รายงาน การประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการและการจ าแนกชวงชนโอกาส

ดานนนทนาการของแหลงทองเทยวและนนทนาการ (ROS) ในอทยานแหงชาตตาดหมอก จงหวดเพชรบรณ

ผศกษาและคณะท างาน

คมเชษฐา จรงพนธ เจาพนกงานปาไมช านาญงาน หวหนาศนยศกษาและวจยอทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก

เอกสทธ จนทสรยากร เจาพนกงานปาไมช านาญงาน ประจ าอทยานแหงชาตตาดหมอก

บญสง มวงศร พนกงานพทกษปาระดบ ส.2 ประจ าศนยศกษาและวจยอทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก

นวรตน คงชพยน เจาหนาทประจ าศนยศกษาและวจย อทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก

สวฒน คงชพยน เจาหนาทประจ าศนยศกษาและวจย อทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก

ศนยศกษาและวจยอทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก สวนศกษาและวจยอทยานแหงชาต

ส านกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช พ.ศ.2555

ศนยศกษาและวจยอทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก 2555 : การประเมนศกยภาพ ทรพยากรนนทนาการและการจ าแนกชวงชนโอกาสดานนนทนาการของแหลงทองเทยว และนนทนาการ (ROS) ในอทยานแหงชาตตาดหมอก จงหวดเพชรบรณ Ph.D. 118 หนา

การประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการและการจ าแนกชวงชนโอกาสดานนนทนาการของแหลงทองเทยวและนนทนาการ (ROS) ในอทยานแหงชาตตาดหมอก จงหวดเพชรบรณ มวตถประสงค เพอประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการและจ าแนกชวงชนโอกาสดานนนทนาการ ในอทยานแหงชาตตาดหมอก จงหวดเพชรบรณ วธการ ประเมนใชสมการถวงน าหนกอยางงาย (simple weighting score method) โดยไดมการก าหนดคาความส าคญ หรอคาถวงน าหนกของปจจยชวดแตละปจจยจาก 1 ถง 3 จากระดบความส าคญนอย ไปจนมความส าคญมาก ส าหรบวธการประเมนเขตนนทนาการตามหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการ ( ROS) โดยใชผเชยวชาญหรอ ผมความรดานนนทนาการ จ านวน 3-5 คน ใชแบบประเมนเขตนนทนาการส าหรบแหลงนนทนาการของอทยานแหงชาต โดยใหคาคะแนนในแตละปจจยชวด แลวน ามาหาคาเฉลย ตามเกณฑทก าหนด มคาคะแนนต าสดเทากบ 1 และคาคะแนนสงสดเทากบ 5

ผลการศกษาพบวาศกยภาพของ แหลงนนทนาการทง 7 แหง ใน อทยานแหงชาตตาดหมอก

มศกยภาพปานกลางทง 7 แหง ซงเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป (NT) จ านวน 6 แหง คดเปนรอยละ 85.72 และเปนแหลงนนทนาการประเภทผจญภย (AT) จ านวน 1 แหง คดเปนรอยละ 14.28 คอน าตกตาดหมอก ส าหรบเขตนนทนาการในแหลงนนทนาการทง 7 แหง สวนใหญ อยในเขตกงพฒนา (Semi-Developed,SD) มากทสด คดเปนรอยละ 42.86 รองลงมาคอ เขตธรรมชาต กงสนโดษไมใชยานยนต (Semi-Primitive Non-Motorized, SPNM) คดเปนรอยละ 28.58 สวน เขตธรรมชาตสนโดษ (Primitive, P) และเขตธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (Semi-Primitive Motorized, SPM) คดเปนรอยละ 14.28 เทากน ซงแสดงใหเหนวาแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาต ตาดหมอก ในปจจบนยงคงใหประสบการณนนทนาการแกผใชประโยชนแบบ ธรรมชาตทมการ พฒนาบาง ซงมถงรอยละ 42.86 ของจ านวนแหลงนนทนาการในอทยานฯ ค าส าคญ: อทยานแหงชาตตาดหมอก ศกยภาพทรพยากรนนทนาการ ชวงชนโอกาสดานนนทนาการของแหลงทองเทยวและนนทนาการ (ROS)

(1)

สารบญ

หนา

สารบญ (1) สารบญตาราง (2) สารบญภาพ (4) ค าอธบายสญลกษณและค ายอ (5) ค าน า 1 วตถประสงค 2 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 2 ขอบเขตการศกษา 2 นยามศพท 2 การตรวจเอกสาร 5 อปกรณและวธการ 48 อปกรณ 48 วธการ 48 ผลและวจารณ 59 ผล 59 วจารณ 61 สรปและขอเสนอแนะ 76 สรป 76 ขอเสนอแนะ 81 เอกสารและสงอางอง 87 ภาคผนวก 91 ภาคผนวก ก แบบประเมนศกยภาพแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาต 92 ภาคผนวก ข แบบประเมนเขตนนทนาการตามหลกชวงชนโอกาสดานนนทนาการ โดยใชปจจยทางสงคม (ROS)

106

ภาคผนวก ค รายละเอยดขอมลพนฐานของแหลงทองเทยวและนนทนาการ ในอทยานแหงชาตตาดหมอก

111

(2)

สารบญตาราง

ตารางท

หนา

1 แนวทางการจดการการทองเทยวในเขตนนทนาการตางๆ 17 2 ตวอยางทางเลอกของกจกรรมนนทนาการทสอดคลองกบชวงชนโอกาส

ดานนนทนาการ 26 3 ปจจยชวดระดบศกยภาพของแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาต

และคาถวงน าหนก เพอบงชสถานภาพปจจบน จ าแนกตามประเภท แหลงนนทนาการ 53

4 สรปประเภทและระดบศกยภาพปจจบนของแหลงนนทนาการ ในอทยานแหงชาตตาดหมอก 68

5 สรปประเภทเขตนนทนาการตามหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการ(ROS) ของแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาตตาดหมอก 74

6 จ านวนและรอยละของของระดบศกยภาพและกลมประเภทแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาตตาดหมอก 77

7 จ านวนและรอยละของของแหลงนนทนาการในเขตนนทนาการของ อทยานแหงชาตตาดหมอก 77

8 สรปภาพรวมระดบศกยภาพทรพยากรนนทนาการและชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (ROS) ของแหลงทองเทยวและนนทนาการในอทยานแหงชาตตาดหมอก 79

9 ขอเสนอแนะและแนวทางการจดการเขตนนทนาการตางๆ ในพนท อทยานแหงชาตตาดหมอก 83

(3)

สารบญตาราง (ตอ)

ตารางผนวกท

หนา

ค1 รายละเอยดขอมลพนฐานของเขตบรการหวยบง 112 ค2 รายละเอยดขอมลพนฐานของจดชมววเนนปาไผ 113 ค3 รายละเอยดขอมลพนฐานของจดชมววหวยน ารน 114 ค4 รายละเอยดขอมลพนฐานของลานชมดาว 115 ค5 รายละเอยดขอมลพนฐานของเสนทางศกษาธรรมชาต

ตาดหมอก-สองนาง 116 ค6 รายละเอยดขอมลพนฐานของน าตกสอง 117 ค7 รายละเอยดขอมลพนฐานของน าตกตาดหมอก 118

(4)

สารบญภาพ

ภาพท

หนา

1 แบบจ าลองประสบการณนนทนาการทนกทองเทยวจะไดรบเมอไปเยอน แหลงนนทนาการในชวงชนตางๆ 14

2 แนวคดชวงชนโอกาสดานนนทนาการ 16 3 แผนทสงเขปแสดงบรเวณแหลงทองเทยวภายในอทยานแหงชาตตาดหมอก 36 4 แผนทสงเขปแสดงเสนทางการเดนทางไปยงแหลงทองเทยวภายใน

อทยานแหงชาตตาดหมอก 37 5 สภาพทวไปบรเวณเขตบรการหวยบง 61 6 สภาพทวไปบรเวณจดชมววเนนปาไผ 62 7 สภาพทวไปบรเวณจดชมววหวยน ารน 63 8 สภาพทวไปบรเวณลานชมดาว 64 9 สภาพทวไปบรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตตาดหมอก-สองนาง 65 10 สภาพทวไปบรเวณน าตกสองนาง 66 11 สภาพทวไปบรเวณน าตกตาดหมอก 67 12 จ านวนและรอยละระดบกลมประเภทแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาต

ตาดหมอก 78 13 จ านวนและรอยละแหลงนนทนาการในเขตนนทนาการของอทยานแหงชาต

ตาดหมอก 78

(5)

ค าอธบายสญลกษณและค ายอ ERSP = Evaluation of Recreation Site Potential NT = conventional nature tourism AT = adventure tourism ET = ecotourism L = Low M = Moderate H = High ROS = Recreation Opportunity Spectrum P = Primitive SPNM = Semi - Primitive Non-Motorized SPM = Semi-Primitive Motorized SD = Semi-Developed D = Developed

การประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการ และการจ าแนกชวงชนโอกาส ดานนนทนาการของแหลงทองเทยวและนนทนาการ (ROS)

ในอทยานแหงชาตตาดหมอก จงหวดเพชรบรณ

ค าน า อทยานแหงชาต ตาดหมอก เปนพนทอนรกษทางธรรมชาตทมทรพยากรธรรมชาต ทเหมาะสมกบการประกอบกจกรรมนนทนาการและการทองเทยว มแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทเปนองคประกอบส าคญของการพฒนาการทองเทยว เนองจากเปนสงดงดดความสนใจของผมาเยอนเปนเปาหมายของการเดนทางทองเทยว อกทงเปนแหลงสรางกจกรรมทางเศรษฐกจทงทางตรง และทางออม แหลงทองเทยวจงตองมความเหมาะสม มศกยภาพในการเขาไปประกอบกจกรรมทองเทยว สามารถตอบสนองการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนได การประเมนศกยภาพของแหลงทองเทยวมวตถประสงค เพอทราบคณภาพของแหลงทองเทยวทงดานตวทรพยากรเอง และคณภาพดานการจดการแหลงทองเทยว โดยก าหนดปจจยตวชวดเพอประเมนเชงเปรยบเทยบคณภาพ บงบอกศกยภาพของทรพยากรการทองเทยวและการจดการ นอกจากนเมอพจารณาถงโอกาสของนกทองเทยว ในการประกอบกจกรรมนนทนาการ นกทองเทยวสวนใหญมกเลอกทจะประกอบกจกรรมนนทนาการในพนท ทสามารถตอบสนองตอความตองการทตนเองปรารถนา ดงนนจงเปนหนาทของนกจดการ ทจะตองด าเนนการจดการพนทนนทนาการทมอยในอทยานแหงชาตใหเหมาะสมเพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยวเหลานน ภายใตเงอนไขของสภาพพนท ลกษณะของทรพยากรและรปแบบกจกรรมนนทนาการ ดงนนการจ าแนกชวงชนโอกาสทางดานนนทนาการ (ROS) จงเปนเครองมอส าคญประการหนงในการจดการแหลงทองเทยว เพอใหนกทองเทยวไดรบประสบการณตามทตนปรารถนา จากผลการศกษา การประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการและการจ าแนกชวงชนโอกาสดานนนทนาการของแหลงทองเทยวและนนทนาการ (ROS) ในอทยานแหงชาตตาดหมอก จงหวดเพชรบรณ ทไดจดท าขนในครงน จะเปนประโยชนตอการบรหารจดการทรพยากรนนทนาการ ในอทยานแหงชาตตาดหมอก ไดอยางเหมาะสมตอไป

2

วตถประสงค 1. เพอการประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการในแหลงทองเทยวทางธรรมชาต อทยานแหงชาตตาดหมอก จงหวดเพชรบรณ 2. เพอจ าแนกชวงชนโอกาสทางดานนนทนาการในแหลงทองเทยวทางธรรมชาต อทยานแหงชาตตาดหมอก จงหวดเพชรบรณ

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ สามารถประเมน ศกยภาพทรพยากรนนทนาการ และจ าแนกชวงชนโอกาสทางดานนนทนาการ ในแหลงทองเทยวทางธรรมชาต ของอทยานแหงชาต ตาดหมอก จงหวดเพชรบรณ เพอก าหนดแนวทาง การจดการทเหมาะสมน าไปสการทองเทยวอยางยงยนตอไปในอนาคต

ขอบเขตการศกษา ประเมน ศกยภาพทรพยากรนนทนาการ และจ าแนกชวงชนโอกาสทางดานนนทนาการ ในแหลงทองเทยวทางธรรมชาต ของอทยานแหงชาตตาดหมอก จงหวดเพชรบรณ

นยามศพท

ทรพยากรนนทนาการ

ทรพยากรนนทนาการ หมายถง สงทเกดขนเองตามธรรมชาต หรอผลผลตของมนษย ทม คณคาสามารถน าไปใชประโยชนแกมนษยหรอสงคม เพอสรางความพงพอใจและความสขในรปของนนทนาการ ซงแบงออกเปน 3 กลมดวยกน ไดแก 1) พนทนนทนาการแบบเนนผใช (user-oriented areas) เชน สวนสาธารณะ สวนสตว เปนตน 2) พนทนนทนาการแบบเนนธรรมชาต ( resource-based areas) เชน น าตก ถ า ชายหาด เปนตน และ 3) พนทนนทนาการแบบกงธรรมชาต (intermediate areas) เชน วนอทยาน รสอรทเอกชน เปนตน (สรเชษฎ, 2527; Clawson and Knetsch, 1986)

แหลงนนทนาการ แหลงนนทนาการ หมายถง พนทธรรมชาตทสามารถประกอบกจกรรมนนทนาการ/ศกษาธรรมชาตได ซงแบงประเภทตามลกษณะทรพยากร ไดแก น าตก ถ า ทงหญา หนาผา/จดชมวว / ธรณสณฐาน อางเกบน า/ทะเลสาบ/ล าน า บอน ารอน/น าพรอน เสนทางศกษาธรรมชาต เสนทางเดนปา แหลงโบราณสถาน ชมชน/วฒนธรรม ชายทะเล ชายหาด เกาะ และเขตบรการ เปนตน

3

การทองเทยวแบบธรรมชาตทวไป (Conventional Nature Tourism) การทองเทยวแบบธรรมชาตทวไป (Conventional Nature Tourism) เปนการทองเทยว ทอาศยธรรมชาต เชน ปาไม สตวปา ล าน า หวย หนอง คลอง บง และภมทศนธรรมชาต เปนองคประกอบหลกในการประกอบกจกรรมทองเทยว ทไมจ าเปนตองอาศยอาคารหรอสงปลกสราง ซงรปแบบของการประกอบกจกรรมจะเปนแบบชนชมธรรมชาตไมใชพละก าลงในการประกอบกจกรรมมากนก ( passive activity) เชน การชมน าตก การพกผอนในบรรยากาศทสงบ และการถายภาพธรรมชาต เปนตน แรงจงใจส าคญของการทองเทยวแบบน คอ โอกาสทจะไดชนชมกบสภาพแวดลอมทเปนธรรมชาต ความสงบรมรน (ดรรชน และคณะ, 2549)

การทองเทยวเชงผจญภย (Adventure Tourism) การทองเทยวเชงผจญภย (Adventure Tourism) เปนการทองเทยวรปแบบพเศษทเปดโอกาสให นกทองเทยวกลมเฉพาะไดเขารวมกจกรรม ทมลกษณะทาทายหรอตนเตนเปนพเศษ หรอใหความหวาดเสยว และทกษะเฉพาะ เชน กจกรรมปนเขา การทองไพรหรอเดนปาระยะไกล ลองแกงตามล าน าทไหลเชยว การขจกรยานเสอภเขาในปา เปนตน แรงจงใจส าคญของการทองเทยวแบบน คอ โอกาสทจะไดตนเตน และผจญภยในธรรมชาต (ดรรชน และคณะ, 2549)

การทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism) การทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism) การทองเทยวอยางมความรบผดชอบในแหลงธรรมชาต อนมเอกลกษณเฉพาะถนและแหลงวฒนธรรมทเกยวเนองกบระบบนเวศธรรมชาต โดยมกระบวนการเรยนรรวมกนของผเกยวของ ภายใตการจดการอยางมสวนรวมของทองถน เพอมงใหเกดจตส านก ตอการรกษาระบบนเวศอยางยงยน (นภวรรณ และคณะ , 2541) แรงจงใจส าคญของการทองเทยวแบบน คอโอกาสทจะไดไปเยอนแหลงธรรมชาต ทมความโดดเดนดานนเวศทยงคงความเปนธรรมชาตสง หรอหายาก ไดเรยนรเกยวกบธรรมชาต วถชวตและวฒนธรรมทเกยวเนองกบธรรมชาต และมโอกาสในการชวยเหลอ ดานการอนรกษแหลงธรรมชาตทไปเยอนและอ านวยประโยชนแกประชาชนทองถน (ดรรชน และคณะ, 2549)

ชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (Recreation Opportunity Spectrum, ROS) ชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (Recreation Opportunity Spectrum, ROS) หมายถงลกษณะโอกาสตางๆ ดานประสบการณนนทนาการทมความเปนไปไดในพนทนนทนาการ โดยพจารณาปจจยทางชว-กายภาพ ดานสงคมของการใชประโยชนพนทของนกทองเทยว และลกษณะการจดการทรพยากรนนทนาการของผดแลพนท โดยชวงชนของพนทนนทนาการม 5 ประเภท ไดแก พนท

4

สนโดษ พนทกงสนโดษไมใชยานยนต พนทกงสนโดษใชยานยนต พนทธรรมชาตทมการพฒนาหรอพนทกงพฒนา และพนทธรรมชาตทมการพฒนามาก (Clark and Stankey, 1979)

5

การตรวจเอกสาร

หลกการประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการ (Evaluation of Recreation Resource Potential, ERRP)

การประเมนสถานภาพทรพยากรนนทนาการนน เปนการประเมนความสามารถของทรพยากรตาง ๆในพนท เพอรองรบกจกรรมนนทนาการ การบรการ และการพฒนาพนท เพอตอบสนองความตองการใชประโยชนดานนนทนาการ ตลอดจนเสรมสรางประสบการณนนทนาการทดมคณภาพส าหรบนกทองเทยว/ผมาเยอนไดอยางยงยน ซงศกยภาพของทรพยากรนนทนาการ ประเมนไดใน 2 ลกษณะ คอ 1) ความสามารถในการดงดดความสนใจใหคนมาทองเทยว ตวอยางปจจยทใชในการประเมนศกยภาพ ไดแก สงดงดดความสนใจในระยะสายตา/ความสวยงามของทรพยากรนนทนาการ (attraction) สภาพภมอากาศ ความอดมสมบรณของสงคมพช ความอดมสมบรณของสตวปา ขนาดเนอทส าหรบประกอบกจกรรม/พฒนาสงอ านวยความสะดวก ความรมรนหรอรมเงาจากตนไม น าใช การเขาถง มลภาวะจากโรงงานอตสาหกรรมหรอในครวเรอนหรอพนทเกษตรกรรมตอนบน สของน าและความขน เปนตน 2) ความสามารถในการรองรบการใชประโยชนดานการทองเทยวโดยไมกอใหเกดผลกระทบชว-กายภาพ จนไมสามารถฟนฟทรพยากรนนทนาการดงกลาวใหกลบมาใชประโยชนไดอกดวยคณภาพเชนเดมได ตวอยางปจจยในการประเมนแหลงนนทนาการ เชน ความคงทนของดนตอการชะลางพงทลายการ ซาบซมน าลงดน พชและสตวทมความออนไหวตอกจกรรมของมนษย และแหลงตนน าล าธาร เปนตน (ดรรชน, 2545; นภวรรณ, 2546) ศกยภาพทรพยากรนนทนาการ/การทองเทยว หมายถง คณลกษณะพนฐานของทรพยากรนนทนาการ หรอแหลงนนทนาการ/แหลงทองเทยว ทสงผลใหแตละแหลงเหมาะสมตอการประกอบกจกรรมนนทนาการ/การทองเทยว และการพฒนาเพอรองรบกจกรรมนนทนาการในลกษณะและระดบทแตกตางกน (นภวรรณ และคณะ, 2548) 1. วธการประเมนศกยภาพ ในการประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการนน ไดมการพฒนาตวชวดและเกณฑมาตรฐาน ในการประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการ/ทองเทยวมาอยางตอเนอง โดย ศนยวจยปาไม (2538) ไดพฒนาเกณฑในการประเมนศกยภาพของพนทธรรมชาตตามแนวทางการทองเทยวเชงอนรกษ ซงไดจดท าเกณฑ ในการบงชศกยภาพของพนทธรรมชาตส าหรบการทองเทยวเชงอนรกษ 6 ตวแปรดวยกน แลวใหคาถวงน าหนกความส าคญของเกณฑแตละตว (Wi)ในการบงชถงศกยภาพ ของพนท ซงคาถวงน าหนกน มระดบคะแนนตงแต 1-5 โดยวธการดงกลาวน เปนการประเมนโดยวธ weighting score method และตวชวดทน ามาใชประเมนศกยภาพมการก าหนดคาคะแนน (rated score หรอ คา R) ออกเปน 3 ระดบ คอ ระดบทมศกยภาพสงใหคะแนนเปน 3 ระดบศกยภาพปานกลาง

6

ใหคะแนนเปน 2 และระดบทมศกยภาพนอยหรอต า ใหคะแนนเปน 1 จากนน ท าการค านวณศกยภาพของแหลงทองเทยวธรรมชาตโดยใชสมการถวงน าหนก มนส และคณะ ( 2544) ไดใหนยามของค าวาตวชวด ( indicator) ในการก าหนดมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยว เอาไววา หมายถง ปจจยหรอตวแปรทถกก าหนดขนมาเพอใชวดหรอก าหนดคาคณลกษณะตางๆ ของแตละมต คาของปจจยหรอตวแปรทวดไดจากกระบวนการ ในการตรวจสอบ มาตรฐาน คณภาพแหลงทองเทยวอ าจอยในรปของคาเชงคณภาพ ( qualitative value) เชน ม/ไมม / มาก/ปานกลาง/นอย หรออยในรปของคาเชงปรมาณ (quantitative value) เชน รอยละ 40 ของพนทแหลงทองเทยว ทพกจ านวน 50 หนวย และระยะทางโดยรอบเทากบ 4.5 กโลเมตร เปนตน โดยคาดชนชวดทงหมดของแตละมตจะถกน าไปประมวลเขากบคาน าหนก (weight) แลวเปรยบเทยบกบหลกเกณฑทก าหนดไว เพอก าหนดระดบมาตรฐานคณภาพ แหลงทองเทยว ตอไป สวนค าวาเกณฑการประเมน หมายถง ระดบมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวแตละประเภท โดยไดก าหนดระดบมาตรฐานคณภาพออกเปน 5 ระดบดวยกน ไดแก ระดบมาตรฐานคณภาพดเยยม คาคะแนนรอยละ 81 ระดบมาตรฐานคณภาพดมาก คาคะแนนรอยละ 71-80 ระดบมาตรฐานคณภาพด คาคะแนนรอยละ 61-70 ระดบมาตรฐานคณภาพปานกลาง คาคะแนนรอยละ 51-60 ระดบมาตรฐานคณภาพต า คาคะแนนรอยละ 41-50 และระดบมาตรฐานคณภาพตองปรบปรงและฟนฟ คาคะแนนต ากวารอยละ 40 ส าหรบ จตศกด และคณะ (2546) ไดพฒนาตวชวดและเกณฑในการประเมนระดบศกยภาพโดยรวมของแหลงทองเทยวเชงนเวศ โดยท าการประเมนในเชงคณภาพโดยอาศยคาคะแนนจากตวชวด ดงน

ปจจยท 1 ปจจยดานพนทเชงนเวศ มน าหนก 27 ปจจยท 2 ปจจยดานการจดการ มน าหนก 30 ปจจยท 3 ปจจยดานกจกรรมและการเรยนร มน าหนก 14 ปจจยท 4 ปจจยดานการมสวนรวมของชมชน มน าหนก 15 ทงน คะแนนรวมทไดสงสดคอ 258 หรอมระดบคะแนนสดสวนรวมทง 4 ตวชวด เทากบ 4 โดยแบงกลมศกยภาพออกเปน 4 กลม หรอ 4 ระดบ คอ A, B, C และ D โดยจดชวงคาคะแนน ดงน

7

กลม A มคะแนนตงแต 194-258 คะแนน หรอคะแนนสดสวนรวม 3.01 - 4.00 กลม B มคะแนนตงแต 129-193 คะแนน หรอคะแนนสดสวนรวม 2.01 - 3.00 กลม C มคะแนนตงแต 64-128 คะแนน หรอคะแนนสดสวนรวม 1.01 - 2.00 กลม D มคะแนนตงแต 64 คะแนน หรอคะแนนสดสวนรวมนอยกวา 1.01 นภวรรณ และคณะ (2548) ไดมการพฒนาตวชวดและเกณฑในการประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการฐานปาไม โดยใชตวชวด 11 ตวชวด และตวชวดทน ามาใชประเมนศกยภาพมการก าหนด คาคะแนน (rated score หรอ คา R) ออกเปน 5 ระดบ คอ คาคะแนนเทากบ 1 หมายถงมศกยภาพต า ถงคาคะแนนเทากบ 5 หมายถงมศกยภาพสง และมวธการค านวณคาศกยภาพของแหลงนนทนาการ โดยใชสมการถวงน าหนกแบบถวงน าหนกซ า (double weighted score equation) ในสวนของการประเมนศกยภาพทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาต เพอจ าแนก กลมประเภทแหลงทองเทยวทางธรรมชาต ออกเปน 3 กลม ไดแก แหลงทองเทยวประเภทธรรมชาตทวไป (conventional nature tourism, NT) แหลงทองเทยวประเภทผจญภย ( adventure tourism, AT) และแหลงทองเทยวเชงนเวศ ( ecotourism, ET) ซงปจจยชวดและคาถวงน าหนกไดถกพฒนาและปรบปรงตวชวด โดย ดรรชน และคณะ ( 2549) โดยก าหนดคาถวงน าหนกใหมคาเทากบ 1 ซงถอวาแตละปจจยชวดมความส าคญเทากน หากแตปจจยทใชในการจ าแนก กลมประเภทแหลงทองเทยวทางธรรมชาตจะมความแตกตางกน โดยปจจยชวดทน ามาพจารณาประกอบดวย ดานทรพยากร ดานการจดการสงอ านวยความสะดวก บรการ และการ สอความหมาย ดานการจดการผลกระทบสงแวดลอม และดานการมสวนรวม สรปแยกตามประเภทแหลงนนทนาการ ไดแก 1) แหลงทองเทยวประเภทธรรมชาตทวไป (NT) จ านวน 15 ตวชวด 2) แหลงทองเทยวประเภทผจญภย จ านวน 15 ตวชวด (AT) และ 3) แหลงทองเทยวเชงนเวศ จ านวน 18 ตวชวด (ET) (ดรรชน และคณะ, 2549) โดยสรป การประเมนศกยภาพแหลงนนทนาการนน เปนการประเมน ความสามารถของทรพยากรธรรมชาตและการจดการในพนท เพอรองรบกจกรรมนนทนาการ การบรการ และการพฒนาพนทเพอตอบสนองความตองการใชประโยชนดานนนทนาการ ตลอดจนเสรมสรางประสบการณนนทนาการทดมคณภาพส าหรบนกทองเทยว/ผมาเยอนไดอยางยงยน วธการในการประเมนนน เปนการประเมนดวยวธการถวงน าหนก ( weighting score method) ซงปจจยชวดและเกณฑในการประเมนทไดพฒนาขนโดยผเชยวชาญทางดานอทยาน นนทนาการและการทองเทยว ทงปจจยเชงคณภาพและเชงปรมาณ รวมทงการใหคาถวงน าหนกทมความเหมาะสมกบแตละปจจย ชวด โดยการค านวณระดบศกยภาพใชสมการถวงน าหนก (weighting score equation)

