

Slika 1

2. POETAK KORITENJA ACCESSA

5

Prozor baze podataka prikazuje objekte iz baze koji su organizovani u kategorije ili vrste objekata, slika 2.

Pomou prozora baze podataka mogu se otvarati, editovati ili kreirati novi objekti u bazi podataka, kao to su tabele, upiti, forme i izvjetaji.

2.4. Navigacija

Da bi pregledali slogove tabele potrebno je koristiti navigacijske dugmie, koji se nalaze u donjem lijevom uglu tabele sa podacima ili forme, slika 3. Broj u polju izmeu navigacijskih dugmia prua informaciju o tekuem redu (slogu). Ostali dugmii daju mogunost pozicioniranja na poetak, prethodni red, naredni i zadnji red u tabeli ili nekom drugom objektu u bazi podatka.

Zadnji, (peti) dugmi daje mogunost dodavanja novog sloga, a broj desno daje informaciju o ukupnom broju

slogova (redova).

2.5. Help opcije

Access sadri brojne Help opcije kao i korisne informacije za koritenje aplikacije.

Screentips se koriste da bi se dobila pomo bez prekida rada. Access ima tri vrste screentipova: Tooltips ute biljeke, Tips u dijalog boksovima i Tips za koritenje opcija menija. Tooltips daje informaciju o funkciji dugmia na kojem je pozicioniran pokaziva mia. Klikom na Help dugmi dobija se Screentip koji objanjava funkciju svakog dijela prozora. Takoe, na ovaj nain se moe dobiti opis opcija menija i elemenata prozora. Ova vrsta pomoi je dostupna kada se klikne na What's this? dugmi u Help meniju, slika 4.

Office Assistant daje savjete kako koristiti aplikaciju i daje odgovore na postavljena

pitanja, pod uslovom da su pitanja jasna i koncizna, slika 5.

Naziv aktivne

baze podataka

Dugmii linije alata u

prozoru baze podataka

Kategorije (vrste)

objekata

Slika 4

Slika 5

Slika 2

Slika 3

ECDL Access 2003

6

Prozor Helpa se sastoji od lijevog i desnog dijela. U lijevom dijelu su prikazane osnovne teme u vidu liste. U

desnom dijelu prozora je prikazan tekst za odabranu temu, slika 6.

Do informacija o odreenoj temi se moe doi na tri naina: izborom teme unutar Contents dijela, postavljanjem konkretnog pitanja unutar Aswer Wizarda ili koritenjem Indexa.

Lijevi dio prozora se po potrebi moe prikazivati ili ne prikazivati. Inicijalno se prikazuje, koritenjem dugmia

se sakriva.

Tema unutar Helpa moe biti podvuena, to je znak da se radi o hiperlinku na objanjenje ili povezanu temu.

Contents dio prikazuje obraene teme, koje su organizovane prema funkcijama. U sluaju problema sa koritenjem odreene funkcije, ovo je najbolji nain dobijanja pomoi.

Koritenje Answer Wizarda je slino koritenju Office Assistenta.

Index se koristi na isti nain kao indeks u knjigama. Na osnovu unesene kljune rijei vri se pretraivanje i kao rezultat se dobijaju sve povezane teme.

Postoji jo jedna opcija traenja pomoi putem oficijelne stranice Microsofta. Stranica sadri besplatne programe, novosti, odgovore na najee postavljana pitanja i elektronsku podrku korisnicima. Za koritenje ovog servisa neophodno je, uspostaviti Internet konekciju.

Help meni takoe prua dodatne opcije kao to su pregled tzv. Sample baza koje dolaze uz instalaciju Accessa, ili opcije reparacije (popravljanja) baze podataka, slika 7.

2.6. Tipovi objekata

MS Access XP ima ukupno 7 tipova objekata koju se nalaze na posebnim jahaima.

2.6.1. Tabele Tables

Slika 7

Slika 6

2. POETAK KORITENJA ACCESSA

7

Svi podaci koji se uvaju u bazi podataka se ustvari uvaju u tabelama. Svaka baza ima najmanje jednu tabelu, svaka tabela ima svoje ime. Redovi tabele predstavljaju slogove (zapis, record), a zaglavlja kolona predstavljaju polja

tabele. Primjera radi u tabeli uenika moemo imati uneseno deset uenika, znai imamo tabelu sa deset slogova i npr. polja kao to su Ime, Prezime, .

2.6.2. Upiti Queries

Upiti su bazirani na tabelama ili na drugim upitima. Na upitu mogu biti bazirane forme, izvjetaji i naravno drugi upiti. U MS Accessu imamo vie tipova upita, meutim najee emo korisiti Select upit pomou kojeg selektiramo samo one podatke iz tabele koje elimo.

2.6.3. Forme Forms

Forme se koriste za lake unoenje, pretraivanje, brisanje i auriranje podataka u tabelama. Forma je ono to se nalazi ispred korisnika baze podataka (operatera) i ona u svakom sluaju pomae pri radu sa podacima koji se nalaze u bazi.

2.6.4. Izvjetaji Reports

Svi podaci koji se nalaze u bazi podataka su zapisani u elektronskom obliku. Meutim, veoma esto nam je potrebna papirna kopija (hard copy) tih podataka,. npr. tampanje nekog rauna koji se mora prvo potpisati i onda poslati naem klijentu. Da bismo ovo uspjeno realizirali moramo kreirati izvjetaj. Izvjetaji su jo karakteristini po tome to jedino oni od svih vrsta objekata ne mogu mijenjati podatke u tabeli, oni je samo itaju.

2.6.5. Stranice Pages

Jaha Pages se pojavio kao novina sa MS Accessom 2000, a postoje i u XP verziji. Stranice predstavljaju specijalne web stranice preko kojih se pristupa i radi sa podacima koji se uvaju u Access-ovoj bazi. U nastavku se neemo zadravati na ovom tipu objekata.

2.6.6. Makroi Macros

Makroi se sastoje od jedne ili vie makro naredbi. Makro naredbe su gotove naredbe i definirane su za veinu akcija koje obavljamo u jednoj bazi. Postoji dosta makro naredbi koje su definirane za rad sa slogovima, pokretanje

formi i izvjetaja. Veoma su jednostavne za koritenje i ne zahtijevaju poznavanje nikakvog programskog jezika.

2.6.7. Moduli Moduls

Koritenje i razvijanje modula predstavlja napredniji rad sa MS Access-om. Moduli se sastoje od programskog koda koji se kreira za akcije koje nije mogue obaviti preko makro naredbi. Moduli zahtijevaju programersko iskustvo i znanje, a kreiraju se u programskom jeziku Visual Basic for Applications (VBA).

ECDL Access 2003

8

3. SISTEMSKI PRISTUP RAZVOJU BAZE

3.1. Izbor pravog pristupa

Pri kreiranju jedne baze veoma je vaan pristup koji imamo od samog poetka. Sa jedne strane imamo tzv. ad-hoc pristup gdje osoba koja kreira bazu kree u ovaj proces bez ikakvog planiranja i osmiljanja dizajna baze. Ovakav pristup se kasnije u fazi programiranja pokazuje kao izrazito lo, jer je potrebno puno vremena i este su situacije da se mora sve raditi opet iz poetka. S druge strane, predlae se sistemski pristup gdje dizajner baze prolazi kroz tano utvrene korake u razvojnom procesu koje ga vode ka kreiranju dobre i funkcionalne baze.

3.2. Koraci u razvojnom procesu

Dobro dizajnirana i osmiljena baza daje korisniku mogunost brzog i efektvinog pristupa do eljene informacije. Sa dobrim planiranjem potrebno je manje vremena za realizaciju baze. Kada razvijamo bazu potrebno je da proemo kroz slijedee korake:

1. Odrediti namjenu baze 2. Odrediti koje tabele trebamo 3. Odrediti polja u tim tabelama 4. Kreirati relacije izmeu tabela 5. Realizirati bazu u Accessu

Veoma je vano napomenuti da su prva etiri koraka potpuno nezavisna od programa u kojem razvijamo bazu i od alata za ove korake trebamo samo papir i olovku. Peti korak predstavlja konkretnu implementaciju, odnosno

realizaciju baze. Greka u nekom koraku se itekako odraava na slijedee korake, pa bazu moramo osmiljavati polako i pametno.

Prvi korak jeste da odredimo namjenu baze, da vidimo za ta e se baza korisitti. U ovoj fazi trebamo razgovarati sa buduim korisnicima baze, uti njihove zahtjeve, vidjeti kakve izvjetaje ele i naravno skupiti svu ve postojeu dokumentaciju. Informacije koje smo pribavili u ovoj fazi emo iskoristi u narednim fazama.

