การจัดประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรมประเทศไทย ป 2552 (ฉบับปรับปรุงโดย สํานักงานสถิติแหงชาติ)

กลุมมาตรฐานสถิติ สํานักบริหารจัดการระบบสถิติ สํานักงานสถิติแหงชาติ

โทรศัพท : 0 2141 7447 – 9 โทรสาร : 0 2143 8121 ไปรษณยีอิเล็กทรอนิกส : pstand@nso.go.th

ข

หนวยงานทีเ่ผยแพร สํานักสถิติพยากรณ สํานักงานสถิติแหงชาต ิ ศูนยราชการเฉลิมพระเกียรติฯ อาคาร B ช้ัน 1 – 4 ถนนแจงวัฒนะ เขตหลักสี่ กรุงเทพฯ 10210 โทรศัพท 0 2141 7498 โทรสาร 0 2143 8132 ไปรษณยีอิเล็กทรอนิกส : binfopub@nso.go.th ปที่จัดพิมพ 2553 จัดพิมพโดย หางหุนสวนจาํกัด บางกอกบลอก

ค

คํานํา

หนังสือ “การจัดประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรมประเทศไทย ป 2552 (ฉบับปรับปรุงโดยสํานักงานสถิติแหงชาต)ิ” นี้ ไดปรับปรุงจากเอกสาร “การจัดประเภทมาตรฐานอตุสาหกรรม (ประเทศไทย) ป 2552 (Thailand Standard Industrial Classification: TSIC 2009) ที่จัดทํารวมกบักรมการจัดหางาน กระทรวงแรงงาน โดยจดัทําในระดับ 5 หลัก ใหสอดคลองกับสภาวการณของประเทศ และสามารถเปรียบเทียบขอมูลไดทัง้ในระดบัประเทศ ภูมิภาค และระหวางประเทศ โดยจัดทําขึ้นบนพืน้ฐานของมาตรฐานการจัดประเภทกิจกรรมทางเศรษฐกิจฉบับสากล 3 ฉบับ คือ

1. International Standard Industrial Classification of All Economic Activities, Revision 4 (ISIC Rev.4) จัดทําโดย United Nations Statistics Division (UNSD)

2. ASEAN Common Industrial Classification (ACIC) จัดทําโดยสํานักงานเลขาธิการ ASEAN เพื่อใชเปนมาตรฐานการจัดประเภทอุตสาหกรรมของประเทศสมาชิกอาเซียน

3. East Asia Manufacturing Industrial Classification (EAMIC) Ver.1 จัดทําโดย EAMS Secretariat รวมกับสํานักงานเลขาธิการ ASEAN เพื่อใชในการบูรณาการขอมูลสถิติอุตสาหกรรมของประเทศสมาชิก ASEAN +3 (ประเทศสมาชิก ASEAN รวมถึงประเทศจีน ญี่ปุน และเกาหลีใต)

ทั้งนี้สํานักงานสถิติแหงชาติไดจัดทําขึน้เพื่อใชในการเก็บรวบรวมขอมูลกิจกรรมทางเศรษฐกิจในโครงการสํามะโนและสํารวจตางๆ ของสํานักงานฯ เพื่อนําไปวเิคราะหและวางแผนพัฒนาประเทศ ทั้งทางดานเศรษฐกิจ สังคม และครัวเรือน นอกจากนี้ยังสามารถนําไปใชในการวิเคราะหเชิงลึกในการวางแผนและกําหนดยุทธศาสตรรองรับการเจริญเติบโตทางดานเศรษฐกิจของประเทศได

ง

สารบัญ

หคํานํา

การจัดประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรมประเทศไทย (TSIC)

เกณฑการจัดประเภทอุตสาหกรรมตามกิจกรรมทางเศรษฐกิจ (ISIC)

การจัดประเภทหนวยสถิติ

โครงสรางของการจัดประเภทอุตสาหกรรมตามกิจกรรมทางเศรษฐกิจ

รายละเอียดโครงสรางของการจัดประเภทอตุสาหกรรมตามกิจกรรมทางเศรษฐกิจ

คําอธิบายการจัดประเภทอุตสาหกรรมตามกิจกรรมทางเศรษฐกิจ หมวดใหญ A เกษตรกรรม การปาไม และการประมง หมวดใหญ B การทําเหมืองแรและเหมืองหิน 1หมวดใหญ C การผลิต 1หมวดใหญ D ไฟฟา กาซ ไอน้ํา และระบบปรับอากาศ 2หมวดใหญ E การจัดหาน้ํา การจัดการ และการบําบัดน้าํเสีย ของเสีย และสิ่งปฏิกูล 2หมวดใหญ F การกอสราง 2หมวดใหญ G การขายสงและการขายปลีก การซอมยานยนตและจักรยานยนต 2หมวดใหญ H การขนสงและสถานที่เก็บสินคา 3หมวดใหญ I ที่พักแรมและบริการดานอาหาร 3หมวดใหญ J ขอมูลขาวสารและการสื่อสาร 3หมวดใหญ K กิจกรรมทางการเงินและการประกันภัย 3หมวดใหญ L กิจกรรมอสังหาริมทรัพย 4หมวดใหญ M กิจกรรมทางวชิาชีพ วิทยาศาสตร และเทคนิค 4หมวดใหญ N กิจกรรมการบริหารและการบริการสนับสนุน 4หมวดใหญ O การบริหารราชการ การปองกันประเทศ และการประกนัสังคมภาคบังคับ 4หมวดใหญ P การศึกษา 4หมวดใหญ Q กิจกรรมดานสุขภาพและงานสังคมสงเคราะห 4หมวดใหญ R ศิลปะ ความบนัเทิง และนันทนาการ 4หมวดใหญ S กิจกรรมบริการดานอื่นๆ 4หมวดใหญ T กิจกรรมการจางงานในครัวเรือนสวนบุคคล กิจกรรมการผลิตสินคาและบริการ 5 ที่ทําขึ้นเองเพือ่ใชในครัวเรือน ซ่ึงไมสามารถจําแนกกจิกรรมไดอยางชัดเจน หมวดใหญ U กิจกรรมขององคการระหวางประเทศและภาคีสมาชิก 5

จง

นา ค

1

5

11

25

27

83 85 11 21 73 77 87 99 43 61 69 95 11 15 33 53 65 75 87 97 09

11

ฉ จ

สารบัญ (ตอ)

หนา

ภาคผนวก ภาคผนวก ก. ความแตกตางระหวาง ISIC Rev. 4 กับ ISIC Rev. 3.0 513 ภาคผนวก ข. การจัดกลุมขอมูลสถิติในดานตางๆ ตาม TSIC 521 ภาคผนวก ค. ตารางเปรียบเทียบการจัดประเภท ISIC Rev.3.0 กับ TSIC 2009 535 ภาคผนวก ง. ตารางเปรียบเทียบการจัดประเภท TSIC 2009 กับ ISIC Rev.3.0 585

การจัดประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรมประเทศไทย (TSIC)

การจัดประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรมประเทศไทย (TSIC) เปนการจดัประเภทขอมูลอุตสาหกรรมตามประเภทกิจกรรมทางเศรษฐกิจ (Economic Activities) เพื่อจัดกลุมประเภทกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่มีลักษณะการดําเนนิกิจกรรมเหมือนกนัหรือคลายคลึงกันเขาดวยกัน และจัดกลุมหนวยงาน (Unit) ตามประเภทกิจกรรมทางเศรษฐกิจทีห่นวยงานดังกลาวดําเนินการ เพื่อนําไปใชในการเก็บรวบรวม การวิเคราะห และการนําเสนอขอมูลสถิติ ทั้งในสถิติประชากร สถิติการผลิต สถิติแรงงาน และสถิติดานเศรษฐกิจอื่นๆ รวมถึงการจดัทําระบบบัญชีประชาชาติ (System of National Account: SNA) อีกทั้งเพื่อใหสามารถเปรียบเทียบขอมูลกันระหวางประเทศไดทั้งในระดบัสากลและระดับภูมภิาคอาเซียน ในการจดัทํา TSIC ฉบับนี้จึงจัดทําขึน้บนพื้นฐานของมาตรฐานการจัดประเภทอุตสาหกรรมตามกิจกรรมทางเศรษฐกิจ 3 ฉบับคือ

