สงมชวตและสงแวดลอม

สงมชวตและสงแวดลอม สงมชวต (organism)

ประชากร (population)

กลมสงมชวต (communities)

สภาพแวดลอมทางกายภาพ สภาพแวดลอมทางชวภาพ

สงแวดลอม (environment)

ชวภมภาค (biomes)

ระบบนเวศ (ecosystem)

โลกของสงมชวต (biosphere)

กลมสงมชวต (community): กลมของสงมชวตตางๆ ทอาศยอยภายในระบบนเวศ ซงอาจมหนงชนดหรอมากกวาหนงชนดขนไปกได

แหลงทอย (habitat): บรเวณทมสงมชวตอาศยอย เชน บรเวณทงหญา ในหนองน า เปนตน

สงแวดลอม (environment): องคประกอบทไมมชวต ซงมความสมพนธและเกยวของกบระบบนเวศ เชน อากาศ แสง น า ดน แรธาต เปนตน

โครงสรางของระบบนเวศ

ระบบนเวศ (Ecosystem) นเวศวทยา คอวทยาศาสตรทศกษาถงความสมพนธระหวางสงมชวตกบสงมชวต และความสมพนธระหวางสงมชวตกบสงแวดลอมทประกอบกนเปนแหลงทอยอาศย ณ บรเวณใดบรเวณหนงโดยเรมตนศกษาจาก 1) ประชากร (Population) 2) กลมสงมชวต (Community) 3) ระบบนเวศ (Ecosystem) 4) ชวภมภาคหรอไบโอม (Biomes) 5) โลกของสงมชวต (Biosphere)

สงมชวตและสงแวดลอม

องคประกอบทมชวต 1. ผผลต 2. ผบรโภค • ผบรโภคพช) - ผบรโภคสตว - ผบรโภคทกนทงพชและสตว - ผบรโภคซากอนทรย 3. ผยอยสลาย

องคประกอบทไมมชวต 1. อนนทรยสาร 2. อนทรยสาร 3. สภาพแวดลอมทางกายภาพ

องคประกอบของระบบนเวศ

องคประกอบทไมมชวต อนนทรยสาร ประกอบดวยแรธาตและสารอนนทรยทเปนองคประกอบหลกส าคญในเซลล ของสงมชวต เชน คารบอน (C) ออกซเจน (O) น า (H2O) และคารบอนไดออกไซด (CO2)

องคประกอบของระบบนเวศ

องคประกอบทไมมชวต อนทรยสาร สารอนทรยทจ าเปนตอสงมชวต เชน โปรตน คารโบไฮเดรต ไขมน และซากสงม ชวตเนาเปอยทบถมกนในดน (humus/ฮวมส)

องคประกอบของระบบนเวศ

องคประกอบทไมมชวต สภาพแวดลอมทางกายภาพ องคประกอบทไมมชวตทกอยางทอยในธรรมชาต เชน อณหภม แสง อากาศ ความชน ความเปนกรดเบส ความเคม และพนผวทอยอาศย เปนตน

องคประกอบของระบบนเวศ

องคประกอบทมชวต 1. ผผลต 2. ผบรโภค • ผบรโภคพช) - ผบรโภคสตว - ผบรโภคทกนทงพชและสตว - ผบรโภคซากอนทรย 3. ผยอยสลาย

องคประกอบทไมมชวต 1. อนนทรยสาร 2. อนทรยสาร 3. สภาพแวดลอมทางกายภาพ

องคประกอบของระบบนเวศ

บทบาทของสงมชวตในระบบนเวศ แบงได 3 พวก คอ ผผลต (Producer) ผบรโภค (Consumer) ผยอยสลาย (Decomposer)

ผผลต (producer) ผผลต (Producer/Autotroph) สงมชวตทสามารถน าพลงงานจากแสงอาทตยมาสงเคราะหอาหารขนไดเองจากแรธาตและสารทมอยตามธรรมชาต ไดแก พชสเขยว แบคทเรยบางชนด แพลงกตอนพช ไดอะตอม

ผบรโภค (consumer) ผบรโภค (Consumer) สงมชวตทไมสามรถสรางอาหารไดเอง ตองไดรบอาหารจากการกนสงมชวตอน สามารถแบงได 4 ประเภทดงน

ผบรโภคพช (Herbivore)

ผบรโภคสตว (Carnivore)

ผบรโภคทกนทงพชและสตว (Omnivore)

ผบรโภคซากอนทรย (Detritivore) เชน ไสเดอน กงกอ ถากนแตซากสตวเรยกวา Scavenger เชน นกแรง

ความสมพนธในระบบนเวศ

ความสมพนธในระบบนเวศ ในสภาพแวดลอมของแหลงทอยตางๆ จะมอทธพลกอใหเกดความสมพนธกบสงมชวต แบงออกเปน 2 ประเภท ดงน 1) ความสมพนธระหวางสงมชวตกบสภาวะแวดลอมทางกายภาพ 2) ความสมพนธระหวางสงมชวตกบสภาวะแวดลอมทางชวภาพ

ความสมพนธในระบบนเวศ ความสมพนธระหวางสงมชวตกบสภาวะแวดลอมทางกายภาพ (Physical Factors) ไดแก 1. อณหภม 2. น าและความชน 3. แสงสวาง 4. ความกดดนอากาศ 5. กระแสน า 6. กระแสลม 7. ความเปนกรดเบส (pH)

ความสมพนธในระบบนเวศ ความสมพนธระหวางสงมชวตกบสภาวะแวดลอมทางชวภาพ (Biotic Factors) โดยก าหนดใหเครองหมาย + หมายถงไดประโยชน - หมายถง เสยประโยชน 0 หมายถง ไมไดและไมเสยประโยชน