U drugom koraku odreujemo koliko je potrebno tabela. Svakoj tabeli daje se ime i ta tabela ima sad unaprijed definiranu namjenu.

Za svaku definiranu tabelu iz prethodnog koraka definiramo polja koja su neophodna. Moramo definirati ta predstavlja primarni klju, a za svako polje mora se dati opis, odnosno tip podataka.

Nakom uspjeno zavrenog treeg koraka, definiramo i relacije izmeu tabela. Za svaku relaciju se mora znati koje tabele povezuje, preko kojeg polja i kojeg je tipa ta relacija.

MS Access, kao i ostale relacione baze ima dva osnovna tipa relacije:

1. 1:1 (jedan naprema jedan)

2. 1:N (jedan naprema vie; ovaj tip relacije se esto oznaava i sa 1: )

Zadnji peti korak predstavlja stvarnu realizaciju i programiranje baze. U ovom koraku moramo koristiti raunar i MS Access (poto programiramo u ovom alatu) da bismo realizirali ovakvu bazu.

4. OGLEDNI PRIMJER BAZE PODATAKA - BIBLIOTEKA

9


4.1. Uvodne napomene

Kroz navedeni primjer emo najlake upoznati osnovne tipove objekata u MS Access bazi podataka. Primjer biblioteke je izabran jer je idealan za realizaciju jedne manje (kolske) baze podataka, a sa druge strane svi su upoznati kako biblioteka radi, i koje su informacije vane za njen rad.

Iako sistem koji budemo razvili ima za namjenu da vodi evidenciju rada biblioteke, realni sistem bi svakako

ukljuivao dodatne tabele i rjeenja koja u ovom primjeru nismo navodili da sam primjer ne bi postao previe komplikovan i teak za usvajanje.

4.2. Korak 1 Namjena

U ovom koraku treba se prije svega odrediti namjena baze podataka, koje mogunosti e pruati baza podataka i, naravno, pribaviti sve potrebne informacije koje su potrebne kako u ovom koraku, tako i u koracima dizajniranja baze

podataka koji slijede.

Ovaj korak podrazumijeva detaljnu analizu sistema, tj. analizu rada biblioteke (npr. manuelnog sistema voenja evidencije o knjigama), prikupljanje dokumentacije koja se koristi (evidencija izdatih knjiga, karton knjige, lanska kartica), jer na osnovu ove dokumentacije moemo kasnije utvrditi ta je sve potrebno, a ta suvino za evidentiranje. Korak podrazumjeva i eventualne intervjue koje moemo obaviti sa uposlenicima, sa ciljem detaljnog sagledanja sistema.

Kao to smo rekli, u ovom primjeru pravimo bazu koja e funkcionalno raditi u jednoj biblioteci. Takva baza bi trebala biti efikasna, brza i jednostavna za koritenje.

4.3. Korak 2 Opis tabela

U ovom koraku definiramo koje tabele trebamo da bismo mogli u naoj bazi evidentirati sve od knjiga do lanova.

Analizom zakljuujemo da treba koristiti slijedee tabele:

Tabela 1

Naziv tabele Opis i namjena tabele

lanovi Evidencija osnovnih (linih) podataka o svim lanovima biblioteke

Knjige Evidencija podatka o knjigama koje imamo u biblioteci

Izdavanje Evidencija izdavanja, koji lan je uzeo koju knjigu, kojeg datuma, kad je vratio tu knjigu

Izdavai Evidencija izdavaa ije se knjige nalaze u biblioteci

Autori Evidencija osnovnih podataka o autorima knjiga

4.4. Korak 3 Polja tabela

Za svaku od tabela definirat emo koja polja treba imati, kojeg su tipa podataka ta polja i veliinu polja.

Za svaku tabelu treba odrediti i njen primarni klju, kao i polja na koja je potrebno staviti indekse.

Naziv tabele: Clanovi

Primarni klju: Broj preko ovog polja, koje u stvari predstavlja lanski broj lana u biblioteci, odreuje se svaki lan jedinstveno. Greka bi bila staviti da je primarni klju recimo ime, ili prezime lana, jer se u biblioteci mogu nai lanovi koji imaju isto ime ili prezime.

Indexi: Broj, Prezime, Ime indexi ubrzavaju pretraivanje i sortiranje tabele po poljima na kojima stoje indexi. Pretpostavljamo da e nae lanove biblioteke biti esto potrebno sortirati i pretraivati po prezime i imenu, pa na ova polja stavljamo indexe.

Tabela 2

Klju Naziv polja Tip podataka Veliina Indexi Obavezno za

unos

Broj Broj (Numeric) 5

Ime Text 15

Prezime Text 25

ECDL Access 2003

10

Adresa Text 35

Telefon Broj 9

Naziv tabele: Knjige

Primarni klju: Broj preko ovog polja jedinstveno definiramo svaku knjigu. Greka bi bila, recimo, staviti primarni klju na polje Naslov, jer u biblioteci moemo imati npr. deset primjeraka knjige Na Drini uprija.

Indexi: Broj, Naziv

Tabela 3


unos


Naslov Text 40

Autor Broj 4

Vrsta Text 20

Izdava Broj 4

Godina izdanja Broj 4

Naziv tabele: Izdavanje

Primarni klju: Broj knjige preko ovog polja jedinstveno identificiramo knjigu koja je uzeta

Datum uzimanja datum kada je knjiga uzeta

Indexi: Broj knjige, Broj clana, Datum uzimanja

Tabela 4


unos

Broj knjige Broj (Numeric) 5

Broj clana Broj (Numeric) 5

Datum uzimanja Date 8

Datum vraanja Date 8

Napomena: Polje Datum vraanja se popunjava tek kada lan vrati knjigu, tako da prilikom izdavanja knjige, i unoenja podataka ovo polje ostavljamo prazno.

Naziv tabele: Izdavai

Primarni klju: Broj preko ovog polja jedinstveno identificiramo izdavaa

Indexi: Broj, Naziv

Tabela 5


unos


Naziv Text 35

Adresa Text 35

Telefon Broj 9

Fax Broj 9

Naziv tabele: Autori

Primarni klju: Broj preko ovog polja jedinstveno identificiramo autora u naoj biblioteci

Indexi: Broj, Ime, Prezime

Tabela 6


unos


11


Ime Text 15

Prezime Text 25

Datum roenja Date 8

Biografija Text 250

4.5. Korak 4 Definiranje relacija

Definiranje relacija u bazi

Kroz ovaj korak trebamo da definiramo relacije izmeu tabela koje smo ve kreirali. Vano je znati koje tipove

relacija imamo i koji tip relacije gdje upotrijebiti.

Jedan lan moe uzeti vie knjiga, tako da relacija koja stoji izmeu tabela Clanovi i Izdavanje treba biti relacija 1:N (jedan naprama vie), isto tako jedna knjiga moe biti iznajmljena vie puta. Sa druge strane jedan Izdava moe izdati vie knjiga, isto kao to jedan Autor moe napisati vie knjiga. Kao to vidimo u naoj bazi nemamo nijedan primjer veze 1:1, to je i logino jer se u praksi ovaj tip veze veoma rijetko sree. Slika 7, se obino naziva ema baze podataka.

4.6. Korak 5 Konkretna realizacija baze

Korak broj pet u sistemskom pristupu razvoju baze podataka predstavlja

konkretnu realizaciju osminjenog modela podataka.

MS Access kao i ostale Office aplikacije pokreemo sa Start Menija, klikom na karakteristinu ikonu Accessa.

Nakon pokretanja pred nama se pojavljuje panel, slika 8, preko kojeg biramo novu

praznu bazu podataka (Blank Database), lokaciju na kojoj kreiramo bazu, na kraju

unosimo ime baze Biblioteka.

lanovi

BrojImePrezimeTelefonAdresa

Izdavanje

Broj knjige

Broj lanaDatum izdavanjaDatum vraanja

Knjige

Broj

NaslovAutoraIzdavaGodina izdanja

Izdavai

BrojNazivAdresaTelefonFax

Autori

Broj

ImePrezimeGodina roenjaBiografija

N 11N

1N

1

N

Slika 7

Slika 8

ECDL Access 2003

12

5. TABELE-TABLES

5.1. Kreiranje nove tabele

Vrsta objekata Tables, predstavljaju prvu vrstu objekata u MS Accessuu. Klikom na dugmi NEW zapoinje se proces kreiranje nove tabele. Nakon to napravimo klik na ovo dugme otvara se dijalog boks koji nudi vie opcija. Bira se druga opcija, putem koje se ide na dizajniranje tabele, slika 9.

