สำนักชลประทานที่ 2 กรมชลประทาน - RIDkmcenter.rid.go.th/center/_data/docs/kmc02/floodmap.pdfบทท 2ชน ดและสาเหต

สำนกชลประทานท 2 กรมชลประทาน

การจดทำแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวม คมอ 1

การจดทำแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวม


คมอ 2

ผเขยน : สำนกชลประทานท2

พมพครงแรก: จำนวน100เลม

ปทพมพ : กนยายน2552

จดพมพโดย: “สำนกชลประทานท2“

271ถ.บญวาทยต.สวนดอกอ.เมองจ.ลำปาง52100

โทรศพท054-217186,Fax054-230122,054-223061

E-mail:[email protected],4022

พมพท : หจก.ลำปางบรรณกจพรนตง

238/4-5ถ.สนามบนต.หวเวยงอ.เมอง

จ.ลำปาง52000

โทร054228110แฟกซ054314109

คมอ การจดทำแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวม



คำนำ “คมอการจดทำแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวม” ทไดจดทำขนในครงน เกดขนจากการมองเหนปญหาในงานปองกนและบรรเทาอทกภย ในพนท ของสำนกชลประทานท 2ซงแนวโนมของการเกดปญหามความถและความรนแรงเพมมากขน อนเปนผลมาจากสภาวะความแปรปรวนของสภาพอากาศของโลกประกอบกบยทธศาสตรขอท 2 ของกรมชลประทาน ไดกลาวถงการพฒนา ระบบปองกนภยจากนำ เพอสนบสนนใหการพฒนาการปองกนและบรรเทาภยจากนำ เปนไปอยางมประสทธภาพ โดยการกอสรางอาคารปองกนและบรรเทาภยจากนำรวมทงโครงการระบบเตอนภยทมประสทธภาพสง ซ งจะเหนไดวาการพฒนา ระบบปองกนภยจากนำจะตองทำควบคกนไปทงมาตรการทตองอาศยสงกอสราง(Structural Measures) และมาตรการท ไมอาศยส งกอสราง (Non-StructuralMeasures)การจดทำแผนทนำทวมเพอใชเตอนภยนำทวมเปนอกแนวทางหนงของมาตรการท ไมใชส งกอสราง ท จะชวยพฒนาระบบการเตอนภยนำทวมใหมประสทธภาพและมความชดเจนในระดบหนง อนงคมอการจดทำแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวมเลมน จดทำขนภายใตระยะเวลาทจำกด โดยผานกระบวนการแลกเปลยนความรความคดเหนจากประสบการณของคณะทำงานจดทำค ม อ รวมท งทำการรวบรวมจาก เอกสารตาง ๆ ทมอยทงภายในองคกรและภายนอกองคกร ซงภายใตระยะเวลาทจำกดนอาจทำใหคมอขาดความครบถวน สมบรณไปบาง อยางไรกตามคณะผจดทำเหนวา การจดทำคมอนเปนจดเรมตนทดของกระบวนการรวบรวมและจดระบบความรในเรองของการจดทำแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวม อนจะทำใหผปฏบตงานในเรองของการปองกนและบรรเทาภยนำทวม สามารถสบคนความรเพอนำไปใชงานไดสะดวกยงขน คณะผจดทำหวงเปนอยางยงวา คมอการจดทำแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวมเลมน จะเปนประโยชนหนวยงานและผปฏบตงานในดานการปองกนและบรรเทาภยนำทวมโดยเฉพาะตอกรมชลประทาน ซงเปนหนวยงานหลกในดานการบร หารจ ดการนำของประเทศไทย ช วยใหการปฏบ ต งานของกรมชลประทานมความรวดเรว ถกตอง สามารถแกไขปญหาและสรางความ พงพอใจใหกบประชาชนผรบบรการไดอยางแทจรง คณะผจดทำ สงหาคม2552



คมอ 4

สารบญ หนาบทท 1 การจดทำแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวม 5 1.1บทนำ 5 1.2วตถประสงค 6 1.3ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 6 1.4ขอบเขตของการดำเนนการ 6บทท 2 ชนดและสาเหตของนำทวม 7 2.1ชนดและสาเหตของนำทวม 7 2.2ชนดและพนทนำทวมในเขตสำนกชลประทานท2 10บทท 3 คำจำกดความและรปแบบของแผนทนำทวม 27 3.1คำจำกดความของแผนทนำทวม 28 3.2รปแบบของแผนทนำทวม 29บทท 4 ขนตอนการจดทำแผนทนำทวม 33 4.1การรวบรวมและจำแนกขอมล 34 4.2การกำหนดเงอนไขเบองตนในการจดทำแผนท 37 4.3การจดทำแผนทแสดงขอบเขตนำทวม 38 จากเหตการณนำทวมในอดต 4.4การจดทำแผนทแสดงขอบเขตนำทวม 40 โดยการวเคราะหจากแบบจำลอง 4.5การกำหนดแผนการอพยพ 45 4.6การกำหนดเกณฑในการออกคำสงใหอพยพ 47 4.7การจดทำแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำ 48บทท 5 การเผยแพรและการนำแผนทนำทวมไปใช 53 5.1การเผยแพรแผนท 53 5.2ขอสงเกตของการอพยพเมอเกดเหตการณนำทวม 55 5.3ขอพงระวงเกยวกบความเขาใจของประชาชน 55 ตอแผนทนำทวม 5.4การใชแผนทนำทวมอยางมประสทธภาพ 57บรรณานกรม 59 ภาคผนวก คำสงแตงตงคณะทำงานจดทำคมอทำแผนทนำทวม 60 (FloodHazardMap)



