11

چکيدهبرش روته در بلندي های البرز واقع در شمال خاوری تهران، نهشته های ترياس را به خوبی نشان می دهد. در اين برش واحد سنگی قاعده ترياس بر روی سنگ آهک نازک اليه منتسب به سازند نسن به ديرينگی جلفين زيرين با يک ناپيوستگی هم شيب قرار دارد. سازند اليکا به ديرينگی ترياس زيرين تا ميانی متشکل از اليه های آهکی نازک تا متوسط اليه و همچنين دولوميت ستبر اليه در 9 واحد سنگی به ستبرای 310 متر در ستون قائم وجود دارد که بر روی طبقات آهک نازک اليه سازند نسن حاوی فسيل های جلفين زيرين و بوکسيت به ستبرای 10 متر به طور هم شيب ناپيوسته به واسطه يک اليه شيلی نازک قرار گرفته است. طبقات بااليی سازند اليکا در زير رسوبات آواری شمشک به طور هم شيب و ناپيوسته با تغيير ناگهانی سنگ شناسی قرار گرفته است. برخالف گزارش های پيشين که قاعده ترياس را در ايران با يک نبود چينه ای گزارش کرده اند، قاعده ترياس در برش مورد مطالعه دارای سنی معادل Griesbachian است که نشان دهنده رسوبات ترياس آغازين در برش روته است. 47 گونه و 26 جنس از عناصر کنودونتی و نيز روزن داران در اين برش تشخيص داده شده است. اليه های آغازين سازند اليکا از آهک نازک اليه در قاعده، سپس آهک استروماتوليتی و پس از آن آهک صفحه ای تشکيل شده است که حاوی عناصر کنودونتی اشکوب گرسباخين از ترياس زيرين است. زيست زون های زير در نهشته های پرمين مربوط به واحد سنگی زيرين سازند اليکا و همچنين رسوبات ترياس زيرين

تشخيص داده شده است: 1- Lower Dzhulfian (Nessen Formation): Paraglobivalvulina mira –Pachyphloia iranica Assemblage zone

2- Lower Triassic(Greisbachian) (Elika Formation): Hindeodus parvus Biozone :مطابقت دارد Sweet (1988)اين زيست زون نيز با زيست زون جهانی 3 -Hadrodontina –Pachycladina zone :گزارش شده است عبارتند است از Hirsch (1972) زون سوم که نخستين بار در فلسطين اشغالی توسط اشکوب های کنودونتی عناصر به توجه با و بوده خاکستری و سبز شيل های ورميکوله، اليه متوسط تا نازک سنگ آهک های از مرکب اليکا سازند ميانی بخش های

چکسلواکی و اسلوونی جمله از اروپا مختلفی نواحی با هم ارزی قابل زيست چينه نگاری نظر از بخش اين می کند. پيشنهاد را زيرين ترياس از Induan – olenekian

از: است عبارت بخش اين در شده داده تشخيص زيست زون بنابراين است. انطباق قابل (Sweet et al., 1971) Lower smithian زون بندی از 7 زون با که است Parachirognathus – Furnishius zone -4. الزم به يادآوری است که در داخل اين زون، زيست زون ديگری با عنوان :Neospathodus cristagalli subzone- 5 وجود دارد.

اين زون با زون بندی ترياس زيرين در جنوب چين مطابقت دارد و در انتها واحد دولوميتی که در پايين ترين بخش خود حاوی عناصر کنودونتی Anisian – Ladinian است.

کليدواژه‎ها: روته، اليکا، نسن، کنودونت، روزن داران، زيست زون E-mail: hadis_pashaei@yahoo.com مسئول: حديث پاشايی‎نويسنده*

زيست‎چينه‎نگاری‎نهشته‎های‎ترياس‎در‎برش‎روته‎در‎بلندي‎های‎البرز‎)شمال‎تهران(حديث‎پاشايي‎،‎*1‎بهاءالدين‎حمدي‎2و‎سيد‎علي‎آقانباتي3

1 کارشناس ارشد، پژوهشكده علوم زمين، سازمان زمين شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ايران

2 استاديار، پژوهشكده علوم زمين، سازمان زمين شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ايران3 دانشيار، پژوهشكده علوم زمين، سازمان زمين شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ايران

تاريخ دريافت: 1389/05/03 تاريخ پذيرش: 1389/11/26

زمستان 91، سال بیست و دوم، شماره 86، صفحه 11 تا 18

‎-1موقعيت‎برش‎مورد‎مطالعهرسوبات سيستم ترياس )سازند کربناتي اليکا( به ديرينگي ترياس زيرين و مياني در البرز برونزد دارند. برش مورد مطالعه در 31 کيلومتري بيشتر برش هاي بلندي هاي مختصات در و فشم( شهرستان توابع از روته )روستاي تهران خاوري شمال پيشين در N , 51° 31′ 37″ E ″58 ″58 °35 رخنمون دارند. مطالعات جغرافيايي پرمين نهشته هاي بر روي بيشتر زيست چينه نگاري و چينه شناسي نظر از منطقه اين

انجام شده است.