Prvo emo kreirati tabelu Knjiga sa svim poljima koje smo detaljno definirali u treem koraku projektiranja baze.

U prvu kolonu unosimo ime polja, druga kolona predstavlja tip

podataka, a trea kolona predstavlja opis tog polja (komentar), slika 10. Unos komentara nije obavezan, ali se predlae u smislu boljeg snalaenja i razumijevanja onog to pravimo.

Polje tip podataka (Data Type) popunjavamo jednostavnim

biranjem jednog od ponuenih tipova podataka u MS Accessu. Na kraju postavljamo primarni klju tabele, a to je u ovom sluaju broj koji slui kao jedinstven identifikator jedne jedine knjige u biblioteci. Sve ostale knjige imaju razliitu vrijednost u ovom polju. Klju se postavlja preko alata koja se nalazi na sredini toolbara i naziva se Primary Key. Kraj polja koje predstavlja primarni klju te tabele se pojavljuje mali klju. U sluajevima kada je vie od jednog polja klju tabele potrebno je koritenjem tastera Ctrl prvo markirati, a onda kliknuti na ikonu primarnog kljua.

Za svako polje u gornjem dijelu prozora, prikazuje definiramo njegova svojstva, i to u donjem lijevom dijelu

prozora, koje se naziva Field Properties.

Sljedea tabela daje opis svakog svojstva polja tabele.

Tabela 7

Field Size Odreuje veliinu polja

Format Prikazuje datume ili brojeve u fiksnom formatu

Decimal Places Odreuje broj decimalnih mjesta

Input Mask Daje Masku za unos podataka kao npr. telefon 033/654 213

Caption Koristi se kao zaglavlje na formama i izvjetajima umjesto imena polja

Default Value Vrijednost koja se automatski unosi u novi slog ako ta vrijednost nije

ve unesena manuelno

Validation Rule Pravilo koje se mora potovati prilikom unoenja vrijednosti, npr. ako u nekom polju se smije pojaviti samo pozitivan broj, tada u ovo polje

stavljamo >0

Validation Text Tekst poruke o greki koji se pojavi ukoliko se ne potuje Validation Rule

Required Odreuje da li se to polje prilikom unosa mora popuniti, tj. da li je to

Slika 10

Slika 9

5. TABELE-TABLES

13

polje obavezno za unos

Allow Zero Length Dozvoljava tipovima Text i Memo da budu bez teksta

Indexed Indeksiranje ubrzava sortiranje i pretraivanje po polju tabele na koje je postavljen indeks

Za polje vrsta definirat emo da to polje ima listu vrijednosti od kojih e se prilikom unosa nove knjige korisnik birati samo jednu.

To reguliramo preko jahaa Lookup tako da kao displej kontrolu biramo Combo Box; kao tip izvora podataka biramo

listu vrijednosti (Value List), i na kraju trebamo unijeti tu listu

vrijednosti, odnosno u polju Row Source treba unijeti vrste dijela,

slika 11.

Poljem Limit To List, koje se nalazi u samom dnu ovog

jahaa, definiramo da li kod unosa moemo unijeti vrijednosti koje se ne nalaze na zadatoj listi vrijednosti.

Neto slino emo uraditi i za polja koja predstavljaju link na druge tabele, to su polja autor i izdava. Za polje autor emo opet na jahau Lookup izabrati za displej kontrolu Combo Box, slika 12, a zatim emo ostaviti da kao Row Source stoji Table/Query. U sljedeem redu izabiremo na koju to tabelu pravimo link, a to je tabela tAutori. U polju Column

Count stavljamo da elimo prikazivanje prve tri kolone tabele Autor (Broj, Ime, Prezime).

Slino emo uraditi i sa poljem Izdavac, u kojem e se isto ovo polje prikazivati u vidu padajue liste (Combo Box), a Column Count polje postavljamo na dva

(prikaz kolona Broj i Naziv).

Nakon to smo sve zavrili moemo sauvati zadatu tabelu pod nazivom tKnjiga, slika 13. Preporuka je da prilikom spaavanja razliitih vrsta objekata u MS Accessu, da se ime objekta daje tako, da prvo slovo imena

oznaava vrstu objekta, pa tako imena tabela raba zapoeti sa slovom t, upita sa slovom q, itd.

Neto jednostavnija za kreiranje jeste tabela lanova biblioteke.

Neophodna polja ve znamo. Ostaje nam samo da prepiemo tabelu sa papira u oblik prihvatljiv za MS Access. Kao to smo ve rekli polje Broj nam predstavlja klju tabele i on je u stvari lanski broj u bibilioteci koji je jedinstven za jednog lana u toku godine.

Polja Imepo duini (svojstvo Field size) limitiramo na 15, polje Prezime na 25, a Adresa na 35 znakova, s tim da na polja kao to su Prezime i Ime stvaljamo indekse, jer je esto potrebno sortirati lanove biblioteke po ovim poljima (sortiranje po abecednom redu). U ovom sluaju biramo indekse koji dozvoljavaju duplikate, jer je sasvim realna situacija da u biblioteci imamo ljude koji se isto prezivaju ili isto zovu. Prilikom koritenja indexa, slika 14, treba znati da kao to je ve reeno, ubrzavaju pretraivanje i sortiranje podataka, ali pretjerano koritenje indexa na poljima tabele moe voditi sporijem auriranju (Update) i dodavanju (Insert) podataka u tabeli.

Za polje telefon treba unijeti masku za unos (Input Mask). Unosimo je u

obliku da sve crtice stavimo pod navodnike, a da brojeve obiljeimo sa 9. tako da telefonski broj ima oblik 033/654-212. Ovakva maska znaajno olakava i ubrzava unos podataka, jer u sluaju unosa podataka u polje telefon, nije potrebno kucati crtice u telefonskom broju, slika 15.

Tabelu lanova spaavamo pod imenom tClanovi.

U nastavku treba kreirati i ostale tabele za nau bazu biblioteke. Kao to smo i isplanirali treba se jo kreirati tabele: Izdavanje, Izdavaci, Autori. Na osnovu znanja koje smo stekli kroz kreiranje prethodne dvije

tabele, a u cilju sticanja dodatne samostalnosti u kreiranju tabela, neemo u detalje prikazivati kreiranje ovih tabela, ve ostaje na itaocu da sam kreira ove tabele u skladu sa dizajnom koji smo dali u prva 4 koraka

sistemskog razvoja baze.

Nakon to imamo kreirane sve tabele u naoj bazi, treba kreirati relacije koje postoje izmeu tabela. Vano je napomenuti da ove relacije rade jednu veoma vanu stvar, koju emo

Slika 11

Slika 14

Slika 15

Slika 13

Slika 12

ECDL Access 2003

14

pokuati sad opisati. Pretpostavimo da u tabeli tClanovi imamo sto lanova, a u tabeli tKnjiga imamo deset knjiga. Ukoliko nismo uspostavili relacije izmeu ovih tabela, veoma lako se deava da grekom unesemo u tabelu tIzdavanje da lan sa brojem sto jedan uzme jedanaestu knjigu. U ovom sluaju MS Access nee dati nikakvo upozorenje, a mi imamo situaciju da je nepostojei lan uzeo nepostojeu knjigu.

Sa druge strane ako smo prije popunjavanja tabela uspostavili relacije, tada kada pokuamo sluajno ili namjerno uraditi istu stvar MS Access zabranjuje ovakav unos, obavjetavajui nas da se radi o naruavanju integriteta baze podataka. Upravo zbog ove injenice idemo prvo uspostaviti relacije u bazi, pa tek onda unositi podatke u nae tabele.

4.2 Uspostavljanje relacija izmeu tabela

Napraviemo klik mia na ikonu , Relationships koja se nalazi na sredini toolbara. Kada kliknemo na ikonu otvara se prozor Show Table, slika 16, koji daje mogunost da se dodaju tabele (i upiti) u relacije.

Tabele dodajemo u relaciju tako da selektiramo tabelu, a

zatim kliknemo na dugme Add, ili jednostavno napravimo

dupli klik na tabelu koju elimo staviti u relaciju. Mi emo sve tabele dodati u relacije na jedan od naina koji smo upravo opisali.

Sljedei korak jeste da uspostavimo relacije meu tabelama, tj. jednostavno treba da prepiemo sliku koju smo nacrtali na papiru u koraku 4.

Prvo emo kreirati relaciju izmeu tabela tClanovi i tIzdavanja. Relaciju kreiramo tako da lijevim klikom mia uhvatimo polje Broj u tabeli tClanovi, prevuemo ga i spustimo na polje Broj clana u tabeli tIzdavanja.

