รองศาสตราจารย ดร. ชไมพร กาญจนกจสกล

ภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

e-mail address : chamaipornk@nu.ac.th

โครงการฝกอบรม “สรางนกวจยรนใหม” (ลกไก) ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2561 รน 6

วนองคารท 5 มถนายน พ.ศ. 2561

การวจยเชงคณภาพ

รปแบบการวจยเชงคณภาพ การก าหนดกลมเปาหมาย

การเกบรวบรวมขอมล และการวเคราะหขอมล

ประเดนการบรรยาย

รปแบบการวจยเชงคณภาพ

การก าหนดกลมเปาหมายและวธการเลอกกลมตวอยาง

การวเคราะหขอมล

การเกบรวบรวมขอมล การตรวจสอบขอมล และการพทกษสทธ

ของผใหขอมล

1

2

3

4

รปแบบการวจยเชงคณภาพ 1

ความหมายของการวจย

ค าถามการวจย

(ขอสงสยตอปรากฏการณ)

ค าตอบ

(ผลการศกษา)

ขนตอน 1 ขนตอน 2 ขนตอน 3 ขนตอน n

กระบวนการ

ขนตอนในการท าวจย

ก าหนดหวขอและค าถามการวจย

ก าหนดสมมตฐาน & ตวแปร

การวเคราะหขอมล

การเขยนรายงานการวจย

การเผยแพรผลการวจย

ก าหนดวตถประสงคการวจย

ทบทวนวรรณกรรม

สรางกรอบแนวความคด

เลอกวธการเกบขอมล & สรางเครองมอ ก าหนดประชากรเปาหมาย & การเลอกตวอยาง

เกบรวบรวมขอมล

ด าเนนการกบขอมล

ปรากฏการณนยม

(Phenomenology)

กระแสความคดทางปรชญาในการแสวงหาความร

เ ชอวา ขอเทจจรงทางสงคมเปนไปตามกฎ

ธรรมชาตซงเปนสงสากล

การแสวงหาความรทางสงคมตอง พสจนยนยน

กฎธรรมชาต โดยใชวธวทยาศาสตรทมรากฐาน

อยบนขอมลเชงประจกษ (Empirical Evidence)

การแสวงหาความรทางสงคมเปน การแสวงหา

หลกฐานขอเทจจรงทปรากฏ เพอมงทดสอบ

สมมตฐานหรอทฤษฎทมอยกอนแลว

เชอวา สงคมมนษยมลกษณะ เคลอนไหวอย

ตลอดเวลา (Dynamic) ซงปรากฏการณทางสงคม

มสภาพทแตกตางกนไปตามการเปลยนแปลง

ทางประวตศาสตร สภาพแวดลอม และกาลเวลา

ปรากฏการณทางสงคมหรอพฤตกรรมของมนษย

เปนผลจากการทมนษยมการรบร ใหความหมาย

และแสดงพฤตกรรมตามทถอวาเหมาะสมกบ

บรบท (Context) ทตนอาศยอย ณ เวลานนๆ ซง

ขอเทจจรงทางสงคมเปนส ง ทเ กดขนเพราะ

อทธพลของสงคม (Socially Constructed)

ความรทไดรบจากการถายทอดมาจากผอนหรอ

สงคมอน ไมจ าเปนตองเปนไปตามกฎธรรมชาต

•

•

•

•

•

•

ปฏฐานนยม

(Positivism)

ปฏฐานนยม

(Positivism)

ปรากฏการณนยม

(Phenomenology)

กระแสความคดทางปรชญาในการแสวงหาความรทแตกตางกน

การเลอกใชวธการแสวงหาความรทแตกตางกน

การวจยเชงคณภาพ

(Quantitative Research)การวจยเชงปรมาณ

(Quantitative Research)

ใช ว ธ ก ารแสวงหาความ ร ให มและสรา ง

สมมตฐานใหม โดยเนนขอมลดานความรสกนกคด

โลกทศน และความหมาย

ใชวธการเชงวทยาศาสตรทเนนขอมลเชง

ประจกษ

- To understand & interpret social interactions- To deeply explore the respondent's point of view,

feelings and perspectives.

To measure, test hypotheses, look at cause & effect, and make prediction

Quantitative Research Qualitative Research

Smaller & not randomly selectedLarger & randomly selected

Study of the wholeSpecific variables studied

Involves analysis of data such as words; pictures; or objects

Involves analysis of numerical data

Particular or specialized findingsGeneralizable findings

The goal of a researcher is to INFER theoretical concepts and patterns from observed data.

