คมอการปลกและการผลต

เมลดพนธขาวไร เพอความมนคงทางอาหารของชมชน รศ.ดร.รวมจตร นกเขา ถรายทธ วจตรภาพ และนาราอร สวางวงศ สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตรอดมศกด จงหวดชมพร สนบสนนทนจากส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ภายใตโครงการการจดการความรและถายทอดเทคโนโลย จากผลงานวจยและนวตกรรม ประจ าปงบประมาณ 2560

การปลกและการผลตเมลดพนธขาวไร เพอความมนคงทางอาหารของชมชน

รปเลม: รวมจตร นกเขา ปก: สกญญา แสนภคด พมพท: ส านกพมพชมพรการพมพ 2 โทร. 077-630-874

ค ำน ำ

คมอการปลกและการผลตเมลดพนธขาวไรเพอความมนคงทางอาหารของชมชน เลมน ไดรบการสนบสนนทนจากส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ภายใตโครงการการจดการความรและถายทอดเทคโนโลยจากผลงานวจยและนวตกรรม ประจ าปงบประมาณ 2560 โดยมวตถประสงคเพอสรางทางเลอกในการผลตขาวไรใหแกเกษตรกรใหเกดการพงตนเอง สรางความเขมแขง และความมนคงทางอาหารของชมชน โดยเฉพาะในพนทขาดแคลนน าเพอการเกษตร เนอหาแบงเปน 5 สวน ไดแก สวนทหนง เนนความส าคญ ลกษณะของขาวไร และสภาพแวดลอมของขาวไร สวนทสอง พนธขาวไร สวนทสาม การปลกขาวไร สวนทส ศตรขาวไร และสวนทหา การผลตเมลดพนธขาวไร จงหวงเปนอยางยงวาคมอเลมนคงมประโยชนแกเกษตรกรหรอผสนใจทสามารถน าไปใชประโยชนไดอยางกวางขวาง

รวมจตร นกเขา ธนวาคม 2560

ข

สำรบญ หนำ บทท 1 บทน ำ 1 1.1 ความส าคญของขาวไร 1 1.2 แหลงปลกขาวไรของประเทศไทย 1 1.3 ลกษณะของขาวไร 2

1.4 สภาพแวดลอมส าหรบการปลกขาวไร 11 บทท 2 พนธขำวไร 19 2.1 ชนดของขาวไร 20

2.2 ชนดของพนธขาวไร 22 2.3 พนธขาวไรทปลกในประเทศไทย 25 2.4 พนธขาวไรทขนทะเบยนพนธ 31 2.5 พนธขาวไรพนธรบรอง 39 บทท 3 กำรปลกขำวไร 45 3.1 การเลอกพนท 45 3.2 วนปลกขาวไร 45

3.3 การเลอกพนธขาวไร 46 3.4 การเตรยมเมลดพนธ 47

3.5 การเตรยมดน 47 3.6 วธการปลกขาวไร 48 3.7 การใหน า 53

ค

สำรบญ(ตอ) หนำ 3.8 การใสปย 53 3.9 การเกบเกยว 55

3.10 การนวด 56 3.11 การลดความชนเมลด 58 3.12 การเกบรกษา 59 3.13 ขอควรปฏบตของการเกบรกษาเมลดขาว 60 3.14 ตนทนการผลตและผลตอบแทน 62 บทท 4 โรค แมลง และศตรขำวไร 64 4.1 โรคขาวไร 64 4.2 แมลงศตรขาวไร 72 4.3 ศตรขาวไร 79 4.4 วชพช 81 บทท 5 กำรผลตเมลดพนธขำวไร 84 5.1สภาพภมอากาศทเหมาะสมส าหรบการผลต 84 เมลดพนธ 5.2 ระยะการเจรญเตบโตของขาว 84

5.3 พนธขาวไรทใชผลตเมลดพนธ 87 5.4 วธการผลตเมลดพนธขาวไร 87

ง

สำรบญ(ตอ) หนำ 5.5 มาตราฐานเมลดพนธขาวไร 100เอกสำรอำงอง 102 ประวตนกวจย 123

จ

สำรบญภำพ หนำ ภาพท 1.1 การปลกขาวไรเปนพชแซมในสวนมะพราว 4 ไมผล ยางพาราและปาลมน ามนขนาดเลก ภาพท 1.2 ระบบรากของขาวนาสวนและขาวไร 5 ภาพท 1.3 สวนประกอบของล าตน 6 ภาพท 1.4 ลกษณะของใบขาวไร 7 ภาพท 1.5 สวนประกอบของเมลดขาว 8 ภาพท 1.6 รปรางของเมลดขาวไร 9 ภาพท 1.7 สวนประกอบของเมลดขาวเปลอกและขาวกลอง 10 ภาพท 1.8 ปรมาณน าฝนตอการเจรญเตบโตของขาวไร 12 ภาพท 1.9 ปรมาณน าฝนทจดวกฤตหรอมความเสยงตอ 12 การปลกขาวไร ภาพท 1.10 อณหภมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของขาวไร 15 ภาพท 1.11 ความเขมของแสงตอการเจรญเตบโตของขาวไร 17 ภาพท 1.12 ความตองการพลงงานแสงอาทตยในระยะเจรญ 17 เตบโตทางล าตนถงระยะการสกแกของขาว ภาพท 1.13 ความเรวของลมในระยะขาวไรออกรวงท าให 18 รวงขาวแหงไมตดเมลด

ฉ

สำรบญภำพ (ตอ) หนำ ภาพท 2.1 ชนดของขาวไร 22 ภาพท 2.2 พนธภเขาทอง นางเขยน นางครวญ 36 และนางด า ภาพท 2.3 พนธ เลบนกไร ดอกขาม เลบมอนาง 37 และสามเดอน ภาพท 2.4 พนธ ขาวเหนยว แมผง ด ากาตนด า 38 และด ากาตนเขยว ภาพท 2.5 พนธกเมองหลวง ดอกพะยอม ซวแมจน 43 น าร และเจาฮอ ภาพท 2.6 พนธขาวโปงใคร อาร 258 เจาลซอสนปาตอง 44 เจาขาวเชยงใหม ชอลง เหนยวด าชอ ไมไผ และขาวเหนยวลมผว ภาพท 3.1 การเตรยมเมลดพนธขาวไร 47 ภาพท 3.2 การปลกแบบหยอดเปนหลม (ก) การปลก 51 แบบหยอดตามรอยไถคอม (ข) ารปลกแบบหยอด ตามรอยรถไถลากชกรอง (ค) หยอดเมลดตามรอย ไถ (ง)

ช

สำรบญภำพ (ตอ) หนำ ภาพท 3.3 เครองหยอดเมลดพนธขาวไรแบบ 52 หยอดเมลดโดยตรง (ก) เครองหยอด เมลดขาวแหง โดยใชรถไถเดนตามลาก (ข) ภาพท 3.4 การปลกแบบหวาน (ก) และระยะกลา (ข) 53 ภาพท 3.5 อาการของตนขาวไรทขาดธาตเหลก 54 ภาพท 3.6 อาการของตนขาวไรทขาดธาตสงกะส 55 ภาพท 3.7 เคยวเกยวขาว (ก) แกะเกบเกยวขาว (ข) 56 ภาพท 3.8 วธการนวดขาวไร (ก) นวดดวยเทา (ข) การนวด 57 โดยใชคนฟาด (ค และ ง) การนวดดวยเครองนวด ภาพท 3.9 การวางรายไวบนตอซงหรอบนตนขาว (ก) 59 การตากเรยงขาวไวบนลานตาก (ข) การกอง ขาวไวในแปลง (ค) ภาพท 3.10 ยงขาวภาคใต (ก) ยงขาวภาคตะวนออก 61 เฉยงเหนอ (ข) ภาพท 3.11 วธการแปรรปเปนขาวสาร ครกสขาว (ก) 62 ต าขาว (ข) ระดงฝดแยกเอาแกลบออก (ค) โรงสเลก (ง)

ซ

สำรบญภำพ (ตอ) หนำ ภาพท 4.1 โรคใบไหม (ก) โรคใบจดสน าตาล (ข) โรคกาบ 71 ใบแหง (ค) โรคใบขดสน าตาล (ง) โรคล าตนเนา (จ)

โรคกาบใบเนา (ฉ) โรคเมลดดาง (ช) โรคดอกกระถน (ซ) และโรครากปม (ฌ)

ภาพท 4.2 หนอนกระทคอรวง เมลดขาวลบทงรวง (ก) อาการ 73 ยอดเหยว (ข) ภาพท 4.3 หนอนกอขาวสครม (ก) หนอนกอแถบลายสมวง 74 (ข) หนอนกอแถบลาย (ค) หนอนกอสชมพ (ง) ภาพท 4.4 ผเสอของหนอนมวนใบ (ก) ตวหนอนมวนใบ (ข) 75 ขาวทไดรบความเสย (ค) ภาพท 4.5 ลกษณะไข (ก) ตวออน (ข) ตวเตมวยเพศเมย (ค) 76 ตวเตมวยเพศผของ เพลยกระโดสน าตาล (ง) ภาพท 4.6 ตวเตมวยของมวนเขยวขาวดดกนน าเลยงจาก 78 เมลด(ก) และแมลงสงดดกนเมลดขาว (ข) ภาพท 4.7 การเขาท าลายของเพลยแปงในระยะกลาและแตกกอ79 ภาพท 4.8 การเขาท าลายตนขาวของหน และนกตงแตเมลด 80 อยในระยะน านมจนถงระยะเกบเกยว ภาพท 4.9 ชนดของวชพชทพบในแปลงปลกขาวไร 82

ฌ

สำรบญภำพ (ตอ) หนำ ภาพท 4.10 การจ าจดวชพชโดยการใชจอบถาก (ก) 83 การก าจด วชพชโดยการถอน (ข) ภาพท 5.1 ระยะการเจรญเตบโตของขาว 86 ภาพท 5.2 ระยะแยกแปลงของเมลดพนธคด เมลดพนธหลก 90 และเมลดพนธขยาย (ก) เมลดพนธลกผสม(ข) ภาพท 5.3 ปลกโดยใชไมสกเปนหลมและใชเครองหยอด 91 เมลดพนธ ภาพท 5.4 ระยะเวลาการจ าจดขาวปน 96 ภาพท 5.5 การนวดขาวโดยใชแรงคนและเครองจกร 98

ญ

สำรบญตำรำง หนำ ตารางท 1.1 คาอณหภมวกฤตและอณหภมทเหมาะสม 14 ตอการเจรญเตบโตของตนขาวในระยะตาง ๆ ตารางท 2.1 ชอพนธขาวไรในเขตมรสมตะวนตก และ 26 เขตมรสมตะวนออกของภาคใต ตารางท 2.2 ชอพนธขาวไรทกลมชาตพนธปลก 30 ตารางท 2.3 พนธขาวไรทขนทะเบยนพนธ 33 ตารางท 2.4 พนธขาวไรททรบรองพนธ 40 ตารางท 3.1 ตนทนการผลตขาวไรในพนทปลก 1 ไร 63 ตารางท 5.1 มาตรฐานเมลดพนธขาวไร 101

บทท 1 บทน ำ

1.1 ควำมส ำคญของขำวไร ขาวไร เปนพชทตองการน านอย ปลกบนทดอนตงแตพนทสงกวาระดบน าทะเลเลกนอย จนถงทลาดชนบนสนเขาและภเขา สามารถเจรญเตบโตไดโดยอาศยน าฝนตามธรรมชาต ปลกไดทกภมภาคของประเทศไทย ขาวไรเปนพชทมความส าคญในดานความมนคงทางอาหารในครวเรอนและชมชนทมพนทท ากนนอย โดยผลตเพอใชบรโภคในครวเรอนเพอเปนอาหารหลก สวนทเหลอจากการบรโภคจ าหนายในตลาดทองถน นอกจากเปนการประหยดคาใชจายดานอาหารแลวเปนการเพมรายไดในครวเรอน หรอน าไปแลกเปลยนกบผลผลตอนทครวเรอนของตนขาดแคลน ขาวไรจงเปนพชทางเลอกส าหรบการผลตอาหารในสภาพทมน าจ ากด เนองจากตองการน านอย ปลกในทดอนและทนแลงไดด ปลกไดทกภมภาคของประเทศไทย 1.2 แหลงปลกขำวไรของประเทศไทย ในอดตพนทปลกขาวไรสวนใหญปลกตามปาเขา และชาวชนบทยากจนทอาศยอยในเขตเกษตรลาหลง และหางไกลจากการคมนาคม ดงนน เมอหลายสบปกอนทกภาคของประเทศไทยปลกขาวไรแบบท าไรเลอนลอย เมอมการคมนาคมและการตดตอคาขาย

2

สะดวกและมการปองกนไมใหมการบกรกท าลายปา เพอท าไรเลอนลอย จงท าใหพนท เพาะปลกขาวไรลดลง ปเพาะปลก 2555 ภาคเหนอมพนทปลกขาวไร 207,559 ไร มผลผลตรวมเฉลยปละ 72,618 ตน จงหวดทปลกขาวไรมากทสด ไดแก ไดแก จงหวดนาน ตาก แมฮองสอน และเชยงราย ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมพนทปลกขาวไร 59,398 ไร มผลผลตรวมเฉลยปละ 17,735 ตน จงหวดทปลกขาวไรมากทสด ไดแก จงหวดเลย อบลราชธาน ขอนแกน และมหาสารคาม ภาคกลางมพนทปลกขาวไร 25,126 ไร มผลผลตรวมเฉลยปละ 14,019 จงหวดทมการปลกขาวไร ไดแก จงหวดกาญจนบร และจนทบร ส าหรบภาคใต มพนทเพาะปลก 17,001 ไร มผลผลตรวมเฉลยปละ 5,373 ตน จงหวดทปลกขาวไรมากทสด ไดแก จงหวดกระบ ชมพร พงงา และสงขลา ส าหรบภาคใตของประเทศไทยสวนใหญเกษตรกรปลกแซมในสวน ไมผล ยางพารา และปาลมน ามนทมอาย 1-3 ป (ภาพท 1.1) 1.3 ลกษณะของขำวไร

พนธขาวไรทนยมปลกทวไปในทวปเอเซยเปนขาวออไรซา ซาไทวา ทมลกษณะ หกลมนอย เมลดแตกนอย สงาย มการพกตวต า ม โปรตนต า ออนแอตอโรค ม เยอกนน าฝนยาว 40 -45 มลลเมตร มลกษณะยอดแหลม บาง มระแงมาก จ านวนเมลดตอรวงสงกวา 250 เมลดตอรวง ผลผลตสง

3

ระบบรากของขาวไรกบขาวนามความแตกตางกน (ภาพท 1.2) ขาวไรมรากลก หนา มจ านวนรากนอยกวาขาวนา รากแกวสลายภายใน 1 เดอนหลงงอก รากถาวร มอย 2 ชนด ไดแก รากฝอยเจรญอยในระดบผวดน และรากทเจรญในระดบใตผวดน สวนของปลายรากมหมวกราก ท าหนาทชวยดดน าและธาตอาหารจากดนไปเลยงตน การกระจายตวของรากขนอยกบลกษณะประจ าพนธ ลกษณะโครงสรางของดน การเตรยมดน น า และธาตอาหาร

ลกษณะของล าตนขาวไร ตนขาวไรมความสงตงแต 50-180 เซนตเมตร ความสงของตนขาวไร ขนอยกบพนธ ล าตนประกอบดวยขอ ปลอง ตนขาวเปนลกษณะทรงกระบอกดานในกลวง ขอตนนน (ภาพท 1.3) สของล าตนอาจเปนสเขยว เหลอง หรอมวง ฯลฯ ขนอยกบพนธ ตนขาวเมอแตกหลาย ๆ ตนเรยกวา กอ แตละกอประกอบดวย ตนเดม และตนแตกใหม ซงตนแตกใหมเกดจากตาของขอลาง

4

ภาพท 1.1 ปลกขาวไรเปนพชแซมในสวนมะพราว ไมผล ยางพารา

และปาลมน ามนขนาดเลก ทมา: รวมจตร นกเขา

5

ภาพท 1.2 ระบบรากของขาวนาสวนและขาวไร ทมา: Arraudeau และ Vergara (1988)

ขำวนำสวน ขำวไร

25 ซม.

ระดบน ำ ผวหนำดน

ข

40 วนหลงปลก 60 วนหลงปลก ระยะออกรวง

25 ซม.

6

ภาพท 1.3 สวนประกอบของล าตน ทมา: Mew and Misra,(1994)

ใบขาวประกอบดวยตวใบ และกาบใบ โดยมขอตอใบเปนตวแบงใหกาบใบแยกออกจากตวใบอยางเหนไดชด ตรงบรเวณดานในขอตอใบมเยอออนบาง ๆ รปสามเหลยมมปลายแยกเปน 2 แฉก แนบตดกบสวนของล าตน เรยกวา เยอกนน าฝน นอกจากนทบรเวณนยงมเขยวกนแมลง 2 อน ซงลกษณะเปนขนรปรางโคงคลายเคยวตดอยขางละอนของขอตอใบ ใบธงเกดขนทสวนบนสดของตนขาว ใบนเกดกอนขาวออกดอกเลกนอย (ภาพท 1.3)

7

รปรางของใบขาวไร ใบกวาง ยาว หนา กวาขาวนา แตมจ านวนใบนอยกวาขาวนา ใบขาวไรตงตรง ใบสเขยวเขม ตานทานตอสภาวะขาดน าและทนอณหภมไดสงถง 53 องศาเซลเซยส รปแบบใบของขาวขนอยกบพนธ สามารถแบงได 4 แบบ ไดแก ก) ใบยาว กวาง ใบปรก ข) ใบยาวปานกลาง ใบกงตงตรง ค) ใบยาว แคบ กงตงตรง และ ง) ใบสน ตงตรง (ภาพท 1.4)

ภาพท 1.4 ลกษณะของใบขาวไร ทมา: Arraudeau และ Vergara (1988)

ดอกขาวเปนดอกสมบรณเพศ มเกสรตวผและเกสรตวเมยอยในดอกเดยวกน ดอกประกอบดวย เกสรตวผ 6 อน สวนบนสด

8

ของเกสรตวผเปนกะเปาะสเหลองเรยกวา อบเรณ ภายในอบเรณมละอองเกสรขนาดเลกเปนจ านวนมาก อบเรณอยบนกานเกสรตวผ สวนเกสรตวเมยอยใกลกบฐานดอกดานใน ประกอบดวยยอดเกสรตวเมย มลกษณะคลายขนนกขนาดเลกจ านวน 2 อน ท าหนาทรองรบละอองเกสรตวผ ซงตงอยบนกานเกสรตวเมยเชอมตดอยกบรงไข ภายในรงไขมไข ดอกขาวเรมบานจากปลายชอมาหาโคนชอใชเวลา 7 วน ดอกบานนาน 6 นาท แตอาจบานนาน 1 ชวโมงกได ซงขนกบความชนในบรรยากาศขณะทดอกบาน (ภาพท 1.5)

ภาพท 1.5 สวนประกอบของดอกขาว ทมา: Mew และ Misra (1994)

9

รปรางของเมลดขาวไรแตกตางกนไปตามขนาด รปราง ส และความยาวของหาง โดยขาวไรกลม อนดคา เมลดเรยวยาว จาโปนคา เมลดสนปอม สวนจาวานคา เมลดใหญปอม เมลดมหางสน หรอยาว หรอไมมหางยาวขนอยกบลกษณะของพนธ (ภาพท 1.6) ภาพท 1.6 รปรางของเมลดขาวไร ทมา: Arraudeau และ Vergara (1988)