8

แนวคดการจดการเขตนนทนาการโดยใชหลกชวงชนโอกาสดานนนทนาการ

(Recreation Opportunity Spectrum, ROS) โอกาสดานนนทนาการ (recreation opportunity) เปนการผสมผสานระหวางองคประกอบหลก 3 สวน ทเกยวของในการประกอบกจกรรมนนทนาการของคนทวไป คอ 1) กจกรรม (activities) 2) สภาพแวดลอมของพนททประกอบกจกรรม (settings) และ 3) ประสบการณทไดรบจากการประกอบกจกรรม (experiences) โอกาสดานนนทนาการจงหมายถง ประสบการณนนทนาการทนกทองเทยวมโอกาสไดรบจากการเขารวมกจกรรมนนทนาการ ซงประสบการณดงกลาว มลกษณะเฉพาะตวอนเปนผลมาจากการจดการสภาพแวดลอมของพนทจงมความหลากหลาย ตงแตประสบการณนนทนาการประเภทสนโดษ และกงสนโดษ ซงเกดขนในสภาพแวดลอมทเปนธรรมชาตสง ไปจนกระทงประสบการณนนทนาการ ทเกดขนในสภาพแวดลอมประเภทธรรมชาตทมการดดแปลง หรอเลยนแบบธรรมชาต ชนบท และประสบการณนนทนาการเมอง 1. หลกการประเมนชวงชนโอกาสดานนนทนาการ การจ าแนกแหลงทองเทยว/นนทนาการโดยใชหลกการของ Recreation Opportunity Spectrum (ROS) หมายถง การจ าแนกพนททองเทยว/นนทนาการ โดยมวตถประสงคเพอใหเกดการจดการพนททองเทยวในลกษณะทตอบสนองตอประสบการณทองเทยวไดหลากหลายมากขน น าไปสความพงพอใจและประสบการณทองเทยวทมคณคาของนกทองเทยว และมการควบคมระดบการพฒนาใหเหมาะสมกบประเภทของแหลงทองเทยวทก าหนดไว โดยเฉพาะอยางยง แหลงทองเทยวธรรมชาต ในพนทอนรกษทตองมเงอนไขในการจดการพนท เพอยงประโยชนดานอนๆ ไปพรอมกบดานการทองเทยว การจ าแนกประเภทของแหลงทองเทยวตามหลกการ ROS ยงชวยในการก าหนดระดบของความเปนธรรมชาต ระดบการพฒนา ความสะดวกสบาย ความปลอดภย และความสนโดษ จ านวนคน/กลม ทเขาไปใชพนททองเทยว และวธการทองเทยวเพอใชเปนกรอบแนวทางการจดการดานการทองเทยวใหชดเจนและสอดคลองกบวตถประสงคอน ๆ ของการจดการพนทอนรกษ (นภวรรณ, 2546; ดรรชน, 2547) 2. วธการประเมนชวงชนโอกาสดานนนทนาการ โดยแนวคดในการจ าแนกชวงชนโอกาสดานนนทนาการน Clark and Stankey (1979) เปนผน าเรมน าแนวคดนมาใช ซงอาศยความสมพนธระหวางผใชประโยชนและนกจดการพนทนนทนาการ มาสรปเปนแนวคดวา รปแบบของกจกรรมนนทนาการมความยดหยน และมความหลากหลายขนอยกบลกษณะของการจดการ โดยไดสรปความหมายของชวงชนโอกาสดานนนทนาการ ไววาเปนความ

9

หลากหลายของกจกรรมทมความเปนไปไดในการทจะสงเสรมหรอพฒนาในแหลงนนทนาการนนๆ โดยพจารณาจากศกยภาพของทรพยากรนนทนาการเปนประการส าคญ และไดก าหนดพนทนนทนาการเปน 4 ชวงชน ไดแก 1) พนทพฒนา (Developed area) 2) พนทกงพฒนา (Semi-developed area) 3) พนทกงสนโดษ (Semi-primitive area) และ 4) พนทสนโดษ (Primitive area) โดยใชปจจยในการก าหนดชวงชนโอกาสดานนนทนาการดงกลาว 6 ปจจย ดงตอไปน 1) การคมนาคม/การเขาถง (access) 2) การใชประโยชนแหลงนนทนาการทไมใชเพอกจกรรมนนทนาการ (non-recreational resource uses) 3) การจดการพนท (on site management) 4) โอกาสในการพบปะผคน (social interaction) 5) ผลกระทบจากนกทองเทยวทยอมรบได (acceptability of visitor impact) 6) กฎระเบยบทยอมรบได (acceptable regimentation) ตอมากรมปาไม ประเทศสหรฐอเมรกา หรอ U.S. Forest Service (USFS) (1982) ไดน าแนวคดและผลงานของ Clark and Stankey (1979) มาปรบปรงและประยกตใชในพนท ปาสงวนแหงชาต ซงเปนลกษณะการจดการปาไมแบบอเนกประสงค โดยท าการแบงพนทนนทนาการออกเปน 6 ชวงชนดวยกน คอ 1) พนทสนโดษ (primitive area) 2) พนทกงสนโดษไมใชรถยนต (semi-primitive non-motorized area) 3) พนทกงสนโดษใชรถยนต (semi-primitive motorized area) 4) พนทธรรมชาตมถนน (roaded natural area) 5) พนทชนบท (rural area) และ 6) พนทเมอง (urban area) โดยก าหนดปจจยทใชในการจดชวงชนดานนนทนาการ ดงน 1) ลกษณะดานกายภาพประกอบดวย การเขาถง ความหางไกล และ ความเปนธรรมชาต 2) ลกษณะดานสงคม ประกอบดวย โอกาสในการพบปะผคน และผลกระทบจากนกทองเทยว 3) ดานการจดการ ประกอบดวย ระดบการพฒนาสงอ านวยความสะดวก และระดบการควบคมนกทองเทยว ทางดาน นภวรรณ และคณะ ( 2541) ไดศกษาเกยวกบชวงชนโอกาสดานนนทนาการ โดยกลาววา การจดกลมชนของแหลงทองเทยวตามชวงชนโอกาสดานนนทนาการ เปนกลมของ แหลงนนทนาการทก าหนดขนโดยอาศยลกษณะทางกายภาพของพนท ( physical setting) ลกษณะทางสงคม (social setting) และลกษณะการจดการพนท ( managerial setting) เปนปจจยในการ จดกลมชนของแหลงนนทนาการ โดยการจดกลมชนดงกลาวจะเปนตวบงชระดบการพฒนาทเหมาะสมทจะเชอมโยงไปสการก าหนดขดความสามารถในการรองรบของพนท ตลอดจนปรมาณ และขนาดของสงอ านวยความสะดวกทควรจดใหมขนในพนท ซงการวเคราะหและประเมนสถานภาพของพนทพจารณาใน 7 ประเดน ดงน 1) ปจจยการเขาถง 2) ปจจยระดบความเปนธรรมชาต 3) รองรอยของผลกระทบ 4) โอกาสในการพบปะกบนกทองเทยวกลมอนๆ 5) การพบเหนนกทองเทยวทประกอบกจกรรมทไมเหมาะสม 6) การจดการนกทองเทยว และ 7) การจดการพนท ทงน ก าหนดกลมชนของแหลงนนทนาการ ไดดงน 1) พนทสนโดษ (primitive,P) 2) พนท กงสนโดษระดบท 1 (semi-primitive class I, SP-I) 3) พนทสนโดษระดบท 2 (semi-primitive class II, SP-II) 4) พนทธรรมชาตทพฒนา (developed natural, DN) และ 5) พนทชนบท (rural, R)

10

ดรรชน ( 2544) ท าการศกษาและก าหนดชวงชนโอกาสดานนนทนาการในพนทผนปาตะวนตก ไดก าหนดเกณฑในการจ าแนกแหลงทองเทยวโดยใชปจจยทงทางชว-กายภาพ ดานสงคม และลกษณะของการจดการ รวมทงสน 5 ปจจย ไดแก 1) ปจจยการเขาถง 2) ปจจยความเปนธรรมชาต 3) โอกาสพบปะผคน 4) ผลกระทบทยอมใหเกดขนได และ 5) วธการจดการดแลนกทองเทยวและการควบคมดแลการใชพนทของนกทองเทยว วธการและเกณฑการจ าแนกดงกลาวไดปรบปรงจาก Clark & Stankey (1979) และ Neilsen (1999) เพอประยกตใชในประเทศไทยโดยจ าแนกชวงชนของพนทแหลงทองเทยวไว 5 ประเภท ดงน 1) พนทธรรมชาตสนโดษ ( primitive area) 2) พนทธรรมชาตกงสนโดษไมใช ยานยนต (semi-primitive non-motorized area) 3) พนทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (semi-primitive motorized area) 4) พนทธรรมชาตทมการพฒนาแลว ( semi-developed area) และ 5) พนทธรรมชาตทมการพฒนาอยางมาก (highly developed natural area) การจ าแนกชวงชนโอกาสดานนนทนาการในพนทนนทนาการ/ทองเทยวนน นภวรรณ และ คณะ (2541) และดรรชน (2543) อางถงใน จนทนาภรณ (2544) ไดกลาวถงวา ประเดนส าคญและจ าเปนอยางยงในการจดการแหลงนนทนาการตามชวงชนนนทนาการ คอ การจดการใหสภาพแวดลอมในการประกอบกจกรรมในแตละชวงชน สามารถตอบสนองตอประสบการณทเหมาะสมและสอดคลอง กบความคาดหวงของนกทองเทยวเมอมาเยอนพนท หรออาจหมายถงการจดการใหสภาพแวดลอม ตามปจจยแวดลอมสามารถตอบสนองตอประสบการณ ทนกทองเทยว ควรจะไดรบในแตละชวงชน โดยแนวคดเกยวกบประสบการณนนทนาการตามชวงชนโอกาสนนทนาการทสอดคลองกบแหลงนนทนาการทางธรรมชาตและวฒนธรรม รวมถงแหลงนนทนาการภายในอทยานแหงชาตในประเทศไทย มดงน พนทธรรมชาตสนโดษ (primitive area) เปนแหลงนนทนาการทอยหางไกล และคงยงสภาพความเปนธรรมชาตหรอภมทศนดงเดมอยางสมบรณ มปรมาณการทองเทยวเบาบาง เนองจากการเขาถงกระท าไดอยางยากล าบากมาก ปรากฏรองรอยของผลกระทบจากกจกรรมการใชประโยชนนอยมาก การควบคมหรอจดการนกทองเทยว ตลอดจนการพฒนาตางๆ ไมปรากฏในพนท แหลงนนทนาการประเภทน เหมาะส าหรบกจกรรมประเภททเนนการสมผสและเรยนรธรรมชาต อยางแทจรง เชน การเดนปา ดนก ดสตว พกแรมในลกษณะของแคมปกลางปาลก (wilderness camping) พายเรอแคน วายน า พกผอนในบรรยากาศทสงบหรอเดนปาดวยตนเอง เปนตน ประสบการณทนกทองเทยวจะไดรบจากแหลงนนทนาการประเภทน ไดแก ความรสกวเวกทมเพยงเสยงธรรมชาต ความสนโดษและมอสระ ไดสมผสและเรยนรธรรมชาตอยางใกลชด ไดใชพละก าลงและพงพาตนเองในการประกอบกจกรรมตางๆ รวมถงไดแสดงออกซงความเปนตวของตวเอง พนทธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต (semi-primitive non-motorized area) เปนแหลงนนทนาการ ทสภาพพนทโดยรวมยงคงมความเปนธรรมชาต ไมแตกตางไปจากพนทสนโดษ มากนก แตปรมาณการใชประโยชนหรอโอกาสในการพบเหนนกทองเทยวกลมอนจะสงกวาพนท

11

สนโดษ แหลงนนทนาการในกลมน จะปรากฏรองรอยของผลกระทบจา กกจกรรมการใชประโยชนเบาบาง มการควบคมหรอจดการนกทองเทยวอยบาง โดยเนนในลกษณะของโปรแกรมสอความหมายหรอจดการทางออม โดยการออกแบบสงอ านวยความสะดวกทเนนความปลอดภยและปองกนผลกระทบตอพนท แหลงนนทนาการประเภทน เหมาะกบกจกรรมประเภทเดยวกบกลมพนทสนโดษ โดยเพมกจกรรมทางน าบางประเภท เชน การพายเรอ (นอกเหนอจากแบบการพายเรอแคน) เลนเรอใบหรอด าน าลกและ ผวน า เปนตน ประสบการณทผมาเยอนจะไดรบยงคงเปนประสบการณ ในลกษณะเดยวกนกบพนทสนโดษ หากแตโอกาสในการสมผสกบความสงบวเวกจากธรรมชาตจะนอยกวา พนทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (semi-primitive motorized area) แหลงนนทนาการในกลมนแมโดยภาพรวมจะยงคงความเปนธรรมชาต แตกมการพฒนาเปลยนแปลงพนทแบบถาวร เนองจากการเขาถงท าไดโดยสะดวกมากกวาแหลงนนทนาการใน 2 กลมแรก สงผลใหปรมาณการ ใชประโยชนเพมขน โอกาสทผมาเยอนจะพบปะกบนกทองเทยวกลมอนจงสงกวาในแหลงนนทนาการ 2 กลมแรก รองรอยของผลกระทบจากกจกรรมการใชประโยชนปรากฏใหเหนคอนขางชดเจน การควบคมหรอการจดการนกทองเทยวท าโดยการใชปายเตอน โปรแกรมสอความหมายและสงอ านวยความสะดวก ทออกแบบอยางกลมกลนกบธรรมชาต เนนความปลอดภยและปองกนผลกระทบ ตอพนทมากกวาความสะดวกสบาย เชน มานง ถงขยะ หองสขา ลานจอดรถ เปนตน กจกรรม ทเหมาะสมส าหรบแหลงนนทนาการกลมน ไดแก กจกรรมตางๆ ทปราก ฏในพนทกงสนโดษไมใช ยานยนต รวมถงกจกรรมขบรถยนตและลองเรอทใชเครองยนตเพอชมทวทศน ขจกรยาน พกแรม ในลกษณะของแคมปหนวย หรอแคมปกลมขนาดเลก ( unit camping or small group camping) ปกนกหรอเดนศกษาธรรมชาตดวยตนเองบนเสนทางเดนเทาสอความหมาย เปนตน พนทธรรมชาตทมการพฒนาบาง (semi-developed area) แมสภาพแวดลอมโดยรวมของแหลงนนทนาการในกลมนจะยงคงความเปนธรรมชาต หากแตพนทธรรมชาตกไดรบการพฒนาปรบเปลยน เพอสนองกจกรรมการใชประโยชนของนกทองเทยว การเขาถงกระท าไดโดยสะดวก โดยทางรถยนตหรอทางเรอหรอทงสองรปแบบ สงผลใหปรมาณการใชประโยชนพนทกลมนคอนขางหนาแนน โดยเฉพาะอยางยงในฤดการทองเทยวและปรากฏรอยรอบผลกระทบชดเจน มาตรการ ในการจดการและควบคมนกทองเทยวถกน ามาใชทกรปแบบเทาทจะมความเปนไปได ไดแก การมเจาหนาทคอยตรวจตราดแล มปายเตอนและใชวธการออกแบบสงอ านวยความสะดวกทเนน ความกลมกลนกบธรรมชาต แตกเปนรปแบบการพฒนาถาวรและมสงนวยความสะดวกพอควร เชน หองน า รานขายอาหาร รานจ าหนายของทระลกหรอศนยบรการนกทองเทยว เปนตน กจกรรม ทเหมาะสมส าหรบแหลงนนทนาการในกลมน ไดแกกจกรรมทปรากฏในพนทกงสนโดษใชยานยนต กฬาทางน าประเภทตางๆ ( water sports) พกแรมในอาคารบานพก ศกษาธรรมชาตในศนยบรการนกทองเทยวหรออาจเปนการน าศกษาโดยนกสอความหมาย เปนตน ประสบการณทนกทองเทยวจะไดรบจากการมาเยอนพนทยงคงเปนประสบการณในลกษณะเดยวกนกบพนทกงสนโดษใชยานยนต แตเพมโอกาสในการประกอบกจกรรมรวมกบนกทองเทยวกลมอน และมปฏสมพนธมากขน มความ

12

สะดวกในการประกอบกจกรรมอนเนองมาจากสงอ านวยความสะดวกในพนท อยางไรกตามทกษะ ในการประกอบกจกรรมนนทนาการกลางแจง ยงมความส าคญอยบาง พนทธรรมชาตทมการพฒนาอยางมาก (highly developed area) เปนทตงของแหลงนนทนาการ ทเขาถงไดโดยสะดวกพาหนะทกชนด แมจะมความเปนธรรมชาตแตกมการดดแปลงพนทอยางชดเจน มการพฒนาอยางถาวร รวมถงมการกอสรางเลยนแบบธรรมชาตเพออ านวย ความสะดวกสบาย แหลงนนทนาการประเภทนมมาตรการทชดเจนในการจดการและควบคมนกทองเทยวเชนเดยวกนกบพนทธรรมชาตทมการพฒนาแลว กลาวคอ มเจาหนาทคอยตรวจตราดแล มปายเตอนและใชการควบคมโดยอาศยสงอ านวยความสะดวก ในบรเวณแหลงนนทนาการจะปรากฏรองรอยของกจกรรมการใชประโยชนชดเจนมาก กจกรรมทเหมาะสมจะคลายคลงกบพนทธรรมชาตทมการพฒนาแลว ประสบการณทนกทองเทยวจะไดรบคอการไดมปฏสมพนธกบนกทองเทยว กลมอน และไดรบความสะดวกสบายมากจากสงอ านวยความสะดวกและบรการดานการทองเทยว โดยทกษะในการประกอบกจกรรมกลางแจงของนกทองเทยวไมใชสงส าคญส าหรบการมาเยอน แหลงนนทนาการในเขตน จากการจ าแนกชวงชนโอกาสนนทนาการขางตน สามารถอธบายแนวคดรปแบบจ าลองไดดงภาพท 1

ภาพท 1 แบบจ าลองประสบการณนนทนาการทนกทองเทยวจะไดรบเมอไปเยอนแหลงนนทนาการ ในชวงชนตางๆ ทมา: Payne และคณะ (1997) อางถงใน จทนาภรณ (2544)

13

แนวคดเกยวกบชวงชนโอกาสนนทนาการ ถอวาเปนประโยชนอยางมากในการจดการการทองเทยว โดยสามารถชวยใหนกจดการพนทจดการและควบคมพนทอนกอใหเกดการใชประโยชน ในแตละพนทเปนไปตามความเหมาะสม อกทงยงชวยใหการพฒนาเปนไปอยางถกตองเหมาะสม กบสภาพพนทและความตองการการใชประโยชนของผมาเยอนเชนเดยวกน ส าหรบผมาเยอน/นกทองเทยวกมทางเลอกทเหมาะสมกบประสบการณทตองการไดรบ สามารถทจะคนหาประสบการณนนทนาการไดตรงกบความชนชอบของตน ไดประกอบกจกรรมตามความถนด และสดทายคอการไดรบความพงพอใจและประสบการณนนทนาการทดกลบไป อนจะเกดผลสะทอนกลบในรปแบบของความรวมมอในการอนรกษ และการเสรมสรางศกยภาพในดานตางๆ ของผมาเยอนตอไป 3. ประโยชนของชวงชนโอกาสนนทนาการ โดยการน าหลกการและแนวคดดานชวงชนโอกาสนนทนาการมาประยกตในการวางแผนจดการพนทนน ดรรชน (2547) ไดกลาวถงประโยชนของชวงชนโอกาสนนทนาการ ดงตอไปน 3.1 ทราบถงอปทาน (supply) ดานนนทนาการ/การทองเทยวในพนท ไดแก ประเภทของแหลงทองเทยวและประสบการณทจะไดรบจากแหลงนนๆ 3.2 ทราบผลกระทบของกจกรรมอนทมตอแหลงนนทนาการ 3.3 สามารถวเคราะหผลกระทบของการตดสนด าเนนการจดการพนททมประสบการณนนทนาการวาจะท าใหเปลยนแปลงไปมากนอยเพยงใด 3.4 สามารถเชอมโยงความตองการของนกทองเทยวเขากบอปทานนนทนาการทมอย 3.5 ก าหนดมาตรฐานและแนวทางในการจดการพนทเพอใหไดประสบการณทตองการ

ทงน ชวงชนโอกาสดานนนทนาการ เปนเครองมอใหนกจดการพนทใชในการจ าแนก

เขตนนทนาการโดยเชอมโยงความสมพนธระหวางพนทส าหรบประกอบกจกรรม ประเภทของกจกรรมนนทนาการ และประสบการณทนกทองเทยวจะไดรบ เพอสรางกจกรรมนนทนาการ ทสอดคลองเหมาะสม กบสภาพพนทและประสบการณทนกทองเทยวตองการ (ดงภาพท 2) สวนตารางท 1 เสนอแนวทางการจดการพนทเพอใหบรรลวตถประสงคทก าหนดในแตละเขตนนทนาการ และตารางท 2 เสนอทางเลอกของกจกรรมนนทนาการทสอดคลองกบเขตนนทนาการ

14

ภาพท 2 แนวคดชวงชนโอกาสดานนนทนาการ ทมา: ปรบปรงจาก Forest Service (1982) และ ดรรชน และคณะ (2547)

ชวงชนโอกาสดานนนทนาการ

กจกรรมนนทนาการ สภาพแวดลอมของแหลงนนทนาการ

ประสบการณนนทนาการ

สนโด

ษ (P

rimitiv

e)

กงสน

โดษไ

มใชย

านยน

ต (Se

mi-P

rimitiv

e No

n-Mo

toriz

ed)

กงสน

โดษใ

ชยาน

ยนต

(Sem

i-Prim

itive

-Mot

orize

d)

กงพฒ

นา

(Sem

i-Dev

elop

ed)

พฒนา

(D

evel

oped

) ขอมลส าหรบวางแผนจดการนนทนาการ

เปาหมายการจดการนนทนาการ การวางแผน

17

ตารางท 1 แนวทางการจดการการทองเทยวในเขตนนทนาการตางๆ เขตนนทนาการ เปาหมาย แนวทางการจดการ 1. เขตธรรมชาตสนโดษ (Primitive, P)

1 2 3

จดการพนทใหปลอดจากรองรอยของมนษย และปลอยพนทใหเปนธรรมชาตดงเดมเพอใหไดรบ ประสบการณอยกบธรรมชาตอยางแทจรง ไมมการพฒนาใดๆ ตองพงพาอาศยตนเองเปนหลกและเกดความรสกภมใจเมอสามารถเอาชนะความยากล าบากไดดวยตนเอง ผลทไดรบคอการพฒนาความแขงแกรงของรางกายและความเขมแขงของจตใจ ประสบการณสงบ สนโดษ และอสระ เปนพนททมความส าคญดานการอนรกษ /รกษาระบบนเวศหรอสงแวดลอมธรรมชาต เชน พนทสวนใหญของอทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา และพนทลมน าชน 1

1 2 3 4 5 6

คงธรรมชาตดงเดม เสนทางเดนเทาหรอการเขาถง ใหใชเสนทางทมอยแลวตามธรรมชาต เชน ดานสตว และไมจ าเปนตองเขาไปดแลรกษาเสนทางเปนประจ า หามใชพาหนะ และอปกรณทองเทยวทใชเครองยนตทกชนด ทกษะในการเดนปา และมชวตรอดในปาเปนสงจ าเปนยง ดงนนนกทองเทยวตองเตรยมความพรอมและเตรยมตวลวงหนา ตองใหขอมลเกยวกบสภาพพนท และความยากของเสนทางแกนกทองเทยวลวงหนา มเจาหนาท หรอผคนเคยกบพนทน าเดนปาหรอประกอบกจกรรมอน ทไมสงผลกระทบหรอรบกวนธรรมชาต การตดตอสอสารทางโทรศพทอาจไมประสบผลส าเรจในเขตทองเทยวประเภทน เนองจากไมมเครอขายสญญาณ ดงนน ควรน าแผนท เขมทศ และ /หรอ GPS ตดตวไป และตองแจงการเดนทาง วน -เวลา และจดหรอบรเวณทจะเขาไป รวมทงวนและเวลาทจะกลบออกมาทกครงกอนเขาไปในเขตทองเทยวน เตรยมสมภาระทจ าเปนในการด ารงชพไปเอง เชน อาหาร น า เตนท ถงนอน ไฟฉาย เปนตน เนองจากใน เขตทองเทยวนไมมสงอ านวยความสะดวกใด ๆ รองรบ ไมมการพฒนาสงอ านวยความสะดวกใด ๆ ควบคมการพฒนาพนททกรปแบบ โดยเฉพาะหามสรางถนน และการปรบเปลยนการใชทดนเปนเกษตรหรออน ๆ ทไมใชสภาพปาธรรมชาต

18

ตารางท 1 (ตอ) เขตนนทนาการ เปาหมาย แนวทางการจดการ

7

8

9

10

เนนกจกรรมทองเทยวทรกษาระบบนเวศ โดยระมดระวงใหเกดผลกระทบตอระบบนเวศนอยทสด การจดการผลกระทบจากการทองเทยว ควรใชวธควบคมจ านวนและเนนนกทองเทยวเชงนเวศทมคณภาพ ผลกระทบทอาจเกดจาก การใชพนทตองควบคมใหอยในระดบต า และปลอยใหธรรมชาตฟนตวเอง เชน ก าหนดฤดกาลปดเขตทองเทยว เปนตน ควบคมจ านวนนกทองเทยว ประมาณ 1-3 กลมตอวน กลมละไมเกน 3-5 คน (ขนอยกบความเหมาะสมของแหลงทองเทยวดวย) มมาตรการน าขยะทไมยอยสลายออกมาจากเขตทองเทยวน และขดหลมฝงขยะทยอยสลายไดในบรเวณทเหมาะสม การสอความหมายควรใชสอสงพมพขนาดเลกกะทดรด และ/หรอ เจาหนาทหรอมคคเทศกทองถน

19

ตารางท 1 (ตอ) เขตนนทนาการ เปาหมาย แนวทางการจดการ 2. เขตธรรมชาตกงสนโดษ ไมใชยานยนต (Semi-Primitive Non-Motorized, SPNM)

