แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2 คณคาและจดมงหมายของชวต

หวขอเนอหาประจ าบท

2.1 แนวคดเกยวกบคณคา 2.1.1 ความหมายของค าวา คณคา 2.1.2 สงมคานอกตวกบสงมคาในตวเอง 2.2 อดมคตหรอจดมงหมายของชวต 2.3 คณคาและจดมงหมายของชวตตามแนวคดทางปรชญา 2.3.1 แนวคดสขนยม : จงแสวงหาความสขสบายทางกาย 2.3.2 แนวคดวมตนยม : จงแสวงหาความสงบ 2.3.3 แนวคดปญญานยม : จงแสวงหาปญญาเพอเขาถงสจธรรม 2.3.4 แนวคดอตถภาวนยม : จงแสวงหาตวเอง 2.3.5 มนษยนยม : จงมองรอบดาน 2.4 คณคาและจดหมายของชวตตามแนวคดทางศาสนา

2.4.1 คณคาและจดหมายของชวตตามแนวคดทางพทธศาสนา 2.4.2 คณคาและจดหมายของชวตตามแนวคดทางศาสนาครสต

2.4.3 คณคาและจดหมายของชวตตามแนวคดทางศาสนาอสลาม

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมอศกษาบทท 2 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. บอกความหมายของค าศพทเกยวกบแนวคดเรองคณคาและจดมงหมายของชวตได 2. บอกหลกการส าคญของแนวคดทางปรชญาและศาสนาเรองจดมงหมายของชวตได 3. วางเปาหมายและวเคราะหเปาหมายชวตของตนเองได 4. อธบายความสมพนธเชอมโยงระหวางแนวคดเกยวกบชวตและจดมงหมายของชวตตามแนวคดทางปรชญาและศาสนาได 5. เปรยบเทยบคณคาและจดมงหมายของชวตตามแนวคดทางปรชญาและศาสนาได 6. วางแผนปฏบตการเพอบรรลเปาหมายชวตของตนเองได

40

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน 1. วธสอน 1.1 วธสอนแบบบรรยายประกอบสอ เรมจากการเสนอปญหาหรอต งค าถาม เพอน าเขาสการบรรยาย มการตงค าถาม ตอบค าถามระหวางผสอนและผเรยน 1.2 วธสอนแบบรวมแรงรวมใจ (Cooperative Learning) ซงมขนตอนการเรยนร 5 ขนตอน คอ 1) ขนเตรยม 2) ขนสอน 3) ขนปฏบตงานกลม 4) ขนตรวจสอบผลงาน และ 5) ขนสรปบทเรยนและประเมนผล 2. กจกรรมการเรยนการสอน 2.1 ขนเตรยมความพรอมกอนเรยนร 2.1.1 ตวแทนนกศกษาเชคชอและตรวจสอบวนยในชนเรยน 2.1.2 อาจารยใหนกศกษานงสมาธตามวดทศนสนการน านงสมาธของดร.อาจอง ชมสายฯและบนทกผลการนงสมาธในแบบบนทก 2.1.3 ระหวางบนทกผลการนงสมาธฟงเพลงประจ ารายวชาคอวดทศนสนเพลงสายลมแหงจรยธรรม เพลงคนคนคน เพลงแผเมตตา เพลงความสขเลก ๆเพลงสบาย ๆครงละหนงเพลง 2.2 ขนน าเขาสบทเรยน 2.2.1 อาจารยใหนกศกษาอานใบความรเรอง “คนเราเกดมาเพออะไร” 2.2.2 นกศกษาและอาจารยรวมกนอภปรายเรองคนเราเกดเพออะไร ชวตทมคาคออะไร พรอมชมวดทศนสนโฆษณาไทยประกนชวตชดชวตทมคณคา (แมตอย) วดทศนสนรายการโลกนกอานบานนกเขยนตอนเดนสอสรภาพ 2.2.3 อาจารยแจงจดประสงคการเรยนร 2.2.4 อาจารยใหนกศกษาท าแบบทดสอบกอนเรยน 2.3 ขนเรยนรประสบการณใหม สอนดวยวธรวมแรงรวมใจซงมขนตอนการสอน ดงน 2.3.1 ขนเตรยม อาจารยก าหนดเรองทจะศกษาออกเปน 8 หวขอยอย คอ

1) สขนยม 2) วมตนยม 3) ปญญานยม 4) อตถภาวะนยม 5) มนษยนยม 6) จดหมายชวตแนวพทธ 7) จดหมายชวตแนวครสต และ 8) จดหมายชวตแนวอสลาม 2.3.2 ขนสอน อาจารยแบงนกศกษาออกเปนกลม ๆ ละ 8 คน โดยแบงสมาชกไวลวงหนาใหมความสามารถคละกน คอ เกง ปานกลาง (คอนขางเกง) ปานกลาง (คอนขางออน) ออนเรยกวากลมบาน (Home Group) ใหสมาชกในกลมเลอกหมายเลขประจ าตวโดยการนบ 1 – 8 อาจารยชแจงกตกาการเรยนร

41

2.3.3 ขนปฏบตงานกลม 1) อาจารยใหนกศกษาทมหมายเลขเดยวกนมารวมอยดวยกนแตไมควรเกดกลมละ 6 – 7 คน 2) สมาชกในกลมใหมศกษาความรเกยวกบหวขอทจบฉลากไดในเอกสารประกอบการสอนบทท 2 และชวยกนท าใบงานท 1 และอภปรายรวมกนในหวขอของใบงานทศกษาจนทกคนมความเขาใจกระจางชดเจนกลมเหลานเรยกวากลมเชยวชาญ (Expert Group) กลมหมายเลข 1 เรอง สขนยม และชวยกนท าใบงานท 1 กลมหมายเลข 2 เรอง วมตนยมและชวยกนท าใบงานท 1 กลมหมายเลข 3 เรอง ปญญา และชวยกนท าใบงานท 1 กลมหมายเลข 4 เรอง อตถภาวะนยม และชวยกนท าใบงานท 1 กลมหมายเลข 5 เรอง มนษยนยม และชวยกนท าใบงานท 1 กลมหมายเลข 6 เรอง คณคาและจดมงหมายของชวตแนวพทธและชวยกนท าใบงานท 1 กลมหมายเลข 7 เรอง คณคาและจดมงหมายของชวตแนวครสตและชวยกนท าใบงานท 1 กลมหมายเลข 8 เรอง คณคาและจดมงหมายของชวตแนวพทธและชวยกนท าใบงานท 1 2.3.4 ขนตรวจสอบผลงาน อาจารยใหสมาชกกลมเชยวชาญกลบไปยงกลมเดมของตน และอธบายความรทตนเองไดศกษามาพรอมทงอธบายหวขอตามใบงานทก าหนดไว โดยเรมจากหมายเลข 1 – 8 2.3.5 ขนสรปบทเรยนและประเมนผล 1) อาจารยใหนกศกษาวเคราะหกรณศกษาเพอประเมนความเขาใจของกลมจากใบงานท 2 2) อาจารยใหนกศกษาก าหนดเปาหมายชวตและวางแผนปฏบตการเพอบรรลเปาหมายชวตของตนลงในใบงานท 3 แบบฟอรมการก าหนดเปาหมายในชวต 3) อาจารยใหนกศกษาทดสอบความรตามเนอหาทศกษาในเรองคณคาและจดหมายของชวตโดยการท าสอบกลม

2.4 ขนสรป อาจารยบรรยายสรปเนอหาประกอบสอพาวเวอรพอยต และวดทศนสนตามแนวคดทางปรชญาและศาสนา ซงมวดทศนสน ดงน 1) วตถยงสงคากวาจตใจ 2) ปฏเสธความสข 3) นกบวชศาสนาเชน 4) การตนพทธศาสดาตอนทรมานตนและตรสร 5) โฆษณากระทงแดง(ชวตฉกกรอบ) 6) โฆษณาความพอเพยง 7) โฆษณากระทงแดงเปาหมายด ๆ ในชวต 8) ความรกของแมไมสนสด และ 9) ภาพยนตรสนเกาหลเรองเสยงกจากครใหญ

42 2.5 การฝกทกษะชวตประจ าบท อาจารยใหนกศกษาท าแบบฝกทกษะชวตในแตละสปดาหโดยท าทบานพกของนกศกษาตามใบงานการฝกทกษะชวตท 1 ประวตความดงามของตวขาพเจา และใบงานแบบฝกทกษะชวตท 2 ประทบไวในดวงจต

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาจรยธรรมและทกษะชวต 2. วดทศนสนประกอบการนงสมาธเรอง 1) น านงสมาธของดร.อาจอง ชมสายฯ 2) เพลงสายลมแหงจรยธรรม 3) เพลงคนคนคน 4) เพลงแผเมตตา 5) เพลงความสขเลก ๆ และ 6) เพลงสบาย สบาย 3. วดทศนสนประกอบเนอหา 1) โฆษณาไทยประกนชวตชดชวตทมคณคา (แมตอย) 2) วตถยงสงคากวาจตใจ 3) ปฏเสธความสข 4) นกบวชศาสนาเชน 5) การตนพทธศาสดาตอนทรมานตนและตรสร 6) โฆษณากระทงแดง (ชวตฉกกรอบ) 7) โฆษณาความพอเพยง 8) โฆษณากระทงแดงเปาหมายด ๆ ในชวต 9) ความรกของแมไมสนสด 10) ภาพยนตรสนเกาหลเรองเสยงกจากครใหญ และ 11) เดนสอสรภาพ ประมวล เพงจนทร 4. พาวเวอรพอยตสรปเนอหาบทท 2 5. ใบความรกรณตวอยางเรอง”คนเราเกดมาเพออะไร” 6. ใบงานท 1 สรปแนวคดเกยวกบคณคาและจดมงหมายของชวต ใบงานท 2 วเคราะหกรณตวอยาง ใบงานท 3 แบบฟอรมการก าหนดเปาหมายในชวต

การวดผลและการประเมนผล 1. แบบทดสอบกอนเรยน-หลงเรยน 2. ใบงานและการประเมนผลใบงาน 3. ใบสงเกตกจกรรมกลมและการประเมนผล

43

บทท 2

คณคาและจดมงหมายของชวต การศกษาเกยวกบชวตมนษยนอกจากการตงค าถามวาชวตอะไร ชวตมาจากไหน อะไรเปนแกนแทหรอตวตนทแทจรงของมนษยซงมแนวคดทแตกกน ดงไดอธบายมาในบทท 1 ในบทนจะพจารณาค าถามเกยวกบชวตทส าคญคอ มนษยเกดมาเพออะไร ชวตทมคณคาเปนอยางไร อะไรคอสงทดทสดทมนษยควรแสวงหาอนเปนจดหมายสงสดของชวต สงมคาทสดในชวตมเพยงสงเดยวหรอหลายสง ชวตทด มคณคาและชวตทประเสรฐเปนอยางไร ซงในการตอบค าถามและอธบายเหตผลมแนวความคดทแตกตางกนทงในทางปรชญาและศาสนาเกยวกบคณและจดมงหมายของชวต

2.1 แนวคดเกยวกบคณคาของชวต

ค าวาคณคา เปนค าทมความหมายหลายนยดวยกน ค าวาคณคากบค าวาสงมคามความเชอมโยงกน สงมคาเปนการตงค าถามทางจรยศาสตรซงมประเดนทควรท าความเขาใจดงน

2.1.1 ความหมายของค าวา คณคา

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (2556, หนา 263) ไดใหความหมายของค าวา คณคา ไววา “สงทมประโยชนหรอมมลคาสง” สวนวทย วศทเวทย (ม.ป.ป., หนา 4) กลาววา“คณคานนคอ ลกษณะ “ทพงประสงค” หรอลกษณะ “ทควรจะเปน” หรอลกษณะท “นาพงปรารถนา”” ดงนน คณคา หมายถง สงทพงปรารถนามประโยชน เปนสงทบคคลตองการและคดวาควรจะเปน สวนค าวาคณคาของชวตหมายถง การด าเนนชวตอยางถกตองเหมาะสมเพอบรรลเปาหมายของชวตโดยตงมนในคณงามความดตามเกณฑของสงคม อนเปนไปเพอประโยชนแกตนเองและสงคม

2.1.2 สงมคานอกตวและสงมคาในตวเอง

สงมคา คอ สงทมนษยตองการ อยากได อยากม อยากเปนและแสวงหา สงมคาม 2 ประเภทคอ 2.1.2.1 สงมคานอกตว (Extrinsic value) คอ สงทมนษยตองการเพราะสงนนเปนเครองมอหรอเปนบนไดน าไปสสงอนทตองการไดอก ไมไดตองการสงนนเพราะตวมนเอง เชน นกศกษาตองการเงนเพอไปเรยนหนงสอ เรยนหนงสอเพอหาความร มความรเพอหางานท า ท างานเพอใหไดเงน เปนตน เงน การศกษา ความรหรอการท างานลวนเปนสงมคานอกตว และเปนเพยงเครองมอหรอ ทางน า (means) ไปสสงอนเทานน

44 2.1.2.2 สงมคาในตวเอง (Intrinsic value) คอ สงทมนษยตองการมนเพราะตวมนเอง ไมไดตองการเพราะเปนทางน าไปสสงอนทอยากไดมากกวา เชน มนษยท างานเพราะตองการเงน เงนน าไปเพอหาความสข และถาถามตอไปวาตองการความสขเพออะไร ถาตอบไมไดวาตองการความสขเพออะไร หรอตอบวาความสขกเพอความสข ความสขเปนสงมคาในตวเอง สงอน ๆ เปนสงมคานอกตวเพราะเปนเพยงเครองมอไวหาความสข หรอ ถามนษยแสวงหาความรเพอความร ความรกจะเปนสงมคาในตวเอง ทงความรและความสขเปนจดหมายสดทายทมนษยตองการ (end) ดงนน สงมคาคอสงทมนษยตองการและมนษยเปนผก าหนดคาของสงตาง ๆ ตามทมนษยปรารถนา สงมคาจงม 2 ประเภทคอสงทมนษยตองการเพอเปนเครองมอไปสสงอนทตองการมากกวาเรยกวา สงมคานอก และสงทมนษยตองการเปนเปาหมายสดทาย อนเปนทสดของความตองการ เรยกวา สงมคาในตว สงมคาในตวเปนจดมงหมายสงสดของชวต