สวนประกอบของเมลดขาวเปลอก ในสวนทเรยกวาแกลบ ประกอบดวย เปลอกใหญ เปลอกเลก ขน หาง ขวเมลด และกลบรองดอกทเชอมตดกบกาน ขาวกลองประกอบดวยสวนทเปนแปง และคพภะ ซงถกหมไวดวยเยอหมชนนอก เยอหมชนกลาง และเยอหมชนใน เมลดขาวถกพฒนาขนมาหลงจากการผสมพนธระหวาง

10

เซลลสบพนธเพศผและเพศเมย โดยทรงไขกลายไปเปนแปง และสวนของไขกลายไปเปนคพภะ (ภาพท 1.7) ภาพท 1.7 สวนประกอบของเมลดขาวเปลอกและขาวกลอง ทมา: กรมการขาว (2560)

11

1.4 สภาพแวดลอมส าหรบการปลกขาวไร 1.4.1 ปรมาณน าฝน

ปญหาส าคญของการปลกขาวไรคอการขาดแหลงน าโดยเฉพาะอยางยงในชวงทปรมาณน าฝนต า สงผลกระทบตออตราการเจรญเตบโตและปรมาณของผลผลต ปรมาณน าฝน การกระจายตวของฝน หรอปรมาณน าในดนต า มความส าคญตอการเจรญเตบโต การใหผลผลต และคณภาพของเมลดขาวไร แมวาขาวไรโดยสภาพธรรมชาตมลกษณะทนแลงกตาม การกระจายตวของฝนมความส าคญมากกวาปรมาณน าฝนโดยรวม (ภาพท 1.8) ขาวไรทปลกตองการน ามากในระยะแตกกอ และระยะตงทองถงออกดอก ซงถาไดรบปรมาณน าฝนไมเพยงพอท าใหเกดความเสยงหรอจดวกฤต การกระจายตวของฝนจงมความส าคญมากกวาปรมาณน าฝนโดยรวม (ภาพท 1.9) โดยทวไปขาวไรตองการปรมาณน าฝนเฉลยเดอนละ 200 มลลเมตร กรณทฝนตกสม าเสมอตลอดทงเดอน ปรมาณน าฝนเฉลยเดอนละ 100 มลลเมตร กเพยงพอส าหรบการเจรญเตบโต แตถาฝนทงชวง 20 วน สงผลใหตนขาวชะงกการเจรญเตบโต และในระยะออกรวงจนถงระยะเมลดสกแก ถาตนขาวไดรบความแหงแลงตดตอกน 5-10 วน สงผลใหตนขาวทปลกไดรบความเสยหายอยางแรง ท าใหผลผลตขาวลดลงอยางมาก

12

ภาพท 1.8 ปรมาณน าฝนตอการเจรญเตบโตของขาวไร ทมา: Arraudeau และ Vergara (1988)

ภาพท 1.9 ปรมาณน าฝนทจดวกฤตหรอมความเสยงตอการปลก

ขาวไร ทมา: IRRI (1984)

ปรมำณน ำฝนต ำตนกลำเจรญเตบโตชำไมสม ำเสมอ

ปรมำณน ำฝนเหมำะสมท ำใหตนกลำเจรญเตบดและสม ำเสมอ

13

1.4.2 อณหภม ขาวไรตองการอณหภมในระยะการเจรญเตบโต ระยะ

ออกดอก และระยะการพฒนาการสกแกทแตกตางกน (ตารางท 1.1) อณหภมทเหมาะสมส าหรบขาวไรอยในชวง 20-35 องศาเซลเซยส (ภาพท 1.10) ในระยะการเจรญเตบโตทางล าตนของตนขาวเมอไดรบอณหภมกลางวนสงประกอบกบความเขมของแสงสง ท าใหตนขาวใหจ านวนรวงสง แตถาอณหภมสงในระยะออกรวง 35 และ 38 องศาเซลเซยสเปนเวลานาน 4 ชวโมง และ 41 องศาเซลเซยส นาน 2 ชวโมง ท าใหความสมบรณของเมลดขาวลดลงเหลอเพยง 15 เปอรเซนต สงผลใหขาวเมลดลบ และเปนหมนสง ผลผลตต า และหากตนขาวไดรบอณหภมต า สงผลใหขาวไมงอก เจรญเตบโตชา แคระแกรน เหลอง ปลายรวงไมพฒนา มอายยดยาวออกไป ดอกเปนหมน ออกดอกชา สกแกไมพรอมกน

14

ตารางท 1.1 คาอณหภมวกฤตและอณหภมทเหมาะสมตอการ เจรญเตบโตของตนขาวในระยะตาง ๆ ระยะการเจรญเตบโต อณหภมวกฤต(องศาเซลเซยส)

ต า สง เหมาะสม การงอกของเมลด 10 45 20-35 การเจรญเตบโตทางล าตน 12-13 35 25-30 ระยะออกราก 16 35 25-28 ระยะการยดตวของใบ 7-12 45 31 ระยะแตกกอ 9-16 33 25-31 ระยะเรมก าเนดรวงออน 15 - - ระยะการพฒนารวง 15-20 38 - ระยะดอกบาน 22 35 30-33 ระยะสกแกของเมลด 12-18 30 20-25

ทมา: Gupta และ O’ Toole (1986)

15

ภาพท 1.10 อณหภมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของขาวไร ทมา: Arraudeau และ Vergara (1988)

16

1.4.3 แสง ขาวไรตองการพลงงานแสงอาทตย ในระยะการเจรญเตบโตประมาณ 400-600 แคลอลรตอตารางเซนตเมตรตอวน ความตองการพลงงานจากแสงอาทตยของขาวไรขนอยกบความสมดลของน า เชน น าทอยในชองวางในดน และการระเหยของน า ตนขาวไรไดรบพลงงานแสงอาทตยนอยในระยะการเจรญเตบโตทางล าตนมผลนอยตอการใหผลผลต หากตนขาวไดรบความเขมของแสงต าในระยะสรางรวง สงผลใหผลผลตต า มจ านวนเมลดดตอรวงนอย น าหนกเมลดต า และท าใหขาวสกแกเรวขน (ภาพท 1.11) ความตองการพลงงานจากแสงอาทตยของตนขาวสงในระยะทขาวเรมตงทองจนถงระยะ 10 วนกอนรวงขาวสก (ภาพท 1.12) ความยาวของวน ขาวไรพนธพนเมองสวนใหญเปนขาวไวตอแสง ถาหากไดรบชวงแสงทมกลางวนยาวมากกวา 11.55 ชวโมงตอวน ท าใหออกดอกชา หรอไมออกดอก สวนพนธทไมไวตอชวงแสง สามารถออกดอกไดตามอายวนออกดอกของพนธขาวนน เนองจากความยาวของชวงแสงมอทธพลตอการออกดอกของขาวไวแสงในพนธตาง ๆ แตกตางกนไป

17

ภาพท 1.11 ความเขมของแสงตอการเจรญเตบโตของขาวไร ทมา: Arraudeau และ Vergara (1988)

ภาพท 1.12 ความตองการพลงงานแสงอาทตยในระยะเจรญเตบโตทางล าตนถงระยะการสกแกของขาว

ทมา: De Datta (1981)

กำรงอกของตนกลำ

กำรแตกหนอแรก

ระยะเรมสรำงชอดอก

ระยะเรมบำนของดอก

ระยะน ำนม ระยะสกแก

ชวงแสงวกฤต

ควำม

ตองก

ำรปร

มำณ

แสงส

ะสม

(%ทเ

ปนไป

ได)

18

1.4.4 ลม ลมทพดผานตนขาวทมความเรวไมสงชวยเตมปรมาณคารบอนไดออกไซดใหกบตนขาว แตถาความเรวของลมสงในระยะขาวออกรวง ท าใหรวงขาวแหง สงผลใหเมลดขาวลบไมสมบรณหรอเปนหมน (ภาพท 1.13) ตนขาวในระยะออกรวงบางพนธลม เมลดรวง นอกจากนกระแสลมยงเปนตวแพรกระจายของโรคขาวทเกดจากเชอรา และแบคทเรย ลมยงเปนสาเหตใหใบขาวแหงและฉกขาด ซงปญหาดงกลาวพบในชวงท ขาวไรออกรวงในชวงกลางเดอนธนวาคม

ภาพท 1.13 ความเรวของลมในระยะขาวไรออกรวงท าใหรวงขาว

แหงไมตดเมลด ทมา: รวมจตร นกเขา

19

บทท 2 พนธขำวไร

ประเทศไทยเปนศนยกลางของการผนแปรในพนธขาว ท า

ใหมพนธขาวมากกวา 3,500 พนธทมลกษณะแตกตางกน โดยมพนธขาวพนเมอง ขาวปา ขาวพนธดจากตางประเทศ และสายพนธขาวดเดนจากทวประเทศทงหมด 10,292 พนธ สามารถแยกตามภาคได คอ ภาคเหนอ 1,528 พนธ ภาคกลาง 2,012 พนธ ภาคใต 1,436 พนธ และจากแหลงอน ๆ อก 2,282 พนธ ซงสวนใหญเปนพนธขาวนาสวนหรอขาวนา รองลงมาเปนพนธขาวไร ส าหรบขาวไรมรายงาน การปรบปรงพนธตงแต ป พ.ศ. 2502 โดยกรมการขาวไดรบรองพนธขาวไรไวได 3 พนธ คอ พนธซวแมจน เปนพนธขาวเหนยวของภาคเหนอ พน ธดอกพะยอมเปนพน ธของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และพนธกเมองหลวงของภาคใต และตอมาป พ.ศ. 2541-2542 สถานทดลองขาวกระบไดรวบรวมพนธขาวไรไวไดอก 24 ตวอยางเชอพนธ การรบรองพนธขาวไร ตงแต ป พ.ศ. 2522 จนถง ป พ.ศ. 2555 รวม 12 พนธ

ส าหรบจงหวดชมพร ทางภาคใตของประเทสไทย สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตรอดมศกด จงหวดชมพร มการศกษาวจยดานขาวไรในพนทภาคใตตอนบน โดยเรมตนจากการส ารวจ รวบรวมพนธขาวไร

20

พนเมอง และเกบรกษาพนธมาอยางตอเนอง ซงเฉพาะในพนทจงหวดชมพร พบวา ยงมความหลากหลายทางพนธกรรม มทงขาวเจาและขาวเหนยว อาท พนธนางครวญ สามเดอน ภเขาทอง เลบนก นางเขยน ดอกขาม นางด า เลบมอนาง มะลไร ขาวเหนยวแมผง ขาวเหนยวด ากาตนด า ขาวเหนยวด ากาตนเขยว เปนตน จวบถงปจจบนสามารถเกบรวมรวมไดมากกวา 30 พนธ ตอมาไดน าพนธทไดเกบรวบรวมและเกบรกษาไวเหลานนออกมาท าใหมความบรสทธของพนธ (pure-line selection) แลวหลายพนธ ซงในจ านวนพนธบรสทธเหลานน น าไปแจกจายใหเกษตรกรในหลายพนทของประเทศไทย เพอน าไปใชในการผลตเพอการบรโภค ซงน าไปสความมนคงดานอาหารของเกษตรกรในพนท 2.1 ชนดของขำวไร 2.1.1 ขาวไรพนเมองพนธดงเดม ขาวไรชนดนมการปลกกนอยางแพรหลายในทวปแอฟรกาตะวนตก ละตนอเมรกา และเอเซยตะวนออกเฉยงใต โดยเฉพาะพนธขาวไรทปลกในประเทศอนโดนเซย ไทย ลาว มล าตนสงประมาณ 120-180 เซนตเมตร มจ านวนตนตอกอ 2-4 ตน รวงใหญ จ านวนเมลดตอรวง 150-300 เมลด ใหผลตปานกลางถงต า ปรบตวเขากบภาพแวดลอมไดนอย ปญหาหลกของการปลกพนธขาวไรชนดน คอ หากมการจดการดท าใหตนขาวหกลมไดงาย (ภาพท 2.1ก)

21

2.1.2 ขาวไรพนเมองชนดตนสงปานกลาง เปนพนธขาวไรทมลกษณะระหวางขาวชนดอนดคากบพนธขาวอนเดย พนทปลกสวนใหญอยในแถบละตนอเมรกา แอฟรกาตะวนตก และบางพนทในเอเซย มล าตนสงประมาณ 80-120 เซนตเมตร มจ านวนตนตอกอ 4 -8 ตน ใหผลผลตปานกลาง ถงสง ปรบตวเ ขากบสภาพแวดลอมไดด (ภาพท 2.1 ข) 2.1.3 ขาวไรพนธทปลกในแถบทวปอนเดย พนทปลกสวนใหญอยในอนเดยตะวนออก และบงคลาเทศ เหมาะส าหรบปลกชวงตนฤดฝน มล าตนสงประมาณ 50-100 เซนตเมตร มจ านวนตนตอกอ 6-12 ตน มอายเกบเกยว 100 วนหรอนอยกวาน ปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดเฉพาะทองถน มจ านวนเมลดตอรวงต า ผลผลตปานกลาง (ภาพท 2.1ค) 2.1.4 พนธผสม เปนพนธขาวไรทด ล าตนสง 80-100 เซนตเมตร มจ านวนตนตอกอ 10-15 ตน จ านวนเมลดตอรวงปานกลาง เปนขาวอายเบาถงขาวอายกลาง อายเกบเกยว 100 ถง 130 วน สามารถปรบตวไดดในสภาพแวดลอมทเหมาะสม ขาวชนดนถาปลกในสภาพแวดลอมเหมาะสมและมระบบการจดการทดสามารถใหผลผลตสง (ภาพท 2.1ง)

22

ภำพท 2.1 ชนดของขาวไร ทมา: Arraudeau และ Vergara (1988)

2.2 ชนดของพนธขำวไร 2.2.1 แบงตามลกษณะการหงตมได 2 ชนดคอ 2.2.1.1 ขาวเจา 2.2.1.2 ขาวเหนยว

23

2.2.2 แบงตามอายการเกบเกยวได 3 ชนดคอ 2.2.2.1 ขาวเบา คอ พนธขาวทมอายเกบเกยวเรว

สด โดยมอายเกบเกยวประมาณ 110-120 วน ขาวเบาทเปนพนธขาวเหนยว ไดแก ขาวหาว ขาวคอ ขาวมม พนธขาวเจา ไดแก ขาวสะพานควาย ขาวเหลองใกล ขาวหอม ขาวสามเดอน ภเขาทอง 2.2.2.2 ขาวกลาง คอขาวทมอายเกบเกยว 125-145 วน ขาวกลางทเปนขาวเหนยว ไดแก ขาวหาวเชยงราย ขาวอ านาจ ขาวซว ขาวปลาซวลาย แมผง ด ากาตนด า ด ากาตนเขยว พนธขาวเจา ไดแก ขาวแหยง ขาวอหนอน ขาวองเจงใหญ พนธนางครวญ เลบนกไร นางเขยน ดอกขาม นางด า เลบมอนาง มะลไร 2.2.2.3 ขาวหนก คอขาวททมอายเกบเกยวนานสดโดยมอายเกบเกยวเกน 150 วน ขาวหนกทเปนขาวเหนยว ไดแก ขาวมะกอกนาแก หาวเลย ทาวศรสชชนาลย พนธขาวเจา ไดแก ขาวเจาขาว ขาวหอมแย ขาวนางมล ขาวหอมดง ขาวขาวท 2.2.3 แบงชนดขาวตามฤดกาลทเพาะปลกแบงได 2 ชนด 2.2.3.1 ขาวไรไวตอชวงแสง เปนพนธขาวไรทปลกไดปละ 1 ครง โดยปลกในฤดกาลเดยวกบขาวนาป ขาวไรชนดนเปนพนธทตองการชวงแสงหรอชวงระยะเวลากลางวนสน เพอเปลยนการเจรญเตบโตทางล าตนและใบ มาเปนการเจรญทางสบพนธเพอสรางชอดอกและเมลด พนธขาวชนดนก าเนดชอดอกได

24

เมอมชวงแสงสนกวา 12 ชวโมงตอวน ความตองการชวงแสงของขาวไรแตละพนธแตกตางกน ท าใหพนธขาวไรออกดอกไมพรอมกน

2.2.3.2 ขาวไรไมไวตอชวงแสง เปนพนธขาวไรทปลกไดตลอดทงป เชนเดยวกบขาวนาปรง เปนพนธขาวทตองการชวงแสงหรอชวงระยะเวลากลางวนสน ชวงแสงไมมผลตอการเจรญเตบโตและออกดอก 2.2.4 แบงตามสภาพการเพาะปลกแบงได 2 ชนดคอ 2.2.4.1 ขาวไรทปลกในพนทสง เปนพนธทปลกในภาคเหนอของประเทศไทย โดยพนทปลกสงกวาระดบน าทะเล 500-1,500 เมตรจากระดบน าทะเลปานกลาง เกษตรกรทปลกในพนทสงสวนใหญเปนกลมชาตพนธ ไดแก ปกาเกอะญอหรอกะเหรยง มงหรอแมว เมยนหรอ เยา อาขาหรออกอ ลาหหรอมเซอ ลซหรอลซอ ลวะหรอละวา ขาวไรชนดนสวนใหญเมลดคอนขางปอม คณภาพเมลดเมอหงสกนม 2.2.4.2 ขาวไรทปลกในพนราบ เปนพนธทปลกในภาคใตของประเทศไทย โดยพนทปลกสงกวาระดบน าทะเล 300-1,200 เมตรจากระดบน าทะเลปานกลาง สวนใหญปลกเปนพชแซมในสวนยางพารา ปาลมน ามน ไมผลทมอาย 1-3 ป ปลกในสวนมะพราว และปลกหมนเวยนกบ พชลมลกเพอบรโภคในครวเรอน ขาวไรชนดนเมลดคอนขางปอมถงเรยวยาว คณภาพเมลดเมอหงสกนม หอม

25

2.3 พนธขำวไรทปลกในประเทศไทย พนธขาวไรเปนปจจยทมความส าคญในการผลต เนองจากพนธขาวไรแตละพนธมความเหมาะสมในแตละพนท โดยผานการคดเลอกของบรรพบรษมาเปนเวลานาน และเมอมการโยกยายถนฐานไปอยทอนไดน าเมลดพนธขาวไรไปปลกในพนทใหมดวย ดงนนชอพนธขาวไรอาจมาจากชอสถานท หรอชอชมชนทไดน าเมลดพนธมาปลก หรอชอของเจาของเดม หรอชอตามลกษณะของพนธทพบเหน ในภาคเหนอพนธขาวไรสวนใหญเปนพนธขาวของชมชนหรอของตนเองทปลกใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทตนอาศยอย พนธขาวทปลกบนทสงของกลมชาตพนธมชอเรยกแตกตางกนไปตามกลมชาตพนธ (ตารางท 2.2) ส าหรบภาคใตจากรายงานการส ารวจพนธขาวไรในภาคใตของกรมวชาการเกษตร ป พ.ศ. 2525 ในเขตมรสมตะวนตก และเขตมรสมตะวนออกพบพนธขาวไรในจงหวดตาง ๆ ดงตารางท 2.1

