26
علمی ـ تخصصی فرهنگ پژوهش فصلنامهبس ؿ24 ، ؼتب ص1394 ظ١ ، ٠بػ٢ ػ ػ شاخصمسی اس تفکر سیانسجام دریا هابفت:١خ دس١ تبس27 / 11 / 94 ذ:٢١خ تأ١ تبس30 / 4 / 95 ________________________________ _________ ی اطلی حسیه کزب چکیدؼزب ابؼ ث ١ نپبسچي٠ اػهتؼه رب اػتحنبت، ػب نخبعجهب ه٢ ضد تههب هت، ؼئ ٢ دػتيب ظب ب ت د٠ ٠ ذ ثبؿ. ذق دس ا ثب تؼ١ ـ ػ٢ بػ٠ اػ٠ ٠ه ا تهظش ثهه١ بت ث٢ بد١ اك اػبػ٠ ػ بع ارتص دس ح اػ٢ بػتبفت١ دػت اىش ا م١ ظش ١ بت دس١ لؼه رب ث١ ظيذ فش، چؼ رب٠ قشاس ىرسد ت ٢ شد،افقبت ػ ت ؼزب ا٢ بػ٠ ه٢ ب ىهشهب قه٠ ي فش٠ د دسر ١ ل ؼ رب٢ ؼشذ ؿذ.ا خظ١ ث٠غ اػا دس ر٠بػ٢ ػؼزب ا ثشقشاس ثشاشاد ؿهبخقذ، اػتخؼت ار ٠يع فش ثب ت م٠ؼا رهب ؼهزب اس وهش٠هبثغ اػه اص ٠ ٠ف٢ك ت٠ؿ ثب سق م٢ تحق١ ثبؿذ. است ك٠خ١ تبس٠ هذب ٠ه١هبثغ د ٠ ثشسػشد، و٢ ى، ؿبخقبؼ ذاـ١ذ ىفتبس ا٢چ ج١ حذ قشنهب سا اػه٠بػه٢ دس تفنهش ػؼهزب ا اػتخشاد ٠ ثشسػ٠ ؿبخق١بخت ات ؿ٢ذ. ا١ب هب ا٠ دس عشاحه دسؼهزب اص ا٠ اػه٠١يه ـخق ٠يع فش تغ داساا رظ١ ث٠غ اػا ر٠ ىشدد. ياصدی کلیای : ج١، حذ، قشن، اػ٠بػ٢ ػؼزب ؿبخق، ا. بػ مبسؿ٠ ػ اسؿذ ػ٢ بػ٠ دؼ ثبقشاـيب ا1 .

ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

  • Upload
    others

  • View
    4

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

فصلنامه علمی ـ تخصصی فرهنگ پژوهش

ػ ػ٢بػ٠، ١ظ 1394صؼتب ، 24ؿبس

‎های‎انسجام‎در‎تفکر‎سیاسی‎اسلام‎شاخص

30/4/95تبس١خ تأ٢١ذ: 27/11/94تبس١خ دس١بفت:

حسیه کزبلایی اطل _________________________________________

چکید

هت، هب تهد ض٢ه خبعجهب ن ت، ػب اػتحنب ربؼه اػهت ٠نپبسچي١ ث ؼب اؼزب

بت١ه ثه ظش تها ه٠ ٠اػلا ٠بػ٢ػ ـ١ثب تؼق دس اذ .ثبؿذ ٠ ٠دت ب ظب دػتيب ٢ؼئ

ربؼه ل١دس بت١ظش ١م اىش ا دػت ١بفت بػت٢اػلا دس حص ارتبع ػ ٠اػبػ اك ١بد٢ث

٠قه هب ىهش ب٢ه ٠بػ٢اؼزب تافقبت ػ شد،٢سد تر قشاس ى ٠ربؼ، چذ فشي ظ١ث

ثشا ثشقشاس اؼزب ػ٢بػ٠ دس راغ اػلا٠ ث ١ظ خاذ ؿذ. ؼش٢ربؼ ل١رد دس ٠فشي

اؼهزب هب راؼ٠ م ثب تع فشي٠ ار ؼتذ، اػتخشاد ؿهبخق اص هبثغ اػهلا٠ وهشس

ى٢شد، و ثشسػ٠ هبثغ د١ه٠ بهذ ٠ تبس١خ٠ كست –ثبؿذ. ا١ تحق٢ق م ثب سؿ٠ تك٢ف٠ ٠

اؼهزب دس تفنهش ػ٢بػه٠ اػهلا سا هب قشن حذ١ج چ٢ ىفتبس اذ١ـذا ؼب، ؿبخق

يه٠١ اػهلا٠ اص اؼهزب دس دس عشاحه٠ ا هب ب١ذ. ا٢ت ؿبخت ا١ ؿبخق ٠ ثشسػ٠ اػتخشاد

ىشدد. ٠ راغ اػلا٠ ث ١ظ راغ داسا تع فشي٠ ـخق

.ؿبخق، اؼزب ػ٢بػ٠، اػلا، قشن، حذ١ج :ای کلیدی ياص

1اـيب ثبقشاؼد ٠بػ٢اسؿذ ػ ػ ٠مبسؿبػ .

Page 2: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

ویژه علوم سیاسی، 4992، زمستان 42شماره 6

مقدم

تأ٢ م نزب اص. تر داؿت اػت ٢بصب اؼب ثؼا نخش١ د١ ا٠، ث اػلا

ح ا١زبد ع ثشا ثب١ذ اػلا زا اػت؛ د١يشا ثب استجبط ؼتض٢بصب ا١ اص ثؼ٢بس

تج٢٢ سا ب٠١ نص د١يشا، ثب استجبط ارتهبػ٠، غهة ص١ؼهت ب١ذ؛ چشامه ؼهتض

اص ١ن٠ ربؼ ا م ٠ نسد؛ رد ث سا نسب٠ ربؼ زع، دس اػت م ب٠١ ثب١ؼت

جؼتي٠ اػت. اؼزب ن ١ظى٢ب تش١

ب اؼهزب دس تفنهش دس ا١ ٢ب ثشا اسائ اي٠١ اص اؼزب، اػتخشاد ؿبخق

ب اػلا٠ ؿبػب٠١ ؿذ ب ثب يب ث نص ػ٢بػ٠ اػلا وشس اػت. ا١ ؿبخق

ى٢شد. تب ؿهبخق ٠ پغ اص تج٢٢ دس عشاح٠ اي اػلا٠ اؼزب سد اػتفبد قشاس

نب ث وع اؼزب ضد١هل تهش اص ثشخ٠ ٠ ثبؿذ ٠ ا٢ت داسا ػ٢بػ٠، اؼزب

ب خبف ١ب قش١ت اسد د١يش سا تحت ػا ب سا ر١ ػا ؿبخق ثبؿذ م ن ٠

ب٢١. لاص ث رمش اػت هش چهذ دس ؿهتبس حبوهش ب ػب ١ب ثؼ٢ذ ثشسػ٠ ٠ ؿبخق

ىشدد ٠ ث ػت ثذ١غ ثهد ثشخه٠ ٠رت ثشسػ٠ وػبت اص قشن ػت اػتفبد

وػبت، اص نساء اذ١ـذا ؼب ٢ض ثش خا٢ ىشفت.