− International Standard Industrial Classification of All Economic Activities Revision 4 (ISIC Rev.4)1/

− ASEAN Common Industrial Classification (ACIC)2/ − East Asia Manufacturing Industrial Classification (EAMIC) Ver. 13/

TSIC เปนการจัดประเภทกจิกรรมทางเศรษฐกิจบนพื้นฐานของแนวคดิ production-oriented หรือ supply-based โดยจัดกลุมหนวยงานที่ทําการผลิตสินคา/บริการบนพื้นฐานของ “ความเหมือนกนัของกิจกรรมทางเศรษฐกิจ” โดยพิจารณาจากปจจยัการผลิต กระบวนการและเทคโนโลยีการผลิต คุณลักษณะของผลผลิต และการนําผลผลิตไปใชงาน โดยใหน้ําหนักกบัแตละปจจัยไมเทากัน

เกณฑการแบงกิจกรรมทางเศรษฐกจิออกเปนระดับตางๆ นั้น ขึน้อยูกับหลายปจจยั เชน การใชประโยชนและความเหมาะสมของขอมูล ซ่ึงอาจเปลี่ยนแปลงไปตามระดับของโครงสรางของการจัดประเภท เกณฑที่ใชในการจัดกลุมกจิกรรมในระดับยอยที่สุดคือ “ความเหมือนกันของกระบวนการผลิตสินคา/บริการ” เปนสําคัญ ในขณะที่การจัดกลุมในระดับใหญขึ้นไปจะไมใหความสําคญักับประเดน็ดังกลาวมากนกั

1/ International Standard Industrial Classification of All Economic Activities Revision 4 (ISIC Rev.4) ฉบับเผยแพรอยางเปนทางการในป ค.ศ.

2008 จัดทําโดย กองสถิติแหงสหประชาชาติ United Nations Statistics Division (UNSD) 2/ ASEAN Common Industrial Classification (ACIC) จัดทําโดยสํานักงานเลขาธิการอาเซียน เปนมาตรฐานการจัดประเภทอุตสาหกรรมในระดับ 3

หลัก มีวัตถุประสงคเพื่อใชเปนมาตรฐานการจัดประเภทอุตสาหกรรมของประเทศสมาชิกอาเซียน และเพื่อใหประเทศสมาชิกอาเซียนใชเปนแนวทางในการพัฒนา National SIC และสามารถนําไปขยายตอในระดับ 4 หลัก หรือ 5 หลักตอไป มาตรฐานดังกลาวจัดทําขึ้นภายใตโครงการ ASEAN Task Force on Harmonization of Statistical Classifications (TFSC) โดยไดรับการสนบัสนนุจาก ASEAN-EU Program for Regional Integration Support (APRIS)

3/ East Asia Manufacturing Industrial Classification (EAMIC) Ver. 1 จัดทําโดย EAMS Secretariat รวมกับสํานักงานเลขาธิการ ASEAN ภายใตการสนับสนุนจาก Ministry of Economy, Trade and Industry (METI) ประเทศญี่ปุน เปนมาตรฐานการจัดประเภทอุตสาหกรรม (เฉพาะภาคการผลิต) ในระดับ 4 หลัก มีวัตถุประสงคเพื่อใชเปนมาตรฐานการจัดประเภทอุตสาหกรรมของประเทศสมาชิก ASEAN +3 (ประเทศสมาชิก ASEAN รวมถึงประเทศจีน ญ่ีปุน และเกาหลีใต) และเพื่อใชในการบูรณาการขอมูลสถิติอุตสาหกรรมในภูมิภาค

2

“กระบวนการผลิต” เปนเกณฑที่ TSIC พยายามนํามาใชในการจัดกลุมกิจกรรมในระดับยอยที่สุด ดังนั้นกจิกรรมที่มีกระบวนการผลิตสินคาหรือบริการเหมือนกันและใชเทคโนโลยีการผลิตที่คลายกันจะถูกจัดประเภทไวดวยกัน แตพบวายังมหีลายกลุมที่ตองการรักษาความตอเนื่องของขอมูลเพื่อใหสามารถเปรียบเทียบกับการจัดประเภทในฉบบัเกาได จึงทําใหไมสามารถใชเกณฑดังกลาวได เชน การผลิตอาหาร การผลิตเครื่องจักรและอุปกรณ หรืออุตสาหกรรมการบริการ ลักษณะของกิจกรรมดังกลาวมีความหลากหลายมาก จงึไมสามารถใหน้ําหนกักับเกณฑใดเกณฑหนึ่งหรือเนนเฉพาะเทคโนโลยีการผลิตเพียงอยางเดียว

TSIC ไมไดจัดประเภทตามลักษณะของการเปนเจาของหนวยที่ทําการผลิตหรือบริการ รูปแบบของการจัดตั้งตามกฎหมาย หรือวิธีการปฏิบัติงาน เนื่องจากเกณฑดังกลาวไมเกี่ยวของกับกระบวนการในการดําเนนิกิจกรรมแตอยางไร หนวยทีด่ําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกจิที่คลายกันจึงจะถูกจดัประเภทไวดวยกนั โดยไมคํานึงวาจะมีรูปแบบเปนวิสาหกจิที่ไมไดอยูในรูปบริษัท วิสาหกจิในรูปบริษัท หรือหนวยงานของรัฐ อยูภายใตการควบคุมของตางชาติ หรือมีหนวยงานแมที่ประกอบดวยสถานประกอบการมากกวาหนึ่งสถานประกอบการก็ได ดังนั้นความสัมพันธระหวาง TSIC กับหนวยสถาบัน4/ ตามความหมายของ SNA จึงไมเกีย่วของกัน

ในทํานองเดียวกัน หนวยทีด่ําเนินกิจกรรมการผลิตไดจัดประเภทตามกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่หนวยดังกลาวดําเนินงาน โดยไมคํานึงวาจะดําเนินงานโดยใชเครื่องจกัรหรือโดยมอื หรือดําเนินงานในโรงงานหรือในครัวเรือนก็ตาม ความแตกตางระหวางวิธีการผลิตแบบสมัยใหมหรือแบบพื้นบานจึงไมใชเกณฑที่ใชในการจัดประเภทตาม TSIC แมวาความแตกตางดังกลาวอาจมีนัยสําคญัทางสถิติก็ตาม

นอกจากนี้ TSIC ไมไดจําแนกตามความแตกตางของการดําเนินงานวาอยูในระบบหรือนอกระบบ ถูกตองหรือไมถูกตองตามกฎหมาย ถาตองการจําแนกขอมูลตามรูปแบบการจัดตั้งตามกฎหมาย ประเภทขององคกร หรือวิธีการดําเนินงาน อาจทําการจัดจําแนกโดยแยกตางหากจากการจัดประเภทตามกิจกรรมทางเศรษฐกิจเพื่อใหไดขอมูลที่ตองการ การจําแนกความแตกตางวาเปนกจิกรรมที่ดําเนนิงานเพื่อธุรกจิหรือไมใชเพือ่ธุรกิจ โดยทั่วไปแลวไมใชประเด็นสําคัญสําหรับ TSIC แตสําคัญสําหรับการใชขอมูลในการจดัทํา SNA ซ่ึงการดําเนนิงานที่ไมใชเพื่อธุรกิจสวนใหญแลวจะดําเนินงานโดยหนวยงานภาครัฐหรือองคกรที่ไมแสวงหากําไรที่ใหบริการครัวเรือน เชน ดานการศึกษา สุขภาพ งานสังคมสงเคราะห ฯลฯ

4/ หนวยสถาบัน (Institutional Units) หมายถึงหนวยเศรษฐกิจที่ดําเนินงานในนามของตนเอง ทรัพยสินของตนเอง กอใหเกิดหนี้สิน และดําเนิน