2.2 อดมคตของชวตหรอจดมงหมายของชวต

มนษยเปนสตวทมเหตผล การกระท าของมนษยจงเกดจากการวางแผนเพอหวงผลทเกดขน ผลทมนษยคาดหวงคอจดมงหมาย ดงนนมนษยจงด าเนนชวตอยางมจดมงหมาย ค าวาจดมงหมายของชวตในทางปรชญาเรยกวา อดมคตของชวต พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (2556, หนา 1422) ไดใหความหมายของค าวา อดมคต ไววา “จนตนาการทถอวาเปนมาตรฐานแหงความด ความงาม และความจรง ทางใดทางหนงทมนษยถอวาเปนเปาหมายแหงชวตของตน” พจนานกรมศพทปรชญา องกฤษ-ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน (2540, หนา 45) ไดใหความหมายของค าวา อดมคต ไววา “จดหมายสงสดทบคคลหรอสงคมมงบรรลถง” ค าวาเปาหมายหรอจดมงหมายของชวตในทนหมายถงเปาหมายสงสด ซงเปนสงทมนษยตองการมากทสดในชวต เมอไดสงนแลวไมตองการสงใดอก ส าหรบปญหาวา คนเราเกดมาเพออะไร อะไรคออดมคตของชวต หรออะไรคอสงทดทสดส าหรบมนษย อะไรคอสงทนาพงปรารถนาทสดส าหรบชวต อะไรคอสงทประเสรฐทสดทมนษยควรแสวงหา(วทย วศทเวทย, ม.ป.ป., หนา 12) ปญหาเหลานมค าตอบหลายลทธดวยกนทงทางปรชญาและศาสนา ซงแตละทศนะกมเหตผลทแตกตางกน

2.3 คณคาและจดมงหมายของชวตตามแนวคดทางปรชญา

มนษยมความเหนทแตกตางกนในเรองสงมคาทสดทมนษยควรแสวงหาโดยเฉพาะความคดเหนเรองสงมคาในตวเองและสงมคานอกตว โดยทบางกลมเหนวา ความสขเปนสงมคาในตวเอง สงอน ๆ เปนสงมคานอกตว บางกลมเหนวาความร ความสงบ เสรภาพตางกเปนสงมคาในตวเอง บางกลมเหนวาสงมคาในตวเองมไดหลายสง แนวความคดทแตกตางกนเหลานเรยกวาแนวคดทางปรชญา ซงแตละ

45

แนวคดกมเหตผลทแตกตางกน กลาวโดยสรปแนวคดทางปรชญาทมตอค าถามวา อะไรเปนสงทดทสดทมนษยควรแสวงหาซงเปนสงมคาในตวเอง ม 5 แนวคด คอ 1) แนวคดสขนยม 2) แนวคดวมตนยม 3) แนวคดปญญานยม 4) แนวคดอตถภาวนยม และ5) แนวคดมนษยนยม ซงจะอธบายไปตามล าดบ

2.3.1 แนวคดสขนยม : จงแสวงหาความสขสบายทางกาย

สขนยมเปนแนวคดทใหความส าคญกบความสขทางกายและมรากฐานมาจากแนวคด สสารนยมซงเชอวาชวตมนษยคอรางกาย หากตงค าถามวารางกายตองการสงใดมากทสด ค าตอบตอค าถามนเปนทมาของแนวคดสขนยมซงมประเดนส าคญในการศกษาแนวคดน ดงน 2.3.1.1 ความหมายของสขนยม(Hedonism) ค าว า ส ขน ยม แปลมาจากค าภาษาองกฤษวา Hedonism ซงมผแปลเปนภาษาไทยทแตกตางกนเชน สขารมณนยม รตนยม สขนยม พจนานกรมศพทปรชญา องกฤษ-ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน (2540, หนา 42) ไดใหความหมายของค าวา สขารมณนยม,รตนยม ไววา “ทรรศนะทถอวา สขารมณ(pleasure)เปนสงประเสรฐทสด หรอเปนความดสงสดของชวต ทรรศนะนสอนใหบคคลมงแสวงหาความสขทางผสสะหรอความสขสบายหรอโลกยสขในชวตปจจบน” แพททรค (2518, หนา 355) กลาววา “ค าวา hedonism มาจากศพทภาษากรกแปลวา ความพงพอใจ รตนยมในแบบสามญทสดสอนวา ความพงพอใจเปนสงดทสด สวนในแบบทพฒนาอยางรอบคอบจะสอนวา ความสขเปนสงดทสงสด โดยเฉพาะอยางยงความสขของคนจ านวนมากทสด” วทย วศทเวทย (,ม.ป.ป.,หนา 143) กลาววา “สขนยม(Hedonism) คอ ลทธทถอวาความสขเปนสงทดทสดของชวต” รงธรรม สจธรรมรกษ (อางในมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2525, หนา 330) กลาววา “ผทมทรรศนะแบบสขนยมถอวาความสขสบายเปนสงเดยวทมคาทสดในชวต เพราะความสขสบายเปนสงเดยวทมคาในตวเอง สงมคาอน ๆ ทเราตองการ เชน เงนทอง ความร เสรภาพ ฯลฯ ลวนแตเปนสงมคานอกตว เราตองการสงเหลานเพราะมนเปนเครองมอน าเราไปสความสขเทานน ไมวาคนเราจะท าอะไรกตาม ถาสบสาวไปใหถงทสดแลวจะพบวาเขาท าสงเหลานนกเพอหลกหนจากความทกขยากไปสความสขสบาย ดงนน ความสขสบายจงเปนจดหมายปลายทางประการเดยวของชวตมนษย” 2.3.1.2 ประเภทของสขนยม มผกลาวโจมตแนวคดสขนยมวา การเหนแกความสขสวนตวนนท าใหมนษยเหนแกตวจงมนกปรชญาสขนยมเสนอวาความสของมนษยนนม 2 ประเภทคอความสขสวนตนและความสขสวนรวมท าใหเกดแนวคดเกยวกบสขนยม 2 ประเภท คอ 1) สขนยมสวนบคคล (Egoistic Hedonism) แนวคดนถอวาความสขสวนตนเปนสงมคามากทสด มนษยควรหลกเลยงความทกขและแสวงหาความสขใหแกตนเองใหมากทสดโดยไมตองค านงถงผอน การกระท าใด ๆ กตามตอบคคลอนทมนษยควรกระท าเพยงเพราะมนน าความสขมาให หากน ามาซงความทกขกไมจ าเปนตองไปเกยวของกบบคคลอน

46 2) สขนยมสากล (Universal Hedonism) แนวคดนถอวา ความสขของคนสวนใหญมคามากทสด มนษยควรท าสงทกอใหเกดประโยชนสขมากทสดแกคนจ านวนมากทสด มนษยควรท าแตสงทกอใหเกดความสขของทก ๆ คนในสงคม (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2525, หนา 330และสจตตรา รณรน, 2540, หนา 69-73) 2.3.1.3 ความรกบความสข นอกจากการแบงความสขออกเปนความสขสวนบคคลและความสขของคนจ านวนมากแลว แนวคดสขนยมยงแบงความสขออกเปน 2 ระยะคอ ความสขเฉพาะหนากบความสขระยะยาว ในการแสวงหาความสขนนมนษยควรแสวงหาความสขดวยสตปญญา ความรอบคอบและมองการณไกล ความรเปนสงไมมคาในตวเองเพราะความรเปนเพยงเครองใหมนษยหลกเลยงความทกขและแสวงหาความสขไดมากขน ความรทสขนยมชนชมยกยองคอความรทางวทยาศาสตรโดยเชอวายงวทยาศาสตรเจรญขนมนษยกยงสขสบายมากขน (วทย วศทเวทย, ม.ป.ป., หนา 145) เพราะวทยาศาสตรพฒนาวธการตอบสนองความสของมนษยไดหลากหลายรปแบบ ชาวสขนยมเชอวาความรมคากเพราะมประโยชน ความรใดน ามาใชประโยชนในชวตไมไดความรนนเปนสงไมมคา ไมควรศกษาเลาเรยน ตามแนวคดนความรเปนสงมคานอกตวเพราะเปนเครองมอไปสความสขซงเปนสงมคาในตว มความสขมคามากกวาความร 2.3.1.4 รากฐานของแนวคดสขนยม สขนยม มความเชอพนฐานมาจากแนวคดทางปรชญาสสารนยมทเชอวามนษยมแตเพยงรางกาย ไมมจตวญญาณ สงทมนษยเชอวาเปนจตวญญาณ แทจรงแลวเปนเพยงการท างานของสมอง แนวคดแบบสสารนยมใหความส าคญแกโลกของวตถมากกวาจตใจ เมอมนษยมแตรางกาย มนษยจงควรตอบสนองความตองการทางรางกายเทานนคอ การแสวงหาความสขทางรางกาย ดงตารางท 2.1

ตารางท 2.1 แสดงความสมพนธระหวางแนวคดสสารนยมกบแนวคดสขนยม

แนวคดสสารนยม

(ชวตคออะไร)

แนวคดสขนยม

(อะไรคอจดมงหมายสงสดของชวต)

สสารนยมเชอวาชวตเปนเพยงรางกาย สขนยมเช อว าความสขสบายทางกายเปน

จดหมายสงสดของชวต

2.3.1.5 สรปคณคาและจดมงหมายของชวตตามแนวคดสขนยม สขนยมถอวา ความสขเปนสงมคาสงสดสงเดยวทมนษยควรแสวงหา ความสขเปนสงมคาในตวเอง สงอน ๆ มคาเพยงเปนเครองมอน าความสขมาสมนษย ความร ศลธรรม ขนบธรรมเนยม ประเพณ กฎหมายเปนส งทดมคากเพราะท าใหมนษยไดรบความสข สงใดขดขวางการแสวงหาความสขของมนษยควรยกเลก ชวตทมคณคาคอชวตทมเงนทอง และปจจยพรงพรอมในการแสวงหาความสข คาของคนวดกนทความร ารวยและแสวงหาความสขไดมาก “ส าหรบสขนยม “ด” กบ “ความสข” จงเปนสงเดยวกน ชวตทดคอชวตทม

47

ความสข สงคมทดคอสงคมทคนในสงคมนนมความสข โลกทดคอโลกทคนทงหลายมความสขกนทวหนา” (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2525, หนา 342) ค าวาสขในทนหมายถงความทางรางกายหรอความเกยวของกบรางกายเทานน ดงนน ชวตทมคณคาคอชวตทสงสมทรพยเงนทองไวสนองความสขและจดหมายของชวตคอสอนองความสขใหมากทสด 2.3.1.6 ขอโตแยงทมตอแนวคดสขนยม อยางไรกตามมแนวคดทไมยอมรบความคดแบบ สขนยมทเสนอใหมนษยมงแสวงหาแตความสขโดยเชอความสขไมใชสงทดทสดทมนษยควรแสวงหาเพราะ 1) ถามนษยแสวงหาแตความสขสบายเพยงอยางเดยว สงคมมนษยคงไมเจรญเชนทกวนน 2) การกระท าอนนาสรรเสรญจะเกดขนไมได ถามนษยคดแตจะหาความสขสบายเพยงอยางเดยว 3) มนษยไมสามารถมความสขทแทจรงได เพราะความสขเปนเพยงมายาไมมอยจรง (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2525, หนา 338-341)

2.3.2 แนวคดวมตนยม : จงแสวงหาความสงบ

วมตนยมเปนปรชญาทไมเหนดวยกบสขนยมโดยเหนวาความสขไมใชสงทดทสดของชวต แนวคดนมาจากฐานคดทเชอวาชวตมนษยคอจตวญญาณ หากตงค าวาจตวญญาณตองการสงใดมากทสดแนวคดตอบวาตองความสงบของจต มประเดนส าคญในการศกษาแนวคดวมตนยม ดงน 2.3.2.1 ความหมายของค าวา วมตนยม วทย วศทเวทย (ม.ป.ป., หนา 51) กลาววา วมตนยม “เหนวาความสงบของจตและการหลดพนจากความตองการเปนสงทดทสด” รงธรรม สจธรรมรกษ (อางถงในมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2525, หนา 343) กลาววา “วมตนยม มทรรศนะวาสงทมนษยควรแสวงหาคอความสงบของจตใจทปราศจากทงความสขและความทกข ความสงบของจตจะมไดกดวยการระงบความอยากหรอกเลส เมอไมหวงอยากไดอะไรกไมมโอกาสเปนสขเพราะความสมหวงและไมมโอกาสเปนทกขเพราะความผดหวง” แนวคดนมความเหนวาสงมคาของชวตมไดอยทความสขจากวตถภายนอก แตอยทความสงบของจตและวญญาณภายใน คณคาชวตอยทการทวญญาณไดลมรสอะไรบางอยาง มใชการทรางกายไดสมผสรปธรรมภายนอก ชาววมตนยมเนนเรองการดบความตองการและการเอาชนะตนเอง (วทย วศทเวทย, ม.ป.ป., หนา 151) ดงนน ค าวา วมตนยม หมายถงแนวคดทเชอความสงบของจตเปนสงมคาทสดทมนษยควรแสวงหาและเปนจดหมายสงสดของชวต 2.3.2.2 แนวคดวมตนยมทส าคญ 2 ลทธ มนกปรชญากรกโบราณไดน าเสนอแนวคดแบบวมตนยมไว 2 ลทธคอ 1) ลทธซนค (Cynicism) ลทธนเกดขนจากความไมพอใจตอสภาพชวตของตวเอง ของสงคมและโลกทเขาอาศยอย เชน ภยพบตจากสงคราม ความทกขยาก ตลอดจนสภาพสงคมทฟงเฟอ นกปรชญาในกลมนจงไดเสนอแนวทางในการด าเนนชวตดวยการปลกตนเองออกจากสภาพ