مفم شىاسی

تؼهبس١ف اسائ ؿذ اػهت. ١نه٠ اص تؼبس١ف ىبى٠ اص ؿبخق ، ؿهبخق سا ؼه

تا م٢ت، م٢ف٢ت، تغ٢٢شات ١ب حجبت ١ل وع سا تـخ٢ق داذ م ثب ن ٠ اثضاس ٠

ى١ذ: ن ث٢ش دس تؼش١ف ؿبخق ٠. مشدى٢ش ذاص ا

داسا ؿبخق مشد، اثؼت ػبخت پذ١هذ حهبئض اسصؽ اقتلهبد ثه اسصؽ ػلهش

شرغ اػت. ثذ١ؼب داسا ؿبخق مشد، ػبخت پ٢ػت پذ١ذ حبئض اسصؽ اػت ث

Page 3: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

7 های انسجام در تفکر سیاسی اسلام شاخص

ؿهد. اسصؽ پذ١هذ ؿهبخق اسصؽ ؿبخل٠ خبف م ث ػا تغ٢ش اك٠ تق٠ ه٠

ى٢هشد. ١بفت دس فاك صب٠ ثش حؼت اسصؽ ؿبخق شرغ سد تزذ١ذ ظش قهشاس ه٠

(91، ف 2، د 1386)ػبسخب٠،

ای عام )بعید( . شاخض1

مگزایی بیه مذاب: ومادای دیىی مشتزک )قزآن، قبل، پیامبز ي ...( -1-1

هزات ختهف حهذت، هذ٠ شثهب٠ ثه٢ رد اختلاف شىض بغ ا١زبد

ثب تن٢ ثش ـتشمبت ػق٢ذت٠ ا١ قشن اػلاثن ثشا قبث ثب دؿب خاذ ؿذ

خذا خلا داسذ ثؼ٢بس ص٢ حذت ىشدد. ؼبب يشا٠١ ن ٠ سا ١يبه

قج قشن متبة داسذ، ارػب ا١ب امش سػ جت ث پشػتذ ٠

بهذ خاذ ٠ بص بذ مذ ٠ حذ بذ ثب اػت، مؼج سص ه

سا خهد مدمب ب١ذ ٠ ػتذ داد دذ ٠ خباد تـن٢ بذ ى٢شذ ٠

ثب مبسب ا١ دس رضئ٠، اس دس رض ب١ذ ٠ دف سا خد اات مذ ٠ تشث٢ت

. ذاسذ تفبت٠

ب١ذ: ذ١يش داؼت دػت ث اتحبد ٠ثشادس ١ن ساؼبب قشن مش١ ث كشاحت

تسحوى لعلنن الل اتقا ؤخنن ثي فإصلحا بخ الواهى بوب

٢ب پغ ثشادسذ، ١نذ١يش ثب ؤب م ٢ؼت ا١ رض اص م٢هذ اكهلا سا ثشادساتهب

(01(، 94)حجرات، )ى٢ش١ذ. قشاس سحت سد م ا٢ذ ثتشػ٢ذ، خذا

تفنشا ؼب ثب نىب٠ اص تأح٢ش ـتشمبت ػق٢ذت٠ دس ا١زبد حذت ث٢ ؼه٢

حهذت اص غهش دس ث٢هب قلهد ثش ض يشا٠١ ؼ٢ تبم٢ذ د اهذ. ؿه٢ذ

:ى١ذ ٠

دس هزات حلهش اػهلا٠، حذت اص اػلا٠ شسؿفن ػب ظس م اػت ثذ٠١

ؼق م نب فتشقبت عشد زات ـتشمبت اخز ١ب زت ١ل غقه٠ ه

Page 4: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

ویژه علوم سیاسی، 4992، زمستان 42شماره 8

دس اػهت ؼبب ؿذ تـن داـذا، ظس ٢ؼت؛ ػ٠، غة اػت

(0-7، ص 0631مطری، )مرتضی ـتشمـب. دؿب ثشاثش دس كف ١ل

٢هض ثهد ػه٢ اؼهلا ض حذت ث٢ زات اػلا٠ سد تبم٢ذ ا ث٢هت

اس ثش اسد چ حضس دس هبص ربػهت اه ػهت، ػ٢هبدت اص شوهب ا١ـب

اهب كهبدع ػ٢ه هد اهذ. ا١ـب، ؿشمت دس تـ٢٢غ ربص شدىب ا١ـب، ... تبم٢ذ

فشب١ذ: دس ا١ ص٢ ٠اؼلا

شبم الند قبل: سوعت ؤثب عجد الل عل السلامم قلال: بلابمن ؤى تعوللاا عي

للاب عولب عس ث فةى لد السء عس الد ثعول ما لولاي اقعلامن بللا شلاب

شب صلا ف عشلابسن علاوا هسالابن اشلادا الابصن للاب تنا عل

هب عجد الللا ثشلا سجقنن بل ش ء ؤحلات ء هي الخس فإمن ؤل ث هن الل

ء قبل المق تء قلت هب الخ بل هي الخت

فشد: ثپش٢ض١ذ اص مبس م ثب ن ـب مذ ى١ذ: ؿ٢ذ اب كبدع ػ٢ اؼلا ٠

مبس ب ػشصؾ ٠ ؿ١. بب فشصذ ثذ ثب مبس ثذؽ، پذس خ١ؾ سا دس ؼشم ػشصؾ

قشاس ٠ دذ. ثشا مؼ٠ م اص ؿب ثش١ذ ص١ت ب١ افتخبس ثبؿه٢ذ، ه هو ب١ه

ب سا ػ٢بدت م٢هذ دس ب١ـب بص ثيضاس١ذ، ش١ضب ن ب دس ٢ب قج٢ ػشصؾ. ثب ن

تـ٢٢غ ربص شدىبـب حضس ١بث٢ذ. نب جب١ذ دس مبسب ٢ل ثش ؿب پ٢ـه٠ ثي٢شهذ؛

« خجهأ »ص١شا ؿب ث مبسب ٢ل ػضااستش١ذ. ػىذ ث خذا، پشسدىبس ث چ٢ض ثتش اص

»چ٢ؼهت فشهد: « خجأ»پشػ٢ذذ: پشػت٢ذ ـذ. ،16 ثه٠ تهب، د ػهب٠، )حهش «. تق٢ه

(219ف

اتحاد در مقابل دشمه -2-1

ثشا ف دف٢ق ا٢ت وع اتحبد دس قبثه دؿهب، ؿهبخت فه حهذت

، 01ج، 0470يجديی، ). سػهبذ اط حذت، ؼب تب ثد تب٠١ سا ٠وشس اػت.

اػتفبد مهشد ثهش اتحهبد ؼهبب « ات»اص ػ د١يش قشن اص اط (؛ 39صبیريت،

ب اج٢بء مش١ دس ػس قشن دس ثبس م حذاق د ،«ات» ب١ذ. اط تبم٢ذ ٠

Page 5: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

9 های انسجام در تفکر سیاسی اسلام شاخص

«ثبؿهذ مهشد رهغ سا نهب احهذ ذف قلذ م اػت ربػت٠» ؼب ث ؿذ، رمش

(99، ف7ه 8، دث٠ تب٠، ؛ اغجشػ45، ف14، دث٠ تبعجبعجب٠١، )

ؼبػت ا١ ث ١ن٠ اص ظبش اتحبد دس ثشاثش دؿ، مبؾ اختلافبت اػت. اختلاف

زات اختلاف دس ـبثت، ثبة اص ؼب ا١ ثشد، ػپغ د١يش رت ثشخلاف ١ن٠ م

،. )اغجشػ٠، ث٠ تهب ىض١ذ ٠ ثش سا د١يش رت خلاف زت ش ١ؼ٠ اػت، سفت مبس ث

دس د١ اػلا ٢ض بذ ش ن٠٢١ ص٢ اختلاف ظهش رهد داسد ه٠ .(471ف ،2ه1د

تاذ ؼبئ اختلافه٠ سا تر ث اذاف ملا قشن اؿتشامبت فشاا ٢ب ؼ٢ ٠

قبث اغبم ب١ذ.

ث ا١ نت اؿبس اختلاف اكحبة حضشت ػ٢ؼه٠ سا دس هسد مش١ ٢ض قشن

ب١ذ: ث٢ب ٠

عظن م هشد هي مفسا للري فل ثن هي الإحصاة فبخملف

مفهش م مؼب٠ ثش ا پغ مشدذ، اختلاف [ػ٢ؼ٠ دسثبس] نب ٢ب اص احضاة ىب ن

(36(، 96)زخرف ) !ثضسه سص دس حضس اص سص١ذذ

ؼبب ٢ب حذت زات ٢ب تقش١ت ثشاى سا حلشتش١ ثتش١ ػه

عهبست ػلهت ث٢هت ا قشن ث تؼل دس امش سػ تك٢ ث مه

بي م پ٢هبجش .ثبؿذ ى اػت ىشاى ولات ى ش اص سب٠١ ذا١ت وب

فشدذ: امش

ممبة ،اخس هي ؤعظن ؤحدوب ،ثعد تضلا لي ث توسنمن بى هب فنن تبزك ب

لاسوا حملاه مفسقلاب لي ثم ؤل عمست الأزض بله السوبء هي هودو حجل الل

فوب تخلف مف فبظسا الحض، عل

اىش ىزاس، ى ١بدىبس ث ؿب ٢ب دس ىشاجب چ٢ض د صد١هذ چهو ن ثه ٢چيهب

» خذا متبة اػت، د١يشى اص تش ثضسىتش د ا١ اص ١نى ؿذ، خا٢ذ ىشا «قهشن

ه، خبذا ػتشت اػت، ؿذ مـ٢ذ ص٢ تب نػب اص م اى س١ؼب ا١ ا١ه

Page 6: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

ویژه علوم سیاسی، 4992، زمستان 42شماره 41

ثش حم مبس تب ؿذ خاذ رذا د١يش اص د ث٢ذ١ـه٢ذ پهغ ؿهذ، اسد ه مه

(372ف ، 11 د ،ؼتذسك اػبئ)م٢ذ. ى اداء د ا١ ثبس دس شا حق چي

(قزیب) خاص ای . شاخض2

ای مشتزک ارسش -1-2

ب سا ث ب داسا اختلاف ق٠، ظاد ػق٢ذت٠ ؼتذ ٠ نچ ن ش چذ اؼب

ػهب١ش م ؿذ ؼتقذ اؼب اذ. قتى پز١شفت سا نب م اػت اسصؿب١ى دذ، پ٢ذ ٠

خقبت تب ث تؼب خذاذ ؼتذ ا ثذ خذا نفش١ذ ا، خد بذ اؼبب،

اػهت، نفش١هذ خه١ؾ سحت اػبع ثش سا نب اكلا داسد سحت غف ظش ثذىبؾ

ؿذ. د١يش اختلافبت ظبش م سو ٠

تهش١ سا اك٠ ثشا سػ٢ذ ١ل ربؼ ث حذت دس٠ ا١ه اػهت مه ثهش ه

د٠١ ٢ؼت. اص ا١ ػبكش ـتشك تن٢ مذ. اص ظش قشن ٢چ ػلش تش اص ػلش

قهشن .داذ ا٢ سانبس حذت سا تن٢ ثش ػبكش ـتشك د٠١ ٠ س ا١ متبة نػب٠

فشب١ذ: مش١ ٠

ساء ثب ثنن ؤل عجد بل الللا ل شلاسك قل ب ؤل النمبة تعبلا بله ملو

.ث شئب

م ـتشك ث٢ ب ؿب اػت ث٢ب٢١ذ ن ا١ م ا ثي ا ا متبة ث ػ م

(39(،6)آل عمران). رض خذا ١يب سا پشػت٢ ٢چ چ٢ض سا ؿش١ل ا قشاس ذ٢

داؿت تر ث٢ـتش ب ـتشك اسصؽ ث ب اؼب قذس ش ث٢ـهتش ن قتضهبى ثه

. ؿذ خاذ تق١ت ث٢ـتش حذت ث٢ نب مذ ػ

Page 7: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

44 های انسجام در تفکر سیاسی اسلام شاخص

واثظ حبم٢ت ث اػتقبد -1-1-2

ب دس سصب نغبص١ صذى٠ سد تر اؼب ثد قب قبذ اص صب

اػت. ثب سؿذ خشد اذ١ـ سص ا١ ػق٢ذ ٢ض پشسو تش ىشد١ذ. ٢بص ث قب اعبػهت

اسائ قا٢ ا٠ اص ػ ا١ـهب ثه اص ن دس ع ح٢بت ثـش ثب جؼث ؿذ پ٢بجشا

شد تق١ت ؿذ.