ภาวะพงพา (Mutualism) เปนการอยรวมกนของสงมชวต 2 ชนด ทไดประโยชนทง 2 ฝาย (+/+) และเมอแยกออกจากกนไมสามารถด าเนนชวตอยได (-/ -)

ตวอยางความสมพนธแบบภาวะทตองพงพา 1. ปลวกกบโพรโตซวในล าไสทชอวา Trichonympha 2. สตวเคยวเอองกบแบคทเรยในกระเพาะอาหาร 3. สาหรายกบราทอยรวมกนเปนไลเคน 4. ราไมคอรไรซา กบพชตระกลสน 5. แบคทเรยไรโซเบยมกบพชตระกลถว 6. สาหรายสเขยวแกมน าเงนชอ แอนาบนา (Anabaena) กบแหนแดง(เฟรนน า) : ชาวนานยมเลยงแหนแดงในนาขาว เพอเพมปยไนโตรเจนใหแกตนขาว

ตวอยางความสมพนธแบบภาวะทตองพงพา

ปลวกกบโพรโตซวในล าไสทชอวา Trichonympha

สาหรายกบราทอยรวมกนเปนไลเคน (Lichen)

ตวอยางความสมพนธแบบภาวะทตองพงพา

แบคทเรยไรโซเบยม (Rhizobium) กบพชตระกลถว

ตวอยางความสมพนธแบบภาวะทตองพงพา

แอนาบนา (Anabaena)

ตวอยางความสมพนธแบบภาวะทตองพงพา

ภาวะไดประโยชนรวมกน (Protocooperation) เปนความสมพนธทเกดจากการอยรวมกนของสงมชวต 2 ชนด ทตางฝายตางไดประโยชนจากการอยรวมกน (+,+) ถาแยกกนอย กสามารถด ารงชวตอยไดเมอแยกกนด ารงชวตจะมสญลกษณ ( 0,0 )

ตวอยางความสมพนธแบบการไดประโยชนรวมกน 1. ดอกไมกบแมลง 2. นกเอยงกบควาย 3. มดด ากบเพลย 4. ปเสฉวนกบดอกไมทะเล(sea anemone) 5. ปลาการตนกบดอกไมทะเล (ซแอนนโมน) 6. มาลายกบนกกระจอกเทศ: มาลายมจมกไว หไว สวนนกกระจอกเทศตาไว จะชวยเตอนภยแกกน

ดอกไมกบแมลง

ตวอยางความสมพนธแบบการไดประโยชนรวมกน

มดด ากบเพลย

นกเอยงกบควาย

ปเสฉวนกบดอกไมทะเล

ปลาการตนกบดอกไมทะเล (ซแอนนโมน)

ตวอยางความสมพนธแบบการไดประโยชนรวมกน

ภาวะองกน/ องอาศยหรอภาวะเกอกลกน (Commensalism)

การอยรวมกนโดยทฝายหนงได รบประโยชน สวนอกฝายหนงไมไดรบประโยชน ( + , 0 ) แตไมเสย ประโยชน เมอแยกกนด ารงชวต มสญลกษณ ( - , 0 )

ตวอยางความสมพนธภาวะภาวะเกอกลกน 1. พชอาศยบนพชตนอน (Epiphyte) เชน กลวยไม ชายผาสดา พลดาง ทอยบนตนไมใหญจะเปนฝายทใหทอย อาหาร ไดแสงสวางและลม 2. เหาฉลามกบปลาฉลามหรอปลาวาฬ : เหาฉลามอาศยกบฉลามโดยกน เศษอาหารของฉลาม 3. นก ผง ตอ แตน ทท ารงบนตนไม 4. แบคทเรยบนผวหนงคน 5. ลกกง ลกป ลกปลา อาศยอยในโพรงล าตวของฟองน า

6. ตกแตนใบไมหรอตกแตนกงไมทเกาะอยบนใบไมและกงไม 7. ดวงขควายกบควาย โดยดวงขควายกนมลควาย 8. เสอกบนกแรง โดยเสอฆาเหยอทงเศษไวเปนอาหารของนกแรง 9. ไลเคนทเจรญเตบโตอยบนเปลอกไมตนใหญ 10. จกจนอาศยบนตนไม 11. กบบนใบบว

ตวอยางความสมพนธภาวะภาวะเกอกลกน

ตวอยางความสมพนธภาวะภาวะเกอกลกน

เหาฉลามกบปลาฉลาม กลวยไมกบตนไมใหญ

ตกแตนกบใบไม

ภาวะปรสต(Parasitism) เ ปนการอ ย รวมกนของสงม ชวต 2ชนด โดย สงม ชวตหนง (parasite)ไปอาศยอยกบสงม ชวตอกชนดหนง (host) โดยปรสตไดประโยชนและผถกอาศยเสยประโยชน ( + , - ) เมอแยกกนด ารงชวต ( - , 0 ) ความสมพนธแบบภาวะปรสตแบงได 2 ลกษณะ

1. ปรสตภายนอก(Ectoparasite) ไดแก กาฝาก ฝอยทอง เหา หมด โลน เปนตน 2. ปรสตภายใน(Endoparasite) ไดแก แบคทเรย ไวรส พยาธตางๆ

ตวอยางภาวะปรสต 1. พยาธในทองมนษย 2. กาฝากบนตนมะมวง 3. หมดบนตวสนข 4. ไวรสเอดสกบมนษย

