คมอการเลยงหอยหวานขนาดตลาดในบอดน

โดย ดร. นลนาจ ชยธนาวสทธ

สถาบนวจยทรพยากรทางนา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ไดรบทนอดหนนการทากจกรรมสงเสรมและสนบสนนการวจย ภายใตโครงการจดการความรและถายทอดเทคโนโลยจากผลงานวจยและนวตกรรม

จาก สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ประจาปงบประมาณ 2557

คานา ส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต (วช.) ไดสนบสนนทนอดหนนกำรวจยแกคณะผเขยนเพอท ำกำรวจยและพฒนำกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดนระหวำงป 2550 – 2557 ในพนทต ำบลหำดเจำส ำรำญ จงหวดเพชรบร โดยมเปำหมำยหลกเพอพจำรณำศกยภำพและควำมเปนไปไดของกำรเลยงหอยหวำนเชงกำรคำในบอดนในประเทศไทย ซงกำรด ำเนนงำนวจยนเปนกำรศกษำวจยครงแรกในประเทศไทย โดยกำรวจยและพฒนำนไดประยกตใชองคควำมร จำกกำรพฒนำเทคนคกำรเลยงหอยหวำนในบอผำใบ/บอคอนกรตทประสบควำมส ำเรจแลวในเชงกำรคำ

เนอหำในคมกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดนนจงเปนกำรรวบรวมผลกำรวจยประสบกำรณ และปญหำอปสรรคตำงๆ ของคณะผเขยนเพอใชเปนหลกกำรและขอปฎบตแกผสนใจประกอบกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดน โดยเรมตงแตกำรเลอกพนท กำรออกแบบบอดน กำรเตรยมลกพนธหอยหวำน วธกำรเลยงหอยหวำน อำหำรและกำรใหอำหำร กำรจดกำรคณภำพน ำในบอดน กำรปองกนและก ำจดศตรของหอยหวำน กำรเกบเกยวผลผลตหอยหวำน กำรจดกำรผลผลตภำยหลงกำรเกบเกยว

คณะผเขยนหวงเปนอยำงยงวำ คมกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดนนจะเปนประโยชนตอเกษตรกรทสนใจเลยงหอยหวำนในบอดนเพอใชเปนอำชพใหมหรอพฒนำอำชพเพำะเลยงสตวน ำชนดเดม รวมถงนกวชำกำร อำจำรยและนกศกษำเพอศกษำวจยขนตอยอดใหกำรเลยงหอยหวำนในบอดนมประสทธภำพกำรผลตและคณภำพของผลผลตทสงยงขน

นลนำจ ชยธนำวสทธ

ศรษำ กฤษณะพนธ สำกล โพธเพชร

สารบญ

หนา

1. กำรเลอกสถำนท 5 2. กำรออกแบบและสรำงบอดน 8 3. บอดนเลยงหอยหวำน 10 4. กำรเตรยมน ำทะเลในบอดนเลยงหอยหวำน 14 5. กำรคดเลอกลกพนธหอย 15 6. ขนำดของลกพนธหอย 16 7. กำรบรรจและขนสงลกพนธ 16 8. กำรปลอยลกพนธและควำมหนำแนน 17 9. ชนดของอำหำรและกำรใหอำหำร 18 10. กำรจดกำรคณภำพน ำในบอดน 20 11. กำรเปลยนถำยน ำทะเลในบอดน 21 12. กำรรกษำและฟนฟสภำพพนบอ 22 13. กำรก ำจดศตรของหอยหวำน 23 14. คณภำพน ำในบอดนเลยงหอยหวำน 24 15. กำรเกบเกยวผลผลตในบอดนเลยงหอยหวำน 26 16. กำรดแลภำยหลงกำรเกบเกยวหอยหวำน 28 บรรณำนกรม 29

การเลยงหอยหวานขนาดตลาดในบอดน แมวำกำรเลยงหอยหวำนระยะวยรนถงขนำดตลำด (กำรขนหอยเนอ) ในบอคอนกรตหรอบอ

ผำใบดวยระบบน ำไหลผำนตลอดจะประสบควำมส ำเรจในกำรวจยและพฒนำระยะแรก โดยผลกำรวจยสำมำรถน ำไปประยกตใชในกำรประกอบกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดเชงพำณชยในประเทศไทยแลว แตวธกำรเลยงดงกลำวยงมขอจ ำกดหลำยประกำรคอ จ ำเปนตองใชพนทประกอบกำรมำกในกำรสรำงบอเลยงและส งอ ำนวยควำมสะดวก มตนทนเรมแรก (Initial investment) และตนทนด ำเนนกำร (Operating costs) สง สำมำรถปลอยหอยหวำนลงเลยงตอหนวยกำรเลยงไมสงเทำทควร จ ำเปนตองใชน ำทะเลในปรมำณมำก สงผลใหผลผลตและผลตอบแทนทำงเศรษฐกจตอหนวยเลยงไมสงเทำทควร ดงนนกำรวจยและพฒนำเพอศกษำศกยภำพและควำมเปนไปไดในกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดนจงเปนอกแนวควำมคดหนงของกำรพฒนำประสทธภำพกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดเชงพำณชยในประเทศไทย โดยมเปำหมำยหลกเพอยกระดบผลผลตหอยหวำนและผลตอบแทนทำงเศรษฐกจของกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดตอหนวยเลยงใหสงยงขน และประกำรส ำคญคอ กำรน ำบอดนหรอบอเลยงกงทะเลทเลกกจกำรแลวหรออยระหวำงพกกจกำรและทรพยำกรอนทมอยเปนจ ำนวนมำกกลบมำใชประโยชนในกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดเชงพำณชยในบอดน ซงกำรเพมประสทธภำพวธกำรผลต ลดตนทนกำรผลต และลดกำรสญเสยของผลผลตนบวำเปนประโยชนอยำงยงตอกำรเพมปรมำณและคณภำพผลผลตของหอยหวำนส ำหรบกำรสงออก ทงนเพอใหสำมำรถแขงขนกบผลผลตหอยหวำนของตำงประเทศ โดยเฉพำะอยำงยงประเทศเวยดนำม ดงนนจำกภำวะวกฤตกำรณกำรลดลงของประชำกรหอยหวำนในธรรมชำตและกำรเพมขนอยำงตอเนองของปรมำณควำมตองกำรและรำคำของตลำดหอยหวำนท งภำยในประเทศและตำงประเทศอยำงตอเนอง สำมำรถพลกจำกภำวะวกฤตใหเปนโอกำสในกำรพฒนำอำชพกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดนเพอเปนทำงเลอกกำรลงทนในลกษณะอำชพเสรมหรออำชพใหม

กำรเลยงหอยหวำนระยะวยรนถงขนำดตลำด หรอ “กำรขนหอยเนอ” ในบอดนเปนกำรเลยงหอยหวำนในพนทเลยงทมขนำดใหญและสำมำรถปลอยหอยหวำนลงเลยงตอหนวยเลยงในปรมำณมำก นอกจำกนกำรเลยงหอยหวำนในบอดนยงมสภำพแวดลอมในบอเลยงทแตกตำงจำกกำรเลยงหอยหวำนในบอคอนกรตหรอบอผำใบ โดยเทคนคกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดนมควำมแตกตำงกบกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอคอนกรตหรอบอผำใบหลำยประกำร

1. การเลอกสถานท (Site selection) กำรเลอกสถำนทและกำรออกแบบบอเลยงหอยหวำนนบวำเปนปจจยทมควำมส ำคญมำก

และจ ำเปนตองพจำรณำอยำงรอบคอบใหเหมำะสมกบเปำหมำยทจะด ำเนนกำร สภำพภมประเทศ พฤตกรรมของหอยหวำน ฯลฯ ซงควำมส ำเรจของกำรด ำเนนกำรเลยงหอยหวำนในบอดนขนกบกำรเลอกสถำนทไดถกตองมำกนอยเพยงใด รวมถงกำรออกแบบบอเลยงใหสอดคลองกบภมประเทศและพฤตกรรมของหอยหวำนดงน

สภาพพนท (Geographical conditions) พนทเลยงหอยหวำนในบอดนทเหมำะสมควรมลกษณะภมประเทศเปนทรำบและสงกวำระดบน ำทะเลขนสงสด (Highest tide) ประมำณ 1 เมตร เพอสะดวกในกำรระบำยน ำออกจำกบอ (Drainage) และกำรเกบเกยวผลผลตหอยหวำนในบอเลยง โดยทตงฟำรมเลยงหอยหวำนในบอดนควรอยใกลชำยทะเลหรอใกลแหลงทรองรบน ำทะเล เชน คลองชลประทำนน ำเคม หรอคลองสงน ำทะเล โดยสำมำรถสบน ำทะเลขนมำใชในปรมำณทตองกำรไดอยำงสม ำเสมอตลอดทงป รวมถงไมมปญหำเรองน ำทวม นอกจำกนพนททเหมำะสมควรน ำเขำและระบำยน ำทงไดโดยไมตองใชเครองสบน ำ เพอประหยดคำใชจำยในกำรกอสรำงบอเลยงหอยและระบบสบน ำทะเล (Construction costs) และคำกระแสไฟฟำหรอน ำมนเชอเพลงในกำรสบน ำทะเล (Running costs) นอกจำกนหลกกำรพจำรณำดำนสงแวดลอมอนๆ ของกำรเลอกพนทเลยงหอยหวำนในบอดนประกอบดวยควรหำงจำกแหลงก ำเนดมลพษทำงน ำไดแก สงปฏกลจำกโรงงำนและชมชนทอยใกลเคยงหรอตงอยตนน ำ ควรตงอยใกลแหลงอำหำรของหอย (ปลำสด) สำมำรถจดหำอำหำรไดอยำงสม ำเสมอและตอเนอง และเปนพนททปรำศจำกโรคระบำด ปรสต และศตรของหอยหวำน

คณสมบตของดน (Soil properties) คณสมบตของดนนบวำเปนองคประกอบทส ำคญในกำรเลอกพนทเหมำะสมส ำหรบกำรเลยงหอยหวำนในบอดน ซงดนควรมคณสมบตเกบกกน ำไดด ไมซมหรอรว มปรมำณกำรสะสมสำรอนทรยในดนต ำ ปรำศจำกกำรสะสมสำรมลพษตำงๆ ไมเปนดนเปรยว และคนดนไมพงทลำยงำย โดยบอเลยงหอยหวำนควรเปนดนปนทรำยและควรมสภำพควำมเปนกรดดำง (pH) ระหวำง 6.5-8.5 ถำดนทพนบอมคำควำมเปนกรดดำงต ำกวำ 8.0 ควรโรยปนแคลเซยมคำรบอเนตหรอปนมำรล (แคลเซยมคำรบอเนต 88% และแรธำต 12%) ประมำณ 50 กโลกรมตอไร และตำกบอใหแหงประมำณ 7 วน หลงจำกนนจงปลอยน ำทะเลเขำบอเลยง แตพนทตงฟำรมเลยงหอยหวำนในบอดนไมเปนดนทรำย เพรำะกำรรวซมของน ำทะเลจะท ำใหสนเปลองคำใชจำยในกำรสบน ำทะเลสงขน โดยกำรเลอกพนทเลยงหอยหวำนควรศกษำลกษณะของดนทจะขดบอทระดบควำมลกประมำณ 100 - 150 เซนตเมตร เพอก ำหนดควำมลกของพนดนกนบอใหอยใน