ا اص قاػذ اػهت مه اىهش افهشاد قب زػتا ىفت م دس تؼش١ف قب ٠

ربؼ خد سا ثب ن تغج٢ق دذ، ػ٠ هب سغ رد اج اؼبب ثهب ىشا١ـهب ػه٢ق

مهذ اكهغنبك تفبت ىب تضبد، ش مغ دس حذد حقع خه١ؾ ػه ه٠

(255، ف 1377. )حق پب، ن١ذ س١بس٠١ ؼتق٢، ث رد ٠

عج٢ؼه٠ عهس ث م اػت، ربؼ ١ل اػضب سفتبسب تظ٢ قب، اك٠ مبسمشد

.ؿد ثب پ٢چ٢ذى٠ راغ، حؼبػ٢ت ا٢ت رد قب ث٢ـتش ب١ب ٠ .تؼبسوذ دچبس

رفل را ابیلا بعثلت علل از التسام به قاوى یکی کرین یس ضوي اشاره به اهویت قرآى

:واید هی بیاى ظن ایجاد و اختلاف

النملابة هعلان ؤصل هرزي هجشسي الجي الل فجعث احد ؤه البس مبى

.اخملفا فوب البس ثي لحنن ثبلحق

اص پهغ مشدهذ ٠ صذى٠ اختلافبت ثذ ػبدى٠ حب دس ه ثدذ احذ ات ١ل شد

ثدهذ، تشػهبذ دذ ١ذ م حب٠ دس سا پ٢بجشا خذا پغ ه ؿذ پ٢ذا اختلافبت ن

اختلافهبت دس تهب مشد بص ه ؿش١ؼت ه متبة حق ث ا١ـب ثب ثشاي٢خت هشد حنه

(213(، 2)ثقش) .مذ

اػت دسكذد رذ١ت، خف مب ثب داعجب، ربؼ اػلا٠ ؤ،دس احنهب

تب ثب اتحبد نحبد شد، ص٢ ذا١ت پ٢ـشفت مذ ػ نب ث ثـبػذ سا خذا دػتسات

فشا ىشدد.

Page 8: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

ویژه علوم سیاسی، 4992، زمستان 42شماره 44

ف٠ خدثبختي٠ دس ثشاثش ث٢يبيب -2-1-2

دس سا خهد ػغ تب مشدذ ػؼ٠ غشث٠ اػتؼبسىشا فشيه٠، ػ٢بػه٠، اثؼهبد ه

١ظ ث ب مـس ثش ظب٠ حت٠ اقتلبد دهذ. دس ىؼهتشؽ اػهلا٠ مـهسب

١ل ػذ ؼتقذهذ : داسد رد ثشداؿت د ؼبب اختلاف وؼف ػا ثشسػ٠ ػاه

ذاؿت چذا٠ تأح٢ش اػتؼبس خبسر٠ داخه٠ ػاه ثشخه٠ هحش ؼهتذ. دس قبثه

دذ. ثب ٠ ؼجت خبسر٠ ػا اػتؼبس ث اػلا٠ سا اختلاف دس راغ بذى٠ ػقت

ؿ١ م خدثبختي٠ ػذ اػتبد ث فغ ؼهبب رهت يب اقغ ث٢ب تر ٠

نسد. ب ؿذ ص٢ احغبط سا فشا ٠ ػقت بذى٠ اختلاف ث٢ ن

س، سؿذ تػؼ غشة ث اػت. اصا١اػتبد ث فغ، سض سؿذ تؼب٠ راغ ثـش

ب ٢ؼت، ثن نب ثب تق١ت حغ اػتبد ث فهغ خه١ؾ، فقهظ ظاد ن د٢ ثشتش

(129، ف 1387اذ. )اسر٠٢، غبص مشدصدتش اص ب مبس سا ن

ف٠ تحزش فنش -3-1-2

ؼب تؼلت تحزش ث ا١ؼتب٠١، تحه فشهو بپهز١ش، رهد ثشتبث٢هذ

داؾ ث٢ؾ دس ػبحت م اػت تؼب٠ ب حق اسصؽ دس حهص )تحزهش( ه

ىشا١ؾ د سفتبس )رد( ثشص ظس داسد ػقه هبثغ ١هبة ؼشفهت اثضاسهب

ثهذ ؿهل (110 ، ف19 ، د1384غهش، شتض٠). ىشدد ٠ صا سا ٢ض ؿب ؿبخت

اى تب ػ٢ت ٢ؼهت ثنه ػبه ػهبصذ بػشص٢ ق ظادؿب ث ؼباػلاق

ثشاى نبس١بى ارتبػى اػت. ى اىش ا١ اش اص حذؽ ثيزسد ث كست خشة ىب

اػهت. ى٢شد ٢ م سد نؾ قشاس ى اص تحزشفبرؼ نفش١ دسخاذ نذ ظس

ق، اص افشاعى دفبع هظاد، قج٢ه دس ريهب اص ثؼه٢بسى ػشچـه ثهد تهبس١خ عه

ا ظهش دس قج٢ افشاد ثذتش١ م سػذ ى رب١ى ث ىب افشاعى عشفذاسى دفبع ا١ اػت.

ىشدد. صؿت ٠ ا ظش دس د١يش قج٢ افشاد ثتش١ ص١جب

Page 9: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

49 های انسجام در تفکر سیاسی اسلام شاخص

اؿهبس د لبسى ١ اص رؼى د٢ ثى قشن مش١ دس ف٠ تحزش فنش ث ادػببى

ب١ذ: ٠

شلاء عله الو لست الصبزن قبلت شء عله الصبزن لست الو قبلت

لام ثن حنن فبلل قلن هثل علوى ل الري قبل مرلل النمبة ملى ن

.خملفى ف مبا وبف القبه

[ ٢ؼتذ، ثب [ ٢ؼتذ، لبسا ىفتذ: ١د ثش چ٢ض ]حقى ١د ىفتذ: لبسا ثش چ٢ض ]حقى

ب ٢ض بذ ػخ نب ىفتذ خاذ. چ٢ بدا ن م نب متبة نػبى سا ى

ى اختلافـب داسى دس ثبس ]م ؼ٢ ثش حق ٢ؼتذ[. پغ خذا سص ق٢بت ٢ب نب

(006(، 2)بقر)اذ مشد. خ

ثهب دس اؿبس ث رد متبة ا٠ دس ث٢ ا١ـب ث ا١ ؼ٠ اػت م ١هد لهبسا

تاؼتذ اختلافبت سا ح ب١ذ ٠ ثه تحزهش س نسد ٠دػت داؿت متبة اى

١نذ١يش سا ف٠ دذ.

اؼزب سد تزمش ائ اعبس ػه٢ اؼهلا ٢هض ف٠ رد فنش ثؼا ؿبخق

تؼلت م ثد مؼى خؼت٢ اقغ ىشد١ذ اػت. دس سا١بت اػلا٠ اث٢غ . داد خهشد ثه

:فشب١ذ ٠ ص٢ ا١ دس قبكؼ خغج دس حضشت ػ٠ ػ٢ اؼلا

ع٢ى ات بسى اب فقب خقت، فى ػ٢ عؼ لاك ند ػى فتؼلت اث٢غ اب

اث٢غ دس ثشاثش ند ث خبعش اك اػبع خ١ؾ تؼلت سص١ذ ند سا سد عؼ قشاس

)ذ اجلاغ، خغج قبكؼ( « اص نتـ ت اص خبك» داد ىفت:

داسا تحزش فنشب ا اص زع افشاد ىش اىش ربؼ سا ١نهذ١يش مه قجه

.ثشقشاس خاذ ؿذ نب ث٢ دس اؼزب اتحبد ٢چيب ثبؿذ، ؿذ تـن٢ ذاسذ

Page 10: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

ویژه علوم سیاسی، 4992، زمستان 42شماره 42

ب ٠، اػهتقلا مـهس، دجؼتي٠ ث بدب ٠ ـتشك )ػشص٢، ػت -4-1-2

تبس١خ مـس، پشچ(

اؿغب ١ل قش رغشاف٢ب٠١ ـتشك احؼبع دجؼتي٠ اثؼهتي٠ ثه ػهشص٢

اص ت ه ٢هش ح٢هبت٠ پ٢هذ دهذ چ٢. اػت ب ش ت اص ر ١ظى٠ ؼ٢

.خ٢هضد ثهش ه٠ ب ٠ پشچ مـس ػت ،مـس تبس١خػشص٢، ث ق تؼق احؼبع

ب ختهف ػهبم ١هل زج٠ ث٢ ىش ػق٢ذت٠-تبس١خ٠، فشي٠ دجؼتي٠رد

ؿذ. حؼة ٠ اؼزبػشص٢ ػا اك٠ ا١زبد

٢ض ث حغ دجؼتي٠ ث بدب ـهتشك اؿهبس داسد. ١هت ٠ اص ػ٠١ ١ت

دس ٠ ارتبع دس ـتشك بدب ػبكش ث فبداس تؼق احؼبع ؼب ٠ ث

. ػتا ػ٢بػ٠ ؿذ تؼش١ف شصب ٢ب ػبكهش تهش١ ه٠ بدهب ػهجت مه

صثب تبس١خ، بػل، نداة نئ٢، د١ اص ػشص٢، ػجبستذ: ؿذ، ٠ تب١ض ؿبػب٠١

٠ ارتبع ١ل دس دس (131، ف 1384)صاذ، دت. شد ،ادث٢بت تؼهق ٢هضا

سا نهب ٠ ١ت احؼبع ؿذت زمس، بدب ػبكش اص ١ل ش ث اػضبء فبداس

ػبصد. ٠ ـخق

اذ١ـذا ؼب ٢ض ثش ا٢ت دجؼتي٠ ث بدب ٠ قهؾ ن دس ١هت

ا١شا اػلا تقبث متبة خذبت دس غش شتض٠ ؿ٢ذ ٠ تبم٢ذ د اذ. اػتبد

١ؼذ: ٠

٠ احؼبع ػ٠ سا ٠ ١ت اىش» رهد اص ثهد خاهذ ػجهبست ن تؼش١هف ثهب٢

هب اؼب اصا ػذ ٢ب دس رؼ٠ دػت رذا ١ب ـتشك احؼبع احهذ ١هل مه

(22، ف1363 )غش،« ػبصذ. ٠ سا ت ١ب ػ٢بػ٠

Page 11: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

41 های انسجام در تفکر سیاسی اسلام شاخص

سح٢ تؼب -5-1-2

اػلا ربؼ سا ثش اػبع سح٢ تؼب نبسى پب١ ىزاسى مشد اػت ش ػضى

سػهبذ دس صذىى ث ع خد مل ١بسى هى اص ربؼ ثب د١يشى دس استجبط اػت

مذ حشمهت ربؼه يى ثب ١نذ١يش ثشادسذ. قتى م ربؼ ثب سح٢ ثشادسى حشمت ى

ب١ى مه اص سا س ث تنب اػت. اػلا ٢ض ثش اػبع اك تؼب ثهب اػهتفبد اص اسصؿه

مهشد اػهت ؼهئ٢تبى ا١زبد سح٢ نبسى، اخت، ثخـؾ ا١خبس دس ربؼ فهشا

ػي٢ى سا ثش دؽ ؿشذا ؼب قشاس داد اػت.

ضت تؼب دس اػلا، كست٠ ؿذ١ذ اقلاث٠ داسد. ث ى ا م ٠ تا ىفت

سح٢ه تؼهب دس اریثشقش .ب تقبث ؿن ىشفت اػت اػلا تب ثش پب١ نبس

١نه٠ اص اكه اخلاقه٠ ثؼا ا٠١ داسد. تؼبربؼ دس ا١زبد اؼزب ػ٢بػ٠ قؾ ثؼض

ثنبس سفت اػت: دس قشن ثب ك٢غ اش

تعبا عله الجس المقن ل تعبا عله الإثن العلاداى اتقلاا الللا بى الللا

.شدد العقبة

١نذ١يش نبسى م٢ذ، دس ىب تؼذى دػت٢بس دس ٢نمبسى پش٢ضىبسى ثب

(2(، 5)بئذ) .م٢فش اػت ـ١ذ، اص خذا پشا م٢ذ م خذا ػخت

پ٢هبجش سح٢ تؼب نبس دس سا١بت اػلا٠ ٢ض سد تبم٢ذ قشاس ىشفت اػهت.

فشب١ذ: ٠ ك٠ الله ػ٢ ن امش

ا ثبلوعسف لاا علاي الونلاس تعلابا عللا الجلاس لصال البس ثخس هب ؤهس

.المق

مذ، دس شد ٢ـ دس خ٢ش خاذ ثد تب قت٠ م اش ث ؼشف ٠ اص نش ٠

(181، ف 6، د ع1410)عػ٠، .سػبذ ٢ن٠ پش٢ضمبس ١نذ١يش سا ١بس ٠

Page 12: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

ویژه علوم سیاسی، 4992، زمستان 42شماره 46

سح٢ تح ذاسا -6-1-2

ذاسا دس غت ث ؼ٠ لاعفت ش٠ پب مهشد م٢ه ػهذات دس قبثه

ػجبست اػت اص ا١ن دس قبث ذاسا دس ػشف (309 124، فث٠ تبصث٢ذ، ) .سق٢ت اػت

هش چهذ ب بلا١بت د١يشا اص خد لا١ت لاعفت ىزؿت ـب ده٢. ثذ

ق٠، ربؼ ؿبػ٠ سا ؿبػ٠ سد ثحج قشاس ب ختف ػ٢بػ٠، اخلا ذاسا دس حص

ث ؼب تح ػقب١ذ سق٢هت دس ػه٢ ثبسهذ پهب سد ظش بىشفت، اب ذاسا٠١

.اك خد ث شثب٠ سفتبس مشد اػت ثذ ث

داذ ٠ربؼ ث ػ ذاسا ـشط ث ذا١تسا اؼزباػلا سا ثه ؼهبب

اػت:د تك٢ چـ پؿ٠ اص سفتبس د١يشا ش خ٠١ اذاس ،ك٠٢ ثد

.عجبو السحوي الري وشى عله الإزض ب بذا خبطجن الجبلى قبلا سلبهب سذ، چ ربلا اذ م سى ص٢ ث فشتى سا ى ثذىب خذاى سحب مؼبى

(36(، 26)فرقان). [ ػلا ى١ذ ] دس ىزسذ[ذاسا]ث بسا[ خغبثـب مذ، ]ث

١ن٠ اص نحهبس هذاسا، سفهغ سح٢ تح ذاسا نحبس خجت ث٢ـبس ثشا ربؼ داسد.

مذست اخهتلاف تق١هت اؼهزب حهذت ه٠ اػهت، ص١هشا س١ـه ثؼه٢بس اص

ب بثزب ػذ رد سح٢ سفق دس حؼبػ٢تب سا ٠ تا ب دسى٢ش مـنؾ

ذاسا دس ربؼ، رؼت. ٢ضا ذاسا افشاد دس ثشاثش خغبب د١يشا سح٢ نبس،

قؾ حش دس ثقب ربؼ داسد.

احتشا ث حقع ؿشذ -7-1-2

قه . م ثه ثشاثهش ػهذات تره داسد حقع ؿشذ ف٠ پذ١ذ اػت

١بثذ م افشاد ١ل ربؼ اص م٢ حقع ذ٠ ػ٢بػ٠ قت٠ تحقق ٠« ؿشذ»