1 2 3

จดการพนทใหสวนใหญปลอดจากรองรอยของมนษย เพอใหไดรบประสบการณการใชชวตอยกบ ธรรมชาต มรองรอยของการใชพนทของนกทองเทยวอน ๆ หรอคนในทองถนบางแตนอยมาก กจกรรมทองเทยว ยงตองพงพาอาศยตนเองเปนหลก และเกดความรสกภมใจ เมอสามารถเอาชนะความยากล าบากไดดวยตนเอง ผลทไดรบ คอ การพฒนาความแขงแรงของรางกายและความเขมแขงของจตใจ ประสบการณสงบ สนโดษ และอสระ เปนพนททมความส าคญในการรกษาระบบนเวศหรอสงแวดลอมธรรมชาต เชน พนทตอเชอมกบเขตธรรมชาตสนโดษแตไมใชบรเวณทมสงปลกสรางใดๆ ในอทยานแหงชาตเขตรกษาพนธสตวปาหรอปาอนรกษประเภทอน ๆ

1 2 3 4 5

มการเขาถงโดยจดเสนทางเดนเทา เสนทางจกรยาน หรอ เสนทางสตวตางใหมขนาดเลกและกลมกลนกบธรรมชาต มการบ ารงรกษาเพอใหสามารถสงเกตเหนเสนทางได หามใชพาหนะและอปกรณทองเทยวทใชเครองยนตทกชนด นกทองเทยวตองมทกษะในการทองเทยวในปา เพอประโยชนและความปลอดภยของนกทองเทยวเองความพรอมและการเตรยมตวลวงหนาของนกทองเทยวเปนสงจ าเปน และตองใหขอมลเกยวกบสภาพพนทและความยากของเสนทางแกนกทองเทยวลวงหน านกทองเทยวควรตรวจสอบเสนทางและน าแผนท เขมทศ และ /หรอ GPS ตดตวไปดวย รวมถงตองแจงการเดนทาง สถานท วน -เวลาทเขา-ออกพนท พรอมลงทะเบยนการเขา -ออกพนทลวงหนา กอนเขาไปในเขตทองเทยวน เตรยมสมภาระทจ าเปนในการด ารงชพไปเอง เชน อาหาร น า เตนท ถงนอน ไฟฉาย เปนตน เนองจาก ในเขตเหลานจะไมมการบรการรานคา อาหารหรอทพก สงอ านวยความสะดวก มเฉพาะปายบอกทางเทาทจ าเปน สงอ านวยความสะดวกเพอปองกนอนตรายแกนกทองเทยว หรอปองกนผลกระทบตอทรพยากรทองเทยว ตองมขนาดเลกกลมกลนกบธรรมชาต ใชวสดในพนท หรอวสดเลยนแบบธรรมชาตมความกลมกลนอยางมาก มความคงทน ไมตองการการบ ารงรกษาบอยครง ไมพฒนาสงอ านวยความสะดวกประเภททพก และหองสขาถาวร สถานทกางเตนท ไมมการพฒนาหรอปรบพนทใด หรออาศยสภาพทางธรรมชาตทมอยเปนแหลงพกคาง เชน ถ า หรอผกเปลนอน เปนทางเลอกส าหรบการทองเทยวในเขตน

20

ตารางท 1 (ตอ) เขตนนทนาการ เปาหมาย แนวทางการจดการ 2. เขตธรรมชาตกงสนโดษ ไมใชยานยนต (Semi-Primitive Non-Motorized, SPNM)

6

7

8

9

10

11

ความสะดวกประเภททพกและหองสขาถาวร สถานทกางเตนท ไมมการพฒนาหรอปรบพนทใดๆหรออาศยสภาพทางธรรมชาตทมอยเปนแหลงพกคางเชน ถ า หรอ ผกเปลนอน เปนทางเลอกส าหรบการทองเทยวในเขตน เนนการทองเทยวอยางรกษาระบบนเวศ การจดการผลกระทบทเกดขนจากการทองเทยว ใชวธควบคมจ านวนนกทองเทยวและเนนนกทองเทยวเชงนเวศ ทมคณภาพ ผลกระทบตองควบคมใหอยในระดบต า และปลอยใหธรรมชาตฟนตวเอง และก าหนดมาตรการลดผลกระทบตาง ๆ ทไมใชการกอสรางหรอการปรบเปลยนพนท ควบคมการพฒนาพนททกรปแบบ โดยเฉพาะหามสรางถนนและการปรบเปลยนการใชทดนเปนเกษตร หรอเมอง ควบคมจ านวนนกทองเทยว ประมาณ 3-5 กลมตอวน กลมละไมเกน 5-10 คน (ขนกบความเหมาะสมของแหลงทองเทยว) ก าหนดมาตรการน าขยะทยอยสลายไมไดออกมาทงขางนอก และขดหลมฝงขยะทยอยสลายไมไดในบรเวณทเหมาะสม การสอความหมายควรใชสอสงพมพทสามารถน าตดตวไปได และ/หรอ เจาหนาท/มคคเทศกทองถนน าเทยว

21

ตารางท 1 (ตอ) เขตนนทนาการ เปาหมาย แนวทางการจดการ 3. เขตธรรมชาตกงสนโดษ ใชยานยนต (Semi-Primitive Motorized, SPM)

1 2 3

จดการพนทสวนใหญใหคงความเปนธรรมชาต โดยใหธรรมชาตทมอยเปนสงดงดดความสนใจ ของนกทองเทยวเปนหลก อ านวยความสะดวกในกา รทองเทยวธรรมชาตใหมากขน ส าหรบนกทองเทยวทตองการใกลชดธรรมชาต แตอาจไมมทกษะในการปรบเปลยนวถชวตทตนเองคนเคยมาเปนแบบพงพาธรรมชาตเตมท หรออาจมขอจ ากดดานรางกาย หรอเปนผพงพอใจกบประสบการณทองเทยวแบบใกลชดธรรมชาต แตมความสะดวกสบายพอสมควร ผลทไดรบคอการไดพกผอน กบธรรมชาต ไดรบความร ความเขาใจ เกยวกบสภาพพนททไปเยอนเกดความผอนคลายทงรางกายและจตใจ ประสบการณสงบใกลชดกบธรรมชาตแตมความสะดวกสบายพอควรในการประกอบกจกรรมทองเทยว/นนทนาการ เปนพนททมความส าคญในการรกษาระบบนเวศหรอสงแวดลอมธรรมชาต เชน ในพนทอทยานแหงชาตตาง ๆ แตมนโยบายในการพฒนาพนทเพอการทองเทยวธรรมชาตทวไป

1

2

3

การเขาถง : รถยนต 4 ลอเขาถงไดสะดวก มการจดเสนทางเดนเทา จกรยาน หรอ สตวตางทมขนาด และพนผวทคงทนสามารถรองรบปรมาณการใชประโยชนของคนจ านวนมากขน แตยงมขนาดเลกและกลมกลนกบธรรมชาตมการบ ารงรกษาเสนทางเพอใหสามารถสงเกตเหนได และรองรบการใชประโยชนไดตลอดเวลา อนญาตใหใชอปกรณทองเทยวทใชเครองยนตได เชน รถยนต จกรยานยนต เปนตน มการใหขอมลเกยวกบสภาพพนทและความยากของเสนทางแกนกทองเทยวลวงหนา สงอ านวยความสะดวก มทงปายบอกทางเทาทจ าเปน สงอ านวยความสะดวกเพอปองกนอนตรายแกนกทองเทยว ปองกนผลกระทบตอทรพยากรทองเทยว และอ านวยความสะดวกแกนกทองเทยวในการประกอบกจกรรมในเขตทองเทยว แตตองมขนาดเลกและกลมกลนกบธรรมชาต ใชวสดเลยนแบบธรรมชาต มความกลมกลนอยางมาก มความคงทนตอการใชงานทมสม าเสมอ สถานทกางเตนททมการปรบพนทและจดสงอ านวยความสะดวกจ าเปน เชน ลานกางเตนท หองน า หองสขา ลานจอดรถ รถยนตสามารถเขาถงได หรอพกคางในบานพกแบบโฮมสเตยในชมชนในปา เปนทางเลอกส าหรบทพกในเขตน

22

ตารางท 1 (ตอ) เขตนนทนาการ เปาหมาย แนวทางการจดการ 4

5

6

7

8

เนนการทองเทยวทางธรรมชาตทวไป มการสรางหรอจดหาสงอ านวยความสะดวกส าหรบจดการปองกนผลกระทบทเกดขนจากการทองเทยว ใชทงวธควบคมจ านวนนกทองเทยวและเนนการเตอนหรอประชาสมพนธนกทองเทยวดวยวธการตาง ๆ เชน ปาย หรอ สอสงพมพตาง ๆ ถงวธการทองเทยวทไมท าลายสงแวดลอม อาจใชการกอสรางหรอเกดการปรบเปลยนพนทบางเพอปองกนหรอแกไขผลกระทบประกอบทางเลอกอน ๆ ควบคมใหมการพฒนาพนทต า โดยเฉพาะเรองถนน ควรหามขยาย ความกวางและหามใชพนผวถนนเปนคอนกรต เพราะไมกลมกลนกบสภาพธรรมชาต ควบคมจ านวนนกทองเทยว ไมใหแออดและเกดความสบสนวนวาย สวนจ านวนคนนนขนกบความเหมาะสมของแหลงทองเทยว จดภาชนะรองรบขยะแบบคดแยกในทเหมาะสม มการจดการขยะและของเสยอยางถกสขลกษณะ และไมท าลายสงแวดลอม การสอความหมายใชไดทงสอสงพมพ หรอ เจาหนาท/มคคเทศกทองถนน าเทยว หรอ ปายสอความหมาย

23

ตารางท 1 (ตอ) เขตนนทนาการ เปาหมาย แนวทางการจดการ 4. เขตพนทกงพฒนา (Semi-Developed, SD)

1 2 3

จดการใหเกดสงดงดดใจนกทองเทยวในลกษณะสภาพการเลยนแบบธรรมชาต เชน ตกแตงพนทดวย ไมดอก - ไมประดบแบบสวนตางๆ อ านวยความสะดวกสบายแกนกทองเทยวอยไมหางไกลจากตวเมองนก หรอการเขาถงงายและสะดวกสบาย ผลทไดรบ คอ การไดพกผอนกบธรรมชาตทปรงแตงขน เกดความผอนคลายทงรางกายและจตใจ หรอมการจดการพนทใหเกดความศวไลซหรอการปรงแตงทไมใชธรรมชาต เพอรองรบคนหมมาก และกจกรรมทางสงคมทมการพบปะคนอน ๆ สง ความสะดวกสบายคลายอาศยในชมชนหรอหมบานทอยชานเมองหรอนอกเมองใหญ ประสบการณทองเทยวแบบสะดวกสบาย และเนนการปรงแตงทไมใชธรรมชาต

1

2

3

4

5

เนนการทองเทยวทางธรรมชาตทวไป รวมไปถงการทองเทยวทางวฒนธรรม การทองเทยวเชงเกษตร หรอการทองเทยวชนบททมผคนอาศยหนาแนน การเขาถง : รถยนต 4 ลอหรอรถบสทศนาจรเขาถงไดสะดวก และคอนขางรวดเรว มการจดการระบบถนน จดเสนทางเดนเทา จกรยาน หรอ สตวตางทมขนาดและพนผวทคงทนสามารถรองรบปรมาณการใชประโยชนของคน จ านวนมาก สามารถปรงแตงพนทโดยใชพชหรอสตวเลยงในลกษณะเลยนแบบธรรมชาต หรอการปรงแตงทไมใชธรรมชาตผสมกบธรรมชาตทปรงแตงบาง อนญาตใหใชอปกรณทองเทยวทใชเครองยนตได เชน รถยนต จกรยานยนต รวมไปถงเทคโนโลยสมยใหม หรอระบบอเลกทรอนกส ในการประกอบ กจกรรม ได มสงอ านวยความสะดวกเกอบทกรปแบบทสามารถจดใหมไดในพนทใกลตวเมองใหญ เชน รานอาหาร รานขายกาแฟ ของทระลก ทพก บรการรานสะดวกซอ ปมน ามน ศนยบรการขอมลขาวสาร เปนตน สงอ านวยความสะดวกออกแบบใหนาสนใจ มความทนสมย (modern) หรออาจเลยนแบบธรรมชาต หรอสถาปตยกรรมทองถน ส าหรบรองรบการใชประโยชนจากนกทองเทยวจ านวนมาก บานพกมหลากหลายรปแบบ ตงแต โรงแรม เกสตเฮาส บงกะโล เรอนพก หองแบงเชาพกฯ โฮมสเตย เปนทางเลอกส าหรบทพกในเขตน

24

ตารางท 1 (ตอ) เขตนนทนาการ เปาหมาย แนวทางการจดการ 5. เขตพนทมการพฒนามาก (Developed, D)

1 2 3

จดการพนทใหเกดความศวไลซ สภาพแวดลอมแบบเมอง หรอการปรงแตงทไมใชธรรมชาต เพอรองรบคนหมมาก และกจกรรมทางสงคมทมการพบปะคนอนๆ สง ความสะดวกสบาย รวดเรว และปลอดภย มมาตรฐานการด ารงชพแบบเมอง ประสบการณทองเทยวแบบสะดวกสบาย และเนนการปรงแตงทไมใชธรรมชาต

6

7

8 9

10

1 2 3

4

มการจดการขยะ และระบบบ าบดของเสยอยางถกสขลกษณะไมท าลายสงแวดลอม สวนใหญเปนกจกรรมทองเทยวทไมองธรรมชาต เชน กฬาตางๆ การเรยนรวฒนธรรม วถชวต ประเพณ หรอกจกรรมการเกษตรตางๆ ทอาจเปนไปตามปกตวสยหรอสรางขนมา มระบบสาธารณปโภคตางๆ เชน ระบบไฟฟา น าประปา และโทรศพท มเจาหนาทรกษาความปลอดภย ต ารวจ กฎระเบยบ และการรกษากฎหมายส าหรบคนหมมากอยรวมกนอยางชดเจน การสอความหมายมไดทกประเภท เนนการทองเทยวทางวฒนธรรม ประวตศาสตร สงบนเทง กฬา การปองกนผลกระทบจากการทองเทยวกระท าไดทกรปแบบ การเขาถง : รวดเรว มถนน และระบบจราจรทเออใหเกดความสะดวก สามารถรองรบปรมาณการใชประโยชนของคนจ านวนมาก พาหนะทกรปแบบ แตเนนการขนสงมวลชน เชน รถประจ าทาง รถไฟฟา รถรางฯ เพอความสะดวกและรวดเรวในการเดนทาง กจกรรมหรอการบรการพงพาเทคโนโลยสมยใหม หรอระบบอเลกทรอนกสเปนสวนใหญ

25

ตารางท 1 (ตอ) เขตนนทนาการ เปาหมาย แนวทางการจดการ 5

6 7

8

9 10

11

มสงอ านวยความสะดวกเกอบทกรปแบบ เชน รานอาหาร รานขายกาแฟ ของทระลก ทพก บรการรานสะดวกซอ ปมน ามน ศนยบรการขอมลขาวสาร ตกดเงน โรงพยาบาล เปนตน สงอ านวยความสะดวกออกแบบใหนาสนใจ มความทนสมย (modern) หรออาจเลยนแบบธรรมชาต หรอสถาปตยกรรมทองถน ส าหรบรองรบการใชประโยชนจากนกทองเทยวจ านวนมาก ทพกมหลากหลายรปแบบ ตงแต โรงแรม หอพก เกสตเฮาส หองแบงเชาพกฯ เปนทางเลอกส าหรบทพกในเขตน มการจดการขยะและระบบบ าบดของเสยอยางถกสขลกษณะ มการจดการกบมลภาวะตาง ๆ เพอใหเกดสภาพแวดลอมทด เชน การจดการกบขยะ ของเสย อากาศ เปนพษ เปนตน การทองเทยวเนนสงทมนษยสรางขน หรอ กจกรรมตาง ๆ เชน เกมส กฬา หนง ละครตาง ๆ สวนใหญเปนกจกรรมทองเทยวทไมองธรรมชาต มระบบสาธารณปโภคตาง ๆ เชน ระบบไฟฟา น าประปา และโทรศพท มเจาหนาทรกษาความปลอดภย ต ารวจ กฎระเบยบ และการรกษากฎหมายส าหรบคนหมมากอยรวมกนอยางชดเจน การสอความหมายมไดทกประเภท

ทมา: ดรรชน และคณะ (2547)

26

ตารางท 2 ตวอยางทางเลอกของกจกรรมนนทนาการทสอดคลองกบชวงชนโอกาสดานนนทนาการ

กจกรรมนนทนาการและการบรการ เขตธรรมชาตสนโดษ และ

เขตธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต ธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต พนทกงพฒนา พนทพฒนามาก

- ชมธรรมชาต - เดนปา - นงชาง/สตวตาง - กางเตนทพกแรม - ศกษาธรรมชาต - ไตเขา - เลน/ชมน าตก - ศกษาทองฟา/ดาราศาสตร - ชม/ศกษาถ า - ดนก/สตวปา - ถายรป - นงบอลลน - บรการสอความหมายโดยใชคนหรอคมอฯ - กจกรรมอน ๆ ทไมใชเครองยนต

- ชมธรรมชาต - เดนปา - นงชาง/สตวตาง - กางเตนทพกแรม - ศกษาธรรมชาต - ไตเขา - เลน/ชมน าตก - ศกษาทองฟา/ดาราศาสตร - ชม/ศกษาถ า - ดนก/สตวปา - ถายรป - นงบอลลน - บรการสอความหมายโดยใชคนหรอคมอฯ

- เดนชมธรรมชาต - นงรถชมธรรมชาต - ขจกรยานและรถจกรยานยนต - รถบสทศนาจร - นงชาง/สตวตาง - กางเตนทพกแรม - เขาคาย - ปกนก - ไตเขา/หนาผา (เทยม) - ศกษาธรรมชาต - ดนก - ดสตวในสวนสตวเปด/ปด - เกบเหด - สกน า

- ชมกจกรรมและผลงานจากฝมอมนษย - ถายรป - ขจกรยาน รถจกรยานยนต นงรถชมทวทศน

และสภาพแวดลอม - รถบสทศนาจร - ชมวฒนธรรมพนถน - ชมวด วง โบราณสถาน เดนชมเมอง - ชมการแสดง หนง ละคร - ซอของ (shopping) - บรการรานอาหาร - กางเตนทพกแรม - บรการทพกกบชาวบาน - โรงแรม เกสตเฮาส รสอรท

27

ตารางท 2 (ตอ)

กจกรรมนนทนาการและการบรการ เขตธรรมชาตสนโดษ และ

เขตธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต ธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต พนทกงพฒนา พนทพฒนามาก

- - ขจกรยานและรถจกรยานยนต - นงรถชมธรรมชาต - บรการทพกแบบเคบนกลางธรรมชาต - เครองรอน (Hang glider) - Canopy walk - Sky walk - Sky trek - บรการสอความหมายธรรมชาต - ศนยขอมลและบรการนกทองเทยว - พพธภณฑธรรมชาต

- กจกรรมทางน าอน ๆ ทใชเสยง และความเรว - ตกปลา - ถายรป - บรการสอความหมายทกประเภท - บรการเรอเฟอรร (คนและรถยนต)

และรถโดยสารประจ าทาง - บรการรานอาหาร ของทระลก

เครองอปโภคบรโภคจ าเปน - บรการทพกแบบรสอรท - บรการปมน ามน

- ชมกจกรรมและผลงานจากฝมอมนษย - ถายรป - ขจกรยาน รถจกรยานยนต นงรถชมทวทศน

และสภาพแวดลอม - รถบสทศนาจร - ชมวฒนธรรมพนถน - ชมวด วง โบราณสถาน เดนชมเมอง - ชมการแสดง หนง ละคร - ซอของ (shopping) - บรการรานอาหาร - กางเตนทพกแรม - บรการทพกกบชาวบาน - โรงแรม เกสตเฮาส รสอรท - บรการและสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ เชน

ขายของช า บรการซก-รด ปมน ามน สอสารโทรคมนาคม

28

ตารางท 2 (ตอ)

กจกรรมนนทนาการและการบรการ เขตธรรมชาตสนโดษ และ

เขตธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต ธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต พนทกงพฒนา พนทพฒนามาก

- - - - บรการสอความหมายทกรปแบบ - กฬา เกมสตาง ๆ - คาราโอเกะ - พพธภณฑ - บรการเรอ และรถโดยสารประจ าทาง

ทมา: ดรรชน และคณะ (2547)

29

ขอมลอทยานแหงชาตตาดหมอก

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2552) เนองจากบรเวณทดนปาตะเบาะ และปาหวยใหญ ในทองทต าบลหวยใหญ ต าบลบานโคก และต าบ ลนาปา อ าเภอเมองเพชรบรณ จงหวดเพชรบรณ ประกอบดวยทรพยากรธรรมชาตทส าคญและมคา เชน พนธไม ของปา สตวปานานาชนด ตลอดจนทวทศน ปา ภเขา และน าตกทสวยงามยง สมควรก าหนดใหเปนอทยานแหงชาต ตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 เพอสงวนไวใหคงอยในสภาพธรรมชาตเดม มใหถกท าลายหรอเปลยนแปลงไป เพอประโยชนแกการศกษาและรนรมยของประชาชน และเพออ านวยประโยชนอนแกรฐและประชาชน มเนอทประมาณ 181,250 ไร หรอ 290 ตารางกโลเมตร 1. ความเปนมา

เมอป พ.ศ.2532 จงหวดเพชรบรณ ไดพบน าตกสวยงามเหมาะสมทจะปรบปรงเปนแหลงทองเทยว จงไดขอใหกรมปาไมท าการส ารวจพนทสวนหนงของปาสงวนแหงชาตปาตะเบาะและ ปาหวยใหญ ซงอยในพนท อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ เพอจดตงเปนอทยานแหงชาต และกรมปาไม ไดสงเจาหนาท เขาด าเนนการเมอกลางป งบประมาณ 2534

กรมปาไมไดมหนงสอ ท กษ 0712.3/244 ลงวนท 15 กมภาพนธ 2539 ตามมตทประชม คณะกรรมการอทยานแหงชาต ครงท 4/2537 เมอวนท 8 พฤศจกายน 2537 การจดตงอทยานแหงชาตตาดหมอก จงหวดเพชรบรณ ไดเหนชอบใหกรมปาไมด าเนนการตราพระราชก าหนดบรเวณทดน ปาตะเบาะและปาหวยใหญ ในทองทต าบลหวยใหญ ต าบลบานโคก และต าบลนาปา อ าเภอเมองเพชรบรณ จงหวดเพชรบรณ ใหเปนอทยานแหงชาต น าเสนอรางพระราชก าหนดใหคณะรฐมนตรพจารณาใหความเหนชอบ

ตอมาสวนอทยานแหงชาตไดม หนงสอ ท กษ 0712.3/1275 ลงวนท 14 สงหาคม 2539 ให สงขอมลเพมเตมเพอประกอบการพจารณารางพระราชก าหนดใหเปนอทยานแหงชาต ไดพจารณาตามคณะรฐมนตรไดมมตเมอ 22 ธนวาคม 2535 วาพนททจะก าหนดใหเปนอทยานแหงชาตมราษฎร อาศยหรอท ากนหรอไมและไดรบรายงานจากอทยานแหงชาตตาดหมอก ตามหนงสอ ท กษ 0712.425/65 ลงวนท 18 กรกฎาคม 2539 วา พนททจะก าหนดเปนอทยานแหงชาต ไมมราษฎร บกรกครอบครอง แตอยางใด เนองจากหนวยราชการตาง ๆและราษฎรในทองทจงหวดเพชรบรณ ไดรวมมอกนเปนอยางดเพอรกษาพนทปาอนรกษน เพอจะไดเสนอประกอบการพจารณาของคณะรฐมนตร

คณะรฐมนตรไดมมต เมอวนท 24 กนยายน 2539 อนมตหลกการรางพระราชกฤษฎกาก าหนดบรเวณทดนปาตะเบาะและปาหวยใหญ ในทองทต าบลหวยใหญ ต าบลบานโคก และต าบลนาปา อ าเภอเมองเพชรบรณ จงหวดเพชรบรณ ใหเปนอทยานแหงชาต ตามหนงสอ ท นร 0214/13816 ลงวนท

30

26 กนยายน 2539 และสงรางพระราชกฤษฎกาในเรองนไปเพอส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาตรวจพจารณาตามมตคณะรฐมนตรตอไป

ส านกงานคณะ กรรมการกฤษฎกาไดมหนงสอ ท นร 0602/105 ลงวนท 26 กมภาพนธ 2540 วาไดตรวจพจารณารางพระราชก าหนดดงกลาวขางตนเสรจแลว พนททจะก าหนดใหเปน อทยานแหงชาต ตามพระราชก าหนดนทบซอนกบพนทปาสงวนแหงชาต คอปาสงวนแหงชาตปาตะเบาะ และ ปาหวยใหญ ตามกฎกระทรวงฉบบท 619 (พ.ศ.2516) ออกตามความในพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 การทบซอนกบพนทปาสงวนแหงชาต ดงกลาวสมควรใหกรมปาไมด าเนนการเพกถอนปาสงวนแหงชาต ในสวนททบซอนกบพนทอทยานแหงชาตตามรางพระราชก าหนด ตอไป และ กรมปาไมแจงยนยนรางพระราชกฤษฎกาก าหนดตามรางคณะกรรมการกฤษฎกาแกไข ส าหรบขอสงเกต ของส านกงานกฤษฎกาฯทใหกรมปาไมออกกฎกระทรวงเพกถอนปาสงวนแหงชาต ททบซอนกบพนท ทไดประกาศเปนเขตอทยานแหงชาต จะด าเนนการภายหลง

อทยานแหงชาตตาดหมอก ประกาศเปนอทยานแหงชาตตามพระราชกฤษฎกา ประกาศใน ราชกจจานเบกษา ฉบบกฤษฎกา เลม 115 ตอนท 78 ก หนา 11 เมอวนท 30 ตลาคม 2541 จดเปนอทยานแหงชาตล าดบท 87 ของประเทศไทย 2. ลกษณะภมประเทศ อทยานแหงชาตตาดหมอกอาณาเขตทศเหนอตดกบอทยานแหงชาตน าหนาว เขตรกษาพนธสตวปาภผาแดง จงหวดเพชรบรณ ทศใตจดเขตรกษาพนธสตวปาตะเบาะ-หวยใหญ จงหวดเพชรบรณ ทศตะวนออกจดเขตรกษาพนธสตวปาภเขยว จงหวดเพชรบรณ ทศตะวนตกจด อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ สภาพภมประเทศเปนเทอกเขาสลบซบซอน ของเทอกเขาเพชรบรณตะวนออก โดยม ความสงตงแต 300-1,500 เมตร จากระดบน าทะเล ประกอบดวยเขาชางตะรด เขาแปรปนน า เขาซ านอย เขารอนทอง เขากกเดอ เขาครก เขานมนาง เขาหนปน เขานางกลง เขาตาดหมอก เขาโนนสระ เขาเฉลยงตาถาด และเขาโคก โดยมเขาตาดหมอกเปนตนก าเนดของหวยบง หวยน านอย หวยน าเลา หวยน าราง หวยอมาย หวยทราย หวยรงกา คลองหวยใหญ หวยรอนทอง หวยหมากพก ฯลฯ ซงเปนตนน าล าธารของลมน าปาสก และลมน าช ซงอยในกลมปาภเขยว-น าหนาว 3. ลกษณะภมอากาศ โดยทวไปอากาศหนาวเยนในตอนดกและตอนเชา สวนใหญตอนกลางวนอากาศเยนสบาย ในฤดฝนจะมฝนตกชกระหวางเดอนกนยายน-ตลาคม สวนใหญฤดหนาว อากาศหนาวเยนมาก อากาศจะหนาวเยนทสด ในเดอนธนวาคมและมกราคม อณหภมสงสด 40oC อณหภมต าสด 8 oC อณหภมเฉลยอยระหวาง 20-30 oC ปรมาณน าฝนสงสด 1,504 มลลเมตร/ป และปรมาณน าฝนต าสด 611 มลลเมตร/ป