กิจกรรมทางเศรษฐกิจและธุรกรรมกับหนวยอื่นๆ อาจเปนเจาของและทําการซื้อขายแลกเปลี่ยนสินคาและสินทรัพย ซึ่งในทางกฎหมายแลวตองรับผิดชอบในการดําเนินธุรกรรมทางเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นและอาจมีผลตอสัญญาตามกฎหมาย ลักษณะที่สําคัญของหนวยสถาบันคอื ตองมีขอมูลทางบัญชีของหนวยดังกลาวหรือสามารถเก็บรวบรวมได ซึ่งขอมูลทางบัญชี รวมถึงบัญชีการเงินหรืองบดุลของสินทรัพยและหนี้สิน หนวยสถาบัน รวมถึงบุคคลหรือกลุมบุคคลในรูปของครัวเรือนหรือนิติบุคคลหรือหนวยทางสังคม ที่ไดรับการยอมรับทางกฎหมายหรือทางสังคม เปนอิสระจากบุคคลหรือหนวยอื่นๆ ที่อาจครอบครองหรือควบคุมหนวยสถาบัน

3

การจัดประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรมประเทศไทย (TSIC) ไดจดัจําแนกอุตสาหกรรมออกเปนหมวดใหญ หมวดยอย หมูใหญ หมูยอย และกิจกรรม โดยใชแทนดวยเลขรหัส 5 ตัว ดังนี ้

หมวดใหญ กลุมอุตสาหกรรมที่ใหญที่สุด 21 หมวดใหญ แทนดวยตัวอักษรภาษาอังกฤษ A-U หมวดยอย กลุมอุตสาหกรรมซึ่งแบงเปนกลุมยอยจากหมวดใหญ 88 หมวดยอย แทนดวยเลขรหัส 2 ตัวแรก หมูใหญ กลุมอุตสาหกรรมซึ่งแบงเปนกลุมยอยจากหมวดยอย 243 หมูใหญ แทนดวยเลขรหัส 3 ตัวแรก หมูยอย กลุมอุตสาหกรรมซึ่งแบงเปนกลุมยอยจากหมูใหญ 440 หมูยอย แทนดวยเลขรหัส 4 ตัวแรก กิจกรรม กลุมอุตสาหกรรมที่ยอยที่สุด 1,089 กิจกรรม แทนดวยเลขรหัส 5 ตัว ตัวอยางโครงสรางรหัสกิจกรรมทางเศรษฐกจิสามารถแสดงรายละเอยีดในระดับตางๆ ไดดงัตอไปนี ้

กิจกรรมทางเศรษฐกิจ รหัส หมวดใหญ เกษตรกรรม การปาไม และการประมง A หมวดยอย การเพาะปลูกและการเลี้ยงสตัว การลาสัตว และกิจกรรมบริการที่เกี่ยวของ 01 หมูใหญ การปลูกพืชลมลุก 011 หมูยอย การปลูกธัญพืช (ยกเวนขาว) พืชตระกูลถ่ัว และพืชที่เมลด็ใหน้ํามัน 0111 กิจกรรม การปลูกขาวโพดที่ใชเมล็ดแก 01111

TSIC ฉบับนี้มีการแตกรายละเอียดของกจิกรรมมากกวาฉบับเกา ซ่ึงเปนไปตามความตองการของผูผลิตและผูใชขอมูลสถิติแตวิธีการลงรหัสยังคงเหมือนเดิม ความตองการใหมๆ ทีเ่พิ่มขึ้นทําใหเกิดการแบงกลุมในระดบัหมวดใหญ (Sections) และหมวดยอย (Divisions) มากขึ้นโดยเฉพาะกิจกรรมการบริการ

ระดับใหญสุดของโครงสรางแสดงดวยตวัอักษร เรียกวา “หมวดใหญ (Sections) ” ระดับ 2 หลักเรียกวา “หมวดยอย (Divisions)” ระดบั 3 หลักเรียกวา “หมูใหญ (Groups)” ระดับ 4 หลักเรียกวา “หมูยอย (Classes)” และระดับ 5 หลักเรียกวา “กจิกรรม (Activities)” ในขณะที่บางกิจกรรมของ TSIC ยังคงเดิม บางกิจกรรมแตกออกเปนกจิกรรมใหมโดยยกระดับใหสูงขึ้น เชน ในระดับหมวดใหญบางหมวดสามารถเปรียบเทียบกับฉบับเกาไดงาย แตหมวดใหญบางหมวดถูกจดัทําขึน้ใหม (เชน หมวดใหญ J ขอมูลขาวสารและการสื่อสาร) ทําใหยากตอการเปรียบเทียบกับฉบับเกาจึงตองใชตารางเปรียบเทียบเปนเครื่องมือชวย

เลข “0” จะใชเปนเลขตัวสุดทายของรหัสในกรณีที่ไมมีการแบงยอยรายการออกเปนหลายรหัส เชน รหัสของหมูใหญ “การผลิตเครื่องดื่ม” คือ 110 เนื่องจากหมวดยอย 11 “การผลิตเครื่องดื่ม” ไมมีการแบงยอยรายการออกไปอีก เชนเดยีวกับรหัสของหมูยอย “การผลิตเฟอรนิเจอร” คือ 3100 เนื่องจากทั้งหมวดยอย 31 และหมูใหญ 310 “การผลิตเฟอรนิเจอร” ไมมกีารแบงยอยรายการออกไปอีกเชนกนั

เนื่องจาก TSIC เปนมาตรฐานการจัดประเภทอุตสาหกรรมที่จัดทําขึ้นบนพื้นฐานของ International Standard Industrial Classification of All Economic Activities Revision 4 (ISIC Rev.4) เปนหลัก ดังนั้น เพื่อใหการใชงาน TSIC เปนไปอยางมีประสิทธิภาพ จึงจําเปนที่จะตองศกึษาถึงเกณฑการจัดประเภทอตุสาหกรรมตามกิจกรรมทางเศรษฐกิจ (ISIC) เพื่อใหเขาใจถึงที่มาและแนวคดิของการจัดทํามาตรฐานดังกลาวไดอยางชัดเจน

4

5

เกณฑการจัดประเภทอุตสาหกรรมตามกิจกรรมทางเศรษฐกิจ (ISIC) วัตถุประสงคของการจัดประเภทอุตสาหกรรม การศึกษาสภาวการณทางเศรษฐกิจไมสามารถที่จะศึกษาทุกเรื่องที่สนใจไดในคราวเดยีวกัน ดังนั้นในการวิเคราะหจึงจําเปนตองเลือกและจดักลุมเพื่อศึกษาเฉพาะสิ่งที่สนใจ โดยอธิบายในรูปของขอมูลสถิติที่มีการจัดประเภทอยางเปนระบบ การจัดประเภทขอมูลเปนเหมือนกับระบบของภาษาที่ใชเพื่อการสื่อสารและการประมวลผลขอมูลสถิติที่สนใจศึกษา ซ่ึงการจัดประเภทดังกลาวเปนการแบงขอมูลออกเปนกลุมๆ โดยใหในแตละกลุมมีความเหมือนกันมากทีสุ่ดเทาที่จะทําไดเพื่อใหไดคุณลักษณะของสิ่งที่สนใจศึกษา

ISIC เปนการจัดประเภทตามชนิดของกิจกรรมทางเศรษฐกิจ ไมใชการจัดประเภทตามชนิดของสินคาหรือบริการ กิจกรรมการผลิตที่เหมือนกันที่ดําเนนิงานโดยหนวยงานตางๆ จะถูกนํามาจดัประเภทรวมไวในกลุมเดียวกนัเพื่อกอใหเกิดเปน “อุตสาหกรรม” ซ่ึงอุตสาหกรรมในที่นี้หมายถึง กลุมของหนวยผลิตทั้งหมดที่ดําเนินกิจกรรมการผลิตหลักที่เหมือนหรือคลายกัน