Nakon izvrenja operacije otvara se dijalog boks, slika 17, Edit Relationships koji daje osnovne informacije o kreiranoj

relaciji.

Ukljuujemo opciju koja oznaava potovanje integriteta baze podataka, a zatim i preostale dvije opcije koje se odnose na

kaskadiranje, tj. ukoliko obriemo nekog lana u tabeli tClanovi tada se automatski briu i svi slogovi u tabeli tIzdavanja na kojima je taj lan uzimao knjige. Isto, ukoliko se promijeni neki od podataka u tabeli tClanovi (npr. Broj lana), tada se automatski te promjene reflektuju i na tabeli tIzdavanja. U samom donjem dijelu

ovoga prozora vidimo da smo kreirali vezu 1:N. Klikom na dugme Create dobijamo relaciju izmeu ove dvije tabele.

Proceduru emo ponoviti i za tabelu tKnjiga koju preko polja Broj veemo na polje broj knjige tabele tIzdavanja. Ukljuit emo sve ove opcije koje smo ukljuili i kod prethodne relacije.

Ostaje nam da kreiramo jo preostale dvije relacije, ime kompletiramo sliku relacija u naoj bazi. Treba napomenuti da je ovaj korak izuzetno jednostvan, naravno pod uslovom da su prethodni koraci dobro implementirani.

Slika koju smo kreirali u MS Accessu je u potpunosti identina sa naom emom relacija u bazi podataka koju smo kreirali kroz Korak 4, slika 18.

Kreiranjem i uspostavljanjem relacija meu tabelama kreirali smo mehanizam koji pazi na validnost uneenih podataka, tako da vie nismo u mogunosti unijeniti nevalidan podatak u nae tabele.

Slika 16

Slika 17

Slika 18

5. TABELE-TABLES

15

Zatvoriemo prozor relacija, sauvati promjene, i zapoeti unoenje podataka u tabele

5.3. Unos podataka u tabelu

Unos podataka u tabelu radimo kada je u potpunosti zavren proces definisanja strukture tabele, kada su navedena sva polja tabela i kada su regulisana njihova svojstva. Unos podataka poinjemo sa tabelama koje se u relaciji 1:N nalaze na strani 1 (to su tabele tIzdavaci, tAutori i tClanovi).

Tabelu za unos podataka otvaramo sa dugmetom Open, ukazuje se prozor sa podacima (Datasheet), slika 19, koji

je trenutno prazan, ali sasvim jednostavno dodajemo podatke.

Okruenje za unos podataka podsjea na Excel-ovu radnu stranicu, novi slogovi se dodaju unoenjem podataka u zadnji red, koritenjem alata New record sa linije sa alatkama, ili opcijom sa Insert menija.

Brisanje sloga se moe obaviti na vie naina, promjenena irine kolone, obavlja se kao i kod Excela, a ukoliko elimo promjeniti raspored kolona,vratitit emo se u Design mod i promjeniti redoslijed polja.

Prilikom unosa slogova u tabele pojavljuju se razliiti alati koji se nalaze na toolbaru, a pomau nam u radu sa slogovima. U naredne dvije tabele dajemo prikaz, sa opisom.

Tabela 8

Izgled Komanda Objanjenje

Design View

Prelazak u Design mode gdje postoji mogunost modifikacije tabele, u smislu dodavanja novog polja, modifikovanja nekog

od polja, brisanja polja

Save Spaavanje tabele

Print

Printanje svih slogova tabele, tampanje se takoe moe obaviti i preko menija File/Print

Print Preview Priprema za tampu

Spelling Kontrola spelovanja

Sort Ascending

Sortiranje u rastuem redoslijedu po koloni u kojoj se nalazio kursor

Sort Descending

Sortiranje u opadajuem redoslijedu po koloni u kojoj se nalazio kursor

Filter By

Selection

Filtriranje podataka (pronalaenje samo onih slogova koji zadovoljavaju kriterij) na osnovu polja koje je bilo

selektirano

Filter By Form

Filter koji daje mogunost filtriranja iz forme, neto slino opciji Autofilter u Excelu

Remove filter Uklanjanje filtera koji je postavljen sa predhodne dvije opcije

Search Traenje sloga po zadatom kriteriju

New Record Dodavanje novog sloga

Slika 19

ECDL Access 2003

16

Delete Record Brisanje tekueg sloga

Database Window

Prikaz prozora baze podataka, isti efekat se dobije i pritiskom

na tipku F11

Autoform Automatsko kreiranje forme bazirano na datoj tabeli

Filteri koja nam stoje na raspolaganju nam omoguavaju filtritranje podataka po zadatom uslovu, tako da od ukupnog broja slogova, prikazujemo samo slogove koji zadovaljavaju postavljeni uslov.

Kada preemo u Design mod na toolbaru se pojave drugi alati, pa dajemo njihov pregled.

Brisanje tablica se obavlja sa prozora baze podataka, slika 20. Brisanjem tabele, naravno briu se i svi slogovi iz

tabele.

Tabela 9

Izgled ikone Komanda Objanjenje

Primary

Key Davanje primarnog kljua tabeli

Indexes Pregled svih postavljenih indeksa na tabeli

Insert Rows Insertovanje novog reda (polja) u tabeli

Delete

Rows Brisanje reda

Properties Otvaranje prozora Table Properties koji sadi osnovne podatke o naoj tabeli

Build Pokretanje Field Builder-a koji nam pomae u gradnji polja, nudei nam neke primjere tabele i polja u njima

Slika 20

6. UPITI -QUERIES

17

6. UPITI -QUERIES

6.1. Kreiranje upita

Upiti se najee u praksi koriste kao osnova (izvor podataka) za izvjetaje, ali i za forme.

Pritiskom na dugme New na jahau Query dobijamo mogunost da izaberemo izmeu kreiranja upita manuelno (opcija Design View) ili pomou Wizarda. Izabrat emo prvu opciju i ispred nas e se pojaviti prozor Show Table koji daje mogunost da izaberemo tabelu, odnosno upit kao izvor podataka.

Napravit emo jedan jednostavan upit, slika 21. Koristimo tabelu tClanovi. Selektirati emo samo prva tri polja iz tabele tClanovi. Pojedina polja selektiramo na taj nain da napravimo dupli klik na polje koje elimo da dodamo i prikaemo u Upitu.

6.2. Pokretanja upita

Klikom na ikonu (Run Query) koja se nalazi tano na sredini toolbara startuje se upit i dobijamo sve lanove koji se nalaze u tabeli tClanovi. Prikazana su naravno samo prva tri polja ove tabele, jer smo tako naveli kada smo kreirali upit. Primijetit

emo da se u gornjem dijelu prozora nalaze ve poznate ikone koje smo ve vidjeli kada smo otvarali tabelu, a u donjem dijelu prozora nalaze se ikone za navigaciju kroz podatke.

Pomou ikone (Design View) vraamo se u dizajn samog upita.

Upit koji smo kreirali spaavamo pod imenom qClanovi.

Idemo na kreiranje sljedeeg upita. Ponovo biramo tabelu tClanovi i selektiramo sva polja iz ove tabele. Imamo za cilj da kreiramo upit koji e iz nae tabele izlistati samo one lanove koji se zovu Senad. U polje Criteria, u koloni ime, piemo Senad, zatim pokreemo upit i kao rezultat dobijamo dva sloga koji su zadovoljili potrebni kriterij. Rezultat je dat na slici 22.

Spasit emo ovaj upit pod imenom qClSenad.

Idemo na kreiranje sljedeeg upita. Treba izlistati sve lanove koji se zovu Senad i nemaju telefon. U polje Criteria, u koloni ime ponovo piemo Senad, a u koloni Telefon piemo Null to znai prikai mi sve lanove po imenu Senad, a da u koloni telefon ima prazno polje.

Ovaj upit spaavamo pod imenom qClSenadNoTel.

Sljedei upit treba da izlista sve knjige koje su trenutno izdate. Ovaj upit za razliku od prethodnog upita koristi vie od jedne tabele, tj. koristi tabele tKnjiga i tIzdavanje, slika 23. Uslov da je neka knjiga izdata jeste da joj je prazno

polje datuma vraanja.

Slika 21

Slika 23

Slika 22

ECDL Access 2003

18

Zadani upit kreiramo na taj nain to dodajemo dvije tabele koje se odmah povezuju na osnovu relacije koju smo uspostavili izmeu njih. Biramo polja iz tabele knjiga, kao to su broj, naziv, autor, vrsta i, naravno, polje datum vraanja iz tabele tIzdavanja kojem u polje kriterija postavljamo uslov Null.