31

4. พชพรรณและสตวปา สภาพธรรมชาตของอทยานแหงชาตตาดหมอกยงคงความอดมสมบรณ ประกอบดวยสงคมพชหลากหลายชนด ไดแก 4.1 ปาดบเขา ขนอยในระดบความสงจากระดบน าทะเลตงแต 1,000 เมตร ขนไป พนธไมท ส าคญไดแก กอสเสยด กอตาหม สนสามพนป ยมหอม ฯลฯ สวนพชพนลางเปนพวกเฟน กลวยไมดน และมอส เปนตน 4.2 ปาดบแลง เปนปาทสงจากระดบน าทะเล ระหวาง 300-600 เมตร พนธไมทส าคญ ไดแก กระบาก ยาง ตะเคยน มะคาโมงฯลฯสวนพชพนลางไดแก ปาลม หวาย ตาว ขงและขาชนดตาง ๆ เปนตน 4.3 ปาเตงรง มลกษณะเปนปาโปรง มหญาและไผชนดตางๆ ขนอยทวไป พนธไมทส าคญ ไดแก เตง รง เหยง พลวง มะคา ฯลฯ 4.4 ปาเบญจพรรณ มลกษณะเปนปาโปรง มไมขนาดกลางเปนสวนมาก พนทปาไมรกทบ มไผชนดตางๆ ขนอยมาก พนธไมทส าคญไดแก สก แดง ประด ชงชน ตะแบก ฯลฯ 4.5 สตวปา อทยานแหงชาตตาดหมอก เปนแหลงอาศยของสตวปาหลายชนด ไดแก เสอโครง หม กระทง เลยงผา เกง หมปา ลง คาง กระตาย ตน กระรอก นกเงอก ไกปา นกตะขาบ เตาภเขา เตาปล งเหา งจงอาง งเหลอม ตะกวด เหย กบภเขา ป กง และปลาชนดตางๆ เปนตน 5. ทรพยากรการทองเทยวและกจกรรมการทองเทยว 5.1 ทรพยากรการทองเทยว 5.1.1 สถานภาพของแหลงทองเทยว อทยานแหงชาตตาดหมอก มสภาพภมประเทศเปนเทอกเขาสลบซบซอน ของเทอกเขาเพชรบรณตะวนออก โดยมความสงตงแต 300 - 1,500 เมตร จากระดบน าทะเลประกอบดวย เขาชางตะรด เขาแปรปนน า เขาซ านอย เขารอนทอง เขากกเดอ เขาครก เขานมนาง เขาหนปน เขานางกลง เขาตาดหมอก เขาโนนสระ เขาเฉลยงตาถาด และเขาโคก โดยมเขาตาดหมอก เปนตนก าเนดของหวยบง หวยน านอย หวยน าเลา หวยน าราง หวยอมาย หวยทราย หวยรงกา คลองหวยใหญ หวยรอนทอง หวยหมากพก ฯลฯ ซงเปนตนน าล าธารของลมน าปาสก และลมน าช ซงอยในกลมปาภเขยว-น าหนาว มแหลงทองเทยวทเปนจดเดนคอ น าตกตาดหมอก และน าตกสองนาง

32

5.1.2 แหลงทองเทยวในอทยานแหงชาตตาดหมอก

ก. น าตกตาดหมอก ตนก าเนดจากเขาตาดหมอก เปนน าตกสงเดนไหลลงจาก หนาผาสง มชนเดยวโดดๆ ความสงประมาณ 320 เมตร กวาง 10 - 15 เมตร สายน าทโจนลงมาจากหนาผาสง ท าใหสายน าแตกกระจายเปนละอองน าคละคลงไปทว ยงในชวงฤดฝนทมปรมาณน ามาก ละอองน าจะฟงกระจายจนไมสามารถยนอยใกลน าตกได อยหางจากทท าการอทยานแหงชาต ไปตามทางถนน 7 กโลเมตร แลวเดนลดเลาะไปตามล าหวยอกประมาณ 2 กโลเมตรจะถงน าตก ทางชวงสดทาย เปนทางขนเขาชน ข. น าตกสองนาง เปนน าตกทสวยงามอกแหงหนง เพราะสายน าจะไหลผาน โขดหนลดหลนกนลงมาทงหมด 12 ชน แตละชนสงต าไมเทากน มตงแตชนทสงเพยง 5 เมตร และ ชนทสงถง 100 เมตร ไหลลงสคลองหวยบง สเขอนบานเฉลยงลบ สนสดทแมน าปาสก น าตกตงอยบนเสนทางเดยวกบน าตกตาดหมอก โดยมทางแยกไปน าตกสองนางกอนถงน าตกตาดหมอก ค. ลานชมดาว บรเวณลานชมดาวเปนจดชมววทยงคงอยในระหวางการพฒนาพนทบนลานชมดาวสามารถชมทศนยภาพโดยรอบไดถง 360 องศา โดยทางดานทศตะวนตกจะสามารถเหนทวทศนของเมองเพชรบรณไดทงอ าเภอ สวนทางดานทศตะวนออก จะเปนทศนยภาพของทวเขาภายในอทยานแหงชาตตาดหมอก กจกรรมทเปนทนยมกคอ การดดาวในชวงเวลากลางคน ซงในชวงเทศกาลปใหม จะไดรบความนยมจากนกทองเทยวทองถนเปนอยางมาก อยหางจากทท าการอทยานแหงชาตตาดหมอก (หลงเดม) ประมาณ 1.6 กโลเมตร ง. จดชมววหวยน ารน เปนจดชมววพระอาทตยตกอยระหวางเสนทางไปทท าการอทยานแหงชาตตาดหมอก จ. จดชมววเนนปาไผ เปนจดชมววพระอาทตยขน และชมทศนยภาพของ ทวเขาภายในอทยานแหงชาตตาดหมอก อยระหวางทางไปน าตาตาดหมอกอยบรเวณ กม.8 ฉ. เสนทางศกษาธรรมชาตตาดหมอก - สองนาง เปนเสนทางเดนเทาระยะทาง 2,190 เมตร ใชเวลาในการเดนเทา 1.30 ชวโมง โดยประมาณ ตลอดเสนทาง นกทองเทยวสามารถศกษาธรรมชาต และความโดดเดนของผนปาอสานตะวนตกแหงนไดจากสถานตางๆ จ านวน 6 สถาน 5.2 กจกรรมการทองเทยวบรเวณแหลงทองเทยว 5.2.1 น าตกตาดหมอก ตนก าเนดจากเขาตาดหมอกเปนน าตกสงเดนไหลลงจากหนาผาสง มชนเดยวโดดๆ ความสงประมาณ 320 เมตร กวาง 10-15 เมตร สายน าทโจนลงมาจากหนาผาสงท าใหสายน าแตกกระจายเปนละอองน าคละคลงไปทว ยงในชวงฤดฝนทมปรมาณน ามาก ละอองน าจะฟง

33

กระจายจนไมสามารถยนอยใกลน าตกได อยหางจากทท าการอทยานแหงชาตไปตามทางถนน 7 กโลเมตร แลวเดนลดเลาะไปตามล าหวยอกประมาณ 2 กโลเมตร จะถงน าตก ทางชวงสดทายเปนทางขนเขาชน กจกรรมการทองเทยว ไดแก เลนน าตก ถายรป ปคนก ศกษาธรรมชาต พกผอนในบรรยากาศทสงบ 5.2.2 น าตกสองนาง เปนน าตกทสวยงามอกแหงหนง เพราะสายน าจะไหลผานโขดหน ลดหลนกนลงมาทงหมด 12 ชน แตละชนสงต าไมเทากน มตงแตชนทสงเพยง 5 เมตร และชนทสงถง 100 เมตร ไหลลงสคลองหวยบง สเขอนบานเฉลยงลบ สนสดทแมน าปาสก น าตกตงอยบนเสนทางเดยวกบน าตกตาดหมอก โดยมทางแยกไปน าตกสองนางกอนถงน าตกตาดหมอก กจกรรมการทองเทยว ไดแก เลนน าตก ถายรป ปคนก ศกษาธรรมชาต พกผอนในบรรยากาศทสงบ 5.2.3 ลานชมดาว เปนจดชมวว ทยงคงอยในระหวางการพฒนาพนทบนลานชมดาว สามารถชมทศนยภาพโดยรอบไดถง 360 องศา โดยทางดานทศตะวนตก จะสามารถเหนทวทศนของ เมองเพชรบรณ ไดทงอ าเภอ สวนทางดานทศตะวนออก จะเปนทศนยภาพของทวเขาภายใน อทยานแหงชาตตาดหมอก กจกรรมทเปนทนยมกคอ การดดาวในชวงเวลากลางคน ซงในชวงเทศกาลปใหม จะไดรบความนยมจากนกทองเทยวทองถนเปนอยางมาก อยหางจากทท าการอทยานแหงชาต ตาดหมอก (หลงเดม) ประมาณ 1.6 กโลเมตร กจกรรมการทองเทยว ไดแก ถายรป ปคนก กางเตนท ชมวว พกผอนในบรรยากาศทสงบ 5.2.4 จดชมววหวยน ารน เปนจดชมววพระอาทตยตกอยระหวางเสนทางไปทท าการอทยานแหงชาตตาดหมอก กจกรรมการทองเทยว ไดแก ถายรป ปคนก ชมวว พกผอนในบรรยากาศ ทสงบ 5.2.5 จดชมววเนนปาไผ เปนจดชมววพระอาทตยขน และชมทศนยภาพของทวเขา ภายในอทยานแหงชาตตาดหมอก อยระหวางทางไปน าตาตาดหมอกอยบรเวณ กม.8 กจกรรม การทองเทยว ไดแก ถายรป ปคนก ชมวว พกผอนในบรรยากาศทสงบ 5.2.6 เสนทางศกษาธรรมชาตตาดหมอก-สองนาง เปนเสนทางเดนเทาระยะทาง 2,190 เมตร ใชเวลาในการเดนเทา 1.30 ชวโมง โดยประมาณ ตลอดเสนทางนกทองเทยวสามารถ ศกษาธรรมชาต และความโดดเดนของผนปาอสานตะวนตกแหงนไดจากสถานตางๆ จ านวน 6 สถาน กจกรรมการทองเทยว ไดแก ศกษาธรรมชาต

34

6. นกทองเทยวและฤดกาลทองเทยว 6.1 จ านวนนกทองเทยว จากรายงานสถตนกทองเทยวทเขาไปทองเทยวในอทยาน แหงชาตตาดหมอก ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2550–2554 ของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช พบวามจ านวนนกทองเทยวรวมทงสน 35,532 คน เฉลยปละ 7,106 คน ในชวงป 2550 เปนชวงเวลาทมนกทองเทยวคอนขางมาก และลดลงเปนอยางมากในป 255 1 จากนนเพมขน ในป 2552 และลดลงในป 2553 ส าหรบในป 2554 จนถงปจจบนแนวโนมการเปลยนแปลงจ านวนนกทองเทยวในอทยานแหงชาต ตาดหมอก ในชวงระยะ 1 ปหลง มความเปลยนแปลงคอนขางมาก คอจ านวนนกทองเทยว เพมมากขน จาก สถตนกทองเทยว แตละป 6.2 ฤดกาลทองเทยว จากสถตนกทองเทยวในรอบป ตงแตปงบประมาณ พ.ศ.25 50 - 2554 น ามาเฉลยจ าแนกเปนรายเดอนจะพบวาเดอนทมนกทองเทยวเขามาในอทยานแหงชาต ตาดหมอก มากทสดคอเดอนมกราคม มนกทองเทยวเฉลยมากถง 2,097 คน รองลงมาคอเดอนธนวาคม 1, 932 คน แล ะเดอนเมษายน 964 คน ตามล าดบ ซงชวงเดอน ตลาคม – มกราคม จะเปนชวงระยะเวลาทเหมาะสมกบการทองเทยวเพอเทยวชมธรรมชาต และสมผสอากาศหนาวเยน กจกรรมการทองเทยวสวนใหญจะเปนการพกแรมดวยเตนท และในชวงเดอนมนาคม-เมษายน จะเปนอกชวงหนงทเหมาะสมกบการทองเทยว กจกรรมการทองเทยวสวนใหญจะเปนการเลนน าตก สวนเดอนทมนกทองเทยว นอยคอชวงเดอนมถนายน–กนยายน เฉลยนอยทสดคอเดอน กนยายน มจ านวนนกทองเทยวเพยง 27 คน รองลงมาคอเดอนสงหาคม 47 คน และเดอนมถนายน 130 คน ตามล าดบ อาจจะเนองจากเปนชวงฤดฝน ไมเหมาะแกการทองเทยวจงท าใหมนกทองเทยวเขามาเทยวชมอทยานแหงชาตตาดหมอกจ านวนนอย

35

ภาพท 3 แผนทสงเขปแสดงบรเวณแหลงทองเทยวภายในอทยานแหงชาตตาดหมอก

36

ภาพท 4 แผนทสงเขปแสดงเสนทางการเดนทางไปยงแหลงทองเทยวภายในอทยานแหงชาต ตาดหมอก ทมา: แผนพบประชาสมพนธอทยานแหงชาตตาดหมอก (2554)

37

ผลงานการศกษาและวจยทเกยวของ

จนทนาภรณ (2544) ท าการศกษาเรองการประยกตแนวคดชวงชนโอกาสดานนนทนาการ : กรณศกษา อทยานแหงชาตแกงกระจาน จงหวดเพชรบรและประจวบครขนธ ผลการศกษา พบวา ชวงชนโอกาสดานนนทนาการทเหมาะสมกบแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาตแกงกระจาน จ าแนกได 4 ชวงชน ดงน 1) ชนพนทสนโดษ 2) ชนพนทกงสนโดษไมใชยานยนต 3) ชนพนทกงสนโดษใชยานยนต 4) ชนพนทธรรมชาตทมการพฒนาบาง และมแหลงนนทนาการทควรปรบปรงสภาพแวดลอมเพอใหเหมาะสมกบชวงชนโอกาดานนนทนาการในอทยานแหงชาตแกงกระจาน จ านวน 6 แหง ไดแก 1) ถ าหวชาง 2) บานกรางแคมป 3) เขาปะการง 4) พะเนนทงแคมป 5) น าตกปาละอชนท1 6) น าพรอนหนองหญาปลอง

ดรรชน และคณะ (2547) คมอการจ าแนกเขตทองเทยวเชงนเวศ โดยหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (Recreation Opportunity

Spectrum,ROS) เสนอตอการทองเทยวแหงประเทศไทย โดยการจ าแนกเขตทองเทยวในคมอฉบบน ไดก าหนดปจจยและเกณฑในการจ าแนกซงไดประยกตจาก The Province of British Columbia (1998) และท าการปรบปรงใหสอดคลองกบสภาพทางชว-กายภาพ การใชทดน และลกษณะการทองเทยวของประเทศไทย โดยใชปจจยทง 3 ดานดวยกน ไดแก ปจจยทางกายภาพ ปจจยทางการจดการพนท ปจจยทางสงคม โดยปจจยทางกายภาพและการจดการพนทใชวธการวเคราะหเชงพนทโดยระบบสารสนเทศภมศาสตร สวนปจจยทางสงคมใชแบบสอบถามในการรวบรวมขอมล การจ าแนกเขตการทองเทยวโดยวธการดงกลาวสามารถน าไปประยกตใชกบพนททงในเขตการทองเทยวทางธรรมชาตในพนทอนรกษ (protected areas) หรอเขตการทองเทยวประเภทอนๆ ทไมใชพนทธรรมชาต หรอพนททยงไมไดประกาศหรอเปดเปนแหลงทองเทยวในปจจบนแตอาจมการด าเนนการในอนาคต ชวงชนโอกาสนนทนาการ หรออาจเรยกวาชวงชนโอกาสการทองเทยว ( Recreation Opportunity Spectrum, ROS or Tourism Opportunity Spectrum, TOS) เปนแนวคดหนงของการจดกลมหรอจ าแนกพนทนนทนาการทประเทศแคนาดาและประเทศสหรฐอเมรกาไดน ามาใชในการพฒนาและจดการแหลงทองเทยวเพอใหตอบสนองประสบการณทนกทองเทยวตองการและคาดหวงไดอยางเหมาะสม (USDA Forest Service, 1982) โดยพจารณาจากสภาพแวดลอมทางกายภาพ (physical setting) เชนการเขาถง (access) สภาพแวดลอมทางการจดการ (management setting) เชนการจดการพนท (onsite management) และสภาพแวดลอมดานสงคม (social setting)เชน จ านวนนกทองเทยวอนทไดพบเหน การจ าแนกดงกลาวมเปาหมายในการเสนอแนะแนวทางในการจดการและพฒนาแหลงทองเทยว หากกลาวโดยสรปแลว วตถประสงคของการจ าแนกแหลงทองเทยวหรอแหลงนนทนาการโดยใชหลกการของ ROS กเพอใหเกดการจดการพนททองเทยวในลกษณะทตอบ สนองตอประสบการณทองเทยวไดหลากหลายมากขน น าไปสความพงพอใจและประสบการณทองเทยวทมคณคา

38

ของนกทองเทยว และมการควบคมระดบการพฒนาใหเหมาะสมกบประเภทของ แหลงทองเทยวทก าหนดไว การจ าแนกประเภทของแหลงทองเทยวตามหลกการ ROS ยงชวยในการก าหนดระดบของความเปนธรรมชาต ระดบการพฒนา ลกษณะหรอรปแบบของการสอความหมาย ความสะดวกสบาย ความปลอดภย และความสนโดษ จ านวนคน/กลม ทเขาไปใชพนททองเทยว และวธการทองเทยว เพอใชเปนกรอบแนวทางในการจดการการทองเทยวใหชดเจนและสอดคลองกบวตถประสงคอนๆ ของการจดการพนทอนรกษ และแหลงธรรมชาตตางๆ การจ าแนกชวงชนโอกาสนนทนาการมกเรมตนจากการจ าแนกชวงชนโอกาสนนทนาการทปรากฏในสภาพปจจบน (existing conditions) จากนน จงน าขอมลความตองการของนกทองเทยวและกรอบนโยบายการบรหารจดการของหนวยงานมาพจารณาประกอบ เพอก าหนดชวงชนโอกาสนนทนาการทตองการจดการหรอด าเนนการใหเกดขนในแหลงทองเทยวแตละแหง การจ าแนกชวงชนโอกาสนนทนาการทปรากฏในสภาพปจจบน มขอพจารณา 3 ดาน คอ 1) ลกษณะทางกายภาพ ไดแก ความหางไกล ขนาดของพนทธรรมชาตทเปนผนตดตอกน และรองรอยของมนษย 2) ลกษณะทางสงคม ไดแก ความหนาแนนของผใชประโยชน โอกาสในการพบปะบคคลอน และ3) ลกษณะทางการจดการ มาตรการจดการควบคมการใชประโยชนพนท หรอควบคมดแลนกทองเทยว โดยก าหนดเขตการทองเทยวตามโอกาสนนทนาการออกเปน 6 ชวงชนครอบคลมพนทแหลงทองเทยวทไมใชพนทธรรมชาตไปดวย ดงน 1) พนทธรรมชาตสนโดษ ( Primitive,P) 2) พนทธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต (semi-primitive non-mortorized, SPNM) 3) พนทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (semi-primitive mortorized,SPM) 4) พนทธรรมชาตทมนษยสรางขน (Roaded natural-modified,RN-M) 5) พนทชนบท(Rural,R) 6) พนทเมอง (Urban, U) กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2548) รายงานฉบบสดทายโครงการศกษาขดความสามารถในการรองรบไดของพนทอทยานแหงชาตเขาแหลมหญา – หมเกาะเสมด จงหวดระยอง ผลการจ าแนกเขตทองเทยวตามหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการ ( ROS) เปนหลกการทใชในการจ าแนกพนทนนทนาการ เพอตอบสนองความตองการไดรบประสบการณของนกทองเทยวทแตกตางกนในแตละพนท โดยทวไปปจจยทใชในการจ าแนกชวงชนโอกาสดานนนทนาการ ไดแกปจจยทางดานกายภาพ ปจจยดานการจดการพนท และปจจยทางดานสงคม แตเนองจากการศกษาครงนไดใชระบบสารสนเทศภมศาสตรเปนเครองมอในการจ าแนกเขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการ จงน าเฉพาะปจจยทางกายภาพ ซงเปนปจจยดานพนทมาใชในการวเคราะหขอมลเปนหลก ผลของการจ าแนก ROS สะทอนถงสภาพปจจบนของจดทองเทยวภายในอทยานแหงชาตเขาแหลมหญา-หมเกาะเสมด วาอยในชวงชนโอกาสดานนนทนาการใดบาง ส าหรบปจจยและวธการวเคราะหไดปรบปรงจาก ดรรชน และคณะ (2547) เพอใหสอดคลองกบพนทอทยานแหงชาตทางทะเล

39

โดยการก าหนดเขตทองเทยวตามหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการส าหรบการศกษาก าหนดเปน 5 ประเภท คอ 1) พนทธรรมชาตสนโดษ ( Primitive area, P) 2) พนทธรรมชาตกงสนโดษประเภทท 1 (Semi-primitive Type 1 area,SP-1) 3) พนทธรรมชาตกงสนโดษประเภทท 2 ( Semi-primitive Type2, SP-2) 4) พนททมการพฒนาและดดแปลงธรรมชาต ( Semi-developed area,SD) 5) พนททมการพฒนาสง (Developed area, D) ซงพบวาเมอพจารณาพนททงอทยานฯ คอรวมทงสวนทเปนแผนดนและพนน า การกระจายชวงชนโอกาสดานนนทนาการของอทยานแหงชาตเขาแหลมหญา-หมเกาะเสมด มครบทง 5 ชน โดยชวงชนทมสดสวนมากทสดคอพนทธรรมชาตกงสนโดษประเภทท 2 รองลงมาคอพนทธรรมชาตกงสนโดษประเภทททมการพฒนาและดดแปลงธรรมชาต พนทธรรมชาตสนโดษ และพนททมการพฒนาสง โดยมสดสวนการกระจายของพนทเทากบรอยละ53.11,23.37,11.60,9.88 และ2.04 ของพนททงอทยานฯ ตามล าดบ

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2548) การศกษาเกณฑก าหนดมาตรฐานการพฒนาแหลงทองเทยวในอทยานแหงชาต การก าหนดแหลง

ทองเทยวตามชวงชนโอกาสทางดานนนทนาการในอทยานแหงชาต เปนแนวคดพนฐานในการส ารวจวางแผนและการจดการทรพยากรนนทนาการทไดรบการพฒนามาเปนเวลานานกวา 3 ทศวรรษ โดยนกวชาการจากสถาบนการศกษาและนกวางแผนพนท นนทนาการของ USDA Forest Service มาตงแตชวงปลายทศวรรษ 1970 เพอจ าแนกแหลงนนทนาการ หรอแหลงทองเทยว (โดยเฉพาะในอทยานแหงชาต) ออกตามลกษณะทางกายภาพของพนท (physical settings) ลกษณะทางสงคม (social settings) และลกษณะทางดานการจดการพนท(managerial settings) ซงสงผลใหประสบการณนนทนาการ (recreation experience) ทนกทองเทยวจะไดรบจากการ ไปเยอนแหลงทองเทยวแตละแหลงทมความแตกตางกน ดงนน ROS จงถกพฒนาขนมาบนพนฐานของความคดทวา ผลทพงปรารถนา (desired end-product) ของการจดการดานนนทนาการ คอ ความหลากหลายของโอกาสทางดานนนทนาการทเปดโอกาสใหผเขารวมกจกรรมไดรบประสบการณในรปแบบทตนตองการได ในขณะทผท าหนาทในดานการจดการพนทกยงคงสามารถรกษาคณภาพมาตรฐานของแหลงทองเทยวในแตละกลมชนไดอยางยงยน

โดยปจจยดชนชวดเพอก าหนดชวงชนโอกาสทางดานนนทนาการ : สถาบนการศกษาและนกวางแผนพนทนนทนาการของหนวยงาน USDA Forest

Service ไดน าแนวคดและผลงานของ Clark and Stankey มาปรบปรงและประยกตใชในการก าหนดชวงชนโอกาสทางนนทนาการ (ROS) ในประเทศไทยในป พ.ศ.2541 (นภวรรณและคณะ,2541) ซงก าหนดปจจยบงชชวงชนของแหลง นนทนาการและแหลงทองเทยว คอ 1)การเขาถง (access) 2)ความเปนธรรมชาต(naturalness) 3)โอกาสในการพบปะกบนกทองเทยวกลมอนๆ ขณะทองเทยว(opportunity for social encounter/social interaction) 4)การพบเหนนกทองเทยวทประกอบกจกรรมทไมเหมาะสม 5)การจดการนกทองเทยว (visitor management) 6)การจดการพนทและสงอ านวยความสะดวก (facilities and site management) 7) รองรอยผลกระทบจากกจกรรมการใชประโยชน (evidence of human impact)

40

ส าหรบการแบงกลมตามชวงชนของโอกาสทางดานนนทนาการ:ปจจยตวชวด(indicator) 7 ประการถกน ามาจดระดบเพอใชเปนเกณฑในการก าหนดชวงชน

โอกาสทางดานนนทนาการ (ROS) โดยชวงชนทก าหนดขนและใชกนอยางกวางขวางในประเทศตะวนตก แบงออกเปน 6 ชวงชน เมอน ามาจดแบงกลมของแหลงนนทนาการ หรอแหลงทองเทยวสามารถแบงออกเปน 5 กลม ตามชวงชนทก าหนด (นภวรรณและคณะ,2541 ; ดรรชนและคณะ,2547) คอ 1) พนทธรรมชาตสนโดษ (Primitive) 2) พนทธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต (Semi-primitive non-motorized) 3) พนทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (Semi-primitive motorized) 4) พนทธรรมชาตกงพฒนา (Semi developed) 5) พนทธรรมชาตทพฒนาอยางมาก (Highly developed)