ب سد ظش صذى٠ اص ح٢ج اقتلبد ارتهبػ٠ ثشخسداس ثبؿذ چ٢ ث فشكت

. دػتشػ٠ نػب داؿت ثبؿذ

Page 13: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

47 های انسجام در تفکر سیاسی اسلام شاخص

ات٢بصات حقع م اػت قشسات٠ قا٢ زػ ػجبستظس اص حقع دس ا١

ـشع ب نصاد ث احتشا اؼب الا اسصؽ مشات اص قج٢ حفظ ب اؼب فغش

زػ حقق٠ اػت ثشا اتجبع مـس دس ساثغ «حقع ؿشذ» .ثخـذ ٠ ػ٢٢ت سا

ثب ؤػؼبت ػ٠ بذ: حقع اػبػ٠، حق اػتخذا ؿذ، حق اتخبة مشد اتخبة

ؿذ، حق ىا٠ داد دس شارغ سػ٠، حق داس لذع اقغ ؿهذ؛ ثهبثشا١ اط

شت پ٢هبجش زه پ٢ـ٢ حقع ؿشذ دس اػلا ث صب. زمس اص حقع ػ٢بػ٠ اػت

ب تـن٢ حنت اػلا٠ امش ك٠ الله ػ٢ ن ث ١خشة ثبص٠ ىشدد ا٢ ثبسق

(104، ف1384)احذصاد، ىـت. اص ن صب پذ١ذاس

ثؼها داؿهت ا سا ؼ اخلاق٠ ثه اؼهب اؼب٠، ١ل س١نشد ا٠، اػلا

ق٢هت تػهبت ارتهبػ٠، ػهلا٠ هب ا ب١ذ. دس نهص قذاد ٠اؿشف خقبت

م تع دس ق صثب ظاد ، ثغسبص تش قشاس داسدا شتج دسفشي٠ حت٠ ظاد

د:ىشد ب خذاذ تؼب حؼة ٠ قج٢ اص حنت

بى فلا ذللال هي آبت خلق السوبات الإزض اخمللابف ؤلسلامنن ؤللاانن

.لأبت للعبلوي

[ ا نفش١ؾ نػب بى ]قذست اص ـب هبى هب سهو ب ص٢ اخهتلاف صثهب

(22(، 61)ريم). بػت ؿبػت. قغؼب دس ا١ ]اس[ ثشاى داـسا ـب

١هل دس سا تهع ػ٢بػه٠ ربؼ تبػ٢غ اذ١ـ اػلا م دذ ٠ ـب اسد ا١

ثشاػبع احذ ظب دت د١ه اػهلا اػهت پز١شفته مه ه حهق اص هشد مبه

اػهت نهشد ؿشط. ر١ذ ؿشمت دت ا١زبد دس ىشدذ ثشخسداس ؿشذ مه ثهشا

)ؿهغ ثبؿهذ. اػهلا٠ خهبق مب عس ث ربؼ ثب١ذ اػلا٠ دت تبػ٢غ

(290 ث٠ تب، ف اذ١،

Page 14: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

ویژه علوم سیاسی، 4992، زمستان 42شماره 48

ا خزد فزىگ -2-2

احتشا ث سػ٢ ؿبخت تب١ضب فشي٠، صثب٠، ق٠ زج٠ -1-2-2

ب ١ظى٠ اص تفبت ب فشو خشد رد ق٠ د٠١، زج٠ تنخش تع

ا١شا راغ چذ فشي٠ بذ ربؼ تػهبت تفهبت ا١ه رهد سد. ه٠ ؿهبس ثه

. مهذ غق٠ سا ث٢ؾ اص پ٢ؾ ا١زبة ه٠ ارتبػ٠، وشست ذ١ش١ت ػ٢بػ٠ خشدذا

اخلاق٠ ث ق٢ت تػبت ارتهبػ٠ فشيه٠ هظاد ١ل س١نشد ؼ اػلا

تا ثه ؿهش ر١ه ث٢هب ػت سا ٠ ب خلك٢بت ق٠ دسقشن . ١ظى٠داسد

د:

ب٠١ رهت ؿبػه ثهد ـب حنت خذاذ ق٠ صثب٠، فشي٠، تب١ضات( 1

ػت:تقبث ا

هي آبت خلق السوبات الإزض اخمللابف ؤلسلامنن ؤللاانن بى فلا ذللال

.لأبت للعبلوي

[ ا نفش١ؾ نػب بى ]قذست اص ـب هبى هب سهو ب ص٢ اخهتلاف صثهب

(22(، 61)ريم). بػت ثشاى داـسا ـبؿبػت. قغؼب دس ا١ ]اس[

ات احذ ١نپبسچ ثدذ ػپغ اختلاف پ٢ذا مشدذ ثه شد اص ١ل ىش ( 2

:د٢ ػشمـ٠ زبرت اص رذا ؿذذ

النملابة هعلان ؤلاصل هلارزي هجشسي الجي الل فجعث احد ؤه البس مبى

هب ثعد هي ؤت الري بل ف اخملف هب ف اخملفا فوب البس ثي لحنن ثبلحق

بت ابءتن ثةذلا الحلاق هلاي ف اخملفا لوب آها الري الل فدن ثن ثغب الج

.هسمقن صساط بله شبء هي د الل

نهب ثش ثفشػتبد، سا، تشػبذ دذ ثـبست پ٢بجشا خذا پغ ،ثدذ ات ١ل شد

٠ ،مذ حن ٢بـب داسذ اختلاف شد نچ دس متبة ن تب مشد بص حق ثش متبة

حزتبنؿهنبس ؿذ بص نب ثش متبة م مؼب٠ رض س اص ثهد ىـهت حؼهذ مه

Page 15: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

49 های انسجام در تفکر سیاسی اسلام شاخص

خهذا نشدذ اختلاف ن دس سص١ذذ ٠ ث ؼجت سا ؤهب ن دس خهد اساد ثه

سا مغ ش خذا م ،د سا مشدذ ٠ اختلاف م حق٢قت٠ ثخاهذ مه ساػهت سا ثه

(206(، 2)بقر)مذ. ٠ ذا١ت

ثشتهش ؼ٢هبس ات٢بص حؼة ـذ ق٠ صثب٠ فشي٠، تب١ضات ب تفبت( 3

ت:تقا پبسػب٠١ اػ

بى لمعلابزفا قجبلال شلاعثب اعللابمن ؤثلاه ذمس هي خلقبمن بب البس ؤب ب

1.خجس علن الل بى ؤتقبمن الل عد ؤمسهنن

قشاس ب قج٢ ب ت٢ش سا ؿب نفش١ذ١، ص شد ١ل اص سا ؿب ب! شد اى تهب داد١ه

قغؼهب ،[٢ؼهت ات٢هبص هلاك ا١ب ] ثـبػ٢ذ سا ١نذ١يش خهذا هضد ؿهب اسرهذتش١

(13(، 49ت. )حزشات)اػ نىب دابى خذاذ تشد١ذ ثى. ؿبػت پش٢ضىبستش١

فشب١ذ: ن ػ ٢ض ٠پ٢بجش امش ك٠ الله ػ٢

بى » آوم هلاي تلاساة بى ؤثلابمن احلاد ملنلان وم ؤب البس بى زثنن احد

.لس لعسث عل عجو فضل ال ثبلمق « ؤمسهنن عداو ؤتقنن

خهبك اص ند ند، اص ؿهب اػت، ١ن٠ ؿب پذس ١ن٠ ؿب خذا بب شد ا

فضه٢ت٠ ػز ثش سا ػشة ؿبػت، ثبتقاتش١ خذاذ ضد ؿب ىشا٢تش١ بب اػت،

(34 ع، ف1384)ثحشا٠، .تقا ث رض ٢ؼت

،ق٠ صثب٠ فشي٠، تب١ضات ب تفبتسػ٢ت ؿبخت ث وقشن مش١ ( 4

ب١ذ: دػت ٠اتحبد پ٢شا ػجبدت خذاذ ث يشا٠١ سا كبحجب اد١ب ختف

شلاسك ل الللا بل عجد ؤل ثب ثنن ساء ملو بله تعبلا النمبة ؤل ب قل

ثإلاب اشلادا فقللاا للاا ت فلاةى الل وى هي ؤزثبثب ثعضب ثعضب مخر ل شئب ث

.هسلوى

اػت ـتشك ؿب ب ٢ب م ػخى ػش ثش ث٢ب٢١ذ! متبة ا اى: ثي ثب١ؼهت٢ مه

سا د١يهشى ب اص مغ ٢چ ن٢ ؿش١ل ا ثب سا مؼى پشػت٢ سا خذا رض رهبى ثه

.06(، 94حجرات) .0

Page 16: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

ویژه علوم سیاسی، 4992، زمستان 42شماره 41

ؿهبذ : ثي٢١هذ مشدهذ اػهشام [ پ٢ـهبد ا١ اص] اىش پغ. ي٢شد اخت٢بس كبحت خذاذ

(64(،3)ن ػشا) خذا بد ا١. فشب ث ػش ب م ثبؿ٢ذ

ب ق٠، فشي٠ زج٠ سا د٢ اختلاف ذاؼت يهب سا اػلا تغبت( 5

حضشت ػ٠ ب١ذ. ث حذت دػت ٠ ثه بهل اؿهتش ا١يه تكه٢ ػ٢ه اؼهلا

ب١ذ: ٠

سلاجعب علن تني ل ثن، اللف لن، الوحج للسع، السحو قلجل اشعس

.الخلق ف لل ظس ا الدي، ف لل اخ اهب: صفبى فبن املن، تغمن ابزب

دػت ثب د، قشاس خ١ؾ د پؿؾ سا شد ثب شثب٠ جهبدا .ثهبؽ شثهب

ثبؿ٠ ؿنبس ح٢ا چب شىض، مه خهسد ص١هشا داه٠، غ٢هت سا نهب د هشد

)هذ ثبؿهذ. ه٠ نفهش١ؾ دس ت بذ د١يش دػت ت، د٠١ ثشادس ا دػت اذ، دػت

(53اجلاغ، ب

تؼق فبداس اقا ث ١ت -2-2-2

اص ثبؿهذ. ١نه٠ ه٠ حش ن١ذ ب ؼ ربؼ ػشؿت ١ت، دس ػاه ه

تهر٠ ثه٠ كست دس م اػت ٠ ١ت ٠، جؼتي٠ ث دػت٢بث٠ رهت ن، ثه

بذ ب٠١ حص دس اػت ١ت ااع اص ١ن٠ ٠ ؿد. ١ت ق٠ ٠ اختلافبت تـذ١ذ

.داسد ٠ قؾ اقتلبد حت٠ ا٢ت ػ٢بػت، ارتبع، فشو،

تاهذ ص٢ه اتضا ث ١ت ـتشك ٠ثب رد اختلافبت ق٠، فشي٠ زج٠

دس اػلا٠ ربؼ تأػ٢غ ػب ا٢ دس ك٠ الله ػ٢ ن ػاتحبد سا فشا نسد. پ٢بجش امش

٢ض دس ص١ش چتش ١ت احذ ىشدنسد ص٢ اتحهبد ٢هب اهب٠ سا ؼب غ٢ش ذ١،

ذ١ سا فشا نسد.