48 สงคมดงกลาว ไปด าเนนชวตทเรยบงาย ไมตองแสวงหาอะไร ตดความตองการในทกสงออกใหหมด พอใจในสงทมอย และมความสขไปวน ๆ ไมตองไปดนรนแสวงหาในสงทสงคมตองการ สงเหลานนไมสามารถใหความสขไดเนองจากจตใจไมสงบ เมอไมตองการอะไรกจะไดไมตองเสยใจเพราะสญเสยอะไรไป และกไมตองดใจเพราะไดอะไรมา เมอไมเสยใจไมดใจจตใจกสงบ (สจตรา รณรน, 2540, หนา 76-77) ดงนน ลทธนจงใหความส าคญกบการดบความตองการและใชชวตอยางเรยบงายพอใจในสงตนม ไมตองดนรนแสวงหา 2) ลทธสโตอค (Stoicism) ลทธนสอนคลายลทธซนคแตเปนระบบกวาและมจดมงหมายคอนขางแนนอนกวา ลทธสโตอคเชอวา โลก ธรรมชาต และเอกภพ ด ารงอยและด าเนนไปตามกฎเกณฑทตายตว กฎนเปนกฎเกณฑของธรรมชาตและเขาใจไดดวยเหตผล มนษยกเปนสวนหนงของธรรมชาตและสามารถใชสตปญญาเขาใจเหตผลของธรรมชาตได แตกระนนมนษยกไมสามารถทจะควบคมหรอเปลยนแปลงเหตการณตาง ๆ ทมนจะเกดขนได อะไรจะเกดมนกตองเกด ไมมใครหามมนได ถาเราไปฝนธรรมชาตหรอพยายามทจะเปลยนแปลงธรรมชาตจะท าใหเราเปนทกข แตถาเราเขาใจธรรมชาตวามนตองเปนไปอยางนนตามกฎเกณฑหรอระเบยบของมน เรากจะไมเดอดรอนหรอเปนทกขตามความเปนไปของมน เราตองวางเฉยตอเหตการณภายนอกทงมวล คอ ไมดใจหรอไมเสยใจตอเหตการณทเกดขน เพราะเหตการณตาง ๆ ในตวมนเองไมดไมชว ความดความชวอยทตวเราตางหาก ผอนจะท าอะไรเราไมไดถาเราวางเฉยตอสงเหลานน (สจตรา รณรน, 2540, หนา 77) ลทธสโตอคสอนวา มนษยควรเอาชนะใจตนเองถาท าไดแลวมนษยกจะมความสงบสขทแทจรง 2.3.2.3 วถทางน าไปสความสงบของจต วมตนยมถอวาการหลดพนจากความทกขมคามากกวาการมความสข ตนเหตของความทกขคอ การเกดความอยากแลวไมไดสมอยาก ความไมสมอยากคอความทกข เชน อยากกนอาหารอรอยแลวไมไดกนสมอยากกเปนทกข อยากไดเสอผาทสวยงามแลวไมไดสมอยากกเปนทกข ดงนนการทไมไดในสงหวงหรอตองการจงเปนความทกข วธปองกนความทกขคอ ปองกนไมใหความอยากเกดขน หรอปองกนไมใหความไมสมอยากเกดขน การปองกนไมใหเกดความไมสมอยากท าได 2 วธ 1) ดนรนแสวงหาสงทตนอยากได มาสนองความอยากใหครบถวนเหมาะสมกบความอยากของตน 2) ขจดความอยากใหหมดไปหรอลดใหเหลอนอยทสด ชาววมตนยมเสนอวาอยาไปเทยวแสวงหาความสขจากภายนอกใหมากเลย ยงหาความสขมากเทาไรกยงไดความสขนอยลงเทานน ชาววมตนยมเหนวา สงมคาของชวตไมไดอยทความสขจากวตถภายนอกแตอยทความสงบของจตวญญาณภายใน ความสขกบความทกขเปนของคกน มนษยไมควรแสวงหาความสขเพราะจะท าใหเกดความทกขตามมา สงทมนษยควรแสวงหาคอ ความสงบของจตใจทปราศจากทงความสขและความทกข ความสงบของจตใจจะเกดขนไดกดวยการดบความอยาก ความตองการและการเอาชนะใจตนเอง วมตนยมจงถอวา การท าจตใจใหสงบดวยการดบความตองการเปนสงมคาทสดส าหรบชวต

49

2.3.2.4 รากฐานของแนวคดวมตนยม แนวคดแบบวมตนยมมาจากฐานคดแบบจตนยมทเชอวา จตเปนสงทมอยจรง และเปนสงส าคญทสดของชวตและจตมความส าคญกวารางกาย จตเปนนายกายเปนบาว จตวญญาณไมสญสลายไปพรอมรางกาย แนวคดแบบจตนยมใหความส าคญแกจตใจมากวาวตถ มนษยจงควรมงแสวงหาสงทมคาตอจตวญญาณ คอความสงบของจต ดงตารางท 2.2 แสดงความสมพนธของแนวคดจตนยมกบแนวคดวมตนยม

ตารางท 2.2 แสดงความสมพนธระหวางแนวคดจตนยมกบวมตนยม

แนวคดจตนยม

(ชวตคออะไร)

แนวคดวมตนยม

(อะไรคอจดมงหมายสงสดของชวต)

จตนยมเชอวาตวตนทแทจรงของมนษยคอ

จตวญญาณ

วมตนยมเชอวาความสงบของจตเปนจดมงหมาย

สงสดของมนษย

2.3.2.5 สรปคณคาและจดหมายของชวตตามแนวคดวมตนยม วมตนยมถอวา ความสงบของจตมคาเหนอกวาความสข ความสงบของจตจะเกดขนไดดวยการดบความตองการและชนะตนเอง ส าหรบชาววมตนยมเศรษฐไมใชคนทมมากแตคอคนทตองการนอย คนทมความสขทสดมใชคนทมมากทสด แตเปนคนทตองการนอยทสด การท าตนใหเปนอสระจากความโลภ ความโกรธ ความหลงเปนเรองส าคญมาก เพราะจะท าใหมนษยเปนอสระจากความทกขอยางสนเชง ชวตทดและมคณคาตามแนวคด วมตนยมคอ ชวตทวางเฉยตอความเปนไปทเกดขนในโลกหรอในชวต ขจดความอยากและความหลงผด เมอท าไดเชนนชวตกเปนอสระอยางแทจรง ดงนน ชาววมตนยมจงเสนอวา สงทมนษยควรแสวงหา คอ ความสงบของจตทปราศจากทงความสขและความทกขอนเปนจดหมายสงสดของชวตมนษย

2.3.3 แนวคดปญญานยม : จงแสวงหาปญญาเพอเขาถงสจธรรม

ปญญานยมจดอยในกลมแนวคดทถอวาความสขไมใชสงทดทสดของชวตมนษย มสงอนทมคามากกวาความสข การแสวงหาแตความสขท าใหมนษยไมตางจากสตว แนวคดนเสนอวา การแสวงหาปญญาเพอเขาถงสจธรรมเปนสงมคาทสดในชวต ปญญาเปนจดหมายของชวตมนษยซงมประเดนส าคญในการศกษา ดงน 2.3.3.1 ความหมายของ ปญญานยม พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (2546, หนา 687) ไดใหความหมายของค าวา ปญญา ไววา “ความรอบร ความรทว ความฉลาดเกดแตเรยนและคด...” ปญญาหมายถงความสามารถในการใชเหตผลเพอแสวงหาความจรง ปญญานยม คอ ลทธทถอวา ปญญาหรอความรเปนสงทดทสดและเปนสงมคาในตวเอง ความสขเปนเพยงวถทจะน าไปสกจกรรมทางปญญาเทานน (สจตรา รณรน, 2540, หนา 73) ปญญานยมคอทรรศนะทถอวาการมความร เพอเขาถงสจธรรมเปนสงทมคาทสดในชวต ปญญาหรอความร เป นสงทดทสดของมนษย

50 (วทย วศทเวทย, ม.ป.ป., หนา 45) ดงนน ปญญานยมคอแนวคดทเชอวาปญญาเปนจดหมายสงสดทมนษยควรเขาถง 2.3.3.2 ประเภทของความร ปญญานยมและสขนยมมความเหนทแตกตางกนในเรองคาของความสขกบความร โดยทชาวสขนยมเชอวาความสขเปนสงมคาในตวเอง ความรเปนสงมคานอกตวและเปนเพยงเครองมอในการแสวงหาความสขของมนษย สวนชาวปญญานยมเชอวา ความรเปนสงมคาในตวเอง ความสขเปนสงมคานอกตว คาของความสขอยทท าใหมนษยหาความรไดดขนเท านน ปญญาจงมคามากวาความสขโดยทปญญานยมไดแบงความรออกเปน 2 แบบ คอ 1) ความรทชวยใหมนษยมความสขสบายมากขนและตอบสนองความตองการทางรางกายไดดขน ความรแบบนหนไมพนจากรางกาย ยงตดอยกบรางกายและถอวารางกายส าคญทสด เชนความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย การแสวงหาความรแบบนกคอหาวธการทจะตอบสนองความตองการของรางกาย 2) ความรบรสทธ เปนสจธรรมอมตะไมเกยวของกบการสนองความอยากของรางกาย ความรแบบนรแลวไมไดประโยชนและไมท าใหมความสขสบายมากขน แตรแล วท าใหคาของความเปนคนสงขน ปญญานยมถอวา การเขาใจสจจะของชวต โลกและจกรวาลท าใหคาของมนษยสงขนและท าใหมนษยตางจากสตว (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2525, หนา 353) ความรทปญญานยมยกยองคอ ความรบรสทธ ซงท าใหมนษยมคาสงกวาสตวและเขาสจธรรมสงสดของชวตกลายเปน ผประเสรฐ 2.3.3.3 วถทางน าไปสความรแจงสจธรรม ชาวปญญานยมเชอวาวญญาณหรอจตเปนสงส าคญของมนษยและในวญญาณนนสงส าคญทสดคอปญญา จตของมนษยนนมความสมพนธกบกายคอประสาทสมผสทง 5 และเปนผพจารณาขอมลทกายรจก มนษยควรแยกจตของตนออกจากรางกาย ไตรตรองหาความจรงดวยปญญา จตวญญาณมนษยมสมรรถนะอยางหนงคอปญญาหรอเหตผล ถาจตยดมนกบสมรรถนะอนนดวยการท ากจกรรมทเปนเอกลกษณของจตคอการคดและไตรตรองโดยไมตองอาศยประสาทสมผสมนษยจะไดความจรงทสมบรณ โสเครตสนกปรชญาชาวกรกซงเปนตวแทนของปญญานยม เชอวา คนทกคนตองการท าความด แตเหตผลทเขาท าความชวเพราะเขาไมร คอไมรวาอะไรด อะไรไมด ความรจงเปนสงส าคญ ความรในทนหมายถง รตวเอง (known thyself) สงทมนษยตองการคอ การรจกตวเองในฐานะทเปนมนษย ถาเขาใจธรรมชาตของมนษยทแทจรง กจะเขาใจดวา ในฐานะทเกดเปนมนษยควรท าอะไร โสเครตสมทรรศนะเกยวกบมนษยวา “มนษยคอวญญาณทถกขงอยในรางกาย เมอตายวญญาณจะถกปลดปลอยใหเปนอสระ แตชะตากรรมของวญญาณจะขนอยกบวามนสามารถรกษาตวเองใหบรสทธจากความแปดเปอนทางกายไดมากนอยเพยงไร ความแปดเปอนดงกลาวเกดจากอทธพลของกเลสทางกาย และคนฉลาดจะพยายามท าใหตวเองเปนอสระจากสงเหลาน เขาจะมองชวตวาเปนการตระเตรยมเพ อ

51

จะพบกบความตาย ความรทเขาตองการจงเปนความรเกยวกบความเปนอมตะ” (Huby : 1969 อางถงใน สจตรา รณรน, 2540, หนา 74) 2.3.3.4 รากฐานของแนวคดปญญานยม การทชาวปญญานยมเชอวาวญญาณหรอจตเปนสงส าคญของมนษยและในวญญาณนนสงส าคญทสดคอปญญา ปญญานยมจงตงอยบนพนฐานความเชอแบบจตนยม ทถอวาจตหรอวญญาณมอยจรง มนษยประกอบดวยรางกายและจตวญญาณและสวนทเปนจตวญญาณส าคญกวารางกาย ปญญานยมเชอวา วญญาณของมนษยเปนอมตะ เมอตายวญญาณไมแตกดบเหมอนรางกาย ลทธนจงไมสอนใหมนษยหมกมนอยกบความสขทางกาย แตสอนใหประกอบกจกรรมทางปญญาเพอวาเมอตายลงวญญาณจะไดเขาถงโลกแหงสจธรรม ดงนน รากฐานความคดของปญญานยมจงมาจากจตนยมโดยเชอในจตวญญาณมนษยมปญญาแฝงอย จตนยมกบปญญานยมจงมความสมพนธกนดงตารางท 2.3

ตารางท 2.3 แสดงความสมพนธระหวางแนวคดจตนยมกบปญญานยม

แนวคดจตนยม

(ชวตคออะไร)

แนวคดปญญานยม

(อะไรคอจดมงหมายสงสดของชวต)

จตนยมเชอวาตวตนทแทจรงของมนษยคอ

จตวญญาณ

ปญญานยมเชอวาการมความรหรอการเขาถง

สจธรรมเปนสงมคาสงสดของมนษย

2.3.3.5 สรปคณคาและจดมงหมายของชวตตามแนวคดปญญานยม ปญญานยมถอวาศกดศรและคณคาของมนษยอยทการมปญญาความร สาระของมนษยทท าใหมนษยตางจากสตวคอปญญาหรอความสามารถในการใชเหตผลเพอคนหาความจรง คาของคนจงอยทการเพมพนสาระคอปญญาของตนใหมากขน ไมใชอยทการมความสขสบายมากขน ชวตทสมบรณและมคามใชชวตทแสวงหาความพอใจใหแกรางกาย แตเปนชวตทหนเขาสสาระหรอธาตแทของตน นนคอ ชวตทอยกบปญญา การอยกบปญญาคอการแสวงหาความรและความจรง ส าหรบชาวปญญานยมชวตทสมบรณมไดวดดวยความสขทางรปธรรมหรอทางรางกาย การเปนคนดกบการมความสขสบายมใชสงเดยวกน คนดคอคนทสาระของเขาอนไดแกปญญาไดรบการเอาใจใสอยางพรอมบรบรณ (วทย วศทเวทย, ม.ป.ป.,หนา 149) จดหมายของชวตมนษยคอการรจกตนเองและโลกดวยปญญา

2.3.4 แนวคดอตถภาวนยม : จงแสวงหาเสรภาพ

แนวคดอตถภาวนยม แปลมาจากภาษาองกฤษวา existentialism ซงเปนแนวคดทมอทธพลอยางกวางขวางในโลกปจจบนโดยเฉพาะคนหนมสาวทก าลงตนตวขอเสรภาพและความเปนธรรมโดยเรยกรองใหทบทวนหลกเกณฑและมาตรการตาง ๆ ทใชกนอยในสงคม แนวคดนมรากฐานมา