การจัดประเภทอตุสาหกรรมตามกิจกรรมทางเศรษฐกิจ (ISIC) เปนมาตรฐานการจดัประเภทกิจกรรมทั้งการผลิตสินคาและบริการ ที่มีวัตถุประสงคหลักเพื่อใหไดกลุมของกิจกรรมที่นํามาใชในการจดัเกบ็และนําเสนอขอมูลสถิติตามกิจกรรมที่ตองการ ดังนั้น ISIC จึงมีเปาหมายในการนํากลุมของกิจกรรมที่หนวยสถิติ (สถานประกอบการ, วิสาหกิจ, ฯลฯ) ดําเนินการอยูมาจดัประเภทตามกิจกรรมทางเศรษฐกิจ โดยจัดประเภทของกิจกรรมตามกระบวนการทีห่นวยงานดําเนินการเพื่อนํามาอธิบายในรปูของขอมูลสถิติเชิงเศรษฐกจิ รายการขอมูลตางๆ ที่จัดแบงใน ISIC จึงเปนการจดัประเภทตามกิจกรรมที่หนวยสถิติดําเนินการ ไมไดจดัประเภทตามชื่อหรือชนิดของหนวยงาน ดวยเหตผุล 2 ประการคือ

− การจัดประเภทโดยพิจารณาจากชื่อของหนวยงานเพยีงอยางเดยีวอาจไมถูกตอง เนื่องจากชื่อเหมือนกนัแตอาจดําเนนิกิจกรรมตางกัน เชน การตั้งชือ่วา “อินเตอรเน็ตคาเฟต” อาจดําเนนิกิจกรรมภัตตาคาร/รานอาหารที่มีบริการอินเตอรเน็ตทั้งแบบ wired และ wireless แกลูกคา หรืออาจเปนบริการทางธุรกิจที่ใหเชาเวลาเพื่อใชคอมพิวเตอร ใชอินเตอรเน็ต หรือเพื่อวัตถุประสงคอ่ืนก็ได หรืออาจเปนหนวยธุรกิจที่ใหบริการเพื่อการบนัเทิงโดยใหเลนเกมผานทางอินเตอรเนต็ จะเห็นวาชือ่เหมือนกนัอาจดําเนนิกิจกรรมที่แตกตางกนั ซ่ึงถานําหนวยงานเหลานี้มาจัดประเภทไวดวยกันจะทําใหไดขอมูลที่ไมถูกตองและไมสามารถเปรียบเทียบกันไดอยางแทจริง

− การจัดประเภทโดยพิจารณาจากชื่อของหนวยงาน ไมไดหมายความวาหนวยงานดังกลาวดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกจิตามชื่อดังกลาว เชน “อูตอเรือ” โดยสวนใหญแลวดําเนนิกิจกรรมการตอเรือ แตในทางปฏิบตัิสามารถใชเครื่องจักร อุปกรณ และสิ่งอํานวยความสะดวกที่ใชสําหรับการตอเรือมาใชเพื่อการรื้อ/แยกชิ้นสวนเรือก็ได ถาอูตอเรือถูกนํามาใชเพื่อการรื้อ/แยก

6

ช้ินสวนเรือเปนหลัก ก็ไมควรจะจัดประเภทหนวยงานดังกลาวไวในกิจกรรมการตอเรือ อีกตัวอยางหนึ่งคอื “สถานีบริการน้ํามัน” ที่มีรานสะดวกซื้อดวย การมีหมูยอย “สถานีบริการน้ํามันที่มีรานสะดวกซื้อ” ดูเหมือนวาจะชวยใหสามารถจัดประเภทไดงายขึ้น แตกลับพบวาไมสะทอนถึงการดําเนนิกิจกรรมที่แทจริง เนื่องจาก ISIC เปนการจดัประเภทหนวยงานตาม “กิจกรรมหลัก” จึงควรจดัประเภทไวใน “การขายปลีกน้ํามันเชื้อเพลิง” หรือ “รานขายปลีกสินคาทัว่ไปทีม่ีอาหาร เครื่องดื่ม หรือยาสบูเปนสินคาหลัก” อยางใดอยางหนึ่งตามกิจกรรมหลัก

ในทางทฤษฎถีา ISIC มีจํานวนรายการกิจกรรมมากเทากับจํานวนกิจกรรมทั้งหมดที่เกิดขึน้จรงิ หรือในแตละหนวยงานมกีารดําเนินกจิกรรมเพียงกจิกรรมเดียว การจัดประเภทกิจกรรมของหนวยงานลงในรายการใดรายการหนึ่งใน ISIC ก็เปนเรื่องงาย แตในความเปนจริง ISIC มีจํานวนรายการกิจกรรมที่จํากัด อีกทั้งการกําหนดใหหนวยงานใดหนวยงานหนึง่ที่ดําเนินกิจกรรมมากกวาหนึ่งกิจกรรมแตไมสามารถแยกบัญชีได ตองจัดประเภทไวในกจิกรรมเดยีว ซ่ึงขัดแยงกับความเปนจริงในรายงานทางบัญชี เพราะขอมูลที่นํามาใชคือขอมูลทางการเงิน ซ่ึงเปนขอมูลในภาพรวมทั้งหมดของหนวยงานไมใชเฉพาะกิจกรรมใดกิจกรรมหนึ่ง ทําใหขอมูลที่ไดไมใชขอมูลที่แทจริงของแตละกิจกรรมทางเศรษฐกิจ

ในการจดัประเภทกจิกรรมตาม ISIC นอกจากจะสามารถนํามาวิเคราะหในแงมุมของความเหมือนกนัของกิจกรรมทางเศรษฐกิจแลว การวิเคราะหขอมูลจะมีประโยชนมากขึน้ถานําขอมูลที่จัดประเภทตาม ISIC มาวิเคราะหเพิม่เติมในแงมุมของพืน้ที่ภูมิศาสตร ซ่ึงถือเปนอีกปจจยัหนึ่งที่มีความสําคัญในการวเิคราะหขอมูลสถิติ กิจกรรมหลัก กิจกรรมรอง และกิจกรรมสนับสนุน

คาํวา “กิจกรรม” หมายถึงกจิกรรมการผลิตสินคาและบริการที่ดําเนินงานโดยหนวยงานที่ใชปจจัยการผลิต เชน ทุน แรงงาน พลังงาน วัตถุดิบ ฯลฯ เพื่อกอใหเกิดผลผลิต ซ่ึงผลผลิตที่ไดจากการดําเนินกิจกรรมสามารถโอนยายหรือจาํหนายใหกับหนวยอ่ืน (ทั้งเพื่อธุรกิจหรือไมใชเพื่อธุรกิจ) เก็บไวในคลังสินคา หรือนําไปใชโดยหนวยผลิตเพื่อใชประโยชนขั้นสุดทาย บางกิจกรรมใน ISIC เปนเพยีงกระบวนการงายๆ ในการแปรรูปปจจัยการผลิตเปนผลิตภัณฑ เชน การยอมผา ในขณะที่บางกิจกรรมมีความยุงยากซับซอนและมีหลายขั้นตอน เชน การผลิตยานยนตหรือการบูรณาการระบบคอมพิวเตอร

กิจกรรมหลัก คือ “กิจกรรมที่กอใหเกิดมูลคาเพิ่มสูงสุด” ซ่ึงวิธีการพิจารณากจิกรรมหลักไดกําหนดใหใชวิธีการแบบบนลงลาง (top-down method) แมวาในความเปนจริงแลวกิจกรรมที่เปน “กิจกรรมหลกั” สวนใหญจะมมีูลคาเพิ่ม 50 เปอรเซ็นตหรือมากกวา หรือมีมูลคาเพิ่มสูงสุดของกิจกรรมที่ดําเนนิงานทั้งหมดในหนวยนัน้ๆ แตในบางกรณีเมื่อใชวิธีการแบบบนลงลางแลวผลที่ไดนัน้อาจไมเปนแบบที่กลาวขางตน นอกจากนี้ผลผลิตที่ไดจากการดําเนินกจิกรรมหลักอาจไดเปนผลิตภณัฑหลักหรือผลิตภัณฑที่เปนผลพลอยไดก็ได เนื่องจากผลพลอยไดเปนผลผลิตที่สําคัญที่ไดมาพรอมกับการผลิตผลิตภัณฑหลัก เชน หนงัดิบซึ่งไดจากการผลิตเนื้อสัตวในโรงฆาสัตว