ระดบดนทเหมำะสม โดยดนพนบอทเปนดนเหนยวหรอพนบออดแนน อำทเชน บอเลยงกงทะเลแบบพฒนำจ ำเปนตองปพนบอดวยทรำยน ำจดแบบหยำบหรอทรำยถมท (ทรำยขเปด) ทงนเนองจำกหอยหวำนทเลยงในบอทมพนทรำยจะมอตรำกำรเตบโตดกวำบอทไมมพนทรำย เพรำะหอยหวำนมพฤตกรรมในกำรฝงตวใตพนทรำยหลงกำรกนอำหำรและจะฝงตวใตพนทรำยตลอดเวลำ ยกเวนเวลำหำอำหำรและกนอำหำร โดยขอควรพจำรณำในกำรเลอกคณภำพดนส ำหรบกำรขดบอดนเลยงหอยหวำนประกอบดวย

- ดนพนบอทเปนทรำยปนโคลนหรอโคลนปนทรำยจะท ำใหผลผลตหอยหวำนทไดมรปรำงทปกตเหมอนธรรมชำตและมสสนและควำมเขมของสเหมอนธรรมชำตมำกกวำบอเลยงทไมมพนทรำย

- ดนพนบอทมกำรสะสมสำรอนทรยในดนสงจะท ำใหพนบอเลยงเนำเสยไดงำยและยำกตอกำรจดกำรสภำพพนบอระหวำงกำรเลยงหอยหวำน ซงจะสงผลกระทบตอหอยหวำนโดยตรง

- ดนพนบอทเปนโคลนจะท ำใหยำกตอกำรเกบเกยวผลผลตหอยหวำนในขนสดทำยทใชแรงงำนในกำรเดนเกบรวบรวมหอยหวำน เพรำะหอยหวำนสำมำรถฝงตวไดลกกวำพนทรำยและไมโผลขนจำกโคลนหรอเคลอนท แมกำรปลอยน ำออกจำกบอจนหมด รวมถงสเปลอกทกลมกลนกบดนโคลน ซงท ำใหยำกตอกำรมองเหนและเกบรวบรวมหอยหวำน

นาทะเลและแหลงนา (Seawater and resources) น ำทะเลทใชในกำรเลยงหอยหวำนควรมคณภำพด สะอำด ปรำศจำกสำรเคม สำรพษ และของเสยจำกโรงงำนอตสำหกรรมและชมชน รวมถงของเสยจำกกำรเลยงสตวน ำอนๆ แหลงน ำทะเลทใชควรมควำมเคมสม ำเสมอตลอดทงปและควรมปรมำณน ำทะเลเพยงพอตอกำรใชตลอดทงป ดงนนถำผประกอบกำรสำมำรถเลอกพนททตดกบชำยฝงทะเลหรอคลองสงน ำทะเลขนำดใหญจะสำมำรถใชน ำทะเลจำกทะเลโดยตรงไดตลอดทงปและจะไมมปญหำเรองปรมำณน ำทะเลทน ำมำใชในกำรเลยงหอยหวำน นอกจำกนน ำทะเลควรมควำมเคมทคอนขำงคงทและไมต ำกวำ 25 พพท เพรำะหอยหวำนจะชะงกกำรเตบโตและกนอำหำรนอยในกรณทควำมเคมของน ำเปลยนแปลงมำก หรอควำมเคมต ำกวำ 25 พพท โดยหอยหวำนอยในน ำทะเลทมควำมเคมต ำกวำ 25 พพท เปนเวลำนำนประมำณ 1 เดอนหรอมำกกวำ จะท ำใหหอยหวำนชะงกกำรเตบโต แตหอยหวำนจะไมตำย ดงนนกำรเลอกพนททมควำมเคมของน ำทะเลสงอยำงสม ำเสมอตลอดทงปจงมควำมส ำคญอยำงยงในกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดน แตอยำงไรกตำม พนททใชน ำทะเลจำกคลองธรรมชำตหรอคลองสงน ำมกจะมปญหำกำรใชน ำทะเลในชวงฤดฝนเนองจำกกำรหลำกของน ำจดในปรมำณมำกจำกแผนดน ซงท ำใหน ำทะเลบรเวณคลองสงน ำหรอชำยฝงมควำมเคมต ำ

มำก โดยเฉพำะอยำงยงในชวงเกดอทกภย น ำทะเลบรเวณชำยฝงและคลองสงน ำจะเปนน ำกรอย รวมถงชวงฤดกำลทน ำทะเลลงต ำจะไมสำมำรถสบน ำมำใชได ดงนนพนทเชนนจ ำเปนตองมบอเกบน ำขนำดใหญ ส ำหรบเกบกกน ำทะเลไวใชในชวงฤดกำลดงกลำว ส ำหรบคณภำพน ำทะเลทเหมำะสมในกำรเลยงหอยหวำนในบอดนเชนเดยวกบสตวน ำทะเลอนๆ กลำวคอ ควำมเคมของน ำทะเลนบวำเปนพำรำมเตอรส ำคญมำกทสดของกำรเลยงหอยหวำนในบอดน โดยน ำทะเลควรมควำมเคมคอนขำงคงทในชวง 25-35 พพท ปรมำณออกซเจนในบอเลยงควรไมนอยกวำ 4.0 มลลกรมตอลตร โดยเฉพำะอยำงยงระดบออกซเจนในชวงกลำงคนและเชำมดไมควรต ำกวำ 3.0 มลลกรมตอลตร ควำมเปนกรดดำง 7.5-8.5 ควำมเปนดำงรวม 100-120 มลลกรมตอ และปรมำณแอมโมเนย-ไนโตรเจนไมเกน 1.0 มลลกรมตอลตร (นลนำจ ชยธนำวสทธ และคณะ, 2548)

แหลงลกพนธหอยหวาน (Seed supply) กำรเลอกพนทตงฟำรมเลยงหอยหวำนในบอดนควรตงอยใกลแหลงผลตลกพนธหอยหวำนเพรำะจะท ำใหสะดวกในกำรจดหำลกพนธหอยหวำนและประหยดคำใชจำยในกำรล ำเลยงขนสงลกพนธหอยหวำน ซงจ ำเปนตองค ำนงถงสขภำพและควำมแขงแรงของลกพนธหอยหวำนอนเนองจำกกำรล ำเลยงขนสงเปนปจจยส ำคญ ทงนเนองจำกลกพนธหอยหวำนทมกำรล ำเลยงขนสงเปนระยะเวลำนำนจะท ำใหลกพนธหอยหวำนมควำมเครยด ไมแขงแรงเทำทควร และท ำใหมอตรำกำรตำยสงทงในระหวำงกำรล ำเลยงขนสงและภำยหลงกำรปลอยลงบอเลยงแลว โดยเฉพำะอยำงยงกำรล ำเลยงขนสงแบบเปยก เนองจำกคณภำพน ำทะเลในถงบรรจลกพนธหอยหวำนจะเสอมโทรมตำมระยะเวลำทใชในกำรขนสง

สาธารณปโภค (Infrastructures) กำรเลอกพนทตงฟำรมเลยงหอยหวำนในบอดนจ ำเปนตองมควำมพรอมของสงอ ำนวยควำมสะดวกและสำธำรณปโภคขนพนฐำนหลำยประกำร ซงเปนปจจยทมควำมส ำคญมำกตอกำรเลยงหอยหวำนในบอดนใหเปนไปอยำงมประสทธภำพ ไดแก ถนน ไฟฟำ น ำจด กำรตดตอสอสำร ฯลฯ โดยถนนมควำมส ำคญเพอควำมสะดวกในกำรขนสงลกพนธหอยหวำน อำหำร ผลผลตหอยหวำน ฯลฯ ไฟฟำมควำมจ ำเปนในกำรใชเครองเพมออกซเจนในบอเลยง กำรสบน ำทะเล ทพกอำศย และสงอ ำนวยควำมสะดวกตำงๆ ส ำหรบน ำจดใชในกำรท ำควำมสะอำดเครองมอวทยำศำสตรและสงอ ำนวยควำมสะดวกตำงๆ

แหลงอาหารหอยหวาน (Food supply) กำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดนเปนกำรเลยงหอยหวำนในปรมำณมำกและจ ำเปนตองใชอำหำร (ปลำสด) เปนอำหำรในปรมำณมำกดวยเชนกน ดงนนกำรเลอกพนทตงฟำรมเลยงหอยหวำนในบอดนควรตงอยใกลแหลงอำหำรของหอยหวำน คอ ปลำสด ปลำเปดหรอปลำเลย (Trash fish) ในปรมำณทมำกเพยงพอและอยำงสม ำเสมอ

ตลอดทงป ดงนนฟำรมเลยงหอยหวำนควรตงอยใกลแหลงอำหำรทสำมำรถจดหำไดเองในทองถน ซงผประกอบกำรจะมควำมสะดวกในกำรจดหำอำหำรของหอยหวำน ไดอำหำรทมคณภำพด (ควำมสด) อำหำรทมรำคำถก และสำมำรถประหยดคำใชจำยในกำรล ำเลยงขนสงอำหำร นอกจำกนฟำรมเลยงหอยหวำนในบอดนควรค ำนงถงกำรมอยของฟำรมเลยงสตวน ำชนดอนทใชแหลงอำหำรชนดเดยวกนดวย เพรำะจะเกดกำรแยงปลำสดและท ำใหปรมำณอำหำรของหอยหวำนไมเพยงพอตอควำมตองกำร

การตลาด (Marketing) กำรเลอกพนทตงฟำรมเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดนทมควำมส ำคญประกำรหนง คอ ควรตงอยใกลแหลงรบซอผลผลต ตลำดสด หรอรำนอำหำรทะเล ทงนเนองจำกกำรตลำดหอยหวำนทงภำยในประเทศและตำงประเทศมควำมตองกำรใชหอยหวำนมชวตเทำนน ซงเปนสนคำทมรำคำแพงและมควำมตองกำรของตลำดทสด ดงนนกำรล ำเลยงขนสงหอยหวำนมชวตจำกฟำรมเลยงออกสตลำดเปนปจจยทมควำมส ำคญมำกตอกำรรกษำคณภำพของผลผลตหอยหวำนใหมคณภำพสงและยงมชวต และกำรลดตนทนผนแปรดำนคำล ำเลยงขนสงผลผลตสตลำด

นอกจำกนปจจยส ำคญทควรใชเปนขอมลเบองตนประกอบกำรพจำรณำเลอกพนทตงฟำรมเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดน ประกอบดวย ภำวะน ำทวมหรอกำรหลำกของน ำจดในชวงฤดฝน แหลงน ำแขงในกำรเกบรกษำหำร (ปลำเปด) แหลงน ำทะเลควำมเคมสง วสดประเภทปนไลม แหลงน ำมนเชอเพลง กำรตดตอสอสำร ควำมปลอดภยจำกขโมย (Poaching and sabotage) ฯลฯ 2. การออกแบบและสรางบอดน (Design and construction of earthen ponds)

กำรออกแบบและสรำงฟำรมเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดนประกอบดวยองคประกอบส ำคญ 7 ประเภทตำมลกษณะกำรใชงำนดงน