26

ตารางท 2.1 ชอพนธขาวไรในเขตมรสมตะวนตก และเขตมรสมตะวนออกของภาคใต

ชนดขาว จงหวดระนอง ขาวเจา พนสอง ขาวเมลด

ยาว ขาวพวง นางเขยน เมลด

นก ขาวขม ขาวเลอน

ยศ ขาวเมลดสน ขาว

ขาวใหญ หมอแล

จงหวดพงงา ขาวเจา ขาวขาว ขาวขาว

ทายด า ขาวออน ขาวยาว ขาวรวง

สน นางกลน ขาวขม นางปอม ขาวดอกขา ขาวแกน สรวง กะยายอ ศรดอ ขาวรวงยาว ขาวเบา

เหลอง ขาวขาวเดน

จงหวดกระบ ขาวเจา ขาวแดง เขมเงน ขาวไทร ใบหนก เจาย า

ขาวจน สรอยทอง ขาวขาวจน

ยายอ สรอยทองขาว

ยายอเหนยว

ขาวเหลอง

27

ตารางท 2.1 (ตอ) ชอพนธขาวไรในเขตมรสมตะวนตก และเขตมรสมตะวนออกของภาคใต

ชนดขาว จงหวดกระบ ขาวเจา ขาวเล ดอกพะยอม ขาวด า เหลองทอง นางงาม

นางทอง นางรง ด าแบะ เลาะเตาะ ด าไร จงหวดชมพร ขาวเจา นาง

เขยน พญาหยดชาง

สรวง ขาวกะใหญ ยะลา

เลอดผด เลบมอนาง ขาวแดง บางแกว ขาวชอ ชหวา ขาวด ามด นางหลง ขาวบรรจง ขมคา นางหงส ขาวขาวปน ลกปลา ขาวเหลอง ขาวไซ ขาวพวง ขาวเภา นางหนก เหลองใหญ นาวมด สคอน พวงพยอม ขาวคา ขาวเขมทอง สคอน กเมอง แดงภเขา ขาวไทร ขรวง ขาวขาว ขาวด า นางครวญ

ขาวเหนยว

เหนยวเหลอง

เหลองคอยาว

จงหวดสราษฎรธาน ขาวเจา เจหวา หอมมะล ขาวกอตอ สรวง เจาเภา

ขาวแดง ขาวเบา กเมอง ใบตว งาชาง ขาวเหลอง ขาวขาว ขาวลกจน ขาวภขาทอง ขาวมด ขาวด า ปาแมน ขาวยาหยด ขาวเลก ด าลกกา ขาวไทร ขาวนางมด ขาวขม ขาวจดเทยน หมแหละ

28

ตารางท 2.1 (ตอ) ชอพนธขาวไรในเขตมรสมตะวนตก และเขตมรสมตะวนออกของภาคใต

ชนดขาว จงหวดสราษฎรธาน

ขาวขม ขาวเลบนก สามรวง ขาวเบาขาว ขาวลกหน ขาวเบาแดง

ขาวหลวง ขาวดอกคอม

ขาวนางกราย มและขาว (ขาวฉกหญา)

นางมด ดอกไมไทร ขาวลกหน หมแหละ กข.7 ขาวเบา100 วน

ขาวแหลงรอง

ภเขาหลง

ขาวหลนหญา

นกเขาบนหลน

สาหร นางกอง มแหละ ขาวสคอน เขมเงน ขาวเหนยว

ขาวเหนยว หอม

เหนยวไทร เหนยวด าเบา

เหนยวคนแรว เหนยวเลม ทอง

เหนยวเหลอง

เหนยวด า เหนยว ด ากาเขยว

เหนยวหาชยแดง

เหนยวหลด

เหนยวกาเขยว

จงหวดนครศรธรรมราช ขาวเจา ขาวขาว ภเขาทอง เจาหย า โนราห ขาวแดง

นางกอง ขาวเลยว นางรง ขาวย สคอน แลงรอย วางเขลง ขาวลง ดอกพะยอม สาวแขก กเมอง ทรายขาว ไทรขาว ชอล าเจยก เขมเงน นางงาม ขาวเหลอง กข7 ดอกคอม ขาวเภา

29

ตารางท 2.1 (ตอ) ชอพนธขาวไรในเขตมรสมตะวนตก และเขตมรสมตะวนออกของภาคใต

ชนดขาว จงหวดนครศรธรรมราช

นางกราย ขาวเบานอย ขาวขม ขาวปรง ลกจน นางกลาย

ขาวเหนยว

ขาวเหนยว

ขาวเหนยวด า

จงหวดสงขลา ขาวเจา ยารม เมองหลวง ขาวชอ ตหลน ยตน

บวขาว ลกขาว ชอเภา สาหล ดอกขา ขาวขม ดอกพะยอม ขาวกราย ขาวเบา เถาขอ นาลง เบาสาเหรยง ลกแดง ยายอ ลกจน คอด า หอมจนทร กอเจาะ นางพญา พนธขม นางรง ขาวไมตาก

ขาวเหนยว

ขาวเหนยว

เหนยวด า

จงหวดนราธวาส ขาวเจา สมานบง ลกจน ขาวแหง ลางสาด ตะไคร

ยาวเหลอง

ทมา: กรมวชาการเกษตร (2525)

30

ตารางท 2.2 ชอพนธขาวไรทกลมชาตพนธปลก ชอพนธ ความหมาย กลมชาตพนธ

บอกอ ขาวแดง ปกาเกอะญอ บอทอแม ขาวหางยาว ปกาเกอะญอ บอบอ ขาวเหลอง ปกาเกอะญอ บอปอกอ ขาวเหนยวแดง ปกาเกอะญอ บอปอซ ขาวเหนยวด า ปกาเกอะญอ บอซอม ขาวไกปา ปกาเกอะญอ บอโปะโละ บอปองลอง

ขาวเมลดปอม ปกาเกอะญอ

บอพะโดะ ขาวเมลดใหญ ปกาเกอะญอ บอกวา ขาวขาว ปกาเกอะญอ บอก ขาวลาย ปกาเกอะญอ บอกโพ ขาวลายเมลดเลก ปกาเกอะญอ ลาซอ ขาวทปลกในทอากาศ

เยนได อาขา

แซะนะ ขาวเมลดลาย อาขา จะพมา ขาวเมลดใหญ ลซ ดราซซ ขาวเหลอง ลซ อาหงจะ ขาววว ลซ จานแบ ขาวขชาง ลาห ขาหน ขาวเมลดลาย ลาห เบลเบลาเลยะ ขาวเหนยวแดง มง

31

ตารางท 2.2 (ตอ) ชอพนธขาวไรทกลมชาตพนธปลก

ชอพนธ ความหมาย กลมชาตพนธ เบลด ขาวด า มง เบลจวะ ขาวขาว มง เบลไซ ขาวเมลดลาย มง เบลเบลายาง ขาวกล า มง เบลเบลาด ขาวเหนยวด า มง

ทมา: ส านกวจยและพฒนาขาว (2555)

2.4 พนธขำวไรทข นทะเบยนพนธ พนธขาวไรพนธพนเมองของจงหวดชมพรทขนทะเบยนพนธกบกรมวชาการเกษตร ไดแก ภเขาทอง นางเขยน นางครวญ นางด า เลบนกไร ดอกขาม เลบมอนาง สามเดอน ขาวเหนยวแมผง เหนยวด ากาตนด า เหนยวด ากาตนเขยว เปนพนธขาวไรทไดจากการส ารวจและรวบรวมพนธขาวไรในจงหวดชมพร ป พ.ศ. 2543 ไดรบการยนยนจากก านนต าบลหนแกว อ าเภอทาแซะ จงหวดชมพร (นายบญเลศ ศรชาต อาย 64 ป) เปนพนธขาวไรพนเมองทใชปลกในทองทของจงหวดชมพรมาเปนเวลานานตงแตป ยา ตา ยาย ป พ.ศ. 2544 สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตรอดมศกด จงหวดชมพรไดรวบรวมพนธมาปลกศกษาพนธ จากการศกษา พบลกษณะพนธปน พนธไมบรสทธ และมคณภาพไมด และป 2548-2550 ไดน าเมลดพนธ

32

ขาวไรเหลานมาปลกคดเลอกพนธโดยวธคดรวมเพอใหไดพนธทมหลายยโนไทพ ท าใหทนทานตอสภาพแวดลอมและมการปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดสง โดยคดเลอกตนทไมแขงแรง มการเจรญเตบโตไมด และมลกษณะแตกตางจากประชากรกลมใหญทสด(Off-type) ออกไปจากแปลงปลก จากตนทผานการคดเลอกทงหมดจะเลอกตนทดทสดจ านวน 30 เปอรเซนต ของประชากร ท าการศกษาลกษณะประจ าพนธ ป พ.ศ. 2551 ตรวจสอบผลผลตและลกษณะอน ๆ ในสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตรอดมศกด จงหวดชมพร ต าบลหนแกว อ าเภอทาแซะ และอ าเภออน ๆ ในจงหวดชมพร ป พ.ศ. 2552 ขยายเมลดพนธเผยแพร ขอจดทะเบยนเพอคมครองพนธ ตามพระราชบญญตคมครองพนธพช ป พ.ศ. 2518 โดยมลกษณะประจ าพนธดงตารางท 2.3

33

ตารางท 2.3 พนธขาวไรทขนทะเบยนพนธ

พนธ ลกษณะเดน ภเขาทอง ตนขาวสงตน 104 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด

22.67 กรม มปรมาณอมโลส 19.40 เปอรเซนต เปลอกเมลดสเหลองทอง ขาวกลองสขาวปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตาง ๆ ไดด ทนแลง คอนขาง ตานทานตอโรคไหม มปรมาณธาตเหลก 2.17 มลลกรมตอ 100 กรม ปรมาณโปรตนสง 9.20 เปอรเซนต มกลนหอม

นางเขยน ตนขาวสงตน 110 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 24.40 กรม มปรมาณอมโลส 18.90 เปอร เซนต เปลอกเมลดสเหลอง ปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตาง ๆ ไดด ทนแลง มปรมาณธาตเหลก 1.73 มลลกรมตอ 100 กรม ปรมาณโปรตน 7 .47 เปอรเซนต

นางครวญ ตนขาวสงตน 103 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 24.43 กรม มปรมาณอมโลส 18.40 เปอรเซนต เ ป ล อ ก เ ม ล ด ส เ ห ล อ ง ฟ า ง ป ร บ ต ว เ ข า ก บสภาพแวดลอมตาง ๆ ไดด ทนแลง มปรมาณธาตเหลก 1.95 มลลกรมตอ 100 กรม ปรมาณโปรตน 9.05 เปอรเซนต

34

ตารางท 2.3 (ตอ)พนธขาวไรทขนทะเบยนพนธ

พนธ ลกษณะเดน นางด า ตนขาวสงตน 108 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด

24.59 กรม มปรมาณอมโลส 18.70 เปอรเซนต เปลอกเมลดสด ากระเหลองคณภาพขาวสก รวน นม มกลนหอม

เลบนกไร ตนขาวสงตน 100 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 24.83 กรม มปรมาณอมโลส 19.00 เปอรเซนต เปลอกเมลดสเหลองฟางคณภาพขาวสก รวน นม มกลนหอม

ดอกขาม ตนขาวสงตน 110 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 22.86 กรม มปรมาณอมโลส 20.80 เปอรเซนตเปลอกเมลดสเหลองปลายสน าตาลปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตาง ๆ ไดด ทนแลง มปรมาณธาตเหลก 2.32 มลลกรมตอ 100 กรม ปรมาณโปรตน 7.76 เปอรเซนต มกลนหอม

เลบมอนาง ตนขาวสงตน 88 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 25.43 กรม มปรมาณอมโลส 20.20 เปอรเซนต เปลอกเมลดสเหลองปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตาง ๆ ไดด ทนแลง คอนขางตานทานตอโรคไหม

35

ตารางท 2.3 (ตอ) พนธขาวไรทขนทะเบยนพนธ พนธ ลกษณะเดน

สามเดอน

ตนขาวสงตน 88 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 24.82 กรม มปรมาณอมโลส 19.50 เปอรเซนต เปนพนธขาวไรไมไวแสง ปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตาง ๆ ไดด ทนแลง มปรมาณธาตเหลก 2.72 มลลกรมตอ 100 กรม ปรมาณโปรตน 7.11 เปอรเซนต มกลนหอม

แมผง ตนขาวสงตน 108 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 35.70 กรมเปลอกเมลดสน าตาลออน ปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตาง ๆ ไดด ทนแลง คอนขางตานทานตอโรคไหม

ด ากาตนเขยว

ตนขาวสงตน 121 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 22.43 กรม เปลอกเมลดสเหลองอมเขยว ปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตาง ๆ ไดด ทนแลง คอนขางตานทานตอโรคไหม มปรมาณธาตเหลก 1.86 มลลกรมตอ 100 กรม มกลนหอม

ด ากาตนด า

ตนขาวสงตน 115 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 21.93 กรมเปลอกเมลดสด ามวง ปรบตวเ ขากบสภาพแวดลอมตาง ๆ ไดด ทนแลง มปรมาณธาตเหลก 2.50 มลลกรมตอ 100 กรม ปรมาณโปรตน 9.82 เปอรเซนต มกลนหอม

36

ภาพท 2.2 พนธภเขาทอง นางเขยน นางครวญ และนางด า ทมา: รวมจตร นกเขา

ภเขำทอง

นำงเขยน

นำงครวญ

นำงด ำ

37

ภาพท 2.3 พนธเลบนกไร ดอกขาม เลบมอนาง และสามเดอน ทมา: รวมจตร นกเขา

เลบนกไร

พนธดอกขำม

เลบมอนำง

สำมเดอน

38

ภาพท 2.4 พนธ เลบมอนาง สามเดอน ขาวเหนยวแมผง ด ากาตนด า และด ากาตนเขยว ทมา: รวมจตร นกเขา

เหนยวแมผ ง

ด ำกำตนเขยว

เหนยวด ำกำตนด ำ

39

2.5 พนธขำวไรพนธรบรอง กรมการขาวไดรบรองพนธขาวไร ตงแต ป พ.ศ. 2522

จนถง ป พ.ศ. 2555 รวม 12 พนธดวยกน โดยเปนพนธขาวไรไวตอชวงแสงจ านวน 8 พนธ ซงเปนพนธขาวเจา 7 พนธ และพนธขาวเหนยว 4 พนธ และเปนพนธขาวไรไมไวตอชวงแสงทเปนพนธขาวเหนยวอก 1 พนธ แตละพนธมลกษณะทแตกตางกนไป พนธขาวไรทงหมดไดมาจากพนธขาวไรทรวบรวมมาจากแปลงปลกขาวไรพนธพนเมองของเกษตรกร โดยมการคดเลอกหาตนขาวทมลกษณะรปทรง ตน ใบ รวง เมลดทด แลวน าไปปลกแบบรวงตอแถว ท าการคดเลอกหาสายพนธทด น าไปปลกศกษาพนธขนตน ขนสง และปลกเปรยบเทยบผลผลตตามขนตอนตาง ๆ พรอมทงศกษาคณสมบตและคณภาพอน ๆ ไปพรอมกนดวย จนไดขอมลพอเพยงแลวจงเสนอขอใหเปนพนธรบรองอยางเปนทางการ พนธขาวไรทไดรบการรบรอง และแนะน าพนธ ตงแต ป พ.ศ. 2522 ถง ป พ.ศ. 2555 ดงตารางท 2.4

40

ตารางท 2.4 พนธขาวไรททรบรองพนธ พนธ ลกษณะเดน

กเมองหลวง

ตนขาวสงตน 155 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 26.08 กรม มปรมาณอมโลส 28-30 เปอร เซนต ขาวเปลอกสฟางกระน าตาลมขนสนบนเปลอกเมลด ตานทานโรคไหม โรคใบจดสน าตาล โรคใบขดสน าตาล และคอนขางตานทานเพลยจกจนสเขยว ทนแลง

ดอกพะยอม

ตนขาวสงตน 140-150 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 28.30 กรม มปรมาณอมโลส 24 เปอรเซนต ขาวเปลอกสฟางกนจดมขนสนบนเปลอกเมลดตานทานโรคไหม โรคใบจดสน าตาล และโรคใบขดสน าตาล ชรวงและคอรวงยาวเหมาะส าหรบเกยวดวยแกระ

ซวแมจน

ตนขาวสงตน 110-150 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 26.62 กรม ขาวเปลอกสฟางกนจด มขนสนบนเปลอกเมลดทนแลงปานกลาง ตานทานโรคไหมในสภาพธรรมชาต

น าร ตนขาวสงตน 141 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 30.00 กรม มปรมาณอมโลส 23.4 เปอรเซนตขาวเปลอกสฟาง ยอดเมลดสน าตาล แดง บางเมลดมหางสนสน าตาลแดง ไมมขนบนเปลอกเมลดคอนขางตานทานโรคไหม

41

ตารางท 2.4 (ตอ) พนธขาวไรททรบรองพนธ พนธ ลกษณะเดน

เจาฮอ ตนขาวสงตน 134 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 33.10 กรม มปรมาณอมโลส 15.80 เปอรเซนตขาวเปลอกสฟาง ยอดเมลดสน าตาลออน มขนสนบนเปลอกเมลดตานทานโรคไหม คอนขางตานทานโรคหด

ขาวโปงใคร

ตนขาวสงตน 142 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 46.20 กรม ขาวเปลอกสฟาง ยอดเมลดสน าตาลออน เปลอกเมลดไมมขน ตานทานโรคไหม คอนขางตานทานโรคขอบใบแหง นวดงาย ขาวสกมกลนหอมเลกนอย

อาร 258

ตนขาวสงตน 106-134 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 34.20 กรม ขาวเปลอกสฟาง มขนสนบนเปลอกเมลด คอนขางตานทานโรคไหม

เจาลซอสนปาตอง

ตนขาวสงตน 145 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 34.50 กรม มปรมาณอมโลส 16.07 เปอร เซนตขาวเปลอกสฟางตานทานตอโรคไหมระดบปานกลาง สามารถปลกไดในทราบและทไมสงเกน 1,000 เมตร เหนอระดบน าทะเล

42

ตารางท 2.4 (ตอ) พนธขาวไรททรบรองพนธ พนธ ลกษณะเดน เจาขาวเชยงใหม

ตนขาวสงตน 145 เซนตเมตร น าหนก 1,000 เมลด 30.12 ขาวเปลอกสฟาง เปลอกเมลดไมมขน ตานทานโรคไหมปลกในสภาพไรในภาคเหนอตอนบนทมระดบความสง 800-1,250 เมตร

ชอลง 97 ตนขาวสงตน 197 เซนตเมตร มปรมาณอมโลส 23.90 เปอรเซนตคอรวงยาวเหมาะส าหรบเกบเกยวดวยแกระพนทแนะน าเหมาะส าหรบปลกในสภาพนาสวน นาน าฝนในฤดนาป บรเวณทราบในเขตจงหวดชายแดนภาคใต ไดแก จงหวดปตตาน นราธวาส ยะลา และสงขลา

เหนยวด าชอไมไผ 49

ตนขาวสงตน 135 เซนตเมตร เมลดขาวเปลอกสฟาง เปนขาวเหนยวด าพนเมอง เมอนงสกมลกษณะออนนม

ขาวเหนยวลมผว

ตนขาวสงตน 151 เซนตเมตร เมลดขาวเปลอกสฟางแถบด าคณคาทางโภชนาการสง โดยเฉพาะสารตานอนมลอสระรวม สารเหลานไดแก แอนโทไซยานน และแกมมา โอไรซานอล กรดไขมนไมอมตว

ทมา: กรมการขาว (2555)

43

ภาพท 2.5 พนธกเมองหลวง ดอกพะยอม ซวแมจน น าร และเจา

ฮอ ทมา: กรมการขาว (2555)

กเมองหลวง

ดอกพะยอม

ซวแมจนทร

น ำร

เจำฮอ

44

ภาพท 2.6 พนธขาวโปงใคร อาร 258 เจาลซอสนปาตอง เจาขาว

เชยงใหม ชอลง เหนยวด าชอไมไผ ขาวเหนยวลมผว ทมา: กรมการขาว (2556)