7

กิจกรรมรอง คือ กิจกรรมที่แยกตางหากเพื่อการผลิตผลิตภัณฑใหกับบุคคลที่สาม และตองไมใชกิจกรรมหลัก ผลผลิตของกิจกรรมรองคือผลิตภัณฑรอง ซ่ึงหนวยธุรกิจสวนใหญจะมีการผลิตผลิตภัณฑรอง

กิจกรรมสนับสนุน คือ กิจกรรมที่ชวยใหกจิกรรมหลักและกิจกรรมรองสามารถดําเนินการได ทําหนาที่สงเสริมและสนับสนนุการดําเนินกจิกรรมหลัก โดยการจดัหาสินคาและบริการทั้งหมดหรือบางสวนเพือ่ใชภายในหนวยงาน เชน การทําบัญชี การขนสง การจัดเก็บสินคา การจัดซื้อ การสงเสริมการขาย การทําความสะอาด การซอมแซมและบาํรุงรักษา การรักษาความปลอดภัย ฯลฯ ซ่ึงกิจกรรมเหลานี้มีอยูในทุกๆ หนวยงาน

การกําหนดกจิกรรม ควรแยกกจิกรรมหลักและกจิกรรมรองออกจากกิจกรรมสนับสนุนใหชัดเจน เนื่องจากผลผลิตของกิจกรรมหลักและกิจกรรมรองคือ ผลิตภัณฑหลักและผลิตภัณฑรองที่ทําขึ้นเพื่อขายสูตลาดหรือเพื่อการใชประโยชนของผูอ่ืน เชน อาจเก็บไวเพื่อขายในอนาคตหรือเพื่อการแปรรูปตอไป แตสําหรับกิจกรรมสนับสนุนมีไวเพื่ออํานวยความสะดวกใหกจิกรรมหลักและกจิกรรมรองสามารถดําเนินงานได

ลักษณะของกจิกรรมที่บงบอกวาเปนกิจกรรมสนับสนุนที่มักพบเหน็ไดโดยทัว่ไป คอื ผลผลิตที่ไดจะถูกนําไปใชเพื่อการบริโภคขั้นกลางภายในหนวยงานเดยีวกัน และไมไดมีการจดบันทึกทางบัญชีแยกไวอยางชดัเจน แมวากิจกรรมสนับสนุนสวนใหญจะเปนการบริการ แตบางกรณกีารผลิตสินคาก็อาจเปนกิจกรรมสนับสนุนได แตอาจไมไดปรากฏใหเหน็เปนสวนหนึ่งของผลิตภัณฑหลักอยางชัดเจน เชน เครื่องมือกล นั่งราน ฯลฯ ซ่ึงเมือ่เปรียบเทียบแลวพบวากิจกรรมสนับสนุนถือเปนเพียงสวนนอยเมื่อเปรียบเทียบกับกจิกรรมหลัก

ถากิจกรรมสนับสนุนที่สถานประกอบการดําเนินงานมคีวามโดดเดนและชัดเจนในเชิงสถิติ นั่นคือสามารถแยกบญัชีการดําเนินกิจกรรมสนับสนุนดังกลาวได หรือถาสถานประกอบการนั้นตั้งอยูในพื้นที่ที่แตกตางกันในเชิงภูมิศาสตร ก็เปนการสมควรและมีประโยชนที่จะแยกสถานประกอบการออกเปนหนวยตางหากและจัดประเภทอุตสาหกรรมไวตามกิจกรรมหลักที่ดําเนินงาน แตถาขอมูลพื้นฐานที่มีอยูไมเพียงพอหรือไมเหมาะสมก็ไมควรแยกสถานประกอบการลักษณะนี้ออกมา

จากคําจํากดัความที่แสดงในขางตน กิจกรรมตอไปนี้จะไมถือวาเปนกจิกรรมสนับสนุน

− การผลิตสินคาและบริการที่เปนสวนหนึ่งของการสะสมทุน เชน ธุรกจิที่ทําการกอสรางใหกับหนวยงานแม ใหจัดประเภทไวเหมือนกับเปนหนวยงานที่ดําเนินงานกอสรางของตนเอง เนื่องจากมีขอมูลทางบัญชีที่เหมาะสม

− การผลิตผลิตภัณฑที่นํามาใชเพื่อการบริโภคขั้นกลางสําหรับกิจกรรมหลกัหรือกิจกรรมรองของหนวยงาน แตสวนใหญของผลผลิตที่ผลิตไดนําไปจาํหนายสูตลาด

− สินคาที่ผลิตไดกลายเปนสวนสําคัญของผลผลิตของกิจกรรมหลักและกิจกรรมรองทีเ่ห็นไดอยางชัดเจน เชน แผนกบรรจุภัณฑที่ทําการผลิตกลอง กระปองดีบกุ หรือบรรจภุัณฑอ่ืนๆ เพื่อใชภายในหนวยงานของตนเอง

− กิจกรรมการวจิัยและพัฒนาที่เปนสวนหนึง่ของการสะสมทุนในแงของ SNA

8

หนวยสถิต ิ (Statistical Uhit) สถิติเศรษฐกิจเปนสิ่งที่ใชอธิบายถึงกิจกรรมที่เกิดขึ้นระหวางหนวยงานที่ดําเนินกิจกรรมทาง

เศรษฐกิจกับกิจกรรมทางเศรษฐกิจ ในความเปนจรงิหนวยธุรกิจที่ผลิตสินคาและบริการนั้นมีหลายรูปแบบทั้งในทางกฎหมาย ทางบัญชี องคกร และการปฏิบัติงาน เพื่อจัดทําขอมูลสถิติใหสอดคลองตามลักษณะของธุรกิจและสามารถเปรียบเทียบในระดับสากลได จําเปนตองกําหนดและอธิบายรายละเอียดของหนวยสถิติที่เปนมาตรฐาน (ไมวาจะเปนหนวยสําหรับการศึกษาหรือเพือ่การวิเคราะห) สําหรับการเก็บขอมูลและการจัดกลุม ดังนั้น ถาหนวยสถิติที่เก็บรวบรวมมานัน้มีนิยามและการจัดกลุมที่เหมอืนกัน การเปรียบเทียบขอมลูก็จะสามารถทําไดดยีิ่งขึ้น

หนวยสถิติในระบบบัญชีประชาชาติ (SNA) การวิเคราะหความสัมพันธระหวางหนวยงานที่ดําเนนิธุรกรรมกับธุรกรรมในระบบบญัชี

ประชาชาติ (SNA) ใชหนวยสถิติ 2 ประเภทคือ วิสาหกจิ เปนหนวยสถิติที่ใชรวบรวมบัญชีรายได บัญชีสะสมทุน และบัญชีงบดลุ และสถานประกอบการ เปนหนวยสถิติที่ใชสําหรับวิเคราะหกิจกรรมที่เกี่ยวของกับสินคาและบริการและเพือ่รวบรวมบัญชีดานการผลิต

วิสาหกิจ (Enterprises) หมายถึงหนวยสถาบันที่ผลิตสินคาและบริการ เปนหนวยงานที่ดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกจิที่มีอํานาจในการตดัสินใจทางดานการเงินและการลงทุน รวมถึงอํานาจในการบริหารงานและความรับผิดชอบในการจัดสรรทรัพยากรเพือ่ใชในการผลิตสินคาและบริการ ซ่ึงวิสาหกิจอาจดําเนินกิจกรรมการผลิตไดตั้งแต 1 กิจกรรมขึ้นไป อาจอยูในรูปบริษัท (หรือกึ่งบริษัท) สถาบันที่ไมแสวงหากําไร หรือกิจการที่ไมใชนิติบุคคลซึ่งนับวาเปนหนวยสถาบันทั้งส้ิน ในอกีแงหนึ่งคําวากิจการที่ไมใชนิติบุคคลจะหมายถึง หนวยสถาบัน (ครัวเรือนหรือหนวยงานของรัฐ) ก็ตอเมื่อมีขีดความสามารถในการผลิตสินคาและบริการ

วิสาหกจิเปนหนวยสถิติที่มีขอมูลทั้งหมดเกีย่วของกับกจิกรรมหรือการดาํเนนิงานในหนวยงาน รวมถึงบัญชกีารเงินและบัญชงีบดุล การดําเนินงานระหวางประเทศ สถานการณการลงทุนระหวางประเทศ (ถามี) สถานะทางการเงินรวม และมูลคาทรัพยสินสุทธิ