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2552) รายงานขอมลพนฐานโครงการจดท าแผนการจดการพนทกลมปาภเขยว-น าหนาว จากการประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการทง 40 แหง จดเปนแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาต จ านวน 28 แหง และแหลงศกษาธรรมชาตใน เขตรกษาพนธสตวปา จ านวน 12 แหง ทงน แหลงนนทนาการของอทยานแหงชาต ทง 28 แหง พบวามศกยภาพสง จ านวน 4 แหง หรอรอยละ 14.29 ซงจ าแนกเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป ( conventional nature tourism, NT) ทงหมด สวนแหลงทมศกยภาพปานกลาง จ านวน 20 แหง จ าแนกเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป จ านวน 12 แหง คดเปนรอยละ 42.86 เปนแหลงนนทนาการประเภทผจญภย( adventure tourism, AT) จ านวน 6 แหง คดเปนรอยละ 21.43 และเปนแหลงนนทนาการประเภท เชงนเวศ (ecotourism, ET) จ านวน 2 แหง คดเปนรอยละ 7.14 และส าหรบแหลงทมศกยภาพต า 4 แหง จ าแนกเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป จ านวน 3 แหง คดเปนรอยละ 10.71 และเปนแหลงนนทนาการประเภทเชงนเวศ จ านวน 1 แหง คดเปนรอยละ 3.57 ส าหรบแหลงศกษาธรรมชาตในเขตรกษาพนธสตวปาทง 12 แหงนน มศกยภาพปานกลางทงหมด คดเปนรอยละ 30.00 จะเหนไดวา แหลงนนทนาการและแหลงศกษาธรรมชาตในพนทกลมปาฯ มศกยภาพในการรองรบกจกรรมนนทนาการและกจกรรมศกษาธรรมชาตไดในระดบปานกลาง ซงมจ านวน 32 แหง ดวยกน คดเปนรอยละ 80.00

ผลการประเมนเขตนนทนาการในแหลงนนทนาการของอทยานแหงชาต ตามหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการโดยใชแบบประเมนเขตนนทนาการ พบวา แหลงนนทนาการสวนใหญอยใน เขตธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนตมากทสด เทากบ 12 แหง คดเปนรอยละ 42.86 รองลงมาคออยในเขตกงพฒนา เทากบ 8 แหง คดเปนรอยละ 28.57 สวนเขตธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต เทากบ 7 แหง คดเปนรอยละ 25.00 แตไมพบแหลงนนทนาการทอยในเขตธรรมชาตสนโดษเลย สวนแหลงทอยในเขตพฒนามาก มเพยง 1 แหงเทานน คดเปนรอยละ 3.57 แสดงใหเหนวา แหลงนนทนาการในพนทกลมปาภเขยว-น าหนาวในปจจบน ยงคงใหประสบการณนนทนาการแกผใชประโยชนแบบธรรมชาตกงสนโดษ ซงมถงรอยละ 66.86 ของจ านวนแหลงนนทนาการทงพนทกลมปาฯ สวนผลการจ าแนกเขตนนทนาการตามหลกการชวงชน

41

โอกาสดานนนทนาการดวยปจจยดานกายภาพ โดยใช GIS ในพนทอทยานแหงชาตของกลมปาฯ พบวาเขตนนทนาการประเภทกงพฒนา มเนอทมากทสด คดเปนรอยละ 64.29 และพบแหลงนนทนาการ จ านวน 18 แหง รองลงมาคอเขตนนทนาการประเภทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต คดเปนรอยละ 35.71 พบแหลงนนทนาการจ านวน 10 แหง สวนเขตนนทนาการประเภทพฒนามาก ไมปรากฏในพนทกลมปาภเขยว-น าหนาวเลย แผนทแสดงการกระจายของแหลงนนทนาการของอทยานแหงชาตในเขต ROS ประเภทตางๆ ของพนทกลมปาฯ

จากผลการประเมนเขตนนทนาการตามหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการโดยใชแบบประเมนเขตนนทนาการและโดยใช GIS รวมกน ดงทกลาวมา

ขางตนแลวนน เมอน ามาเทยบเคยงคาคะแนนแลวน ามาสรปเขตนนทนาการของแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาตของพนทกลมปาฯ พบวาใหประสบการณนนทนาการประเภทธรรมชาตกงสนโดษคอนขางสง เนองจากมพนทประเภทธรรมชาตมากกวาครงหนงของพนทกลมปาฯ ซงมถงรอยละ 64.28 ของจ านวนแหลงนนทนาการทงพนทกลมปาทงหมด และจาการประเมนความเหมาะสมแหลงหากนของสตวปาจากทมส ารวจสตวปาแลวนน ไดน ามาจดท าแผนทความเหมาะสมของแหลงหากนสตวปาวเคราะหรวมกบการกระจายของแหลงนนทนาการและแหลงศกษาธรรมชาต เพอพจารณาแหลงฯ ในการประเมนศกยภาพเพอรองรบกจกรรมนนทนาการ/ศกษาธรรมชาต โดยแหลงนนทนาการทท าการส ารวจทงหมด 41 แหงในพนทอนรกษ ทง 9 แหง แลวนน (เขตรกษาพนธสตวปาภคอ-ภกระแต ไมมแหลงศกษาธรรมชาต จงไมไดมการประเมนฯ) พบวาแหลงนนทนาการของอทยานแหงชาตทงหมด 28 แหง มแหลงนนทนาการทอยในพนททมความเหมาะสมดานชวภาพปานกลาง จ านวน 1 แหง คอ เสนทางเดนปาหลงศนยบรการ บรเวณจดชมววในพนทอทยานแหงชาตน าหนาว และอยในพนททมความเหมาะสมดานกายภาพปานกลางจ านวน 1 แหง คอ เสนทางศกษาธรรมชาตดงสนบานแปกในพนทอทยานแหงชาตน าหนาว เชนกน สวนแหลงศกษาธรรมชาตของเขตรกษาพนธสตวปา จ านวน 14 แหง มแหลงศกษาธรรมชาตทอยในพนททมความเหมาะสมมาก จ านวน 1 แหง คอ หนวยพทกษปาศาลาพรมในพนทเขตรกษาพนธสตวปาภเขยว และอยในพนททมความเหมาะสมดานชวภาพปานกลาง จ านวน 1 แหง คอ หนวยพทกษปาถ าผาทพยในพนทเขตรกษาพนธสตวปาตะเบาะ-หวยใหญ

ศนยศกษาและวจยอทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก (2553) รายงานการประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการในอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง การ

จ าแนกชวงชนโอกาสทางดานนนทนาการในอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จากการประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการ ดวยตวชวดจ านวน 9 ตวชวด ไดแก 1 ) ความอดมสมบรณของสงคมพช 2) โอกาสทจะไดพบเหนสตวปา 3) ความโดดเดนเฉพาะตวของพนท 4) คณภาพดานทศนยภาพของภมทศน 5) ความเหมาะสมของทรพยากรตอกจกรรมหลกในบรเวณ 6) ความสะดวกในการเขาถงแหลงนนทนาการ 7) ความเชอมโยงกบแหลงนนทนาการอน ๆ ภายในอทยาน 8) ความปลอดภย 9) นยส าคญตอการสอความหมาย

42

ผลการประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการ พบวา ทงนางพญามคาคะแนนสงทสด คอ มคาคะแนนเทากบ 4.33 ตวชวดทมคาคะแนนสงสด คอ ความอดมสมบรณของสงคมพช ความโดดเดนเฉพาะตวของพนท คณภาพดานทศนยภาพของภมทศน ความเหมาะสมของทรพยากรตอกจกรรมหลกในบรเวณ นยส าคญตอการสอความหมาย มคาคะแนนเทากบ 4.67 เทากน และตวชวดทมคาคะแนนนอยทสด คอ ความสะดวกในการเขาถงแหลงนนทนาการ มคาคะแนนเทากบ 3.00 รองลงมา คอ ทงแสลงหลวง มคาคะแนนเทากบ 4.28 ตวชวดทมคาคะแนนสงสด คอ ความสะดวกในการเขาถงแหลงนนทนาการ และความปลอดภย มคาคะแนนเทากน คอ 4.67 และตวชวดทมคาคะแนนนอยทสด คอ โอกาสทจะไดพบเหนสตวปา มคาคะแนนเทากบ 3.67 อนดบท 3 คอ เสนทางศกษาธรรมชาต ยางแดง มคาคะแนนเทากบ 3.97 ตวชวดทมคาคะแนนสงสด คอ ความสะดวกในการเขาถงแหลงนนทนาการ มคาคะแนนเทากบ 4.67 และตวชวดทมคาคะแนนนอยทสด คอ คณภาพดานทศนยภาพของภมทศน มคาคะแนนเทากบ 3.33 อนดบท 4 คอ พนทกางเตนทหนวยฯ (สะพานสลง) มคาคะแนนเทากบ 3.93 ตามล าดบ ตวชวดทมคาคะแนนสงสด คอ ความสะดวกในการเขาถงแหลงนนทนาการ มคาคะแนนเทากบ 4.67 โดยตวชวดทมคาคะแนนนอยทสด มคาคะแนนเทากบ 3.67 คอ โอกาสทจะไดพบเหนสตวปา ความโดดเดนเฉพาะตวของพนท คณภาพดานทศนยภาพของภมทศน และความเชอมโยงกบแหลงนนทนาการอน ๆ ภายในอทยาน น าตกแกงโสภา มคาคะแนนศกยภาพต าทสด คอ มคาคะแนนเทากบ 3.58 ตวชวดทมคาคะแนนสงสด คอ ความสะดวกในการเขาถงแหลงนนทนาการ มคาคะแนนเทากบ 5.00 และตวชวดทมคาคะแนนนอยทสด คอ โอกาสทจะไดพบเหนสตวปา มคะแนนเทากบ 2.33 ในสวนการจ าแนกชวงชนโอกาสดานนนทนาการ ใชตวชวดรวมจ านวน 1 2 ตวชวด ไดแก 1) ความยากงายในการเขาถงแหลงทองเทยว 2) ชนดและระยะทางของเสนทางทไปสแหลงทองเทยว 3) รปการพฒนา (ส าหรบแหลงทองเทยวประเภทเสนทางเดนปา) 4) ระดบความเปนธรรมชาตและรปลกษณการพฒนา 5) ขนาดเนอททมการพฒนา 6) วตถประสงคของสงอ านวยความสะดวก 7) การดแลบ ารงรกษาสงอ านวยความสะดวกและสภาพพนทใหอยในสภาพทเหมาะสมตอการใชประโยชน 8) ความเหมาะสมของแบบสงอ านวยความสะดวกโดยภาพรวม 9) โอกาสในการพบปะผคน 10) การพบเหนกลมนกทองเทยวทประกอบกจกรรมไมเหมาะสม 11) ผลกระทบจากนกทองเทยว/จากกจกรรมการใชประโยชนทสงเกตเหนได 12) ระดบการควบคมนกทองเทยว/ควบคมกจกรรมการใชประโยชน โดยหนวยงานทดแลรบผดชอบพนท โดยจ าแนกชวงชนโอกาสดานนนทนาการ ออกเปน 5 ชวงชน ไดแก 1) พนทธรรมชาต สนโดษ (primitive area : P) 2) พนทธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต (semi-primitive non-motorized area : SP-I) 3) พนทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (semi-primitive motorized area) 4) พนทธรรมชาตทมการพฒนาบาง (semi-developed area : SP-II) 5) พนทธรรมชาตทมการพฒนาอยางมาก (highly developed area : HD)

43

ผลการจ าแนกชวงชนโอกาสดานนนทนาการในพนเปาหมาย พบวา เสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง มคาคะแนน ROS เทากบ 3.88 และทงนางพญา มคาคะแนน ROS เทากบ 3.95 โดยตกอยในชน พนทธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต สวนพนทเปาหมายอก 3 แหลง ไดแก น าตกแกงโสภา มคาคะแนน ROS เทากบ 2.69 พนทกางเตนทหนวยฯ (สะพานสลง) มคาคะแนน ROS เทากบ 2.89 และทงแสลงหลวง มคาคะแนน ROS เทากบ 2.65 ตกอยในชน พนทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต

ศนยศกษาและวจยอทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก (2554) รายงานการประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการและการจ าแนกชวงชนโอกาสทางดาน

นนทนาการของแหลงทองเทยวและนนทนาการ ( ROS) ในอทยานแหงชาตน าหนาว จงหวดเพชรบรณ-ชยภม จากการประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการทง 9 แหง ในอทยานแหงชาต น าหนาว พบวามศกยภาพสง จ านวน 1 แหง หรอรอยละ 11.11 ซงเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป ( conventional nature tourism,NT) สวนแหลงทมศกยภาพปานกลางจ านวน 6 แหง คดเปนรอยละ 66.67 จ าแนกเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป (conventional nature tourism,NT) จ านวน 5 แหง คดเปนรอยละ 55.56 และเปนแหลงนนทนาการประเภทผจญภย( adventure tourism,AT) จ านวน 1 แหง คดเปนรอยละ 11.11 ส าหรบแหลงทมศกยภาพต า 2 แหง คดเปนรอยละ 22.22 จ าแนกเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป ( conventional nature tourism,NT) และเปนแหลงนนทนาการประเภทผจญภย (adventure tourism,AT) จ านวนแหลงละ 1 แหง คดเปนรอยละ 11.11 เทากน ทงน จะเหนไดวา แหลงนนทนาการทง 9 แหง ในอทยานแหงชาตน าหนาว มศกยภาพในการรองรบกจกรรมนนทนาการไดในระดบปานกลาง ซงมจ านวน 6 แหง ดวยกน คดเปนรอยละ 66.67 รองลงมาเปนแหลงทมระดบศกยภาพต า จ านวน 2 แหงคดเปนรอยละ 22.22 และแหลงทมระดบศกยภาพสงมนอยทสด จ านวน 1 แหง คดเปนรอยละ 11.11

ผลการประเมนเขตนนทนาการในแหลงนนทนาการทง 9 แหง ในอทยานแหงชาตน าหนาว ตามหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการโดยใชแบบประเมน

เขตนนทนาการ (ROS) พบวาแหลงนนทนาการ สวนใหญ อยในเขตธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนตมากทสด เทากบ 4 แหง คดเปน รอยละ 45 รองลงมาคออยในเขตธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนตเทากบ 3 แหง คดเปนรอยละ 33 สวนเขตกงพฒนาและเขตพฒนามาก เทากบเขตละ 1 แหงคดเปนรอยละ 11 เทากน แสดงใหเหนวาแหลงนนทนาการใน อทยานแหงชาตน าหนาว ในปจจบนยงคงใหประสบการณนนทนาการแกผใชประโยชนแบบธรรมชาตกงสนโดษ ซงมถงรอยละ 78 ของจ านวนแหลงนนทนาการในอทยานฯ

44

Payne et.al. (1997) ไดท าการประเมนโอกาสดานนนทนาการของนกทองเทยวในอทยานแหงชาต 2 แหงในประเทศแคนาดา ไดแก อทยานแหงชาต Pukaskwa และอทยานแหงชาต Yoho โดยมวตถประสงคเพอ 1) ส ารวจสถานภาพและศกยภาพของทรพยากรธรรมชาตและทรพยากรวฒนธรรมทเกยวกบโอกาสดานนนทนาการ 2) หาขอสรปเกยวกบชวงชนโอกาสดานนนทนาการเพอปรบปรงและพฒนาแผนเชงนโยบาย 3) จ าแนกแหลงนนทนาการตามชวงชนโอกาสดานนนทนาการ โดยก าหนดชวงชนตามสภาพแวดลอมเปน 6 ชวงชน ไดแก 1) พนทสนโดษ (wilderness) 2) พนทธรรมชาตสนโดษ -เขาถงยาก 3) พนทธรรมชาตสนโดษ-เขาถงงาย (back country high-access) 4) พนทธรรมชาตกงสนโดษ (back country service) จากนนท าการส ารวจพนท เพอจดท าแผนทชวงชนโอกาสดานนนทนาการ ซงประกอบดวยแผนทลกษณะทางกายภาพ แผนทลกษณะทางสงคมและแผนทลกษณะทางการจดการ ผลจากการน าแผนททง 3ประเภทมาซอนทบกนท าใหทราบวาพนทบรเวณนนควรจดอยในชวงชนประเภทใด และจดการตามเงอนไขทก าหนดตอไป

Kampanart and Nitin (2000) ศกษาการใชแบบจ าลองขอมลเชงพนท (Dynamic Spatial Modeling) ส าหรบการจดการการทองเทยวเชงนเวศ ใน

อทยานแหงชาตภหนรองกลาโดยประยกตใชหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการ เพอก าหนดขดความสามารถในการรองรบไดของพนท มวธการด าเนนงาน 4 ขนตอนดวยกน เรมจากการใชคอมพวเตอรสรางแบบจ าลองรปแบบการเดนทางของนกทองเทยว ปจจยทใชไดแก 1) เสนทางเรมตนจนถงจดสนสดของนกทองเทยว 2) ความเรวของยานพาหนะ 3) ระยะเวลาการใชประโยชนสงอ านวยความสะดวกในพนท รวมถงปจจยทเกยวกบการจดการพนท และปจจยทางดานสงคมของนกทองเทยว โดยใชวธการสงเกตและบนทกขอมลอยางตอเนอง ท าการวเคราะหขอมลเชงพนท เชอมตอขอมลทไดในระบบคอมพวเตอร และตรวจสอบความถกตองของขอมล ผลของการศกษาไดแผนทชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (ROS class maps) และแผนทระดบของขดความสามารถในการรองรบไดของพนท จากแผนทนกจดการพนทสามารถน าไปใชในการวางแผนเพอก าหนดมาตรการควบคมผลกระทบทอาจจะเกดขนจากการใชประโยชนพนทนนทนาการของนกทองเทยว ในพนทอทยานแหงชาตภหนรองกลาได

Moldovanyi (2004) ท าการศกษาเพอก าหนดเขตและวเคราะหโอกาสดานการตลาด ของธรกจเกยวกบการบรการตกปลาในสระ ของพนทฝงตะวนตกของเวอรจเนย ซงมธรกจประเภทนอยมากกวา 30 แหง โดยการวเคราะหหาโอกาส และความเปนไปไดในการจดชนความนยมหรอโอกาส ดานการตลาด ท าการศกษาโดยประยกตใชหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (ROS) และระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) เกณฑทใชในการจ าแนกเขต ไดแก 1) ระยะหางจากชมชนเมอง 2) ระยะ หางจากผประกอบธรกจรายอนๆ และ 3) ระยะหางจากถนนสายหลก ผลการวเคราะหขอมลและเกณฑทใชในการก าหนดเขต ไดแผนทแสดงเขตโอกาสดานการตลาด 5ชวงชน ไดแก 1) ระดบต ามาก 2) ระดบต า 3) ระดบปานกลาง 4) ระดบด 5) ระดบดมาก และสามารถทราบไดวาสถานทบรการใดอยในชวงชนใด โดยใชเครองบอกพกดทางภมศาสตร (GPS)เปนเครองมอในการส ารวจ ผลการศกษาสามารถใชเปนกลยทธในการเพมโอกาสดานการตลาดเชนสถาน

45

บรการใดทอยในพนททอาจจะเปนเขตโอกาสดานการตลาดระดบต า จ าเปนตองหาวธการทใชเปนแรงจงใจลกคาใหเพมมากขน เชน การเพมชนดพนธปลาใหมความหลากหลายหรอการสรางสงอ านวยความสะดวกเพอรองรบนกทองเทยว การเพมการประชาสมพนธ เปนตน

Elena Bresci. et.al. (2004) ประยกตใชระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) ในการออกแบบเสนทางเดนเทาและพนทส าหรบพกผอนของอทยานแหงชาต

Foreste Casentinesi ในประเทศอตาล เพอรองรบกจกรรมการใชประโยชนของนกทองเทยวในพนทอทยานฯ โดยวางแผนใหเสนทางเดนเทาและพนทส าหรบพกผอนทจะสรางขนน ใหความส าคญกบผลกระทบทอาจจะเกดขน เพอเปนการปองกนรกษาคณคาของระบบนเวศธรรมชาตไว แตสามารถใหคณคาดานนนทนาการไดเชนเดยวกน ใชระบบปฏบตการสารสนเทศภมศาสตรในการจดท า ขอมลทใชในการวเคราะหและจดท าไดแก แผนทการใชประโยชนทดน แผนทสภาพภมประเทศ แผนทธรณวทยา แผนทเสนชนความสง แผนทความลาดชนและทศดานลาด ในแผนทแตละอยางวเคราะหขอมลทเปนประโยชนส าหรบการจดท าเสนทางและพนทพกผ อน เชน บรเวณทมจดเดนมความสวยงาม ดงดดใจ หรอใหคาคะแนนของพนทความลาดชนระดบตางๆ ความยากงายในการใชเปนเสนทางเดน เปนตน จากนนโปรแกรมการวเคราะหพนทของ GIS สามารถแสดงแผนทส าหรบโครงขายเสนทางเดนทเหมาะสม และท าการส ารวจพนทในภาคสนามเพอหาพนททเหมาะสม และสามารถใชประโยชนไดจรง และเปดใหนกทองเทยวใชตอไป

Kazushige and Yasushi (2004) กลาวถงการจ าแนกชนของเสนทางเดนศกษาธรรมชาตในอทยานแหงชาต Daisetsuzan ของประเทศญปน โดย

ประยกตใชหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการเพอควบคมผลกระทบทอาจจะเกดขน และตอบสนองความพงพอใจของนกทองเทยวในเสนทางเดนศกษาธรรมชาตหลายรปแบบ ขอมลเกยวกบผใชประโยชนไดจากการท าแบบสอบถาม ซงท าการสอบถามเกยวกบความพงพอใจตอการพฒนาสงอ านวยความสะดวกของอทยานฯ ระดบของความยากงายในการเขาถงพนท และจ านวนนกทองเทยวกลมอนๆ ทพบเหน สามารถจ าแนกชนของเสนทางเดนศกษาธรรมชาตได 4 กลมทมความแตกตางกน โดยใชสภาพพนททแตกตางกนเปนตวแบง และจดล าดบโดยนกทองเทยว ในสวนทางดานทศเหนอของอทยาน ฯ นกทองเทยวเหนวาเปนเสนทางทเขาถงไดงาย การพฒนาอยในระดบปานกลาง ซงแตกตางกบทางดานทศใต ซงมนกทองเทยวเพยงบางกลมเทานนทใหความสนใจ เนองจากเปนพนททอยหางไกลอยางมาก มความสนโดษสงบมาก

46

47

อปกรณและวธการ

อปกรณ

1. ขอมลพนฐานของอทยานแหงชาตตาดหมอก 2. กลองถายรปหรออปกรณบนทกภาพ

3. อปกรณเครองเขยน เชน ดนสอ ปากกา ยางลบ สมดบนทก 4. เครองจบพกดดวยสญญาณดาวเทยม (GPS) 5. เครองคอมพวเตอร เครองพมพ และอปกรณประกอบ 6. แบบประเมนศกยภาพแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาต (ดงตารางผนวก ก) 7. แบบประเมนปจจยและเกณฑในการจ าแนกเขตนนทนาการตามหลกชวงชนโอกาสดานนนทนาการโดยใชปจจยทางสงคม (ROS) ส าหรบอทยานแหงชาต (ดงตารางผนวก ข)

48 วธการ

การประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการและการจ าแนกเขตนนทนาการตามหลกชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (ROS) ในอทยานแหงชาตตาดหมอก ไดท าการส ารวจขอมลภาคสนามโดยมวธการดงน 1. ก าหนดพนทแหลงนนทนาการทจะด าเนนการส ารวจในอทยานแหงชาตตาดหมอก จากการรวบรวมขอมลเบองตนจากเอกสารทเกยวของ 2. ส ารวจและวเคราะหขอมลแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาตตาดหมอก เพอประเมนศกยภาพในการรองรบกจกรรม ดงน 2.1 เกบรวบรวมขอมลพนฐานเกยวกบแหลงนนทนาการ ดงน 2.1.1 ชอแหลงทองเทยวและนนทนาการ 2.1.2 หนวยงานรบผดชอบ 2.1.3 ทตงตามการปกครอง 2.1.4 ทตงตามพกดภมศาสตร 2.1.5 การเขาถงแหลงนนทนาการ ประเภทเสนทาง ประเภทพาหนะและระยะทาง

49

2.1.6 ประเภทของแหลงนนทนาการ ไดแก น าตก ถ า ทงหญา ชายหาด/ชายทะเล เกาะ/หมเกาะ ธรณสณฐาน อางเกบน า/ทะเลสาบ/ล าน า เสนทางศกษาธรรมชาต เสนทางเดนปา แหลงประวตศาสตร และเขตบรการ เปนตน 2.1.7 ชวงเวลาทเหมาะสมในการประกอบกจกรรม ไดแก ประกอบกจกรรมในเวลากลางวน (day use) เทานน หรอ ประกอบกจกรรมในเวลากลางคนดวย (over night use) 2.1.8 ชวงฤดกาลทองเทยวทเหมาะสม ไดแก ฤดฝน (พฤษภาคมถงตลาคม) ฤดหนาว (พฤศจกายนถงกมภาพนธ) และ ฤดรอน (มนาคมถงเมษายน) 2.1.9 กจกรรมนนทนาการ ทปรากฏในแหลงนนทนาการ ไดแก ปกนก ชมทศนยภาพ/ทวทศนธรรมชาต ดนก/ดผเสอ ศกษา/เทยวถ า ลองเรอ/ลองแพ/ลองแกง ศกษาทองฟา/ดาราศาสตร เลนน าตก/น าในแองน า หรอล าน าธรรมชาต พกผอนในบรรยากาศทสงบ ถายภาพธรรมชาต/บนทกเทปวดโอ/เทปเสยงธรรมชาต เดนปาระยะไกล เดนศกษาธรรมชาต สองสตว ขจกรยานและตงคายพกแรม 2.1.1 0 ชมชน หรอหนวยงานทเกยวของ หรอมสวนไดสวนเสยกบการทองเทยว 2.1.11 ลกษณะเดนของพนท หรอลกษณะอนเปนเอกลกษณ 2.1.12 สงอ านวยความสะดวกทปรากฏในแหลงทองเทยวและนนทนาการ 2.2 ประเมนระดบศกยภาพแหลงทองเทยวและนนทนาการ ในการรองรบกจกรรมนนทนาการ โดยการใชสมการถวงน าหนกอยางงาย ( simple weighting score method) โดยไดมการก าหนดคาความส าคญ หรอคาถวงน าหนกของปจจยชวดแตละปจจยจาก 1 ถง 3 จากระดบความส าคญนอยไปจนมความส าคญมาก และไดจ าแนกกลมแหลงนนทนาการของอทยานแหงชาตออกเปน 3 ประเภท ไดแก แหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป ( conventional nature tourism,