ขำวโปงใคร

อำร 258

เจำลซอสนปำตอง

เจำขำวเชยงใหม

ขำวเหนยวลมผว

เหนยวด ำชอไผ 49

ชอลง97

45

บทท 3 กำรปลกขำวไร

การปล ก ข าวไร สามารถปลก ได ตามความส ง จ ากระดบน าทะเลทแตกตางกน ไดแก ความสงจากระดบน าทะเลไมเกน 300 เมตร เปนลกษณะพนท ราบท วไป ความส งจากระดบน าทะเล 300-700 เมตร เปนลกษณะพนทสงปานกลาง และความสงจากระดบน าทะเล 700-1,300 เมตร 3.1 กำรเลอกพ นท ขาวไรสามารถปลกในดนไดทกชนดตงแตดนเหนยว ดนรวนเหนยว ดนรวน และดนทราย มความเปนกรดเปนดางอยในชวง 3-10 รวมทงดนทขาดความอดมสมบรณ และดนทมความอดมสมบรณมาก อยางไรกตามการเลอกพนทปลกขาวไรควรเลอกพนททดนมความอดมสมบรณสง ตองเปนเขตพนททมปรมาณน าฝนเฉลยไมนอยกวา 14-20 มลลเมตรตอ 5 วนตลอดฤดกาลปลก หรอใกลแหลงน า มความเปนกรดเปนดางอยในชวง 5.0-6.5 ไมควรเลอกพนททมความลาดชนสง อาจเกดปญหาการชะลางและการพงทลายของหนาดน 3.2 วนปลกขำวไร

ชวงเวลาการปลกขาวไร ขนอยกบการตกของฝนเปนเกณฑ การก าหนดวนปลกแตกตางกนไปในแตละทองถน การปลก

46

ขาวไรในภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เรมปลกขาวไรตงแตปลายเดอนเมษายนจนถงมถนายน และเกบเกยวตงแตเดอนตลาคม ภาคกลาง เรมปลกขาวไรตงแตเดอนพฤษภาคม และเกบเกยวตงแตเดอนพฤศจกายน ภาคใตฝงตะวนตกเรมปลกขาวไรตงแตปลายเดอนพฤษภาคม และเกบเกยวไดตงแตตนเดอนตลาคม สวนภาคใตฝงตะวนออก เรมปลกขาวไรไดตงแตเดอนกรกฎาคม และเกบเกยวไดตงแตปลายเดอนธนวาคม 3.3 กำรเลอกพนธขำวไร

3 . 3 . 1 เ ป นพ น ธ ข าว ไ ร ท ส าม า รถปร บ ต ว เ ข า ก บสภาพแวดลอมในพนททปลกไดด เชน พนธขาวไรท เหมาะสมส าหรบใชปลกในทสงตามภเขา ซงบางแหงสงจากระดบน าทะเลปานกลางเกนกวา 500 หรอ 1,500 เมตรขนไป มอากาศและน าทหนาวเยน ลมแรง พนธขาวไรทใชปลกในบรเวณนควรเปนพนธททนทานตอความหนาวเยน เปนพนธขาวทไมไวตอแสง

3.3.2 ทนแลง มระบบรากแผขยายเรวเพอแขงขนกบวชพชได และมรากทหนาและยาวเพอหยงลกลงไปในดน ใหสามารถใชความชนในดนทอยลกลงไปได 3.3.3 ตองมรปทรงตนด แขง แตกกอเรวและมาก เจรญเตบโตเรวแขงขนกบวชพชได และตอบสนองตอปยต า 3.3.4 ตานทานตอโรคและแมลงทส าคญของขาวไร และตองใหผลผลตพอสมควร เมอมการใชปยนอยหรอไมใสเลย

47

3.3.5 รปรางเมลดและคณภาพการหงตมตองเปนทยอมรบของผบรโภคในครวเรอนและชมชนในแตละทองถน มคณคาทางโภชนาการสง 3.4 กำรเตรยมเมลดพนธ

น าเมลดพนธแชน าสะอาดน าเมลดทลอยออกใหหมด น าเมลดทจมน ามาใสกระสอบ แขวงไว รงขนน าไปปลก

ภาพท 3.1 การเตรยมเมลดพนธขาวไร ทมา: รวมจตร นกเขา

3.5 กำรเตรยมดน การเตรยมดน เกษตรกรสวนใหญเตรยมดนกอนฝนตก หรอกอนปลกประมาณ 2 เดอน โดยปลกในเดอนมถนายนใหเรม

48

เตรยมดนตงแตเดอนมนาคมหรอเดอนเมษายน และเตรยมครงท 2 ในเดอนพฤษภาคม หรอถาปลกในเดอนกรกฎาคมใหเตรยมดนในเดอนเมษายนหรอพฤษภาคม เตรยมครงท 2 ในเดอนมถนายน โดยการไถดะ ตากดนทงไว 2 สปดาห ไถแปร และไถพรวน เพอยอยดนใหละเอยด ใหดนโปรง อากาศถายเทไดสะดวก ท าการเกบหญาและวชพชอนๆ ออกใหหมด เพอประหยดแรงงานและเวลาในการก าจดวชพชในภายหลง 3.6 วธกำรปลกขำวไร

วธการปลกขาวไรมการปลกทแตกตางกนไปในแตละทองถน วธการปลก 3 วธ

3.6.1 การปลกแบบหยอดเปนหลม เปนวธทเกษตรกรนยมปลกมากทสด เนองจากงายตอการก าจดวชพชและดแลรกษา สามารถปลกได 3 วธ ดงน

3.6.1.1 หยอดเปนหลมโดยใชไมปลายมนสกเปนหลมลกประมาณ 2-3 เซนตเมตร (ภาพท 3.2 ก) ใชระยะปลก 25x30 หรอ 30x30 เซนตเมตร หยอดเมลดพนธหลมละไมนอยกวา 4-5 เมลดตอหลม วธการปลกแบบหยอดเปนหลมหากพนทปลกมความลาดชนไมควรกลบหลม เพราะท าใหมดนกลบหลมปลกแนนเกนไปเมอมฝนตก การปลกแบบน ใชเมลดพนธไรละ 2 กโลกรม

3.6.1.2 หยอดตามรอยไถคอม โดยใชคนลากไถเปดดนใหเปนรองตนๆ เปนแถว (ภาพท 3.2ข) และหยอดตามรอย

49

หรอใชรถแทรกเตอรลากชกรอง (ภาพท 3.2ค) ใชคนหยอดเมลดพนธขาวตามรอยไถ (ภาพท 3.2ง) ใชระยะหางระหวางรอง 30-40 เซนตเมตร ระยะระหวางหลม 30 เซนตเมตร หยอดเมลดพนธหลมละไมนอยกวา 4-5 เมลดตอหลม การปลกแบบนประหยดแรงงานในการปลก ใชเมลดพนธไรละ 2-3 กโลกรม

3.6.1.3 หยอดโดยใชเครองหยอดเมลดขาวแหง (ภาพท 3.3 ก และ ค) ใชเมลดพนธ 12-16 กโลกรมตอไร พนท 3ไร ใชเวลาในการปลก 2 ชวโมง สวนเครองหยอดเมลดขาวไรทสามารถหยอดไดครงละ 4 แถว (ภาพท 3.3ข) ระยะปลก 25x25 เซนตเมตร พนทปลกขาว 1 ไรสามารถหยอดได 25 ,600 หลมใชเวลา 1 ชวโมง

3.6.2 การปลกแบบโรยเปนแถว การปลกวธนตองมการเตรยมดนใหด โดยใหหนา

ดนเรยบสม าเสมอ ใชคราดเปดดนใหเปนรอง (ภาพท 3.2 ก และ ข) หรอไถคอม หรอรถแทรกเตอรลากชกรอง โดยใหระยะหางของแตละรองหรอแถวประมาณ 25-30 เซนตเมตร ท า เชนเดยวกบขอ 2 หลงจากนนโรยเมลดขาวทนท การโรยควรโรยใหเมลดขาวสม าเสมอ เพอใหตนขาวทงอกไมกระจกแนนทใดทหนง หากพนทมความลาดชนการท ารองควรใหขวางความลาดชน ซงเชอวาหากปลกขวางความลาดชนชวยใหตนขาวดกตะกอนดนทไหลลงมาเมอฝนตก การปลกวธนใชเมลดพนธไรละ 10-15 กโลกรม

50

3.6.3 การปลกแบบหวาน การปลกโดยวธนเหมาะสมส าหรบพนททมความลาดชนนอยหรอทราบ การเตรยมดนควรยอยดนใหละเอยด แลวปรบผวหนาดนใหสม าเสมอ หลงจากนนหวานเมลดขาวลงไป (ภาพท 3.4) และคราดหรอกลบเมลดขาวหลงหวานเพอใหเมลดขาวไดรบความชนจากดน และเพอปองกนนกและแมลงศตรขาว การปลกโดยวธนดแลรกษายากโดยเฉพาะการปองกนก าจดวชพช เกษตรกรทปลกโดยวธนสวนใหญหลงปลกใชวธการฉดพนยาคมวชพช ใชเมลดพนธประมาณไรละ 5 กโลกรม

51

ภาพท 3.2 การปลกแบบหยอดเปนหลม (ก) การปลกแบบหยอด

ตามรอยไถคอม (ข) การปลกแบบหยอดตามรอยรถไถลากชกรอง (ค) หยอดเมลดตามรอยไถ (ง)

ทมา: รวมจตร นกเขา

ก ข

ค ง

52

ภาพท 3.3 เครองหยอดเมลดขาวไรแบบ Direct seeding

machine (ก) Direct seeding machine โดยใชรถไถเดนตามลาก (ข)

ทมา: รวมจตร นกเขา; Gupta และ O’ Toole (1986)

ก. Direct seeding machine

53

ภาพท 3.4 การปลกแบบหวาน (ก) และระยะกลา (ข) ทมา: รวมจตร นกเขา

3.7 กำรใหน ำ ขาวไรเปนพชทตองการน านอย สามารถเจรญเตบโตโดยอาศยน าฝนตามธรรมชาตกตาม แตมกรณทฝนทงชวงสงผลกระทบตอการเจรญเตบโต ผลผลตและคณภาพของเมลด จงจ าเปนตองมการวางระบบน าไวเพอปองกนกรณฝนทงชวง 3.8 กำรใสปย

ขาวไรพนธพนเมองเปนพชทตอบสนองตอปยต า แตขาดธาตอาหารธาตใดธาตหนงไมได เพราะท าใหไดผลผลตต า กรณใสแมปย ดนทมแนวโนมเปนกรดหรอดนทใชปลกขาวไรมานาน ดนมกขาดฟอสฟอรส และโปแตสเซยม ดนลกษณะนแนะน าใหใสไนโตเจน 9.60-12.80 กโลกรมตอไร ฟอสฟอรส และโพแตสเซยม 4.80 กโลกรมตอไร หรอกรณถาดนมความเปนกรด

ก ข

54

4.8 ใหใสฟอสฟอรส 9.60 กโลกรมตอไร และใสปยไนโตรเจนสตร 46-0-0 อตรา 9.60 กโลกรมตอไร โดยใส 2 ครง หลงก าจดวชพชทอาย 21 วนหลงงอก และ 60-65 วนหลงงอก กรณใชปยผสมส าหรบการปลกขาวไรใหใสปยคอก 500 กโลกรมตอไร โดยหวานหลงการเตรยมแปลงกอนปลก ปยเคมสตร 15-15-15 อตรา 30 กโลกรมตอไร แบงใส 2 ครง ครงแรกใสหลงก าจดวชพชทอาย 20-25 วนหลงงอก อตรา 15 กโลกรมตอไร ครงท 2 ใสกอนตนขาวตงทองทอาย 60-65 วนหลงงอกหรอกอนเกบเกยวท 28-30 วนหลงงอก ทงนขนอยกบพนธ

เมอตนกลางอกได 2 สปดาห หากตนกลามอาการใบเหลองซด แสดงวาตนขาวขาดธาตเหลก (ภาพท 3.5) ใหใสปยคอกหรอปยหมกในบรเวณทตนขาวมอาการขาด หรออาจฉดพนธาตเหลกทมกรดซตรก 0.2 เปอรเซนต ทความเขมขน 1 เปอรเซนตตอน า 80 ลตรตอไร

ภาพท 3.5 อาการของตนขาวไรทขาดธาตเหลก ทมา: Oikeh และคณะ (2011)

55

ภาพท 3.6 อาการของตนขาวไรทขาดธาตสงกะส ทมา: Oikeh และคณะ (2011)

3.9 กำรเกบเกยว การเกบเกยวขาวไรโดยปกตเกบเกยวไดหลงขาวออกดอก 28-30 วน หรอประมาณ 4–6 สปดาห หลงออกดอก หรอเมลดเหล องคลอดท ง รวง 85 เปอร เ ซนต เ ปนระยะท เ ร ยก วา “พลบพลง” หรอบางพนธดทใบธง หากใบธงของขาวแหงประมาณครงใบทงแปลงกเกบเกยวขาวได วธการเกบเกยว ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอใชเคยวเกยวขาว (ภาพท 3.7ก) ภาคใตใชแกระเกบเกยวเฉพาะรวงขาว (ภาพท 3.7ข) และเกบเกยวดวยเครองจกร การเกบเกยวโดยใชเครองจกร วธนยงมการใชกนนอย เนองจากการปลกขาวไรสวนใหญเปนการปลกในพนทขนาดเลกประมาณ 1-3 ไร

56

ภาพท 3.7 เคยวเกยวขาว (ก) แกะเกบเกยวขาว (ข) ทมา: รวมจตร นกเขา

3.10 กำรนวด หลงจากเกบเกยวขาวแลว เกษตรกรตากรวงขาวไวบนตอ

ซงประมาณ 3-4 แดด หรอตากบนลานตาก แลวจงน าไปนวดเพอแยกเอาเมลดลบและเศษฟางออก การนวดขาวสามารถท าไดหลายวธ ไดแก

3.10.1 การใชคนนวด (ภาพท 3.8ก) หรอใชแรงคนฟาดรวงขาวกบแผนไมหรอฟาดกบลานขาวโดยตรง (ภาพท 3.6 ข) เปนวธทดท าใหขาวไมเสยคณภาพ และมการสญเสยนอยแตตองใชเวลาและเปลองแรงงานมาก วธนเกษตรกรเกบขาวทงรวงไวในยงและน าออกมาทยอยนวดไวบรโภคในครวเรอน

3.10.2 การนวดโดยใชรถไถหรอแทรกเตอรลอยาง วธนเมลดขาวไดรบความเสยหายแตกราวหรอหก

ก ข

57

3.10.3 การนวดดวยเครองนวด (ภาพท 3.6 ค และ ง) เหมาะแกเกษตรกรทมการปลกขาวไรจ านวนมาก แตมขอควรระวงคอ ตองปรบเครองนวดใหเหมาะสม มฉะนนท าใหเกดการสญเสยทงปรมาณและคณภาพ เชน เครองดดลมมากไป เมลดดถกดดตดไปมากหรอเกดการแตกหกสง

ภาพท 3.8 วธการนวดขาวไร (ก) นวดดวยเทา (ข) การนวดโดยใช คนฟาด (ค และ ง) การนวดดวยเครองนวด ทมา: รวมจตร นกเขา, บญหงษ (2549); Oikeh และคณะ (2011)

ก ข

ค ง

58

3.11 กำรลดควำมช นเมลด การลดความชนของขาวเปลอกหลงจาการเกบเกยว ควรลดความชนใหเรวทสด เนองจากความชนมผลตอคณภาพขาวสารและอายการเกบรกษา ในขาวไรหากเกบไวเพอการบรโภคไมควรลดความชนใหต ากวา 14 เปอรเซนต การลดความชนท าได 2 วธ คอ

3.11.1 วธธรรมชาต โดยใชแสงแดดจากดวงอาทตย เกษตรกรตากขาวทงไวในแปลงหลงการเกบเกยว (ภาพท 3.9 ก) ซงวธนไมควรตากไวนาน เนองจากท าใหคณภาพการสของขาวลดลง หลงจากนวดตากขาวในลานตากเพอลดความชนอกครง การตากขาวในลานตาก ควรใชผาใบหรอเสอ ไมควรตากกบพนซเมนตหรอถนนโดยตรง ท าใหเกดการแตกราว ความหนาของขาวทตากไมควรเกน 5-10 เซนตเมตร หากตากเมลดหนาเกนไปท าใหขาวแหงชา การตากเมลดบางเกนไปท าใหเกดการแตกราวขนภายในเมลด และเกดเมลดเหลองได ระหวางการตากควรหมนกลบกองขาวทก ๆ 2 ชวโมง หรอวนละ 2-3 ครง ตากไมเกน 2-3 วน

3.11.2 การใชเครองอบ การใชเครองอบเหมาะส าหรบใชในพนททมฝนตกชก แสงแดดมนอย ซงวธนสามารถควบคมการลดความชนใหอยในระดบทตองการได ใชเวลาไมนาน ไดคณภาพขาวสารสง อณหภมทใชไมควรสงเกน 50 องศาเซลเซยส

59

ภาพท 3.9 การวางรายไวบนตอซงหรอบนตนขาว (ก) การตากเรยง

ขาวไวบนลานตาก (ข) การกองขาวไวในแปลง (ค) ทมา: รวมจตร นกเขา

3.12 กำรเกบรกษำ ผลผลตขาวไรหลงจากทเกษตรกรไดเกบเกยว นวด ฝด

ท าความสะอาด และลดความชนแลว เกษตรกรเกบไวส าหรบใชบรโภคในครวเรอน โดยเกบขาวเปลอกไวในยงขาว (ภาพท 3.10 ก และ ข) หากไมมยงขาว เกบไวในกระสอบ ถงปย ถงพลาสตกสาน ถงทมฝาปด หรอภาชนะ

ก

ข ค

60

3.13 ขอควรปฏบตขณะเกบรกษำเมลดขำว 3.13.1 ภาชนะบรรจทใชบรรจเมลดขาวแลว กอนน ามาใช

ใหม ควรท าความสะอาด เพอก าจดแมลงศตรทเหลออย 3.13.2 ขาวทบรรจในกระสอบควรวางบนแครไมสงจาก

พนไมนอยกวา 10 เซนตเมตร และควรพลกกลบขาวเปนระยะๆ เพอระบายความรอนและความชนทสะสมในกองออก

3.13.3 ไมควรเกบขาวใหมไวบรเวณเดยวกนกบขาวเกา ไมควรน าน ามนเชอเพลง ปย และสารเคมฆาแมลง เกบรวมไวในโรงเกบเดยวกน

3.13.4 การเกบขาวไวในโรงเกบควรมวสดรองพน ไมควรวางหรอกองขาวกบพน เพอปองกนความเสยหายของขาวทเกดจากความชนจากพนโรงเกบ

3.13.5 ไมควรวางกองขาวชดผนงโรงเกบ หรอกองสงเกนไป ควรหางจากฝาผนงโรงเกบทกดาน อยางนอย 1 เมตร เพอการระบายอากาศทด

3.13.6 ควรท าความสะอาดภายใน และภายนอกโรงเกบสม าเสมอ และตรวจสอบขาวอยางนอยสปดาหละหนงครง เพอปองกนการท าลายของแมลง นก หน หรอจลนทรยตางๆ และสมตวอยางไปตรวจสอบการท าลายของแมลงศตรเดอนละครง

3.13.7 ภายในโรงเกบ ควรมตาขายปองกนนก และปองกนก าจดหน โดยการใชกบดก หรอเหยอพษ

61

ภาพท 3.10 ยงขาวภาคใต (ก) ยงขาวภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (ข) ทมา: รวมจตร นกเขา

3.12 กำรแปรรปขำว (Processing) การแปรรปขาวไรสวนใหญเปนการน าขาวเปลอกไปแปร

รปเปนขาวสารเพอการบรโภคในครวเรอน มบางสวนทแปรรปเปนขนมในงานท าบญเดอนสบ หรอในพธกรรมตาง ๆ หรอบางภมภาคน าไปท าเปนเครองดม เชน สราพนบานส าหรบการบรโภคในครวเรอนและชมชนในทองถนนนๆ สวนปลายขาวและร าขาวทเปนผลพลอยไดใชเปนอาหารสตว