สถานประกอบการ (Establishments) ในระบบบัญชีประชาชาติ (SNA) เปนหนวยสถิติเพื่อกําหนดและอธิบายขอมูลสถิติอุตสาหกรรมหรือสถิติการผลิต สถานประกอบการเปนวิสาหกิจหรือสวนหนึ่งของวสิาหกจิที่ตั้งอยู ณ สถานที่ใดทีห่นึ่งและดําเนินกจิกรรมการผลิต(ที่ไมใชกิจกรรมสนับสนุน) เพียงอยางเดยีว หรือกจิกรรมการผลิตหลักที่ใหมูลคาเพิ่มสูงสุด

ISIC ถูกออกแบบมาเพื่อจัดประเภทหนวยงานทีด่ําเนินกจิกรรมทีเ่หมือนกนัหรือคลายกันไวดวยกันเพื่อวัตถุประสงคในการวิเคราะหและรวบรวมขอมูลสถิติการผลิต แมวาจะสามารถนํา ISIC มาจัดประเภทวิสาหกจิตามกจิกรรมหลักและจัดกลุมไปตามประเภทอตุสาหกรรมไดก็ตาม แตเมือ่นําผลที่ไดมาวิเคราะหพบวาในบางอุตสาหกรรมมีความแตกตางกันมาก เนื่องจากใน 1 วิสาหกิจอาจมีกิจกรรมรองที่มีความแตกตางจากกิจกรรมหลักอยูเปนจํานวนมาก จึงจําเปนที่จะตองแตกวิสาหกิจทีป่ระกอบดวยกิจกรรมที่หลากหลายออกเปนหนวยยอยๆ เพื่อใหไดขอมลูการผลิตของแตละอุตสาหกรรมที่แทจริง ขอจํากดัที่สําคัญของการใชหนวยสถิติเปน

9

วิสาหกิจก็คือทําใหมูลคาเพิ่มสูงสุดของอุตสาหกรรมใดอุตสาหกรรมหนึ่งถูกตีความหมายใหเปนมูลคาเพิ่มทั้งหมดของวิสาหกิจ

แมวาความหมายของคําวาสถานประกอบการ อาจจะมกีิจกรรมรองไดมากกวา 1 กิจกรรม แตกิจกรรมรองกค็วรจะมีขนาดเล็กเมื่อเทียบกบักิจกรรมหลกั ในกรณีทีก่ิจกรรมรองมีความสําคัญหรือคอนขางสําคัญเทียบเทากจิกรรมหลัก จะทาํใหหนวยสถิติดังกลาวมีลักษณะเปนหนวยพื้นที่ 5 / มากกวาจะเปนลักษณะของสถานประกอบการดงันั้น จึงควรแยกกจิกรรมรองออกจากกจิกรรมหลักเปนอกีหนึ่งสถานประกอบการ

ในกรณีของหนวยงานที่มีขนาดเล็กและขนาดกลาง การกําหนดใหหนวยงานนั้นๆ เปนวิสาหกจิหรือสถานประกอบการจะสามารถทําไดงาย แตในกรณทีี่หนวยงานดงักลาวเปนหนวยงานขนาดใหญและมีความซับซอนในการดําเนินกจิกรรมทางเศรษฐกิจหลายอยางในอุตสาหกรรมหลายประเภท ซ่ึงเราเรียกหนวยงานลักษณะนีว้า “วิสาหกจิ” เมื่อนําหนวยงานดังกลาวมาจดัประเภทตาม ISIC แลว พบวาวิสาหกิจนั้นสามารถแยกออกเปนสถานประกอบการไดมากกวา 1 สถานประกอบการ ซ่ึงจะชวยใหขอมูลที่เก็บรวบรวมไดมีความถูกตองและครบถวนมากกวาการเกบ็ขอมูลเปนวสิาหกิจ 5/ หนวยพื้นที่ (Local unit) มีหลายวิสาหกิจที่ดําเนินกิจกรรมการผลิตมากกวา 1 สถานที่ ดังนั้นหนวยพื้นที่จะหมายถึง วิสาหกิจหรือสวนหนึ่งของ

วิสาหกิจ (เชน หองปฏิบัติการ โรงงาน คลังสินคา สํานักงาน เหมือง หรือโกดัง) ที่ดําเนินกิจกรรมการผลิต ณ สถานที่ใดที่หนึ่งหรืออยูหางออกไปอีกที่หนึ่ง ซึ่งจากความหมายขางตนหนวยพื้นทีจ่ะใหแงมุมเพียงดานเดียวโดยไมไดสนใจถึงประเภทกิจกรรมที่ดําเนินงาน เมื่อหลักเกณฑของหนวยประเภทกิจกรรมและหนวยพื้นที่ถูกนํามารวมกัน ก็จะไดเปนความหมายที่สอดคลองกับการดําเนินงานของ “สถานประกอบการ”

10

11

การจัดประเภทหนวยสถิติ หลักเกณฑการจัดประเภทของ ISIC ไดกาํหนดใหจดัประเภทกิจกรรมของหนวยสถิติตามกิจกรรม

หลัก แตในทางปฏิบัติมักพบวา ใน 1 หนวยสถิติอาจดาํเนินกจิกรรมทางเศรษฐกิจมากกวาหนึ่งกจิกรรม และเมื่อนํามาจัดประเภทตาม ISIC แลวพบวาจะสามารถจัดประเภทไดมากกวา 1 รายการ การกําหนดกิจกรรมหลักจึงเปนส่ิงสําคัญเพื่อใชในการจดัประเภทหนวยสถิติดังกลาววาควรจะจัดอยูในรายการใดใน ISIC

การกําหนดวากิจกรรมใดเปนกิจกรรมหลักของหนวยสถิติตองนาํกิจกรรมทั้งหมดมาพิจารณา แตการจัดประเภทหนวยสถิติวาควรจดัประเภทไวในกจิกรรมใดจะพจิารณาเฉพาะกจิกรรมหลักเทานัน้ ซ่ึงในทางทฤษฎี “กิจกรรมหลักคือ กิจกรรมการผลิตสินคาและบริการที่กอใหเกิดมูลคาเพิ่มสูงสุด” ซ่ึงมูลคาเพิ่มคือ มูลคาเพิ่มรวมที่ไดจากคาความตางระหวางมูลคาผลผลิตกับคาใชจายของสินคาขั้นกลาง สิ่งท่ีใชแทนมลูคาเพิ่ม

เนื่องจากในทางปฏิบัตินั้น การหาขอมูลมูลคาเพิ่มของกิจกรรมตางๆ ของหนวยสถิติทําไดยาก จงึจําเปนตองหาวิธีการเพื่อมาทดแทนคาของมูลคาเพิ่ม

− แทนคาดวยมลูคาผลผลิต เชน • ผลผลิตมวลรวมของหนวยสถิติที่ไดจากการผลิตสินคาหรือบริการของแตละกจิกรรม • มูลคาขายของกลุมผลิตภัณฑที่จัดประเภทไวในกลุมกจิกรรมเดียวกนั

− แทนคาดวยปจจัยการผลิต เชน • คาจางและเงนิเดือนของกิจกรรมประเภทตางๆ • จํานวนชั่วโมงการทํางานของกิจกรรมประเภทตางๆ • การจางงานตามสัดสวนของจํานวนคนที่ทาํงานในกิจกรรมตางๆ ของหนวยงาน

หลักเกณฑดังกลาวสามารถใชเพื่อประมาณคามูลคาเพิ่มที่ไมสามารถหาขอมูลได เพื่อใหไดคาประมาณที่ใกลเคียงที่สุดโดยเปรียบเทียบกับคาของขอมูลที่เปนพื้นฐานของมูลคาเพิ่ม หลักเกณฑนี้สามารถนําไปใชไดไมวาจะใชวิธีการหากิจกรรมหลักแบบทั่วไปหรือวิธีการแบบบนลงลาง แตอยางไรก็ตามการใชวิธีการขางตนอาจทําใหเกิดคาที่ผิดพลาดได จึงควรใชเมื่อไมสามารถหาคามูลคาเพิ่มไดเทานั้น