Ovaj upit emo sauvati pod imenom qIzdateKnjige.

Sljedei upit koji emo kreirati treba da izlista sve romane koji su trenutno izdati. Upit opet koristi tabele knjiga i izdavanja, a treba dodati jo jedan dodatni uslov koji se odnosi na vrstu knjige.

6.3. Upit na vie tabela

Neto komplikovaniji upit jeste upit koji izlistava sve lanove koji su uzeli knjigu prije 14 dana. Koristimo tabele lanova i tabelu izdavanja. Uslov koji treba regulirati ovim poljem jeste da je polje datum vraanja prazno (to znai da knjiga nije vraena) i da polje datum uzimanja ima datum koji je za 14 dana i vie, manji od dananjeg datuma. Dati upit kreiramo kako je prikazano na slici 24.

Kada pokrenemo ovaj upit dobit emo sve lanove nae biblioteke kojima se treba poslati neka opomena i obavijestiti ih da dre knjigu due od 14 dana. Upit spaavamo pod imenom qOpomena.

Ostavljamo mogunost izrade jo nekoliko dodatnih upita koji se trebaju uraditi radi vjebanja:

1. Kreirati upit koji e izlistati sve knjige u biblioteci, a sadravat e polja: broj knjige, naziv knjige, ime i prezime autora, naziv izdavaa. (Sauvati pod imenom qKnjigeAutoriIzdavaci)

2. Kreirati upit koji e izlistati sve knjige koje je izdala Svjetlost, a sadravat e polja: broj knjige, ime i prezime autora, vrstu i izdavaa. (Sauvati pod imenom qKnjigeSvjetlost)

3. Kreirati upit koji e izlistati sve knjige koje su izdate danas, a sadravat e polja: broj knjige, ime i

prezime autora, vrstu, kao i datum uzimanja. (Sauvati pod imenom qKnjigeDanasnje) 4. Kreirati upit koji e izlistati sve lanove koji su danas uzimali knjigu, a sadravat e polja: broj knjige,

ime i prezime lana i izdavaa. (sauvati pod imenom qClanoviDanasnji) 5. Kreirati upit koji e izlistati sve knjige koje su izdavane u periodu decembra 1999. godine. (Sauvati pod

imenom qKnjige1999_12)

6. Kreirati upit koji e izlistati sve novele koje je napisao Ivo Andri, a da izdava nije Svjetlost. (Sauvati pod imenom qKnjigeIANovelaNotSvjetlost).

Kao to smo ranije naglasiti upite najee korisitmo da bi selektirali podatke iz jedne ili vie tabela, po odreenom uslovu. U ovom sluaju koristimo SELECT upit. Pored ove vrste upita na raspolaganju imamo i druge vrste upita, kao npr. DELETE upit koji brie slogove po zadanom uslovu, UPDATE upit koji aurira vrijednost slogova. Za promjenu vrste upita koristi se opcija Query Type, slika 25.

Neke vrste upita, a pogotovo upiti kao to su Delete i Update upiti, mijenjaju stanje podataka u tabeli, pa

zbog toga treba biti paljiv prilikom njihovog koritenja. este su situacije da zbog loe postavljenog kriterija (usl-ova), obriemo (auriramo) podatke koje nismo eljeli brisati (aurirati).

Slika 25

Slika 24

7. FORME

19

7. FORME

7.1. Naini kreiranja formi

Forme su bazirane na podacima koji se nalaze u tabelama. Korisnik koji radi na unosu podataka u bazu ima ispred

sebe formu koja mu pomae u snalaenju i, naravno, olakava sam rad sa podacima. Najtipinije operacije koje obavlja jedan korisnik koritenjem forme jesu operacije dodavanja, brisanja, editovanja slogova, kao i dodatne operacije kao to su pozivanje druge forme ili izvjetaja.

Moemo izabrati jedan od tri naina prikaza formi:

1. Form View prikaz daje mogunost prikaza jednog po jednog zapisa. Polja se mogu nalaziti bilo gdje na formi i forma sadri razliite tipove polja.

2. Datasheet View prikazuje sve zapise na jednom ekranu, ba kao kod tabela. 3. Design View se koristi za modifikaciju dizajna forme, koriste se alati koji se nalaze na raspolaganju na

ToolBox-u i kroz ovaj vid prikaza nastojimo dizajnirati formu.

Samo dizajniranje forme se radi na neki od tri naina:

1. AutoForm automatski kreira formu na osnovu polja iz tabele koja je izabrana kao izvor podataka za tu formu. 2. Form Wizard opcija, znai koritenje arobnjaka koji nas kroz nekoliko koraka vodi ka kreiranju forme. Na

nama je samo da izaberemo tabelu, polja iz tabele, kao i sam izgled forme.

3. Design View opcija predstavlja najnapredniju opciju koritenja formi. Na korisniku je gotovo sve, od izbora polja, preko svih dodatnih formatiranja i podeavanja koje radimo na formi.

7.2. Kreiranje formi automatski AutoForm

Na korisniku jeste samo da izabere tabelu ili upit za koji eli da kreira formu i da na toolbar-u izaberemo opciju AutoForm, slika 26. Ista opcija postoji i na Insert meniju.

Mi emo izabrati tabelu tClanovi.

Sav preostali posao obavlja sam Access i pred nama se pojavljuje forma na kojoj su prikazana sva polja iz ove

tabele, i to poredana jedna ispod drugog. Ukoliko elimo da prilikom kreiranja forme mi sami odluujemo o poljima koja e se prikazati na ekranu, o rasporedu tih polja, kao i o nekim dodatnim parametrima koji se odnose na tu formu moramo koristiti Form Wizarda.

7.3. Kreiranje formi koritenjem Form Wizard-a

Sam arobnjak nas vodi kroz nekoliko koraka u kojima treba da odgovorimo na pitanja koja se tiu parametara forme koje nismo mogli specificirati prilikom izrade forme koritenjem AutoForm.

Idemo na vrstu objekata Forms i izabraemo opciju New. Na prvom prozoru koji se otvori biramo nain kreiranja forme, tj. biramo Form Wizard i u donjem dijelu prozora biramo tabelu tClanovi. Pritiskom na dugme Ok

pokreemo arobnjaka.

U prvom koraku treba da izabremo koja e se polja iz tabele tClanovi prikazati na naoj formi, slika 27. Polja se izabiru tako da ih prebacujemo sa dugmetom > iz box-a u kojem su prikazana sva polja (Available Fields) u box gdje su prikazana samo izabrana polja (Selected Fields). Mi emo izabrati sva polja (moete korisiti dugme >> za ovu svrhu).

Slika 26

ECDL Access 2003

20

U sljedeem koraku biramo Layout (izgled) nae forme, tj. da li e polja biti poredana jedna ispod drugog (opcija Columnar) ili e biti poredana jedno do drugog, stvarajui na taj prikaz kao kod tabele (opcija Tabular). Izaberemo prvu opciju i pritiskom na dugme Next

idemo na trei korak u kreiranju nove forme.

U ovom koraku biramo stil forme, tj. boju pozadine, boju polja,

neke specijane efekte i slino. Imamo na izboru deset stilova i na nama je da izaberemo stil koji nam najvie odgovora. Izaberite stil koji Vam najvie odgovora i idemo na zadnji korak kreiranja forme.

U zadnjem, etvrtom koraku dajemo ime formi. Novoj formi koju smo upravo kreirali, dat emo ime fClanovi i pritiskom na tipku Finish zavriti proces kreiranja forme pomou arobnjaka. Pred nama se ubrzo otvara forma na kojoj vidimo sve parametre koje smo izabrali kroz navedene korake.

7.4. Kreiranje forme manuelno

Zadnji i svakako najtei nain kreiranja forme jeste kreiranje vlastite forme manuelnim putem. Ovim nainom polja iz bilo koje tabele moemo postaviti bilo gdje na formi, moemo dodati neka dodatna polja u kojima se vre razliite kalkulacije, zatim razliita komandna dugmad koja svakako poveavaju funkionalnost nae forme. Sve opcije dizajniranja i formatiranja forme su nam na raspolaganju, to znai da ovaj nain kreiranja forme daje vie slobode.

Nakon klika na dugme New, biramo opciju Design View, tabelu tKnjige kao izvor podataka, i otvara se potpuno

prazna forma. Prvo to moramo uraditi jeste da polja iz tabele tKnjige dodamo na nau formu. Na poetku emo prikazati najjednostavniji nain.