1.1 บทนำ กรมชลประทานไดเลงเหนความสำคญของการจดการความร จงไดจดทำ

แผนการจดการความรของกรมชลประทาน (KM Action Plan) ป 2552 ขน ซงใน

แผนดงกลาว กำหนดใหทกสำนกชลประทานจะตองดำเนนการบงชองคความรท

จำเปนตอการปฏบตราชการ ตามประเดนยทธศาสตรของกรมชลประทาน ซง

สำนกชลประทานท2โดยผบรหารการจดการความร(CKO)และทมจดการความร

(KMTeam) ไดประชมพจารณาทจะเลอกองคความรทจำเปนตอการปฏบตราชการ

ตามประเดนยทธศาสตรของกรมชลประทาน และไดเลอกประเดนยทธศาสตรการ

ปองกนและบรรเทาภยอนเกดจากนำ องคความรทจำเปนคอการจดทำแผนทนำทวม

เพอเตอนภยนำทวม เหตผลทเลอกองคความรน เพราะวาเปนภารกจสำคญ

อกประการหนงของกรมชลประทาน คอ การปองกนภยและบรรเทาภยอนเกดจาก

นำ ทงอทกภยและภยแลง หากกรมชลประทานมการบรหารจดการนำในภาวะ

วกฤตไดอยางมประสทธภาพ จะสามารถปองกนและบรรเทาภยอนเกดจากนำได

ในระดบหนง ทงนในการดำเนนการดงกลาวใหมประสทธภาพนนจะตองมการ

เตอนภยทดจำเปนจะตองมองคความรหลายดานรวมทงเรองการจดทำแผนทนำทวม

เพอใชเตอนภยนำทวม ซงเปนเครองมอชนดหนงในการเตอนภยเพอนำเสนอขอมล

ประกอบการตดสนใจใหกบผบรหารในการตดสนใจไดอยางถกตองและรวดเรว

ชวยปองกนและบรรเทาความเสยหายของพชเศรษฐกจตลอดจนชวตและทรพยสน

ของประชาชน

สำนกชลประทานท2มพนทครอบคลม4จงหวดภาคเหนอตอนบนคอ

จงหวดลำปาง จงหวดนาน จงหวดพะเยา และจงหวดเชยงราย พนทจงหวดเหลาน

มกเกดเหตการณนำทวมเกอบทกป เนองจากเปนพนททมปรมาณฝนตกคอนขาง

ชกและมความลาดชนสง กอใหเกดความเสยหายตอพนทการเกษตรและชวต

ทรพยสนของประชาชนในพนท ดวยเหตนผบรหารการจดการความร (CKO) และ

ทมจดการความร (KM Team) ของสำนกชลประทานท 2 จงเลอกจดการความร

เร องการจดทำแผนทนำทวมเพอใชเตอนภยนำทวม โดยนำความรทไดจากผม

1 บทท การจดทำแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภนนำทวม



คมอ 6

องคความรและมประสบการณในเขตสำนกชลประทานท2ผานกระบวนการรวบรวม

กลนกรองและแลกเปลยนเรยนรอยางเปนระบบ แลวจดทำเปนคมอการจดทำ

แผนทนำทวมเพอใชเตอนภยนำทวม ใหผปฏบตงานไดรบความรและสามารถนำ

ไปประยกตใชงานในพนททรบผดชอบตอไป

1.2 วตถประสงค 1) เพอจดทำคมอการจดทำแผนทนำทวมสำหรบใชเตอนภยนำทวม โดย

ผานกระบวนการรวบรวมกลนกรองและแลกเปลยนเรยนร จากผมองคความรและ

มประสบการณในเขตสำนกชลประทานท2

2)เพอเผยแพรองคความรในการจดทำแผนทนำทวมเพอใชเตอนภยนำทวม

1.3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ เพอใชเปนแนวทางใหผปฏบตงานในสำนกชลประทานท2และผสนใจท