รปแบบการแปรรปขาวไรแนะน าใหแปรรปเปนขาวซอมมอ หรอขาวกลองมากกวาการสเปนขาวขดขาว วธการแปรรปเปนขาวสาร ไดแก ใชครกสขาว หลงจากนนใชครกต าขาว แลวใชกระดงฝดแยกเอาแกลบออก หรอใชโรงสเลกในหมบานหรอชมชน

ก ข

62

3.14 ตนทนกำรผลตและผลตอบแทน การปลกขาวไรในพนทราบของภาคใต สวนใหญเกษตรกร

ท าในพนททมกรรมสทธในทดน แตละรายท าการเพาะปลกในพนทไมมากนก โดยใชเมลดพนธทเกบไวใชเอง มการใชแรงงานในครอบครวเปนหลก และใชปจจยการผลตบางตามความจ าเปนแตไมมาก ซงตนทนการผลตสวนใหญทไมตองจายเปนตวเงน เปนคาแรงงาน สวนตนทนทตองจายเปนตวเงน เปนคาการเตรยมแปลงปลก และคาปยเคม ซงตนทนจรง ๆ ทเกษตรกรตองจายเปนตวเงน อยทไรละ 2,427.20 บาท (ตารางท 3.1) ภาพท 3.11 วธการแปรรปเปนขาวสาร ครกสขาว (ก) ต าขาว (ข)

กระดงฝดแยกเอาแกลบออก(ค) โรงสเลก (ง) ทมา: รวมจตร นกเขา

ก ข

ค ง

63

ตารางท 3.1 ตนทนการผลตขาวไรในพนทปลก 1 ไร

รายการ ราคาตนทนการผลตขาวไรตอไร(บาท)

1. ตนทนผนแปร 1.1 การเตรยมดน 1.2 แรงงานปลก ดแลรกษา และการเกบเกยว 1.4 เมลดพนธ 1.5 ปยเคม 1.6 สารปองกนก าจดแมลง 2. ตนทนคงท ถงพนสาร

1,400 3,800

200 690

47.20

90 3. ตนทนรวมตอไร(บาท) 6,227.20

ทมา: รวมจตร (2554)

64

บทท 4 โรค แมลง และศตรขำวไร

4.1 โรคขำวไร (Diseases of Upland Rice) โรคขาวไรสาเหตเกดจากส งม ช วตหรอไมม ช วตกได

สงมชวตทท าใหเกดโรคไดแก เชอรา แบคทเรย ไวรส ไฟโตพลาสมา และไสเดอนฝอย สงไมมชวต ไดแก สภาพแวดลอม เชน อณหภมสงหรอต าเกนไป ดน น า อากาศ ความสงจากระดบน าทะเลหรอความตนลกของหนาดน การขาดธาตอาหารท ส าคญ เ ชน ไนโตรเจน โปแตสเซยม ฟอสฟอรส เหลก และสงกะส เปนตน ลกษณะอาการทตนขาวแสดงออกใหเหน เชน ตนเตย แคระ สใบผดปกต เชน เหลอง ดาง ไหม เปนจด เหยว หรอสวนของพชผดปกต เชน ใบเกดปมปม เปนตน โรคขาวไรทส าคญ ไดแก 4.1.1 โรคไหมเกดจากเชอรา (ภาพท 4.1 ก) ระบาดรนแรงท าใหผลผลตขาวไรลดลง 50-80 เปอรเซนต พบมากในขาวพนธพนเมองไวตอชวงแสง อาการของโรคเรมระบาดตงแตระยะกลา โดยใบมแผลเปนจดสน าตาลคลายรปตา มสเทาอยตรงกลางแผล ถาโรคระบาดรนแรงตนกลาแหงฟบและตาย อาการคลายถกไฟไหม โรคชนดนระบาดในขาวไรมากกวาขาวนา พบการแพรระบาดของโรคในแปลงทมตนขาวหนาแนน ท าใหอบลม หรอมการใสปยไนโตรเจนสง และมสภาพแหงในตอนกลางวนและชนจดใน

65

ตอนกลางคน ถาอากาศคอนขางเยน อณหภมประมาณ 22-25 องศาเซลเซยส ลมแรงชวยใหโรคแพรกระจายไดด

การปองกนก าจด ใชพนธตานทาน ใชเมลดพนธในอตราทเหมาะสม คอ 2-3 กโลกรมตอไร และไมควรใสปยไนโตรเจนสงเกนไป ถาสงถง 50 กโลกรมตอไร ท าใหโรคไหมพฒนาอยางรวดเรว หรอคลกเมลดพนธดวยสารปองกนก าจดเชอรา เชน คาซกะมยซน ไตรโซคลาโซล คารเบนดาซม โปรคลอลาส ตามอตราทระบ หรอใสซลกอนกอนปลกและกอนขาวตงทอง 160 กโลกรมตอไร

4.1.2 โรคใบจดสน าตาลเกดจากเชอรา (ภาพท 4.1 ข) โดยทวไปโรคชนดนเกดในพนทปลกขาวไรทมลกษณะดนไมด ขาวไรถาเกดโรคชนดนท าใหผลผลตลดลง 50 เปอรเซนต อาการของโรค เปนแผลทใบขาว พบมากในระยะแตกกอมลกษณะเปนจดสน าตาล รปกลม หรอรปไข ขอบนอกสดของแผลมสเหลอง บางครงพบแผลไมเปนวงกลมหรอรปไข แตจะเปนรอยเปอนคลายสนมกระจดกระจายทวไปบนใบขาว แผลยงสามารถเกดบนเมลดขาวเปลอก บางแผลมขนาดเลก บางแผลอาจใหญคลมเมลดขาวเปลอก ท าใหเมลดขาวเปลอกสกปรก เสอมคณภาพ เมอน าไปสขาวสารจะหกงาย

การแพรระบาด เกดในแปลงทมตนขาวหนาแนน ในดนขาดซลกา โพแตสเซยม แมงกานส และ แมกนเซยม หรอหรอใน

66

ดนทมววฒนาการไฮโดรเจนซลไฟด การระบาดสปอรของเชอราปลวไปตามลม และตดไปกบเมลด

การปองกนก าจด ใชพนธตานทาน ปรบปรงดนโดยการไถกลบฟาง หรอเพมความอดมสมบรณดนโดยการปลกปยพชสดหรอปลกพชหมนเวยน ก าจดวชพชและดแลแปลงขาวใหสะอาด และใสปยในอตราทเหมาะสม ใสปยโปแตสเซยมคลอไรด (0-0-60) อตรา 5-10 กโลกรมตอไร ชวยลดความรนแรงของโรค หรอคลกเมลดพนธกอนปลกดวยสารปองกนก าจดเชอรา เชน แมนโคเซบ หรอคารเบนดาซมรวมกบแมนโคเซบ อตรา 3 กรมตอเมลด 1 กโลกรม 4.1.3 โรคกาบใบแหง (ภาพท 4.1 ค) โรคชนดนเกดรนแรงในบางพนท เรมพบโรคในระยะแตกกอ จนถงระยะใกลเกบเกยว เปนแผลสเขยวปนเทา ปรากฏตามกาบใบ แผลลกลามขยายใหญขนจนมขนาดไมจ ากดและลกลามขยายขนถงใบขาว ตนหกลม ถาเปนพนธขาวทออนแอ แผลสามารถลกลามถงใบธงและกาบหมรวงขาว ท าใหใบและกาบใบเหยวแหง ผลผลตจะลดลงอยางมากมาย การระบาดในดนทมความชนสง อณหภมเหมาะสม เชอราสามารถสรางเมดขยายพนธ อยไดนานในตอซงหรอวชพช และมชวตขามฤดหมนเวยนท าลายขาวไดตลอดฤด การปองกนก าจด หลงเกบเกยวขาว ควรพลกไถหนาดน เพอท าลายเชอราสาเหตโรค ก าจดวชพชในแปลง เพอลดโอกาส

67

การฟกตวและเปนแหลงสะสมของเชอราสาเหตของโรค หรอ ใชชวภณฑบาซลลส ซบทลส (เชอแบคทเรยปฏปกษ) ตามอตราทระบ หรอใชสารเคมก าจดเชอรา เชน วาลดามยซน โพรพโคนาโซล เพนไซครอน หรออดเฟน-ฟอส ตามอตราทระบ

4.1.4 ใบขดสน าตาล เกดจากเชอรา (ภาพท 4.1 ง) พบมากในแปลงทดนมความอดมสมบรณต า เชน ดนทราย ดนรวนปนทราย และดนทเปนกรดจด มกพบในระยะแตกกอและตดเมลด โรคนเกดแผลบนใบมสน าตาลเปนขดเลกๆ ขนานไปกบเสนใบ ตอมาแผลคอยๆ ขยายตดตอกน ปรมาณมมากทใบลาง ๆ และบรเวณปลายใบ ถาความรนแรงของโรคมมากท าใหใบแหงตายจากปลายใบเขามาและอาจลกลามไปทกาบใบ และท าใหเกดแผลสน าตาลทขอตอของใบหรอคอรวงท าใหคอรวงเนาและหกไดงาย ตนขาวทถกเชอราชนดนท าลาย ท าใหใบขาวแหงตาย การแพรระบาดของโรคน สปอรของเชอราปลวไปตามลม

การปองกนก าจด เผาตอและก าจดหญารอบ ๆ แปลง ใชพนธตานทานทเหมาะสมเฉพาะทองท ใชปยโปแตสเซยมคลอไรด อตรา 5-10 กโลกรมตอไร สามารถชวยลดความรนแรงของโรคได

4.1.5 โรคกาบใบเนา เกดจากเชอรา (ภาพท 4.1 จ) ขาวแสดงอาการในระยะตงทองโดยเกดแผลสน าตาลด าบนกาบหอรวง ตรงกลางแผลมกลมเสนใยสขาวอมชมพ แผลนขยายตดตอกน

68

ท าใหบรเวณกาบหมรวงมสน าตาลด า และรวงขาวสวนใหญโผลไมพนกาบหมรวง หรอโผลไดบางสวน ท าใหเมลดลบและมสด า

การแพรระบาด เชอราชนดนตดอยบนเมลดไดนาน ไรขาวสามารถเปนพาหะชวยท าใหโรคแพรระบาดไดรนแรง และกวางขวางยงขน

การปองกนก าจด ใชพนธคอนขางตานทาน ใชสารปองกนก าจดเชอรา เชน แมนโคเซบ คารเบนดาซม คารเบนดาซมรวมกบแมนโคเซบ ไธอะเบนดาโซล ตามอตราทระบ

4.1.6 โรคเมลดดาง เกดจากเชอรา (ภาพท 4.1 ช) โรคนพบอาการในระยะออกรวง ลกษณะแผลเปนจดสน าตาลหรอด าทเมลด บนรวงขาวบางสวนมลายสน าตาลด า และบางสวนมสเทาปนชมพ เนองจากมเชอราหลายชนดทสามารถเขาท าลาย และท าใหเกดอาการตางกนไป การเขาท าลายของเชอรามกเกดในชวงดอกขาวเรมโผลจากกาบหมรวงจนถงระยะเมลดขาวเรมเปนน านม และอาการเมลดดาง ปรากฏเดนชดในระยะใกลเกบเกยว เชอราสามารถแพรกระจายไปกบลม ตดไปกบเมลด และสามารถแพรกระจายในยงฉาง

การปองกนก าจด เมลดพนธทใชปลก ควรคดเลอกจากแปลงทไมเปนโรค คลกเมลดพนธดวยสารปองกนก าจดเชอรา เชน คารเบนดาซม หรอ แมนโคเซบ ในอตรา 3 กรมตอเมลดพนธ 1 กโลกรม หรอใชเชอไตรโคเดอรมาคลกเมลดกอนปลก

69

4.1.7 โรคดอกกระถน เกดจากเชอรา (ภาพท 4.1 ซ) โรคนในอดตมความเชอวาในแปลงขาวเกดโรคดอกกระถนขนประปราย ถอวาเปนสญลกษณของความอดมสมบรณ ขาวใหผลผลตดในปนน ขาวเรมเปนโรคระยะตงทองถงระยะออกรวง โรคชนดนการแพรระบาดในแตละฤดปลกมความรนแรงไมเทากน ขนอยกบสภาพอากาศ โรคนสงผลกระทบตอเมลดโดยตรง ท าใหเปอรเซนตความงอกของเมลดขาวลดลง 21 เปอรเซนต และการเจรญเตบโตของตนกลาไมด อาการทเกดขนมองเหนหลงจากดอกบาน ขาวทตดเชอในระยะออกดอกไปยบยงการพฒนาของดอก การปองกนก าจด ใชพนธตานทาน หลกเลยงปลกขาวในชวงทออกรวงตอนทมฝนชก หรอความชนสง 4.1.8 โรครากปม เกดจากไสเดอนฝอยรากปม (ภาพท 4.1 ฌ) ตนขาวมอาการเหลองภายใน 15 วนหลงจากงอก หลงจากนน 1 สปดาหตนขาวเหยวและแหงตายภายใน 40-50 วนหลงงอก โดยไสเดอนฝอยตวออนระยะท 2 ฝงหวเขาไปทปลายรากออนแลวปลอยสารออกมากระตนใหมเซลลขนาดใหญเกดขน และดดกนน าเลยงจากเซลล ท าใหเกดรากพองขนเปนปม เมอปลายรากเกดปมขนรากนนไมเจรญตอไป ถามปมนอยอาการไมปรากฏทใบ แตหากมปมมากท าใหตนขาวแคระแกรนและใบมสเหลอง ไสเดอนฝอยแพรระบาดไดทงทางดน น า และเศษซากพช พชอาศยของไสเดอน

70

ฝอย ไดแก พวกวชพชกก พชตระกลหญา วชพชใบกวาง และวชพชน า การปองกนก าจด ใชพนธตานทาน ลดการใสปยไนโตรเจน ปลกพชอนทไมใชพชอาศยหมนเวยน เชน ดาวเรอง ตะไคร ใชเชอราคลกเมลดพนธกอนปลก หรอแชเมลดพนธในน ารอน 52-53 องศาเซลเซยส นาน 15 นาท หรออาจแชน าเยน 8-12 ชวโมงแลวน าไปแชในน ารอน 55 องศาเซลเซยสนาน 15 วนาท หลงจากนนแชในน าเยนเปนเวลา 5 นาทและอบใหแหง

71

ภาพท 4.1 โรคใบไหม (ก) โรคใบจดสน าตาล (ข) โรคกาบใบแหง (ค) โรคใบขดสน าตาล (ง) โรคล าตนเนา (จ) โรคกาบ

ใบเนา (ฉ) โรคเมลดดาง (ช) โรคดอกกระถน (ซ) และโรครากปม (ฌ)

ทมา: รวมจตร นกเขา

ก. โรคไหม ข. โรคใบจดสน ำตำล ค. โรคกำบใบแหง

จ โรคล ำตนเนำ ฉ. โรคกำบใบเนำ

เนำ

ง. โรคใบขดสน ำตำล

ฌ. โรครำกปม ซ. โรคดอกกระถน ช. โรคเมลดดำง

72

4.2 แมลงศตรขำวไร 4.2. 1 หนอนกระท คอรวง หร อหนอนกระทควายพระอนทร (ภาพท 4.2) ชอบกดกนสวนคอรวงหรอระแงของรวงขาวทก าลงสก ท าใหคอรวงขาด สามารถท าลายรวงขาวไดมากถง 80 เขาท าลายตนขาวชวงกลางคนหรอตอนพลบค าถงเชาตร กลางวนอาศยตามใบหรอโคนตนขาวหรอวชพชตระกลหญา หนอนกดกนตนขาวทกวนจนกระทงเขาดกแด พบระบาดมากหลงน าทวม หรอฝนตกหนกแลวทงชวงแลงทยาวนาน ตามดวยฝนตกหนกอกรอบ การปองกนก าจด ก าจดวชพชรอบ ๆ แปลง หากตรวจนบพบใบขาวถกท าลายจดละ 5 กอหรอ 5 รวง จากขาว 20 กอหรอจดสมนบ ใหใชสารเคมตามค าแนะน า 4.2.2 หนอนกอ ประเทศไทยในแปลงขาวไร 4 ชนด คอ หนอนกอสครม หนอนกอแถบลาย หนอนกอแถบลายสมวง และหนอนกอสชมพ (ภาพท 4.3) ทง 4 ชนด ท าลายขาวลกษณะเดยวกน ภายหลงจากหนอนฟกออกจากไข ตวหนอนเจาะเขาท าลายกาบใบ ท าใหกาบใบมสเหลองหรอน าตาล เหนเปนอาการช า ๆ เมอฉกกาบใบดพบตวหนอน เมอหนอนโตขนเขากดกนสวนของล าตนท าใหเกดอาการใบเหยวในระยะแรก ใบและยอดทถกท าลายเหลองในระยะตอมา ซงการท าลายในระยะเจรญเตบโตทางล าตนท าใหเกดอาการ “ยอดเหยว” ถาหนอนเขาท าลายในระยะ

73

ขาวตงทองหรอหลงจากขาวออกรวงท าใหเมลดขาวลบทงรวง รวงขาวมสขาวเรยกอาการนวา “ขาวหวหงอก”

การปองกนก าจด ใชพนธตานทานหรอทนทาน ปลกพชรวม ใชแมลงศตรธรรมชาตทเปนตวห า ไมควรใสปยไนโตรเจนมากเกนไป เมอพบอาการขาวยอดเหยวอาย 3-4 สปดาหหลงปลก ในระดบ 10-15 เปอรเซนต ใหใชสารชนดพนน า เชน คลอรไพรฟอส (ลอรสแบน 20 เปอรเซนต อซ) อตรา 80 มลลลตรตอน า 20 ลตร หรอคารโบซลแฟน (พอสซ 20 เปอรเซนต อซ) อตรา 80 มลลลตรตอน า 20 ลตร พนใหทวแปลงเพยงครงเดยว

ภาพท 4.2 หนอนกระทคอรวง เมลดขาวลบทงรวง (ก) อาการ ยอดเหยว (ข) ทมา: กรมการขาว (2549 และ 2551; Pathak and Khan (1994)

ก หนอนกระทคอรวง

ข

74

ภาพท 4.3 หนอนกอขาวสครม (ก) หนอนกอแถบลายสมวง (ข)

หนอนกอแถบลาย (ค) หนอนกอสชมพ (ง) ทมา: กรมการขาว (2549 และ 2551)

4.2.3 หนอนหอใบขาว (ภาพท 4.4) ผเสอเคลอนยายเขาแปลงขาว ตงแตขาวยงเลกและวางไขทใบออน โดยเฉพาะใบท 1-2 จากยอด หนอนใชใยเหนยวทสกดจากปาก ดงขอบใบขาวทงสองดานเขาหากนเพอหอหมตวหนอนไว ท าลายใบขาว ทกระยะการเจรญเตบโต ถาหนอนมปรมาณมากใชใบขาวหลายๆ ใบมาหอหมและกดกนอยภายใน ในระยะขาวออกรวงหนอนท าลายใบธงซงม