52 จากแนวคดจตนยม เนนใหมนษยแสวงหาเสรภาพอนเปนธาตแทของมนษย มประเดนส าคญในการศกษา ดงน 2.3.4.1 ความหมายของค าวา อตถภาวนยม ค าวา อตถภาวะ มาจากภาษาบาล คอ อตถ แปลวาเปนอย ภาวะ แปลวา สภาพ ตรงกบศพทภาษาองกฤษวา existence แปลวาความเปนอย (กรต บญเจอ, 2522, หนา3) พจนานกรมศพทปรชญา องกฤษ-ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน (2540, หนา 35) ไดใหความหมายของค าวา อตถภาวนยม ไววา “ทรรศนะทางปรชญาทใหความส าคญแกปจเจกภาพมากกวาสากลภาพ เสรภาพมากกวาระเบยบกฎเกณฑ เนนการสรางสรรคมากกวาการอนรกษระเบยบแบบแผน ความรสกมากกวาเหตผล และใหความส าคญแกความรเชงอตนย...เชน ความรทเกดจากการประสบดวยตนเอง มากกวาความรเชงปรนย...เชน ความรทเกดจากเหตผล...” แนวคดนเกดขนเนองจากตองการกระตนใหมนษยตระหนกในสถานภาพบทบาทหนาทของมนษยและเนนใหตระหนกในความเปนตวของตวเองมากทสด โดยย าเรอง ความมอย (existence) การมอยในทนไมไดหมายถงการมชวตอย พชและสตวกมชวตอย พวกมนมอย แตไมจ าเปนตองมาขบคดวา การมอยนมความหมายวาอยางไร มนษยเปนสงมชวตอยางเดยวทตระหนกถงการมอยของตน การมอยของมนษยมความส าคญกวาการทเขาเปนอะไร “การมอยของฉนส าคญกวาสงทฉนเปน” การมอยมมากอนสาระ ค าวาสาระหมายถง สงซงเปนองคประกอบของสรรพสง หมายถงธรรมชาตหรอตวตน มนษยไมมธรรมชาตทตดตวมาตงแตเกด ดงนนมนษยจงตองสรางสรรคตวของเขาเองขนมา เขาตองสรางธรรมชาตหรอสาระของเขา เพราะสงนไมไดถกก าหนดไวลวงหนา มนษยไมมธรรมชาตทเปนนรนดร มนษยถกสาปใหตองปรบเปลยนตวเองไปเรอย ๆ ดงนน มนษยตองตดสนใจเองวาจะมชวตอยางไร (กอรเดอร, 2540, หนา 476-477) ธรพงษ มไธสง (2551, หนา 208) กลาวถงแนวคดอตถภาวนยมวาเปน”กลมแนวคดทเสนอใหมนษยกลบมาหาตวเอง และท าตามเสรภาพอยางแทจรง แตการกระท าตามเสรภาพของมนษยตองมความรบผดชอบควบคกนเสมอ หรออาจกลาวไดงาย ๆ วา เสรภาพจะตองมาคกบความรบผดชอบเสมอ” 2.3.4.2 แนวคดอตถภาวนยมแบงเปน 2 ฝาย เนองจากอตถภาวนยมเรมตนจากความไมพอใจระบบแนวคดเกา ทพยายามตกรอบความคดดวยวธการและเหตผลตาง ๆ ผนวกกบสตรส าเรจเฉพาะตนทไมอาจใชกบคนอนได การแกปญหาชวตและสงคมนนจะตองมพนฐานอยบนความจรงแหงการมอยของตนในสงแวดลอมจรงทก าหนดใหตงแตเกดจนถงปจจบน แนวคดทวไปของอตถภาวนยมแบงเปน 2 ฝายคอ 1) ฝายทเหนวาศาสนามความส าคญทจะกลอมเกลา ควบคมสญชาตญาณมนษยทมกปกปองตนใหปลอดภยดวยการรกรานฝายตรงขามเสมอ ดงนนศาสนาจงชวยใหมนษยมกรอบแหงความรบผดชอบรวมกนเพอควบคมกเลสแหงความเปนปถชนใหอยในกรอบหรอขอบเขตทดงาม (พระมหาแสวง ปญญาวฒ, 2544, หนา 83)

53

2) ฝายทเหนวาศาสนาไมส าคญ โดยใหเหตผลวามนษยสามารถแกปญหาไดโดยไมตองอาศยศาสนา ยงกวานน การนบถอศาสนาอาจเปดโอกาสใหคนฉลาดเอาเปรยบคนโงโดยเสนออดมคตใหหลงใหล จนท าใหผนบถอใชเปนขอแกตว เพอหลกเลยงความรบผดชอบทจะตองเผชญหนากบปญหาดวยตนเองและขบคดหาทางแกปญหาดวยตนเอง (กรต บญเจอ, 2522, หนา 117) 2.3.4.3 วถทางไปสเสรภาพและการคนพบตนเอง ชาวอตถภาวนยมเหนวามนษยในสมยปจจบนไดสญเสยตวเองไปในสงคมอนสลบซบซอน คนปจจบนตองแสดงหลายบทบาท บทบาทเหลานคอหวโขนทตองสวม ทงทงทไมอยากท าแตกจ าเปนตองท า อะไรคอ ตวเขาทแทจรง เกอบทกสงทท าเพราะคนอน มบางไหมทเขาท าอะไรโดยทเกดจากตวเขาเองจรง ๆ ไมใชเ พยงฐานะทเปนนนหรอเปนน ชาวอตถภาวนยมตอบวา ในสงคมปจจบนแทบจะไมมใครเลยทไมถกบรดโดยบทบาทตาง ๆ คนสมยใหมไมมเวลาทจะมาพจารณาดตวเอง วาตวเองรสกอะไรหรออยากท าอะไร ทเขาท าอะไรตออะไรอยทกวนนนกเพราะเขาตองท า หวโขนมนบงการเชนนน การกระท าทเกดจากความรสกจรง ๆ วาอยากท านนไมมอกตอไป ความสลบซบซอนของสงคมสมยใหมและความกาวหนาทางวทยาศาสตรไดดงมนษยออกจากตวเองเสยแลว เมอเปนเชนนคนเราควรท าอยางไร ชาวอตถภาวนยมบอกวา ขอใหมนษยกลบมาหาตวเอง การกลบมาสตวเองกคอการตระหนกถงเสรภาพอนเปนธาตแทของมนษย ความเปนอสระทจะเลอกกระท าสงตาง ๆ นนเปนสงทแยกไมออกจากมนษย ไมมครงใดเลยทจะพดไดวา มนษยไมมเสร และไมมสถานการณใดเลยทจะกลาวไดวาในสภาพอยางนนมนษยถกบงคบ ธรรมชาตทแทจรงของมนษยคอ เสรภาพ การบอกวา มนษยแตละคนถกบงคบจากสงอนนนไมเปนความจรง ความจรงคอ มนษยแตละคนเลอกทางเดนชวตตางกนออกไป ชวตเมอมอยแลว ยอมตองมการเลอกเสมอ และการเลอกทกครงตองอยในความรบผดชอบของตนเอง ดงนน มนษยตองมความตงใจในการเลอกวาจะเอาอยางไรกบชวตของตนด แนวคดนจงเนนใหมนษยเลอกวถด าเนนชวตดวยตนเองเพราะมเครองมอทส าคญในการด าเนนชวตคอเสรภาพ 2.3.4.4 รากฐานของแนวคดอตถภาวนยม แนวคดอตถภาวนยมมากจากรากฐานความคดทวา แกนแทหรอสารตถะของมนษยคอ เสรภาพ จตมนษยเปนความวางและอสระ เพราะความวางเปลานท าใหมนษยมเสรภาพทจะเลอก การเลอกของมนษยจงเปนอสระ ดงนน เสรภาพจงเปนธาตแทของมนษย มนษยถกสาปใหมเสรภาพ เมออสระเขาควรท าในสงทเขาอยากท าและรบผดชอบการกระท าของตน แนวคดอตถภาวนยมสอนวาจงเลอกและรบผดชอบ ดงนนแนวคดอตถภาวนยมจงมรากฐานมาจากแนวคดจตนยมโดยเชอวามนษยจตและจตมนษยเดมนนวางเปลา ดงตารางท 2.4

54 ตารางท 2.4 แสดงความสมพนธระหวางแนวคดจตนยมกบอตถภาวนยม

แนวคดจตนยม

(ชวตคออะไร)

แนวคดอตถภาวนยม

(อะไรคอจดมงหมายสงสดของชวต)

อตถภาวนยมเชอวาตวตนทแทจรงของมนษยคอ

จต จตมนษยวางเปลาและอสระ แกนแทของ

มนษยคอเสรภาพ

อตถภาวนยมสอนวาการคนพบตนเองคอเสรภาพ

เปนจดหมายของชวต

2.3.4.5 สรปคณคาและจดหมายของชวตตามแนวคดอตถภาวนยม จากการทแนวคดอตถภาวนยมเชอวา แกนแทของความเปนมนษยคอ เสรภาพ เสรภาพคอการมอสระทจะเลอกกระท าสงตาง ๆ ไดตามความตองการหรอความรสกของตนเองโดยปราศจากการบบบงคบจากสงตาง ๆ การกระท าตามความรสกทแทจรงเปนการแสดงออกถงความจรงใจ มนษยจะกลบมาสตวเองไดกตอเมอมความจรงใจ ถาเลอกกระท าสงไดดวยความจรงใจแลว นนแสดงวาไดเปนมนษยทสมบรณ แนวคดอตถภาวนยมกระตนใหมนษยเหนคณคาแหงความเปนตวของตวเอง พงพาอาศยตนเอง พฒนาตนเอง ฝกตนเองใหมสมรรถภาพ ประสทธภาพพรอมใหคณคาแกตนเองดวยตนเอง ดวยเกณฑหรอมาตรฐานวดประเมนผลดวยตนเอง ทส าคญทสด ภาวการณทมนษยจะบอกไดวา ตนเปนตวของตวเองมากทสดมคาทสดกตอเมอ มนษยไดตดสนใจเลอกเองในส งทตนประสบพบเหน เผชญหนาอยนน โดยมไดมใครบงคบขเขญชน าหรอปราศจากอทธพลใด ๆ ทงสน ดงนน คณคาสงสดของมนษยคอการเขาถงเสรภาพอนเปนธาตแทของตน เลอกกระท าดวยตนเองและรบผดชอบดวยตนเอง

2.3.5 มนษยนยม : จงมองรอบดาน

แนวคดมนษยนยมเปนแนวคดทเหนขอบกพรองของแนวคดทงสทกลาวมาขางตนโดยเหนวาจดหมายของชวตของมนษยไมไดมสงเดยว แตมนษยสามารถมจดหมายของชวตไดหลายอยาง แนวคดนจงเสนอใหมองรอบดานดวยเหตทแนวคดทงสนนมองมนษยสดไปดานเดยว แนวคดมนษยนยมมรากฐานความคดมาจากแนวคดธรรมชาตนยมทเชอวามนษยเปนทงรางกายและจต รางกายและจตมความส าคญเทาเทยมกน จดหมายของชวตมนษยจงมหลายดาน มประเดนส าคญในการศกษาเกยวกบแนวคดมนษยนยม ดงน 2.3.5.1 ความหมายของค าวา มนษยนยม พจนานกรมศพทปรชญา องกฤษ-ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน (2540, หนา 44) ไดใหความหมายของค าวา มนษยนยม ไววา “ทรรศนะทถอวา มนษยเปนสงหนงในธรรมชาต มศกดศร มคา และมความสามารถทจะพฒนาตนเองโดยอาศยเหตผลและวธการทางวทยาศาสตร ไมตองอาศยอ านาจเหนอธรรมชาตแตอยางใด...” รงธรรม สจธรรมรกษ

55

(อางถงใน มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2525, หนา 356) กลาวถงแนวคดมนษยนยมวา “มนษยนยมมความเหนวา ทงความสขทางกาย ความสงบของจตใจ การมปญญาความรและสงอน ๆ ทมนษยสามารถชนชมได ทงหมดนลวนเปนสงมคาในตวเอง ไมมอะไรมคาสงสด จดหมายชวตมนษยคอการไดลมรสสงมคาเหลานอยางทวถงและประสมกลมกลนกน” ดงนน แนวคดมนษยนยมจงหมายถงแนวคดทเชอวาจดมงหมายสงสดของชวตมนษยมหลายดานทงความสข ความสงบ ปญญาและเสรภาพลวนเปนสงมคาทมนษยควรแสวงหา 2.3.5.2 มมมองมนษยนยมตอทรรศนะทง 4 แนวคดมนษยนยมเหนวาทรรศนะทง 4 ทกลาวมาคอ สขนยม วมตนยม ปญญานยมและอตถภาวนยม แตละทรรศนะมสวนถกในแงของตน แตมนษยนยมมองวาทรรศนะเหลานมองชวตแคบไป อตถภาวนยมนนสอนใหมนษยท าทกอยางจากใจจรง เนนเสรภาพ รสกอยางไรกท าอยางนนโดยไมตองค านงถงแบบแผนกฎเกณฑใด ดงนนถามนษยรสกอยากจะฆาใครกไปฆาอยางนนหรอ อตถภาวนยมตองการใหมนษยเปนตวเอง นนเปนสงสมควร แตทงนตองมขอบเขต ชวตทเกดมาโดยไมเคยเปนตวของตวเองเลยนนเปนชวตทนาสงสาร แตชวตทเอาแตความรสกของตนเองเปนใหญนนจะอยรวมกบคนอนไดอยางไร (วทย วศทเวทย, ม.ป.ป.,หนา 155) แนวคดสขนยมนนใหความส าคญแกกรางกายมากเกนไปสวนแนวคดวมตนยมและปญญานยมนนใหความส าคญกบจตวญญาณมากกเกนไป มนษยนยมเหนวารางกายและจตใจมความส าคญเทาเทยมกน ความสขสบายเปนอาหารทางกายฉนใด ความสงบของจตและปญญาความรกเปนอาหารทางใจฉนนน(สจตรา รณรน, 2540, หนา 78) 2.3.5.3 วถทางจด มงหมายของช วตอยางรอบดาน มนษยนยมถอวา มนษยไดววฒนาการมาจนตางจากสตวแลว สงมคาส าหรบมนษยจงไมควรจ ากดอยเพยงแตความสขทางกายเทานน และมนษยกไมใชเทพเจาทจะตดขาดความสขทางเนอหนงมงสาไดหมดสน สงมคาของชวตตามทรรศนะของมนษยนยมจงไมไดจ ากดอยแตเพยงการไดสนองความตองการทางดานรางกายหรอจตใจอยางใดอยางหนงเพยงอยางเดยว มนษยนยมเหนวาทงความสขทางกาย ความสงบของจตใจ การมปญญาความร และสงอน ๆ ทมนษยสามารถชนชมได เชน การมเสรภาพ ความภมใจทท างานไดส าเรจ ความอมใจทไดชวยเหลอผอน การไดชนชมกบความงามในศลปะ ฯลฯ ทงหมดนลวนเปนสงมคาในตวเอง ไมมอะไรมคาสงสด (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2525, หนา 356) ดงนน มนษยนยมเหนวา มนษยไมควรถอเอาอยางใดอยางหนงส าคญทสด เพราะถามนษยดนรนหาแตเงนทองเพอซอความสขสบาย มนษยกอาจตองหาตลอดชวตโดยมไดมเวลาทจะเสพสขเลย ถามนษยหนเขาหาแตความสงบมนษยกจะขาดบางอยางทมนษยพงม ถามนษยถอเอาแตความรสกของตนเองเปนใหญกจะอยรวมกบคนอนไมได ดงนนส าหรบมนษยนยมทางทดทสดกคอ การรอมชอมระหวางสงส าคญ 4 อยางคอ ความสข ความสงบ ปญญาความรและเสรภาพเขาดวยกน