50

NT) แหลงนนทนาการประเภทผจญภย ( adventure tourism, AT) และแหลงนนทนาการประเภทเชงนเวศ ( ecotourism, ET) (ดรรชน และคณะ, 2546; 2549; ดรรชน, 2549 และ นภวรรณ และคณะ, 2549) รายละเอยดดงแสดงในตารางผนวก ก ในการใหคาคะแนนแตละปจจยชวด (rated score หรอ คา R) 3 ระดบ จากคาคะแนน 1 ถง 3 พจารณาเทยบเคยงกบเกณฑการประเมนเชงคณภาพเปนการประเมนแบบมสวนรวมโดยใชความรสกปจเจกบคคล รวมกบการประเมนปจจยชวด เทยบเคยงกบเกณฑการประเมนเชงปรมาณ ทก าหนดขน แลววเคราะหขอมลทไดจากการประเมน โดยใชสมการในการค านวณหาระดบศกยภาพ ของ แหลงนนทนาการ ใชสมการถวงน าหนกอยางงาย ( weighting score equation) (ดรรชน, 2541) ดงน

ERSP = (Wi x Ri) = (W1R1)+ (W2R2)+ (W3R3)+…+ (WnRn) Wi W1+W2+W3+…+Wn

โดย ERSP = การประเมนระดบศกยภาพแหลงนนทนาการ (Evaluation of Recreation Site Potential) Ri = คาคะแนนระดบศกยภาพแหลงนนทนาการ ของปจจยชวดท 1 ถง n มคา ตงแต 1 ถง 3 โดย 1=คาคะแนนระดบต า จนถง 3=คาคะแนนระดบสง Wi = คาถวงน าหนกของปจจยชวดท 1 ถง n ในทนมคาตงแต 1 ถง 3 โดย 1=มคาคะแนนความส าคญนอยจนถง 3=มคาคะแนนความส าคญมาก

จากนนท าการเปรยบเทยบระดบศกยภาพแหลงนนทนาการ กบเกณฑทก าหนด เพอบงชสถานภาพปจจบนของแหลงนนทนาการ ซงแบงเปน 3 ระดบ คอ 1 ศกยภาพระดบต า ถง 3 ศกยภาพระดบสง จากสตรแบงชวงชน ดงน

i =1

i =1

n

n

51

การแบงชวงชน = คาสงสด - คาต าสด จ านวนชวงชน = 3-1 3 = 0.66

จากการค านวณ ระดบศกยภาพในการรองรบกจกรรมนนทนาการ มรายละเอยดดงน <1.66 = ระดบศกยภาพต า ในการรองรบกจกรรมนนทนาการ (Low, L)

1.67-2.33 = ระดบศกยภาพปานกลาง ในการรองรบกจกรรมนนทนาการ (Moderate, M)

>2.34 = ระดบศกยภาพสง ในการรองรบกจกรรมนนทนาการ (High, H) ในการจ าแนกประเภทกลมแหลงนนทนาการส าหรบอทยานแหงชาต ออกเปน 3 ประเภท ดวยกน (ตารางท 3) คอ แหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป (Conventional Nature Tourism, NT) จ านวน 4 กลมปจจยชวด รวมทงสน 25 ปจจยชวดยอย แหลงนนทนาการประเภทผจญภย (Adventure Tourism, AT) จ านวน 4 กลมปจจย ชวด รวมทงสน 22 ปจจยชวดยอย แหลงนนทนาการประเภทเชงนเวศ (Ecotourism, ET) จ านวน 5 กลมปจจยชวด รวมทงสน 25 ปจจยชวดยอย

52

2.3 ประเมนเขตนนทนาการตามหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการ ( ROS) โดยใชผเชยวชาญหรอผมความรดานนนทนาการ จ านวน 3-5 คน ใชแบบประเมนเขตนนทนาการส าหรบแหลงนนทนาการของอทยานแหงชาต โดยใหคาคะแนนในแตละปจจยชวด แลวน ามาหาคาเฉลย ตามเกณฑทก าหนดมคาคะแนนต าสด เทากบ 1 และคาคะแนนสงสด เทากบ 5 (ดรรชน และคณะ, 2549) ดงแสดงในตารางผนวก ข คาระดบคะแนนของประเภทเขตนนทนาการตามหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (Recreation Opportunity Spectrum, ROS) เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทพฒนามาก (Developed, D) พสย 1.00-1.80 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทกงพฒนา (Semi-Developed, SD) พสย 1.81-2.60 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (Semi-Primitive Motorized, SPM) พสย 2.61-3.40 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต (Semi - Primitive Non-Motorized, SPNM) พสย 3.41-4.20 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตสนโดษ (Primitive, P) พสย 4.21-5.00 ตารางท 3 ปจจยชวดระดบศกยภาพของแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาต และคาถวงน าหนก (Wi) เพอบงชสถานภาพปจจบน จ าแนกตามประเภท แหลงนนทนาการ

53

ท ปจจยชวด คาถวงน าหนก (Wi) NT AT ET

1 ดานทรพยากร 1.1 ความมเอกลกษณโดดเดน 3 2 2 1.2 ความนาสนใจหรอความดงดดใจของแหลงนนทนาการ 3 2 2 1.3 ความมชอเสยง 3 1 1 1.4 ความอดมสมบรณของพชพรรณ 1) ปรมาณของตนไมขนาดเสนรอบวงมากกวา 100 ซม (จ านวนตน/100 ม.) 2 - 3 2) สงคมพชบรเวณทมการประกอบกจกรรมปรากฏหมไมครบทกกลมโครงสรางชนเรอนยอด 1 - 3 3) เปอรเซนตการปกคลมของเรอนยอด 2 - 3 เฉลย 1.67 - 3 1.5 โอกาสในการพบเหนสตวปา 1) จ านวนชนดนก 3 - 3 2) จ านวนชนดสตวปาขนาดเลกและขนาดกลาง 1 - 3 3) จ านวนชนดสตวปาขนาดใหญ 1 - 3 เฉลย 1.67 - 3

54

ตารางท 3 (ตอ) ท ปจจยชวด คาถวงน าหนก (Wi)

NT AT ET 1.6 ทศนยภาพและสภาพภมทศนของทรพยากรทองเทยว 3 2 2 1.7 ความเหมาะสมของทรพยากรตอการประกอบกจกรรมนนทนาการ 1) น าตก: ขนาดพนทรองรบกจกรรมเลนน า ทเขาถงไดโดยปลอดภย 3 3 3 2) น าตก: จ านวนเดอนทปรมาณน าเพยงพอตอการประกอบกจกรรม 3 3 3 3) ล าน า/อางเกบน า/ทะเลสาบ/ชายหาด/ชายทะเล : ขนาดพนทรองรบกจกรรมเลนน า ทเขาถงไดโดยปลอดภย 3 3 3 4) ล าน า/อางเกบน า/ทะเลสาบ/ชายหาด/ชายทะเล : จ านวนเดอนทปรมาณน าเพยงพอตอการประกอบกจกรรม 3 3 3 5) ถ า: การถายเทระบายอากาศในถ า 3 3 3 6) ถ า: ความชนแฉะของผวทางเดนในถ า 3 3 3 7) น าพรอน/บอน ารอน: ขนาดพนทรองรบกจกรรม 3 3 3 8) น าพรอน/บอน ารอน: กลนก ามะถน 3 3 3 9) ธรณสณฐาน: ขนาดพนทรองรบกจกรรม 3 3 3 10) หนาผา/จดชมวว: ขนาดพนทรองรบกจกรรม 3 3 3 11) เสนทางศกษาธรรมชาต: ความยาวของเสนทาง 3 2 3 12) เสนทางศกษาธรรมชาต: ความลาดชนเฉลยของเสนทาง 3 2 3 13) เสนทางศกษาธรรมชาต: ลกษณะวงรอบของเสนทาง 3 3 3

55

ตารางท 3 (ตอ) ท ปจจยชวด คาถวงน าหนก (Wi)

NT AT ET 14) เสนทางเดนปา: ความยาวของเสนทาง 3 2 3 15) เสนทางเดนปา: ความลาดชนเฉลยของเสนทาง 3 2 3 16) ทงหญา: ขนาดพนทรองรบกจกรรม 3 3 3 17) ลานกางเตนท: ขนาดพนทรองรบกจกรรม 3 3 3 เฉลย 3 2.76 3 1.8 ความหลากหลายของกจกรรม 3 2 1 1.9 สภาพภมอากาศเหมาะสมกบพนท 1) อณหภมเฉลยตอป 3 - 2 2) ความชนสมพทธ 3 - 2 3) จ านวนวนฝนตกตอป 3 - 2 เฉลย 3 - 2 1.10 การเขาถงแหลงนนทนาการ/แหลงศกษาธรรมชาต 3 - - 1.11 ความสมพนธกบแหลงนนทนาการอนในเสนทางทองเทยว 3 - - 1.12 การไดพงพาตนเอง - 3 - 1.13 โอกาสในการไดรบประสบการณตนเตน และทาทาย - 3 -

56

ตารางท 3 (ตอ) ท ปจจยชวด คาถวงน าหนก (Wi)

NT AT ET 1.14 ความปลอดภย 1) โอกาสในการสมผสพชเปนพษขณะประกอบกจกรรม 3 1 3 2) โอกาสในการพบสตวทเปนอนตรายขณะประกอบกจกรรม 3 1 3 3) โอกาสในการเกดภยธรรมชาต เชน น าปาไหลหลาก แผนดนถลม การแตกหกของหน ไฟปา ในชวงฤดกาล

ทเปดใหมการประกอบกจกรรม 3 1 3

เฉลย 3 1 3 คาถวงน าหนกรวม ดานทรพยากร (Wi) 33.34 18.76 22.00 2 การจดการสงอ านวยความสะดวกและบรการ 2.1 ความกลมกลนของสงอ านวยความสะดวก 3 1 3 2.2 ความเพยงพอของสงอ านวยความสะดวก 3 2 - 2.3 คณภาพของสงอ านวยความสะดวกดานประโยชนใชสอย 3 3 3 2.4 การจดการดานความปลอดภยตอชวตและทรพยสน 3 2 3 2.5 คณภาพในการใหบรการ 3 2 2 2.6 รปแบบเนอหา ความรในการสอความหมาย 2 - 3 คาถวงน าหนกรวม ดานการสอความหมายธรรมชาต(Wi) 17.00 10.00 14.00

57

ตารางท 3 (ตอ) ท ปจจยชวด คาถวงน าหนก (Wi)

NT AT ET 3 ดานการจดการผลกระทบสงแวดลอม 3.1 การจดแบงเขตพนทเหมาะสมตอการทองเทยว 3 2 3 3.2 การก าหนดจ านวนนกทองเทยวในการประกอบกจกรรม 1 2 3 3.3 มาตรการเฝาระวงและปองกนผลกระทบสงแวดลอม 3 1 3 3.4 การจดการขยะและของเสย 3 2 3 3.5 ระบบบ าบดน าเสย 3 2 3 คาถวงน าหนกรวม ดานการจดการผลกระทบสงแวดลอม (Wi) 13.00 9.00 15.00 4 ดานการมสวนรวมของชมชน 4.1 โอกาสในการเขารวมด าเนนการและตดสนใจเกยวกบการจดการทองเทยว - - 3 4.2 การมสวนรวมในการไดรบผลประโยชน - - 3 คาถวงน าหนกรวม ดานการมสวนรวมของชมชน (Wi) - - 6.00

58

ตารางท 3 (ตอ) ท ปจจยชวด คาถวงน าหนก (Wi)

NT AT ET 5 ดานการบรหาร 5.1 การวางแผนและก าหนดนโยบายในการบรหารแหลงนนทนาการ 3 3 3 5.2 ความพรอมของบคลากร 3 3 3 5.3 ความพรอมดานงบประมาณ 3 3 3

คาถวงน าหนกรวม ดานการบรหาร (Wi) 9.00 9.00 9.00

คาถวงน าหนก โดยภาพรวม (Wi) 72.34 46.76 66 หมายเหต ปรบปรงจาก: ดรรชน และคณะ (2546; 2549), ดรรชน (2549) และ นภวรรณและคณะ (2549) NT = Conventional Nature Tourism AT = Adventure Tourism ET = Ecotourism

59

ผลและวจารณ

ผล

จากการรวบรวมขอมลทตยภม เกยวกบแหลงนนทนาการของอทยานแหงชาตตาดหมอก ผศกษาไดเลอกส ารวจและวเคราะห ทรพยากรนนทนาการในแหลงทองเทยวและนนทนาการ ทหนวยงานรบผดชอบพนท เปดใหผใชประโยชนทกประเภทเขาไปใชพนท และมสถตการเขาไป ใชประโยชนพนทอยางตอเนอง ซงมจ านวน 7 แหงดวยกน คอ (รายละเอยดแสดงดงตารางผนวก ท ค1 - ค7) 1. เขตบรการหวยบง เปนทตงของหนวยพทกษอทยานแหงชาตหวยบง และศนยบรการนกทองเทยวของ อทยานแหงชาตตาดหมอก ทงยงไดจดพนทรองรบกจกรรมพกคางแรมดวยเตนท ซงอยรมล าธาร และในบรเวณนน สามารถพบเหนนกนานาชนด 2. จดชมววเนนปาไผ เปนจดชมววพระอาทตยขนทอแสงยามเชา และชมระบบนเวศในเขตอทยานแหงชาตตาดหมอก 3. จดชมววหวยน ารน เปนจดชมววพระอาทตยตก และทศนยภาพตวเมองเพชรบรณ 4. ลานชมดาว เปนจดชมววทยงคงอยในระหวางการพฒนาพนท ลานชมดาวน สามารถชมทศนยภาพโดยรอบไดถง 360 องศา โดยทางดานทศตะวนตกจะสามารถเหนทวทศนของเมองเพชรบรณไดทงอ าเภอ สวนทางดานทศตะวนออก จะเปนทศนยภาพของทวเขาภายใน อช.ตาดหมอก กจกรรมทเปนทนยมกคอ การดดาวในชวงกลางคน ซงในชวงเทศกาลปใหม จะไดรบความนยมจากนกทองเทยวทองถนเปนอยางมาก 5. เสนทางศกษาธรรมชาตตาดหมอก - สองนาง เปนเสนทางเดนเทาระยะทาง 2,190 เมตร ใชเวลาในการเดนเทา 1.30 ชวโมง โดยประมาณ ตลอดเสนทางนกทองเทยวสามารถศกษาธรรมชาตและความโดดเดนของผนปาอสานตะวนตกแหงนไดจากสถานตางๆ จ านวน 7 สถาน

60

6. น าตกสองนาง เปนน าตกทสวยงามอกแหงหนง เพราะสายน าจะไหลผานโขดหนลดหลนกนลงมาทงหมด 12 ชน แตละชนสงต าไมเทากน มตงแตชนทสงเพยง 5 เมตร และชนทสงถง 100 เมตร ไหลลงสคลองหวยบง สเขอนบานเฉลยงลบ สนสดทแมน าปาสก น าตกตงอยบนเสนทางเดยวกบน าตกตาดหมอก โดยมทางแยกไปน าตกสองนางกอนถงน าตกตาดหมอก 7. น าตกตาดหมอก น าตกตาดหมอก เปนน าตกขนาดใหญ 1 ชน เปนน าตกทไหลตกลงมาเปนสายจากหนาผาสงถงประมาณ 300 ม. กระแสน าทโจนลงมาจากหนาผาสงท าใหสายน าแตกกระจายเปนละอองน าคละคลงไปทว

61

วจารณ

1. ศกยภาพทรพยากรนนทนาการ

1.1 เขตบรการหวยบง ผลการประเมนสถานภาพพนท โดยภาพรวม มศกยภาพอยในระดบปานกลาง คาคะแนน 1.91 เ หมาะส าหรบเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป (conventional nature tourism) โดยปจจยดานสงอ านวยความสะดวกและบรการ มคาคะแนนมากสด เทากบ 2.17 เนองจากมการแบงเขตพนทการใชประโยชนในแตละกจกรรมทเหมาะสม เปนพนท ทจดไวรองรบกจกรรมคายเยาวชน และมเจาหนาทคอยดแลอยตลอดเวลา รายละเอยดแสดงในตารางท 4 และตารางผนวกท ค1

ภาพท 5 สภาพทวไปบรเวณเขตบรการหวยบง

62

1.2 จดชมววเนนปาไผ ผลการประเมนสถานภาพพนท โดยภาพรวม มศกยภาพอยในระดบปานกลาง คาคะแนน 1.71 เหมาะส าหรบเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป (conventional nature tourism) โดยปจจยดานสงอ านวยความสะดวกและบรการ มคาคะแนน มากสด เทากบ 2.00 เนองจากมสงอ านวยความสะดวก เชน ศาลาชมวว ลานจอดรถ มานง ปายสอความหมาย ราวกนตก ลานจอดรถฯ ส าหรบอ านวยความสะดวก รายละเอยดแสดงในตารางท 4 และตารางผนวกท ค2

ภาพท 6 สภาพทวไปบรเวณจดชมววเนนปาไผ

63

1.3 จดชมววหวยน ารน ผลการประเมนสถานภาพพ นท โดยภาพรวม มศกยภาพอยในระดบปานกลาง คาคะแนน 1.74 เหมาะสาหรบเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป conventional nature tourism) โดยปจจยดานสงอานวยความสะดวกและบรการ มคาคะแนนมากสด เทากบ 1.92 เนองจากมสงอานวยความสะดวกเชน ศาลาชมวว ลานจอดรถ มานง ปายสอความหมาย ราวกนตก ถงขยะ ลานจอดรถ ฯ สาหรบอานวยความสะดวก รายละเอยดแสดงในตารางท 4 และตารางผนวกท ค3

ภาพท 7 สภาพทวไปบรเวณจดชมววหวยน ารน

64

1.4 ลานชมดาว ผลการประเมนสถานภาพพ นท โดยภาพรวม มศกยภาพอยในระดบปานกลาง คาคะแนน 1.74 เหมาะสาหรบเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป ( conventional nature tourism) โดยปจจยดานทรพยากร มคาคะแนนมากสด เทากบ 1.92 เนองจากเปนจดชมววทมทศนยภาพแบบพานอรามา ( panoramic landscape) ท งยงสามารถชมทศนยภาพโดยรอบ จดชมววไดถง 360 องศา รายละเอยดแสดงในตารางท 4 และตารางผนวกท ค4

ภาพท 8 สภาพทวไปบรเวณลานชมดาว

65

1.5 เสนทางศกษาธรรมชาตตาดหมอก – สองนาง ผลการประเมนสถานภาพพ นท โดยภาพรวม มศกยภาพอยในระดบปานกลาง คาคะแนน 1.78 เหมาะสาหรบเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป ( conventional nature tourism) โดยปจจยดานทรพยากร มคาคะแนนมากสด เทากบ 1.89 เนองจากมสภาพปาทสมบรณสวยงามและมความหลากหลาย รายละเอยดแสดงในตารางท 4 และตารางผนวกท ค5

ภาพท 9 สภาพทวไปบรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตตาดหมอก-สองนาง

66

1.6 น าตกสองนาง ผลการประเมนสถานภาพพ นท โดยภาพรวม มศกยภาพอยในระดบปานกลาง คาคะแนน 1.74 เหมาะสาหรบเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป (conventional nature tourism) โดยปจจยดานสงอานวยความสะดวกและบรการ มคาคะแนน มากสด เทากบ 1.90 เนองจากมสงอานวยความสะดวก เชน ปายสอความหมาย และมเจาหนาทอยประจาเพอรกษาความปลอดภย ตลอดเสนทางเดนไปยงน าตก มสภาพปาทอดมสมบรณ พ นทลาน าสามารถประกอบกจกรรมเลนน าไดโดยตลอดเสนทาง รายละเอยดแสดงในตารางท 4 และตารางผนวกท ค6

ภาพท 10 สภาพทวไปบรเวณน าตกสองนาง

67

7. น าตกตาดหมอก ผลการประเมนสถานภาพพ นท โดยภาพรวม มศกยภาพอยในระดบปานกลาง คาคะแนน 1.76 เหมาะสาหรบเปนแหลงนนทนาการประเภทผจญภย( adventure tourism)โดยปจจยดานทรพยากร มคาคะแนนมากสด เทากบ 2.30 เนองจากเปนน าตกทมลกษณะทางกายภาพทโดดเดน รวมท งมน าไหลตลอดท งป ตลอดเสนทางเดนไปยงน าตก มสภาพปาท อดมสมบรณ พ นทลาน าสามารถประกอบกจกรรมเลนน าได โดยตลอดเสนทาง รายละเอยดแสดง ในตารางท 4 และตารางผนวกท ค7

ภาพท 11 สภาพทวไปบรเวณน าตกตาดหมอก

68

ตารางท 4 สรปประเภทและระดบศกยภาพปจจบนของแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาตตาดหมอก ปจจยชวดศกยภาพ ชอแหลงนนทนาการ/กลมประเภทแหลงนนทนาการ/ระดบคะแนนเฉลยแตละปจจยชวด เขตบรการหวยบง จดชมววเนนปาไผ จดชมววหวยนารน ลานชมดาว

NT AT ET NT AT ET NT AT ET NT AT ET

ดานทรพยากร 1.70 1.71 1.75 1.49 1.56 1.58 1.71 1.61 1.60 1.92 1.83 1.76 ดานการจดการสงอานวยความสะดวกและบรการ 2.17 1.97 2.36 2.00 2.00 2.00 1.92 1.87 2.04 1.84 1.84 1.81 ดานการจดการผลกระทบสงแวดลอม 2.08 1.93 1.93 1.90 1.71 1.75 1.90 1.71 1.73 1.76 1.76 1.75 ดานการมสวนรวมของชมชน 0.00 0.00 1.34 0.00 0.00 1.34 0.00 0.00 1.34 0.00 0.00 1.34 ดานการบรหาร 1.67 1.67 1.81 1.44 1.44 1.44 1.44 1.44 1.44 1.44 1.44 1.44 คะแนนรวมเฉลย 1.91 1.82 1.84 1.71 1.68 1.62 1.74 1.66 1.63 1.74 1.72 1.62 สรปกลมประเภทแหลงนนทนาการ NT NT NT NT ระดบศกยภาพ M M M M

69

ตารางท 4 (ตอ) ปจจยชวดศกยภาพ ชอแหลงนนทนาการ/กลมประเภทแหลงนนทนาการ/ระดบคะแนนเฉลยแตละปจจยชวด

เสนทางศกษาธรรมชาตตาดหมอก-สองนาง นาตกสองนาง นาตกตาดหมอก

NT AT ET NT AT ET NT AT ET

ดานทรพยากร 1.89 2.07 2.01 1.80 2.00 1.99 2.02 2.30 2.20 ดานการจดการสงอานวยความสะดวกและบรการ 1.88 1.80 1.86 1.90 1.80 1.86 1.70 1.63 1.74 ดานการจดการผลกระทบสงแวดลอม 1.80 1.62 1.67 1.70 1.52 1.59 1.68 1.53 1.59 ดานการมสวนรวมของชมชน 0.00 0.00 1.34 0.00 0.00 1.34 0.00 0.00 1.34 ดานการบรหาร 1.56 1.56 1.56 1.56 1.56 1.56 1.56 1.56 1.56 คะแนนรวมเฉลย 1.78 1.76 1.69 1.74 1.72 1.67 1.74 1.76 1.69 สรปกลมประเภทแหลงนนทนาการ NT NT AT ระดบศกยภาพ M M M

หมายเหต NT = Conventional Nature Tourism AT= Adventure Tourism ET=Ecotourism คาระดบศกยภาพของแหลงนนทนาการ 1.00-1.66 = Low Potential (L) หรอ ระดบศกยภาพตาในการรองรบกจกรรมนนทนาการ 1.67-2.33 = Moderate Potential (M) หรอ ระดบศกยภาพปานกลางในการรองรบกจกรรมนนทนาการ 2.34-3.00 = High Potential (H) หรอ ระดบศกยภาพสงในการรองรบกจกรรมนนทนาการ

70

2. ชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (ROS) จากการสารวจและวเคราะหขอมลเกยวกบชวงชนโอกาสดานนนทนาการในแหลงนนทนาการ ในอทยานแหงชาตตาดหมอก จานวน 7 แหง โดยใชปจจยชวด จานวน 5 ปจจย แบงเปน 10 ปจจยชวดยอย ไดแก 1) ความยากงายในการเขาถงแหลงนนทนาการ 2) ประเภทของเสนทางและพาหนะเขาสแหลงนนทนาการ 3) ระยะทางของเสนทางเดนเทา 4) ระดบความเปนธรรมชาตและรปลกษณการพฒนา 5) ขนาดเนอททมการพฒนา 6) วตถประสงคของสงอานวยความสะดวก 7) ระดบการพงพาตวเอง 8) ระดบการพฒนาสงอานวยความสะดวกสาหรบผมาเยอนภายในแหลงนนทนาการ 9) ระดบการควบคมนกทองเทยว/ควบคมกจกรรมการใชประโยชน และ 10) โอกาส ในการพบปะผคน การแบงชวงชนโอกาสดานนนทนาการ ( Recreation Opportunity Spectrum, ROS) ตามทไดกลาวมาในสวนของวธการ คอ 1) เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตสนโดษ(Primitive,P) 2) เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต (Semi-Primitive Non-Motorized, SPNM) 3) เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (Semi-Primitive Motorized, SPM) 4) เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทกงพฒนา (Semi-Developed, SD) และ 5) เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทพฒนามาก (Developed, D) จากการประเมนชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (Recreation Opportunity Spectrum, ROS) ตามชวงชนทกาหนด พบวาแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาตตาดหมอก จานวน 7 แหง ทไดสารวจและวเคราะหขอมลเพอการแบงชวงชนโอกาสดานนนทนาการ จดอยใน 4 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการ คอ 2.1 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตสนโดษ (Primitive, P) เปนแหลงนนทนาการ ทอยหางไกลและคงยงสภาพความเปนธรรมชาตหรอภมทศนดงเดมอยางสมบรณ มปรมาณการทองเทยวเบาบาง เนองจากการเขาถงกระทาไดอยางยากลาบากมาก ปรากฏรองรอยของผลกระทบจากกจกรรมการใชประโยชนนอยมาก การควบคมหรอจดการนกทองเทยว ตลอดจนการพฒนาตางๆ ไมปรากฏในพนท แหลงนนทนาการประเภทนเหมาะสาหรบกจกรรมประเภททเนนการสมผสและเรยนรธรรมชาตอยางแทจรง เชน การเดนปา ดนก ดสตว พกแรมในลกษณะของแคมปกลางปาลก (wilderness camping) พกผอนในบรรยากาศทสงบหรอเดนปาดวยตนเองเปนตน ประสบการณทนกทองเทยวจะไดรบจากแหลงนนทนาการประเภทน ไดแก ความรสกวเวกทมเพยงเสยงธรรมชาต ความสนโดษและมอสระ ไดสมผสและเรยนรธรรมชาตอยางใกลชด ไดใชพละกาลงและพงพาตนเองในการประกอบกจกรรมตางๆ รวมถงไดแสดงออกซงความเปนตวของตวเอง