ตวอยางภาวะปรสต

พยาธเสนดาย

พยาธใบไม เหบกบสนข

ตวอยางภาวะปรสต

กาฝากกบตนไมใหญ

ภาวะลาเหยอ (Predation) เปนการอยรวมกนของสงมชวต 2 ชนด ฝายหนงเปนผลามความแขงแรง (Predator) สวนอกฝายหนงถกผลากนเปนอาหารเรยกวา เหยอ (Prey)สญลกษณ (+ / -) เมอแยกกนด ารงชวต ( -,0 )

ตวอยางความสมพนธแบบภาวะลาเหยอ 1. สตวกนสตว เชน เสอกนวว นกกนแมลง 2. สตวกนพช เชน ตกแตนปาทงกากนตนขาวโพด พะยนกนหญาทะเล 3. พชดกจบแมลง เชน กาบหอยแครง ตนหยาดน าคาง ตนหมอขาวหมอแกงลง ดกจบแมลงตวเลกๆ เปนอาหาร

ตวอยางความสมพนธแบบภาวะลาเหยอ

หมาปากบกระตาย

เหยยวกบลกนก เหยยวกบปลา

ตวอยางความสมพนธแบบภาวะลาเหยอ

กวางนอยกบเสอหนม

หมกบปลา

ภาวะแขงขน (Competition) เปนความสมพนธของสงมชวตทง 2 ฝาย ตองการปจจยในการด ารงชวตอยางใดอยางหนงรวมกน แตปจจยนนมนอยจงตองแขงขนกน ตางเสยประโยชนดวยกนทงค (- , -) เพราะสงทตองการรวมกนเปนปจจยจ ากดเชน แสงอาทตย อาหาร ทอย คครอง เปนตน เมอแยกกนอย สญลกษณเปน ( 0,0 )

ตวอยางภาวะแขงขน (Competition) 1.บวกบผกตบชวาในสระน า 2.จอกกบแหนในแหลงน า 3. ตนถวทปลกมากมายในกระปองเลกๆ 4.ตนไมในปาทแขงกนสง เพอแขงกนรบแสงสวาง 5.มอด 2 ชนดตางกตอสแยงอาหารชนดเดยวกน

ตวอยางภาวะแขงขน (Competition)

ตอสเพอแยงผสมพนธ

ตอสเพอแยงอาหาร

ตวอยางภาวะแขงขน (Competition)

ตอสเพอแยงสาม

กวางเพศผตอสเพอแยงผสมพนธ

ภาวะหลงสารยบยงการเจรญ(Antibiosis) ใชสญลกษณ 0/-

ตวอยาง 1.ราสเขยว Penicillium หลงสาร Anitibiotic ออกมาท าให Bacteria ไมเจรญ 2.ส า ห ร า ย ส เ ข ย ว แ ก มน า เ ง น Microcystis จ ะ ห ล ง ส า ร Hydroxylamine ออกมาในน า ท าใหสตวน าตาย

Penicillium

ตวอยางภาวะหลงสารยบยงการเจรญ (Antibiosis)

ภาวะการยอยสลาย (Saprophytism) ใชสญลกษณ + / 0

ตวอยาง ผยอยสลาย(Decomposer) เชน แบคทเรย เหด รา ยสต

เหด

ภาวะเปนกลาง(Neutralism) ใชสญลกษณ 0/0

เปนการด ารงชวตของสงมชวตทง 2 ฝาย ไมมผลประโยชนซงกนและกน ตวอยาง นกกบกระตายในทงหญา

การปรบตว (Adaptation) การปรบตวของสงมชวตม 3 ดาน 1. การปรบตวทางดานรปรางลกษณะ (Morphological adaptation) 1.1 การพรางตว (camouflage) 1.2 การเลยนแบบ (Mimicry) 2. การปรบตวทางสรระ (Physiological adaptation) 3. การปรบตวทางพฤตกรรม (Behavioral adaptation)

การปรบตว (Adaptation) การปรบตวของสงมชวตม 3 ดาน 1. การปรบตวทางดานรปรางลกษณะ (Morphological adaptation) เปนการปรบตวดานรปราง โครงสรางของรางกายหรอสสนใหเหมาะสมแกแหลงทอยอาศย เพอการพรางตวใหปลอดภยจากผลาหรอเพอการด ารงชวต ซงการปรบตวในลกษณะนเปนการปรบตวอยางถาวรโดยเปนลกษณะทมยนควบคม สามารถถายทอดทางพนธกรรมได

การปรบตว (Adaptation) การปรบตวดานรปรางลกษณะมหลายประเภท เชน 1.1 การพรางตว (camouflage) เปนการเปลยนรปราง สสน รปแบบพฤตกรรม หรอลกษณะอนๆของสงมชวตใหกลมกลนกบสงแวดลอม ซงเปนการพรางตวเพอการลาเหยอของผลา หรอใหรอดพนจากการถกลา 1.2 การเลยนแบบ (Mimicry) เปนการปรบรปรางสสนของรางกายใหคลายคลงกบสงมชวตอกชนดหนง เพอประโยชนตอสงมชวตนนๆในการพรางตวจากศตร

การปรบตว (Adaptation) การปรบตวดานรปรางลกษณะมหลายประเภท เชน ตวอยางการพรางตว (camouflage)

การปรบตว (Adaptation) การปรบตวดานรปรางลกษณะมหลายประเภท เชน ตวอยางการเลยนแบบ (Mimicry)

การปรบตว (Adaptation) การปรบตวของสงมชวตม 3 ดาน 2. การปรบตวทางสรระ (Physiological adaptation) เปนการปรบหนาทการท างานหรอกลไกการท างานของอวยวะภายในรางกายใหเหมาะสมตอการด ารงชวต เชน การควบคมอณหภมของรางกายสตวเลอดอนใหคงท โดยการขบเหงอ หรอการสน ตอมขบเกลอของนกทะเล เปนตน