คลองสงนาทะเล (Water supply canal) ฟำรมเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดนสำมำรถใชน ำทะเลจำกคลองธรรมชำต โดยกำรใชเครองสบน ำทะเลเขำบอเกบกกน ำทะเลเมอน ำทะเลขนสงสด และกำรระบำยน ำทงจำกบอเลยงลงสล ำคลองเมอน ำทะเลลงต ำสด และไมสำมำรถสบน ำทะเลขนมำใชงำนในชวงน ำลงหรอน ำลงต ำสด โดยเฉพำะในชวงฤดฝนทมฝนตกหนก ทงนเนองจำกมกำรระบำยน ำจดจำกแผนดน/เขอนลงสทะเล โดยคลองสงน ำทะเลควรตงอยใกลชำยฝงทะเล และไมมโรงงำนหรอแหลงชมชนขนำดใหญตงอยบรเวณตนน ำหรอปลำยน ำ ซงท ำใหน ำทะเลในคลองสงน ำมคณภำพสงใกลเคยงคณภำพน ำทะเลในบรเวณชำยฝงทะเล

ระบบชกนาเขาบอ (Inlet and water pumping system) ระบบชกน ำเขำบอดนเลยงหอยหวำนสำมำรถใชเครองสบน ำทะเลขนำดเครองยนต 8.5 แรงมำ และใชทอสบน ำแบบพญำนำค

ขนำดเสนผำนศนยกลำง 5 นว (ภำพท 1) โดยใชทอพวซขนำดเสนผำนศนยกลำง 6 นว หรอล ำรำงดนสงน ำทะเลเขำสบอเกบกกน ำทะเล (ภำพท 2) หลงจำกนนจงสบน ำทะเลจำกบอเกบกกน ำทะเลลงสบอดนเลยงหอยหวำน โดยชวงเวลำทเหมำะสมส ำหรบกำรสบน ำทะเลเขำสบอพกหรอบอเลยงคอ ชวงน ำทะเลขนเพรำะจะไดน ำทะเลทมคณภำพด นอกจำกนระบบชกน ำทะเลเขำบอควรมควำมรวดเรวเนองจำกผประกอบกำรจ ำเปนตองเปลยนถำยน ำทะเลออกจำกบอเลยงและเตมน ำทะเลใหมเขำบอเลยงอยำงรวดเรว โดยเฉพำะกรณทมฝนตกชกและควำมเคมในบอเลยงลดต ำลง หรอชวงเวลำทน ำทะเลมกำรขน-ลงเรว หรอชวงทมแสงแดดจดและอำกำศรอนมำกในฤดรอน

ภาพท 1. เครองสบน ำทะเลทใชในกำรชกน ำทะเลจำกคลองธรรมชำตเขำสบอเกบกกน ำทะเล

ภาพท 2. ทอสงน ำและล ำรำงดนทใชในกำรล ำเลยงน ำทะเลจำกคลองธรรมชำตเขำสบอเกบน ำทะเล

บอพกเกบกกนาทะเล (Reservoir) บอเกบกกน ำทะเลใชในกำรเปลยนถำยน ำทะเลในบอดนเลยงหอยหวำนประมำณ 50% ของน ำในบอเลยงหอยเปนประจ ำทก 5-7 วน ซงกำรเลยงหอยหวำนในบอดนจ ำเปนตองใชน ำทะเลปรมำณมำกในกำรเปลยนถำยน ำทะเล ทงนเนองจำกบอดนทใชเลยงหอยหวำนมขนำดใหญและมจ ำนวนมำก โดยเฉพำะกำรเปลยนถำยน ำทะเลในชวงฤดฝนทมฝนตกชกหรอชวงทน ำทะเลลงต ำสด ดงนนบอเกบกกน ำทะเลควรมขนำดใหญเพยงพอในกำรเปลยนถำยน ำทะเลในบอดนเลยงหอยหวำนทงหมด (ภำพท 3)

ภาพท 3. บอดนทใชในกำรเกบกกน ำทะเล 3. บอดนเลยงหอยหวาน (Rearing ponds)

รปรางและขนาด (Shape & size) รปรำงของบอเลยงหอยหวำนอำจเปนรปสเหลยมผนผำหรอสเหลยมจตรส โดยขนำดของบอดนเลยงหอยหวำนมผลโดยตรงตอกำรกอสรำง กำรจดกำรบอเลยง และกำรเกบเกยวผลผลต กลำวคอ บอดนไมควรมขนำดใหญเกนไป เพรำะจะท ำใหดแลและจดกำรบอเลยงไดยำก จำกกำรศกษำของนลนำจ และคณะ, 2553 พบวำบอดนเลยงหอยหวำนทเหมำะสมควรมรปทรงสเหลยมผนผำขนำดพนทประมำณ 300 - 400 ตำรำงเมตร (ภำพท 4) โดยพนบอดนควรเรยบและอดแนน พนบอมควำมลำดเทไปทำงทอระบำยน ำทงเพอใหสำมำรถระบำยน ำทะเลออกจำกบอจนหมดส ำหรบกำรเกบเกยวหอยหวำนหรอท ำควำมสะอำดพนบอ

ความลาดชนของบอเลยง (Pond slope) ควำมลำดชนของคนบอเปนองคประกอบทมควำมส ำคญตอควำมแขงแรงของบอดนเลยงหอยหวำน เนองจำกควำมดนของน ำในบอจะเพมขนตำมระดบควำมลกของบอ โดยควำมลำดชนดำนขำงของคนบอจะชวยลดกำรพงทลำยของคนบอ เพมอำยกำรใชงำน ชวยในกำรจบหอยหวำน และระบำยน ำออกจำกบอไดเรว

คนบอเลยง (Dike) คนบอ หมำยถง ขอบหรอผนงทยกสงขนเพอกกน ำไวในอำณำเขตทก ำหนด โดยคนบอเปนองคประกอบทส ำคญทสดของบอดน เนองจำกเปนตวท ำหนำทกกเกบน ำไวในบอ ดงนนควำมสงของคนบอจงเปนตวก ำหนดระดบกำรเกบกกน ำและควำมลกของบอ โดยระดบควำมลกของน ำทเหมำะสมตอกำรเลยงหอยหวำนในบอดนประมำณ 0.5-0.8 เมตร เพรำะบอทตนเกนไปอำจท ำใหอณหภมของน ำในบอเลยงสงเกนไปในชวงกลำงวน หรออณหภมมกำรเปลยนแปลงอยำงรวดเรวท ำใหหอยหวำนปรบตวไมทน หรอมผลตอกำรเจรญของสำหรำยหรอพชน ำทพนบอ โดยควำมสงของคนบอควรค ำนงถงระยะพนน ำเพรำะหอยหวำนสำมำรถคบคลำนขนตำมขอบบอดนได

ภาพท 4. บอดนทรงสเหลยมผนผำขนำดพนทประมำณ 330 ตำรำงเมตร

การปพนบอ (Bottom lining) พนบอดนเลยงหอยหวำนเปนองคประกอบทม

ควำมส ำคญตอกำรจดกำรบอเลยงและกำรด ำรงชวตของหอยหวำน พนบอทดควรเรยบ อดแนน โดยพนบอดนเลยงหอยหวำนในครงนเปนดนปนทรำยอดแนนและปพนดวยทรำยขเปด (ทรำยถมท) หรอทรำยน ำจดแบบหยำบมควำมหนำประมำณ 10-15 เซนตเมตร กำรศกษำเบองตนพบวำ หอยหวำนสำมำรถเตบโตในบอทมพนบอทเปนดนโคลนไดเปนอยำงด (นลนำจ และคณะ, 2551) แตพนบอทเปนโคลนดงกลำวจะประสบปญหำในกำรเกบเกยวผลผลตขนสดทำย เนองจำกหอยหวำนสำมำรถฝงตวในดนโคลนไดลกกวำพนทรำยและไมเคลอนไหวแมในกรณน ำในบอเลยงแหง ซงท ำใหยำกตอกำรเกบรวบรวมหอยหวำนขนสดทำยเมอปลอยน ำหมดบอและใชคนเดนจบหอยหวำน นอกจำกนพนบอดนเลยงหอยหวำนไมควรเปนดนทมองคประกอบของอนทรยสำรในปรมำณสงเพรำะจะท ำใหพนบอเนำเสยไดงำยภำยหลงกำรเลยงหอยหวำนผำนไปประมำณเวลำ 1-2 เดอน

คอกเลยงหอย (Captivity) บอดนเลยงหอยหวำนขนำดตลำดจ ำเปนตองกนภำยในบอดวยอวนพลำสตกหรอวสดอนใดทมรำคำถก หำงำย และอำยกำรใชงำนนำนตำมควำมเหมำะสม ทงนเพอปองกนมใหหอยหวำนหลบหนออกจำกคอก และปองกนมใหหอยหวำนเดนขนบรเวณขอบบอ /

คนบอและฝงตวอยในบรเวณน ส ำหรบกำรศกษำในครงนใชวธกนคอกเลยงหอยหวำนดวยกำรใชโครงสรำงท ำดวยไมไผหรอไมสน ซงมรำคำถกและงำยตอกำรกอสรำง และบดวยอวนพลำสตก (ภำษำทองถนหรอทำงกำรคำเรยกวำ “อวนสฟำ”) เบอร 20 ขนำดตำหำงประมำณ 15.0 มลลเมตร และหนำกวำง 1.5 เมตร หรออำจใชวสดอนใดตำมควำมเหมำะสมของแตละทองถน อำท กระเบองมงหลงคำทใชงำนแลว โดยอวนพลำสตกจ ำเปนตองฝงลงดนประมำณ 5-6 เซนตเมตร และไมใหมชองวำงขนำดทหอยหวำนสำมำรถเดนออกจำกคอกได ทงนเนองจำกกำรศกษำในเบองตนพบวำบอดนเลยงหอยหวำนทมไดกนคอกท ำใหหอยหวำนสำมำรถหลบหนออกจำกคอกและเดนขนไปฝงตวบรเวณขอบบอ / คนบอเปนจ ำนวนมำกและท ำใหเกดกำรตำยของหอยหวำนเปนจ ำนวนมำกเพรำะควำมรอนจำกแสงแดด

หลงคา (Roofing) กำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดนควรมหลงคำคลมเพรำะใชระดบน ำทะเลตนประมำณ 50-80 เซนตเมตร ทงนเพอชวยลดควำมรอนจำกแสงแดดโดยตรงเปนเวลำนำนในชวงเวลำกลำงวนโดยเฉพำะอยำงยงในระหวำงฤดรอน ลดปรมำณแสงทสองบอดนโดยตรง (เพอปองกนกำรเตบโตของสำหรำยทะเลและแพลงกตอนพชในบอมำกเกนไป) และสำมำรถลดปรมำณน ำฝนลงสบอเลยงหอย (เพอมใหควำมเคมเปลยนแปลงในชวงกวำงในฤดฝนทมฝนตกชก โดยกำรออกแบบหลงคำคลมบอดนเลยงหอยหวำนในครงนทใชโครงหลงคำเปนไมไผหรอไมสน ซงมรำคำถกและงำยตอกำรกอสรำง และบดวยตำขำยพรำงแสง (Slant) สด ำแบบทบแสง 80%