‎نگاري‎چينه‎سنگ‎-2رسوبات سيستم ترياس در برش مورد مطالعه مانند ديگر نقاط البرز در پي پيشروي يا سازند نسن آغاز مي شوند. از جمله سازند روته بر روي سازندهاي مختلف دريا در برش مورد مطالعه سازند اليکا بر روي نهشته هاي کربناتي سازند نسن به ديرينگي جلفين قرار دارد. ستبراي اين سازند در اين برش افزون بر 310 متر است. رخساره دوم درجه در دولوميت ها و مي دهد تشکيل صفحه اي سنگ آهک هاي را چيره

اهميت قرار دارند. سازند اليکا در اين برش از نظر توالي هاي سنگي، همساني زيادي با برش الگو واقع در دره چالوس دارد و با توجه به ويژگي هاي سنگي و رخساره اي و همچنين فسيل هاي آن و اليه شيلي مرز پاييني 9 واحد سنگ - چينه اي در آن تشخيص داده

شده است که از قديم به جديد عبارتند از:- 2 متر سنگ آهک خاکستري نازک تا متوسط اليه که داراي شماري از شکم پايان

و عناصر کنودونتي Greisbachian است.- 10 متر سنگ آهک ستبراليه تا توده اي به رنگ زرد تا خاکستري روشن که داراي استروماتوليت هاي گنبدي شکل از نوع (H.S.L.L) با قطر بين چند سانتي متر تا حدود

1/5متر است. بخش گنبدي اين اليه ها، سطح اليه را نشان مي دهد.- 40 متر سنگ آهک هاي مطبق به رنگ زرد تا سبز، گاهي متوسط اليه و خاکستري رنگ به همراه ميان اليه هاي شيلي، اين سنگ آهک ها داراي فسيل هاي دوکفه اي از

نوع Claraia و نيز ريزشکم پا است.- 16 متر سنگ آهک نازک تا متوسط اليه خاکستري رنگ، اين سنگ آهک ها در تناوب با ميان اليه هاي آهک ورميکوله هستند. در اين اليه ها، اثر دوکفه اي ها از نوع

Claraia ديده مي شوند.

از سنگ آهک ميان اليه هايي با تا زرد رنگ متر شيل هاي سبز و خاکستري 18 -نازک تا متوسط اليه.

- 66 متر سنگ آهک هاي خاکستري رنگ متوسط اليه که در اليه هاي سنگ آهکي آثاري از اليه هاي توفاني ديده مي شود.

- 36 متر سنگ آهک ورميکوله خاکستري رنگ و متوسط اليه.

زيست چینه نگاری نهشته های ترياس در برش روته در بلندي های البرز )شمال تهران(

12

- 2 متر شيل هاي صفحه اي خاکستري تا سياه رنگ.از آهک هاي ميان اليه هايي به همراه توده اي تا دولوميت هاي ستبراليه متر 120 -دولوميتي خاکستري رنگ که بسيار ريزبلور و متراکم و داراي سطح هوازده زرد تا خاکستري هستند. براي اين واحد سنگي و با توجه به موقعيت چينه شناسي و فسيل هاي

به دست آمده از آن، سني معادل با Anisian-Ladinian پيشنهاد مي شود.

‎مطالعه‎مورد‎برش‎شناسي‎فسيل‎-3شماري از عناصر کنودونتي به دست آمده از اين سازند عبارتند از:

Hindeodus sp. Melement – Hindeodus minotus – Pachycladina symmetrica

– Ellisonia ticherti – Cypridodella spengleri – Diplododella bidentata

–Pachycladina longispinosa – Pachycladina oblique sc element

– Parachirognathus ethingtoni – Parachirognathus breviarmulus –

Enanthiognathus lotus – Ellisonia transita – Ellisonia triassica pb element

– Lonchodina nevadensis – Hadrodontina anceps M element – Furnishius

triseratus sb element – Ellisonia triassica M element – Ctenognathus

conservativa – Pachycladina symmetrica sub sp. – Furnishius sp. sb

element – Hadrodontina anceps sa element – Pachycladina inclinata

– Pachycladina nov sp. – Hindeodella nevadensis – Ellisonia triassica

sc element – Hadrodontina sp. sa element- Xaniognathus cf. curvatus sc

element – Hindeodus cf. typicalis – Hindeodus latidentatus.