การปรบตว (Adaptation) การปรบตวของสงมชวตม 3 ดาน 3. การปรบตวทางพฤตกรรม (Behavioral adaptation) เปนการปรบกจกรรมในการด ารงชวตใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทสงมชวตนนๆอาศยอย โดยมวตถประสงคเพอ หาอาหาร ผสมพนธ หรอเพอใหปลอดภยจากอนตรายตางๆ

ประเภทของระบบนเวศ

ประเภทของระบบนเวศ ระบบนเวศอาจมขนาดใหญระดบโลกของสงมชวต (biosphere) ซงเปนบรเวณทหอหมโลกอยทงหมด หรออาจมขนาดเลกเทาบอน าแหงหนง หรอใหญระดบมหาสมทรกเปนได ขนอยกบการก าหนดขอบเขตของระบบนเวศ จงจ าแนกประเภทของระบบนเวศ ไดดงน 1) ระบบนเวศธรรมชาตและใกลธรรมชาต 2) ระบบนเวศทมนษยสรางขน

ประเภทของระบบนเวศ 1. ระบบนเวศธรรมชาตและใกลธรรมชาต (Natural and Seminatural Ecosystems) : เปนระบบนเวศทตองพงพลงงานจากดวงอาทตย แบงออกเปน 2 ประเภทใหญ คอ ระบบนเวศบนบก และระบบนเวศทางน า

ประเภทของระบบนเวศ 1. ระบบนเวศบนบก (Terrestrial Ecosystems) : เปนระบบนเวศทปรากฏอยบนพนดนซงแตกตางกนไปโดยใชลกษณะเดนของพชเปนหลก โดยความแตกตางของระบบนเวศขนอยกบอณหภมและปรมาณน าฝน 1.1 ระบบนเวศปาไม (Forest Ecosystems) 1.2 ระบบนเวศทงหญา (Grassland Ecosystems) 1.3 ระบบนเวศทะเลทราย (Desert Ecosystems)

ประเภทของระบบนเวศ 1.1 ระบบนเวศปาไม (Forest Ecosystems) : เปนระบบนเวศทพนทสวนใหญปกคลมไปดวยปาไม แบงเปน ระบบนเวศปาไมเขตรอน ไดแก ระบบนเวศปาเบญจพรรณ ปาเตงรง ปาดบชน ปาดบแลง ปาดบเขา ระบบนเวศปาไมเขตอบอน ไดแก ระบบนเวศปาผลดใบเขตอบอน ปาเมดเตอรเรเนยน ระบบนเวศปาไมเขตหนาว ไดแก ระบบนเวศปาสน ระบบนเวศปาชายฝง ไดแก ปาชายเลน ปาชายหาด ปาโขดหน

ประเภทของระบบนเวศ 1.2 ระบบนเวศทงหญา (Grassland Ecosystems) : เปนระบบนเวศทมพชตระกลหญาเปนพชเดน แบงเปน ระบบนเวศทงหญาเขตรอน ไดแก ระบบนเวศทงหญาซาวนนา โดยมทงหญาทกวางใหญทสดในโลก รจกกนในนาม “ทงหญาซาฟาร” ระบบนเวศทงหญาเขตอบอน ไดแก ระบบนเวศทงหญาแพร ระบบนเวศทงหญาสเตปป ระบบนเวศทงหญาเขตหนาว ไดแก ระบบนเวศทงหญาทนดรา ระบบนเวศปาชายฝง ไดแก ปาชายเลน ปาชายหาด ปาโขดหน

ประเภทของระบบนเวศ 1.3 ระบบนเวศทะเลทราย (Desert Ecosystems) : เปนพนททมปรมาณฝนตกนอยกวาปรมาณการระเหยน า แตบางพนทอาจมฝนตกบางเลกนอยกจะมหญาเขตแหงแลงงอกงามได แบงเปน ระบบนเวศทะเลทรายเขตรอน ระบบนเวศทงหญากงทะเลทรายเขตรอน

ประเภทของระบบนเวศ 2. ระบบนเวศทางน า (Aquatic Ecosystems) : เปนระบบนเวศในแหลงน าตางๆ ของโลก มโครงสรางหลกคอน า 2.1 ระบบนเวศน าจด (Fresh water Ecosystems) 2.2 ระบบนเวศน ากรอย (Estuarine Ecosystems) 2.3 ระบบนเวศน าเคม (Marine Ecosystems)

ประเภทของระบบนเวศ 2.1 ระบบนเวศน าจด (Fresh water Ecosystems) : เปนระบบนเวศทมน าจดเปนองคประกอบหลก ระบบนเวศน านง เชน หนอง บง ทะเลสาบน าจด เปนตน ระบบนเวศน าไหล เชน ล าธาร หวย แมน า เปนตน

ประเภทของระบบนเวศ 2.2 ระบบนเวศน ากรอย (Estuarine Ecosystems) : เปนระบบนเวศทเกดขนตรงรอยตอระหวางน าจดกบน าเคม มกเปนบรเวณทเปนปากแมน าตางๆ จะมตะกอนมากจงมปาไมกลมปาชายเลนขน แตบางพนทอาจเปนแองน าขนาดใหญ เชน ปาโกงกาง