การเตมอากาศ (Aeration) กำรเพมปรมำณออกซเจนในน ำทะเลและกำรหมนเวยนของน ำทะเลในบอดนเลยงหอยหวำนในครงน ไดใชระบบใหอำกำศแบบใหฟองอำกำศกนบอ (Diffuser) โดยใชทออำกำศแบบทอยำวตลอดควำมยำวของบอๆ ละ 4 ทอ ใชเครองใหอำกำศแบบซปเปอรชำรจขนำด 2 แรงมำ มทออำกำศออก (Air outlet) ขนำด 2 นว โดยใชทอพวซ (PVC) ขนำดเสนผำนศนยกลำง 2.0 นวเปนทออำกำศหลก (Main) ตอกบชองอำกำศออกของเครองซปเปอรชำรจและตอทอไปยงขอบบอดนของแตละบอ หลงจำกนนใชทอโพลเอทลน (Polyethylene) ขนำดเสนผำนศนยกลำง 1.6 เซนตเมตร ควำมยำว 20 เมตร เปนทออำกำศยอย (Branch) เชอมตอกบทออำกำศหลกและวำงพำดบนกนบอๆ ละ 4 เสนทระยะหำงกนเสนละ 5 เมตร โดยทออำกำศยอยแตละเสนจะมวำลวควบคมอำกำศแยกกน (ทอละ 1 วำลว) หลงจำกนนใชสวำนขนำดเสนผำนศนยกลำงประมำณ 1.5 มลลเมตร เจำะรบนทออำกำศยอย โดยใหแตละรมระยะหำงกนประมำณ 2 เมตร หรอจ ำนวน 10 รตอทอ โดยทออำกำศยอยจะอยบนพนบอโดยกำรผกยดตดกบไมไผ นอกจำกนยงสำมำรถใชเครองตน ำแบบใบพด (Paddle wheel) แบบควำมเรวต ำไดดวย โดยใหอำกำศในบอเลยง

เปนประจ ำทกวนๆ ละประมำณ 16 - 18 ชวโมง โดยเวลำกลำงคนจะใหอำกำศตลอดเวลำ แตเวลำกลำงวนจะพกเครองประมำณวนละ 3 - 5 ชวโมงในเวลำเชำและเยน กำรเพมปรมำณออกซเจนในบอเลยงหอยหวำนทดตองสำมำรถท ำใหน ำผสมกบอำกำศไดมำกทสดและท ำใหเกดกำรไหลเวยนของน ำทด ซงจะท ำใหหอยหวำนกนอำหำรด แขงแรง และเตบโตเรว (นลนำจ และคณะ, 2553)

ทางนาเขาบอ (Inlet) บอดนเลยงหอยหวำนใชระบบน ำเขำบอเลยงเปนทอพวซขนำดเสนผำนศนยกลำง 6 นว จ ำนวน 2 ทอ เพอสบน ำทะเลจำกบอเกบกกน ำทะเลเขำสบอเลยงหอยหวำนโดยตรง แตอยำงไรกตำม บรเวณปลำยทอน ำควรหมดวยอวนพลำสตกขนำดตำหำงประมำณ 15.0 มลลเมตร หรอมบอกรองกอนน ำน ำเขำสคอกเลยงหอยทงนเพอปองกนศตรของหอยหวำน (ปมำ ปทะเล กง ปลำหมอเทศ หอยขนก ฯลฯ) ทอยในน ำทะเลหลดลอดเขำสบอเลยงหอยหวำน เพรำะสตวเหลำนเปนตวแกงแยงอำหำรและทอยอำศยของหอยหวำน

ทางระบายนาทง (Outlet) กำรเปลยนถำยน ำทะเลในบอดนเลยงหอยหวำนเปนกำรชะลำงธำตอำหำรและแพลงกตอนพชทมปรมำณมำกเกนไปออกจำกบอเลยงหอยหวำน (เพอก ำจดสำรพษทเกดจำกสงมชวต เชน แอมโมเนย) กำรท ำควำมสะอำดพนบอ กำรปรบระดบควำมเคมไมใหสงหรอต ำเกนไป และกำรปรบคณภำพน ำในบอเลยงใหเหมำะสม โดยกำรระบำยน ำทงออกจำกบอเลยงควรระบำยน ำในสวนทใกลพนบอ และประตระบำยน ำทงควรอยตรงขำมกบประตน ำเขำ กำรเลยงหอยหวำนในบอดนควรมกำรเปลยนถำยน ำทะเลประมำณ 50 - 60 เปอรเซนตของปรมำตรน ำทงหมดในบอเปนประจ ำทก 7-10 วน ทงนขนกบกำรเปลยนแปลงของคณภำพน ำทะเลในบอเลยงเปนส ำคญ โดยเฉพำะอยำงยงคำดำงรวม เมอเลยงหอยหวำนไดประมำณ 2 เดอน ควรเปลยนอวนกรองน ำททอระบำยน ำทงใหมขนำดตำอวนใหญขนเพอสำมำรถระบำยน ำไดสะดวกและเรวขน

กำรเปลยนถำยน ำทะเลในบอดนเลยงหอยหวำนมสองแบบคอ กำรเปลยนถำยน ำออกจำกบอเลยงในปรมำณมำกใชระบบระบำยน ำทงแบบทอยก (Drainage pipe) โดยใชทอพวซ (PVC) ขนำดเสนผำนศนยกลำง 6 นว จ ำนวน 1 ทอ และกำรโฟลวน ำประจ ำวนในบอเลยงใชระบบทอน ำลน (ภำพท 5) โดยกำรเปลยนถำยน ำทงสองแบบจะระบำยน ำทะเลจำกบอเลยงลงสแหลงน ำธรรมชำตโดยตรง โดยมไดผำนระบบบ ำบดน ำทง ทงนเนองจำกกำรเลยงหอยหวำนในบอดนไมใชยำหรอสำรเคมใดๆและใชอำหำรธรรมชำต นอกจำกนน ำทงจำกบอเลยงหอยหวำนมคำใกลเคยงกบน ำทะเลธรรมชำต คอ ควำมเคม 14-38 พพท ปรมำณออกซเจนในน ำทะเล 3.0-6.1 มลลกรมตอลตร ควำมเปนกรดดำง 8.2-8.9 และปรมำณแอมโมเนย 0.0249-0.2120 มลลกรมตอลตร

แตอยำงไรกตำม ถำมกำรเลยงหอยหวำนในบอดนเปนจ ำนวนมำกควรค ำนงถงผลกระทบทำงลบจำกกำรระบำยน ำทงจำกบอดนเลยงหอยหวำนลงสแหลงน ำธรรมชำตโดยตรง ทงนเพอใหเปนกำรเลยงหอยหวำนทเปนมตรตอสงแวดลอม (Environmental friendly aquaculture)

ภาพท 5. กำรระบำยน ำออกจำกบอเลยงหอยหวำนแบบทอน ำลน (Overflow)

บอปรบสภาพหอยหวาน (Acclimating ponds) บอปรบสภำพหอยหวำนใชในกำรปรบสภำพผลผลตหอยหวำนภำยหลงเกบเกยว ทงนเพอใหผลผลตหอยหวำนทไดปรำศจำกกลนโคลน ก ำจดโคลนทตดอยภำยในตวหอยหรอบนเปลอกหอย และท ำควำมสะอำดเปลอกหอยหวำนใหสสวยงำมยงขน โดยบอปรบสภำพหอยหวำนทใชในกำรศกษำครงนเปนบอผำใบขนำดควำมกวำง 3.0 เมตร ควำมยำว 5.0 เมตร และควำมลก 0.5 เมตร ซงบอปรบสภำพหอยหวำนใชระบบน ำทะเลแบบไหลผำนตลอดและใหอำกำศตลอดเวลำ 4. การเตรยมนาทะเลในบอดนเลยงหอยหวาน (Seawater preparation)

น ำทะเลทสบเขำบอดนเลยงหอยหวำนควรกรองเอำศตรทส ำคญของหอยหวำนออกไปไดแก ปมำ ปทะเล กงกลำด ำ ปลำหมอเทศ หอยขนก ทงนเพรำะตวออนของสตวน ำเหลำนในระยะตำงๆ อำจเขำไปเตบโตในบอเลยงหอยหวำน โดยสตวน ำเหลำนเปนสำเหตของกำรแกงแยงอำหำร แรธำตในน ำทะเล และพนทอำศยบนพนบอ โดยเฉพำะอยำงยงปมำ กงกลำด ำ และปทะเล จดเปนผ ลำหอยหวำนเปนอำหำรทส ำคญ และกงทะเลเปนผรบกวนควำมเปนอยของหอยหวำน โดยคณภำพน ำทะเลทเหมำะสมตอกำรเลยงหอยหวำนคอ ควำมเปนกรด -ดำง 7.5-8.5 คำควำมเปนดำงรวม 100-120 มลลกรมตอลตร ควำมเคม 25-35 พพท ปรมำณออกซเจนในน ำทะเลไมนอยกวำ 4.0 มลลกรมตอลตร ปรมำณแอมโมเนย-ไนโตรเจนไมเกน 1.0 มลลกรมตอลตร

5. การคดเลอกลกพนธหอยหวาน (Seedling selection) ลกพนธหอยหวำนคณภำพมควำมส ำคญมำกทสดในกระบวนกำรผลตหอยหวำนขนำดตลำด

ซงเปนตวบงบอกประกำรแรกถงควำมส ำเรจหรอลมเหลวในกำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำด เพรำะลกพนธหอยหวำนมรำคำคอนขำงสง คอ ประมำณ 0.40-0.50 บำทตอตว ซงท ำใหมตนทนด ำเนนกำรสงเปนล ำดบแรก ดงนนอตรำกำรตำยหรอควำมเสยหำยของลกพนธหอยหวำนระหวำงกำรบรรจและล ำเลยงขนสง และอตรำกำรเตบโตของลกพนธหอยหวำนจงเปนตวชถงผลผลตและผลตอบแทนทคำดวำจะไดรบ โดยลกพนธหอยหวำนท เหมำะสมควรมขนำดควำมยำวเปลอกประมำณ 0.2-1.0 เซนตเมตร หรอขนำด 3,000-9,000 ตวตอกโลกรม นอกจำกนกำรก ำจดลกพนธหอยหวำนออนแอและตำยมควำมส ำคญมำก โดยภำยหลงกำรปรบสภำพลกพนธหอยหวำนจำกกำรล ำเลยงขนสงควรท ำกำรคดเลอกลกพนธหอยหวำนทมขนำดเลกมำกเกนไป และลกพนธหอยหวำนทมไมแขงแรงและตำยออกไป โดยกำรคดเลอกลกพนธหอยหวำนทเดนและฝงตวไดด กนอำหำรด และไมนอนหงำยบนพนทรำย โดยเฉพำะอยำงยงตองคดเลอกลกพนธหอยหวำนทพบวำสวนปลำยของงวงปำกมลกษณะบวมหรอมสแดงออนๆ ไมกนอำหำร นอนหงำยบนพนทรำยออกใหหมด หรอถำมลกพนธหอยหวำนลกษณะดงกลำวเปนจ ำนวนมำกควรยกเลกกำรปลอยลกพนธหอยหวำนลงเลยงในบอดน ทงนเนองจำกอำกำรดงกลำวเปนอำกำรเรมแรกของโรคงวงปำกตดเชอหรอโรคปำกบวมของลกพนธหอยหวำนจำกกำรตดเชอ Vibrio sp. ซงอำกำรดงกลำวนสำมำรถขยำยตวและตดตอไดอยำงรวดเรว (ภำพท 6) ซงควรท ำกำรรกษำลกพนธหอยหวำนดงกลำวใหหำยเปนปกตเสยกอนโดยกำรใชยำปฏช วนะออกซเตตรำซยคลน (Oxytetracyclin) และรอจนกวำลกพนธหอยหวำนทงหมดจะมสขภำพแขงแรงและกนอำหำรไดดจงปลอยลงเลยงในบอดน