Na sredini toolbara kliknut emo na alatku Field List , koja prikazuje sva polja iz izabrane tabele. Polje postavljamo na nau formu jednostavnim Drag&Drop i postavljanjem polja na eljenu lokaciju na formi, slika 28. Polja se mogu prevlaiti jedno po jedno, ali isto tako postoji mogunost prevlaenja vie polja odjednom. Na formu emo prevui i postaviti sva polja osim polja g izdanja. Ovo polje e se postaviti na formu kasnije.

U zavisnosti od izabrane displej kontrole (ovo smo podesili u dizajnu tabele, kada se za odreeno polje na jahau Look Up izabere odreena kontrola) polja koja su prevuena i postavljena na formu dobijaju razliite kontrole. Kontrole koje nam stoje na raspolaganju su prikazane na Toolbox-u

(kutija sa alatima), slika 29. Poto emo iste kontrole korisiti i kasnije, naroito u radu sa izvjetajima, sada emo se upoznati sa najee koritenim.

Toolbox na ikoni Provjeriemo da li ukljuen prikaz na toolbar-u.

Tabela 10

Izgled Kontrola Objanjenje

Slika 27

Slika 29

Slika 28

7. FORME

21

Label Kontrola u koju se opisuje neki deskriptivni tekst, kao npr. Naslov

forme ili izvjetaja

Text Box Kontrola koja se najee koristi za prikazivanja, unoenje i modifikovanja polja u tabeli, preko forme

Option Group Grupa opcija, meu kojima moe biti izabrana samo jedna

Option Button Koristi se u kombinaciji sa Option Group, kada od nekoliko

ponuenih opcija moe biti izabrana samo jedna

Check Box Kontrola preko koje korisnik daje odgovor Yes No, u smislu biranja

ili nebiranja ponuene opcije

Combo Box Padajua lista, gdje korisnik od vie alternativa bira jednu

List Box

Slino Combo Box-u, samo lista nije padajua ve je prikazana na ekranu

Button

Dugme, npr. dugme Ok koje se nalazi na skoro svakom prozoru u

Windows-ima

Image Kontrola koja daje mogunost insertovanja slike na formu

Line Kreiranje linije na formi

Sa ciljem da poboljamo izgled forme, nad upravo kreiranom formom, uradit emo jo neka dodatna formatiranja.

Prije svega treba staviti naslov za nau formu, zatim poboljati raspored i veliinu polja, formatirati pozadinu forme.

Za setovanje i postavljanje naslova na vrhu nae forme, koristimo Label kontrolu koju, kao to znamo, nalazimo na Toolboxu. Znai, kliknemo na ovu kontrolu i onda razvuemo labelu na vrhu nae forme. U postavljenu labelu upiemo naslov nae forme, tj. piemo tekst Knjige, slika 30.

Na slian nain emo ubaciti na formu i jedino preostalo polje iz tabele tKnjige, tj. polje g izdavanja. Na toolbox-u kliknemo na Text Box

(kontrola koju koristimo za ovo polje) i postavimo je na formi ispod polja

izdavac. Vidimo da se formi pojavi jo jedna Labela i jedan Text Box. Za uneseni Text Box i Labelu moramo setovati dodatne parametre, slika 31. Na

Label-u kliknemo i unesemo tekst Godina izdanja, dok na Text Box

pravimo desni klik mia i idemo na opciju Properties.

Pred nama se otvara Properties prozor preko kojeg podeavamo svojstvo Control Source birajui polje g izdanja. Pomenuti prozor se moe otvoriti i za ostale objekte koje imamo na formi i preko njega se mogu podesiti dodatni parametri svake kontrole na formi, pa i same forme.

Postavljenu Label-u, naravno, formatiramo u smislu poveanja fonta, boje slova i centriranja sadraja. Ovdje dolazi do izraaja jedna posebna pogodnost Accessa, Formating toolbar preko kojeg izvodimo ovo formatiranje je skoro u potpunosti isti sa onim koji

smo korisitili i u Wordu. Formatirat emo i ostala polja na naoj formi, to svakako ne predstavlja nikakav problem. Veoma jednostavno i formatiramo pozadinu nae forme, tj. dajemo joj boju prema naoj elji koritenjem alata Fill/Back Color, slika 32.

Svakom od postavljenih polja pokuat emo promijeniti veliinu i poziciju na ekranu. Svaku kontrolu pomiemo po ekranu tako da doemo u gornji lijevi ugao, tako da pokaziva mia ima oblik ruke sa ispruenim kaiprstom.

Slika 30

Slika 32

Pokaziva mia je otvorena ruka

Pokaziva je ruka sa ispruenim kaiprstom

Slika 33

Slika 31

ECDL Access 2003

22

Kada mi ima oblik ruke sa ispruenim kaiprstom (gornji lijevi ugao) tada se svaka kontrola posebice (i Label-i i Text Box-u) pomjera po ekranu, dok se u drugom sluaju, kada mi ima oblik otvorene ruke pomjeraju odjednom obje kontrole, slika 33.

MS Access nudi dodatne mogunosti koje nam pomau u ovom poslu. Sam raspored, veliinu i poziciju na ekranu moemo tano i potpuno precizno odrediti korite-njem Format menija, slika 34.

Sada emo pokuati da poravnamo desne ivice prve tri kolone koje imamo na lijevoj strani forme. Te tri kontrole

emo prvo selektirati (miem ili pomou tipke Shift). Zatim idemo na Format meni i biramo opciju poravnanja Align i

biramo desno poravnanje. Pored opcija poravnanja imamo opcije

koje odreuju razmak izmeu kontrola, tj. opcije Horizontal Spacing i Vertical Spacing. Koristei ove mogunosti moemo postaviti jednak razmak izmeu kontrola.

Kreirat emo jedno dugme (Button) na naoj formi. Da bismo demonstrirali kreiranje jednog dugmeta i

istovremeno poveali funkcionalnost nae forme, kreirat emo

dugme koje e omoguiti zatvaranje forme. Na toolbox-u ukljuujemo Controls Wizard koji je odgovoran za kreiranje kontrola na formi, slika 35. Zatim biramo kontrolu koja nam omoguuje kreiranje dugmeta (Button). Pomenutu kontrolu sputamo na adekvatno mjesto na naoj formi, tj. donji desni ugao. Pokree se arobnjak koji nas vodi kroz tri koraka. U prvom koraku biramo akciju, tj. biramo kategoriju akcija koje se odnose na rad sa formama i

onda konkretno akciju zatvaranja forme, to je i dato na slici ispod. Kada smo odredili akciju koju e obavljati dugme, u drugom koraku biramo njegov izgled i u zadnjem treem koraku dajemo ime tom dugmetu.

Nakon zavretka imamo dugme koje je potpuno funkcionalno, i jednostavnim pritiskom na ovo dugme se izlazi iz forme. Neto kasnije kada upoznamo i Macro naredbe u Accessu bit emo u mogunosti da kreiramo ovakvu dugmad bez upotrebe arobnjaka.

Nakon svih objanjenih formatiranja i dodatnih podea-vanja bismo trebali imati ovakvu formu ispred sebe, slika 36. Naravno da bismo dobili ovakav prikaz potrebno je

otii i izabrati prikaz Form View.

Kreiranu formu spaavamo pod imenom fKnjige.

Kao to vidimo na slici u donjem lijevom uglu forme imamo ve poznate dugmie za navigaciju kroz formu. Radi vjebe trebaju se napraviti dodatni (vei) navigacijski dugmii, pratei korake koje smo proli kod kreiranja dugmia za zatvaranje forme.

Na itaocu ostaje da na ve prikazani nain kreira preostale forme za tabele tIzdavanje, tIzdavaci i tAutori.

Slika 35

Slika 36

Slika 34

8. IZVJETAJI - REPORTS

23


8.1. Naini kreiranja izvjetaja

Izvjetaji predstavljaju tvrdu kopiju podataka iz baze. Izvjetaji itaju podatke iz baze podataka i daju printanu (trajnu) kopiju tih podataka. Izvjetaji kao izvor podataka koriste tabele i upite. Sam proces dizajniranja izvjetaja, kao i kontrole (toolbar) koje koristimo su potpuno identine kao na formama, to nam svakako predstavlja olakicu u samom radu.

U ovom poglavlju emo se svakako zadrati na stvarima koje su specifine samo za izvjetaje, dok emo stvari koje smo ve upoznali kod formi samo spomenuti.