Deductive Research Inductive Research

The goal of a researcher is to TEST concepts and patterns known from theory using new empirical data.

Quantitative Research Qualitative Research

Deductive Inductive

Theory

Hypothesis

Observation

Confirmation

Theory

(Tentative)

Hypothesis

Pattern

Observation

What is QUALITATIVE RESEARCH?

Is designed to reveal a target population’s range of behaviors and perceptions in specific topics or issues

Uses in-depth studies of small groups of people to guide and support the construction of hypotheses

The results of qualitative research are descriptive rather than predictive

Qualitative research is generally based on facts and human behaviors by answering the question what, when, where, why, and how.

Qualitative Research

Feelings

Perceptions

Behaviors

Qualitative Research

Subjective Data

WORDSNUMBERS

การวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research)

เปนการสรางองคความรทเกยวกบปรากฏการณทางสงคมอยางเปน

ระบบ เพออธบายความหมายของปรากฏการณทมอยในกลมทศกษา

เพอใหเขาใจในวธการทผคนเหลานนตความหรอใหความหมาย และ

มปฏสมพนธกบโลกรอบตวเขา (แบบแผนความสมพนธของ

ปรากฏการณ)

ใหความส าคญกบบรบท/สงแวดลอมทกลมคนอาศยอย เนองเพราะ

มอทธพลตอมมมอง ประสบการณ และการกระท าของกลมคนท

ตองการศกษา

ลกษณะส าคญของการวจยเชงคณภาพ

ใชขอมลเชงคณภาพเปนหลก

- รายละเอยด

- บรบทของสงทศกษา

- องครวม

- พลวตของสงทศกษา

มงท าความเขาใจในทางลกมากกวาทางกวาง

ใชวธการเกบขอมลไดหลากแบบ

มการออกแบบทยดหยนได

วเคราะหโดยอาศยการตความ

ชาตพนธวรรณา

(Ethnographic Research)

สรางทฤษฎจากขอมล

(Grounded Theory Research)

กรณศกษา

(Case Study Research)

เลาเรองราว

(Narrative Research)

ปรากฏการณวทยา

(Phenomenological Research)

มงอธบายและตความวฒนธรรมของกลมคนท

รวมวฒนธรรมเดยวกน

มงสรางทฤษฎเกยวกบกระบวนการจากมมมอง

ของผเขารวมการวจย

มงสรางค าอธบายทลกซงจากกรณเฉพาะทม

ขอบเขตจ ากด

มงอธบายแกนประสบการณของกลมบคคลทรวม

ประสบการณเดยวกน

มงท าความเขาใจเรองชวตของบคคล

รปแบบการวจยเชงคณภาพ

• ลกษณะการด าเนนการวจยทนกวจยใชเวลาเฝาสงเกตและม

สวนรวมอยกบกลมเปาหมายเปนเวลานาน

การวจยเชงคณภาพ

• ลกษณะการด า เ นนการ วจย ทนก วจย ใชเวลานอยกบ

กลมเปาหมาย แตคงลกษณะส าคญของการวจยเชงคณภาพ

ไวเกอบทกประการ

ใชวธการสนทนากลม (Focus Group Discussion)

ใชวธการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview)

การก าหนดกลมเปาหมาย

และ วธการเลอกกลมตวอยาง2

เปนกลมตวอยางทมขอมลเกยวกบสงทนกวจยตองการ

ศกษามาก (Information–Rich Case/ Key Informant)

การก าหนดกลมเปาหมาย

เปนกลมตวอยางทสามารถใหขอมลทมากและลกตรงกบ

ประเดนทตองการศกษา

เปนกลมตวอยางทจะตองไมไดรบอนตรายจากการเขารวม

เปนอาสาสมครในโครงการวจย

การก าหนดกลมเปาหมาย

เกณฑการคดเขา

(Inclusion Criteria)

เกณฑการคดออก

(Exclusion Criteria)