برد اساس زيست زون هاي کنودونت و غيرکنودونت، بر اين واحدهاي سنگي نشان 4 و 3 شکل هاي در رسوبي اليه هاي توالي در فسيل ها پراکندگي و زماني با و دارد متر ستبرا افزون بر 10 مطالعه، برش مورد نسن در داده شده است. سازند ناپيوستگي هم شيب بر روي سازند کربناتي روته قرار گرفته است، اين واحد از نظر

سنگ شناسي به 2 واحد سنگي تقسيم مي شود:1( واحد پي سنگ متشکل از 8 متر افق بوکسيت - التريت که شرايط آب و هوايي

گرم و مرطوب را نشان مي دهد.2( 2 متر سنگ آهک خاکستري نازک تا متوسط اليه حاوي روزن داران، استراکدها

و کنودونت هاي پرمين پسين )جلفين( است.

شماري از روزن داران يافت شده در اين سازند عبارتند از:Paraglobivalvulina mira – Ichtyolaria primitiva – Pseudolangella fragilis –

Palaeofusulina sp. – Langella perforata – Glomospirella sp. – Pachyphloia

iranica – Pachyphloia pedicula – Langella conica – Geinitzina chapmani

– Pachyphloia stricta – Agathamina sp. – Pachyphloia pedicula –

Agathamina subfusiformis – Pachyphloia cukurkoyi – Hemigordius cf.

abadehensis – Globivalvulina vonderschmitti – Globivalvulina cf. boluides

– Climmacammina composita – Codonofusiella sp.

کاربرد شاخص تغيير رنگ کنودونت ها، در اکتشاف هيدروکربورهاست. رنگ کنودونت ها که معموال" کهربايي است در اثر فشار و حرارت توالي هاي رسوبي مواد آلي آن، کربونيزه شده و تغيير رنگ مي دهد (Epstein et al., 1974). اين عمل را که

شاخص دگرساني رنگ يا CAI مي نامند، در عناصر کنودونتي برگشت پذير نيست.با مقايسه ضمن روته برش در ترياس کنودونتي عناصر رنگ تغيير شاخص با CAI استاندارد جهاني که اين عدد مطابق است استاندارد جهاني عدد 4 است، نشان دهنده دماي 300-190 درجه سانتي گراد بوده و نشان دهنده مرحله گاز خشک

يا خالي از هرگونه مواد هيدروکربني است.

‎4– نتيجه‎گيريدر برش روته در اواخر النين رسوبگذاري متوقف شده و شرايط قاره اي برقرار شده است، شاهد اين ادعا وجود اليه هاي بوکسيت و التريت در رأس سازند روته است. بر روي اين افق بوکسيت - التريت رسوبات سنگ آهکي نازک جلفين زيرين و پس از آن رسوبات سنگ آهکي نازک اليه و متبلور قاعده ترياس با رخساره نامشخص قرار مي گيرند و به دنبال آن نيز رسوبات سنگ آهکي ستبراليه استروماتوليت دار که در محيطي کم ژرفا نهشته شده اند، قرار گرفته است. پس از آن اليه هاي سنگ آهکي رسوب کم ژرفا دريايي محيط در که دارند قرار زيرين ترياس ورميکوله مطبق و سازند آغازين بخش هاي در ظريف و ميله اي کنودونت هاي حضور کرده اند. اليه هاي در دريا انرژي کاهش نشان دهنده اليکا، سازند مطبق سنگ آهک هاي بين ابتداي متبلور و ريزبلور، محيط نهايت وجود دولوميت هاي يادشده است و در

کشندی )اينترتايدال( را نشان مي دهد.

تهران خاور 1:100000 از نقشه گرفته بر مطالعه مورد محدوده زمين شناسی نقشه -1 شکل )وحدتی دانشمند، 1379(.

حديث پاشايی و همکاران

13

شکل 2- نقشه راه ها و محورهای دسترسی به برش مورد مطالعه

شکل 3- ستون چينه شناسی سازندهای نسن و اليکا در برش روته واقع در شمال تهران

زيست چینه نگاری نهشته های ترياس در برش روته در بلندي های البرز )شمال تهران(

14

شکل 4- هم ارزی چينه شناسی عناصر کنودونتی برش روته

حديث پاشايی و همکاران

15

شکل 5- تطابق و هم ارزی جهانی زيست زون های کنودونتی برش روته با ديگر برش های مطالعه شده در جهان

زيست چینه نگاری نهشته های ترياس در برش روته در بلندي های البرز )شمال تهران(

16

Plate 1

حديث پاشايی و همکاران

17

Plate 2

زيست چینه نگاری نهشته های ترياس در برش روته در بلندي های البرز )شمال تهران(

18

کتابنگاریوحدتی دانشمند، ف.، 1379 – نقشه1:100000 خاور تهران.