Slino kao i kod formi izvjetaj kreiramo na jedan od tri naina:

1. AutoReport 2. Report Wizard 3. Design View (manuelno)

8.2. Dijelovi (sekcije) izvjetaja

Izvjetaj se sastoji od nekoliko sekcija, koje predstavljaju logine cjeline na jednom izvjetaju, a nalaze se u tabeli ispod:

Tabela 11

Naziv sekcije Opis sekcije

Report Header Sadri najee naslov izvjetaja i nalazi se u vrhu prve strane izvjetaja

Page Header Elementi izvjetaja koje stavimo u ovu sekciju se pojavljuju na vrhu svake stranice

Group Header Ukoliko su podaci u izvjetaju grupisani, onda se elementi koji se nalaze u ovoj sekciji nalaze ispred te grupe podataka

Detail U ovoj sekciji se u stvari nalaze podaci, tj. slogovi iz tabele odnosno upita

Group Footer

Ukoliko su podaci u izvjetaju grupisani, onda se elementi koji se nalaze u ovoj sekciji nalaze iza grupe podataka i sadre obino kalkulacije koje se odnose na tu grupu

Page Footer Elementi izvjetaja koje stavimo u ovu sekciju se pojavljuju u dnu svake stranice (npr. datum ili broj stranice)

Report Footer Sadri najee neke kontrolne sume i kalkulacije cijelog izvjetaja, a nalazi se na zadnjoj strani izvjetaja

Vano je napomenuti da svaki izvjetaj ne mora sadravati sve sekcije, jer samo kompleksniji izvjetaji imaju sekcije kao to su: Report Header; Group Header; Group Footer i Report Footer.

8.3. Kreiranje izvjetaja koritenjem Report Wizard-a

Koritenjem arobnjaka kreirat emo izvjetaj koji e odtampati sve knjige koje su trenutno izdate. Ponovit emo slinu proceduru koju smo radili sa formama. Idemo na dugme New, biramo kao izvor podataka upit qIzdateKnjige i biramo Report Wizard.

1. Pokree se arobnjak koji nas u prvom koraku pita da li elimo imati grupisanje po lanovima, ili po izdavanjima. Biramo prvu opciju (by tClanovi) i pritiskom na dugme Next prelazimo na slijedei korak.

2. U drugom koraku imamo mogunost dodavanja stepena grupisanja. Poto emo se ovim pitanjem baviti neto kasnije sad ovaj korak prelazimo sa Next i dolazimo do narednog koraka.

3. U ovom koraku moemo odrediti po kojem polju se vri sortiranje podataka, pa u tu svrhu biramo polje, datum uzimanja. U slijedeem koraku odluujemo o izgledu izvjetaja birajui neku od ponuenih opcija, kao i o orijentaciji papira, tj. o opcijama Portrait i Landscape. Slijedei korak predstavlja izbor stila, pa moemo

Slika 37

ECDL Access 2003

24

izabrati neki od ponuenih stilova koji nam se najvie dopada. I na kraju, upravo kreirani izvjetaj nazivamo rIzdateKnjige.

Nakon nekoliko trenutaka pred nama se otvara izvjetaj, slika 37.

8.4. Kreiranje izvjetaja manuelno

Proces kreiranja novog izvjetaja kroz Design View nain izrade, je neto komplikovaniji od kreiranja sa arobnjakom. Nakon klika na dugme New na jahau izvjetaja biramo Design View i upit qKnjigeAutoriIzdavaci. Pred nama se otvara potpuno prazan izvjetaj koji se sastoji od svega tri sekcije: Page Header, Detail i Page Footer. Na raspolaganju nam je potpuno isti Toolbox koji smo koristili kod formi. Idemo kliknuti na ikonu kojom emo dobiti prikaz polja u upit koji koristimo kao izvor naih podataka. Prevlaimo polja naeg upita i sputamo ih u sekciju detalja na naem izvjetaju. Ovom prilikom prebacujemo labele u Page Header sekciju (koritenjem Cut), a text box-ove ostavljamo u sekciji detalja. U pojedine label unosimo drugi tekst, npr. u labelu naziv iz tabele Izdavai, stavljamo jednostavno tekst Izdava. Polja i labele rasporeujemo po izvjetaju i postavljamo ih na adekvatna mjesta, slika 38.

Ukoliko sad kliknemo na prikaz Print Preview vidjet emo kako izgleda na dopola gotovi izvjetaj. Naem izvjetaju emo izvrti razliita fomatiranja i poravnanja koje nam nudi Format meni. Samu sekciju detalja naeg

izvjetaja emo smanjiti po visini, jer ova sekcija izvjetaja se tampa onoliko puta koliko imamo slogova. Visinu ove sekcije smanjujemo na mjeru dovoljnu da u nju stanu sva polja koja se u njoj nalaze. Samo labele emo dodatno formatirati u cilju poveanja veliine fonta.

Prilikom kreiranja izvjetaja praktikuje se stavljanje linije koja e jasno razdvojiti labele od Text box-ova, tj. razdvojiti sekciju Page Header od sekcije detalja. Za tu svrhu biramo alat sa toolbox-a koji se naziva Line. Liniju

postavljamo u sekciju Page Header u naem izvjetaju. Ukoliko sad odemo na Print Preview prikaz trebali bi dobiti slijedeu sliku 39.

Idemo korak dalje u kreiranju ovog izvjetaja. Svaki izvjetaj bi trebao imati naslov koji bi se tampao na prvoj strani izvjetaja. U tu svrhu na izvjetaj treba dodati sekciju Report Header. Idemo na View meni i ukljuujemo Report Header/Footer opciju. Sada kada imamo prikazanu ovu sekciju izvjetaja u nju postavljamo labelu u koju upisujemo tekst Spisak knjiga. Labelu formatiramo tako da naslov izvjetaja bude vie dominantan.

esto se u praksi u dnu stranice (sekcija Page Footer) piu neke dodatne informacije, kao to su datum i broj stranice. Ove informacije emo postaviti koritenjem tekst boxova koji postavljamo u donji lijevi i desni ugao stranice. U labelu koja se nalazi na lijevoj strani piemo tekst Datum, i pravimo desni klik mia na Text Box u cilju otvaranja Properties. Dalje, idemo na polje Control Source tako da kliknemo na tri

takice koje se nalaze u desnom uglu ovog polja, slika 40.

Slika 39

Slika 40

Slika 38


25

Startamo tzv. Expression Builder, slika 41, koji predstavlja dodatni alat koji nam stoji na raspolaganju i pomae nam pri pravljenju izraza. Na desnoj strani su polja na naem izvjetaju, zatim tabele, forme, itd. Pri dnu ove liste se nalaze funkcije, i mi biramo kategoriju funkcija Date/Time u kojoj nalazimo odgovarajuu funkciju Date().

Pritisnemo dugme Ok, i u Control Source je upisana funkcija =Date(), slika 41. Ovo smo, naravno, mogli uraditi i

odmah bez koritenja Expression Buildera.

Neto slino radimo i sa Text Boxom koji se nalazi u donjem desnom uglu stranice, slika 42. Idemo opet na njegov Properties i na polje Control Source. Na listi lijevo idemo skroz na dno liste i biramo Common Expressions.

Biramo funkciju Page N of M u cilju prikazivanja trenutne stranice, kao i ukupnog broja stranica. Poslije klika na

dugme Ok zatvara se Expression Builder, a u polju Control Source vidimo upisanu ovu funkciju. Malo emo prilagoditi ovu funkciju tako da emo promijeniti tekst (stringove) koji se u ovoj funkciji nalazi pod navodnicima.

Nakon ovoga na naem izvjetaju svaka stranica ima u sekciji Page Footer informacije koje svakako poveavaju funkcionalnost ovog izvjetaja. Pomenuti Expression Builder smo mogli koristiti na potpuno identian nain i prilikom rada sa formama i upitima.

Svaki, a naroito oni komplikovaniji izvjetaji imaju razliita grupisanja informacija. U naem sluaju mogli bi izvriti grupisanje po polju izdavaa, tako da sve knjige izdate od strane jednog izdavaa budu zajedno u izvjetaju.

Da bismo ovo uradili idemo na ikonu koja se naziva Sorting and Gruping , a nalazi se na toolbaru desno od

ikone Toolbox. Otvara se prozor koji nam dozvoljava da izaberemo po kojem polju grupiemo podatke u naem izvjetaju i u kojem smjeru vrimo sortiranje.

Nakon ponovnog pokretanja izvjetaja primjeujemo da su podaci grupisani po zadatom polju. Izvjetaj spaavamo pod imenom rknjigeAutoriIzdavaci. U dijalog boksu Sorting and Gruping, slika 43, imamo i jo neke dodatne opcije, koje nam omoguavaju da svaka grupa podataka ima svoj vlastiti Header i Footer.

Slika 42

Slika 41

ECDL Access 2003

26

MS Access svakako prua dosta mogunosti za kreiranje komplikovanijih izvjetaja koji sadre slike, grafike i ostale elemente koje sad neemo spominjati. itaocu se preporuuje u cilju vjebe kreiranje izvjetaja za svaki od kreiranih upita.