56 2.3.5.4 รากฐานของแนวคดมนษยนยม มนษยนยม มความเชอพนฐานมาจากลทธธรรมชาตนยม ทถอวา มนษยมทงรางกายและจต แตจตไมใชสงทเปนอสระแยกออกจากรางกายได จตเปนธรรมชาตอยางหนงของมนษยเหมอนกบทรางกายเปน และแตกดบไปพรอมกบรางกายเมอ คนตายไป ธรรมชาตนยมจงถอวารางกายและจตใจมความส าคญเทากน ดงนนมนษยจงควรสนองความตองการทงทางดานรางกายและจตใจใหมความสมดลกน (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2525, หนา 361) จากการทมนษยนยมมาจากความเชอพนฐานแบบลทธธรรมชาตนยมทเหนรางกายและจตมความส าคญเทาเทยมกนจดหมายของชวตจงรอมชอมระหวางความสข ความสงบ ปญญา และเสรภาพ ดงตารางท 2.5

ตารางท 2.5 แสดงความสมพนธระหวางแนวคดธรรมชาตนยมกบมนษยนยม

แนวคดธรรมชาตนยม

(ชวตคออะไร)

แนวคดมนษยนยม

(อะไรคอจดมงหมายสงสดของชวต)

ธรรมชาตนยมเชอวาตวตนทแทจรงของมนษยคอ

รางกายและจตวญญาณ

มนษยนยมเชอวาความสขทางกาย ความสงบของ

จต ปญญาเขาถงสจธรรมและเสรภาพเปนสงม

คาสงสดของมนษยเทาเทยมกน

2.3.5.5 สรปคณคาและจดหมายของชวตตามแนวคดมนษยนยม การทมนษยมจดหมายของชวตแตกตางกน ท าใหมความคดเหนและความประพฤตปฏบตแตกตางกนไปดวย เหตทเปนเชนนกเพราะทรรศนะทวาอะไรเปนจดหมายของชวตเปนทรรศนะพนฐานทมอทธพลตอการก าหนดทรรศนะในเรองอน ๆ ของชวต (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2525, หนา 356) ดงนน ส าหรบมนษยนยม คนทมชวตอยางสมบรณคอคนทมความพอใจในสงตาง ๆ อยางประสานกลมกลนกน ไมมความขดแยงหรอถามกนอยทสด สงคมทสมบรณคอสงคมทสนองความตองการทางรางกายของมนษยไดทวหนา แลวเปดโอกาสใหมนษยแสวงหาความชนชมกบสงตาง ๆ ไดตามทแตละคนพอใจ ในทรรศนะมนษยนยม จดหมายของชวตมนษย คอการไดลมรสสงมคาตาง ๆ อยางทวถงและประสมกลมกลนกน ไมลมหลงไปในสงใดสงหนงมากจนละเลยสงมคาอน ๆ ทควรไดลมรสดวย ดงนน ชวตทมคณคาคอชวตมความสมดลหรอเดนทางสายกลางไมลมหลงดานใดดานหนงมากเกน ใชชวตอยางพอเพยงและมดลยภาพ

2.4 คณคาและจดหมายของชวตตามแนวคดทางศาสนา

สมภาร พรมทา (2546, หนา 44) กลาววา “ศาสนาทกศาสนาจะสอนตรงกนวาชวตเปนเรองทเราจะตองรบผดชอบดวยตวของเราเอง แมศาสนาแบบนบถอพระเจากสอนเพยงวาพระเจาทรงเปนไดเพยงแคก าลงใจแกเราเทานน สวนความส าเรจหรอความลมเหลวในชวตเปนเรองเราโดยแท ไมเกยวกบ

57

พระเจาอยางใดทงสน ศาสนาทไมสอนเรองพระเจาอยางเชนพทธศาสนายงสอนชดวาตวเรานนเองคอผจะบนดาลใหชวตของเราเปนอยางนอยางนน” จากค ากลาวนชใหเหนวาศาสนาทกศาสนาสอนวามนษยทกคนเกดมายอมมเปาหมายของชวตและชวตจะมคณคากตอเมอท าเปาหมายของชวตใหส าเรจ ในทนจะศกษาคณคาและจดหมายของชวตตามแนวคดทางพทธศาสนา ศาสนาครสตและศาสนาอสลาม

2.4.1 คณคาและจดหมายของชวตตามแนวคดทางพทธศาสนา

พทธศาสนาสอนเรองความจรงของชวตและสอนใหมนษยเขาใจและเขาถงความจรง 4 ประการทเรยกวาอรยสจ โดยทพทธศาสนามองวามนษยทกคนเกดมายอมประสบกบความทกขอยางหนไมพน แมคนสวนใหญจะบอกวาชวตเกดมาเพอแสวงหาความสข แตความสขทคนทวไปเขาใจวา เปนความสขลวนแตเปนความทกขหรอไมกเปนเหตแหงความทกข ความสขทแทจรงในมมมองพทธศาสนาคอความพนทกขอยางสนเชงทเรยกวาภาวะแหงนพพาน ดงนนจดหมายของชวตขนสงสด คอ ความพนทกขและชวยเหลอเพอนมนษยพรอมทงสรรพชวตใหหลดพนจากความทกข (คณ โทขนธ, 2537, หนา 164) พทธศาสนาไดแสดงจดหมายชวตของมนษยไวหลายระดบตามการพฒนาตนเองของแตละบคคล 2.4.1.1 จดหมายของชวต 3 ระดบ อยางไรกตามแมวาพทธศาสนาถอวาความหลดพนจากความทกขเปนจดหมายสงสดของชวตแตพทธศาสนากไดจดประเภทของเปาหมายชวตไวหลายระดบดงในค าสอนเรอง อตถะ 3 ค า “อตถะ” หรอ “อรรถ” แปลวาประโยชน ผลทมงหมายหรอจดหมาย ดงนน จดหมายของชวตตามแนวคดทางพทธศาสนา คอการด าเนนชวตใหบรรลโยชน 3 คอ (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2555, หนา 17-19) 1) ทฎฐธมมกตถะ คอ ประโยชนปจจบนซงเปนประโยชนทเกยวกบชวตประจ าวนอนเปนการสนองความตองการขนพนฐานของมนษยทงทางดานรางกายและสถานภาพทางสงคมทเรยกวา ทรพยภายนอก อนไดแก การมสขภาพด รางกายแขงแรง ไรโรค อายยน มเงนมงาน มอาชพสจรต พงตนเองไดทางเศรษฐกจ มสถานภาพด เปนทยอมรบนบถอในสงคม มครอบครวผาสก ท าวงศตระกลใหเปนทยอมรบนบถอ สงเหลานตองไดมาดวยก าลงความเพยร และสตปญญาของตนโดยชอบธรรม และรจกใชสงเหลานใหเกดประโยชนสขแกตนเองและผอน 2) สมปรายกตถะ คอ ประโยชนเบองหนา ซงเปนประโยชนเกยวกบคณคาของชวตทางดานจตใจหรอจตวญญาณ อนเกดจากการสงสมความดงามและการพฒนาคณภาพของจตใจใหงอกงามดวยคณธรรม ด ารงตนอยในศลธรรมใชทรพยภายนอกคอทรพยสนเงนทองตาง ๆ มาสงสมเปนทรพยภายในคอ คณงามความด ซงจะตองน าไปใชในโลกหนาหลงจากสนชวตลง 3) ปรมตถะ คอ ประโยชนสงสด หรอประโยชนทเปนสาระแทจรงของชวต อนเปนจดหมายสงสดทชวตควรเขาถง คอการรแจงสภาวะทงหลายตามความเปนจรง ไมตกเปนทาสของโลก

58 และชวต มจตเปนอสระปลอดโปรง ผองใส สะอาด สวาง สงบ หลดพนจากกเลสและกองทกขอยางสนเชงคอ การบรรลนพพาน นอกจากการด าเนนชวตใหบรรลประโยชนทง 3 ระดบดงทกลาวมา พทธศาสนายงไดกลาวถงการด าเนนชวตใหบรรลประโยชนอก 3 ดาน ดงน 1) อตตตถะ คอ ประโยชนเพอตน หมายถงการสรางประโยชนใหแกตนเองทง 3 ระดบ คอ ประโยชนปจจบน อนเกยวของกบรางกายและสถานภาพทางสงคมทเรยกวาสงสมทรพยภายนอก ประโยชนเบองหนาอนเกยวของกบจตใจเปนการสรางคณงามความดสงสมไวเปนทรพยภายใน ประโยชนสงสดคอท าตนใหหลดพนจากกเลสและกองทกขทเรยกวาบรรลนพพาน 2) ปรตถะ คอ ประโยชนเพอผอน หมายถงการสรางประโยชนสขใหแกบคคลอนทงทางดานวตถและจตใจ การชวยเหลอเพอนมนษย 3) อภยตถะ คอ ประโยชนรวมกนทงสองฝาย หมายถงการสรางประโยชนใหกบสวนรวมและสงคม การสรางประโยชนใหกบสงคมสวนรวมเปนจดเนนทส าคญของจดหมายชวตใน พทธศาสนา ดงปรากฏในพทธโอวาททพระพทธเจาประทานแกพระอรหนต 60 รปในการไปประกาศพระศาสนาเปนครงแรกวา “ภกษทงหลาย ! เธอทงหลายจงเทยวจารกไป เพอประโยชน เพอความสขแกชนเปนอนมาก เพอความเอนดแกโลก เพอประโยชนเกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษยทงหลาย” (ว. มหา. 4/32/ 40 อางถงใน พทธทาสภกข, 2515, หนา 187) ในด าเนนชวตใหมคณคาและเปนประโยชนแกโลกนนพระพทธเจาไดด าเนนช วตเปนแบบอยางดงปรากฏใน พทธจรยา 3 พทธจรยา 3 ประการหมายถงจรยาวตรทพระพทธองคทรงบ าเพญภายหลงตรสรแลว ดงทกลาวแลววา มนษยเรามหนาทและจดหมายทส าคญ 3 ประการคอ หนาทตอตนเอง เรยกวาประโยชนตน หนาทตอคนอนเรยกวา ประโยชนผอน หนาทตอสวนรวมเรยกวา ประโยชนทงสองฝาย ดานหนาทตอตนเองนนพระพทธองคไดทรงบ าเพญเสรจสนในวนตรสร สวนพทธจรยาทง 3 ประการ ททรงบ าเพญภายหลงตรสรแลวเปนการบ าเพญประโยชนตอผอน ความสงเขปแหงพทธจรยาม ดงน (ทองพล บณยมาลก และคณะ, 2544, หนา 128) 1) ญาตตถจรยา การบ าเพญประโยชนแกพระญาต การสงเคราะหญาต มนษยเกดมายอมมความเกยวของผกพนกนโดยสายเลอด ผเปนญาตกนยอมจะตองเคยสงเคราะหอนเคราะหกนดวยวธการใดวธการหนงเรยกวาบพพการ ผทเคยมพระคณตอเรา หรอมความรสกผกพนกนรกใครตอกน ดงนน เมอประสบความส าเรจหรอมความมนคง มนษยจะตองไมลมญาตของตน ดงทพระพทธองคไดทรงท าใหเหนเปนแบบอยางซงปรากฏในพทธประวตวา ภายหลงตรสรแลวไมนานพระพทธองคไดเสดจกลบกรงกบลพสด เทศนาโปรดพระพทธบดาและพระประยรญาตใหส าเรจมรรคผลนพพานเปนจ านวนมาก

59

2) โลกตถจรยา การบ าเพญประโยชนแกโลก การสงเคราะหโลก ค าวาโลก ในทน หมายถงหมสตวทงหลาย โดยเฉพาะมนษยทกคน ภายหลงการตรสร พระพทธองคไดเสดจจารกเทยวสงสอนประชนทกหมเหลาใหพนจากความทกข ไมจ ากดเพศ วย ไมจ ากดฐานะ เชอชาต ศาสนาและไมจ ากดจ านวน การสงเคราะหอนเคราะหผอนนนอาจเรมจากผใกลชด เชนญาตเปนตน แลวขยายออกไปเปนสงคม ประเทศชาตและโลก พระพทธเจาไดทรงโปรดชาวโลกกอนทจะเสดจโปรดพระญาต 3) พทธตถจรยา การบ าเพญประโยชนโดยฐานะเปนพระพทธเจา การบ าเพญประโยชนในฐานะของพระบรมคร คอการประดษฐานพทธศาสนา สงสอนพทธบรษท 4 คอ ภกษ ภกษณ อบาสก และอบาสกา ทรงท าหนาทของคร คอ สงสอนคนจวบจนวาระสดทาย พระพทธองคมจดมงหมายเดยวคอชวยเหลอสรรพสตวใหหลดพนจากความทกข

2.4.1.2 คณคาของชวต ดงทกลาวมาแลววาชวตตามแนวคดทางพทธศาสนาเปนชวตทมเปาหมายคอการบ าเพญประโยชนแกตนเอง ผอนและสวนรวม ชวตมนษยแมจะมคณคาแหงความเปนมนษยเทาเทยมกน แตชวตมนษยแตละคนกมคณคาแตกตางกน เพราะในมมมองของพทธศาสนาชวตทมคณคาสงสดคอชวตทพฒนาตนจนสมบรณคอบรรลประโยชน 3 ดงนนชวตทมคณคามากคอชวตทบ าเพญประโยชนไวมากทสดทงประโยชนตนเอง ประโยชนผอนและประโยชนแกสงคมสวนรวมนนเอง

2.4.1.3 การปฏบตเพอบรรลจดหมายของชวต ตามหลกค าสอนในทางพทธศาสนาเมอก าหนดจดหมายของชวตไว กจะก าหนดวถทางหรอวธการเขาสเปาหมายไวดวยดงน