: اػت نذ كح٢ف ا١ ثذب اص ١ن٠ دس

تبثغ ؼبب خد د١ ثش ١د ؼتذ، ات ١ل ؤب ثب ػف ث٠ ١د د١ه

ن يش ٢ؼت ثذىبـب خدؿب ٢ب تفبت٠ حن ا١ دس ثبؿذ خد مؼه٠ مه

Page 17: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

44 های انسجام در تفکر سیاسی اسلام شاخص

٢هض زهبس ثه٠ ١هد . اذاصد ٠ لامت ث سا اؽ خباد خد م مذ ىب٠ ١ب ػت

(004 د 026 م، ص0447شام، عبيالملک به)اذ. چ٢ ػف ث٠ بذ

يب اػلا ث اختلافبت ق٠، فشي٠ زج٠ ثؼت ساد١نهب جهد انهب

ؿهغ ب١ذ. ػلا ثشقشاس اتحبد تحت ١ت٠ احذ سا غش ٠ اهذ١ دس ا١ه ص٢ه

:ى١ذ ٠

١هل دس سا تهع ػ٢بػه٠ ربؼ تبػ٢غ اذ١ـ اػلا م دذ ٠ ـب اسد ا١

ثشاػبع احذ ظب دت د١ه اػهلا اػهت پز١شفته مه ه حهق اص هشد مبه

اػهت نهشد ؿشط. ر١ذ ؿشمت دت ا١زبد دس ىشدذ ثشخسداس ؿشذ مه ثهشا

ذ. )ؿهغ ثبؿه اػهلا٠ خهبق مب عس ث ربؼ ثب١ذ اػلا٠ دت تبػ٢غ

(290 ث٠ تب، ف اذ١،

ريابط بیه قمی -3-2

ف٠ ق ذاس -1-3-2

دس ٠ ن١ذ د٢ب ث ؼ٢ رغشاف٢ب ػشص٢ دس اؼب٠ ش ه٠ صهذى٠ ن داخه

ب٠١ اػت م ظاد، صثهب، تهبس١خ، نداة، سػه، مذ. ث ث٢ب ػبد ق، زػ اص اؼب

تها ثه فا١ذ ق٢هت ه٠ دذ. اص ػاعف احؼبػبت ـتشك، نب سا ث پ٢ذ ٠

هب پؼهذ١ذ، ب ػت مبسمشدب خجت ق دس حفظ ١ت ىش٠ ١ب خشد فشو

ب ارتبػ٠ پ٢ذب ػبعف٠ تشث٢ت پشسؽ، حفبظت ك٢بت افشاد دس ثشاثش ثحشا

مذ، اؿبس مشد. ق ـتشك م ص٢ خ٢ش سػب٠ سا فشا ٠

٢ت، نحبس ف٠ ق ذاس ثب١ذ سد تر قهشاس ى٢هشد. دس مبس مبسمشدب خجت ق

ثهب م فنش سح٠ پ٢ذ احؼبع خبعش ث اؼب قه داسد، خهد قج٢ه كهست ثه

ثبصد. اػلا ثب داؼت بفغ ٠ سو ٠ نب سػ سا ث تؼذ تض سا خد عج٢ؼ٠

Page 18: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

ویژه علوم سیاسی، 4992، زمستان 42شماره 44

پشداخت اػت. پ٢بجشامش ك٠ الله ػ٢ه تر ث نحبس ف٠ ق ذاس، ث جبسص ثب ن

فشب١ذ: ا ػ ٠

هي خسول حج هثقبل قلج ف مبى هي عصلاج لام او ثعثلا ؤعلاساة هلاي القبهلا

.الجبل

رهضء ق٢بهت سص دس سا ا خذاذ ثبؿذ، ىشا٠١ ق ػلج٢ت رس ا دؾ دس م مؼ٠

(308 ف ،2 د تب،. )م٠٢، ث٠ ٠ مذ حـس رب٠ اػشاة

د٠١ ا١زبد رذ١ذ ١ت ى٢ش ؿن بؼت اص ق ذاس، ب ١ن٠ د١يش اص نفت

اسصؽ ثشاثهش هبؼ٠ دس ق ب ػبدت ق٠ زبسب سػة. اػت اتحبد د١ه٠ هب

اػت. دس ث د٢ ٢ تؼلت ق هذاس اػهت مه ٢هب ؼهب، ختهف اقها

١بثذ. ظس ٠ ختف ب كست ث لا٠اػ ب اسصؽ ب اذ١ـ

اػلا ثشا ق٢ت اكبت اسصؽ حس قب١ ـهذ ا١ه تفنهش رهب٠ سا ثه

ىشا٠١ سا ؼبد مفش فؼق ؼشف٠ د: ؿذت تخغئ ق

ؤهال اقمسفمولاب قل بى مبى آثبئمن ؤثبئمن بخانن ؤشاانن عشستنن

تجبز تخشى مسبوب هسبمي تساب ؤحت بلنن هي الللا زسلال الابو

.ف سجل فمسثصا حمه إت الل ثإهس الل ل د القم الفبسقي

تب ٢ض اا٠ م ثه دػهت اىش پذسا، فشصذا، ثشادسا، ؼشا، ق ػـ٢ش ثي

ا١ذ داد ػتذ م اص مؼبد ؿذؾ ٠ نسد هب مه ثهذا دخهؽ تشػ٢ذ خبه

تش اص خذا پ٢بجشؽ ربد دس سا خهذا ثهشا ؿبػهت، پهغ ا١ذ، دػت داؿت٠ داؿت

(، 4تب))مذ. خذاذ شدب فبػق سا ذا١ت ٠ دسو م٢ذ تب فشب ا٠ فشاسػذ

29)

ؿد م اػلا خبف قه دػهت٠ ٢ؼهت اص زع غبت اسائ ؿذ اػتفبد ٠

فشب١ذ: ىشا٠١ ٠ دس تو٢ح ػلج٢ت ق ثن خبف ق ذاس اػت. اب ػزبد

Page 19: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

49 های انسجام در تفکر سیاسی اسلام شاخص

سا هلاي خلابز قلام العصج الم إثن صبحجب علب ؤى سن السال شساز قه خلا

آخسي لس هي العصج ؤى حت السال قه لني العصج ؤى عي قه عللاه

.الظلن

ؿد ا١ ٢ؼت م اؼب قهؾ سا دػهت داؿهت ثبؿهذ، ػلج٢ت٠ م ىب ؿشد ٠

ثن ن اػت م اؼب ثذا قؾ سا ثتش اص خثب ق د١يش ث٢ج٢هذ قهؾ سا ثهش

(307 ف ،2 د )م٠٢، ث٠ تب، ذ.ظ ػت مل م

ساثظ اقتلبد ١ب ؼ٢ـت٠ -2-3-2

ب م٠ اػت م ث اػهغ جؼتي٠ ٠ ١ن٠ اص تش١ ػا ح٢بت دت

ؿد. ثهش ه٢ ن ١ت ش ت٠ تن١ ١بفت ثقب تذا ن دس ع صب ٢ؼش ٠

هب ثه ػها اػت. رد ق٢تاػبع ؿبخت تغ٢شب حش ثش ن ثؼ٢بس حبئض ا٢ت

ب ١ن٠ اص تغ٢شب حش ثش جؼتي٠ ٠ اػهت مه دس قؼ٠ اص خشد فشو

.ثشا ا١ ٢ض اػتا ثغ خد دس كست ث٠ تر٠ ث ن، خغش ثبق

نسد نچ ا١ اقا پشامذ ىب تفهبت سا ثه كهست ته٠ ١نپبسچه دس ه٠

ب٠١ ػ٠ اػت م هذ دذ، پ٢ذ بت اص ١ت ق٠ اقا سا تـن٢ ١٠ت٠ تف

١ن٠ اص ا١ پ٢ذب، ساثظ اقتلهبد ١هب ؼ٢ـهت٠ .ػ٠ ؼجتي٠ ٠ دس ث٢ نبػت

اػت.