Slika 43

8. MAKROI MACROS

27

8. MAKROI MACROS Svaki makro koji kreiramo u MS Access-u se satoji od jedne ili vie makro naredbi. Makro naredbe su gotove

naredbe koje nam stoje na raspolaganju. To su naredbe koje se koriste za operacije sa slogovima, za rad sa formama i

izvjetajima, jednom rijei naredbe za akcije koje se dosta esto obavljaju unutar jedne baze. Sam proivoa nam je dao na raspolaganje i koritenje cijeli jedan set makro naredbi, a na nama je da u pravoj situaciji izaberemo odgovarajuu makro naredbu. Demonstrirat emo koritenje makro naredbi u sljedeoj situaciji.

elimo omoguiti da korisnik moe direktno sa forme knjiga pozvati formu autora i tamo eventualno upisati novog autora. Znai, na formi se treba kreirati dugme (bez koritenja Wizard-a), i zatim na njegovom Properties-u setovati da poziva makro koji emo upravo sad kreirati.

Idemo na Macro-e, i na dugme New. Na prozoru koji nam se upravo otvorio u koloni Action, biramo naredbu

OpenForm koju podeavamo kao na slici 44.

Makro koji nam se u ovom sluaju sastoji samo od jedne makro naredbe spaavamo pod imenom mPozivfAutori.

Ostaje nam jo jedino da pozovemo ovu makro naredbu. Formu knjiga otvaramo dugmetom Design i prvo emo provjeriti da li je iskljuen

Control Wizard , na toolbox-u, jer ovaj zadatak treba obaviti bez

koritenja wizard-a. Nakon toga na toolbox-u uzimamo kontrolu Command Button, tj. dugmi, i pozicioniramo ga pored textbox-a autora. Na Properties-u dugmia, na kartici Event On Click, postavljamo poziv upravo kreiranog makroa. Nakon spaavanja forme, i prelaska u Form View nain prikaza, moemo se uvjeriti da klik na ovo dugme otvara formu autora, slika 45.

Slika 44

Slika 45

ECDL Access 2003

28

9. MODULI MODULES Kako idemo dalje u poveanju funkcionalnosti nae baze dolazimo do modula, slika 46. Moduli predstavljaju

procedure koje se piu u programskom jeziku VBA (Visual Basic for Application). Za razliku od ostalih tipova objekata u MS Accesssu koji ne zahtijevaju neko vee predznanje, za kreiranje modula potrebno nam je programersko znanje i iskustvo. Naravno, ovdje neemo dublje ulaziti u ovu problematiku ve dajemo prikaz procedure koja radi istu stvar kao i maloprije kreirani makro.

Slika 46

SADRAJ

29

SADRAJ

1. UVOD ........................................................................................................................3

1.1. ta je baza podataka? .............................................................................................. 3

1.2. Access 2003 ............................................................................................................ 3

2. POETAK KORITENJA ACCESSA ..................................................................4

2.1. Pokretanje, otvaranje, zatvaranje i izlaenje ........................................................... 4

2.2. Prozor programa ...................................................................................................... 4

2.3. Prozor baze podataka .............................................................................................. 4

2.4. Navigacija ............................................................................................................... 5

2.5. Help opcije .............................................................................................................. 5

2.6. Tipovi objekata ....................................................................................................... 6 2.6.1. Tabele Tables ................................................................................................................ 6 2.6.2. Upiti Queries ................................................................................................................. 7 2.6.3. Forme Forms ................................................................................................................. 7 2.6.4. Izvjetaji Reports .......................................................................................................... 7 2.6.5. Stranice Pages ............................................................................................................... 7 2.6.6. Makroi Macros ............................................................................................................. 7 2.6.7. Moduli Moduls ............................................................................................................. 7

3. SISTEMSKI PRISTUP RAZVOJU BAZE ............................................................8

3.1. Izbor pravog pristupa .............................................................................................. 8

3.2. Koraci u razvojnom procesu ................................................................................... 8

4. OGLEDNI PRIMJER BAZE PODATAKA - BIBLIOTEKA ..............................9

4.1. Uvodne napomene ................................................................................................... 9

4.2. Korak 1 Namjena ................................................................................................. 9

4.3. Korak 2 Opis tabela .............................................................................................. 9

4.4. Korak 3 Polja tabela ............................................................................................. 9

4.5. Korak 4 Definiranje relacija ............................................................................... 11

4.6. Korak 5 Konkretna realizacija baze ................................................................... 11

5. TABELE-TABLES .................................................................................................12

5.1. Kreiranje nove tabele ............................................................................................ 12

4.2 Uspostavljanje relacija izmeu tabela .................................................................... 14

5.3. Unos podataka u tabelu ......................................................................................... 15

6. UPITI -QUERIES ...................................................................................................17

6.1. Kreiranje upita....................................................................................................... 17

6.2. Pokretanja upita..................................................................................................... 17

6.3. Upit na vie tabela ................................................................................................. 18

7. FORME ...................................................................................................................19

7.1. Naini kreiranja formi ........................................................................................... 19 Moemo izabrati jedan od tri naina prikaza formi: ................................................................ 19

7.2. Kreiranje formi automatski AutoForm ................................................................ 19

7.3. Kreiranje formi koritenjem Form Wizard-a ......................................................... 19

7.4. Kreiranje forme manuelno .................................................................................... 20

8. IZVJETAJI - REPORTS .....................................................................................23

8.1. Naini kreiranja izvjetaja ..................................................................................... 23

8.2. Dijelovi (sekcije) izvjetaja ................................................................................... 23

8.3. Kreiranje izvjetaja koritenjem Report Wizard-a ................................................ 23

8.4. Kreiranje izvjetaja manuelno ............................................................................... 24

8. MAKROI MACROS ...........................................................................................27

9. MODULI MODULES .........................................................................................28

ECDL Access 2003

30

SADRAJ....................................................................................................................29

INDEX .........................................................................................................................31

INDEX

31

INDEX

INDEX

32

A

Align ................................................... 30

Answer Wizard ..................................... 8

AutoReport ......................................... 33

B

Baza podataka ....................................... 3

Build ................................................... 22

C

Combo Box ................................... 16, 29

Common Expressions ......................... 36

Control Source .................................... 35

Controls Wizard .................................. 31

D

Decimal Places .................................... 16

Default Value ...................................... 16

Delete Rows ........................................ 21

DELETE upit ...................................... 25

Design mod ......................................... 20

Detail................................................... 33

E

Expression Builder .............................. 36

F

field ....................................................... 3

Field List ............................................. 28

Field Properties ................................... 15

Field Size ............................................ 16

Fill/Back Color ................................... 30

Form View .......................................... 26

Formating toolbar ............................... 30

Forme .................................................... 9

Forms .................................................... 9

G

Group Footer ....................................... 33

Group Header ...................................... 33

H

Horizontal Spacing ........................... 31

I

Image .................................................. 29

indeks .................................................... 4

Indexed ............................................... 16

Indexes ................................................ 21

Input Mask .......................................... 16

Insert Rows ......................................... 21

Izvjetaji ................................................ 9

L

Lookup ................................................ 16

M

Macros .................................................. 9

Makro naredbe ...................................... 9

Makroi .................................................. 9

Moduli .................................................. 9

Moduls .................................................. 9

N

navigacijski ugmie .............................. 6

Null ..................................................... 24

O

Office assistant ..................................... 7

OpenForm ........................................... 38

Option Group ...................................... 29

P

Page Footer ......................................... 33

Page Header ........................................ 33

Pages ..................................................... 9

polje ...................................................... 3

primarni klju ....................................... 3

Primary Key........................................ 21

Properties ............................................ 22

Prozor baze podataka ............................ 6

Q

Queries .................................................. 8

Query Type ......................................... 25

R

record .................................................... 3

relacije ................................................ 10

Relationships ...................................... 18

Report Header ..................................... 33

Report Wizard .................................... 33

Reports .................................................. 9

Run Query .......................................... 23

S

Screentips .............................................. 7

sekcije izvjetaja ................................. 33

SELECT upit ...................................... 25

sistemski pristup ................................. 10

slog ....................................................... 3

Sorting and Gruping ............................ 37

Stranice ................................................. 9

T

tabela .................................................... 8

INDEX

33

Toolbox ............................................... 28

U

UPDATE upit ..................................... 25

Upiti ...................................................... 8

V

VBA .................................................... 40

Vertical Spacing .................................. 31

Z

zapis ...................................................... 3

INDEX

34