(ก) หนอนกอขำวสครม

(ค) หนอนกอแถบลำย

(ข) หนอนกอแถบ ลำยสมวง

(ง) หนอนกอสชมพ

75

ผลตอผลผลต ระบาดในแปลงขาวทใสปยอตราสง ท าใหการสงเคราะหแสงของตนขาวลดลง

การปองกนก าจด ในพนททมการระบาดเปนประจ าควรปลกขาว 2 พนธขนไป โดยปลกสลบพนธกน ก าจดพชอาศย เชน หญาขาวนก หญานกสชมพ หญาปลอง หญาไซ หญาชนกาด และขาวปา เมอเรมมการระบาดของหนอนหอใบในแปลงขาว ไมควรใชปยไนโตรเจนเกน 5 กโลกรมตอไร ควรลดปรมาณปยทใส เมอตรวจพบผเสอหนอนหอใบขาว 4-5 ตวตอตารางเมตร และพบใบขาวถกท าลายมากกวา 15 เปอรเซนตในขาวอาย 15-40 วน ใชสารฆาแมลงประเภทดดซม เชน ฟโปรนล (แอสเซนด 5 เปอรเซนต เอสซ) สารเบนซลแทป (แบนคอล 50 เปอรเซนต ดบบลวพ) เฉพาะพนทมใบถกท าลายจนเหนรอยขาวๆ 4.2.4 เพลยกระโดดสน าตาล (ภาพท 4.5) ทงตวออนและตวเตมวย ท าลายขาวโดยการดดกนน าเลยงจากเซลลทอน าทออาหาร บรเวณโคนตนขาว ท าใหตนขาวมอาการใบเหลองแหงลกษณะคลายถกน ารอนลวกแหงตายเปนหยอมๆ เรยก"อาการไหม" ตวออนลงมาอยทบรเวณโคนกอขาวหรอบนพนดนทแฉะมความชน นอกจากนเพลยกระโดดสน าตาลยงเปนพาหะน าเชอไวรสโรคใบหงกมาสตนขาว ท าใหตนขาวมอาการแคระแกรน ตนเตยใบสเขยวแคบและสน ใบแกชากวาปกต ปลายใบบด เปนเกลยว และ ขอบใบแหวงวน

76

การปองกนก าจด ตรวจพบตวออนวยท 1-2 เมอขาวอาย 30-45 วน จ านวนมากกวา 10 ตวตอตนใหใชสารเคมฆาแมลง ไมควรใชสารเคมกลมไพรทรอยดสงเคราะห ท าใหเกดการเพมระบาดของเพลยกระโดดสน าตาล หรอใชสารสกดจากเมลดสะเดา 5 เปอรเซนต หรอใชแมลงศตรธรรมชาตทเปนตวห า

ภาพท 4.4 ผเสอของหนอนมวนใบ (ก) ตวหนอนมวนใบ (ข) ขาว ทไดรบความเสย (ค) ทมา: Pathak and Khan (1994) ภาพท 4.5 ลกษณะไข (ก) ตวออน (ข) ตวเตมวยเพศเมย (ค) ตว

เตมวยเพศผของเพลยกระโดสน าตาล (ง) ทมา: Swaminathan (1983) และ Pathak and Khan (1994)

ก ข ค

ก ข ค ง

77

4.2.5 มวนเขยวขาว (ภาพท 4.6 ก) ทงตวออนและตวเตมวยท าลายตนขาวระยะขาวออกรวงดวยการดดกนน าเลยงจากยอดออน ใบออน ดอก และเมลด ท าใหเมลดขาวลบ และรวงหลนในทสด การปองกนก าจด ฉดพนดวยน าเอนไซมหรอน าสกดสมนไพรจากนอยหนา ควรหมนตรวจแปลงอยเสมอเมอพบกลมไขหรอตวออนใหจบไปท าลาย หรอใชศตรธรรมชาต ไดแก แมลงเบยน เชน แตนเบยนไข และแมลงห า เชน มวนเพชรฌฆาต 4.2.6 แมลงสง (ภาพท 4.6 ข) พบในทกสภาพแวดลอม สภาพทเหมาะสมตอการระบาด คอ แปลงขาวทอยใกลชายปา มวชพชจ านวนมากใกลแปลงขาวและมการปลกขาวเหลอมเวลากน ตวออนและตวเตมวยใชปากแทงดดกนน าเลยงจากเมลดขาว ระยะเปนน านม แตกสามารถดดกนเมลดขาวทงเมลดออนและเมลดแขง ท าใหเมลดลบ หรอเมลดไมสมบรณและผลผลตขาวลดลง การดดกนของแมลงสงไมท าใหเปนรบนเปลอกของเมลดเหมอนมวนชนดอนโดยปากเจาะผานชองวางระหวางเปลอกเลกและเปลอกใหญของเมลดขาว เมลดขาวทถกแมลงสงท าลายเมอน าไปสแตกหกงาย

การปองกนก าจด ก าจดวชพชในแปลงขาว คนนาและรอบ ๆ แปลง ใชสวงโฉบจบตวออนและตวเตมวยในแปลงขาวทพบระบาดและน ามาท าลาย ตวเตมวยชอบกนเนอเนา น าเนอเนาแขวนไวในแปลงขาว และจบมาท าลาย

78

4.2.7 เพลยแปง (ภาพท 4.7) พบเปนกลมระหวางกาบใบและล าตนมสขาวคลายแปงปกคลม และเมอเอาสวนแปงทปกคลมออกพบ แมลงตวสชมพ เพศผมปก เคลอนยายโดยอาศยมดพาไป หรออาศยลมพดพาไป เพลยแปง ท าลายขาวโดยการดดกนน าเลยงจากตนขาวตงแตระยะกลาถงระยะออกรวง สวนใหญพบท าลายชวงระยะขาวแตกกอ ถามปรมาณมากท าใหกาบใบและใบขาวเปนสเหลองถงน าตาล เหยวแหง แคระแกรนและแหงตายทงกอ ตนทไมแหงตายกไมสามารถออกรวงไดตามปกต หรออกรวงกมเมลดลบ ระบาดมากในปทอากาศแหงและฝนแลง การปองกนก าจด ถอนตนขาวทมเพลยแปงเผาท าลาย และเมอมการระบาดรนแรง ใชสารมาลาไทออนฉดพน ภาพท 4.6 ตวเตมวยของมวนเขยวขาวดดกนน าเลยงจากเมลด (ก)

และแมลงสงดดกนเมลดขาว (ข) ทมา: รวมจตร นกเขา

ก ข

79

ภาพท 4.7 การเขาท าลายของเพลยแปงในระยะกลาและแตกกอ ทมา: รวมจตร นกเขา

4.3 ศตรขำวไร 4.3.1 หน (ภาพท 4.9) ระบาดท าความเสยหายตลอดระยะการเจรญเตบโต และระยะเกบเกยวขาว สามารถระบาดทกฤดปลก โดยท าลายขาวในระยะตงทองถงออกรวงมากกวาในระยะอน ๆ การปองกนก าจด ใชกบดกแบบตาง ๆ บรเวณรอบ ๆ แปลงปลกอยาใหหญารก ใชนกลาหนเปนอาหารหรอใชเหยอโปรโตซวก าจดหน หรอใชสารก าจดหนประเภทออกฤทธเรว เชน ซงคฟอสไฟด (ยาด า) วางตามแปลงขาวทมรอยเดนของหน

4.3.2 นก (ภาพท 4.9) เปนศตรขาวไรทพบมอย 5 ชนด ไดแก นกกระตดขหม นกกระตดตะโพกขาว นกกระจาบธรรมดา นกกระจอกตาล และนกกระจาบปกออนอกเหลอง เขาท าลายขาว

80

โดยจกกนเมลดขาวตงแตเมลดอยในระยะน านมจนถงระยะเกบเกยว

การปองกนก าจด ใชตาขายคลมแปลงหรอตาขายดกนก ใชหนไลกา ใชคนไล ใชการจดประทดเปนระยะ ๆ ใชปนยง ใชเครองระเบดโดยใชแกส ใชปบน ามนคว าแลวผกเชอกหอยของหนกไวภายในเหมอนกระดง แลวคอยกระตกไลนก ใชกระจกเงาหรอแผนอลมเนยมเงา หรอสายเทปคาสเซททไมใชหรอยดแลว ใชเครองขยายเสยงอดเสยงนกเหยยวหรอนกลาเหยอตาง ๆ แลวเปดเพอใหนกตกใจกลว

ภาพท 4.8 การเขาท าลายตนขาวของหน และนกตงแตเมลดอยใน

ระยะน านมจนถงระยะเกบเกยว ทมา: Arraudeau and Vergara (1988)

81

4.4 วชพช (weeds) แปลงปลกขาวไรวชพชมความตองการปจจยทใชในการเจรญเตบโตเชนกน ไดแก ธาตอาหาร น า และแสงแดด เมอมวชพชขนแกงแยงแขงขน ขาวไรไดรบปจจยในการเจรญเตบโตไมเตมท เพราะถกวชพชแยงอาหารบางสวนไป ความสามารถในการแกงแยงแขงขนของวชพชกบขาวไร โดยทวไปในสภาพธรรมชาตวชพชมโอกาสและความสามารถในการแขงขนไดดกวาขาวไร ทงนเพราะวชพชมการปรบตวเพอความอยรอดมาชานาน และวชพชมกมจ านวนและความหนาแนนสง ชนดวชพชในแปลงปลกขาวไร โดยทวไปทพบ ไดแก ผกโขมหนาม สาบแรงสาบกา หญาแหวหม ผกปราบ น านมราชสห หญาแพรก หญาขาวนก หญานกสชมพ หญาตนกา หญาคา หญาโขยง ผกเบย หญาปากควาย กระดมใบใหญ ผกเสยนผ ไมยราบ ผกปราบใบแคบ ตนตกแก ลกใตใบ และหญายาง (ภาพท 4.11) การปองกนก าจดวชพช การเลอกใชพนธทแขงขนกบวชพชไดด ใชแรงงานคนโดยใชจอบ หรอใชมอถอนวชพชซงวธการนเหมาะส าหรบเกษตรกรทมพนทนอยไมเกน 2 ไร ก าจดวชพชท า 2 ครง ทอาย 20 และ 45 วนหลงงอก (ภาพท 4.10 ก และข) การปลกพชหมนเวยน โดยปลกพชตระกลถวสลบกบการปลกขาวไร การใชเครองจกรกล การใชวสดคลมแปลง และการใชสารเคมกอนปลก

82

ภาพท 4.9 ชนดของวชพชทพบในแปลงปลกขาวไร ทมา: รวมจตร และคณะ (2553); Ampong-Nyarko และ De

Datta (1991)

ผกโขมหนำม สำยแรงสำบกำ หญำแหวหม น ำนมรำชสห หญำขำวนก

หญำคำ หญำโขยง หญำตนกำ

ผกปรำบ หญำนกสชมพ

หญำแพรก

ผกเบ ย

หญำปำกควำย กระดมใบใหญ ผกเส ยนผ ไมยรำบ

ผกปรำบใบแคบ ตนตกแก ลกใตใบ หญำยำง

83

ภาพท 4.10 การจ าจดวชพชโดยการใชจอบถาก (ก) การก าจด

วชพชโดยการถอน (ข) ทมา: รวมจตร นกเขา

84

บทท 5 กำรผลตเมลดพนธขำวไร

5.1 สภำพภมอำกำศทเหมำะสมส ำหรบกำรผลตเมลดพนธ สภาพภมอากาศมอทธพลอยางมากตอผลผลตเมลดพนธ

รายละเอยดเกยวกบขอมลสภาพอากาศของแตละพนททใชผลตเมลดพนธเปนสงทจ าเปนส าหรบใชก าหนดวนปลก โดยเฉพาะในชวงทขาวไรอยในระยะตงทองถงระยะดอกบาน อณหภมเฉลยตอวนทเหมาะสมควรอยในชวง 24-30 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธ 70-80 เปอรเซนต ในระยะออกดอก ถาตนขาวไดรบอณหภมต ากวา 20 องศาเซลเซยส และสงกวา 35 องศาเซลเซยส ท าใหผลผลตของเมลดพนธต า ความแตกตางระหวางอณหภมกลางวนและกลางคนไมควรมากกวา 8 -10 องศาเซลเซยส ทเหมาะสมควรอยในชวง 5–7 องศาเซลเซยส มแสงจากดวงอาทตยเพยงพอ และควรมความเรวลมในระดบปานกลาง ไมควรมฝนตกอยางตอเนองเปนเวลาหลายวนในชวงระยะเวลาของการออกดอก 5.2 ระยะกำรเจรญเตบโตของขำว ท งหมดม 9 ระยะ

จ านวนวนในชวงระยะเจรญพนธของขาวและชวงขาวสกแก สวนใหญจ านวนวนในชวงระยะการเจรญทางล าตนและใบ แตกตางกนในขาวแตละพนธ

85

ระยะ 0 เมลดพนธเรมงอกถงยอดออนโผลพนเมลด ระยะนเรมตงแตเมลด เรมงอกจนกระทง ใบออนใบแรกโผลพนเมลดพนธ

ระยะท 1 ระยะตนกลา เปนชวงหลงจากใบออนใบแรกโผลพนเมลดพนธขาวงอกจนกระทงถงระยะกอนทขาวหนอแรกเรมปรากฏ

ระยะท 2 ระยะการยดตวของล าตน เกดขนในชวงหลงของระยะแตกกอ และสนสดกอนถงระยะก าเนดรวงขาว

ระยะท 3 ระยะก าเนดรวงขาว รวงขาวพฒนาและเจรญเตบโตเปนรปกรวย มลกษณะออนนมและเกดการโปงพอง ตรงบรเวณฐานกาบใบใกลโคนตน

ระยะท 4 การพฒนาของรวงขาว รวงขาวเจรญและขยายตวอยภายในกาบใบธงและดอกขาวมการพฒนาชวงทายสดของระยะน กาบใบธงบวมพอง ทเรยกวา “ขาวตงทอง”

ระยะท 5 ระยะออกดอก เรมเมอรวงขาวโผลพนกาบใบและสนสดเมอมการผสมเกสรและเกดการปฏสนธ

ระยะท 6 ระยะเมลดเปนน านม ระยะนภายในเมลด มลกษณะเปนของเหลวสขาว สามารถบบใหแตกไดดวยนวมอ รวงขาวเปนสเขยว และใบธงมสเขยวตงตรง

86

ระยะท 7 ระยะเมลดแขงตว สวนทเปนน านมของเมลด เปลยนเปนออนนมและแขงตวในเวลาตอมาเมลดเปลยนเปนสเหลองและแปลงขาวทงแปลงมองเหนเปนสเหลอง

ระยะท 8 ระยะเมลดสกแก เมลดขาวมขนาดโตเตมท แขงแรงและมสเหลอง ใบสวนบน แหง และรวงขาวโนมลงสพนดน

ภาพท 5.1 ระยะการเจรญเตบโตของขาว ทมา: Jarrod T.H., (2013)

ระยะ 1 ระยะ 0

ระยะ 5

ระยะ 2 ระยะ 3 ระยะ 4

ระยะ 6 ระยะ 7 ระยะ 8

87

5.3 พนธขำวไรทใชผลตเมลดพนธ พนธขาวไรทน ามาใชปลกเพอผลตเมลดพนธ ตองเปนพนธ

ทกรมการขาวรบรองพนธ หรอพนธท ขนทะเบยนพนธกบกรมวชาการเกษตร หรอพนธทเกษตรกรมความตองการปลกมา หรอพนธทมความตองการเฉพาะพนท หรอพนธใหม นอกจากนยงมพนธขาวไรอกจ านวนมากทเกษตรกรปลกในพนทภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง และภาคใต ทเกษตรกรปลกและเกบเมลดพนธไวปลกเพอบรโภคในครวเรอน 5.4 วธกำรกำรผลตเมลดพนธขำวไร

5.4.1 การเลอกพนท การเลอกพนทผลตเมลดพนธขาวไรควรเลอกพนทท

มความสงจากระดบน าทะเลไมเกน 300-1,300 เมตร ผผลตควรทราบประวตการปลกพชของแปลงผลตเมลดพนธ ในกรณของขาวไรถาตองการเปลยนพนธในแปลงทผลต หรอเมอพบวามขาวปาหรอขาววชพชหนาแนน ควรเวนปลกขาว 2 ป กอนใชแปลงนนผลตเมลดพนธ ขาวไรสามารถปลกในดนไดทกชนดตงแตดนเหนยว ดนรวนเหนยว ดนรวน และดนทราย มความเปนกรดเปนดางอยในชวง 3-10 รวมทงดนทขาดความอดมสมบรณและดนทมความอดมสมบรณมาก อยางไรกตาม การเลอกพนทปลกขาวไรควรเลอกพนททดนมความอดมสมบรณสง ตองเปนเขตพนททมปรมาณน าฝนเฉลยไมนอยกวา 14-20 มลลเมตรตอ 5 วนตลอดฤดกาล

88

ปลก หรอใกลแหลงน า มความเปนกรดเปนดางอยในชวง 5.0-6.5 ไมควรเลอกพนททมความลาดชนสง อาจเกดปญหาการชะลาง และการพงทลายของหนาดน

5.4.2 การเตรยมเมลดพนธ เมลดพนธขาวไรทใชผลตเมลดพนธหากเปนเมลด

พนธคด ใหเลอกจากรวงทตรงตามพนธ เปนรวงทเมลดสกแกทางสรรวทยามความงอกและความแขงแรงสง มความสมบรณทเหมาะตอการใชท าพนธ มความชนต า (10 -12 เปอรเซนต) เปนรวงทปราศจากโรคและแมลงรบกวนหรอท าลายและใหน าเมลดพนธทอยสวนปลายของรวงมาบดเพอตรวจหาขาวแดง ขาวเหนยว ขาวปนจากพนธอน

กรณทเปนเมลดพนธหลก ใหเลอกเมลดพนธจากเมลดพนธคด ตองเปนเมลดทถกตองตรงตามพนธตรวจความงอก ไมต ากวา 80 เปอรเซนต คลกสารเคมปองกนโรคแมลงกรณผลตเมลดพนธพนธขยายและพนธจ าหนาย ใชหลกการเดยวกบพนธหลก

5.4.3 การเตรยมดน ตองเตรยมดนอยางประณตและเตรยมดนตอนตน

ฤดฝนหลงจากมฝนตกลงมา 1-2 ครง เมอดนออนตวพอไถได ควรไถดนตากแดดไวประมาณ 2 สปดาห แลวไถแปรคราดใหดนยอยเปนกอนเลกๆ พยายามเกบหญาออกใหหมด หรอมากทสดเทาทท า

89

ไดเพราะในระยะขาวเรมงอก ไมมน าขงในแปลงขาวไรท าใหวชพชขนแขงกบตนขาวไดกรณฝนไมตกกอนปลก 1 วน ควรรดน าใหชม

5.4.4 ระยะแยกแปลง เปนวธการลดโอกาสทเกดการผสมขามจากพชพนธอนจากแปลงใกลเคยง สามารถท าได 2 ลกษณะ คอ

5.4.4.1 การแยกแปลงโดยระยะทาง ท าโดยการแยกแปลงผลตเมลดพนธขาวไรใหหางจากแปลงปลกขาวไรตางพนธในบรเวณเดยวกน ระยะแยกแปลงทปลอดภยขนอยกบทศทางลม การมหรอไมมไมขวางทางลม จ านวนละอองเกสรทปลดปลอยออกมา รวมถงขนาดของพนทผลตเมลดพนธ ระยะแยกแปลงของเมลดพนธคด เมลดพนธหลก และเมลดพนธขยาย ใชระยะประมาณ 10 ฟต กรณเปนการผลตเมลดพนธลกผสม (hybrid rice) ใชระยะ 50-100 เมตร (ภาพท 5.2)

5.4.4.2 การแยกระยะเวลาปลก เมอปลกพชชนดเดยวกนแตตางพนธกนในบรเวณใกลเคยงกน จ าเปนตองวางแผนการปลกในเวลาทแตกตางกน เพอใหออกดอกในเวลาทตางกน ระยะเวลาทใชปลกควรเวนระยะเวลาปลกไมนอยกวา 21 วน

90

ภาพท 5.2 ระยะแยกแปลงของเมลดพนธคด เมลดพนธหลก และ

เมลดพนธขยาย (ก) เมลดพนธลกผสม(ข) ทมา: Hariprasad (2013)

