Absolutyzm

Ustrój polityczny

• 1.ogólna nazwa dla dowolnej formy sprawowania władzy publicznej;

• 2. zespół zasad dotyczących władzy publicznej w państwie a także metod jej wykonywania.

• Zasady te określają: • przedmiot władzy państwowej-wytyczają zakres • główne kierunki aktywności państwa, • podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywateli • precyzują formy i metody ich udziału w realizacji władzy

państwowej.

Monarchia stanowa• 2. Ustroje w nowożytnej Europie• ze średniowiecza: monarchia patrymonialna (rozbicie feudalne,

proces scalania, ziemia własnością monarchy), monarchia stanowa (udział stanów w podejmowaniu decyzji, ograniczenie władzy króla)

• monarchia stanowa: • parlament w Anglii- 1215- Magna Charta Libertatum - 1265 r-

Henryk III; (1295- Edward I)- system wyborczy określony w 1429 r. utrzymał się aż do reform w 183

• Francja: Trzy Stany (nazwa Stany Generalne dopiero od 1484 roku) 1302- Filip IV Piękny uprawnienie do zgody na nowe podatki 1314),

• Sejm Rzeszy Reichstag (1495 w), kolegia: elektorów,książąt, hrabiów i panów; kolegium miast

• Szwecja (Riksdag- (1435- czteroizbowy) chłopi, • Polska (1493- Jan Olbracht)• Rosja- Sobór Ziemski (1549- Iwan IV Groźny)

Ustroje

• Monarchia absolutna, monarchia parlamentarna, republika (Anglia – w czasach Cromwella; Zjednoczone Prowincje Niderlandów; Szwajcaria; miasta włoskie-Wenecja,Genua, Lucca, Modena, Ferrara, Mantua; Parmie), monarchia konstytucyjna

Uwarunkowania rozwoju absolutyzmu: od poł. XV w.

• Proces unifikacji terytorialnej kraju - Powstanie monarchii narodowych (Francja, wojna stuletnia (1337-1453,) koniec wojen włoskich (1566) Anglia (po wojnie stuletniej- wycofanie się z Francji i wojnie dwóch róż 1455-85), Hiszpania- połączenie królestw 1479)

• Pojawienie się poczucia narodowe- identyfikacja z państwem (ale nie świadomość narodowa)- wspólnota interesów, tradycji historycznej i kulturowej, terytorium (w mniejszym stopniu- wspólnota języka)

• Ewolucja roli władcy i jego wizerunku- ważny jest autorytet króla- widziany jako przywódca, zwycięski wódz, opiekun kościoła i prawodawca- zabezpieczenie własności i życia poddanych (we Francji zasada trójjedności- „jeden król, jedno prawo, jedna wiara”

• Ograniczanie wpływu dominujących w monarchii stanowej – arystokracji (książąt krwi) oraz popieranie warstwy mieszczańskiej lub zubożałej szlachty (zyski ekonomiczne ale nie zgłaszają postulatów politycznych)- mianowanie na urzędy (np. możliwość kupienia urzędu – potem nobilitacja), możliwość szybkiego awansu (dziadek rzemieślnik, ojciec urzędnik kancelarii- syn kardynał: trzy pokolenia 75lat)

• Ograniczenie roli i siły władzy lokalnej (walka z partykularyzmem wielkich feudałów- rozbudowa administracji- hierarchii urzędniczej podległej królowi

• Umniejszenie roli reprezentacji stanowych (podporządkowanie lub zawieszenie (Henryk VIII, Elżbieta I, Jakub I w Anglii; ostatnie 1614 r. we Francji wprowadzenie namiastki- mianowanych przez króla- Zgromadzenie Notablów)

• Zmiana roli Kościoła w państwie (reformacja, gallikanizm-1438- Bourges;1516- konkordat boloński)- katolicyzm, protestantyzm, kalwinizm- we Francji król głową kościoła 1598-1685), prawosławie

Jean Bodin ( 1530-1596m• Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej 1576

król niby absolutny, ale poddany prawu bożemu i prawom fundamentalnym, powinien słuchać urzędników i sędziów;

• A) Państwo - powstało albo przemocą, albo dobrowolnie; p. sprawiedliwy rząd nad wieloma rodzinami i nad tym, co jest dla nich wspólne (z władzą suwerenną na czele, skrępowaną pr.); B) Suwerenność- ciągła, nieograniczona, niepodzielna, niezbywalna, bezwarunkowa i niezależna (w czasie, z zewnątrz, wewnątrz, wstecz (poprzednicy)