ภาพท 6. อำกำรปวยของลกหอยหวำนจำกงวงปำกตดเชอคอโรคปำกบวม (ก) และโรคเทำเกรง (ข)

ข

ก ข

6. ขนาดลกพนธหอยหวาน (Sizes of seedling) กำรเลยงลกพนธหอยหวำนระยะวยรนถงขนำดตลำดในบอดนสำมำรถใชลกพนธหอยหวำน

ไดหลำยขนำดและใชอตรำกำรปลอยประมำณ 280-300 ตวตอตำรำงเมตรตลอดกำรเลยงถงขนำดตลำด โดยไมจ ำเปนตองคดขนำดหรอยำยบอ โดยลกพนธหอยหอยหวำนขนำดน ำหนกตวเฉลย 0.26 กรมตอตว (0.21-0.28 กรมตอตว) หรอขนำดประมำณ 3,901 ตวตอกโลกรม (3,551-4,771 ตวตอกโลกรม) หรอ “หอยเซน”

7. การบรรจและลาเลยงขนสงลกพนธหอยหวาน (Seedling packing and transportation)

กำรบรรจและล ำเลยงขนสงลกพนธหอยหวำนจำกฟำรมเพำะฟกไปยงฟำรมเลยงหอยหวำนขนำดตลำดเปนองคประกอบทมควำมส ำคญมำกประกำรแรก เพรำะอำจเปนตวชวดถงควำมส ำเรจหรอควำมลมเหลวของกำรเลยงหอยหวำน เพรำะทงกระบวนกำรบรรจและระยะเวลำกำรล ำเลยงขนสงลกพนธหอยหวำนสำมำรถเปนสำเหตของกำรตำยของลกพนธหอยหวำนอนเน องจำกควำมเครยดในระหวำงกำรล ำเลยงขนสง โดยเฉพำะอยำงยงกำรล ำเลยงขนสงระยะทำงไกลมำกกวำ 4 ชวโมง นอกจำกนกำรบรรจและล ำเลยงขนสงลกพนธยงเปนสำเหตของควำมออนแอหรอภำวะกำรตดโรคระยะแรกจำกควำมเครยดของลกพนธหอยหวำนระหวำงกำรขนสง ถงแมวำลกพนธหอยหวำนจะไมตำยระหวำงกำรขนสง แตสำเหตดงกลำวจะท ำใหลกพนธหอยหวำนเกดภำวะชะงกกำรเตบโตหรอแคระแกรนได โดยวธกำรบรรจและล ำเลยงขนสงลกพนธหอยหวำนม 2 แบบคอ

การบรรจและลาเลยงลกพนธหอยหวานแบบเปยก (Wet packing) โดยกำรใชถงพลำสตกขนำดควำมยำว 66 เซนตเมตร ควำมกวำง 40.5 เซนตเมตร และบรรจน ำทะเลประมำณ 1-2 ลตร โดยใสลกพนธหอยหวำนขนำดควำมยำวเปลอกประมำณ 1 เซนตเมตร ประมำณ 1,500-2,000 ตวตอถง หลงจำกนนอดดวยออกซเจนเตมถงและมดปำกถงดวยยำงใหแนน (ภำพท 7)

การบรรจและลาเลยงลกพนธหอยหวานแบบแหง (Dry packing) กำรใชกลองโฟมขนำดควำมกวำง 35 เซนตเมตร ควำมยำว 46 เซนตเมตร และควำมสง 30 เซนตเมตร โดยบรรจลกพนธหอยหวำนประมำณ 4,000-5,000 ตวตอกลอง โดยใสน ำทะเลเพยงเลกนอยเทำนน (ประมำณหนงในสำมของควำมสงเปลอกหอย) (ภำพท 7) วธนสำมำรถล ำเลยงลกพนธหอยหวำนในระยะทำงไมเกน 3-4 ชวโมง หรออำจใชผำเชดตวแบบหนำชบน ำทะเลใหเปยกและปดทบดำนบนของลกพนธหอยหวำน ทงนเพอเปนกำรรกษำควำมชนและอณหภมในกลองโฟมใหคงทตลอดระยะเวลำกำรล ำเลยงขนสง หลงจำกนนปดฝำกลองโฟมใหแนนสนท

ภาพท 7 กำรบรรจลกพนธหอยหวำนแบบเปยก (ขวำ) และแบบแหง (ซำย)

แตอยำงไรกตำม หลกกำรส ำคญทสดของกำรบรรจและล ำเลยงลกพนธหอยหวำนระยะวยรนของทงสองวธคอ ตองงดกำรใหอำหำรแกลกพนธหอยหวำนเปนเวลำอยำงนอย 6 ชวโมง กอนกำรบรรจมฉะนนลกพนธหอยหวำนจะคำยเศษอำหำรออกมำในภำชนะระหวำงกำรล ำเลยง และท ำใหคณภำพน ำทะเลภำยในภำชนะบรรจจะเสอมโทรมตำมระยะเวลำทใชในกำรขนสงลกพนธหอยหวำน ซงเปนสำเหตส ำคญทท ำใหน ำทะเลในถงพลำสตกหรอกลองโฟมเกดกำรเนำเสย เกดแกสพษ ข ำดออกซเจน และเปนสำเหตกำรตำยของลกพนธหอยหวำนจ ำนวนมำกระหวำงกำรล ำเลยงขนสง โดยกำรตำยของลกพนธหอยหวำนจะเพมมำกขนตำมระยะเวลำทใชในกำรล ำเลยงขนสง นอกจำกนยงมผลตอควำมแขงแรงของลกพนธหอยหวำนดวย เพรำะลกพนธหอยหวำนจะมควำมเครยดมำกจำกสภำพแวดลอมในภำชนะบรรจลกพนธหอยหวำนทต ำลงระหวำงกำรขนสง

8. การปลอยลกพนธหอยหวานและความหนาแนน (Releasing and stocking density)

กอนปลอยลกพนธหอยหวำนลงเลยงในบอดนควรด ำเนนกำรเตรยมบอดนและน ำทะเลใหเรยบรอยเสยกอน ทงนเพอใหคณภำพดนและน ำทะเลในบอเลยงเหมำะสมตอลกพนธหอยหวำน หลงจำกนนท ำกำรสมนบลกพนธหอยหวำนครงละ 0.5 กโลกรม ประมำณ 30-40 ครง เพอทรำบขนำดเรมตน (Initial sizes) (จ ำนวนตวตอกโลกรม) ของลกพนธหอยหวำนในแตละบอเลยงส ำหรบกำรศกษำขอมลกำรเตบโตของลกพนธหอยหวำน โดยบอดนตองใหอำกำศอยำงแรงกอนกำรปลอยลกพนธหอยหวำนประมำณ 12-20 ชวโมงเพอเพมปรมำณออกซเจนในน ำทะเลและท ำใหน ำทะเลในบอมกำรผสมกลมกลนกน โดยกำรปลอยลกพนธหอยหวำนลงเลยงในบอดนโดยกำรหวำนลกพนธหอยหวำนใหกระจำยสม ำเสมอโดยทวบอเลยง ซงชวงเวลำทเหมำะสมในกำรปลอยลกพนธหอยหวำนควรเปนเวลำเชำหรอเยนทอำกำศไมรอนมำกนก นลนำจ และคณะ (2552, 2553) ใชอตรำกำรปลอยลก

พนธหอยหวำน 200 ตวตอตำรำงเมตร หรอประมำณ 320,000 ตวตอไร หลงจำกปลอยลกพนธหอยหวำนลงเลยงในบอดนแลวควรตรวจสอบควำมปกตและควำมสมบรณของลกพนธหอยหวำนทนทในวนรงขนและกระท ำตดตอกนอยำงนอย 3-5 วน โดยกำรใชลอบหอยหวำนหรอลอบปมำใสปลำเปดเปนเหยอลอ ถำลกพนธหอยหวำนทปลอยลงเลยงมสภำพสมบรณและแขงแรงพบวำลกพนธหอยเขำกนอำหำรในลอบเปนปกตและจ ำนวนมำก (ภำพท 8)

ภาพท 8. ลกพนธหอยหวำนเขำลอบและกนอำหำรภำยหลงกำรปลอย 1 วน 9. ชนดของอาหารและการใหอาหาร (Food and feed management)

ปรมำณอำหำรและเทคนคกำรใหอำหำรแกหอยหวำนทเลยงในบอดนนบวำมควำมส ำคญมำกและมควำมแตกตำงกบกำรเลยงในบอผำใบหรอบอคอนกรตมำก เนองจำกเรำไมสำมำรถมองเหนหรอทรำบวำ หอยกนอำหำรหรอไม อำหำรเพยงพอหรอไม มอำหำรเหลอมำกนอยเพยงใด ซงกำรใหอำหำรแกหอยหวำนในบอดนจ ำเปนตองใชทกษะ ประสบกำรณ และควำมสนใจอยำงมำก เพรำะตองใหอำหำรแกหอยหวำนในปรมำณทมำกพอ (เพอใหหอยมกำรเตบโตทด) และตองไมมอำหำรเหลอมำกเกนไป (เพรำะจะท ำใหเกดกำรเนำเสยบนพนบอ) โดยอำหำรธรรมชำตทเหมำะสมในกำรเลยงหอยหวำนในบอดน คอ ปลำเปด หรอบำงทองถนเรยกวำปลำเลย (Trash fish) เพรำะเปนวตถดบในทองถนทหำงำยและมรำคำถก (ภำพท 9) โดยใหอำหำรแกหอยหวำนในปรมำณทพอดกบควำมตองกำรของหอยหวำน คอ ประมำณ 10-15% ของน ำหนกตวเปนประจ ำทกวนๆ ละ 1-2 ครงในเวลำเชำ กำรใหอำหำรแกหอยหวำนควรหวำนอำหำรใหกระจำยทวบอเลยงทงนเพอใหหอยหวำนสำมำรถกนอำหำรไดอยำงทวถงมำกทสด และมกำรเตบโตอยำงสม ำเสมอ (ไมแตกไซด) เมอหวำนอำหำรใหทวบอเรยบรอยแลว ควรใหอำหำรในลอบดวยเพอใชเปนขอมลประกอบกำรตดสนใจในกำรใหอำหำรในวนตอไป ซงกำรใหอำหำรในปรมำณมำกเกนไปและหอยหวำนกนไมหมดจะเปนสำเหตของกำรเนำเสย

ของน ำและพนบอ นอกจำกนควรปดอำกำศในระหวำงกำรใหอำหำรและเปดเครองใหอำกำศเมอใหอำหำรเสรจ โดยท ำกำรปรบปรมำณอำหำรทก 30 วนภำยหลงกำรชงวดน ำหนกหอย นลนำจ และคณะ (2552, 2553) ใชลอบดกหอยหวำนบรเวณแตละมมของบอเลยงเปนประจ ำทกวน (ภำพท 10)