ประเภทของระบบนเวศ 2.3 ระบบนเวศน าเคม (Marine Ecosystems) : ระบบนเวศทมน าเปนน าเคม มทงทเปนทะเลปดและทะเลเปด เนองจากเปนหวงน าขนาดใหญ จงแบงออกตามความลกของน า ดงน ระบบนเวศชายฝง (Coastal Ecosystems) เปนบรเวณทตกอยภายใตอทธพลของน าขนน าลง สงมชวตตองปรบตวใหเขากบสภาพการเปลยนแปลง • ระบบนเวศน าตน ระบบนเวศทะเลลก เปนระบบนเวศทนบตอเนองจากความลก 200 เมตรลงไปถงทองทะเล สวนมากเปนบรเวณทแสงแดดสองลงไปไมถง ดงนน จงขาดแคลนผผลตของระบบ สตวตางๆ มจ านวนนอย

ประเภทของระบบนเวศ ระบบนเวศชายฝง (Coastal Ecosystems) ระบบนเวศทะเลลก

ประเภทของระบบนเวศ 2) ระบบนเวศทมนษยสรางขน 2.1 ระบบนเวศเมองและอตสาหกรรม (Urbanindustrial Ecosystems) : เปนระบบทมนษยสรางขนมาใหม และจ าเปนตองพงแหลงพลงงานเพมเตม อาท น ามนเชอเพลง พลงงานนวเคลยร ยกตวอยางระบบนเวศ เชน ระบบนเวศชมชนเมอง นคมอตสาหกรรม เปนตน 2.2 ระบบนเวศเกษตร (Agricultural Ecosystems) : เปนระบบทมนษยปรบปรงเปลยนแปลงระบบนเวศทางธรรมชาตขนมาใหม ยกตวอยางระบบนเวศ เชน แหลงเกษตรกรรม ตปลา อางเลยงปลา เปนตน

ประเภทของระบบนเวศ 2) ระบบนเวศทมนษยสรางขน ระบบนเวศเมองและอตสาหกรรม ระบบนเวศเกษตร

ทดสอบความเขาใจ

จงดภาพแลวตอบวา ความสมพนธของสงมชวตในภาพเปนภาวะใด พรอมบอกสญลกษณของความสมพนธ

ภาวะantibiosis, 0 / -)

จงดภาพแลวตอบวา ความสมพนธของสงมชวตในภาพเปนภาวะใด พรอมบอกสญลกษณของความสมพนธ

(neutralism, 0 / 0)

เสอกบตนไม

จงดภาพแลวตอบวา ความสมพนธของสงมชวตในภาพเปนภาวะใด พรอมบอกสญลกษณของความสมพนธ

(saprophytism.+ / 0)

ราบนขนมปง

จงดภาพแลวตอบวา ความสมพนธของสงมชวตในภาพเปนภาวะใด พรอมบอกสญลกษณของความสมพนธ

(Mutualism, (+/+ แยก -/-)

ไลเคน

จงดภาพแลวตอบวา ความสมพนธของสงมชวตในภาพเปนภาวะใด พรอมบอกสญลกษณของความสมพนธ

(Protocooperation, (+/+ แยก 0/0)

ผเสอกบดอกไม

สงมชวตดงภาพมการปรบตวแบบใด

(การปรบตวทางสรระ แบบการเลยนแบบ (Mimicry)

ปตเดนเลนในสวนขางบาน มตนมะลปลกไวหลายตน มผเสอเกาะบนดอกมะล 2-3 ตว ทกอหญาขางตนมะลพบตกแตนกระโดดไปกระโดดมา ใตตนมะมวงพบซากนกก าลงเนาเปอย มหนอนขนอยหลายตว และมราสขาวและด าบนซากนกบางสวน คนดแลสวนเลาใหปตฟงวา ซากนกนนเปนลกนกทตกลงมาจากตนมะมวง และถกสนขทเลยงไวกดตาย บางสวนถกสนขกน สวนทเหลออยไมไดเกบไปทงจงเนาเปอย

ใหนกเรยนอาน คด วเคราะห และศกษาสถานการณตอไปนแลวตอบค าถามใหถกตอง

ตอบ ผผลต คอพช ไดแก ตนมะล ตนมะมวง กอหญา และสาหราย ผบรโภค ไดแก สนข ตกแตน ผเสอ และหนอน ผลาเหยอ ไดแก สนข ผยอยสลาย ไดแก รา

1. ผผลต ผบรโภค ผลาเหยอ และผสลายสารอนทรย ไดแกสงมชวตชนดใด

การถายทอดพลงงานของระบบนเวศ

การถายทอดพลงงาน ของระบบนเวศ

การถายทอดพลงงานในระบบนเวศ คอ การบรโภคเปนขนๆ ผผลต ผยอยสลายอนทรยสาร การกนในแตละขนนน ผบรโภคจะไดรบพลงงานเพยง 10% มาใชสรางเนอเยอ เตบโต และสบพนธ เรยกวา กฎ 10% สวน ทเหลอนนสญเสยไปในกระบวนการหายใจ ขบถาย หรอใชไมได

การถายทอดพลงงานในระบบนเวศม 2 ลกษณะ 1. โซอาหาร (Food chain) 2. สายใยอาหาร (Food web)

1. โซอาหาร (Food chain) การกนตอกนเปนทอดๆ เขยนเปนลกศรตอกน แบงออกเปน 4 แบบ ดงน 1.1 หวงโซอาหารแบบผลา (Predator food chain) 1.2 หวงโซอาหารแบบปรสต (Parasitic food chain) 1.3 หวงโซอาหารแบบซากอนทรย/ยอยสลาย (Detritus food chain)

1.1หวงโซอาหารแบบผลา(Predator chain) มการจบกนกนในแตละขน โดยเรมจากผผลตไปยงผบรโภคล าดบตางๆ