• C) Prawo - rozkaz suwerena; może zmienić prawa w każdej chwili; s. nie jest związany swoim pr., ale wyższym; rozkaz s. niezgodny z pr. bożym - nieważny, ale brak sankcji; to Bóg go ukarze a nie poddani; nie może łamać umów zawartych obcymi poddanymi; powinno być sprawiedliwe

• D) Własność - nietykalna, niechęć podatkom, • E) Poddani - wszyscy w państwie; jeśli zły legalny król, to bierny opór; jeśli uzurpator, to czynny,

aż do tyranobójstwa; • F) Kościół: kler podlega prawodawstwu suwerena, papież nie jest zwierzchnikiem króla; K. nie

ma uprawnień jurysdykcyjnych (siła prestiżu); o wolności sumienia decydują bieżące racje polityczne i decyzja suwerena

• Wzór władcy: strzeże własności poddanych popiera produkcję i wymianę,czuwa nad wartością pieniądzajednolitość miar i wag samowystarczalny: dochody czerpie z wojny, kolonizacji, ceł i prowadzenia handlu

JAKUB BOSSUET

w okresie rządów Ludwika XIV • Polityka wywiedziona z

Pisma Świętego” 1709Pismo - najlepsze źródło zasad politycznych; tron króla = tron boga; bunt = świętokradztwo; krytyka teorii umowy społ. i pierwotnej suwerenności ludu; Mon. absolutna - rząd naturalny, bo król widzi dalej i z bardziej wysoka; odrzucenie mistyki;

Absolutyzm klasyczny

• - jedna z odmian absolutyzmu. Władca sprawuje władzę absolutną, czyli podporządkowuje sobie wszystkie dziedziny życia. Nie jest to, mimo powszechnego przekonania, władza nieograniczona - w absolutyzmie obowiązują tzw. fundamentalne prawa monarchii, co prawda nigdzie nie zapisane, ale zakorzenione w świadomości społeczeństwa, ich złamanie spowodowałoby upadek monarchii.

Cechy absolutyzmu• W zakresie organizacji aparatu władzy• centralizm- koncentracja władzy w rękach króla (brak

samodzielności organów niższego szczebla- np. władzy lokalnej); hierarchiczna struktura władzy

• biurokratyzm - nadmiernie rozbudowany aparat administracyjny- resortowość (rozwój specjalizacji; fachowości)- pobieranie stałego wynagrodzenia, szlachectwo (szerzej w Max Weber)- warstwa urzędnicza; kolegialność

• etatyzm- zaangażowanie państwa w działalność gospodarczą poprzez ingerencję administracji lub bezpośrednie zakładanie przedsiębiorstw państwowych

• militaryzm- tworzenie zawodowej armii • ekspansjonizm-- powiększanie terytorium państwa kosztem

sąsiadów

Militaryzm• W XVII w. –państwa opierają się wyłącznie na sile najemnej, która

stanowiła 75% wojska zaciężnego, a w oddziałach w polu nawet do 90%.

• Powszechny obowiązek służby wojskowej Szwecja- okres wojny 30-letniej- obejmował mężczyzn od 18-40 lat

• Prusy- Fryderyk Wilhelm I• Austria- Maria Teresa- 1770• Rosja- 1705- Piotr I• W k. XVIII w. Austria- 297 tys; Rosja- 224 tys.; Francja-182 tys.• Militaryzacja społeczeństwa: Szwecja (pocz.XVIII)- 110 tys.- 1,4 mln

mieszkańców (8%); Prusy (pol. XVIII)- 260 tys.- 3,6 mln (7%)• Finansowanie armii- 30 %(Francja)-60 %(Prusy)

Absolutyzm w monarchiach • Francja- 1484-1789 (śmierć Ludwik XI-początek panowania Karola VIII-

Ludwik XVI)• Anglia 1485-1648: panowanie Tudorów (Henryk VII- 1509-1547); Elżbieta

(1558-1603)• panowanie Stuartów (Jakub 1603-1625; Karol I 1625-

1649)• Niemcy- po wojnie 30-letniej• Bawaria (elektor Maksymilian I (1597-1651)• Brandenburgia-Prusy: • Fryderyk Wilhelm (1640-1688)- Wielki Elektor• Fryderyk Wilhelm I (1713-1740) król- sierżant• Fryderyk II (1740-1786) oświecony• Austria: Ferdynand – Józef II (1765-1790)• Saksonia – Fryderyk August (1670-1733)• Hiszpania- Karol V- Filip II (1556-1598)• Szwecja- Gustaw II Adolf (1611-1632)• Rosja- Iwan IV (1547-1584)• Piotr I (1682-1725)• Katarzyna II (1762-1796)•