1) โอวาทปาฏโมกข เปนค าสอนทสรปใจความส าคญของพทธศาสนาทชาวพทธทกคนตองน าไปปฏบตเพอเขาสจดหมายของชวตและบอกสอนผอน ค าวา โอวาทปาฏโมกข แปลวา หลกค าสอนส าคญของพระพทธศาสนาหรอค าสอนอนเปนหวใจของพระพทธศาสนา (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตตโต), 2551, หนา 579) ม 3 ประการคอ (1) ละเวนความชว อะไรกตามทท าไปทางกาย พดทางวาจา หรอคดทางใจแลวจะยงผลชว คอ ท าใหตนเองเดอดรอน ท าใหคนอนเดอดรอน ท าใหทงตนเองและผอนเดอดรอนไมเปนประโยชนแกตนเองและผอน สงเหลานจดวาเปนความชว จะตองงด ลด ละ สละ เวน หลกเลยง หางไกลใหได (2) หลกประพฤตความด อะไรกตามทท าไปทางกาย พดทางวาจา หรอคดทางใจแลวจะยงผลด คอ ไมท าใหตนเองเดอดรอน ไมท าใหผอนเดอดรอนไมท าใหทงตนเองและผอนเดอดรอน เปนประโยชนแกตนเองและผอน สงนนจดวาเปนความด ใครปฏบตเขากเรยกวาประพฤตด ทกคนควรประพฤตแตความด และ(3) หลกช าระจตใจใหสะอาด อะไรกตามทท าใหสงทท า ค าทพด อารมณทคด แลวท าใหจตใจสะอาด ประณตสงสงดวยคณธรรม มโนธรรม เชน ทาน สนโดษ เมตตากรณา ปญญา ซงเปนเครองขจดความโลภ ความโกรธ และความหลง อนเปนเครองเศราหมองใจใหบรรเทาเบาบาง จางหาย สญสนไปจากจตใจ วธการมหลายวธ เชน ดวยการรกษาศล เจรญเมตตาภาวนา ฝกสมาธ สมถภาวนา และวปสสนาภาวนา เปนตน อยาลมวาจตใจเปนใหญส าคญกวาอนใดทงสน หลกการช าระจตใจใหสะอาดบรสทธจงเปนหลกการทส าคญทสด เจาชายสทธตถะไดตรสรเปน

60 พระพทธเจา กเพราะสามารถช าระจตใจใหสะอาดประณตถงขนสงสด คอ หมดจดจากกเลสเครองเศราหมองทงมวล เปนภาวะทจตบรสทธโดยแท (คณ โทขนธ, 2537, หนา 106-107)

2) บญกรยาวตถ 10 หมายถง สงทเปนทตงแหงการท าบญ เรองทจดเปนการท าบญหรอหลกการท าความด ในทางพทธศาสนาการทจะบรรลจดหมายของชวตนนพทธศาสนาสอนใหมนษยหมนสรางสมความดทเรยกวาการท าบญ การท าบญนนท าไดหลายทาง พทธศาสนาไดสรปทางแหงการสรางบญไว 10 ประการใหญ ๆ เรยกวาบญกรยาวตถ 10 ประการ คอ (1) ท าบญดวยการให (2) ท าบญดวยการรกษาศลและประพฤตตด (3) ท าบญดวยการเจรญจตภาวนาท าจตใจใหสงบและบรสทธ (4) ท าบญดวยการประพฤตออนนอมถอมตน (5) ท าบญดวยการขวนขวายรบใช (6) ท าบญดวยการเฉลยสวนความดใหผอน (7) ท าบญดวยความยนดตอความดของผอน (8) ท าบญดวยการฟงธรรม (9) ท าบญดวยการสงสอนธรรม และ(10) ท าบญดวยการท าความเหนใหถกตอง (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตตโต), 2551, หนา 183) การบ าเพญบญทง 10 ประการ หากสรปเพอการพฒนามนษยเพอเขาสจดหมายของชวตคอ ทาน การเสยสละเออเฟอชวยเหลอกนเปนการฝกฝนตนเองเพอลดความเหนแกตว ศล การไมเบยดเบยนตนเองและผอนเคารพในกฎกตกาของสงคม ภาวนา การฝกฝนพฒนาจตใจและปญญาใหมทงคณธรรมและเขาถงปญญาเพอเขาใจความจรงของชวตและโลก 3) ไตรสกขาเพอการพฒนาตนใหพนจากความทกข การปฏบตความดเพอมงพนทกขในทางพระพทธศาสนานนมระดบตาง ๆ กน อยางไรกตามเมอสรปโดยรวมแลว คอ มรรคมองค 8 แตเมอสรปยอทสดเหลอ 3 เรยกวา ไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา ซงกมระดบขนต าสงเชนเดยวกบการปฏบต มรรคมองค 8 และธรรมอน ๆ ในพทธศาสนา ไตรสกขาคอการฝกฝนอบรมพฒนาตนสามดานคอ (1) ศล เปนธรรมขอแรกในไตรสกขาทมนษยควรพฒนาใหมในตนเอง ศลในพทธศาสนามหลายความหมายตงแตหยาบไปถงละเอยดลกซง ความหมายของศลอยางทวไปคอ การควบคมกายและวาจาไมใหสรางความเดอดรอนแกตนเองและผอน ความหมายอยางละเอยดลกซ งคอ การทมนษยสามารถพฒนากาย วาจา และใจใหมคณธรรมจนไมสามารถเบยดเบยนสรางความเดอดรอนแกผอนและตนเองโดยเจตนาได (2) สมาธ ความหมายของสมาธมตงแตหยาบไปจนถงละเอยดลกซงเชนเดยวกบศล สมาธในความหมายทวไปไดแก การควบคมจตใหแนวแนอยกบเรองใดเรองหนงหรอสงใดสงหนง สวนสมาธในความหมายทระเอยดลกซงไดแก ภาวะจตทนงสงบและปลอดโปรงเบาสบาย มนษยตองหมนฝกใจของตนใหสงบแนวแนมนคงและออนโยนบรสทธ และ(3) ปญญา สงสดทายทพทธศาสนาสอนใหมนษยฝกฝนเพอใหเกดมขนในตนคอ ปญญา ปญญาในทศนะของพทธศาสนาไมไดหมายถงความเฉลยวฉลาดซงเปนคณสมบตของสมอง หากแตหมายถง ความรเทาทนความเปนจรงของโลกและชวต ปญญานมนษยทกคนสามารถฝกฝนใหเกดมในตนเองไดเทาเทยมกน ไมวาผนนจะฉลาด สตปญญาปานกลาง หรอวาเปนคนสมองคอนขางชากตาม เพราะการฝกปญญาเปนเรองทางจต การฝกปญญาตองอาศยฐานคอ ศลและสมาธ (ปรชา ชางขวญยน และสมภาร พรมทา, 2543, หนา 192-193) ดงนน หากมนษย

61

คนใดปฏบตศล สมาธและปญญาไดอยางบรบรณกจะเขาสจดหมายสงสดของชวต คอ นพพาน เมอบรรลนพพาน ทกขทงหลายทเคยรมเราชวตกจะพลนสลายไปอยางสนเชง ชวตตอแตนนกจะมแตความสงบเยนและสวางไสวตราบนานเทานาน ไมหวนไปเกดทกขใด ๆ อกตอไป

2.4.2 คณคาและจดหมายของชวตตามแนวคดทางศาสนาครสต

จากการทครสตชนเชอวาศาสนาครสตมไดเรมตนทพระเยซ แตเรมตนมาตงแตมนษยคนแรกเรมท าบาปและตดความสมพนธระหวางตนเองกบพระเจาทงไป “บาป” คอการพดค าวาไมกบ พระเจา เมอพระองคถามวารกพระองคหรอไม การไมรกพระเจาส าหรบครสตชนหมายถงการปฏเสธความดงามทกอยางในชวต รวมทงการปฏเสธการมชวตนรนดรกบพระเจาดวย และเมอปฏเสธการมชวตบรมสขนรนดรกบพระเจานนคอมนษยตองพบกบความตายไมไดอยกบพระเจาอก (พงศ ประมวล, 1991, หนา 19) แตอยางไรกตามพระเจาตองการใหมนษยทท าบาปหรอเปนคนบาปไดรบความรอด ความรอดหมายถงการรอดพนจากการพพากษาซงพระเจาจะพพากษาโทษมนษยในวนพพากษาโลก ผประพฤตชวหรอคนบาปจะถกทงลงไปในบงไฟนรก หากมนษยทท าบาปกลบใจมาเชอฟงพระเจาและประพฤตดตามทพระเจาตองการกจะไดรบความรอด ดงนนศาสนาครสตเชอวามนษยเกดมาในโลกนอยางมจดมงหมายและจดหมายของชวตมสองระดบ 2.4.2.1 จดหมายของชวต 2 ระดบ ศาสนาครสตไดแบงเปาหมายชวตออกเปน 2 ระดบคอ ระดบท 1 เปาหมายของชวตในโลกน หมายถง เปาหมายทตองการใหตนเอง ครอบครว และสงคมมความสขกาย สขใจ และสนตภาพอนยงยนในโลกน ระดบท 2 เปาหมายในโลกหนา หมายถง จดหมายปลายทางของชวตทเปนความสขนรนดร คอ สวรรค อนเปนอาณาจกรของพระเจา ครสตศาสนกชนทประพฤตปฏบตไดดสมบรณทสดตามพระบญญตจะไดมจดหมายปลายทางของชวตคอ สวรรคอนเปนการไดอยกบพระเจาในสรวงสวรรค (คณ โทขนธ, 2537, หนา 164) ศาสนาครสตเรยกเปาหมายในโลกหนาวา อาณาจกรของพระเจา ชาวคาทอลกถอวา ผอยในอาณาจกรของพระเจาเทานนจงจะบรรลถงความรอดได แมจะไมเปนสมาชกของครสตจกรคาทอลกกตาม ดงนน อาจสรปไดวาจดมงหมายในการด าเนนชวตของมนษยคอการกลบคนสความสมพนธกบพระเจาดงเดม 2.4.2.2 คณคาของชวต ตามแนวคดของศาสนาครสต คณคาของชวต คอ ชวตทประพฤตตนเพอใหบรรลจดหมายทงสองระดบ เปนชวตทมความสมพนธอยางถกตองกบพระเจาและกบเพอนมนษย เปนชวตทอทศตนเพอรบใชพระเจาและรบใชเพอนมนษยดวยความรก ดงทพระเยซไดทรงด าเนนชวตเปนแบบอยาง ซงวชย โชคววฒน กลาววา “พระเยซมาเปนมนษยเพอด าเนนชวตเปนแบบอยางใหมนษยไดเหนชดเจน พระองคทรงสงสอนดวยการปฏบต ทรงกนอยกบพวกเขา เพอให

62 มนษยรวาควรจะด าเนนชวตอยางไร วถของพระเยซคอ การรกมนษยทกคนอยางไมมเงอนไข รกแมกระทงศตร พระองคสอนใหมนษยรจกรกอยางทพระเจาทรงรก” (อางถงใน ศรสรางค พนทรพย,บรรณาธการ, 2550, หนา 12) ดงนน ชวตทมคณคาคอชวตเตมเปยมไปดวยความรกอยางบรสทธตอพระเจาและเพอนมนษย 2.4.2.3 การปฏบตเพอบรรลจดหมายของชวต เมอครสตชนเชอวา แมมนษยจะท าบาปแตพระเจากไมทรงทอดทง มเงอนไขอยวามนษยจะตองปฏบตตามกฎเกณฑของพระองค มนษยจะตองตอสเอาชนะความบาปทมอยในตวใหได ใจของมนษยคอทมาของความบาป (เสร พงศพศ, 2545, หนา 155) เพอใหมนษยไดด าเนนชวตไปสทางแหงความด พระเจาไดประทานบญญตส าหรบเปนขอปฏบตและสงศาสดามาสอนมนษยใหกลบใจจากบาปไปสการประพฤตดตามทพระเจาประสงค โดยทพระเจาไดประทานบญญต 10 การแกศาสดาโมเสสมาประกาศใหชาวยวปฏบตตามและพระเจาไดสงพระบตรคอพระเยซมาไถบาปใหแกมวลมนษย พระเยซเนนค าสอนเรองความรกโดยเฉพาะความรกพระเจาและรกเพอนมนษย เพอใหครสตชนด าเนนชวตไปสสนตสขทงในโลกนและโลกหนา ชาวครสตมขอปฏบตทส าคญในชวต ดงน (ธระพงษ มไธสง, 2551, หนา 68-69) 1) การมนสการ ตรสตชนจะตองนมสการพระเจาดวยจตวญญาณเพอเปนการแสดงออกถงความศรทธาตอพระเจา ตามพระวจนะของพระองคทปรากฏในพระคมภร เพอให ครสตชนไดใกลชดตอพระเจา 2) ปฏบตธรรมบญญต คอ ท าตามหลกค าสอนทพระเยซไดบญญตไว เชน ชายหนมคนหนงถามพระเยซวา “ท าอยางไรจงจะไดไปสวรรค” พระองคตอบวา “...อยาฆาคน อยาผดประเวณ อยาขโมย อยาโกหก (ใสความนนทา) จงเคารพบดามารดา ของตนและรกเพอนมนษยเหมอนรกตนเอง” ดงนนครสตชนทตองการไปสสวรรคตองปฏบตตามหลกจรยธรรมดงกลาว นอกจากนนพระเยซยงไดวางบญญตหลกค าสอนแกครสตชนไวอกมากมาย แตจะขอยกมากลาวเพยงบางสวน คอ (1) การรกพระเจา พระเจาไดบญญตไววา “จงรกพระเจาดวยสดจตสดใจสดความคด” “การรกพระจานรวมถงการรกพระเยซดวย เพราะวาผทรกเรานนพระบดาของเราจะทรงรกเขา และเราจะรกเขาและจะส าแดงตวใหปรากฏแกเขา” การรกพระเจาจะท าใหครสตชนใกลชดกบพระองค และไมท าบาป ผใดบงเกดจากพระเจาผนนไมกระท าบาป เพราะสภาพของพระเจาด ารงอยกบผนนและเขากระท าบาปไมได เพราะเขาเกดจากพระเจา (2) การรกตนเอง หมายถง การด าเนนชวตอยางมคณคาตามแบบอยางท พระเยซสอนไว เชน ผมจตใจออนโยนกเปนสข ผทกระหายความชอบธรรมกเปนสข ผทไดแสดงความเมตตากเปนสข ผทมใจบรสทธกเปนสข ผทสรางสนตกเปนสข แมแตผทเบยดเบยนขมเหงใสรายเพราะทานเปนศษยของเรากเปนสข เพราะรางวลของทานในสวรรคนนยงใหญนก นเปนจรยธรรมพนฐานทจะชวยมนษยใหแสดงความรกตอผอนโดยเฉพาะอยางยงตอผดอยโอกาส คนยากจน คนหวโหย และคนระทมทกข และ(3) การรกเพอนบาน ดงพระวจนะทวา “พระเจาทรงสงใหเรารกผอนเหมอนรกตนเอง”