กำรปรบเพมหรอลดปรมำณอำหำรจะพจำรณำจำกกำรตรวจสอบอำหำรทเหลอในลอบเปนหลก กลำวคอ ถำอำหำรหมดทกลอบจะเพมปรมำณอำหำรประมำณ 10% ในมอตอไป และถำมอำหำรเหลอจะลดปรมำณอำหำรลงประมำณ 20% ในมอตอไป หรอถำมอำหำรเหลอบนพนบอมำกกจะงดกำรใหอำหำรในมอตอไป ซงกำรจดกำรดำนอำหำรควรเนนกำรใหอำหำรแกหอยหวำนในปรมำณทเพยงพอหรอต ำกวำควำมตองกำรของหอยหวำนเลกนอยเพรำะท ำใหมเศษอำหำรเหลอบนพนบอนอยทสด นอกจำกนหอยหวำนทไดรบอำหำรในปรมำณทต ำกวำควำมตองกำรเพยงเลกนอยจะกระตนใหหอยหวำนพยำยำมหำอำหำรในบอ หรอกนอำหำรปรมำณมำกในมอตอไป ซงจะท ำใหพนบอเลยงสะอำดและงำยตอกำรจดกำรและบ ำบดน ำทะเลและดนตะกอนของบอเลยงหอยหวำน

ภาพท 9. ปลำเปดทนยมใชเปนอำหำรของหอยหวำน

ภาพท 10. กำรใชลอบสมตรวจกำรกนอำหำรของหอยหวำน

10. การจดการคณภาพนาทะเลในบอเลยงหอยหวาน (Water management) กำรจดกำรคณภำพน ำ หมำยถง ควำมพยำยำมลดขอจ ำกดของคณภำพน ำทะเลในบอเลยงท

มผลกระทบตอหอยหวำน อำทเชน กำรกนอำหำร กำรเตบโต กำรตำย กำรหลดลอกของเปลอกชนนอก ฯลฯ โดยกระบวนกำรทำงกำยภำพและเคม เชน กำรเปลยนถำยน ำ กำรเตมปนมำรล กำรเตมอำกำศ ฯลฯ ซงคณภำพน ำทะเลในบอเลยงหอยหวำนไดรบผลกระทบจำกปจจยตำงๆ คอ ควำมหนำแนนของหอยหวำน อตรำกำรใหอำหำร อตรำกำรเปลยนถำยน ำทะเล ผลทำงออมจำกสงมชวตชนดอนๆ ในบอเลยง (หอยขนก) ฯลฯ โดยทวไปสตวน ำมกำรตอบสนองตอคณภำพน ำทะเลในบอเลยงแตกตำงกน โดยเฉพำะอยำงยงปรมำณออกซเจนในน ำทะเล โดยน ำทะเลทมปรมำณออกซเจนในน ำเพยงพอจะท ำใหหอยหวำนแขงแรง กนอำหำรด และเตบโตเรว แตสภำพบอเลยงทมปรมำณออกซเจนต ำจะท ำใหหอยหวำนเครยด ออนแอ กนอำหำรนอย เตบโตชำ และเปนปจจยรวมส ำคญของกำรเกดโรค ดงนนเรำจ ำเปนตองรกษำปรมำณออกซเจนในน ำทะเลใหมำกทสด โดยเฉพำะเวลำกลำงคนและเชำตร แตอยำงไรกตำม กำรเพมออกซเจนในบอเลยงดวยกำรใชเครองใหอำกำศกมผลตอกำรเพมขนของตนทนกำรผลต โดยกำรเปลยนแปลงคณภำพน ำทะเลในบอเลยงตลอดจนวธกำรปองกนและแกไขเพอลดปญหำทจะเกดขนตอคณภำพน ำทะเล และสงผลกระทบตอสขภำพ กำรเตบโตและกำรตำยของหอยหวำน โดยกำรจดกำรคณภำพน ำทะเลในบอดนและกำรแกไขปญหำคณภำพน ำทะเลในระหวำงกำรเลยงหอยหวำนในบอดนทสำมำรถพบไดบอยทสดและเปนพำรำมเตอรส ำคญตอกำรเตบโตและกำรรอดตำยของหอยหวำนประกอบดวย

- คำควำมเปนกรดดำง (pH) ของน ำทะเลต ำกวำ 7.5 และคำควำมเปนดำงรวมต ำกวำ 60 มลลกรมตอลตร กระท ำโดยกำรเปลยนถำยน ำทะเลในบอเลยงประมำณ 50-80% ของปรมำณน ำทะเลในบอเลยงเปนประจ ำทก 10-15 วน ทงนขนกบคณภำพน ำทะเลในบอเลยงเปนส ำคญ หรอโดยกำรเตมปนขำว (ปนคำรบอเนต) ลงในบอเลยงประมำณ 4 กโลกรมตอไรทกวนจนกวำคำควำมเปนกรดดำงและคำควำมเปนดำงรวมของน ำทะเลจะมคำในเกณฑน ำทะเลปกต

- คำควำมเปนกรดดำงในบอเลยงสงมำกกวำ 8.5 ควรงดกำรใชวสดปนขำว / ปนคำรบอเนต และควรเพมกำรหมนเวยนของน ำทะเลในบอเลยง

- คำแอมโมเนย-ไนโตรเจนมคำมำกกวำ 1.0 มลลกรมตอลตร หรอคำไนไตรท-ไนโตรเจนมำกกวำ 4.5 มลลกรมตอลตร ควรเพมปรมำณออกซเจนในน ำใหมคำมำกกวำ 4.0 มลลกรมตอลตร และควบคมกำรใหอำหำรโดยไมใหมเศษอำหำรเหลอบนพนบอมำกเกนไปหรอเปลยนน ำทะเลประมำณ 30-50%

11. การเปลยนถายนาทะเลในบอดนเลยงหอยหวาน (Water exchange) กำรเปลยนถำยน ำทะเลเปนวธกำรหลกในกำรจดกำรคณภำพน ำทะเลในบอเลยงหอยหวำนท

เสอมโทรมลง และเพอเจอจำงสำรพษ หรอเจอจำงกำรบลมของแพลงกตอนพชในบอเลยงหอยหวำน เพรำะถำไมเปลยนถำยน ำทะเลในบอเลยงจะท ำใหหอยหวำนเตบโตชำ เปลอกหอยมสซดและหลดลอก หอยมควำมเครยดและออนแอ และเกดกำรตำยของหอยหวำนในบอเลยง สงบอกเหตส ำคญในกำรเปลยนถำยน ำทะเลในบอเลยงหอยหวำนประกอบดวย ควำมเปนกรดดำงมคำต ำหรอสงกวำชวง 7.5-8.5 คำควำมเปนดำงรวมต ำกวำ 60 มลลกรมตอลตร น ำทะเลมสน ำตำลหรอเขยวเขม คำออกซเจนในน ำทะเลมคำนอยกวำ 4.0 มลลกรมตอลตร คำแอมโมเนย-ไนโตรเจนรวมมำกกวำ 1.0 มลลกรมตอลตร พนบอเนำเสย และเกดฟองอำกำศทบรเวณผวน ำ โดยกอนกำรเปลยนถำยน ำทะเลในบอเลยงหอยหวำนจ ำเปนตองตรวจสอบคำควำมเคมของน ำทะเลในแหลงน ำธรรมชำตทกครง ซงควำมเคมของน ำทะเลในแหลงน ำควรมคำควำมเคมเทำกนหรอใกลเคยงกบน ำทะเลในบอเลยงหอยหวำน และควำมเปนกรดดำงของน ำทะเลทจะเตมเขำบอเลยงตองมคำ 7.5-8.5 รวมถงกำรหลกเลยงกำรเปลยนถำยน ำในชวงเวลำกลำงวนทมอำกำศรอนมำก

นอกจำกน กำรเปลยนถำยน ำทะเลในบอเลยงทกครงควรสงเกตสภำพกำรเนำเสยของดนตะกอนบนพนบอ (ภำพท 11) และกำรกระจำยของหอยหวำนบนพนบอดวย (ถำพบวำหอยหวำนมกำรอำศยอยหนำแนนมำกในบรเวณใดควรยำยหอยหวำนออกจำกบรเวณนน เพอใหมกำรกระจำยของหอยโดยทวบอเลยง รวมถงกำรก ำจดสตวน ำชนดตำงๆ ทเปนศตรของหอยหวำน ไดแก ปมำ ปลำหมอเทศ กงกลำด ำ หอยขนก ฯลฯ ออกจำกบอเลยง เพรำะสตวเหลำนเปนตวแกงแยงอำหำร ทอยอำศย แรธำตน ำทะเล ซงเปนสำเหตส ำคญทมผลกระทบตอกำรเตบโตของหอยหวำน รวมถงปมำทเปนผลำหอยหวำนเปนอำหำร และกงทะเลทสำมำรถรบกวนควำมเปนอยของหอยหวำน

ภาพท 11. สภำพของดนตะกอนของบอดนเลยงหอยหวำนบรเวณกลำงบอ (ก) และขำงบอ (ข)

ข

ข ก

12. การรกษาและฟนฟสภาพพนบอระหวางการเลยง (Bottom maintenance) ปรมำณสำรอนทรยตำงๆ เชน เศษอำหำรทเหลอ ขหอย ขแดด ตลอดจนซำกสงมชวตตำงๆ

ในบอเลยงหอยหวำนจะตกทบถมลงสพนบอ โดยทวไปกอนทน ำทะเลในบอเลยงจะเนำเสยมกพบวำพนบอจะเกดกำรเนำเสยกอนเสมอ ซงหอยหวำนเปนสตวทหำกนตำมพนบอ ดงนนเมอสภำพพนบอเรมเสยยอมเปนสำเหตหนงทท ำใหหอยหวำนเปนโรคได นอกจำกนหอยหวำนจะยำยหนจำกบรเวณทพนบอเนำเสยและไปอำศยอยในบรเวณอนทมสภำพพนบอดกวำอยำงหนำแนนเกนไป ซงอำจเปนสำเหตท ำใหหอยหวำนเปนโรคได หรอมกำรเตบโตชำกวำปกต ดงนนหลงจำกปลอยหอยหวำนลงเลยงแลวควรตรวจสอบสภำพพนบออยำงสม ำเสมออยำงนอยทก 10-15 วนตอครง เมอท ำกำรเปลยนถำยน ำทะเลในบอเลยง ของเสยตำงๆ จะถกน ำพดพำไปและก ำจดออกจำกบออยำงสม ำเสมอกอนทพนบอจะเนำเสย นอกจำกนกำรรกษำและฟนฟสภำพพนบอยงสำมำรถชวยรกษำและฟนฟสภำวะแวดลอมภำยในบอเลยงใหเหมำะสมแกกำรอยอำศยของหอยหวำนและยงเปนกำรปองกนไมใหหอยหวำนเกดโรคอกดวย กำรจดกำรคณภำพน ำทะเลในบอเลยงหอยหวำนทส ำคญอกประกำรหนงคอ กำรก ำจดขแดดทสะสมอยบรเวณมมบอหรอขอบบอออกเปนประจ ำทกวน (กรณทบอดนไมมหลงคำคลมบอ) ทงนเพอปองกนมใหเกดกำรสะสมของขแดดในบอเลยง เพรำะขแดดเหลำนจะจมตวลงและเกดกำรเนำเสยบนพนบอ มสด ำและมกลนเหมนของไฮโดรเจนซลไฟด (H2S) ซงสภำพเชนนอำจมผลกระทบโดยตรงตอคณภำพน ำและดนพนบอ กำรฝงตวของหอยหวำน ฯลฯ ซงกำรเนำเสยของพนบอดนเลยงหอยหวำนสำมำรถสงเกตไดจำกปจจยตำงๆ ทเกดขนกบหอยหวำนและสภำพแวดลอมในบอดนดงน 1) ตรวจสอบดนกนบอมสด ำคล ำและมกลนเหมน 2) หอยหวำนจะคบคลำนบนคอกอวนเปนจ ำนวนมำกและเปนเวลำนำนกวำปกต เพรำะโดยทวไปหอยหวำนจะชอบเดนบนคอกอวนในเวลำเชำและเยนทมแสงอำทตยออนๆ เทำนน 3) เปลอกหอยหวำนมสด ำหรอมตะไครเกำะทเปลอก 4) หอยหวำนจะมกำรกนอำหำรลดลง 5) หอยหวำนอยรวมกนอยำงหนำแนนเปนกลมๆ เพรำะเมอพนบอเนำเสยพบวำหอยหวำนจะไปอยรวมกนในบรเวณทสภำพพนบอดกวำอยำงหนำแนน 6) หอยหวำนจะไมฝงต วในดนหรอชนทรำย และ 7) พบกำรตำยของหอยหวำนบนพนบอ