71

แหลงนนทนาการเปาหมายในอทยานแหงชาตตาดหมอก ทอยในชวงชนน พบจานวน 1 แหงคอ นาตกตาดหมอก มคาคะแนน ROS เทากบ 4.30 2.2 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต (Semi-Primitive Non-Motorized, SPNM) เปนแหลงนนทนาการ ทสภาพพนทโดยรวมยงคงมความเปนธรรมชาต ไมแตกตางไปจากพนทสนโดษมากนก แตปรมาณการใชประโยชนหรอโอกาสในการพบเหนนกทองเทยวกลมอนจะสงกวาพนทสนโดษ แหลงนนทนาการในกลมนจะปรากฏรองรอย ของผลกระทบจากกจกรรมการใชประโยชนเบาบาง มการควบคมหรอจดการนกทองเทยวอยบาง โดยเนนในลกษณะของโปรแกรมสอความหมายหรอจดการทางออม โดยการออกแบบสงอานวยความสะดวกทเนนความปลอดภยและปองกนผลกระทบตอพนท สาหรบในพนทอทยานแหงชาตตาดหมอก พบสงอานวยความสะดวก ทอยในแหลงนนทนาการเปาหมายทจดอยในชวงชนน ไดแก ปายสอความหมาย ปายใหขอมล/ บอกทศทาง ทางเดนเทาไมลาด/ไมเสรมผวทาง ราวกนตก สะพาน เปนตน แหลงนนทนาการเปาหมายในอทยานแหงชาตตาดหมอก ทอยในชวงชนน พบจานวน 2 แหงไดแก นาตกสองนาง มคาคะแนน ROS เทากบ 4.00 และเสนทางศกษาธรรมชาตตาดหมอก-สองนาง มคาคะแนน ROS เทากบ 3.53 2.3 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (Semi-Primitive Motorized, SPM) แหลงนนทนาการในกลมน แมโดยภาพรวมจะยงคงความเปนธรรมชาต แตกมการพฒนาเปลยนแปลงพนทแบบถาวร เนองจากการเขาถงทาไดโดยสะดวกมากกวาแหลงนนทนาการ ในชวงชนประเภทธรรมชาตสนโดษ และประเภทธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต สงผลใหปรมาณการใชประโยชนเพมขน โอกาสทผมาเยอนจะพบปะกบนกทองเทยวกลมอนจงสงกวาในแหลงนนทนาการในชวงชนประเภทธรรมชาตสนโดษ และประเภทธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต รองรอยของผลกระทบจากกจกรรมการใชประโยชนปรากฏใหเหนคอนขางชดเจน การควบคมหรอการจดการนกทองเทยวทาโดยการใชปายเตอน โปรแกรมสอความหมายและสงอานวยความสะดวกทออกแบบอยางกลมกลนกบธรรมชาต เนนความปลอดภยและปองกนผลกระทบตอพนทมากกวาความสะดวกสบาย สาหรบในพนทอทยานแหงชาตตาดหมอก พบสงอานวยความสะดวกทอยใน แหลงนนทนาการเปาหมายทจดอยในชวงชนน ไดแก ถนนดน ลานจอดรถบดอด/ลาดผว มานง/เกาอ ระบบกาจดขยะ ปายสอความหมาย ปายใหขอมล/บอกทศทาง เปนตน แหลงนนทนาการเปาหมายในอทยานแหงชาตตาดหมอก ทอยในชวงชนน พบจานวน 1 แหงคอ ลานชมดาว มคาคะแนน ROS เทากบ 3.00

72

2.4 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทกงพฒนา (Semi-Developed, SD) แมสภาพแวดลอมโดยรวมของแหลงนนทนาการในกลมนจะยงคงความเปนธรรมชาต หากแตพนทธรรมชาตกไดรบการพฒนาปรบเปลยน เพอสนองกจกรรมการใชประโยชนของนกทองเทยว การเขาถง กระทาไดโดยสะดวกโดยทางรถยนตหรอทางเรอหรอทงสองรปแบบ สงผลใหปรมาณการใชประโยชนพนทกลมนคอนขางหนาแนน โดยเฉพาะอยางยงในฤดการทองเทยวและปรากฏรอยรอบผลกระทบชดเจน มาตรการในการจดการและควบคมนกทองเทยว ถกนามาใชทกรปแบบเทาทจะมความเปนไปได ไดแก การมเจาหนาทคอยตรวจตราดแล มปายเตอนและใชวธการออกแบบ สงอานวยความสะดวกทเนนความกลมกลนกบธรรมชาต สาหรบในพนทอทยานแหงชาตตาดหมอก พบสงอานวยความสะดวกทอยในแหลงนนทนาการเปาหมายทจดอยในชวงชนน ไดแก ถนนลาดยาง/ซเมนตไมมทางระบายนา ลานจอดรถ บดอด/ลาดผวมทางระบายนา ลานจอดรถบดอด/ลาดผว ไมมทางระบายนา ทางเดนเทาลาด/เสรมผวทาง ทางเดนเทาไมลาด/ไมเสรมผวทาง ทางเดนยกระดบ(board walk) รว/ราวเกาะ สะพาน มานง/เกาอ ศาลาชมวว ไฟสองสวาง เปนตน แหลงนนทนาการเปาหมายในอทยานแหงชาตตาดหมอก ทอยในชวงชนน พบจานวน 3 แหงไดแก เขตบรการหวยบง มคาคะแนน ROS เทากบ 2.33 จดชมววหวยนารน และจดชมววเนนปาไผ มคาคะแนน ROS เทากบ 2.53 เทากน โดยผลการประเมนไมมแหลงนนทนาการเปาหมายอยใน เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทพฒนามาก (Developed, D) ในสวนของคาคะแนนตามปจจยชวดแตละปจจย มรายละเอยด ดงตารางท 5

74

ตารางท 5 ปจจยชวด Wi ชอแหลงนนทนาการ / คาคะแนน

เขตบรการ

หวยบง จดชมวว เนนปาไผ

จดชมวว หวยนารน

ลาน ชมดาว

เสนทางศกษาธรรมชาต ตาดหมอก-สองนาง

นาตก สองนาง

นาตก ตาดหมอก

Ri Ri Ri Ri Ri Ri Ri ปจจยเกยวกบการเดนทางและการเขาถง ความยากงายในการเขาถงแหลงนนทนาการ 1.00 2.33 2.33 1.67 2.67 3.67 3.67 4.33 ประเภทของเสนทางและพาหนะเขาสแหลงนนทนาการ 1.00 2.00 2.00 3.00 3.00 3.33 3.67 3.33 ระยะทางของเสนทางเดนเทา 1.00 1.67 1.33 1.33 1.33 2.00 5.00 5.00 ความเปนธรรมชาตและการพฒนาพนท ระดบความเปนธรรมชาตและรปลกษณการพฒนา 1.00 2.67 2.00 2.33 3.00 4.00 4.33 4.33 ขนาดเนอททมการพฒนา 1.00 2.33 2.00 2.00 3.00 3.67 4.00 4.33 วตถประสงคของสงอานวยความสะดวก 1.00 2.33 2.33 2.33 3.00 3.00 3.67 4.00 สงอานวยความสะดวกและสภาพการจดการแหลงนนทนาการ ระดบการพงพาตวเอง 1.00 2.00 2.33 2.33 2.67 3.67 4.00 4.33

ระดบการพฒนาสงอานวยความสะดวก สาหรบผมาเยอนภายในแหลงนนทนาการ

1.00 2.33 3.33 3.00 3.33 4.00 3.67 4.33

ระดบการควบคมนกทองเทยว/ควบคมกจกรรม การใชประโยชน

1.00 1.67 3.67 3.33 3.67 3.67 3.67 4.33

โอกาสในการพบปะผคน 1.00 4.00 4.00 4.00 4.33 4.33 4.33 4.67

75

ตารางท 5 (ตอ) ปจจยชวด Wi ชอแหลงนนทนาการ / คาคะแนน

เขตบรการ

หวยบง จดชมวว เนนปาไผ

จดชมวว หวยนารน

ลานชมดาว เสนทางศกษาธรรมชาต

ตาดหมอก-สองนาง นาตก

สองนาง นาตก

ตาดหมอก Ri Ri Ri Ri Ri Ri Ri

∑ Wi 10.00

∑ Ri 23.33 25.32 25.32 30.00 35.34 40.01 42.98

∑ Ri ÷ ∑Wi 2.33 2.53 2.53 3.00 3.53 4.00 4.30

เขต ROS SD SD SD SPM SPNM SPNM P

หมายเหต ปรบปรงจาก : ดรรชน และคณะ (2546,2549), ดรรชน (2549) และ นภวรรณ และคณะ (2549) คาระดบคะแนนของประเภทเขตนนทนาการตามหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (Recreation Opportunity Spectrum, ROS) เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทพฒนามาก (Developed, D) พสย 1.00-1.80 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทกงพฒนา (Semi-Developed, SD) พสย 1.81-2.60 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (Semi-Primitive Motorized, SPM) พสย 2.61-3.40 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต (Semi-Primitive Non-Motorized, SPNM) พสย 3.41-4.20 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตสนโดษ (Primitive, P) พสย 4.21-5.00 Ri = คาคะแนนระดบศกยภาพแหลงนนทนาการ ของปจจยชวดท 1 ถง n มคาตงแต 1 ถง 3 โดย 1 = คาคะแนนระดบตา จนถง 3 = คาคะแนนระดบสง Wi = คาถวงนาหนกของปจจยชวดท 1 ถง n ในทนมคาตงแต 1 ถง 3 โดย 1 = มคาคะแนนความสาคญนอยจนถง 3 = มคาคะแนนความสาคญมาก

76

สรปและขอเสนอแนะ

สรป 1. ศกยภาพทรพยากรนนทนาการ จากการประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการทง7แหง ในอทยานแหงชาตตาดหมอก พบวามศกยภาพปานกลางทง 7 แหง ซงเปนแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป(conventional nature tourism,NT) จานวน 6 แหง คดเปนรอยละ 85.72 และเปนแหลงนนทนาการประเภทผจญภย( adventure tourism,AT) จานวน 1 แหง คดเปนรอยละ 14.28 รายละเอยดผลการประเมนศกยภาพ ดงแสดงในตารางท 4 จานวนและรอยละของระดบศกยภาพและกลมประเภทของแหลงนนทนาการแสดงรายละเอยดในตารางท 6 และตารางท 8 ทงนทาการนาเสนอผลการเปรยบเทยบกลมประเภทแหลง นนทนาการ ในรปแบบของกราฟวงกลม ดงแสดงในภาพท 12 2. ชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (ROS) ผลการประเมนเขตนนทนาการในแหลงนนทนาการทง 7 แหง ในอทยานแหงชาตตาดหมอก ตามหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการโดยใชแบบประเมนเขตนนทนาการ ( ROS) พบวา แหลงนนทนาการ สวนใหญ อยในเขตกงพฒนา (Semi-Developed, SD) มากทสด เทากบ 3 แหง คดเปนรอยละ 42.86 รองลงมาคอเขตธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต (Semi-Primitive Non-Motorized, SPNM) เทากบ 2 แหง คดเปนรอยละ28.58 สวนเขตธรรมชาตสนโดษ (Primitive, P) และเขตธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (Semi-Primitive Motorized,SPM) เทากบเขตละ 1 แหงคดเปนรอยละ 14.28 เทากน แสดงใหเหนวาแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาตตาดหมอก ในปจจบนยงคงใหประสบการณนนทนาการแกผใชประโยชนแบบธรรมชาตทมการพฒนาบาง ซงมถงรอยละ 42.86 ของจานวนแหลงนนทนาการในอทยานฯ รายละเอยดดงแสดงในตารางท 5 ตารางท 7 และตารางท 8 ทงนจานวนและรอยละเขตนนทนาการตามหลกการ ROS ของแหลงนนทนาการในอทยานฯ ทาการนาเสนอผลการเปรยบเทยบในรปแบบของกราฟวงกลม ดงแสดงในภาพท 13

77

ตารางท 6 จานวนและรอยละของระดบศกยภาพและกลมประเภทแหลงนนทนาการ ในอทยานแหงชาตตาดหมอก n=7 ประเภทกลมแหลงนนทนาการ ระดบศกยภาพ/จานวนแหลง/รอยละ จานวน สง ปานกลาง ตา รวม ธรรมชาตทวไป (conventional nature tourism, NT)

0 6 (85.72)

0 6 (85.72)

ผจญภย (adventure tourism, AT)

0 1 (14.28)

0 1 (14.28)

เชงนเวศ (ecotourism, ET)

0 0 0 0

รวม 0 7 (100.00)

0 7 (100.00)

ตารางท 7 จานวนและรอยละของแหลงนนทนาการในเขตนนทนาการ ของอทยานแหงชาต ตาดหมอก เขตนนทนาการตามหลกการ ROS จานวนแหลงนนทนาการ รอยละ

เขตธรรมชาตสนโดษ (Primitive, P) 1 14.28

เขตธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต (Semi-Primitive Non-Motorized, SPNM)

2 28.58

เขตธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (Semi-Primitive Motorized, SPM)

1 14.28

เขตกงพฒนา (Semi-Developed, SD) 3 42.86

เขตพฒนามาก (Developed, D) 0 0

รวม 7 100.00

78

ภาพท 12 จานวนและรอยละกลมประเภทแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาตตาดหมอก

ภาพท 13 จานวนและรอยละแหลงนนทนาการในเขตนนทนาการของอทยานแหงชาตตาดหมอก

79

ตารางท 8 สรปภาพรวมระดบศกยภาพทรพยากรนนทนาการและชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (ROS) ของแหลงทองเทยวและนนทนาการในอทยานแหงชาตตาดหมอก ชอแหลงนนทนาการ/ การประเมน กลมประเภท แหลงนนทนาการ

ศกยภาพทรพยากร ชวงชนโอกาสดานนนทนาการ(ROS)

คะแนนรวมเฉลย ของกลมประเภท แหลงนนทนาการ

สรปกลมประเภท แหลงนนทนาการ

ระดบศกยภาพ

คะแนน รวมเฉลย

แตละปจจยชวด

เขตROS

เขตบรการหวยบง NT M (1.91) 2.33 SD NT 1.91 AT 1.82 ET 1.84 จดชมววเนนปาไผ NT M (1.71) 2.53 SD NT 1.71 AT 1.68 ET 1.62 จดชมววหวยนารน NT M (1.74) 2.53 SD NT 1.74 AT 1.66 ET 1.63 ลานชมดาว NT M (1.74) 3.00 SPM NT 1.74 AT 1.72 ET 1.62 เสนทางศกษาธรรมชาต ตาดหมอก-สองนาง

NT M (1.78) 3.53 SPNM

NT 1.78 AT 1.76 ET 1.69 นาตกสองนาง NT M (1.74) 4.00 SPNM NT 1.74 AT 1.72 ET 1.67

80

ตารางท 8 (ตอ) ชอแหลงนนทนาการ/ การประเมน กลมประเภท แหลงนนทนาการ

ศกยภาพทรพยากร ชวงชนโอกาสดานนนทนาการ(ROS)

คะแนนรวมเฉลย ของกลมประเภท แหลงนนทนาการ

สรปกลมประเภท แหลงนนทนาการ

ระดบศกยภาพ

คะแนน รวมเฉลย

แตละปจจยชวด

เขตROS

นาตกตาดหมอก NT M (1.76) 4.30 P NT 1.74 AT 1.76 ET 1.69 หมายเหต NT=Conventional Nature Tourism AT=Adventure Tourism ET=Ecotourism คาระดบศกยภาพของแหลงนนทนาการ 1.00-1.66 = Low Potential (L) หรอ ระดบศกยภาพตาในการรองรบกจกรรมนนทนาการ 1.67-2.33 = Moderate Potential (M) หรอ ระดบศกยภาพปานกลางในการรองรบ กจกรรมนนทนาการ 2.34-3.00 = High Potential (H) หรอ ระดบศกยภาพสงในการรองรบกจกรรมนนทนาการ คาระดบคะแนนของประเภทเขตนนทนาการตามหลกการชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (Recreation Opportunity Spectrum, ROS) เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทพฒนามาก (Developed, D) พสย 1.00-1.80 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทกงพฒนา (Semi-Developed, SD) พสย 1.81-2.60 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (Semi-Primitive Motorized, SPM) พสย 2.61-3.40 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต (Semi-Primitive Non-Motorized, SPNM) พสย 3.41-4.20 เขตชวงชนโอกาสดานนนทนาการประเภทธรรมชาตสนโดษ (Primitive, P) พสย 4.21-5.00

81

ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในดานการจดการ 1.1 ศกยภาพทรพยากรนนทนาการ การประเมนศกยภาพมสวนอยางมากทจะชวยใหการจดการแหลงนนทนาการ ไดรบการเสรมสรางและรกษาแหลงนนทนาการไปในทศทางทเหมาะสม อกทงยงคงความเปนเอกลกษณทโดดเดนเฉพาะตวของแหลงนนทนาการนนๆ นอกจากนยงทาใหทราบสถานะของทรพยากรนนทนาการตามตวชวดทใชในการประเมน ยงชวยใหสามารถพฒนาแหลงนนทนาการเพอรองรบกจกรรมนนทนาการทสอดคลองกบศกยภาพของแหลงนนทนาการอกดวย จากผลการศกษาสามารถใหขอเสนอแนะเปนประเภทแหลงนนทนาการ ไดดงน

1.1.1 การทองเทยวแบบธรรมชาตทวไป (Conventional Nature Tourism) จากการสารวจและประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการ ของอทยานแหงชาตตาดหมอก ทง 7 แหง พบแหลงนนทนาการประเภทธรรมชาตทวไป ( Conventional Nature Tourism, NT) จานวน 6 แหง ไดแก เขตบรการหวยบง จดชมววเนนปาไผ จดชมววหวยนารน ลานชมดาว เสนทางศกษาธรรมชาตตาดหมอก-สองนาง และนาตกสองนาง

ซงการทองเทยวแบบธรรมชาตทวไปเปนการทองเทยว ทอาศยธรรมชาต เชน

ปาไม สตวปา ลานา หวย หนอง คลอง บง และภมทศนธรรมชาตเปนองคประกอบหลกในการประกอบกจกรรมทองเทยว ทไมจาเปนตองอาศยอาคารหรอสงปลกสรางซงรปแบบของการประกอบกจกรรมจะเปนแบบชนชมธรรมชาตไมใชพละกาลงในการประกอบกจกรรมมากนก ( passive activity) เชน การชมนาตก การพกผอนในบรรยากาศทสงบ และการถายภาพธรรมชาต เปนตน แรงจงใจสาคญของการทองเทยวแบบน คอ โอกาสทจะไดชนชมกบสภาพแวดลอมทเปนธรรมชาต ความสงบรมรน (ดรรชน และคณะ, 2549)

1.1.2 การทองเทยวเชงผจญภย (Adventure Tourism) จากการสารวจและประเมน

ศกยภาพทรพยากรนนทนาการ ของอทยานแหงชาตตาดหมอก ทง 7 แหง พบแหลงนนทนาการประเภทผจญภย (Adventure Tourism, AT) จานวน 1 แหง คอ นาตกตาดหมอก

ซงการทองเทยวประเภทผจญภย เปนการทองเทยวรปแบบพเศษทเปดโอกาสให

นกทองเทยวกลมเฉพาะไดเขารวมกจกรรมทมลกษณะทาทายหรอตนเตนเปนพเศษ หรอใหความหวาดเสยว และทกษะเฉพาะ เชน กจกรรมปนเขา การทองไพรหรอเดนปาระยะไกล ลองแกงตามลานา ทไหลเชยว การขจกรยานเสอภเขาในปา เปนตน แรงจงใจสาคญของการทองเทยวแบบน คอ โอกาสทจะไดตนเตน และผจญภยในธรรมชาต (ดรรชน และคณะ,2549)

82

ผมหนาทดแลรบผดชอบพนทจงควรใหความสาคญกบทรพยากรทเปนองคประกอบหลกในการประกอบกจกรรมทองเทยวทง 2 ประเภท เชน การรกษาความสะอาดบรเวณโดยรอบ รวมถงการปรบภมทศนธรรมชาตใหมความกลมกลนกบสภาพแวดลอม โดยการพฒนาการทองเทยวควรเนน การจดการการทองเทยวแบบ “การทองเทยวเชงนเวศ ( ecotourism)” ซงเปนอกหนงรปแบบของการทองเทยวอยางยงยนทมงหวงใหการทองเทยวเปนเครองมอในการรกษาความมนคงของระบบนเวศทางธรรมชาต วฒนธรรมและวถชวตของชมชนทองถน ตลอดจนสรางโอกาสทางเศรษฐกจทสงผลดตอชมชนทองถน 1.2 ชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (ROS) ผมหนาทรบผดชอบในการจดการแหลงนนทนาการ ควรนาหลกการชวงชนโอกาสประสบการณนนทนาการมาประยกตใช เพอตอบสนองความตองการดานนนทนาการของนกทองเทยว ซงมขอเสนอแนะและแนวทางทางการจดการเขตนนทนาการเพอรกษาประสบการณดานการทองเทยวดงตารางท 9

83

ตารางท 9 ขอเสนอแนะและแนวทางการจดการเขตนนทนาการในแหลงนนทนาการตางๆ ในพนทอทยานแหงชาตตาดหมอก ประเภทเขตนนทนาการ ชอแหลงนนทนาการ ขอเสนอแนะและแนวทางการจดการเขตนนทนาการ เขตธรรมชาตสนโดษ (Primitive, P) เขตธรรมชาตกงสนโดษ ไมใชยานยนต (Semi-Primitive Non-Motorized, SPNM)

นาตกตาดหมอก

นาตกสองนาง เสนทางศกษาธรรมชาต

ตาดหมอก-สองนาง

แหลงนนทนาการทอยหางไกล และคงยงสภาพความเปนธรรมชาตหรอภมทศนดงเดมอยางสมบรณ มปรมาณการทองเทยวเบาบาง เนองจากการเขาถงกระทาไดอยางยากลาบากมากปรากฏรองรอยของผลกระทบจากกจกรรมการใชประโยชนนอยมาก การควบคมหรอจดการนกทองเทยว ตลอดจนการพฒนาตางๆ ไมปรากฏในพนทแหลงนนทนาการประเภทน เหมาะสาหรบกจกรรมประเภททเนนการสมผสและเรยนรธรรมชาตอยางแทจรง เชน การเดนปา ดนก ดสตว พกแรมในลกษณะของแคมป กลางปาลก ( wilderness camping) พายเรอแคน วายนา พกผอนในบรรยากาศ ทสงบ หรอเดนปาดวยตนเอง เปนตน ประสบการณทนกทองเทยวจะไดรบจากแหลงนนทนาการ ประเภทน ไดแกความรสกวเวกทมเพยงเสยงธรรมชาต ความสนโดษและมอสระ ไดสมผสและเรยนรธรรมชาตอยางใกลชด ไดใชพละกาลงและพงพาตนเองในการประกอบกจกรรมตางๆ รวมถงไดแสดงออก ซงความเปนตวของตวเอง แหลงนนทนาการทสภาพพนทโดยรวมยงคงมความเปนธรรมชาต ไมแตกตางไปจากพนทสนโดษมากนก แตปรมาณการใชประโยชน หรอโอกาสในการพบเหนนกทองเทยวกลมอนจะสงกวาพนทสนโดษ แหลงนนทนาการในกลมนจะปรากฏรองรอยของผลกระทบจากกจกรรมการใชประโยชนเบาบาง มการควบคมหรอจดการนกทองเทยวอยบาง โดยเนนในลกษณะของโปรแกรมสอความหมายหรอจดการทางออม โดยการออกแบบสงอานวยความสะดวก

84

ตารางท 9 (ตอ) ประเภทเขตนนทนาการ ชอแหลงนนทนาการ ขอเสนอแนะและแนวทางการจดการเขตนนทนาการ เขตธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (Semi-Primitive Motorized, SPM)

ลานชมดาว

ทเนนความปลอดภยและปองกนผลกระทบตอพนท แหลงนนทนาการประเภทนเหมาะกบกจกรรมประเภทเดยวกบกลมพนทสนโดษ โดยเพมกจกรรมทางนาบางประเภท เชน การพายเรอ (นอกเหนอจากแบบการพายเรอแคน) เลนเรอใบ หรอดานาลกและผวนา ขจกรยาน เปนตน ประสบการณทผมาเยอนจะไดรบยงคงเปนประสบการณในลกษณะเดยวกนกบพนทสนโดษ หากแตโอกาสในการสมผสกบความสงบวเวกจากธรรมชาตจะนอยกวา นกทองเทยวควรไดรบประสบการณ นนทนาการโดยรปแบบของกจกรรมการทองเทยวยงเนนการทองเทยวเชงนเวศ หรอการทองเทยวพกผอนกบธรรมชาต ลกษณะของประสบการณนนทนาการ นกทองเทยวควรไดรบความสงบ สนโดษในระดบปานกลาง -สงควบคมพนทสวนใหญ ใหคงความเปนธรรมชาตและใหธรรมชาตทมอยเปนสงดงดดความสนใจของนกทองเทยว มากกวาสงอานวยความสะดวกหรอการพฒนา และควบคมจานวนผมาเยอนเพอใหไดรบประสบการณทองเทยวทางธรรมชาตทมความสงบ ควรจดใหมเจาหนาทคอยตรวจตรา ตงกฎกตกาการใชพนท กจกรรมควรเปนกจกรรมทเหมาะสมแตละพนทและทรพยากรในพนท

85

ตารางท 9 (ตอ) ประเภทเขตนนทนาการ ชอแหลงนนทนาการ ขอเสนอแนะและแนวทางการจดการเขตนนทนาการ เขตกงพฒนา (Semi-Developed, SD)

เขตบรการหวยบง จดชมววเนนปาไผ จดชมววหวยนารน

แหลงนนทนาการในกลมนจะยงคงความเปนธรรมชาต หากแตพนทธรรมชาตกไดรบการพฒนาปรบเปลยน เพอสนองกจกรรมการใชประโยชนของนกทองเทยว การเขาถงกระทาไดโดยสะดวกโดยทางรถยนตหรอทางเรอหรอทงสองรปแบบ สงผลใหปรมาณการใชประโยชนพนทกลมนคอนขางหนาแนน โดยเฉพาะอยางยงในฤดการทองเทยวและปรากฏรอยรอบผลกระทบชดเจน มาตรการในการจดการและควบคมนกทองเทยวถกนามาใชทกรปแบบเทาทจะมความเปนไปได ไดแก การมเจาหนาทคอยตรวจตราดแล มปายเตอนและใชวธการออกแบบสงอานวยความสะดวกทเนนความกลมกลนกบธรรมชาต แตกเปนรปแบบการพฒนาถาวรและมสงนวยความสะดวกพอควร เชน หองนา รานขายอาหาร รานจาหนายของทระลกหรอศนยบรการนกทองเทยว เปนตน กจกรรมทเหมาะสมสาหรบแหลงนนทนาการในกลมน ไดแก กจกรรมทปรากฏในพนทกงสนโดษใชยานยนต กฬาทางนาประเภทตางๆ ( water sports) พกแรมในอาคารบานพก ศกษาธรรมชาตในศนยบรการนกทองเทยวหรออาจเปนการนาศกษาโดยนกสอความหมาย เปนตน ประสบการณทนกทองเทยวจะไดรบจากการมาเยอนพนทยงคงเปนประสบการณในลกษณะเดยวกนกบพนทกงสนโดษใชยานยนต แตเพมโอกาสในการประกอบกจกรรมรวมกบนกทองเทยวกลมอน และมปฏสมพนธมากขน มความสะดวกในการประกอบกจกรรมอนเนองมาจากสงอานวยความสะดวกในพนท อยางไรกตามทกษะในการประกอบกจกรรมนนทนาการกลางแจงยงมความสาคญอยบาง

86

2. ขอเสนอแนะส าหรบการศกษาในอนาคต 2.1 ควรมการกาหนดปจจยทเกยวกบการจดการพนท และปจจยทางดานสงคม เพอใชจาแนก เขตทองเทยวเชงนเวศดวย ยกตวอยางเชน ปรมาณของสงอานวยความสะดวกในพนทปรมาณนกทองเทยว ทเขาไปใชพนทแหลงทองเทยว เพอใหไดเขตทองเทยวทชดเจน และสอดคลองกบลกษณะประสบการณทนกทองเทยวไดรบจรงมากยงขน 2.2 การใชระบบสารสนเทศภมศาสตรในการจาแนกเขตทองเทยว จดทาในลกษณะของพนทขนาดใหญ ภายหลงจากทาการจาแนกเขตทองเทยวโดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตรแลวควรทาการประเมนแหลงทองเทยวเปนรายจดอกครง โดยใชแบบประเมนทสอดคลองกบปจจยตางๆ ทใชในการจาแนก และเพมเตมการประเมนในสวนของการจดการพนทแหลงทองเทยวและประสบการณทนกทองเทยวไดรบจรง 2.3 ปจจยเกยวกบประสบการณทนกทองเทยวไดรบ เพอใชจาแนกเขตทองเทยว ดานการจดการพนทและดานสงคมนน ควรทาการศกษาเพอหาปจจยเกยวกบประสบการณทนกทองเทยวไดรบทมความ สอดคลองรปแบบหรอลกษณะการทองเทยวของคนในประเทศไทย 2.4 ควรมการดาเนนการทมความตอเนอง โดยมการรายงานผลการดาเนนการทกป เพอนาผลดงกลาวไป ปรบปรงมาตรการการจดการอทยานแหงชาตใหเปนไปตามวตถประสงคการจดการอทยานแหงชาต ตลอดจนนาผลจากการประเมนและขอมลตาง ๆ ทไดจากการศกษาใชเปนแนวทางในการวางแผนการจดการอทยานแหงชาตตอไป 2.5 การประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการ ควรมการพฒนาเปนการประเมนเชงลก ทมการเกบขอมลในแตละตวชวดในเชงปรมาณ โดยอาศยเครองมอและวธการทเปนมาตรฐาน 2.6 การจาแนกชวงชนโอกาสดานนนทนาการ ปจจบนไดมการพฒนาวธการประเมนทผสมผสานเทคโนโลยเขามาประยกตในการจาแนกชวงชนโอกาสดานนนทนาการ เชน การประยกตใชระบบสารสนเทศภมศาสตร ดงนนจงควรหยบยกวธการใหมๆ เขามาประยกตใชตอไป

87

เอกสารและสงอางอง

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. 2555. ขอมลพนฐานอทยานแหงชาตตาดหมอก. แหลงทมา: http://www.dnp.go.th/, 10 กรกฎาคม 2555.