63

“จงรกแมแตคนทเปนศตร และจงอวยพระใหแกคนทท ารายทาน” อยาโลภทรพยสนเพอนบาน รวมถงการอยาเปนพยานเทจใสรายเพอนบาน เปนตน

3) ไปโบสถในวนพระเจา คอวนอาทตย เพอรวมใจกบพนองครสตชน ถวายมสซาระลกถงพระเยซและรบการไถบาปจากพระองค มการภาวนาและสรรเสรญพระเจา ฟงเทศน ท าบญ รบศล รบพร จดเปนกจวตรของครสตชนทถอปฏบตทวไป

4) สวดภาวนาทกวน หรอทกครงทมเวลา อาจเปนชวงกอนนอน เมอตนนอน กอนท างาน หรออกเดนทาง เพอใหจตใจไดอยใกลชดกบพระเจา มสต ไมละเมดบาป การไดอยไกลชดกบพระเจาจะท าใหไมหลงผดหรอเผลอสตไปท าบาป ด าเนนชวตไปตามแนวทางทพระเจาไดทรงประทานไว ท าใหเปนครสตชนทด

เมอครสตชนปฏบตตามบญญตและค าสอนของพระเจาทประทานผานมาพระศาสดาและโดยเฉพาะพระเยซซงเปนทงพระบตรและพระเจาอยางสมบรณอทศชวตรบใชพระเจาและเพอนมนษย เมอสนชวตลงกจะเขาสอาณาจกแหงพระเจาซงเปนเปาหมายสงสดในศาสนาครสต

2.4.3 คณคาและจดหมายของชวตตามแนวคดทางศาสนาอสลาม

ตามแนวคดของศาสนาอสลามชวตมนษยถกสรางขนจากพระอลเลาะฮอยางมจดมงหมายคอ การมาเปนตวแทนของพระองคบนหนาแผนดนโลกนนคอการชวยเหลอมนษยดวยก น เพอทมนษยจะไดสรางความเจรญขนบนหนาแผนดน และเพอมนษยจะไดเคารพภกดตอพระองค มนษยถกสงมามชวตอยในโลกนเปนการชวคราว แมชวตทเกดมาในโลกนจะแตกตางกนทงในดานความร ความสามารถ ชยชนะและโอกาส แตอยางไรกตาม สงทมนษย จะไดรบเหมอนกนคอ การทดสอบจากพระอลเลาะฮตลอดทงชวตวามนษยจะนกถงและศรทธาตอพระองคหรอไม การทดสอบนจะมตงแต ความกลว ความหว การสญเสยทรพยสน ชวต พชผลและอน ๆ ในขณะทมนษยบางคนจะถกทดสอบดวยความมงคงร ารวย อ านาจวาสนา บารมจนถงวาระสดทาย ทกชวตกจะถกพระอลเลาะฮเรยกกลบไปฟงค าตดสนในวนแหงการตดสน (บรรจง บนการซน , 2546, หนา 67 - 80) ดงนนตามทศนะของศาสนาอสลามจงเชอพระเจาสรางมนษยมาอยางมจดมงหมาย ซงจดมงหมายของชวตม ดงน 2.4.3.1 จดหมายของชวต ความเชอในเรองการคดบญชความดความชวถอเปนรากฐานแนวคดทส าคญทสดของหลกการอสลาม บคคลผซงด าเนนชวตในโลกนดวยพฤตกรรมอนเลวทรามต าชา ไรศลธรรมหลอกลวงและกดข เมอตายไปจตวญญาณของเขากหลอมเขากบคณลกษณะดงกลาวนนและจตวญญาณอนต าทรามและชวรายนนกจะลกเปนไฟโชตชวงเผาผลาญเขานนเอง สวนบคคลทใชชวตอยางผมจตใจใสสะอาด มสตยจรงประกอบคณธรรมความดและชวยเหลอเพอนมนษย เขากจะมชวตอยางผาสกและไดรบการสรรเสรญ คณลกษณะทดงามเหลานเปนผลมาจากพฤตกรรมอน

64 ดงามและการกระท าของเขานนเอง (ฮจญะตลอสลาม ชะฮด, 2544, หนา 48) ดงนนเราอาจสรปจดมงหมายของชวตตามแนวคดของศาสนาอสลามออกไดเปน 2 ระดบคอ ระดบท 1 จดมงหมายในโลกน เปนเปาหมายเพอใหตนเอง ครอบครวมความสขทงทางกายและทางใจ หมดความทกขความหวาดกลว และเพอใหสงคมมความเปนอยอยางสนตสข ระดบท 2 จดมงหมายในโลกหนา คอ การพนจากการถกลงโทษ และไดเขาสสวรรคไปอยรวมกบพระอลเลาะฮ จดมงหมายทง 2 ระดบนนมนษยจะตองใหความส าคญอยางสมดลกนสมดงค าตรสของพระศาสดานบมฮมหมดทวา “คนดทสดในหมพวกทานคอ ผทไมทงโลกหนาของตวเอง เพอมายดตดโลกน และไมวางมอจากโลกนเพอเขาหาโลกหนาเพยงดานเดยว อกทงไมท าตวเปนภาระของเพอนมนษยดวย” (มบรก, 2545, หนา 28) 2.4.3.2 คณคาของชวตตามแนวคดของศาสนาอสลาม สงส าคญยงส าหรบมนษยทเปนเหตใหประสบความส าเรจในชวตคอ “การรจกหนาทของตนเอง” ซงการใหความส าคญตอหนาทกเทากบเปนการใหความส าคญตอการเปนมนษยของตนเอง การทมนษยไดทมเทและขวนขวายทกอยางมใชเพยงเพอความส าเรจและความสขของชวตเพยงอยางเดยว แตตองมเจตนาเพอยกระดบคณคาของความเปนมนษยใหสงขนดวย คณคาของความเปนมนษยตามแนวคดของศาสนาอสลามคอ การท าหนาทของตนใหสมบรณ ศาสนาอสลามไดก าหนดบทบาทและหนาทของมนษยในการด าเนนชวตทงในโลกนและโลกหนาภายหลงจากตายไวอยางกวาง ๆ 3 ประการดวยกนคอ 1) หนาทของมนษยกบพระอลเลาะฮ ในฐานะทพระองคเปนผสรางและประทานปจจยยงชพแกมนษย ดงนนการรจกพระอลเลาะฮจงเปนความจ าเปนเหนอความจ าเปนทงหลาย 2) หนาทของมนษยเกยวกบตวเอง การรจกตนเองเปนสงจ าเปน การมชวตอยของมนษยประกอบขนดวยรางกายและจตวญญาณ จงเปนหนาทของมนษยทจะตองปกปองรกษาใหทงสองสมบรณแขงแรงตลอดเวลา 3) หนาทของมนษยกบผอนหรอกบสงคมสวนรวมทอาศยอยซงในแตละสงคมนนตองมความสมพนธรวมมอกน

ดงนนชวตทมคณคาตามแนวคดของศาสนาอสลามคอชวตทท าหนาทไดสมบรณทงหนาทตอพระเจา หนาทตอตนเองและหนาทตอสงคมสวนรวม 2.4.3.3 การปฏบตเพอบรรลจดหมายของชวต ตามแนวคดของศาสนาอสลามการปฏบตเพอเขาสจดมงหมายของชวตนนจะตองเรมตนจากการพฒนาจตเพราะธรรมชาตของมนษยอนเปนสงทพระอลเลาะฮทรงสรางมานนจตเปนสวนส าคญทสดเปนตนเหตทจะน ามนษยไปสความดและความชว ดงนน การทมนษยจะบรรลจดหมายของชวตกดวยการทมความนอบนอมยอมจ านนตอพระอลเลาะฮ มความเชอความศรทธาตอพระอลเลาะฮ มความไววางใจตอพระอลเลาะฮวาทรงเปน

65

ผสราง ผอภบาลสากลโลกและมนษยจะสมประสงคเวนแตทพระอลเลาะฮพระผอภบาลสากลโลกทรงประสงค ด าเนนชวตในโลกปจจบนดวยความระมดระวง ปฏบตหนาทของตนใหดทสดเพอพระอลเลาะฮ พระศาสดา มฮมหมดกลาววา “จงท างานเพอชวตในโลกนของทานเสมอนหนงทานจะมชวตอยตลอดเวลา และท างานเพอชวตในโลกหนาของทานเสมอนหนงทานจะตายพรงน” ในอลกรอานมขอความบญญตวา “ชวตแหงโลกนมใชอนใด นอกจากการละเลนและการบนเทงและแนนอนสถานในปรโลกนนดกวาส าหรบผส ารวมตนจากความชว ชวตของมนษยความเปนความตายเปนไปตามพระประสงคของ พระอลเลาะฮ “ไมมชวตใดจะตายลงเวนแตจะดวยอนมตของพระอลเลาะฮ มบนทกก าหนดเวลาเอาไว” และการประสบความทกขยากทรมานตาง ๆ ของชวตในโลกนเปนการทดลองของพระองคทมนษยจะไดรบการตอบแทนจากพระองค (สวล ศรไล, 2551, หนา 145-147) ศาสนาอสลามไดก าหนดหลกการปฏบตความศรทธาเพอเขาสจดหมายของชวตคอ ความสขในโลกนและโลกหนา เรยกวา หลกปฏบต 5 อนไดแก การปฏญาณตน การนมาซ การถอศลอด การจายทาน (ซะกาซ) และ การประกอบพธฮจญ วธการของการปฏบตทง 5 นพระอลเลาะฮไดก าหนดไวใหเพอรบใชวตถประสงคทางดานจตใจ เพอตอบสนองความตองการของมนษยเองทงสน การนมาซ (ละหมาด) ถกก าหนดใหปฏบตทกวน ๆละหาครง การถอศลอดถกก าหนดหนงปใหปฏบตหนงเดอน การจายทาน (ซะกาซ) ถกก าหนดใหปฏบตหนงปตองจายหนงครง การประกอบพธฮจญถกก าหนดใหปฏบตอยางนอยหนงครงในชวต การปฏบตทงนท าใหวถชวตทงหมดของ ชาวมสลมไดรบการสมผสกบพระอลเลาะฮ (อบดะละต, ม.ป.ป., หนา 149-150) ในศาสนาอสลามคณคาทกอยางขนอยกบความสมพนธกบอลเลาะฮ ความสขของมนษยขนอยกบการอทศตนใหแกพระองคดวยความสมครใจ

2.4.4 เปรยบเทยบคณคาและจดมงหมายของชวตตามแนวคดทางศาสนา

คณคาและจดมงหมายของชวตตามแนวคดทางศาสนาทงสามทกลาวมาขางตนจะเหนไดวามความเหมอนกนและแตกตางกน กลาวคอ จดมงหมายของชวตในโลกนของศาสนาครสตและศาสนาอสลามมความคลายคลงกบประโยชนปจจบนของศาสนาพทธ สวนจดหมายในโลกหนาของศาสนาครสตและอสลามนนมความคลายคลงกบประโยชนเบองหนาของศาสนาพทธ แตอยางไรกตามเราจะเขาความคลายและความตางของศาสนาทงสามไดจากตารางท 2.6

66 ตารางท 2.6 แสดงการเปรยบเทยบคณคาและจดมงหมายของชวตตามแนวคดทางศาสนา

ศาสนาพทธ ศาสนาครสต ศาสนาอสลาม

จดมงหมายของชวต คอสงบเยน

และเปนประโยชน จดหมายของ

ชวตม 3 ระดบคอ ประโยชน

ปจจบน ประโยชน เบองหนา

ประ โยชน ส งส ดค อนพพาน

ประโยชนตน ประโยชนผ อน

ประโยชนสวนรวม

จดมงหมายของชวตคอรอดพน

จากบาป จดหมายของชวตม 2

ระดบคอ เป าหมายในโลกน

และเปาหมายในโลกหน าคอ

เขาถงอาณาจกรพระเจา

จดม งหมายของชวตคอเขาส

สวรรค ไปอย ร วมกบพระเจ า

จดมงหมายของชวตม 2 ระดบ

คอ เปาหมายของชวตในโลกน

และเปาหมายชวตในโลกหนา

วธปฏบตเพอเขาสจดมงหมาคอ

ปฏบตตามหลกโอวาทปาตโมกข

บ า เพญบญดวยทาน ศลและ

ภาวนาด า เนนชว ตตามหลก

ไตรสกขา คอศล สมาธ ปญญา

วธปฏบตเพอเขาสจดมงหมาย

คอ ปฏบตตามหลกบญญต 10

ประการ ด าเนนชวตดวยความ

รกคอรกพระเจาอยางสดจตใจ

และรกเพอบานเหมอนรกตนเอง

วธปฏบตเพอเขาสจดมงหมาย

ของช ว ตค อปฏบ ต ต ามหล ก

ป ฏ บ ต 5 ค อ ป ฏ ญ า ณ ต น

ละหมาด ถ อศลอด บร จาค

ซะกาซและประกอบพธ ฮจญ

พ ร อ ม ท ง ย ด ม น ใ น ข อ ห า ม

( ฮ ะ ร อ ม ) แ ล ะ ข อ อ น ญ า ต

(ฮะลาล) ของพระเจา

ชวตทมคณคาคอชวตทบ าเพญ

ป ร ะ โ ย ช น ไ ว ม า ก ท ส ด ค อ

ประโยชนตน ประโยชนผ อน

และประโยชนสวนรวม

ชวตทมคณคาคอชวตทเตมเปยม

ไปดวยความรกอยางบรสทธ รก

พระเจาและรกเพอนมนษย อทศ

ตนเพอรบใชพระเจาและเพอน

มนษย

ชวตทมคณคาคอชวตทท าหนาท

ของตนอยางสมบรณทงหนาท

ตอพระเจา หนาทตอตนเองและ

หนาทตอเพอนมนษย

2.5 บทสรป

แนวคดเรองคณคาและจดมงหมายของชวตนน มนษยมความคดเหนทแตกตางกน ทงนขนอยกบฐานคดเรองสงมคา สงมคาม 2 อยางคอสงมคานอกตว และสงมคาในตวเอง แนวคดทางปรชญาถอวาสงมคาในตวเองอนเปนจดมงหมายสงสดของชวตม 5 แนวคดคอ สขนยมถอวาความสขทางกายดทสด วมตยม ถอวาความสงบของจตดทสด ปญญานยม ถอวาความรทเขาถงสจธรรมดทสด อตถภาวนยมถอ