ปญหาจากการใชมูลคาผลผลติแทนมูลคาเพิ่ม ในกรณีที่ใชมลูคาผลผลิตที่ขายไดมาแทนมูลคาเพิ่ม ถามูลคาการซื้อขายสินคาและบริการและ

มูลคาเพิ่มไมไดมีความสัมพนัธที่เปนสัดสวนกนัอยางชดัเจนจะทําใหเกดิปญหาในการประมาณคา เชน มูลคาผลตอบแทนจากการขายสินคามีสัดสวนของมูลคาเพิ่มต่ํากวาภาคการผลิตมาก แมแตภายในภาคการผลิต ความสัมพันธระหวางมูลคาผลผลิตกับมูลคาเพิ่มยังไมมคีวามสัมพันธที่แนนอน ไมวาจะเปนความสัมพันธภายในกิจกรรมประเภทเดยีวกันหรือตางกิจกรรมกันก็ตาม ยิ่งถาพบวาสินคาที่ผลิตไดสวนใหญไมไดนําออกขายสูตลาด

12

ในชวงเวลาทีท่ําการเก็บขอมูลแตถูกจัดเกบ็อยูในคลังสินคา อาจทําใหมูลคาผลผลิตที่ขายไดต่าํกวามูลคาเพิม่ที่ควรจะเปน นอกจากนี้ ในบางกรณีไมสามารถนํามูลคาการซื้อขายมาใชไดหรือไมมีขอมูล เชน กิจกรรมตัวกลางทางการเงินหรือกิจกรรมการประกันภัย ซ่ึงปญหาลักษณะนี้อาจเกดิขึน้ไดเหมือนกนัถาใชขอมูลผลผลิตมวลรวมมาประมาณคามูลคาเพิ่ม

ในกรณีที่หนวยสถิติที่ดําเนินกิจกรรมการขายรวมถึงกิจกรรมอื่นๆ มูลคาผลตอบแทนการขายสินคาจะไมใชตัวเลขที่เหมาะสมเพื่อมาประมาณคามูลคาเพิ่ม ตัวเลขที่เหมาะสมกวาคือผลกําไรรวม (ความแตกตางระหวางผลตอบแทนจากการขายสินคากับการซื้อสินคามาเพื่อการขายตอ แลวปรับคาดวยตัวเลขการเปลี่ยนแปลงในคลังสินคา) แตกําไรจากการขายอาจแตกตางกันแมภายในกจิกรรมการขายสงหรือขายปลีกสินคาชนิดเดยีวกัน และอาจแตกตางระหวางการขายสินคาตางชนิดกันก็ได

ปญหาจากการใชปจจัยการผลิตแทนมลูคาเพิ่ม ในทํานองเดียวกัน การใชปจจัยการผลิตแทนมูลคาเพิ่มควรพิจารณาอยางถ่ีถวนกอนที่จะนํามาใช

เนื่องจากสัดสวนระหวางคาจางและเงนิเดอืนหรือการจางงานกับมูลคาเพิ่มไมไดคงทีเ่สมอไป และสัดสวนของทนุในแตละกิจกรรมก็มีความแตกตางกันออกไป ถามีสัดสวนของทุนสูงหมายความวา มูลคาเพิ่มที่ไดจะมีคาเสื่อมราคาในอัตราที่สูงและมีสัดสวนของคาจางและเงินเดือนในอัตราที่ต่ํา สัดสวนของทุนจะแตกตางกนัไปในแตละกิจกรรมทางเศรษฐกิจ แมกระทั่งในกิจกรรมที่จัดประเภทไวในกลุมเดียวกันก็ตาม เชน กจิกรรมการผลิตสินคาที่ดําเนินงานดวยมือจะมีสัดสวนของทุนที่ต่าํกวาการผลิตสินคาชนิดเดยีวกันที่ผลิตในปริมาณมากในโรงงานขนาดใหญ ซ่ึงทั้งสองหนวยงานตางก็จัดประเภทไวในกลุมเดยีวกัน การจัดประเภทหนวยสถิติในกรณีท่ีดําเนนิกิจกรรมหลายกิจกรรม

อาจมีบางหนวยสถิติที่มีการดําเนินกิจกรรมหลายกิจกรรมภายในหนวยเดยีวกัน ซ่ึงเมื่อจัดประเภทตาม ISIC แลวพบวาสามารถจัดประเภทกจิกรรมไดมากกวา 1 กจิกรรม กรณนีี้อาจเกิดจากการดําเนินกิจกรรมหลายกิจกรรมในลักษณะแนวดิ่ง (vertical integration of activities) เชน การตัดไมที่ดําเนินงานในหนวยเดียวกนักับโรงเล่ือย หรือการผลิตเครื่องแตงกายที่ดําเนินงานในหนวยเดียวกนักับการผลิตส่ิงทอ หรืออาจเปนการดําเนินกิจกรรมหลายกิจกรรมในลักษณะแนวราบ (horizontal integration of activities) เชน การดําเนินกิจกรรมทั้งโรงฆาสัตวและผลิตหนังดิบ หรืออาจเปนการดําเนนิกิจกรรมรวมกันหลายกิจกรรมโดยที่ไมสามารถแยกเปนหนวยสถิติยอยๆ ได การจัดประเภทหนวยสถิติที่ดําเนินกิจกรรมลักษณะดังกลาวขางตน ใหพจิารณาตามเกณฑดังตอไปนี ้

กรณีท่ีดําเนินกิจกรรมหลายกิจกรรมแยกเปนอิสระจากกัน (Independent Multiple Activities) ในกรณีที่หนวยใดหนวยหนึง่ดําเนินกิจกรรมหลายกิจกรรมที่แยกเปนอสิระจากกนั แตไมสามารถ

แยกออกเปนหนวยสถิติตามแตละกจิกรรมได เชน การผลิตผลิตภัณฑขนมอบที่ดําเนินงานภายในหนวยงานเดียวกันกับการผลิตขนมหวานจากช็อคโกแลตซึ่งไมสามารถแยกบัญชกีารดําเนนิงานของแตละกจิกรรมได การจัดประเภทหนวยดังกลาวควรจัดประเภทตามกิจกรรมทีใ่หมูลคาเพิ่มสูงสุดตาม “กจิกรรมหลัก” โดยใชวิธีการแบบบนลงลาง (top-down method)

13

กรณีท่ีดําเนินกิจกรรมในลักษณะแนวดิ่ง (Vertical Integration of Activities) การดําเนนิกิจกรรมหลายกิจกรรมในลักษณะแนวดิ่ง เปนการดําเนินกจิกรรมหลายขั้นตอนที่

ตอเนื่องกันในหนวยเดียวกัน โดยที่ผลผลิตของขั้นตอนหนึ่งจะถกูนําไปเปนปจจัยสําหรับการผลิตในขั้นตอนถัดไป ตวัอยางของการดําเนินกจิกรรมในลักษณะแนวดิ่ง เชน การตัดไมและนําไมที่ไดมาเปนวตัถุดิบสําหรับโรงเล่ือยที่ดําเนินงานในแหลงเดียวกัน การขุดดินเหนยีวทีด่าํเนินงานรวมกับการผลิตอิฐ หรือการผลิตเสนใยที่ดําเนินงานรวมกับโรงงานทอผา

กิจกรรมในลักษณะแนวดิ่งถือเปนรูปแบบหนึ่งของการดาํเนินกจิกรรมหลายกิจกรรม โดยใหถือวากิจกรรมทั้งหมดที่ดําเนนิงานอยูดวยกันใหจัดประเภทไวในกิจกรรมใดกิจกรรมหนึง่ที่เปน “กิจกรรมหลัก” ของหนวยนัน้ๆ นัน่คือกิจกรรมที่ใหมูลคาเพิ่มสูงสุดตามวิธีการแบบบนลงลาง (top-down method) ซ่ึง “กิจกรรม” ในที่นี้หมายถึงกจิกรรมในแตละขั้นตอนการผลิตตามกลุมของ ISIC แมวาผลผลิตของแตละขั้นตอนจะทําขึน้มาเพื่อใชเองภายในหนวยเดียวกัน ไมไดตองการทําขึ้นมาเพื่อขายก็ตาม