ระบเกณฑคณสมบตของกลมตวอยาง

ความตองการและลกษณะงานทตองการไดรบการพฒนาของผเคยดแลผสงอายท

ตองการการพงพง

ตวอยาง 1 : การก าหนดกลมเปาหมาย

ชอเรองวจย

ผเคยดแลผสงอายทตองการการพงพงในอ าเภอชนแดน จงหวดเพชรบรณ ซงเปน

บคคลทเคยดแลผสงอายทตองการการพงพงทผสงอายไดเสยชวตไปแลวอยางนอย

1 ป และเปนบคคลทเคยลาออกจากงานมาเพอดแลผสงอายทตองการการพงพง

กลมตวอยาง/กลมผใหขอมล

(ฉตรแกว ชยพพฒน และพรหมพร เกษรแกว , 2561)

กระบวนการเลกตดเกมสคอมพวเตอรออนไลนไดส าเรจของเยาวชนไทย

ตวอยาง 2 : การก าหนดกลมเปาหมาย

ชอเรองวจย

เยาวชนไทย หมายถง บคคลสญชาตไทยทงเพศชายและเพศหญงทมอายตงแต

20 ปบรบรณขนไป ซงเคยมประสบการณตดและเลกตดเกมคอมพวเตอรออนไลน

ไดส าเรจเมอขณะเปนเยาวชน คอ อาย 15-24 ปบรบรณ

กลมตวอยาง/กลมผใหขอมล

(ชไมพร กาญจนกจสกล, 2555)

การเลอกตวอยางแบบเจาะจง

วธการเลอกกลมผใหขอมล / กลมตวอยาง

การเลอกตวอยางแบบลกโซหรอแบบกอนหมะ

(Snow Ball Sampling or Chain Sampling)

(Purposive Sampling)

หมายเหต : การวจยเชงคณภาพไมไดค านงถงกลมตวอยางตองมความเปนตวแทนของประชากร

ใชจ านวนไมมาก ขนอยกบ ความอมตวของขอมล

ขนาดของกลมผใหขอมล / กลมตวอยาง

(Saturation of Data)

ตวอยาง : ความอมตวของขอมล

คนท 1

คนท 2

คนท 3

คนท n

A B C D

B D F G

A C D G

A B D F

แบบแผนของค าตอบท

กลมตวอยางไดรายงานมา

มลกษณะท คอนขางนง

หมายถง กลมบคคลทขาดหรอพรองความสามารถในการ

ตดสนใจ (Diminished Autonomy) หรอไมมอสระอยางแทจรงใน

การตดสนใจ อนท าใหไมสามารถปกปองผลประโยชนของตนเองได

กลมเปราะบาง

(vulnerable group)

(ส านกงานจรยธรรมการวจย คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2558)

หมายเหต : กลมเปราะบาง (vulnerable group) มความเสยงตอการบบบงคบ (coercion) หรอ ชกจงใหความยนยอมเขารวมโครงการวจยไดงาย ท าใหถกละเมด ถกคกคาม หรอ

ถกเอารดเอาเปรยบไดงาย

การเกบรวบรวมขอมล การตรวจสอบขอมล

และการพทกษสทธของผใหขอมล3

การสมภาษณ (Interview)

การเกบรวบรวมขอมล

การสงเกต (Observation)

การรวบรวมขอมลเอกสาร (Documentary Search)

Interview

A conversation between two or more people where questions are asked by the interviewer to elicit facts or statements from the interviewee

A technique used to understand the experiences of others

Remark : Researchers need to get permission from research participants before recording

Focus Group Discussions (FGDs)

A type of group discussion in order to identify the beliefs and opinions of a selected group of people on a specific topic

In-depth Interviews(IDIs)

A one-on-one discussion designed to provide a detailed picture of an individual participant’s views on a specific topic

Interview guide is used as a tool covering the list of topics orderly for qualitative interviewer to gather data in research.

Interview approaches used in qualitative formative research

การสมภาษณในเชงคณภาพ

เปนการสมภาษณเสมอนการสนทนาในชวตประจ าวน

มแนวค าถามการสมภาษณ (Interview Guidelines)

• เปนค าถามปลายเปด

มความยดหยน•ความส าเรจขนอยกบ

• ผใหขอมล (Key Informant / Information – Rich Case)

นกวจย : ทกษะการสมภาษณ และการท าความเขาประเดนการสมภาษณ•การมสมพนธภาพทด (ไววางใจตอกน) ระหวางนกวจยและผใหขอมล•

การเกบขอมลวจยเชงคณภาพ

ฟงอยางตงใจ

ท าความเขาใจกบเรองราว

ตงค าถามโตตอบอยางเหมาะสม

(เพอใหไดขอมลเชงลก)