ب بػت اقتلهبد دس هش ١هل اص هبعق قه٠، اص ب ص٢ رد قبث٢ت. 1

٢ش اؼب٠ قه٠ اػهت. اػهتفبد اص ا١ه ب بػت رزة انببت، تا فشكت

تاهذ دس افهضا١ؾ اثؼهتي٠ سػبذ، ٠ انببت و نن ث سؿذ تػؼ ٠ ١بس ٠

)صدالیی . جؼتي٠ بؿ٠ اص ا١ ػا هؤحش ثبؿهذ ا ارتبػ٠ ث٢ غق -اقتلبد

(904-920، ص 0616امیری،

Page 20: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

ویژه علوم سیاسی، 4992، زمستان 42شماره 42

اختلافبت بصػبت ث٢ ق٠ -3-3-2

١هل اػضب ن ثشاػبع م اػت فشي٠ تق٠ ػ٠ ذاس، ق هب، اسصؽ قه

راغ دس رت ٢ داذ. ث ٠ اقا د١يش اص ثشتش سا خد ق صذى٠ ؿ٢ زبسب

قه٠ ث٢ ساثظ ىؼتشؽ ى٢ش ثشا ؿن فشي٠ بغ ١ل ذاس، ق چذق٠،

.اػت

تضهؼ٢ف ػهجت ػ ١ل اص ذاس ق فشيه٠ ارتهبػ٠، ساثهظ ض١ؼهتب

اقا ٠ ث٢ دس تؼبسو٠ ساثظ تـذ١ذ ثبػج د١يش ػ اص اقتلبد ىشدد. چ٢ قه

.ىشدد ٠ ق٠ ث٢ ساثظ ؿجن دس( ق٠)رؼ٠ ١ت تع ى٢ش ؿن اص بغ ذاس

ساثهظ هذاس، ق ساثهظ ) فشيه٠ ارتهبػ٠ اقتلهبد، اثؼهبد دس قه٠ ثه٢

ثهش .مهذ ه٠ تق١هت سا( تؼبسو٠)ػ٢بػ٠ ساثظ قبث دس سا تضؼ٢ف( ض١ؼتب ا١ه

تضؼ٢ف ض١ؼت٠ ثؼذ دس اقا ا ساثغ خلك٢بت ذاس، ق ثب تـذ١ذ تبػت اػبع

ىشدد. ٠ تق١ت تؼبسم، ثؼذ دس

اقا ؼبب ٢ب ن ا٢ت ثش تر ارتبػ٠ د١ذىب اص اتحبد ؼئ ث قشن

٢ب پ٢ذ ؿذ داؼت ا٠ اتب ػا ث اتحبد پذ١ذ ن١بت ا١ دس. اػت د تبم٢ذ

چ٢ حفظ ا١زبد قشن٠ يشؽ دس. اػت ثشؿشد ا٠ تلشف ػ٠ سا ب ب د

ؿهشا١غ ث ػ پ٢بجشا اسػب ػت ث ب، ٢ب دس شا٠١ د٠٢ ١يبي٠

ػهت سؽ قشن ب نص د١ ث تؼل ثب تب ؿذ خاػت ات اص ؿذ داؼت

مذ: تحن٢ حفظ سا خد اؼزب پ٢بجش اتحبد

النملابة هعلان ؤصل هرزي هجشسي الجي الل فجعث احد ؤه البس مبى

ثعلاد هلاي ؤت الري بل ف اخملف هب ف اخملفا فوب البس ثي لحنن ثبلحق

بت ابءتن هب ثةذلا الحق هي ف اخملفا لوب آها الري الل فدن ثن ثغب الج

.هسمقن صساط بله شبء هي د الل

Page 21: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

41 های انسجام در تفکر سیاسی اسلام شاخص

١ذنس سا پ٢بجشا خذاذ پغ ثدذ ١يب ات٠ ،شد ثهب ،ثشاي٢خهت دهذ ثه٢

ثب نچ دس شد ٢ب تب ،فشػتبد فش ثحق سا[ خد] متبة ،نب داؿهتذ اخهتلاف ه

ثشا سؿ دلا١ نن اص پغ -ؿذ داد نب ث[ متبة] م مؼب٠ رض . مذ داس

اخهتلاف ن دس[ مهغ ه٢چ ] ،ثهد ٢بـب م[ حؼذ ] ػت خبعش ث -نذ نب

حق٢قت ث ،خ١ؾ تف٢ق ث ،ثدذ نسد ا١ب م سا نب خذاذ پغ. نشد نچه مه

.مذ ٠ ذا١ت ساػت سا ث ثخاذ سا م ش خذا . مشد ذا١ت ،داؿتذ اختلاف ن دس

(206(، 2بقر))

ساثظ فشي٠ -4-3-2

ب٢١: استجبط ثشا تج٢٢ ف استجبعبت ٢ب فشي٠ اثتذا ن سا تؼش١ف ٠ ٢هب

تاهذ ٠ م اػت، ىبى ا اذاص ث بدب١ـب ظب فشي٠ ادسامبت م شدب٠

)هب١، ؿهد. ه٠ ٢ذب فشي٠ ٢ب استجبعبت ب١ذ، اختلا ا١زبد استجبط، رش١ب دس

(28ف ،1384

هب ؼلا ىهش ١ن٠ اص اؿنب استجبعبت ٢ب فشي٠، استجبط ٢ب ق٠ اػت.

هب داسا ـهأ دذ. ا١ ىش ق٠، راغ خد سا دس ١ل مـس ١ب فشو ؿن ٠

هزت، ٢شاث ـتشم٠ ؼتذ، م ثشا تحت تأح٢ش قشاس داد اػب٠ خهبادى٠، صثهب،

ب بػجذ. صب٠ م فشو ق٠ ا١ اقا م اص ١ل ظاد ؼتذ، ب ـبث ا١ اسصؽ

ب ق٠ ختف داسذ، ث ذ١يش تق ؿهذ، استجهبط ثه٢ قه٠ ؿهن اب اكبت

.ى٢شد ٠

دس زع چبچ ساثظ ق٠ سا دس ساثغ ثب جؼتي٠ ٠ ذ ظش قشاس د٢، ن

ق م س١نهشد ػ٢بػه٠ اػهت -تا٢ ؿب د ع ساثغ ثذا٢: ساثغ دت سا ٠

.ق م س١نشد ارتبػ٠ اػت -ساثغ ق

ب دس تظه٢ تؼهبلات ب حنت ب سؽ س١نشدب، ؿ٢ :ق -ساثغ دت

تؼهبلات ب٠١ اػت م ثهش ا١ه ب س١ بػجبت خد ثب اقا ذ١ش١ت نب ػ٢بػت

Page 22: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

ویژه علوم سیاسی، 4992، زمستان 42شماره 46

اقا دس ع چيي٠ ا١ ساثغ ىب ه٠ -حبم اػت. ساثظ بػجبت ٢ب دت

(14، ف1385. )كبح٠ ا٢ش، دس تحن٢ ١ب تضؼ٢ف جؼتي٠ ٠ اػت

ساثغ ث٢ ق٠، ساثغ ارتبػ٠ ث٢ اػضب د ١ب چذ ىش ق٠ : ق -ساثغ ق

ى٢شد. دس كهست٠ مه ي٠ ارتبػ٠ سا دس ثش ٠اػت. م ساثظ اػتقبد، ػ٢بػ٠ فش

مذ ساثظ ث٢ ق٠، افضا١ؾ ١بثذ، تؼق فبداس اقا ث ارتبع ٠ افضا١ؾ پ٢ذا ٠

ىشدد سا سد ارتبػبت ق٠ ث وؼ٢ف ٠« ثش ىش -دس ىش»شصب ١ت٠

(188، ف 1384. )داس١ؽ قش، دس ارتبع ٠ اس خاذ ؿذ

ساثظ ارتبػ٠ -5-3-2

ـب ػ ١ل دس راغ چذ فشي٠ اص فشي٠ ق٠ تنخش سح٢ه قه هذاس

ص١جهب ا ظهش رهت ا١ اص مذ ٠ صذى٠ ١نذ١يش مبس دس م اػت ختف٠ اقا

ب دت شد ثشاثش دس سا ؼب١ د١يش ػ٠١ اص ىزاس ٠ ب١ؾ ث ب ثشاثش دس سا اؼب٠

.اػت ح سا ١بفت ٢بصذ م دذ ٠ قشاس

ثشا ا١زبد اؼزب ٢ب اقا ختف دس ساثظ ارتبػ٠ سانبسب ختف٠ رهد

داسد. ثشخ٠ اص ا١ سانبسب ػجبستذ اص:

تـ١ق تشغ٢ت اقا ث استجبعبت ارتبػ٠ ث٢ خد رت مهبؾ تلهسات قبهت، .1

؛ب يشؿ٠ ق٠ پ٢ـذاس فبك

هب ػه٠ اػتشاس ثخـ٢ذ تق١ت ساثظ ث٢ ق٠ اص عش١ق ثشىهضاس رـهاس .2

؛...

حب١ت اص سصؽ دس هبعق قه ـه٢ ثشبه س١هض ثهشا د١هذاسب سصؿه٠ .3

؛ػشاػش

افضا١ؾ دسنذ شد بعق ق ـ٢ ث ١هظ دس هاح٠ هشص رهت ا١زهبد سفهب .4

؛....استقب ؼ٢ـت، تأ٢ ؼن، تأ٢ ارتبػ٠ عش١ق بػت اص

Page 23: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

47 های انسجام در تفکر سیاسی اسلام شاخص

متش غة سذ برشت ث ؿهشب رهى٢ش اص تجهذ١ هبرشا ثه حبؿه٢ .5

(904-920، ص 0616)صالیی امیری، . ـ٠٢ ؿشب ثضسه ث ػا مبب تؾ

غزير ي عشت ملی: اقتدار ملی -4-2

ا١ب ثب خد ا٠ ػ٢ق اػتقبد ث٢ـ٠ پـتا ثب ؼبب اػلا، د١ذىب اص

غق ؼتق ػب تب ػا ث تؼب، خذاذ ث ساػخ ؼهت٠، ثهش حهبم تمه

١بثهذ ه٠ دػهت ؼ سح٠ دس٠، م٢ف٢ت٠ ث ا، ث ػ٢ق نىبب ن، ره مه

: فشب١ذ ٠ مش١ قشن دس خذاذ. اػت ا٠ «ػضت» «فغ ث اػتبد» ب

.علوى ل الوبفقي لني للواهي لسسل العص لل

ػضت ه٠ ه٢، سػهؾ خذاػهت ن اص ػهشثذ داهذ. ه٠ بفقهب

(1(، 36مىافقن))