หญา วว เสอ

ผก หนอน

นก แมว

1.2 หวงโซอาหารแบบปรสต (Parasitic chain) มการจบกนกนในแตละขน โดยเรมจากผถกอาศย (Host)จะถกเบยดเบยนโดยปรสต (Parasite) ซงมขนาดเลกกวา

ไก ไรไก แบคทเรย ไวรส (Bacteriophage)

1.3 หวงโซอาหารแบบเศษอนทรย (Detritus chain) มการจบกนกนในแตละขน เรมจากซากพชซากสตวทถกกนโดยผบรโภคซาก และถกจบกนไปเปนขนๆ

ซากสตว หนอนแมลงวน ปลา

ซากพช ไสเดอน ไก สนข

ตวอยาง ความสมพนธของสงมชวตในรปของหวงโซอาหาร

จากแผนภาพ จะสงเกตเหนวา การกนตอกนเปนทอด ๆ ในหวงโซอาหารน เรมตนท ตนขาว ตามดวย ตกแตน มากนใบของตนขาว กบ มากนตกแตน และ เหยยว มากนกบ จากล าดบขนในการกนตอกนน สามารถอธบายไดวา

ตวอยาง ความสมพนธของสงมชวตในรปของหวงโซอาหาร

ตนขาว นบเปนผผลตในหวงโซอาหารน เนองจากตนขาว เปนพชซงสามารถสรางอาหารไดเองโดยใชกระบวนการสงเคราะหดวยแสง

ตวอยาง ความสมพนธของสงมชวตในรปของหวงโซอาหาร

ตกแตน นบเปนผบรโภคล าดบท 1 เนองจาก ตกแตนเปนสตวล าดบแรกทบรโภคขาวซงเปนผผลต

ตวอยาง ความสมพนธของสงมชวตในรปของหวงโซอาหาร

กบ นบเปนผบรโภคล าดบท 2 เนองจาก กบจบตกแตนกนเปนอาหาร หลงจากทตกแตนกนตนขาวไปแลว

ตวอยาง ความสมพนธของสงมชวตในรปของหวงโซอาหาร

เหยยว เปนผบรโภคล าดบสดทาย เนองจากเหยยวจบกบกนเปนอาหาร และในโซอาหารนไมมสตวอนมาจบเหยยวกน

2. สายใยอาหาร (Food Web) เปนหวงโซอาหารทมการจบกนกนเปนทอดๆอยางหลากหลาย ไมเปนเสนตรง โดยสงมชวตชนดหนงสามารถกนสงมชวตอนๆไดหลายชนด และสามารถถกจบกนไดโดยสงมชวตอนๆไดอกดวย

ความสมพนธของสงมชวตในรปของสายใยอาหาร

จากการทโซอาหารแตละสายมชนดและปรมาณของสงมชวต แตละล าดบขนของการกนมากนอยตางกน สามารถเขยนความสมพนธแตละล าดบขนไดในรปของพระมด เรยกวา พระมดทางนเวศวทยา(ecological pyramid) สามารถจ าแนกไดเปน 3 แบบ คอ พระมดจ านวน(pyramid of number) พระมดมวลชวภาพ(pyramid of biomass) พระมดปรมาณพลงงาน(pyramid of energy)

พระมดทางนเวศวทยา

1. พระมดจ านวน (pyramid of numbers) ผผลตจะมจ านวนมากกวาผบรโภค และผบรโภคล าดบ 1 จะมจ านวนมากกวาผบรโภคล าดบ 2 ผบรโภคล าดบสดทายของโซอาหารจะมจ านวนนอยทสด

พระมดทางนเวศวทยา

ตวอยาง พระมดจ านวน (pyramid of numbers)

2. พระมดมวลชวภาพ(pyramid of biomass) เปนการคาดคะเนมวลของน าหนกแหงของสงมชวตทถายทอดพลงงานตามล าดบในโซอาหารแทนการนบจ านวน เพราะจ านวนของสงมชวตอาจคลาดเคลอนได เนองจากขนาดของสงมชวตตางกน

พระมดทางนเวศวทยา

ตวอยาง พระมดมวลชวภาพ (pyramid of biomass)

ตนสม : 800 กรม/ตารางเมตร

หนอน: 20 กรม/ตารางเมตร

นก: 11 กรม/ตารางเมตร

ง: 2 กรม/ตารางเมตร

ฐานกวาง

แพลงกตอนพช: 15กรม/ตารางเมตร

ปลาเลก : 30 กรม/ตารางเมตร

ปลาใหญ : 25 กรม/ตารางเมตร

แพลงกตอนสตว: 40 กรม/ตารางเมตร

ฐานแคบ

3. พระมดพลงงาน (pyramid of energy) เปนพระมดทแสดงอตราการถายทอดพลงงานในแตละล าดบขนของโซอาหาร โดยวดเปนปรมาณพลงงานตอหนวยพนท พระมดแบบนมลกษณะฐานกวางกวายอดเสมอ จงไมมกลบหว มหนวยเปน Kcal

พระมดทางนเวศวทยา

ตวอยาง พระมดพลงงาน (pyramid of energy)

พลงงานทสงมชวต แตละล าดบขนในระบบนเวศไดรบนน จะไมเทากน ตามหลกการของลนดแมนกลาวไววา 1. พลงงานทไดรบจากผผลตทกๆ 100 สวน จะมเพยง 10 สวนเ ทา นนท ผบ ร โภคน าไปใ ช ในการด ารง ชวตและการเจรญเตบโต