จดบนทกขอมลและปรากฏการณ

ทสงเกตพบในภาคสนาม

กอใหเกดการตความซ าแลวซ าอก

(Iterative Process of Interpretation)

การเกบขอมลในภาคสนาม

มความสมบรณและตอบโจทยวจย

หนาทของนกวจยในภาคสนาม

หมายเหต : ขณะเกบขอมลกตองวเคราะหขอมลไปดวย (Iterative Analysis) อนจะน าไปสการเกบขอมลเพม

เพอใหไดรายละเอยดทครอบคลมและลงลกมากพอ ใหเหนความเปนไปทงหมดในประเดนทศกษา

การสนทนากลม (Focus Group Discussion – FGD)

เลอกตวอยางทมคณลกษณะคลายคลงกน (Homogeneous

Sample) เขามารวมด าเนนการสนทนากลม เพออภปราย

แลกเปลยนประสบการณรวมกนในประเดนการวจยเรองใด

เรองหนงเปนการเฉพาะ โดยใหมกลมละประมาณ 6-8 คน

กลมตวอยางทมคณลกษณะแตกตางกน (Heterogeneous

Sample) ใหจดแยกกลมในการด าเนนการสนทนา

มแนวค าถามในการสนทนาทผานการคด กลนกรอง และ

ตรวจสอบมาแลว

ผด าเนนการสนทนากลม

ผใหขอมล 1

ผใหขอมล 2ผใหขอมล 5

ผใหขอมล 3

ผใหขอมล 6

ผใหขอมล 4

การสนทนากลมทด

ควรเปนอยางไร?

องคประกอบของการสนทนากลม

การสนทนากลมทด

ควรเปนอยางไร?

องคประกอบของการสนทนากลม

ผด าเนนการสนทนากลม

• มความรในเรองทสนทนา/เกบขอมล

มความสามารถในการจดการพลวตของกลม

มความเขาใจแนวค าถามและเจตนารมณของค าถามเปนอยางด

มบคลกทอบอน สภาพ ใจเยน ไมวอกแวก นาพดคยดวย

มความใจกวาง เปดกวางส าหรบค าตอบทกรปแบบ

เปนผฟงทด จบประเดนสงทฟงไดเรว และแมนย า

•

••

•

•

การสนทนากลมทด

ควรเปนอยางไร?

องคประกอบของการสนทนากลม (ตอ)

ผใหขอมล

• เปนผ ท มข อมลเ กยวกบส งทนกวจยตองการศกษามาก

(Information–Rich Case/ Key Informant)

ผใหขอมลภายในกลมสนทนาตองมคณลกษณะคลายคลงกน

เพอใหมการแลกเปลยนประสบการณขอมลในประเดนวจย

•

การสนทนากลมทด

ควรเปนอยางไร?

องคประกอบของการสนทนากลม (ตอ)

บรรยากาศการสนทนา

• มความเงยบสงบ ไมมสงรบกวน เออตอการพดคย

มปฏสมพนธของกลมทด (กญแจส าคญสขอมลทด)

มบรรยากาศการสนทนาทสบายๆ เปนกนเอง ไมเกรง•

•

การสนทนาไมผกขาดกบใครคนใดคนหนง•

Observation

The action of closely observing something or someone

Taking notes while observing the behaviors and activities of individuals or groups

การสมเกตในการวจยเชงคณภาพ

เปนการเฝาดและพรรณนาปรากฏการณหรอพฤตกรรมทศกษา

อยางเปนระบบในขณะทสงตางๆ ด าเนนไปตามธรรมชาต

• ศกษาปรากฏการณตามสภาพธรรมชาต ไมมการดดแปลง

บทบาทของนกวจย :•

ควรใชควบคกบวธอน เชน การสมภาษณ

- มสวนรวมในปรากฏการณทศกษา (เสมอนคนใน)

- ไมมสวนรวมในปรากฏการณทศกษา (คนนอก)

- สงเกต ฟง ซกถาม บนทก

การพทกษสทธของผใหขอมล

หลกจรยธรรมการวจยทเกยวของกบมนษย

หลกความเคารพในบคคล

(Respect for Person)

หลกคณประโยชนและไมกออนตราย

(Beneficence and Non-maleficence)

หลกความยตธรรม

(Justice)

•

•

•แหลงทมา : Belmont Report (1979)