5.4.5 วธการปลก ระยะปลก ขนอยกบพนธ ซงขาวไรแตละพนธม

ความสงของตนและขนาดทรงพมทแตกตางกน ระยะปลกทเหมาะสม 25x25 เซนตเมตร และ 30x30 เซนตเมตร วธปลกหยอดเปนหลม โดยใชไมปลายมนอยาใหแหลม ไมทใชมลกษณะกลมยาวขนาดดามจอบ สกเปนหลมลกประมาณ 3-5 เซนตเมตร (ภาพท 5.3) หยอดเมลดพนธขาวไรหลมละ 3-4 เมลด กลบดนใหแนนพอควร หลงงอก 14 วนถอนแยกเหลอหลมละ 3 ตน

91

ภาพท 5.3 ไมปลายมนส าหรบสกเปนหลม ทมา: รวมจตร นกเขา

5.4.6 การดแลรกษา 5.4.6.1 การก าจดวชพช โดยการดายหญาดวยมอ

ซงวธการนเหมาะส าหรบเกษตรกรทมพนทนอยไมเกน 2 ไร โดยก าจดวชพช 2 ครง ทอาย 20 วน และ 45 วนหลงงอก สวนเกษตรกรทใชสารเคมใชกอนปลกครงเดยว หรออาจใชฟางขาวคลมดนนอกจากชวยปองกนก าจดวชพชยงชวยรกษาความชนในดน

5.4.6.2 การใสปย ใสปยหมกหรอปยมลสตว 500 กโลกรมตอไร และใชปยสตร 15-15-15 อตรา 20-30 กโลกรมตอไร ใสครงท 1 เมอขาวอาย 20-25 วนหลงงอก และใสครงท 2 เมอ

92

ขาวอายได 40-45 วนหลงงอก (กอนขาวตงทอง) 5.4.6.3 ใหน าแบบสปรงเกอร หรอปลอยน าทวม

แปลงแลวปลอยออก(กรณทฝนไมตก) 5.4.6.4 การปองกนก าจดโรคและแมลงศตรขาวไร

โรคของขาวไรทพบและท าความเสยหายใหกบขาวไร ไดแก โรคไหมทเกดจากเชอรา พบในแปลงทมตนขาวหนาแนน ท าใหอบลม ใสปยไนโตรเจนมากและมสภาพแหงในตอนกลางวนและชนจดในตอนกลางคน หรอถาอากาศคอนขางเยน อณหภมประมาณ 22-25 องศาเซลเซยส ลมแรงชวยใหโรคแพรกระจายไดดโรคชนดนพบในระยะกลา ระยะแตกกอ และระยะออกรวง ปองกนก าจดโดยใชพนธตานทาน ไมควรใสปยไนโตรเจนมากเกนไป ใชสารเคม ไตรไซคลาโซล คาซกะมยซน อดเฟนฟอส ไอโซโปรธโอเลน และไตรโฟรน หรอถาระบาดรนแรง หลงเกบเกยวควรเผาฟางหรอตอซงในแปลง

แมลงศตรขาวไรทพบและท าความเสยหายมากไดแก แมลงสงทงตวออนและตวเตมวยดดกนเมลดขาวในระยะเปนน านม ทสามารถดดกนเมลดขาวทงเมลดออนและเมลดแขง ตวออนทก าลงเจรญเตบโตดดกนเมลดขาวมากกวาตวเตมวยแตตวเตมวยท าความเสยหายมากกวาเพราะดดกนเปนเวลานานกวาวธการปองกนก าจด โดยการก าจดวชพชตระกลหญาออกจากแปลงขาวและรอบ ๆ แปลง และหลกเลยงการปลกขาวเหลอมเวลาในพนท

93

เดยวกนหรออาจปองกนก าจดโดยชววธไดแก การใชแตนเบยนท าลายไขแมลงสง ใชตวห า ไดแก ตกแตนหนวดยาวกนไขของแมลงสง แมงมมในแปลงขาวกนตวออนและตวเตมวยของแมลงสง หรออาจใชวธการปองกนก าจดดวยสารเคม

ศตรอน ๆ ไดแก หน และนก การปองกนก าจดหนกอนปลกขาวไรประมาณ 2 สปดาห ใชสารเคมประเภทออกฤทธเรวซงคฟอสไฟดผสมกบปลายขาวในอตราสวนของซงคฟอสไฟด 1 สวนกบปลายขาว 100 สวน โดยน าหนกเปนเหยอพษ หรอใชสารซลมรนผสมกบปลายขาวในอตราสวนของซลมรน 1 สวนกบปลายขาว 20 สวน โดยน าหนกเปนเหยอพษ น าเหยอพษชนดใดชนดหนงทกลาวแลวไปวางตามรอยทพบในแปลงหรอตามรหน ใชเหยอพษปรมาณ 1 ชอนโตะทกๆ ระยะ 5–10 เมตร ควรกลบคลมเหยอพษทวางเพอปองกนความชนและลอใหหนมากนเหยอพษมากขนหลงจากใชสารเคมก าจดหนประเภทออกฤทธเรวไปแลวประมาณ 3–4 สปดาหใหใชสารเคมก าจดหนประเภทออกฤทธชา เชน โบรดฟาคม หรอราคมน ซงเปนเหยอพษส าเรจรปในกอนขผงกอนละประมาณ 5 กรม หรอทผสมใสถงพลาสตกขนาดเลกถงละประมาณ 15 กรม น าเหยอพษส าเรจรปนไปวางตามแหลงทพบรองรอยของหนและในแปลงขาวไรโดยแตละกอนหรอแตละถงหางกนประมาณ 4–5 เมตร และใหวางเหยอพษดงกลาวนเดอนละ 1 ครงกเพยงพอแกการควบคมประชากรของหนไดด

94

นกศตรขาวไรทพบมอย 5 ชนดคอนกกะตดขหม นกกะตดตะโพกขาว นกกระจาบธรรมดา และนกจาบปกออนอกเหลอง โดยท าลายขาวไรตงแตระยะขาวเปนน านมไปจนถงเกบเกยวทงในแปลงและทเกบไวในยงฉาง ในระยะขาวใกลสกแกการเกาะคอรวงขาวกนเปนฝงๆของนกเหลาน อาจท าใหคอรวงขาวหก ซงท าความเสยหายทางออมแกขาวไรการปองกนก าจดมหลายวธ ไดแก การใชตาขายคลมแปลง หนไลกา ใชเครองมอท าใหเกดเสยงดง ใชวสดทท าใหแสงสะทอนวบวาบแมวหรอเหยยว และใชสารเคม เชน เมซรอล ใชในอตรา 120 กรมตอไรของสารออกฤทธ หรอประมาณ 12 ชอนแกงตอไรโดยผสมน า 20 ลตร ฉดพนครงแรกในระยะขาวเปนน านม และหลงจากนนประมาณ 12 วน จงฉดพนอกครง

5.4.7 การตรวจแปลงและการก าจดขาวปน การปลกขาวไรเพอใชท าพนธ เพอใหไดเมลดพนธ

บรสทธถกตองตรงตามพนธ ตองมผตรวจแปลงพนธ 2-3 ระยะ หรออยางนอยตองตรวจอยางละเอยด 1 ครง กอนขาวสกแก ไดผตรวจแปลงตองรจกลกษณะประจ าพนธชวยใหการผลตเมลดพนธไดคณภาพด ลกษณะทควรจ าใหไดคอรปแบบหรอรปทรงของตนขาว เชน เปนขาวกอตงหรอขาวกอแผ แตกกอดหรอไมด ขนาดของตนและใบจดอยในพวกตนใหญ ใบใหญ หรอตนเลกใบเลก สของตนและใบเปนสมวงหรอเขยว เปนขาวตนเตยหรอสง มอายการเกบ

95

เกยวหรอเกบเกยวไดเมอไร ลกษณะของรวงเปนแบบรวงกระจายหรอรวงแนน การยดของคอรวงอยหางมากหรอนอยระหวางโคนรวงกบขอตอของใบธง สของเปลอกเมลดเปนสฟาง หรอสฟางขดน าตาลหรอฟางขดด าเหลาน เปนตน ดงนน ในการผลตเมลดพนธจงเปนสงจ าเปนอยางยงทตองจ าลกษณะพนธขาวใหแมนย า โดยการเลอกลกษณะทเหมอนกนของตนขาวสวนใหญไว สวนลกษณะทผดแผกไปจากตนขาวสวนใหญ ใหถอวาเปนตนขาวกลายพนธ

ระยะเวลาการจ าจดขาวปน (ภาพท 5.4) ไดแก ระยะท 1 ระยะกลา ตนกลาทมลกษณะสผดไปจาก

ตนกลาอน หรอเกดโรคขนใหถอนทงท าลาย ระยะท 2 ระยะแตกกอ ใหตรวจดคณสมบตในการ

แตกกอ ความสง การชใบ สของใบและสของล าตน ถาปรากฏวาลกษณะไมเหมอนหรอเปนโรคใหถอนท าลาย

ระยะท 3 ระยะออกดอก ถาขาวออกดอกผดเวลาเกนกวา 2 วนใหถอนทง

ระยะท 4 ระยะขาวโนมรวง ในชวงนใหสงเกตดถามการโนมรวงชาในขณะทสวนใหญโนมรวงกนหมดแลวใหถอนท าลาย

ระยะท 5 ระยะขาวเรมสกแก ตรวจดลกษณะของเมลดใหตรงตามพนธ และใหแนใจวาไมมโรคและแมลงตดมากบเมลดพนธ ถามใหถอนทงไป

96

ภาพท 5.4 ระยะเวลาการจ าจดขาวปน ทมา: Arraudeau และ Vergara (1988)

5.4.8 การเกบเกยว และการปรบปรงสภาพเมลดพนธ การเกบเกยวเมลดพนธขาวไร ควรเกบเกยวในระยะ

ทเมลดสกแกทางสรรวทยาหรอนบจากวนทขาวออกดอกประมาณ 28-30 วน ใหคดเลอกเกบเกยวไวเปนรวงจากแถว เลอกเกบรวงใหกระจายกนออกไปหลาย ๆ แถว และควรเลอกเกบเฉพาะจากแมรวงบนตนแรกของกอทสมบรณเทานน รวงทเลอกเกบใหลอกใบธงทง น ารวงขาวเหลานมามดรวมกนเปนก า ๆ ใสถงกระดาษแลวน าไปตากแดดประมาณ 5-7 แดด มความชนไมเกน 12 เปอรเซนต น าสารเคมปองกนโรคและแมลงโรยลงไปในถง น าถงบรรจรวงขาว

ระยะกลำ ระยะแตกกอ ระยะออกดอก ระยะขำวโนมรวง ระยะกอนสกแก

97

เหลานบรรจใสภาชนะทแขงแรง อากาศถายเทไดสะดวกไมถกฝนและไมถกหนท าลาย

การเกบเกยวเมลดพนธหลกเกบเกยวในระยะเชนเดยวกบเมลดพนธคดแตอาจแยกเกบเกยวออกเปนแปลง ๆ หรอเปนกอง ๆ และใหเลขประจ าแปลงหรอประจ ากองไว การนวดขาวพนธหลกควรนวดทนท หลงจากลดความชนของเมลดพนธเหลอไมเกน 12 เปอรเซนต ควรนวดดวยเครองทสามารถท าความสะอาดเครองไดโดยงาย ถามเครองนวดมากพอ ควรแยกนวดเครองละพนธ ขอทส าคญ คอ ควรเนนเรองการท าความสะอาดเครองในการเปลยนนวดจากขาวพนธหนงไปเปนขาวอกพนธหนง กอนนวดควรตรวจระบบรอบของเครองนวด ใหเหมาะสมและถกตองกอนท าการนวดทกครง การนวดขาว ถาน าเครองนวดลงไปนวดในแปลงของแตละแปลงไดกเปนการลดปญหาแรงงาน และปญหาขาวปนไดทางหนง ควรกนบรเวณทท าการนวดมใหบคคลทไมเกยวของหรอสตวผานบรเวณนน บคลากรทนวดขาวควรตรวจดท าความสะอาดของรางกาย เสอผาและภาชนะตาง ๆ ทกครง กอนเขาปฏบตงาน โดยเฉพาะตอนเปลยนการนวดจากพนธหนงไปเปนอกพนธหนง อาจมเมลดพนธตดเสอผาเขาไปท าใหเกดปญหาขาวปนได

เมลดพนธขาวทผานเครองท าความสะอาดและคดเมลดพนธขาวมาเปนอยางดแลว ควรเกบตวอยางไปวดหาความชน

98

อกครงหนงกอนน าเขาเกบในยงฉาง เพอรอการคลกสารเคมหรอบรรจถง

ถาปรากฏวาเมลดพนธทท าความสะอาดแลวมความชนสงกวา 12 เปอรเซนต ควรน าทงกระสอบไปตากแดด เพอลดความชนกอนท าการเกบกระสอบเขาไวในยงฉาง

กระสอบทใชบรรจเมลดพนธ ควรใชกระสอบใหมทชบสารเคมปองกนแมลงหรอฆาแมลงกอนหลงจากนนน าผงไวในรม รอจนกระทงกระสอบแหงดแลวจงน าไปบรรจเมลดพนธ

ภาพท 5.5 นวดขาวดวยมอ ทมา Asiedu และคณะ (2011); IRRI (2013); Ila’ava (2015)

99

5.4.9 วธการเกบรกษาเมลดพนธขาว 5.4.9.1 เกบในภาชนะทปดสนท เหมาะส าหรบการ

เกบเมลดพนธจ านวนนอย เชน เกบในขวด แตตองเกบเมลดพนธทมความชนต ากวาปกต ประมาณ 5 เปอรเซนต แลวน าภาชนะทใสไปไวในเรอนโรงทปองกนความรอนจากแสงแดด และความชนจากภายนอกไดเปนอยางด

5.4.9.2 การเกบรวมกนไวเปนจ านวนมากๆ เชน การเกบในยงฉาง ควรเปนอาคารถาวรทแขงแรงสามารถปองกนอณหภม ความชน และศตรจากภายนอกได การวางกระสอบบรรจเมลดพนธควรวางไวบนแทนไมรองรบ เพอใหอากาศถายเทดานลางระหวางพนกบกระสอบไดสะดวก ไมควรวางกระสอบเมลดพนธใหสมผสกบพนยงฉางโดยตรง เพราะท าใหเมลดพนธกระสอบลาง ๆ ทสมผสพนเสอมคณภาพ เนองจากความชนสง ควรมการรมสารเคม กระสอบบรรจเมลดพนธในยงฉางดวย เพอลดความเสยหายจากการท าลายของโรคแมลง

5.4.9.3 เกบแบบบรรจภาชนะ สวนมากบรรจเพอจ าหนาย หรอส ง ไปปลก เ ชน บรรจ ในถงผ า ถงกระดาษ ถงพลาสตก ซงปจจบนนยมมากเพราะสะดวกตอการขนยายและสามารถรกษาความชนไดดวย การเกบโดยวธนใหมความชน 8-10 เปอรเซนต

100

5.5 มำตรฐำนเมลดพนธขำวไร เมลดพนธทกชนดมมาตรฐานไวเปนหลกการในการตรวจสอบเพอใหไดเมลดพนธคณภาพด มความบรสทธตรงตามพนธตามทนกปรบปรงพนธไดคดเลอกไว เพอพจารณาขยายเปนขาวไรพนธด ตวอยางมาตรฐานเมลดพนธขาวไรในประเทศตาง ๆ ดงตารางท 5.1

101

ตารางท 5.1 มาตราฐานเมลดพนธขาวไร ประเทศ/

สวนประกอบ พนธคด

พนธหลก พนธขยาย พนธรบรอง

ประเทศไทย เมลดพนธบรสทธ (ต าสด)

98% 98% 98% 98%

ขาวแดง (สงสด) ไมม ไมม 5 เมลดใน 500 กรม

10 เมลดใน 500 กรม

ขาวพนธอนปน (สงสด)

ไมม 1 เมลดใน 1,000 เมลด

15 เมลดใน 500 กรม

20 เมลดใน 500 กรม

สงเจอปน (สงสด) 2% 2% 2% 2% ความงอก (ต าสด) 80% 80% 80% 80% ความชน (สงสด) 14% 14% 14% 14% ทมา: กรมการขาว (2555)

102

เอกสำรอำงอง

กรมวชาการเกษตร. 2525. ขอมลพนฐานการปลกขาวไรภาคใตฤดปลก ป 2525. ฝายวเคราะหทางสถต กองแผนงานและวชาการ, กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.

กรมการขาว. 2547. คณภาพและการตรวจสอบขาวหอมมะลไทย.กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.

กรมการขาว. 2549 – 2551. องคความรเรองขาว. ส านกวจยและพฒนาขาว กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.

กรมการขาว. 2550. หนงสอพนธขาวเฉลมพระเกยรต.กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.

กรมการขาว. 2555. เทคโนโลยการปลกขาวไรอยางยงยน.ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.

กรมการขาว. 2555. การขยายพนธขาว. ส านกวจยและพฒนา กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.

กรมการขาว. 2556. ฐานขอมลพนธขาวรบรองของไทย ส านกวจยและพฒนาขาวhttp://www.brrd.in.th.

103

(25 สงหาคม 2557) กรมวชาการเกษตร. 2547. ขาว. เอกสารวชาการ ล าดบท

18/2547. กรมวชาการเกษตร กระทรวง เกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.

กรมวชาการเกษตร. 2547. ขาว. เอกสารวชาการ ล าดบท 18/2547. กรมวชาการเกษตร กระทรวง เกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.

ขวญจตร สนตประชา. 2534. การผลตเมลดพนธพช. ภาควชาพชศาสตร คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ. สงขลา.

บญหงษ จงคด. 2549. ขาวและเทคโนโลยการผลต.ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. กรงเทพฯ.

พรสทธ ทวยนาค มณฑล ชโชนาค มสตาฟา ยะภา ประชา บณยวานชกล. 2557. การทบทวนพฒนาการของการลดความชนขาวเปลอกในทางอตสาหกรรม. วารสารวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยศร นครนทรวโรฒ. 9 (1): 68-74.

รวมจตร นกขา ถรายทธ วจตรภาพ และ สตางค หสนนท. 2553. การคดเลอกพนธขาวไรทนวชพช วารสารวทยาศาตรเกษตร. 41(3/1) (พเศษ): 57-60

รวมจตร นกเขา ถรายทธ วจตรภาพ อภชาต ครฑสวรรณ จฑารตน สจรตธระการ และนาราอร สวางวงศ. 2550. การ

104

อนรกษและการสรางพนธบรสทธพนธขาวไรพนธทองถนของต าบลหนแกวจงหวดชมพร. ในรายงานการวจยสาขาวชาเทคโนโลยการเกษตร, สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพร. จ. ชมพร.

รวมจตร นกเขา ถรายทธ วจตรภาพ อภชาต ครฑสวรรณ และสวฒน ไกรมาก. 2549. การส ารวจ รวบรวมและคดเลอกพนธขาวไรจงหวดชมพร. ใน รายงานการวจยสาขาวชาเทคโนโลยการเกษตร, สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพร. จ. ชมพร.

รวมจตร นกเขา ถรายทธ วจตรภาพ อภชาต ครฑสวรรณ. 2554. การพฒนาการผลตเมลดพนธพนธขาวไร. ในรายงานการวจยสาขาวชาเทคโนโลยการเกษตร, สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพร. จ. ชมพร.

รวมจตร นกเขา. 2554. ผลของอณหภมสงตอการเปนหมนและการพฒนาของเมลดขาว. วารสารเกษตรพระจอมเกลา. 29: 108-114.

รวมจตร นกเขา. 2555. การปลกขาวไรของภาคใตตอนบน: กรณศกษาในจงหวดชมพร. บรรยายพเศษ ในการประชมวชาการขาว ประจ าป 2555 ระหวางวนท 3-4 กรกฎาคม

105

2555 ณ โรงแรมทวนโลตส อ าเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช.

รวมจตร นกเขา.2556. ขาวไรพนเมองจงหวดชมพร. สาขาวชาพชศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตรอดมศกด, จ. ชมพร.