13. การกาจดศตรหอยหวาน (Elimination of enemies) ศตรทส ำคญของหอยหวำนและสำมำรถพบในปรมำณมำกในบอดนเลยงหอยหวำน ซงเรำม

ควำมจ ำเปนตองก ำจดออกจำกบอเลยงหอยหวำนอยำงสม ำเสมอ เพอมใหสตวเหลำนมกำรขยำยพนธมำกเกนไปในบอเลยงหอย ซงจะสงผลกระทบทงทำงตรงและทำงออมตอหอยหวำนดงน

- ปมำ (Portunus pelagicus) (ภำพท 12ก) เปนศตรทส ำคญของหอยหวำน โดยสำมำรถพบในบอเลยงหอยหวำน แตพบในปรมำณนอย เพรำะสตวทงสองชนดสำมำรถกนหอยหวำนเปนอำหำรได โดยกำรใชกำมบบเปลอกใหแตก นอกจำกนปยงเปนตวแกงแยงอำหำรของหอยหวำนอกดวย กำรก ำจดปออกจำกบอเลยงหอยหวำนกระท ำดวยกำรใชลอบดกและใชคนจบ

- กงแชบวย (Penaeus merguiensis) และกงกลำด ำ (Penaeus monodon) (ภำพท 12ข) เปนกงชนดทพบในบอเลยงหอยหวำนในปรมำณมำกพอสมควร โดยกงทงสองชนดจะเปนตวแกงแยงอำหำรทส ำคญของหอยหวำน แกงแยงพนทอยอำศยของหอยหวำน และกอกวนควำมเปนอยของหอยหวำน โดยกำรก ำจดกงออกจำกบอเลยงหอยหวำนสำมำรถท ำดวยกำรใชลอบดกและอวนตด

- หอยขนก (Cerithium sp.) (ภำพท 12ค) เปนหอยทมกำรแพรขยำยพนธทเรวมำก หอยขนกเปนตวแกงแยงทอยอำศยของหอยหวำน และประกำรส ำคญคอ หอยขนกเปนตวแกงแยงสำรสรำงเปลอกของหอยหวำน และเปนสำเหตท ำใหควำมเปนดำงรวมของน ำทะเลในบอเลยงลดลงอยำงรวดเรว ดงนนจ ำเปนตองก ำจดหอยขนกออกจำกบอเลยงหอยหวำนอยำงตอเนอง ซงกำรสงเกตเบองตนพบวำหอยขนกไมสำมำรถแกงแยงอำหำรของหอยหวำน กำรก ำจดหอยขนกออกจำกบอเลยงหอยหวำนสำมำรถกระท ำโดยกำรใชแรงงำนคนเกบหอยขนกอยำงสม ำเสมอเมอท ำกำรเปลยนถำยน ำ

- ปลำหมอเทศ (Tilapia mossambica) (ภำพท 12ง) เปนปลำทพบในบอเลยงหอยหวำนเปนจ ำนวนมำกทสด โดยปลำหมอเทศจะเปนตวแกงแยงอำหำรของหอยหวำน แยงพนทอยอำศยของหอยหวำนโดยกำรขดหลมบนพนบอ (ภำพท 13) และกอกวนควำมเปนอยของหอยหวำน ปลำหมอเทศมกำรแพรขยำยพนธทเรวมำก ซงกำรก ำจดปลำหมอเทศออกจำกบอเลยงหอยหวำนสำมำรถใชลอบดก อวนตด และแรงงำนจบปลำออกเมอท ำกำรเปลยนถำยน ำในบอเลยง โดยไมใชกำกเมลดชำเนองจำกสำรเคมจำกกำกชำอำจมผลโดยทำงตรงหรอทำงออมแกหอยหวำน

ภาพท 12. สตวทพบในบอดนเลยงหอยหวำน (ก) ปมำ (ข) กงแชบวย (ค) หอยขนก (ง) ปลำหมอเทศ

ภาพท 13. กำรสรำงรงของปลำหมอเทศบนพนของบอดนเลยงหอยหวำน 14. คณภาพนาทะเลในบอดนเลยงหอยหวาน

กำรเลยงหอยหวำนขนำดตลำดในบอดนเปนเวลำ 6 เดอน พบวำพำรำมเตอรของคณภำพน ำทะเลทมกำรเปลยนแปลงในชวงกวำงคอ คำควำมเปนดำงรวม ซงมผลกระทบตอกำรเตบโต กำรกนอำหำร ลกษณะภำยนอกของเปลอก และกำรตำยของหอยหวำนทเลยงในบอดน ส ำหรบพำรำมเตอรของคณภำพน ำทะเลทมกำรเปลยนแปลงในชวงแคบคอ อณหภมน ำทะเล ควำมเคม ควำมเปนกรด

ก

ค

ข

ง

ดำง ปรมำณออกซเจนละลำยในน ำ และปรมำณแอมโมเนย -ไนโตรเจน ซงพำรำมเตอรเหลำนเปลยนแปลงอยในเกณฑคณภำพน ำปกตและมควำมเหมำะสมตอกำรเตบโตของหอยหวำนดงน

- อณหภมนาทะเล (Water temperature) พบวำอณหภมน ำทะเลตลอดระยะเวลำเลยงหอยหวำนมคำเฉลย 30.7 องศำเซลเซยส (25.0-35.0 องศำเซลเซยส) ส ำหรบกำรเปลยนแปลงของอณหภมน ำทะเลในรอบวนของบอเลยงหอยหวำนพบวำ อณหภมน ำในบอเลยงมกำรเปลยนแปลงไปอยำงชำๆ โดยอณหภมน ำทะเลในรอบวนเฉลย 30.9 องศำเซลเซยส (28.0-34.0 องศำเซลเซยส) ซงกำรเปลยนแปลงของอณหภมน ำในบอดนเลยงหอยหวำนอยในเกณฑปลอดภยและเหมำะสมตอกำรเลยงหอยหวำน

- ความเคม (Salinity) พบวำควำมเคมตลอดระยะเวลำเลยงหอยหวำนมคำเฉลย 29.8 พพท (25.0-33.0 พพท) โดยควำมเคมของน ำทะเลจะมกำรเปลยนแปลงมำกในชวงฤดฝนทมฝนตกชกในชวง 25.0-27.0 พพท ซงกำรเปลยนแปลงของควำมเคมน ำทะเลสำมำรถจดกำรใหอยในเกณฑปลอดภยและเหมำะสมตอกำรเลยงหอยหวำน โดยกำรเปลยนถำยน ำทะเลหรอกำรเตมน ำเคมควำมเขมขนสงลงในบอเลยง

- ความเปนกรดดาง (pH) พบวำควำมเปนกรดดำงของน ำทะเลตลอดระยะเวลำเลยงหอยหวำนมคำเฉลย 8.6 (7.9-9.2) ซงกำรเปลยนแปลงของควำมเปนกรดดำงของน ำทะเลในบอดนเลยงหอยหวำนอยในเกณฑปลอดภยและเหมำะสมตอกำรเลยงหอยหวำน

- คาความเปนดางรวม (Alkalinity) พบวำคำควำมเปนดำงรวมของน ำทะเลตลอดระยะเวลำเลยงหอยหวำนมคำเฉลย 58.3 มลลกรมตอลตร (30.0-88.0 มลลกรมตอลตร) ซงคำควำมเปนดำงรวมมกำรเปลยนแปลงอยำงรวดเรวคอ คำควำมเปนดำงรวมของน ำทะเลปกต (90.0-116.0 มลลกรมตอลตร) ลดลงเหลอ 30.0-88.0 มลลกรมตอลตร ภำยในระยะเวลำ 12-15 วน ซงกำรเปลยนแปลงของคำควำมเปนดำงรวมของน ำทะเลสำมำรถจดกำรใหอยในเกณฑปลอดภยและเหมำะสมตอกำรเลยงหอยหวำนโดยกำรเปลยนถำยน ำทะเลหรอกำรเตมปนมำรลลงในบอเลยง

- ปรมาณออกซเจนละลายในนา (Dissolved oxygen) พบวำกำรเปลยนแปลงของปรมำณออกซเจนละลำยในน ำของน ำทะเลในรอบวน พบวำ ปรมำณออกซเจนละลำยในน ำของน ำทะเลในรอบวนมกำรเปลยนแปลงอยำงชำๆ โดยปรมำณออกซเจนละลำยในน ำของน ำทะเลในรอบวนเฉลย 5.2 มลลกรมตอลตร (4.8 - 5.6 มลลกรมตอลตร) ซงกำรเปลยนแปลงของปรมำณออกซเจนละลำยในน ำทะเลสำมำรถจดกำรใหอยในเกณฑปลอดภยและเหมำะสมตอกำรเลยงหอยหวำนโดยกำรเปลยนถำยน ำทะเลหรอกำรเตมอำกำศในบอ

- ปรมาณไนไตรท-ไนโตรเจน (Nitrite-nitrogen) พบวำปรมำณไนไตรท-ไนโตรเจนของน ำทะเลตลอดระยะเวลำเลยงหอยหวำนมคำเฉลย 0.0026 มลลกรมตอลตร (0.0004-0.0125 มลลกรมตอลตร) โดยกำรเปลยนแปลงของปรมำณไนไตรท-ไนโตรเจนของน ำทะเลในบอดนเลยงหอยหวำนอยในเกณฑปลอดภยและเหมำะสมตอกำรเลยงหอยหวำน

- ปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจน (Ammonia-nitrogen) พบวำปรมำณแอมโมเนย -ไนโตรเจนของน ำทะเลตลอดระยะเวลำเลยงหอยหวำนมคำเฉลย 0.1028 มลลกรมตอลตร (0.0329-0.2120 มลลกรมตอลตร) โดยกำรเปลยนแปลงของปรมำณแอมโมเนย-ไนโตรเจนของน ำทะเลในบอดนเลยงหอยหวำนอยในเกณฑปลอดภยและเหมำะสมตอกำรเลยงหอยหวำน 15. การเกบเกยวหอยหวานในบอดน (Harvesting)