2. พลงงานในผบรโภคแตละล าดบทก ๆ 100 สวน จะถกน าไป ใชไดแค 10 สวน เชนกน

พลงงานทสงมชวต แตละล าดบขนในระบบนเวศไดรบนน จะไมเทากน ตามหลกการของลนดแมนกลาวไววา พลงงานทถายทอดจากสงมชวตหนงไปยงอกสงมชวตหนงในแตละล าดบขนมประมาณ 10% ทงหมด อก 90% จะสญเสยไปในรปของพลงงานอนๆ เชน ความรอน การหายใจ

กฎสบเปอรเซนต (Law of ten percent)

หลกการของลนดแมน

พลงงานทไดรบจากผผลตทก ๆ ๑๐๐ สวน ม ๑๐ สวน ทผบรโภคน าไปใชได

พลงงานในผบรโภคแตละล าดบทก ๆ ๑๐๐ สวน จะถกน าไปใชได ๑๐ สวน

พลงงานทไดรบจากผผลตทกๆ 100 สวน จะมเพยง 10 สวนเทานนทผบรโภคน าไปใชในการด ารงชวตและการเจรญเตบโต

กฎสบเปอรเซนต (Law of ten percent)

ผผลต 100kg

ผบรโภคพช10kg

ผบรโภคสตว1kg

สญเสยไป 90%

สญเสยไป 90%

กนไมได ยอยไมได

ใชหายใจ (มากทสด)

การถายทอดพลงงานในโซอาหารตามหลกการของลนดแมน จากภาพพลงงานอก 90 สวน ในแตละล าดบขนของผบรโภคสญหายไปไหน พลงงานทสญไป 90 สวน คอ 1. สวนทกนไมได หรอ กนไดยอยไมไดเปนกากอาหาร 2. สญเสยออกมาในรปของพลงงานความรอน

ทดสอบความเขาใจ

1. หวงโซอาหารหมายถงอะไร

1. ความสมพนธของสงมชวตชนดเดยวกน 2. ความสมพนธของสงมชวตทมการกนตอกนเปนทอด 3. ความสมพนธของสงมชวตระหวางเหยอกบผลา ง. ความสมพนธระหวางสงมชวตกบสงแวดลอมทางกายภาพ

2. หวงโซอาหารเรมตนจากขอใด 1. ผผลต 2. ผบรโภคพช 3. ผบรโภคสตว 4. ผบรโภคพชและสตว

3. ขอใดเปนผผลตทงหมด 1. ใบไม หนอน นก 2. ตนขาว หน ง 3. ใบไม ตนขาว หญา 4. ตนหญา มาลาย สงโต

4. ดอกไม ........... กบ ง ควรเตมขอใดลงในหวงโซอาหาร

1. กระรอก 2. ผเสอ 3. นก 4. แมงปอง

5.) จากภาพสงมชวตชนดใดจดเปนผบรโภคล าดบท 3 1. ง 2. เหยยว 3. นกฮก 4. เสอ

6.) จากสายใยอาหารในภาพ ค. และ ง. เปนสงมชวตในกลมใดตามล าดบ

1. ผบรโภคทงพชและสตว และผยอยสลายสารอนทรย

2. ผบรโภคทงพชและสตว และผบรโภคสตว 3. ผบรโภคพชและผบรโภคสตว 4. ผผลตและผบรโภคสตว

7. ในระบบนเวศแหงหนง มกบ ตนขาว หน ง ตกแตน อาศยอย รวมกน ถาตกแตนมปรมาณลดลงจะสงผลตอสงมชวตใดเปนอนดบแรก 1. ง 2. หน 3. ตนขาว 4. กบ

8. จากสายใยอาหารในภาพประกอบดวยหวงโซอาหารกหวงโซ

1. 4 2. 3 3. 5 4. 2

9. ขอใดมผลกระทบตอระบบนเวศมากทสด 1. ปญหามลภาวะของสงแวดลอม 2. การเพมขนของประชากร 3. การสญพนธของสงมชวต 4. การตดไมท าลายปา

10. จากแผนภมดานลางตองการทราบวา ผบรโภคล าดบท 2 ไดแกอะไร 1. แมงมม ง กวาง 2. แมงมม นกเคาแมว นกกนเมลดพช 3. หน หมาปา นกกนแมลง 4. กบ หมาปา นกเคาแมว

วฏจกรสารในระบบนเวศ

สงมชวตชนดตางๆ ในระบบนเวศจะใชแรธาตและสารจากสงแวดลอมในการด ารงชวต ในขณะเดยวกนกจะปลอยสารกลบคนสสงแวดลอม ท าใหเกดการหมนเวยนเปนวฏจกรและถายทอดพลงงานในระบบนเวศ แบงเปน 2 ลกษณะคอ 1.วฏจกรของสารทมการหมนเวยนโดยไมผานบรรยากาศ เชน ฟอสฟอรส แคลเซยม เปนตน 2.วฏจกรของสารทมการหมนเวยนผานบรรยากาศ โดยมวฏจกรหลกทส าคญ 3 วฏจกรทควรศกษา ดงน วฏจกรน า วฏจกรไนโตรเจน และวฏจกรคารบอน

วฏจกรสารในระบบนเวศ

วฏจกรน ำ (water cycle) น ำ (H2O) เปนสงทจำเปนตอสงมชวตทกชนดในระบบนเวศ เพรำะนอกจำกจะเปนองคประกอบของเซลลแลว น ำยงเปนตวกลำงสำคญของกระบวนกำรตำงๆในสงมชวต เปนแหลงทอยอำศยของสงมชวตหลำยชนด เปนปจจยสำคญททำใหเกดระบบนเวศชนดตำงๆ กำรหมนเวยนของน ำในระบบนเวศ เกดจำก 2 กระบวนกำร คอ กำรระเหย (evaporation) และกำรกลนตวเปนฝนตกลงสผวโลก (precipitation)