مهذ ٠ ا١زبد اػلا٠ ات دس سا حبت٠ ن، ٠ ارتبػ٠ ثؼذ دس فغ ػضت ا١

ا١ه ١ظىه٠ . ؿهد ٠ ثشد ب ٠ اقتذاس احؼبع ىب٠ ٠ غشس ث ن اص ىب٠ م

ب ػشب١ ث اػتبد ث٢يبيب، خاػت اساد تح٢، ث اػتب٠١ ث٠ قج٢ اص خلك٢بت٠

اػهت، پ٢هد تبم مشد اتخبة م سا٠ ث ت ا١ب خد، بد ؼ ػهذ

خه١ؾ ه٠ ػضت م٢ب اص دفبع ثشا ساػخ ػض خبسر٠، تذ١ذب اص حـت تشع

. دذ ٠ تـن٢ ٢ض سا اػلا٠ حنت ؼ اقتذاس اك٠ ف داسد

ش ثشاثش دس سا اػلا٠ ربؼ ؼبب، ث ام٢ذ دػتس ثب فشاا، ن١بت دس مش١ قشن

شىهض م دذ ٠ ـذاس نب ث ػبصد، ٠ نبد ث٢يب ز تؼشم ػهذ ثه هب

اص سا اػهلا٠ ربؼ نذ، اػتب نب ذ٠ دػت٠ هش پهز١شفت ىه اص ا ػهغ

: ىزاسد ٠ ثبص ٢ وذ ثش مبفشا، ثشا سا سا٠ ٢چ داسد ٠ ثبص ث٢يبيب ربت

Page 24: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

ویژه علوم سیاسی، 4992، زمستان 42شماره 48

ملابى بى هعنلان نلاي للان ؤ قبلا الل هي فمح لنن مبى فةى ثنن مسثصى الري

حنلان فبلللا الولااهي هلاي ولاعنن علنن سمحذ لن ؤ قبلا صت للنبفسي

.سجم الواهي عله للنبفسي الل جعل لي القبه م ثنن

يش ب »ى١ذ: ٠ ،بب م تشكذ ؿب١ذ پغ اىش اص ربت خذا ث ؿب فتح٠ ثشػذ

يهش هب ثهش ؿهب تؼه ظ »ى١ذ: ٠ ، اىش ثشا مبفشا ل٢ج٠ ثبؿذ« ثب ؿب جد١

سص ق٢بهت ،پغ خذاذ« داؿت٢ ذاؿت٢ ؿب سا اص ] سد دس رغ [ ؤب ثبص ٠

ثشا مبفشا سا ]تؼه غ٠[ ،مذ خذاذ شىض ثش ] ص١ب [ ؤب ٢ب ؿب داس ٠

(090(، 9وساء)) قشاس ذاد اػت.

١ل ػا ث ن اص ىب: اػت تر قبث ظش د اص قذست ث يب اػلا دس ػه٢

دس ثذا ٢ رت دس تلاؽ م ؿد ٠ ١بد د٠١ ب نص ثشپب٠١ ثشا ارهت اػهلا

٢ حب، ش دس. ٢ؼت پز١شفت اػلا دس م ؿد ٠ ١بد ذف ػا ث ىب ;اػت ثه

غب٠١ اذاف ث ٢ رت دس اػت ٢ب٠ ذف اػلا دس قذست اػهت اػهلا خهد ه

(02 ، ص0611 وذری،غب٠١. ) ذف

گیزی وتیج

ربؼه ب ث٢بد١ ش ربؼ ٢ضا اؼزب جؼتي٠ ٠ دس ن ١ن٠ اص ػشب١

رش١ب دس ػبص ت فشا١ذ دس م اػتا ػشب١ جؼتي٠ ت. اؼزباػ هب قهش

ىؼهتشؽ اػتهبد ث٢بيش ؿذ حبك ت ١ل ـتشك تزبسة ه٠ ق٢هبع دس ١بفته

.اػت

صثب٠ تب١ضات ق٠، عب١في٠ ظاد، تب١ضات چ ثب١ذ تر داؿت م اسد

٠ ػ٢بػ٠؛ اقتلبد، ارتبػ٠، تب١ضات ح٠، رغشاف٢ب٠١ تب١ضات فشي٠، تاهذ ثه

ر ب١ذ. اجت دس كهست افتشاع قبط ب تفبت حس ثش اىشا٠١ ثشا ػب٠ كست

خاهذ ربؼ ثشا پ٢ـشفت تذ٠ بثغ اص ٠ رخب١ش ذ١ش١ت كح٢ح، ا١ تب١ضات

ثد.

Page 25: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

49 های انسجام در تفکر سیاسی اسلام شاخص

ب جت٠ ثش تفنش ػ٢بػ٠ اػهلا پشداخته دس تحق٢ق حبوش، ث اػتخشاد ؿبخق

ب سا ثلست تفل٠٢ ثشسػ٠ د١. ثب تر ث وشست تج٢٢ د١ذىب ش ١ل اص ؿبخق

اػلا دس ا١ ص٢، دس اػتخشاد ؿبخق هب اص قهشن مهش١، احبد١هج هب توه٢ح ن

ب حش د٠١ اػتفبد ؿذ اػت. ؿخل٢ت

اذ دس عشاح٠ اي اػلا٠ اؼزب ػ٢بػ٠ هسد ت ٠ ب اػتخشاد ؿذ ؿبخق

ى٢شد. اػتفبد قشاس

Page 26: ملاسایسایسرکفتردماجسنایاهصخاش · صا Á ذهÌÀ¯ لاهكا اس ½بهتاسداشث ½ب» غپ ،ذسداشث شذË بث ½بؤ į تؼÌ¿ ¾Ëا

ویژه علوم سیاسی، 4992، زمستان 42شماره 91

مىابعفزست

قشن مش١ ذ اجلاغ

اؼشث٠. اتشاث ث٢شت: داساح٢بء ،السیرة النبویة(، 1997ـب، ػجذال ) اث .1 .6، ؿبس 11، ز اذ١ـ، ػب «حقع ؿشذ»(، 1384احذصاد، ػ٢ذلغف٠ ) .2، فلب پظـه٠ «خ٠٢ اب د١ذىب اص اػلا٠ راغ پ١ب٠١ احغبط ػا»(، 1387اسر٠٢، حؼ٢ ) .3

.12غبؼبت اقلاة اػلا٠، ػب چبس، ؿبس تشر ػ٠ امجش غفبس، تشا: اتـبسات اػلا٢. اؼق، (، تحف1384) ثحشا٠، حؼ٢ .4 .16 اؼلا، د ػ٢ اج٢ت ن ق: ؤػؼ اـ٢ؼ، ئ)ث٠ تب(، ػب احؼ ث حذ ػب٠، حش .5 .1 ؿبس ،اػلا٠ ارتبػ٠ب پظؾ، «قشن دس ىشا٠١ قب قب رب١يب»(، 1377حق پب، سوب ) .6 .4، فلب ساجشد، ػب ا، ؿبس «١ت ٠ ا١شا٢ب»(، 1384صاذ، ػؼ٢ذ ) .7 .10انتج اح٢ب، د :تبد اؼشع، ث٢شت )ث٠ تب(، حذ شتض٠ صث٢ذ، .8تحق٢ق دس ػ ارتبػ٠، تهشا: پظـهيب ػه اؼهب٠ غبؼهبت ب (، سؽ1386ػبسخب٠، ثبقش ) .9

.2فشي٠، د الاػلا٠، ث٢شت: داساخقبف. اؼ٢بػ٠ الارتبع ف٠ اذ١، حذذ )ث٠ تب(، ؿغ .10 زهغ اػتشاتظ١ل تحق٢قبت ا١شا، تشا: شمض دس ق٠ بصػبت ت(، ذ١ش1385١كبح٠ ا٢ش، ػ٢ذسوب ) .11

ظب. لحت تـخ٢ق .14د)ث٠ رب(، تفؼ٢ش ا٢ضا، )ث٠ تب(،عجبعجب٠١، ػ٢ذحذحؼ٢ .12 .2ه1د تشا: اتـبسات فشاب٠، زغ اج٢ب،)ث٠ تب(، احؼ ث فض اغجشػ٠، اثػ٠ .13 .6د داساتؼبسف، ث٢شت:تز١ت الأحنب، ع(، 1410حؼ ) عػ٠، حذث .14 قشا مش١ .15 (، جؼتي٠ ٠ دس ا١شا، تشا: اتـبسات تذ ا١شا1384.٠قش، داس١ؽ ) .16 .2 د ١ؼقة، اك مبف٠، م٠٢، حذث .17 اػلا٠. اتـبسات تشا: دفتش اػلا، ا١شا تقبث خذبت (،1363غش، شتض٠ ) .18 تشا: اتـبسات كذسا. قب، ؾ(، ؿ1368)ههههههههههههههه .19 ،19 د ،ـش كذسا :نحبس، ق زػ(، 1384)ههههههههههههههه .20 ؿ٢شاص. ؿ٢شاص: ١ذ ا١شا، دس ػ٢بػ٠ احضاة تبس١خ (،1380الله ) رس، ػضت .21

.11د ،ؼتذسك اػبئ، س، حؼ٢ ث حذ تق٠ .22 .10دث٢شت: داساؼشف غجبػ اـش، دائش اؼبسف اقش اؼـش١، (، 1971)رذ، حذفش١ذ .23 .كبدع اب داـيب تشا: اتـبسات فشي٠، ٢ب استجبع٠ (، ربيشد1384حذبد ) ب١، .24