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. 2548. การศกษาเกณฑก าหนดมาตรฐานการพฒนา แหลงทองเทยวในอทยานแหงชาต. กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. กรงเทพฯ.

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. 2548. รายงานฉบบสดทายโครงการศกษา ขดความสามารถในการรองรบไดของพนทอทยานแหงชาตเขาแหลมหญา-หมเกาะเสมด จงหวดระยอง. กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. กรงเทพฯ.

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. 2552. รายงานขอมลพนฐานโครงการจดท าแผน การจดการพนทกลมปาภเขยว-น าหนาว ฉบบสมบรณ. กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. กรงเทพฯ.

จตศกด พฒจร. 2546. การวเคราะหศกยภาพเพอจดท าท าเนยบแหลงทองเทยวเชงนเวศ. การทองเทยวแหงประเทศไทย.

จนทนาภรณ อาพลจนทร. 2544. การประยกตแนวคดชวงชนโอกาสดานนนทนาการ: กรณศกษา

อทยานแหงชาตแกงกระจาน จงหวดเพชรบรและประจวบครขนธ.กรงเทพฯ: วทยานพนธ ปรญญาโท. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ดรรชน เอมพนธ. 2543. การจดการอทยานแหงชาต. เอกสารประกอบการสอนชดวชาภาพรวม ทรพยากรปาไม. โครงการปรญญาโทภาคพเศษ สาขาวชาการบรหารทรพยากรปาไม คณะบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. . 2544. ทรพยากรการทองเทยว ในเอกสารประกอบการสอนวชา 308424 การวางแผนอทยานและพนทนนทนาการ.ภาควชาอนรกษวทยา คณะวนศาสตร ม หาวทยาลยเกษตรศาสตร.

.2545. เอกสารประกอบการสอนวชาหลกนนทนาการและการทองเทยว ธรรมชาต . ภาควชาอนรกษวทยา คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

88

. 2546. ระบบการจดการการทองเทยวเชงนเวศ ในเอกสารประกอบการสอนวชา 308424การวางแผนจดการการทองเทยวเชงนเวศ. ภาควชาอนรกษวทยา คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. . 2547. การจดการการทองเทยวในอทยานแหงชาต ในเอกสารประกอบการสอนรายวชา

308511 หลกนนทนาการและการทองเทยวทางธรรมชาต. ภาควชาอนรกษวทยา คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ดรรชน เอมพนธ, สทศน วรรณะเลศ และเรณกา รชโน. 2547. คมอการจ าแนกเขตทองเทยว เชงนเวศ โดยหลกการชวงชนโอกาสทางดานนนทนาการ ( Recreation Opportunity

Spectrum, ROS). การทองเทยวแหงประเทศไทย, กรงเทพฯ.

ดรรชน เอมพนธ, เรณกา รชโน, อานาจ รกษาพล, มยร นาสาและ จฑารตน ขาวคม. 2549. ขอมล การทองเทยวทางธรรมชาต จงหวดเชยงใหมในรายงานฉบบสดทาย สาระส าคญ ประกอบแผนแมบทเพอพฒนาโครงขายการทองเทยว ดานการทองเทยวทางธรรมชาต จงหวดเชยงใหม. องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน.

กรงเทพฯ. ดรรชน เอมพนธ. 2552. ชวงชนโอกาสดานนนทนาการ (Recreation Opportunity Spectrum, ROS). เอกสารประกอบการฝกอบรมเชงปฏบตการ เรอง การสารวจ เกบรวบรวมและวเคราะหขอมลพนฐานทรพยากรทองเทยว วนท 4 มนาคม 2552 ณ อทยานแหงชาตเขาใหญ. นภวรรณ ฐานะกาญจน และคณะ. 2541. คมอพฒนาและออกแบบสงอ านวยความสะดวก ในแหลงทองเทยวแบบการทองเทยวเชงอนรกษ . คณะวนศาสตร ม หาวทยาลยเกษตรศาสตร เสนอตอการทองเทยวแหงประเทศไทย . 283หนา. นภวรรณ ฐานะกาญจน . 2546. เอกสารประกอบการสอนวชาการวางแผนและออกแบบ อทยานและพนทนนทนาการขนสง . สาขาอทยานและนนทนาการ ภาควชาอนรกษวทยา คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. นภวรรณ ฐานะกาญจน, วนชย อรณประภารตน, นนทชย พงศพฒนานรกษ, รตกร นวมภกด

และธรพงษ ชมแสงศร. 2548. รายงานวจยฉบบสมบรณ (เลมท 1) โครงการ “ระบบสนบสนนการวางแผนการจดการแหลงนนทนาการทางธรรมชาตอยางยงยน ระยะท 1”. คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

89

มนส สวรรณ และคณะ. 2544. โครงการศกษาเพอจดท าดชนวดคณภาพมาตรฐาน แหลงทองเทยว. การทองเทยวแหงประเทศไทย. ศนยวจยปาไม. 2538. โครงการศกษาการทองเทยวเพอรกษาระบบนเวศ: กรณภาคใต.

คณะวนศาสตร เสนอตอ การทองเทยวแหงประเทศไทย. ศนยศกษาและวจยอทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก.2553. รายงานการประเมนศกยภาพทรพยากร นนทนาการในอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง การจ าแนกชวงชนโอกาสดานนนทนาการ

ในอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง. สานกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. กรงเทพฯ.

.2554. รายงานการประเมนศกยภาพทรพยากรนนทนาการและการจ าแนกชวงชนโอกาส ดานนนทนาการของแหลงทองเทยวและนนทนาการ (ROS) ในอทยานแหงชาตน าหนาว จ.เพชรบรณ-ชยภม. สานกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. กรงเทพฯ. สรเชษฎ เชษฐมาส. 2527. เอกสารประกอบการสมมนาหวหนาอทยานแหงชาต ครงท 1

ณ กรมปาไม 23-30 กรกฎาคม 2527. กรมปาไม กองอทยานแหงชาต. กรงเทพฯ.

Bresci Elena, Enrico Pini Prato and Sebastian Schweizer. 2004. GIS Application to Design Tracks and Resting Areas: The Case Study of the “Foreste Casentinesi” National Park. The Second International Conference on Monitoring and Management of Visitor Flows in Recreational and Protected Areas.

Clark, R.N. and G.H. Stankey. 1979. The Recreation Opportunity Spectrum: A Framework for Planning, Management and Research. Gen. Tech. Rep. PNW- 98. Portland, OR: Northwest Forest Experiment Station, Forest Service, USDA. Kampanart Piyathamrongchai and Nitin K. Tripathi. 2000. Dynamic Spatial Modeling

using ROS and Carrying Capacity for Ecotourism Management. 3rd Annual Asian Conference and Exhibition on Geospatial Sciences.

90

Kazushige Yamaki and Yasushi Shoji. 2004. Classification of trail settings in an alpine national park using the Recreation Opportunity Spectrum approach. The Second International Conference on Monitoring and Management of Visitor Flows in Recreational and Protected Areas. Moldovanyi Aurora.2004. Multi-Criteria Decision Making and GIS to Determine

Marketability of Pay Pond Businesses in West Virginia. Aquaculture Forums- 2001-2004, Poster.

Payne, R.J., A. Carr and E. Cline. 1997. Applying the Recreation Opportunity Spectrum (ROS) in Two Canada National Parks. Occasional Paper8. Ottawa, ON: Natural Resources Branch, National Parks, National Parks, Parks Canada. USDA Forest Service. 1982. ROS Users Guide. Forest Service.

91

ภาคผนวก

92

ภาคผนวก ก แบบประเมนศกยภาพแหลงนนทนาการในอทยานแหงชาต

93

94

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

ภาคผนวก ข แบบประเมนเขตนนทนาการตามหลกชวงชนโอกาสดานนนทนาการโดยใชปจจยทางสงคม (ROS)

107

108

109

110

111

ภาคผนวก ค รายละเอยดขอมลพนฐานของแหลงทองเทยวและนนทนาการในอทยานแหงชาตตาดหมอก

112

ตารางผนวกท ค1 รายละเอยดขอมลพนฐานของเขตบรการหวยบง ชอแหลงนนทนาการ 1. เขตบรการหวยบง หนวยงานรบผดชอบ อทยานแหงชาตตาดหมอก ทตงตามการปกครอง ต.นาปา อ.เมอง จ.เพชรบรณ ทตงพกดภมศาสตร พกด UTM 47 Q E748018 N1809129 (WGS 1984) การเดนทางเขาถง ใชเสนทางสาย พช.4037 (เฉลยงลบ-ตาดหมอก) เปนถนนลาดยาง 2 เลน

ไปจนถงบรเวณเขตบรการหวยบง ระยะทางประมาณ 12 กม. ประเภทแหลงนนทนาการ เขตบรการ ชวงเวลาประกอบกจกรรม ชวงเวลากลางวนและกลางคน (day use and overnight use) ชวงฤดกาลทองเทยว มกราคม-ธนวาคม ประเภทกจกรรมนนทนาการ พกผอนในบรรยากาศทสงบ ตงคายพกแรม ดนก และปกนก ชมชน/หนวยงานทมสวนได สวนเสย (stakeholder)

N/A

ลกษณะเดนของพนท/ ลกษณะทเปนเอกลกษณ

เปนทตงของหนวยพทกษอทยานแหงชาต(ชวคราว) และศนยบรการนกทองเทยวของอทยานแหงชาตตาดหมอก ทงยงไดจดพนทรองรบกจกรรมพกคางแรมดวยเตนท ซงอยรมลาธาร และในบรเวณนน สามารถพบเหนนก นานาชนด

สงอานวยความสะดวก ทปรากฏในแหลงนนทนาการ

1.ถนนลาดยาง/ซเมนต ไมมทางระบายนา 2.ลานจอดรถบดอด/ลาดผวมทางระบายนา 3.ลานจอดรถ บดอด/ลาดผวไมมทางระบายนา 4.ทางเดนเทาลาด/เสรมผวทาง 5.ทางเดนเทาไมลาด/ไมเสรมผวทาง 6.ทางเดนยกระดบ (board walk) 7.รว/ราวเกาะ 8.สะพาน 9.มานง/เกาอ 10.ศาลาชมวว 11.ไฟสองสวาง

12.ระบบนาใช 13.ถงขยะ 14.ระบบกาจดขยะ 15.ระบบบาบดนาเสย 16.หองสขา 17.สานกงาน 18.ปอมยาม 19.ศนยบรการนกทองเทยว 20.บานเดยวสาหรบผมาเยอน 21.พนทกางเตนท 22.รานคาสวสดการ

113

ตารางผนวกท ค2 รายละเอยดขอมลพนฐานของจดชมววเนนปาไผ ชอแหลงนนทนาการ 2. จดชมววเนนปาไผ หนวยงานรบผดชอบ อทยานแหงชาตตาดหมอก ทตงตามการปกครอง ต.นาปา อ.เมอง จ.เพชรบรณ ทตงพกดภมศาสตร พกด UTM 47 Q E746186 N1810204 (WGS 1984) การเดนทางเขาถง ใชเสนทางสาย พช.4037 (เฉลยงลบ-ตาดหมอก) เปนถนนลาดยาง

2 เลน ระยะทางประมาณ 8 กม. ประเภทแหลงนนทนาการ จดชมวว ชวงเวลาประกอบกจกรรม ชวงเวลากลางวน (day use) ชวงฤดกาลทองเทยว มกราคม-ธนวาคม ประเภทกจกรรมนนทนาการ ชมทศนยภาพ/ทวทศนธรรมชาต ถายภาพธรรมชาต/บนทกเทปวดโอ/

เทปเสยงธรรมชาต พกผอนในบรรยากาศทสงบและเดนศกษาธรรมชาต ชมชน/หนวยงานทมสวนไดสวนเสย (stakeholder)

N/A

ลกษณะเดนของพนท/ลกษณะทเปนเอกลกษณ

เปนจดชมววพระอาทตยขน และชมทศนยภาพของทวเขาภายใน อทยานแหงชาตตาดหมอก อยระหวางทางไปนาตาตาดหมอก อยบรเวณ กม.8

สงอานวยความสะดวกทปรากฏ ในแหลงนนทนาการ

1.ถนนลาดยาง 2.ลานจอดรถบดอด/ มทางระบายนา 3.ทางเดนเทาลาด/เสรมผวทาง 4.ทางเดนยกระดบ (board walk) 5.รว / ราวเกาะ 6.มานง / เกาอ 7.ศาลาชมวว 8.ปายใหขอมล / บอกทศทาง 9.ปายสอความหมาย

114

ตารางผนวกท ค3 รายละเอยดขอมลพนฐานของจดชมววหวยนารน ชอแหลงนนทนาการ 3. จดชมววหวยนารน หนวยงานรบผดชอบ อทยานแหงชาตตาดหมอก ทตงตามการปกครอง ต.นาปา อ.เมอง จ.เพชรบรณ ทตงพกดภมศาสตร พกด UTM 47 Q E744504 N1812169 (WGS 1984) การเดนทางเขาถง ใชเสนทางสาย พช.4037 (เฉลยงลบ-ตาดหมอก) เปนถนนลาดยาง

2 เลน ระยะทางประมาณ 2.5 กม. ประเภทแหลงนนทนาการ จดชมวว ชวงเวลาประกอบกจกรรม ชวงเวลากลางวน (day use) ชวงฤดกาลทองเทยว มกราคม-ธนวาคม ประเภทกจกรรมนนทนาการ ชมทศนยภาพ/ทวทศนธรรมชาต ถายภาพธรรมชาต/บนทกเทปวดโอ/

เทปเสยงธรรมชาต พกผอนในบรรยากาศทสงบและเดนศกษาธรรมชาต ชมชน/หนวยงานทมสวนไดสวนเสย (stakeholder)

N/A

ลกษณะเดนของพนท/ลกษณะทเปนเอกลกษณ

เปนจดชมววพระอาทตยตกอยระหวางเสนทางไปททาการ อทยานแหงชาต ตาดหมอก

สงอานวยความสะดวกทปรากฏ ในแหลงนนทนาการ

1.ถนนลาดยาง 2.ลานจอดรถบดอด/ มทางระบายนา 3.ทางเดนเทาลาด/เสรมผวทาง 4.ทางเดนยกระดบ (board walk) 5.รว / ราวเกาะ 6.มานง / เกาอ 7.ศาลาชมวว 8.ปายใหขอมล / บอกทศทาง 9.ปายสอความหมาย

115

ตารางผนวกท ค4 รายละเอยดขอมลพนฐานของลานชมดาว ชอแหลงนนทนาการ 4. ลานชมดาว หนวยงานรบผดชอบ อทยานแหงชาตตาดหมอก ทตงตามการปกครอง ต.นาปา อ.เมอง จ.เพชรบรณ ทตงพกดภมศาสตร พกด UTM 47 Q E744316 N1813582 (WGS 1984) การเดนทางเขาถง ใชเสนทางสาย พช.4037 (เฉลยงลบ-ตาดหมอก) เปนถนนลาดยาง

2 เลน ถงดานตรวจท 1 แลวเลยวซายเขาทางแยกไปทางททาการ อทยานแหงชาต ตาดหมอก และผานททาการอทยานแหงชาตตาดหมอกไปตามถนนดนถงทจอดรถของลานชมดาว ระยะทางประมาณ 1.6 กม. จากนน เดนเทาขนไปยงลานชมดาวอกประมาณ 200 ม.

ประเภทแหลงนนทนาการ จดชมวว ชวงเวลาประกอบกจกรรม ชวงเวลากลางวนและกลางคน (day use and overnight use) ชวงฤดกาลทองเทยว มกราคม-ธนวาคม ประเภทกจกรรมนนทนาการ ชมทศนยภาพ/ทวทศนธรรมชาต ถายภาพธรรมชาต/บนทกเทปวดโอ/

เทปเสยงธรรมชาต และตงคายพกแรม ชมชน/หนวยงานทมสวนไดสวนเสย (stakeholder)

N/A

ลกษณะเดนของพนท/ลกษณะทเปนเอกลกษณ

เปนจดชมววทยงคงอยในระหวางการพฒนาพนท ลานชมดาวน สามารถชมทศนยภาพโดยรอบไดถง 360 องศา โดยทางดานทศตะวนตก จะสามารถเหนทวทศนของเมองเพชรบรณไดทงอาเภอ สวนทางดานทศตะวนออก จะเปนทศนยภาพของทวเขาภายใน อช.ตาดหมอก กจกรรมทเปนทนยมกคอ การดดาวในชวงกลางคน ซงในชวงเทศกาลปใหม จะไดรบความนยมจากนกทองเทยวทองถนเปนอยางมาก

สงอานวยความสะดวกทปรากฏ ในแหลงนนทนาการ

1.ถนนดน 2.ลานจอดรถ ไมมการบดอด / ลาดผว 3.รว / ราวเกาะ 4.ถงขยะ 5.ระบบกาจดขยะ 6.ระบบบาบดนาเสย 7.หองสขา (แบบชวคราว) 8.ปายใหขอมล / บอกทศทาง

116

ตารางผนวกท ค5 รายละเอยดขอมลพนฐานของเสนทางศกษาธรรมชาตตาดหมอก-สองนาง ชอแหลงนนทนาการ 5. เสนทางศกษาธรรมชาตตาดหมอก-สองนาง หนวยงานรบผดชอบ อทยานแหงชาตตาดหมอก ทตงตามการปกครอง ต.นาปา อ.เมอง จ.เพชรบรณ ทตงพกดภมศาสตร พกด UTM 47 Q E753963 N1811623 (WGS 1984) การเดนทางเขาถง ใชเสนทางสาย พช. 4037 (เฉลยงลบ-ตาดหมอก) เปนถนนลาดยาง

2 เลน ผาน เขตบรการ หวยบง ไปถงจดจอดรถของนาตก ระยะทางประมาณ 19 กม. จากนน เปนเสนทางเดนเทาระยะทาง 2,190 เมตร ใชเวลาในการเดนเทา 1.30 ชวโมง โดยประมาณ

ประเภทแหลงนนทนาการ เสนทางศกษาธรรมชาต ชวงเวลาประกอบกจกรรม ชวงเวลากลางวน (day use ) ชวงฤดกาลทองเทยว มกราคม-ธนวาคม ประเภทกจกรรมนนทนาการ เดนศกษาธรรมชาต ชมทศนยภาพ/ทวทศนธรรมชาต และดนก ชมชน/หนวยงานทมสวนไดสวนเสย (stakeholder)

N/A

ลกษณะเดนของพนท/ลกษณะทเปนเอกลกษณ

เปนเสนทางเดนเทาระยะทาง2,190 เมตร ใชเวลาในการเดนเทา 1.30 ชวโมง โดยประมาณ ตลอดเสนทางนกทองเทยวสามารถศกษาธรรมชาตและความโดดเดนของผนปาอสานตะวนตกแหงนไดจากสถานตางๆ จานวน 7 สถาน

สงอานวยความสะดวกทปรากฏ ในแหลงนนทนาการ

1.ถนนลาดยาง/ซเมนตมทางระบายนา 2.ลานจอดรถ บดอด/ลาดผวมทางระบายนา 3.ทางเดนเทาลาด/เสรมผวทาง 4.ทางเดนยกระดบ (board walk) 5.รว/ราวเกาะ 6.สะพาน 7.มานง / เกาอ 8.ศาลาชมวว 9.ถงขยะ 10.หองสขา/หองอาบนา 11.ปอมยาม 12.ปายใหขอมล/บอกทศทาง 13.ปายสอความหมาย

117

ตารางผนวกท ค6 รายละเอยดขอมลพนฐานของนาตกสองนาง ชอแหลงนนทนาการ 6. นาตกสองนาง หนวยงานรบผดชอบ อทยานแหงชาตตาดหมอก ทตงตามการปกครอง ต.นาปา อ.เมอง จ.เพชรบรณ ทตงพกดภมศาสตร พกด UTM 47 Q E753953 N1811613 (WGS 1984) การเดนทางเขาถง ใชเสนทางสาย พช.4037 (เฉลยงลบ-ตาดหมอก)เปนถนนลาดยาง 2 เลน

ผานเขตบรการ หวยบง ไปถงจดจอดรถของนาตก ระยะทางประมาณ 19 กม. จากนน เดนเทาไปถงนาตกสองนางชนแรก ระยะทางประมาณ 2,190 ม.

ประเภทแหลงนนทนาการ นาตก ชวงเวลาประกอบกจกรรม ชวงเวลากลางวน (day use) ชวงฤดกาลทองเทยว ฤดหนาว (พ.ย.-ก.พ.) และฤดรอน (ม.ค.-เม.ย.) ประเภทกจกรรมนนทนาการ เลนนาตก เดนศกษาธรรมชาต ดนก และถายภาพธรรมชาต/บนทกเทป

วดโอ/เทปเสยงธรรมชาต ชมชน/หนวยงานทมสวนได สวนเสย (stakeholder)

N/A

ลกษณะเดนของพนท/ลกษณะทเปนเอกลกษณ

นาตกสองนาง เปนนาตกขนาดใหญ มจานวน 12 ชน แตละชนสงตา ไมเทากน มตงแตชนทสงเพยง 5 ม. และชนทสงถง 100 ม. ไหลลงสคลองหวยบง สเขอนบานเฉลยงลบ สนสดทแมนาปาสก นาตกตงอยบนเสนทางเดยวกบนาตกตาดหมอก โดยมทางแยกไปนาตกสองนางกอนถงนาตกตาดหมอก

สงอานวยความสะดวกทปรากฏ ในแหลงนนทนาการ

1.ทางเดนเทาลาด/เสรมผวทาง 2.ทางเดนยกระดบ (board walk) 3.รว/ราวเกาะ 4.สะพาน 5.ปายใหขอมล/บอกทศทาง 6.ปายสอความหมาย

118

ตารางผนวกท ค7 รายละเอยดขอมลพนฐานของนาตกตาดหมอก ชอแหลงนนทนาการ 7. นาตกตาดหมอก หนวยงานรบผดชอบ อทยานแหงชาตตาดหมอก ทตงตามการปกครอง ต.นาปา อ.เมอง จ.เพชรบรณ ทตงพกดภมศาสตร พกด UTM 47 Q E753963 N1811623 (WGS 1984) การเดนทางเขาถง ใชเสนทางสาย พช.4037(เฉลยงลบ-ตาดหมอก) เปนถนนลาดยาง 2 เลน

ผานเขตบรการหวยบง ไปถงจดจอดรถของนาตก ระยะทางประมาณ 19 กม. จากนน เดนเทาไปถงนาตกตาดหมอก ระยะทางประมาณ 2,190 ม.

ประเภทแหลงนนทนาการ นาตก ชวงเวลาประกอบกจกรรม ชวงเวลากลางวน (day use) ชวงฤดกาลทองเทยว ฤดหนาว (พ.ย.-ก.พ.) และฤดรอน (ม.ค.-เม.ย.) ประเภทกจกรรมนนทนาการ เลนนาตก เดนศกษาธรรมชาต ดนก และถายภาพธรรมชาต/บนทกเทป

วดโอ/เทปเสยงธรรมชาต ชมชน/หนวยงานทมสวนไดสวนเสย (stakeholder)

N/A

ลกษณะเดนของพนท/ลกษณะทเปนเอกลกษณ

นาตกตาดหมอก เปนนาตกขนาดใหญ 1 ชน เปนนาตกทไหลตกลงมาเปนสายจากหนาผาสงถงประมาณ 300 ม. กระแสนาทโจนลงมาจากหนาผาสงทาใหสายนาแตกกระจายเปนละอองนาคละคลงไปทว ยงในชวงฤดฝนทมปรมาณนามาก ละอองนาจะฟงกระจายจนไมสามารถยนอยใกลนาตกได อยหางจากททาการอทยานแหงชาตไปตามทางถนน 7 กโลเมตร แลวเดนลดเลาะไปตามลาหวยอกประมาณ 2 กโลเมตร จะถงนาตกทางชวงสดทายเปนทาง ขนเขาชน

สงอานวยความสะดวกทปรากฏ ในแหลงนนทนาการ

1.ปายใหขอมล/บอกทศทาง 2.ปายสอความหมาย