วฏจกรน ำ (water cycle)

วฏจกรคำรบอน (carbon cycle) คำรบอน (C)เปนธำตหลกในสำรประกอบอนทรยทกชนด เปนองคประกอบของสำรอนนทรยทมอยในระบบนเวศ เปน ธำตทมกำรหมนเวยนเปนวฏจกร

ผผลตจะรบคำรบอนในรปของCO2 เพอนำไปใชในกำรสงเครำะหดวยแสง เมอสตวกนพชกจะไดรบสำรประกอบเหลำน ไปใชประโยชนและสรำงเปนเน อเยอ เมอพชและสตวตำยลง แบคทเรย เหดรำ จะยอยสลำยซำกพชซำกสตว ตลอดจนสงขบถำย ใหเปน CO2 และน ำ กลบคนสบรรยำกำศ รวมท งกำรเผำไหมของเช อเพลงกจะได CO2 คนสบรรยำกำศไดอก ท งพชและสตวจะคนคำรบอนสบรรยำกำศในรปของ CO2 โดยกระบวนหำยใจ

วฏจกรคำรบอน (carbon cycle)

วฏจกรคำรบอน (carbon cycle)

วฏจกรไนโตรเจน (nitrogen cycle) ไนโตรเจน (N) ในบรรยำกำศมประมำณรอยละ 78 แตสงมชวตสวนใหญ ไมสำมำรถนำแกสน มำใชไดโดยตรง โดยเฉพำะพชจะใชไดกตอเมออยในรปสำรประกอบพวกเกลอแอมโมเนย เกลอไนไตรท และ เกลอไนเตรต ซงพชจะนำไปสรำงสำรประกอบตำงๆ ภำยในเซลล

ปมรำกของพชตระกลถ ว เกดจำกแบคทเรยไรโซเบยมซงสำมำรถตรงไนโตรเจนจำกอำกำศและ ในดนได

แ อ น ำ บ น ำ ท อ ย ร ว ม ก บ แ ห น แ ด ง สำมำรถตรงไนโตรเจนจำกอำกำศได โดยจะเปล ยนให เปนสำรประกอบไนโตรเจน

วฏจกรไนโตรเจน (nitrogen cycle)

วฏจกรไนโตรเจนประกอบดวยกระบวนกำรทสำคญ คอ 1. กำรตรงไนโตรเจน (nitrogen fixation) 2. กำรเปลยนสำรประกอบไนโตรเจนเปนแอมโมเนย (ammonification) 3. กำรเปลยนเกลอแอมโมเนยมเปนไนไตรทและไนเตรต (nitrification) 4. กำรเปลยนไนเตรต กลบเปนแกสไนโตรเจนในบรรยำกำศ (denitrification)

วฏจกรไนโตรเจน (nitrogen cycle)

วฏจกรไนโตรเจน (nitrogen cycle)

วฏจกรฟอสฟอรส (phosphorus cycle) ฟอสฟอรส (P) เปนธาตทจ าเปนส าหรบเซลลทกชนด เนองจากเปองค ประกอบของ สารพนธกรรม เชน DNA RNA เปนสวนประกอบของสาร พลงงานสง เชน ATP ADP เปนสวนประกอบทส าคญ ของกระดกและฟนใน สตวพชน าไปใชในการเจรญเตบโต เพอสรางความแขงแรงและผลผลตใหสงขน เปนอกธาตหนงทมการหมนเวยนเปนวฏจกร

1. แหลงสะสมฟอสฟอรส คอ ดน หน โดยเฉพาะหนและตะกอนททบถมกนอยทใตทะเล 2. ส าหรบฟอสฟอรสทสะสมอยในดน เมอถกกดกรอนหรอชะลางตามธรรมชาตกจะไดสารฟอสเฟต ซงพชสามารถดดไปใชได 3. เมอสตวกนพช สารนกจะถกถายทอดไปยงสตว 4. เมอพชและสตวตายลงจะถกยอยสลาย ไดสารประกอบฟอสเฟตทบถมอยในดน และบางสวนจะลงสแหลงน า

วฏจกรฟอสฟอรส (phosphorus cycle)

วฏจกรฟอสฟอรส (phosphorus cycle)

วฏจกรกำมะถน (sulfur cycle) ก ามะถน (S) คอ ธาตทเปนองคประกอบส าคญของโปรตนในพช และสตว โดยเฉพาะกรดอะมโนทจ าเปนบางชนด รวมทงวตามนและโคเอนไซมบางชนด จะพบก ามะถนบรสทธจากบรเวณทมภเขาไฟระเบด หรอบรเวณน าพรอน ก ามะถนสวนใหญทพบจะอยในรปของสารประกอบ เชน SO2 H2S พวกซลไฟด และซลเฟต เปนตน

สงมชวตไมสามารถน าก ามะถนมาใชโดยตรงไดแตจะน ามาใชในรปของ สารประกอบ โดยทพชดดซลเฟตในดนไปสรางเปนอนทรยสารในพช - สตวไดก ามะถนจากการบรโภคพช - เมอพชและสตวตายลง กจะถกสลายโดยผยอยสลายอนทรยสาร จนไดสารประกอบซลเฟตทละลายน าไดอยในดน ท าใหพชน าไปใชไดอก

วฏจกรกำมะถน (sulfur cycle)

วฏจกรกำมะถน (sulfur cycle)