หลกจรยธรรมการวจยทเกยวของกบมนษย

หลกความเคารพในบคคล

(Respect for Person)

การเคารพในการขอความยนยอมโดยการบอก

กลาวขอมลและใหอาสาสมครตดสนใจอยางอสระ

(Respect for Free and Informed Consent)

การเคารพในศกดศรของกลมเปราะบาง

(Respect for Vulnerable Persons)

การเคารพในความเปนสวนตวและรกษาความลบ

(Respect for Privacy and Confidentiality)

•

•

•

หลกจรยธรรมการวจยทเกยวของกบมนษย

หลกคณประโยชนและไมกออนตราย

(Beneficence and Non-maleficence)

ประเมนความเสยง (Risks) ทอาจ

ก อ ใ ห เ ก ด อ น ต ร า ย ( Harms) ต อ

อาสาสมครผเขารวมโครงการวจย

ประเมนการใหคณประโยชน (Benefit)

ทคาดวาจะเกดขนจากการวจย

เนนการ ว เคราะหความเส ยงและ

คณประโยชนท มผลกระทบตอสทธ

ความปลอดภย และความเปนอยทด

ของอาสาสมคร

•

•

•

หลกจรยธรรมการวจยทเกยวของกบมนษย

หลกความยตธรรม

(Justice)

ขจดลดความอคต (Selection Bias) และการเลอก

ปฏบต (Discrimination) ในคดเลอกอาสาสมคร

เขารวมโครงการวจย

การก าหนดหลกเกณฑในการกระจายภาระและ

ประโยชนของการวจยทเหมาะสมและเปนธรรม

เชน จะตองไมมกลมอาสาสมครวจยใดแบก

รบภาระมากเกนสมควร และจะตองไมมกลม

อาสาสมครวจยใดขาดการดแลซงประโยชนทพง

จะไดรบจากการเขารวมโครงการวจย

•

•

การตรวจสอบขอมล

การตรวจสอบสามเสา ดานขอมล

(Data Triangulation)

การตรวจสอบสามเสา ดานผวจย

(Investigator Triangulation)

การตรวจสอบสามเสา ดานทฤษฎ

(Theory Triangulation)

การตรวจสอบสามเสา ดานวธรวบรวมขอมล

(Methodological Triangulation)

การวเคราะหขอมล4

การวเคราะหโดยอาศยการตความ

การวเคราะหขอมล

ลดทอนขนาดของขอมล

จดระเบยบขอมล/ท าใหเปนระบบ

การแสดงขอมล/หลกฐาน

ตรวจสอบขอมล/ทฤษฎ

•

•

•

•

ผวจยคอเครองมอส าคญ

สรป/ตความ•

องคประกอบส าคญ

ในการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

จดระเบยบขอมล แสดงขอมล สรป/ตความ

- ถอดเทป

- ใหรหสขอมล

- จดกลมขอมลทใหรหสแลว

- ท าตรารางเปรยบเทยบขอมล/

ความหมายจากแตละกลม

- มองหา concepts ทจะตอบโจทยวจย

- เชอม concepts ทสมพนธกนใหมความหมาย

- บรรยายผลทไดอยางละเอยด

- แบบแผน (Patterns)

- ความสมพนธของสงตางๆ

(Relationship)

- ความเหมอน / ความตาง

(Similarities & Differences)

- แบบจ าลองมโนทศน

(Conceptual Model)

ขอจ ากดของการวจยเชงคณภาพ

ตอง

ระมดระวง

ไมเหมาะส าหรบการศกษากลมตวอยางขนาดใหญ

เนองจากวจยเชงคณภาพมความยดหยนในการด าเนนการวจย หากนกวจยไมม

ประสบการณเพยงพอ อาจมปญหาเรองความนาเชอถอ (Reliability) ของการใช

เครองมอ และความถกตองตรงประเดนของผลการวจย (Validity)

การเลอกตวอยางแบบเจาะจง ท าใหการน าผลการสกษาไปใชในวงกวาง

(Generalization) เปนไปอยางจ ากด

กระบวนการเกบขอมล การวเคราะหขอมล และขอสรป คอนขางจะเปนอตวสย

(Subjectivity)

ไมเหมาะส าหรบใชทดสอบสมมตฐานหรอทดสอบแนวคดทฤษฎ

•

•

•

•

•

ถาม-ตอบ 5 นาท