ReferencesBelka, Z. & Wiedman, J., 1996- Conodont stratigraphy of the lower Triassic in the thak hola region (eastern himalaya,Nepal). New letter in

stratigraphy 33(1), pp1-14.Buryi, G., 1977- Early Triassic conodonts biofacies of primorye. In: Boud ,A, Popova,I,Dickins,J.M,Lucas,S,Zacharov ,Y.,(Eds) late Paleozoic

and early mesozoic circum – pacific events: Biostratigraphy , tectonice and ore de posites of primarye ( far east Russia). Memories de geologie (lau sane) vol 30, pp 35-40.

Carr, T. R., Paull, R. K. & Clark, D. L., 1984- Conodont paleoecology and biofacies analysis of the lower Triassic thynes formation in the cordilleran miogeocline , geological society of America , special paper 196, pp 283-293.

Charton, T. R., Barber, A. J., McGowan, A. J., Nicoll, R. S., Roniewicz, E., Cook, S. E., Barkham, S. T. & Bird, P. R., 2009- The Triassic of timor: lithostratigraphy , chronostratigraphy and paleogeography.

Clark, D. L., 1959- Conodont from the Triassic of Nevada and Utah. j,pal.,v 33,pp 305-312.pl 44, 45.Clark, D. L., Paul, R. K., Solien, M. A. & Morgan, W. A., 1979- Triassic conodont biostratigraphy in the great basine ,In: Sandberg, C.A, Clark,

D.L, (Eds), conodont biostratigraphy of the great basine and rocky mountains,vol 6(3),p 179-183.Clark, D. L. & Rosser, S. V., 1976- Analysis of paleoecologic factors associated with the Triassic parachirognathus/ Furnishius conodont founa

in utah 7 nevada, univ of Wisconsin, p296-303.Ding, M., 1992- Conodont sequences in the upper Permian and lower Triassic of south china and the nature of the conodont founal changes

at the systematice boundary. In: Sweet, W.C, Yang, Z, Dickins, J.M, Yin, H; permo – Triassic event in the eastern Tethys, Cambridge university press, p 109 – 119.

Druce, E., 1973- Upper Paleozoic and Triassic conodont distribution and the recognition of biofacies .In: Rhodes, F.H.T (Eds) conodont paleozoology, geological society of America, paper 14, p 191-237.

Epstein, A. G., Epstein, J. B. & Harris, L.D., 1977-Conodont color alteration and indent to organic metamorphism,U.S,geol,surv.Glaus, M., 1964- Triassic und oberperm im zentralen elburz (Persian), mittelugen aus der geologischen institute der eidg. Technischen

hochdchule und der universitat zurich, eclogue helvetiae, vol 57, nr2.Hirsch, 1972- Conodont and Ostracode- biostratigraphy of Triassic in Palestine, p 107-112.Koike, T., 2004- Early Triassic Neospathodus (conodonta) apparatuses from the Taho formation, southwest Japan. palaeontol Ress, pp 129 –

140.Kozur, H., 2004- Pelagic uppermost Permian and the Permian Triassic boundary conodonts of Iran, part 1: taxonomy .haleschesch jahrbuch

geowiss ,pp 39 -68.Kozur, M., 1989- Significance of events in conodont evolution for the permmian and Triassic stratigraphy, courier forsch inst .p 385-408.Laishi, Z., Orchard, M., Jinnan, T., Zhiming, S., Jinxun, Z., Suxin, Z. & Ailing, Y., 2006- A detailed lower Triassic conodont biostratigraphy

and its implications for the GSSP candidate of the induan – olenekian boundary in chaohu , Anhui province, pp 81 – 86.Orchard, J. M. & Krystin, L., 2007- Conodont from the induan – olenekian bundary interval at Mud, spiti, Albertiana, p 30 – 35.Sweet, W. C., Mosher, L. C. & Clark, D. L., 1971 - Conodont biostratigraphy of the Triassic, In: Sweet, W. C., Bergstrom, S.M., symposium

on conodont biostratigraphy. Geol, soc. Am.Mem, vol 127, pp441-465.Sweet, W. C., 1988- The conodont morphology, taxonomy, paleontology evolutionary history of a long extinct animal phylum, oxford

monographs on geology and geophysics.