กำรเกบเกยวผลผลตหอยหวำนทดควรรวบรวมหอยหวำนทงหมดจำกบอเล ยงในสภำพด กลำวคอ หอยหวำนในสภำพมชวต เปลอกสมบรณไมแตกหก และฝำปดเปลอกไมหลด เนองจำกพอคำจะไมรบซอหอยหวำนทตำยแลวหรออยในสภำพทออนแอ นอกจำกนกำรเกบรวบรวมผลผลตควรด ำเนนกำรใหแลวเสรจภำยในระยะเวลำทสน โดยเฉพำะอยำงยงบอดนทไม มหลงคลมบอ ทงนเพอมใหหอยหวำนเกดควำมเครยด ออนแอ และตำยในทสด หรอเกดภำวะปวยภำยหลงกำรเกบเกยวผลผลต นอกจำกนระยะเวลำเกบเกยวผลผลต (Time of harvesting) ระยะเวลำกำรเกบเกยวหอยหวำนสำมำรถก ำหนดโดยขนำดของหอยหวำน (Sizes) และรำคำจ ำหนำย (Price) โดยหอยหวำนทจ ำหนำยไดมขนำดตงแต 90-150 ตวตอกโลกรม โดยสำมำรถคดเลอกเฉพำะหอยหวำนทไดขนำดจ ำหนำยจำกกำรใชลอบดก โดยวธกำรเกบเกยวผลผลต (Method of harvesting) ในบอดน 2 วธตำมลกษณะกำรจบหอยคอ

ก) การจบหอยหวานโดยใชลอบดก (Harvest with trapping) กำรจบหอยหวำนโดยใชลอบดกสำมำรถท ำกำรจบหอยหวำนได 2 ลกษณะ คอ กำรจบหอยหวำนและคดเลอกขนำดทตองกำรขนจ ำหนำยเปนประจ ำทกวน สวนหอยหวำนทมขนำดเลกใหปลอยลงเลยงในบอตอไป กำรจบหอยหวำนในลกษณะนสำมำรถใชลอบดกระหวำงกำรใหอำหำรแกหอยประจ ำวน ส ำหรบกำรเกบเกยวผลผลตหอยหวำนทงหมดในบอสำมำรถท ำไดโดยกำรงดอำหำรแกหอยหวำนเปนเวลำอยำงนอย 1 วน หลงจำกนนจงใชลอบหอยหวำนหรอลอบปแบบพบดกจบหอยหวำนโดยรอบบอและควรจบหอยหวำนขนจำกบอเลยงใหมำกทสดหรอจนกระทงหอยหวำนเขำลอบนอยหรอไมเขำลอบ หลงจำกนนจงน ำหอยหวำนทเกบรวบรวมไปเลยงในบอปรบสภำพผลผลตหอยหวำน (ภำพท 30)

ข) การจบหอยหวานโดยใชคนเดนจบ (Harvest with hand picking) กำรจบหอยหวำนโดยใชคนเดนจบวธนใชจบหอยหวำนทเหลอจำกกำรใชลอบดก กลำวคอ เมอใชลอบจบหอยหวำนขนเปนปรมำณมำกแลวและหอยหวำนเรมเขำลอบดกนอยลง จงท ำกำรปลอยน ำทะเลออกจนหมดบอเลยงจนแหงและใชคนเดนเกบรวบรวมหอยหวำนทเหลอบนพนบอ (ภำพท 31) ซงวธนตองสนเปลองแรงงำนและเวลำในกำรรวบรวมผลผลตหอยหวำน นอกจำกนควรหลกเลยงกำรเกบเกยวผลผลตในชวงกลำงวนทมอำกำศรอนมำก

ภาพท 14. กำรเกบรวบรวมผลผลตหอยหวำนในบอดนโดยกำรใชลอบดก

ภาพท 15. กำรเกบรวบรวมผลผลตหอยหวำนในบอดนโดยกำรใชคนเดนจบ

16. การดแลภายหลงการเกบเกยวหอยหวาน (Post harvesting) ผลผลตหอยหวำนเพอกำรจ ำหนำยไมควรปนเปอนโคลนทผวเปลอกหรอภำยในรองเปลอก

เพรำะจะท ำใหมกลนโคลน ซงเปนกลนไมพงประสงคในกำรจ ำหนำยและบรโภค หรออำจท ำใหหอยตำยระหวำงกำรขนสง ดงนนหอยหวำนทจบไดทงหมดควรน ำมำเลยงในบอปรบสภำพหอยหวำน (Acclimating ponds) นลนำจ และคณะ (2552, 2553) ไดใชบอผำใบระบบน ำทะเลไหลผำนตลอด (Flow-through seawater system) อตรำกำรไหลประมำณ 150 ลตรตอชวโมง เปนเวลำอยำงนอย 6-10 ชวโมงกอนกำรบรรจและล ำเลยงขนสงสตลำด (ภำพท 16) เพอก ำจดโคลนทอำจตดอยภำยในตวหอยหวำนหรอบนเปลอกหอย ซงวธกำรปรบสภำพผลผลตหอยหวำนในครงนสำมำรถก ำจดดนโคลนทตดมำกบหอยหวำน ท ำใหหอยหวำนไมมกลนโคลน และชวยลดอตรำกำรตำยของหอยหวำนระหวำงกำรล ำเลยงขนสงสตลำด โดยเฉพำะตลำดตำงประเทศ เพรำะกำรล ำเลยงขนสงหอยหวำนมชวตจ ำเปนตองใชเวลำนำนมำกกวำ 8 ชวโมง ทงนเนองจำกดนโคลนทตดมำกบหอยหวำนจะท ำใหเกดแกสไฮโดรเจนซลไฟด (แกสไขเนำ) ขนภำยในถงบรรจหอยหวำน ซงท ำใหปรมำณออกซเจนในถงบรรจหอยหวำนลดลงระหวำงกำรขนสงและแกสชนดนในปรมำณมำกจะเปนพษตอหอยหวำนโดยตรง

ภาพท 16. กำรปรบสภำพผลผลตหอยหวำนภำยหลงกำรเกบเกยว

บรรณานกรม นลนำจ ชยธนำวสทธ และศรษำ กฤษณะพนธ . 2545. คมอกำรเพำะเลยงหอยหวำน :

หลกกำรและแนวปฏบต หนงสอในโครงกำรจดพมพเผยแพรผลงำนวจยจฬำลงกรณมหำวทยำลยล ำดบท 8 ส ำนกพมพแหงจฬำลงกรณมหำวทยำลย จฬำลงกรณมหำวทยำลย 114 หนำ.

นลนำจ ชยธนำวสทธ และ ศรษำ กฤษณะพนธ . 2540. "กำรวจยเบองตนเพอกำรเพำะเลยงหอยหวำนเชงพำณชย" รำยงำนกำรวจยฉบบสมบรณทนอดหนนกำรวจยประเภททวไป ประจ ำป 2538 ส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต. 45 หนำ.

นลนำจ ชยธนำวสทธ อนตร กฤษณะพนธ วรรณณ แสนทวสข และสมเกยรต ปยะธรธตวรกล. 2548. กำรศกษำผลผลตและผลตอบแทนทำงเศรษฐกจของกำรเลยงหอยหวำนระยะวยรนถงขนำดตลำดในบอดนดวยวธกำรเลยงแบบตำงๆ. รำยงำนกำรวจยฉบบสมบรณทนวจยเพอพฒนำเศรษฐกจและสงคมวำดวยวทยำศำสตรและเทคโนโลยประจ ำป 2546. ส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต. 225 หนำ.

นลนำจ ชยธนำวสทธ อนตร กฤษณะพนธ วรรณณ แสนทวสข และสมเกยรต ปยะธรธตวรกล 2548 กำรศกษำผลผลตและผลตอบแทนทำงเศรษฐกจของกำรเลยงหอยหวำนระยะวยรน(Babylonia areolata Link 1807) ถงขนำดตลำดในบอดนดวยวธกำรเลยงแบบตำงๆ เอกสำรประกอบกำรสมมนำผลกำรวจย โดยส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต โรงแรมทพยวมำนรสอรท หำดชะอ ำ จงหวดเพชรบร 12 กรกฎำคม 2548. 74 หนำ.

ชชรยำ เชยชม. 2552. ผลของบรวเวอรยสตและนวคลโอไทดตอกำรเตบโตและอตรำรอดของหอยหวำน Babylonia areolata. วทยำนพนธปรญญำมหำบณฑต . สำขำวชำเทคโนโลยชวภำพ คณะวทยำศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย.

ชดชนก รอดเรอง. 2550. สดสวนโปรตนตอพลงงำนทเหมำะสมตอกำรเตบโตของหอยหวำน Babylonia areolata ระยะวยรน. วทยำนพนธปรญญำมหำบณฑต. สำขำวชำวทยำศำสตรทำงทะเล ภำควชำวทยำศำสตรทำงทะเล คณะวทยำศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย.

เดอนนภำ เองฉวน. 2553. ปรมำณน ำมนทนำ และแอสตำแซนทนทเหมำะสมในอำหำรตอกำรเตบโต และอตรำรอดของหอยหวำน Babylonia areolata ระยะวยรน. วทยำนพนธปรญญำมหำบณฑต . สำขำวชำวทยำศำสตรทำงทะเล ภำควชำวทยำศำสตรทำงทะเล คณะวทยำศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย.

ทศพล สงขศรนทร. 2550. ผลของแคลเซยมและฟอสฟอรสในอำหำรผสมตอกำรเตบโต และอตรำกำรรอดของหอยหวำน (Babylonia areolata Link 1807) ในระบบกำรเลยงแบบน ำทะเลหมนเวยน. วทยำนพนธปรญญำมหำบณฑต. สำขำวชำวทยำศำสตรทำงทะเล ภำควชำวทยำศำสตรทำงทะเล คณะวทยำศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย.

ธตภพ สขมำลชำต. 2553. ผลขอกำรเสรมวตำมนซตอกำรเตบโต กำรรอดชวต และควำมทนทำนตอกำรเปลยนแปลงควำมเคมของหอยหวำน Babylonia areolata. วทยำนพนธปรญญำมหำบณฑต. สำขำวชำเทคโนโลยชวภำพ คณะวทยำศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย.

วรรณณ แสนทวสข. 2552. กำรใชสำหรำยทะเลบ ำบดน ำในกำรเลยงหอยหวำนระบบน ำหมนเวยน. วทยำนพนธปรญญำมหำบณฑต . สหสำขำวชำวทยำศำสตรสงแวดลอม บณฑตวทยำลย จฬำลงกรณมหำวทยำลย.

สรำวธ แสงสวำงโชต. 2552. กำรปรบปรงคณภำพพอแมพนธหอยหวำน Babylonia areolata ดวยอำหำรเสรมกรดไขมนไมอมตวสง . วทยำนพนธปรญญำดษฎบณฑต . สำขำวชำวทยำศำสตรทำงทะเล ภำควชำวทยำศำสตรทำงทะเล คณะวทยำศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย.

สกญญำ จนทรงำม. 2550. ผลของโปรตน ไขมน และคำรโบไฮเดรต ตอกำรเตบโต และกำรรอดของหอยหวำน Babylonia areolata. วทยำนพนธปรญญำมหำบณฑต. สำขำวชำวทยำศำสตรทำงทะเล ภำควชำวทยำศำสตรทำงทะเล คณะวทยำศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย.

สธรำ ปรชญำเกรยงไกร. 2550. กำรเปลยนแปลงของแบคทเรยและคณภำพน ำในบอดนเลยงหอยหวำนทมระยะเวลำกำรเปลยนถำยน ำตำงกน 2 ระดบ. วทยำนพนธปรญญำมหำบณฑต. สหสำขำวชำวทยำศำสตรสงแวดลอม บณฑตวทยำลย จฬำลงกรณมหำวทยำลย