วนทนา ศรรตนศกด, จนตนา ไชยวงศ, สกญญา อรญมตร, อรสยาน บลยประมข. แมลง – สตว ศตรขาวและการปองกนก าจด. 2554. ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว. 196 หนา.

วนทนา ศรรตนศกด, เรวต ภทรสทธ, นลน เจยววรรชนะ, เพชรหทย ปฏรปานสร, ถนอมจตร ฤทธมนตร, เพชร เซงซม. 2550. แมลง – ศตรขาวและการปองกนก าจด. กลมวจยเทคโนโลยการอารกขาดานแมลงและสตวศตรขาวส านกวจยและพฒนาขาว. กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.

ววฒน มธยกล. 2529. อายการเกบเกยวตอคณภาพและอายการเกบรกษาของเมลดพนธขาวไร. วทยานพนธวทยาศาสตรบณฑตทางเกษตรศาสตร สาขาวชาพชไร มหาวทยาลยเชยงใหม. จ. เชยงใหม.

ศนยวจยขาวเชยงใหม. 2547. ขาวทสง : เพอความมนคงคานอาหาร. กรมวชาการเกษตร. จ. เชยงใหม.

106

ศนยวจยขาวเชยงใหม. 2550. ขาวไรสายพนธ เจาขาว (SPTC80187-126) เสนอคณะกรรมการวจยปรบปรงพนธพช กรมวชาการเกษตร พจารณาเปนพนธแนะน า ขาวเจา พนธเจาขาวเชยงใหม. ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว. จ. เชยงใหม.

ศนยวจยขาวเชยงใหม. 2550. ขาวไรสายพนธ เจาขาว (SPTC80187-126) เสนอคณะกรรมการวจยปรบปรงพนธพช กรมวชาการเกษตร พจารณาเปนพนธแนะน า ขาวเจา พนธเจาขาวเชยงใหม. ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว. จ. เชยงใหม.

ศนยวจยขาวแพร. 2547. ขาวพนธเจาลซอ (SPTC80279-3) ขอมลเสนอคณะอนกรรมการวจยปรบปรงพนธและขยายพนธพช กรมวชาการเกษตร เพอพจารณาเปนพนธแนะน า ชอ ขาวเจาพนธ เจาลซอสนปาตอง. ส านกวจยและพฒนาการเกษตร เขตท 1. กรมวชาการเกษตร. จ. แพร.

สงกรานต จตรากร ฉววรรณ วฒญาโณ และบรรยงค นชรตน. 2529. การรวบรวมและอนรกษพนธขาว. วารสารวชาการเกษตร. 4:158 - 162.

สมศกด วรรณศร และ เสร กตตไชย. 2557. ขาว. กลมงานปองกนและก าจดศตรออย กองปองกนและศตรพช กรมสงเสรมการเกษตร.กระทรวงเกษตรและสหกรณ.กรงเทพฯ.

107

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2550/51-2553/54. สถตการผลตทางการเกษตร. ศนยสารสนเทศการเกษตร, กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.

ส านกวจยและพฒนาขาว. 2555. เทคโนโลยการปลกขาวไรอยางยงยน.ส านกพมพชมชนสหกรณ การเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.

อราม คมกลาง. 2524. ขาว. สถาบนวจยและฝกอบรมการเกษตรล าปาง.จ.ล าปาง.

อดมศกด เพชรมาก. 2553. การส ารวจโรคและแมลงศตรของขาวไรในวทยาเขตชมพร. โครงการพเศษ. ภาควชาพชสวน. สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง

วทยาเขตชมพร. จงหวดชมพร. เอกสงวน ชวสฐกล. 2544. เทคโนโลยการผลตขาวพนธด.

สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร. กรงเทพฯ. อรอนงค นยวกล. 2550. ขาว: วทยาศาสตรและเทคโนโลย.

ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. Agnoun, Y.,Samadori, S. H., Biaou, M., Sié, R. S., Vodouhè

and A. Ahanchédé. 2012. The African rice Oryza glaberrima Steud: knowledge distribution and prospects. International Journal of Biology. 4:158-179.

108

Arraudeau, M.A. 1995. Upland rice: Challenges and opportunities in a less favorable Asian and African rices. Euphytica. 25:425-441

Arraudeau, M.A. and B.S. Vergara. 1988. A farmer’s primer on growing upland rice. International Rice Research Institute and French Institute for Tropical Food Crops Research, Los Baños, Laguna, Philippines P.O. Box 933, Manila, Philippines.

Asiedu, E., Anatole Kone, A., Konan, J.K. and S. Ramchander. 2011. Global Food Security Response Initiative. Training Manual for improved rice postharvest technology in west Africa.

Begum, H., Motalib, M.A., Akter, A., Kulsum, M.U. and R.K.Roy. 2013. Wild species identification using morphological markers. Eco-friendly Agriculture Journal. 6:13- 16.

Boonreung, C. and S. Boonlertnirun, 2013. Efficiency of chitosan for controlling dirty panicle disease in rice plants. ARPN Journal of Agricultural and Biological Science. 8: 1990-6145.

109

Boyle, C., Jutras, I., Molica, C and E. Ziegler. 2012. Designing a Small-Scale Grain Harvester: A Tool for Urban and Peri-Urban Growers. Degree of Bachelor of Science of Faculty of Worcester Polytechnic Institute.

Chang, T. T. 1976. The origin, evolution, cultivation, dissemination and diversification of Asian and African rices. Euphytica. 25:425-441.

Chang, T. T. 1988. The ethnobotany of rice in Island Southeast Asia. Asian Perspective. 26:69-76.

Chang, T. T. and B.S. Vergara. 1975. Major research in upland rice. International Rice Research Institute, Los Baños, Laguna, Philippines P.O. Box 933, Manila, Philippines.

Chang, T. T. and B.S. Vergara. 1975. Major research in upland rice. International Rice Research Institute, Los Baños, Laguna, Philippines P.O. Box 933, Manila, Philippines.

Chanu, L.B., G.K.N. Chhetry, and G.D. Sharma, 2010. Sustainable indigenous practices for the management of pest and diseases of upland rice

110

in Manipur, North East India. Assam University Journal of Science & Technology: Biological and Environmental Sciences. 5: 58-62.

Cruz, R. T. and J. C. O’ Toole. 1984. Dry land rice response to an irrigation gradient at flowering stage. Agronomy Journal. 76:178-183.

De Datta, S.K. 1981. Principles and Practices of rice production. Department of Agronomy The International Rice Research Institute. Los Baños, Philippines.

Del Rosario, A. R., Briones, V. P., Vidal, A.J. and B.O. Juliano. 1968 . Composition and Endosperm Structure of Developing and Mature Rice Kernel. Cereal Chemistry. 45:225-235.

Epidi, T. T., A. E. Bassey and K. Zuofa, 2008. Influence of intercrops on pests' populations in upland rice (Oriza sativa L.). African Journal of Environmental Science and Technology. 2: 438-441.

Fageria, N. K. 2001. Nutrient management for improving upland rice productivity and sustainability.

111

Communications in Soil Science and Plant Analysis Journal 32: 6203-62

Feistritzer, W. P. 1975. Cereal Seed Technology. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Rome.

Fukai, S. and P. Inthapan. 1988. Growth and yield of rice cultivars under sprinkler irrigation in south-eastern Queensland. I. Effects of sowing time. Australian Journal of Experimental Agriculture. 28: 237-242.

Ghazanfar, M.U., Wakill, W., Sahi, S.T. and S. Yasin. 2009. Influence of various fungicides on the management of rice blast disease. Mycopath. 7: 29-34.

Gupta, P.C. and J. C. O'Toole. 1986. Upland rice : A global perspective. International Rice Research Institute, Los Baños, Laguna, Philippines.

Gupta, P.C. and J. C. O'Toole. 1986. Upland rice A global perspective. International Rice Research Institute, Los Baños, Laguna, Philippines.

112

Har, R. H., Ram, H.H. and R.Yadava. 2007. Genetic Resources and Seed Enterprises: Management and Policies. Jai Bharat Prainting Press, Delhi, India.

Hariprasad, A.S. 2013. Principles of hybrid rice seed production. Rice Knowledge Management Portal Rajendranagar, Hyderabad.

Hayat, K., Awan, I.U. and G. Hassan. 2003. Impact of Seeding Dates and Varieties on Weed Infestation, Yield and Component of Rice (Oryza Sativa L.) under Direct Wet-seeded Culture, Pakistan Journal of Weed Science Research. 9: 59-65.

IRRI. 2013. Harvesting. (Online), Avaliable: postharvest@irri.org.

IRRI.1984. An Overview of Upland Rice Research. The International Rice Research Institute. Losbanos, Laguna, Philippines.

Itoh, J.I., Nonomura, K.I., Ikeda, K., Yamaki, S., Inukai, Y., Yamagishi, H., Kitano, H. and Y. Nagato. 2005. Rice Plant Development: from Zygote to Spikelet. Plant Cell Physiology. 46: 23–47.

113

Jarrod, T. H. 2013. Arkansas Rice Production Handbook. University of Arkansas Division of Agriculture. Mixco.

Jose, M and C. Regalado, 2015. Promising Postharvest Technologies for Small-Scale Rice Farmers. Rice Engineering & Mechanization Division Philippine Rice Research Institute (PhilRice). Philippine.

Kanjanamaneesathian,M.,Chumthong, A.,Pengnoo, A. and R. Wiwattanapatapee, 2009. Bacillus megaterium suppresses major Thailand rice diseases. Asian Journal of Food and Agro-Industry. S154-S159.

Khush, G.S.1997. Origin, dispersal, cultivation and variation of rice. Plant Molecular Biology. 35: 25–34.

Kondo, M. 2009. Effect of global warming on rice culture and adaptive strategies. International Symposium on Rice Research in the Era of Global Warming, October 6-7, 2009, TARI, Taichung, Taiwan. p 1-9.

Kondo, M. Morita, S. Nagata, K. Koyama, Y. Ueno, N. Hosoi, J. Ishida, Y. Yamakawa, Z. Hajima, M. Mori, Y. Kimura, H. and M. Sakata. 2006. Effects of air

114

temperature during ripening and grain protein contents on grain chalkiness in rice. Japanese Journal of Crop Science. 75: 14-15.

Lan,Y., Su, N., Shen, Y., Zhang, R., Wu, F., Cheng, Z., Wang, J., Zhang, X., Guo, X., Lei, C., Wang, J., Jiang, L., Mao,L. and J. Wan,. 2013. Identification of novel MiRNAs and MiRNA expression profiling during grain development in indica rice. National Key Facility for Crop Gene Resources and Genetic Improvement, Institute of Crop Sciences, Chinese Academy of Agriculture Sciences, Beijing, China.

Lee, J. and H.Jong Koh. 2011. A label-free quantitative shotgun proteomics analysis of rice grain development. Proteome Science. 9:61.

Lokanadhan, S., P. Muthukrishnan and S. Jeyaraman. 2012. Neem products and their agricultural applications. Journal of Biopesticides. 5: 72-76.

Matsui, T. Omasa, K. and T. Horie. 2001. The difference in sterility due to high temperatures during the flowering period among Japonica-rice varieties. Plant Production Science. 4: 90-93.

115

Matsui, T., Kobayashi, K., Nagata, K. and T. Horie. 2005. Correlation between viability of pollination and length of basal dehiscence of the thecae in rice under a hot-and-humid condition. Plant Production Science. 8: 109-114.

Matsui., T. and K. Omasa. 2002. Rice (Oryza sativa L.) cultivars tolerant to high temperature at flowering:anther characteristics. Annuals of Botany. 89: 683-687.

McDonald, M. B. and O. L. Copeland. 1996. Seed production principles and practices. Chapman & Hall, New York.

Mew, T.W. and J.K. Misra.1994. A manual of rice seed health testing. International Rice Research Institute, Los Baños, Laguna, Philippines.

Moody, K. 1989. Weeds Reported in Rice in South and Southeast Asia, International Rice Research Institute, Philippines. p. 442.

Mostajeran, A. and V. Rahimi-Eichi. 2009. Effects of drought stress on growth and yield of rice (Oryza sativa L.) cultivars and accumulation of praline

116

and soluble sugars in sheath and blades of their different ages leaves. American-Eurasian Journal of Agricultural & Environmental Sciences. 5: 264-272.

Nokkoul, R. and T. Wijitparp, 2009. Quality of local upland rice seed produced by organic farming system. Asian Journal of Food and Agro-Industry., Special Issue. S343-S348.

Nokkoul, R. and T. Wichitparp, 2513b. Quality of upland rice seed produced during the rainy season in southern Thailand. International Journal of Plant. Animal and Environmental Sciences. 3: 181-184.

Nokkoul, R. and T. Wichitparp. 2014. Effect of drought condition on growth, yield and grain quality of upland rice. American Journal of Agricultural and Biological Sciences 9: 439-444.

Nokkoul, R., 2011. Effects of temperature on storage of organic upland rice seed. Proceeding of the 8th National Seeds Conference Hotel, Sunee, Grand & Convention Center, Ubon Ratchathani Province, Thailand, May, 17-20, pp: 109-121.

117

Oikeh, S.O., F.E. Nwilene, T.A. Agunbiade, O. Oladimeji, O. Ajayi, M. Semon, H. Tsunematsu and H. Samejima. 2011. Growing lowland rice: a production handbook. Africe Rice Center (WARDA). International Institute of Tropical Agriculture (IITA) Nigeria: E-Publishing FAO. pp: 37.

Onunkun, O. 2014. Field Efficacy of Insecticides on Population Dynamics of Grain Sucking Bugs of Upland Rice, Oryza Sativa. Journal of Agriculture and Veterinary Science. 7: 52-55.

Osada, A., Sasiprada, V., Rahong, M., Dhammanuvong, S. and M. Chakrabandhu. 1973. Abnormal occurrence of empty grains of indica rice plants in the dry, hot season in Thailand. Proceedings of the Crop Science Society Japan. 42: 103-109.

Pathak, M. D. and Z. R. Khan.1994.Insect pests of rice. International Rice Research Institute; Manila, Philippines.

Paulsen, M.R., Kalita, P.K. and K. D. Rausch. 2015. Postharvest Losses Due to Harvesting Operations in Developing Countries: A Review. ASABE Annual

118

International Meeting by ASABE New Orleans, Louisiana July 26 – 29, 2015. paper number: 152176663 p. 1-34.

Peng,T., Sun, H., Qiao, M., Zhao, Y., Du, Y., Zhang, J., Li, J., Tang, G., and Q. Zhao. 2014. Differentially expressed microRNA cohorts in seed development may contribute to poor grain filling of inferior spikelets in rice BMC Plant Biology. 14:196.

Plodpai, P., Petcharat, V., Chuenchit, S., Chakthong, S., Joycharat, N. and S.A. Voravutthikunchai. 2013. Desmos chinensis: A new candidate as natural antifungicide to control rice diseases. Industrial Crops and Products. 42: 324-331.

Poochinya, P., Naivikul, O., Poapun, Y. and P. Umrung. 2008. Morphological changes of rice starch during grain development. Journal of Microscopy Society of Thailand. 22: 76-79.

Rodriguesa, F.A ., F.X.R. Valeb, G.H. Kornd., A.S. Prabhud, L.E. Datnoffe, A.M.A. Oliveirab, L. Zambolimb. 2003. Influence of silicon on sheath blight of rice in Brazil. Crop Protection. 22: 23–29.

119

Sakake, T. and S. Yoshida. 1978. High temperature-induced sterility in Indica rice at flowering. Japanese Journal of Crop Science. 47: 6–10.

Sakata, T., Takahashi, H., Nishiyama, I. and A. Higashitani. 2000. Effects of temperature on the development of pollen mother cells and microspres in barley (hordeum vulgare L.). Journal of Plant Research. 113: 395-402.

Sanghera, G. S., Ahanger, M. A., Kashyap, S. C., Bhat, Z. A., Rather, A. G. and G. A. Parray. 2012. False smut of rice (Ustilaginoidea virens) under temperate agro-climatic conditions of Kashmir, India. Elixir Bio -Tech. 49: 9827-9830.

Sarla, N. and B.P.M. Swamy. 2005. Oryza glaberrima: A source for the improvement of

Sarla, N. and B.P.M. Swamy. 2005. Oryza glaberrima: A source for the improvement of

Oryza sativa. Current Science. 89:955-963. Sato, K. 1979. High temperature damage to ripening in

rice plant. JARQ. 13: 90-95.

120

Seebold, K. W., Datnoff, L. E., Correa-Victoria, F. J., Kucharek, T. A., and G.H. Snyder. 2000. Effect of silicon rate and host resistance on blast, scald, and yield of upland rice. Plant Diseases. 84:871-876.

Seebold, K. W., Jr., Datnoff, L. E., Correa-Victoria, F. J., Kucharek, T. A. and G. H. Snyder, 2004. Effects of silicon and fungicides on the control of leaf and neck blast in upland rice. Plant Diseases. 88:253-258.

Sunilkumar, B. and V.L. Geethakumari. 2002. Shade response of upland rice cultivars (Oryza sativa L.) as influenced by silica application. Journal of Tropical Agriculture. 40: 67-70.

Swaminathan, M.S. 1983. Field Problems of Tropical Rice. International Rice Research Institute (IRRI), Los Baños, Laguna, Philippines. p.169.

Tashiro, T. and I.F. Wardlaw. 1991. The effect of High temperature on kernel dimensions and the type and occurrence of kernel damage in rice.

121

Australian Journal of Agricultural Research. 42: 485-96.

Virmani, S.S. and H.L. Sharma. 1993. Manual for hybrid rice seed production. International Rice Research Institute (IRRI), Los Baños, Laguna, Philippines.

Yoshida, S. and T. Hara. 1977. Effects of air temperature and light on grain filling of an indica and a japonica rice (Oryza stiva L.) under controlled environmental condition. Japanese Society Soil Science and Plant Nutrition. 23: 93-107.

Yoshida, S., and F.T. Parao. 1976. Climatic influence on the yield and yield components of lowland rice in the tropics. In: Climate and Rice. Losbanos (Philippines): International Rice Research Institute. p 471-494.

Yoshida, S., Satake, T. and D. S. Mackill. 1981. Heat temperature stress in rice. IRRI research paper series. IRRI, Manila, Philippines. 67: 1-15.

122

Zakaria, S., Matsuda, T., Tajima, S. and Y. Nitta. 2002. Effects of high temperature at ripening stage on the reserve accumulation in seed in some rice cultivars. Plant Production Science. 52: 160-168. เวบไซตอางอง https://dir.indiamart.com/impcat/rice-harvester.html http://www.tjk-riceseed.com/about.php http://www.ricethailand.go.th/Rkb/varieties/index.php-file=content.php&id=112.htm

123

หวหนำโครงกำร ชอ-สกล รศ.ดร.รวมจตร นกเขา ทอย สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตรอดมศกด จงหวดชมพร 17/1 หม 6 ต าบลชมโค อ าเภอปะทว จงหวดชมพร 86160 หมายเลขโทรศพทมอถอ 08-9466-5205 โทรสาร 0-7750-6411 E-mail : r_nokkoul@yahoo.com ผรวมโครงกำร ชอ-สกล นายถรายทธ วจตรภาพ ทอย สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตรอดมศกด จงหวดชมพร 17/1 หม 6 ต าบลชมโค อ าเภอปะทว จงหวดชมพร 86160 หมายเลขโทรศพทมอถอ 08-1970-6900 โทรสาร 0-7750-6411 E-mail : kwthiryu@kmitl.ac.th นางสาวนาราอร สวางวงศ ทอย สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตรอดมศกด จงหวดชมพร 17/1 หม 6 ต าบลชมโค อ าเภอปะทว จงหวดชมพร 86160

124

หมายเลขโทรศพทมอถอ 09-0789-3114 โทรสาร 0-7750-6411 E-mail: ksnaraon@kmitl.ac.th

125