ถาไมสามารถแยกมูลคาเพิ่ม (หรือคาอ่ืนที่ใชแทนมูลคาเพิ่ม) ของกระบวนการผลิตในลักษณะแนวดิ่งออกเปนมูลคาทางบัญชี (คิด ณ ราคาตลาดของผลิตภัณฑขัน้กลางหรือขั้นสุดทาย) ของแตละขั้นตอนยอยๆ ไดอยางชัดเจน อาจตองใชวิธีเปรียบเทยีบคาดังกลาวกับหนวยอ่ืน อยางไรก็ตามตองระมัดระวังถาจะใชคาอื่นแทนมูลคาเพิ่มตามที่ไดอธิบายไวขางตน

กรณีท่ีดําเนินกิจกรรมในลักษณะแนวราบ (Horizontal Integration of Activities) การดําเนนิกิจกรรมหลายกิจกรรมในลักษณะแนวราบ เปนการดําเนนิกิจกรรมการผลิตผลิตภัณฑ

หลายๆ อยาง โดยใชปจจัยการผลิตเดียวกนั จึงเปนเรื่องยากที่จะแยกแตละกิจกรรมของการผลิตผลิตภัณฑออกเปนหนวยสถิติตามกระบวนการผลิต หรือแมแตจะหามูลคาเพิ่มของแตละกิจกรรมการผลิตผลิตภัณฑ จึงอาจใชคาอ่ืน เชน ผลผลิตมวลรวม (gross output) แทน แตกไ็มไดมกีารกําหนดเกณฑการแยกกจิกรรมออกเปนแตละกิจกรรมยอยๆ โดยสวนใหญแลวแมวาจะดําเนินกิจกรรมหลายกิจกรรม แตกิจกรรมเหลานั้นก็มกัจัดประเภทไวในกลุมเดียวกัน เชน การผลิตกลีเซอรอลดิบไดจดัประเภทไวในหมูยอย 20231 (การผลิตสบูและสารซักฟอก ผลิตภัณฑเคมีที่ใชในการทําความสะอาดและขัดเงา) ในขณะทีก่ารผลิตกลีเซอรอลสังเคราะหไดจดัประเภทไวในหมูยอย 20115 (การผลิตเคมีภัณฑอินทรียอ่ืนๆ ขัน้มูลฐาน) แตเนื่องจากกลีเซอรอลดิบเปนผลพลอยไดที่ไดจากการผลิตสบู จึงทําใหกระบวนการผลิตกลีเซอรอลดิบไมสามารถแยกออกจากกระบวนการผลิตสบูได ดงันั้นกิจกรรมการผลิตกลีเซอรอลดิบและสบูจึงถูกจัดประเภทไวในกลุมเดียวกัน ในขณะที่การผลิตกลีเซอรอลสังเคราะหเปนกระบวนการผลิตทางเคมีซ่ึงคอนขางแตกตางจากการผลิตกลีเซอรอลดิบ จึงทําใหกิจกรรมทั้งสองถูกจัดประเภทไวคนละกลุมแมวาจะมีผลผลิตที่มีลักษณะทางกายภาพทีค่ลายกันมาก อีกตวัอยางหนึ่งไดแก การผลิตไฟฟาโดยการเผาขยะ ซ่ึงพบวากิจกรรมการเผาขยะไมสามารถแยกออกจากกจิกรรมการผลิตไฟฟาไดและ ISIC ไดจดัประเภทกิจกรรมดังกลาวไวที่ 38212 (การบําบัดและการกําจัดของเสียที่ไมเปนอันตรายโดยการเผาดวยเตาเผาขยะ)

14

ในบางกรณ ี กิจกรรมหลายกิจกรรมที่ดําเนินงานโดยใชปจจัยการผลิตเดียวกนัแตสามารถแยกกิจกรรมเปนอสิระจากกนัได เชน กิจกรรมการขนสงผูโดยสารและสนิคา ซ่ึงทั้งสองกิจกรรมมีความสําคัญในเชิงปริมาณตอเศรษฐกิจและมวีตัถุประสงคในการวิเคราะหที่แตกตางกนั กิจกรรมทั้งสองจึงไมไดจัดประเภทไวในกลุมเดียวกนั กิจกรรมลักษณะนี้ควรใชมูลคาเพิ่มเปนตัวกําหนดเพื่อหา “กิจกรรมหลัก” ของหนวยถึงแมวาจะดําเนินกิจกรรมทั้งสองกิจกรรมไปพรอมๆ กันก็ตาม

การกําหนด “กิจกรรมหลัก” โดยวิธีการแบบบนลงลาง (top-down method) การกําหนดกจิกรรมหลักโดยวิธีการแบบบนลงลางเปนไปตามเกณฑของลําดับชั้นโครงสราง โดย

เร่ิมพิจาณาจากระดับบนสุดเปนลําดับแรก (หมวดใหญ) แลวพจิารณาไลลงไปจนถึงระดับลางสุด (กิจกรรม) ตามวิธีการตอไปนี ้

ขั้นที่ 1 : หาหมวดใหญที่มีสัดสวนของมูลคาเพิ่มสูงสุด ขั้นที่ 2 : ภายใตหมวดใหญดังกลาว หาหมวดยอยทีม่ีสัดสวนของมูลคาเพิ่มสูงสุด ขั้นที่ 3 : ภายใตหมวดยอยดงักลาว หาหมูใหญที่มีสัดสวนของมูลคาเพิ่มสูงสดุ (ยกเวนในกรณขีอง

กิจกรรมการคาสงและคาปลีก ดูหวัขอ “การกําหนดกิจกรรมหลักโดยวธีิการแบบบนลงลางในกรณีของกิจกรรมการขายสงและขายปลีก”)

ขั้นที่ 4: ภายใตหมูใหญดังกลาว หาหมูยอยทีม่ีสัดสวนของมูลคาเพิ่มสูงสุด ขั้นที่ 5: ภายใตหมูยอยดังกลาว หากิจกรรมที่มีสัดสวนของมูลคาเพิ่มสูงสุด

ตัวอยาง การกําหนดกิจกรรมหลักของหนวยสถิติ โดยใชวิธีการแบบบนลงลาง ซ่ึงภายในหนวยดังกลาวแสดงกิจกรรมที่ดําเนินการดังตอไปนี้

หมวดใหญ หมวดยอย หมูใหญ หมูยอย

กิจกรรม คําอธิบาย สัดสวน มูลคาเพิ่ม

(%) 25121 การผลิตหมอน้ํา (boiler) สําหรับการทําความรอนจาก

สวนกลาง และเครื่องกระจายความรอน 2 25 251 2512

25129 การผลิตถังน้ําขนาดใหญ ที่เก็บกักน้ํา และภาชนะบรรจุอื่นๆ ที่ทําจากโลหะ

5

281 2816 28160 การผลิตเครื่องอุปกรณที่ใชสําหรับยกและขนยาย 8 2821 28211 การผลิตแทรกเตอรที่ใชในการเกษตร 3

28221 การผลิตเครื่องจักรที่ใชในการขึ้นรูปโลหะ 5 2822 28229 การผลิตเครื่องมือกลอื่นๆ 16

28 282

2824 28240 การผลิตเครื่องจักรที่ใชในการทําเหมืองแร เหมืองหิน และการกอสราง

8

C

29 293 2930 29302 การผลิตอุปกรณไฟฟาสําหรับยานยนต 5

15

หมวดใหญ หมวดยอย หมูใหญ หมูยอย

กิจกรรม คําอธิบาย สัดสวน มูลคาเพิ่ม

(%) 461 4610 46105 การขายสงเครื่องจักรอุตสาหกรรม โดยไดรับ

คาตอบแทนหรือตามสัญญาจาง 7 G 46

465 4659 46593 การขายสงเครื่องจักรและอุปกรณชนิดใชในงานอุตสาหกรรม

28

M 71 711 7110 71102 กิจกรรมดานวิศวกรรมและการใหคําปรึกษาที่เกี่ย