67

วาเสรภาพอนเปนธาตแทของมนษยดทสด มนษยนยม ถอวาสงมคามไดหลายสงและมคาเทาเทยมกน สวนแนวคดในทางศาสนานน พทธศาสนาถอวาความหลดพนจากกเลสและกองทกขอยางสนเชงทเรยกวาเขาสนพพานดทสด ศาสนาครสตถอวาการรอดพนจากบาปและเขาสอาณาจกรของพระเจาคอสวรรคดทสด ศาสนาอสลามถอวาการรอดพนจากการถกพพากษาโทษและเขาสสวรรค ไดอยรวมกบพระอลเลาะฮดทสด แนวคดเรองสงทดสดอนเปนจดหมายสงสดของมนษยทมความแตกตางกนนนเนองมาจากฐานคดเรองแกนแทของความเปนมนษยแตกตางกน ทงนดวยเหตวา บางกลมเชอวามนษยคอรางกาย บางกลมเชอวามนษยคอจตวญญาณ บางกลมเชอวามนษยคอรางกายและจตวญญาณ บางกลมเชอวามนษยคอสงทพระเจาสรางขน บางกลมเชอวามนษยไมใชสงสรางของพระเจา คณคาของชวตขนอยกบการบรรลจดหมายของชวตมากนอยเพยงใด

2.6 ค าถามทบทวน

ค าสง : ใหนกศกษาตอบค าถามและอธบายใหชดเจนครบทกประเดน 1. สงมคานอกตวกบสงมคาในตวเองแตกตางกนอยางไร 2. ค าวา คณคาของชวต สขนยม วมตนยม ปญญานยม อตถภาวะนยมและมนษยนยม มความหมายวาอยางไร 3. เพราะเหตใดสขนยมจงถอวาความสขทางกายดทสด 4. เพราะเหตใดวมตนยมจงถอวาความสงบของจตมคามากวาความสขทางกาย 5. ความรในทศนะของสขนยมและปญญานยมแตกตางกนอยางไร 6. เพราะเหตใดอตถภาวนยมจงถอวา เสรภาพของมนษยเปนสงมคาสงสดของชวต 7. เพราะเหตใดมนษยนยมจงไมเหนดวยกบแนวสขนยม ปญญานยม วมตนยม อตถภาวนยม ในเรองสงทดทสดทมนษยควรแสวงหา 8. ท าไมแนวคดสขนยม วมตนยม ปญญานยม อตถภาวนยมและมนษยนยมจงมแนวคดเกยวกบจดมงหมายของชวตแตกตางกน 9. คณคาและจดหมายของชวตตามแนวคดทางพทธศาสนา ศาสนาครสตและศาสนาอสลามเหมอนกนและตางกนอยางไร 10.นกศกษาสามารถน าแนวคดเกยวกบจดมงหมายและคณคาของชวตไปประยกตใชในชวตไดอยางไรบาง

68

ใบความรท 1

คนเราเกดมาเพออะไร นกศกษามหาวทยาลยราชภฎนครปฐม 3 คนคยกนขณะนงดหนงสออยดวยกนในเวลาเยนหลงจากเลกเรยนแลว ประนอม - คณวาคนเราเกดมาเพออะไร เรามชวตอยไปเพออะไรกนนะ สข - กเกดมาเพอหาความสขนะซ ใคร ๆ กอยากมความสขสบายดวยกนทงนน คณไมอยาก

สขสบายดอกหรอ ส ารวม - ไมจรงหรอ ถาความสบายเปนสงเดยวททกคนตองการ ท าไมเลกเรยนแลวพวกเราถงไมไป

พกผอนหรอเทยวหาความสขสนกสนานกนละ ท าไมตองมาทนล าบากดหนงสออยางนละ สข - กเพอความสขสบายยงขนในวนขางหนาไงละ ทผมยอมล าบากเรยนหนงสอกเพราะหวง

จะไดปรญญากบเขาบาง มปรญญาแลวผมกคงจะไดงานทดกวาน หาเงนไดมากกวาน ไดมโอกาสด ๆ เหมอนกบคนอน ๆ ทจบปรญญาเขามกน แหม.....ถงตอนนนผมคงมความสขมากทเดยว คอยดนะ ผมจะ.......................

ส ารวม - เดยวกอน อยาเพงฝนกลางวน ทคณมาเรยนกเพราะอยากไดปรญญาอยางเดยวนะหรอ คณไมอยากไดความรหรอกหรอ

สข - โธ กกอนทเราจะไดปรญญากตองมความรกอนนะซ แตเราจะตองการความรไปท าไมนะ ถามนไมชวยใหเราไดงานด ๆ หรอเอาความรไปท ามาหากนไมได เพราะอยางนส ผมจงเลอกเรยนวทยาศาสตรแทนทจะเรยนสงคมศาสตรอยางคณ

ส ารวม - ถาคณคดวาความรมคาเพยงเพราะวามนท าใหเราสขสบายมากขนละกผมไมเหนดวย ผมวาความรบางอยางกมคาในตวเองนะ อยางเชน การรวาพอขนรามค าแหงเปนผประดษฐอกษรไทยเปนคนแรก หรอรวาโลกกลมและหมนรอบตวเอง ความรเหลานไมท าใหเรามความสขสบายมากขน แตการมความรความเขาใจเกยวกบประวตความเปนมาของเราและการเขาใจในธรรมชาตกเปนสงทมคาควรรไมใชหรอ การทผมมาเรยนกเพราะผมอยากรอยากเขาใจโลกและมนษยมากขน ปรญญานะเปนเพยงผลพลอยไดเทานน ถงเรยนแลวเขาไมใหปรญญาผมกจะเรยน การมความรมากขนมนดในตวมนเองอยแลว ไมวารแลวจะเกดประโยชนอะไรหรอไมกตาม

สข - บานะซ มความรแลวใชประโยชนไมไดจะรไปท าไม เรยนแลวไมไดปรญญาจะเสยเวลาเรยนไปท าไม อยางนสเอาเวลาไปเทยวคาราโอเกะไมดกวาร ใชไหมประนอม

69

ประนอม - ไอเรองเรยนไปเพออะไรนะ พกไวกอนดกวา ผมยงสนใจทคณบอกวาคนเราเกดมาเพอหาความสขสบาย คณอางวาใคร ๆ กแสวงหาความสขสบายดวยกนทงนน ใชไหม

สข - ถกตอง ประนอม - แลวท าไมถงมคนไปบวชเปนพระละ พระสอนวาความสงบของจตใจดกวาความสขทเกด

จากการกนดมเทยวเลนไมใชหรอ ส ารวม - ใชประนอมพดถก สข - พวกคนขแพนะซ คนบางคนผดหวงจากการหาความสขเพยงครงสองครงกยอมแพหนไป

บวชเสยแลว คนเราตองสกบชวตส ผดหวงบาง สมหวงบาง ทกขบาง สขบาง เปนของธรรมดา ผมวาพวกพระนะหลงผดทคดวามสงอนทมคามากกวาความสข ศาสนาเหมาะส าหรบคนออนแอไมกลาสกบชวต เราจะใหค าสอนของคนพวกนมาก าหนดชวตของเราไมไดหรอก

ส ารวม - เฮยพดแบบนคอมมนสตนหวา เลกพดดกวา สข - ? ประนอม – เดยว ส ารวม กลบมากอน วา ....ก าลงสนกเชยว....ไปซะแลว นกศกษาไดฟงคนทงสามคยกนแลวรสกอยางไรบาง นกศกษาเคยคยกบเพอนหรอเคยถามตวเองดวยเรองท านองนบางไหมวา การทเราตองท าอะไรหลาย ๆ อยาง เราท าไปเพออะไร เราเรยนหนงสอไปเพออะไร เราท างานไปท าไม คนบางคนอาจไมรตวเองท าสงเหลานไปท าไม ทท ากเพราะท าตามคนอน ๆ เหนใคร ๆ ท าอยางนกนทงนนกเลยท าตามเขาบาง หรอบางทกท าเพราะพอแม ญาตพนอง ครบาอาจารยบอกใหท า แตบางคนกเขาใจดวาทตวเองท าอยางนอยนนเพราะตองการอะไร การทเรารจดหมายของตวเราเองยอมดกวาไมร จรงไหม

70

แบบบนทกผลการเรยนรดวยใจอยางใครครวญกอนเรยนร

ค าชแจง : ใหนกศกษาท าจตใจใหสงบผอนคลายสงเกตจตใจตนเองและบนทกผล

ครงท 1

................................................................................................................................... .................................

.................................................................................................. ..................................................................

............................................................................................................................. .......................................

....................................................................................................................................................... .............

...................................................................................................................... ..............................................

............................................................................................................................. .......................................

..........…………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ครงท 2

............................................................................................................................. .......................................

..................................................................................................................................... ...............................

.................................................................................................... ................................................................

............................................................................................................................. .......................................

......................................................................................................................................................... ...........

........................................................................................................................ ............................................

............................................................................................................................. ......................................

71

ใบงานท 1

สรปแนวคดเกยวกบคณคาและจดมงหมายของชวต

ค าชแจง : ใหนกศกษาใชเวลากลมละ15 นาท ตอบค าถามในหวขอตอไปน

1. แนวคดทศกษาคอ............................................................................................................ ..........

2. ความหมายของแนวคดคอ.........................................................................................................

3. รากฐานของแนวคดคอ........................................................................................................... ...

4. คณคาของชวตตามแนวคดคอ...................................................................................................

5. สรปวจารณจดมงหมายของชวตตามแนวคด.............................................................................

72

ใบงานท 2

แบบฟอรมการก าหนดเปาหมายในชวต

1. ใหนกศกษาก าหนดเปาหมายชวตของตนเอง

ชวตดาน เปาหมายทตองการ (สามารถวดความส าเรจได)

ระยะเวลา (ภายในกปหรออายไมเกนกป)

การศกษา

การท างาน

การเงน

สขภาพ

ครอบครว

สงคม

2. บอกวธการปฏบตเพอทจะบรรลเปาหมายของชวต

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

73

3. ใหนกศกษาน าค าตอบในขอ 1 มาจดท าเปนเสนกราฟชวต

74

ใบงานท 3 วเคราะหกรณตวอยาง

ค าชแจง : อานกรณตวอยางแลวอภปรายในประเดนตอไปน 1. การด าเนนชวตของนายกาวสอดคลองกบแนวคดเรอง จดหมายสงสดของชวตตามแนว

ปรชญาแนวคดใด (สขนยม วมตนยม ปญญานยม อตถภาวนยม และมนษยนยม) มากทสด เลอกเพยงแนวคดเดยว อธบายเหตผลและขออางองประกอบ

2. นกศกษาเหนดวยกบการด าเนนชวตของนายกาวหรอไมเพราะเหตใด นายกาว นายกาวเปนนกเขยน วถชวตของเขามบางอยางคลายครสงบและบางอยางคลายนายส าราญ เขามพนเพมาจากชนชนกลาง การเตบโตในสงคมชนชนกลางท าใหเขาเหนสงตาง ๆ หลายแงหลายมม การทเขาไดคนเคยกบครอบครวเศรษฐบางคนนน ท าใหเขาทราบวาเงนไมไดใหทกอยางแกมนษย ตรงขามบางทเงนมนกท าลายความเปนมนษยของเจาของ และการทเขาคลกคลกบคนจน ๆ หลายคนท าใหเขารวาเงนนนมนมความหมายมากส าหรบชวต ขาดมนเสยแลวความอดอยากและความอตคดทเกดขนนนอาจท าใหมนษยกลายเปนสตวได เขาเกดมาพรอมกบความรสกวาเงนนนมความส าคญแตคาของมนมของเขต เขาเหนดวยกบนายส าราญตรงทวาวทยาศาสตรเปนผลตผลชนส าคญของมนษยชาต มนท าใหมนษยสะดวกสบายและหลดพนจากความเปนสตว แตวทยาศาสตรกสรางปญหาใหแกมนษยมากมาย มนมทงสวนดและสวนเสย เราตองหาทางทจะท าใหเกดประโยชนแกมนษยมากทสด เขารสกวาความเจรญกาวหนาของสงคมมนษยนนจะเปนไปได ถามนษยรจกประนประนอมความขดแยงทเกดขนในเรองใดเรองหนง ตวอยางเชน วทยาศาสตรมนใหทงความเจรญและความเสอมแกมนษย นายส าราญมองมนสวนแรก ครสงบมองมนสวนหลง แตนายกาวพยายามมองมนทงสองดานเพอจะใหคนเราเจรญกาวหนาตอไป เขาคดวาถาทกคนคดแบบครสงบ มนษยเราคงไมมความเปนอยสะดวกสบายอยางในปจจบนและถาทกคนคดแบบนายส าราญคนเรากคงแตกตางจากสตวไมมากนก ความสขสบายนนเปนหลกพนฐานของชวตกจรงอย แตมนษยไดววฒนาการมาจนกระทงสามารถชนชมกบสงอน ๆ นอกจากความสขสบายได เชน ความอมใจทไดท าความด หรอความตรงใจทไดจากการสมผสกบปญญาความร เปนตน

75

ใบงานแบบฝกทกษะชวตท 1 ประวตความดงามของขาพเจา

ค าชแจง : ใหนกศกษาเขยนประวตความดงามของตนเองลงในกรอบทก าหนดให ชอ.............................................................นามสกล............................. ....................... หมเรยน.................ชนปท............โปรแกรมวชา................................................เขามาเปนนกศกษามหาวทยาลยราชภฏนครปฐมเมอ ป พ.ศ. ..................เคยมชอเสยงเปนทรจกกนทวไปวา........................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... .......................... เคยอทศตวเองใหเปนประโยชนแกโรงเรยน มหาวทยาลยหรอสงคม คอ............................................................................................................................. ............................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ....................... งานทขาพเจาหวงวาจะไดท าคอ............................................................................ ..................................................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................... ................................................... ลงชอ.............................................................................. (.....................................................................................) ขอคดหรอประสบการณทไดรบจากกจกรรมน ............................................................................................................................. ............................................................................................................ ...................................................................................................................................................................................................................... ...............................

76

ใบงานแบบฝกทกษะชวตท 2

ค าชแจง : ใหนกศกษาทบทวนเหตการณในอดตแลวตอบค าถามตอไปน 1. นกศกษาบรรยายถงสงทประทบใจในอดตทไมอาจลมได …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. ใหนกศกษาตอบค าถามตอไปน 2.1 ผอยเบองหลงความประทบใจในอดต ............................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................ .......................................................................................... .................................................................................. 2.2 การกระท าของผทอยเบองหลงทท าใหนกเรยนรสกประทบใจ .......................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................ 2.3 ความส าคญของผทอยเบองหลงของนกศกษา ...................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................... ........... 2.4 ความรสกประทบใจในอดตสงผลตอนกศกษาในเวลาตอมา ดงน ............................................................................................................................. ........................................................................................................................... .................................................... ขอคดหรอประสบการณทไดรบจากกจกรรมน............................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .......................................................

77