จะจดทำแผนทนำทวมเพอใชเตอนภยนำทวม สามารถจดทำแผนทนำทวมในเขต

พนทของตนเองได ชวยใหหนวยงานทเกยวของและประชาชนในพนทประสบภย

สามารถนำไปใชในการเตอนภยและทำการอพยพไดอยางรวดเรว เปนการปองกน

และบรรเทาภยทมประสทธภาพ

1.4 ขอบเขตของการดำเนนการ คมอฉบบนเปนแนวทางในการจดทำแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภย

นำทวมทกำหนดขนตอนในการจดทำและการนำไปใชงานในภาพรวม สำหรบรายละเอยด

ในบางอยาง เช น การว เคราะหขอบเขตพ นท น ำท วมโดยใชแบบจำลอง

การวเคราะหรอบปการเกดซำการใชโปรแกรมทางดานGISผจดทำจะตองทำการ

ศกษารายละเอยดเพมเตมตามความจำเปนและความเหมาะสมกบชนดของแผนท

นำทวมทจะจดทำ



บทท ชนดและสาเหตของนำทวม 2

นำทวมเปนเหตการณทางธรรมชาตอยางหนงทเกดขนไดในทกพนท

ทวโลก โดยเมอใดกตามทมปรมาณนำมากเกนไปในพนทหนง ๆ เหตการณ

นำทวมกจะเกดขน สำหรบสงทตรงกนขามกบนำทวมกคอ ภยแลง ซงหมายถง

การขาดแคลนนำเนองจากการทฝนทงชวงทำใหเกดสภาพทแหงแลงเปน

ระยะเวลานานโดยในบางครงมระยะเวลานานหลายป

ถงแมวาเหตการณนำทวมจะกอใหเกดความเสยหายทงตอชวตและ

ทรพยสน แตกยงมขอดหลาย ๆ อยาง เชน พนทราบลมทถกนำทวมจะม

สารอาหารทนำพดพามาตกตะกอน ซงสารอาหารเหลานจะทำใหดนบรเวณพนท

ทถกนำทวมมความเหมาะสมตอการปลกพช นอกจากนนเหตการณนำทวม

ยงไดนำนำมาเกบไวในพนททเปนหวย หนอง คลอง บง ซงเปนแหลงทอย

ของสตวนำ และพชนำหลายชนด เปนการชวยเพมแหลงอาหารใหกบชมชน

อกทางหนง

2.1 ชนดและสาเหตของนำทวม

โดยทวไปแลวเหตการณนำทวมมกจะมสาเหตมาจากนำในลำนำ

ไหลลนตล ง เน องจากมปรมาณนำในลำนำมากเกนความจของลำนำ

ปรมาณนำจำนวนมากทไหลเขามาในลำนำอาจจะเปนนำทไหลมาจากพนท

ดานเหนอนำ นำทเกดจากฝนทตกในพนท หรอจากอทธพลของนำทะเลหนน

ซงพบไดในพนททเปนปากแมนำ นอกจากนนในพนทชมชนเมองทมการสบ

นำใตดนขนมาใชในปรมาณมาก มกจะทำใหเกดการทรดตวของพนดน การ

ทรดตวเหลานจะกอใหเกดทลมภายในพนทซงสงผลกระทบตอทศทางการ

ระบายนำออกจากพนทโดยเฉพาะพนททเปนทลมตำอยแลวการทรดตวของ

พนดนจะทำใหเกดนำทวมเปนระยะเวลายาวนานมากขนนอกจากเหตการณ

นำทวมซงมสาเหตตามทกลาวมาขางตนแลวยงมนำทวมทเกดจากสาเหตอนๆ



คมอ 8

ทไมไดเกดจากธรรมชาต ไดแก การพงทลายของโครงสรางทางชลศาสตร

เชนการพงทลายของเขอนปองกนนำทสรางตามแนวตลงลำนำและการพงทลาย

ของเข อนเกบกกนำ เปนตน โดยสรปแลวเหตการณนำทวมมชนดและ

สาเหตดงน

2.1.1 นำทวมเนองจากนำลนตลงลำนำ (Riverine Flood) สาเหตเนองจากมปรมาณนำในลำนำเกนความจของลำนำ ทำใหนำ

ไหลลนตลงเขาทวมพนทท อยสองฝงลำนำ ดงแสดงในภาพท 2.1 ฝนท

ตกหนกเปนเวลานานมกจะเปนตนเหตหลกของนำสวนเกนเหลาน นอกจากนน

การละลายของหมะท รวดเร ว เปนสาเหตหน งท ทำใหเก ดนำทวมใน

ลกษณะนในประเทศทมหมะตก

ภาพท 2.1 เหตการณนำทวมในเขตเทศบาลนครลำปาง เนองจากนำลนตลงแมนำวงเมอป พ.ศ. 2548

2.1.2 นำปาไหลหลาก (Flash Flood) ในระหวางทเกดเหตการณนำหลากปรมาณการไหลของนำจะเพม

ข นอยางรวดเรว และลดลงไปภายในระยะเวลาไมก ช วโมง ในหลาย ๆ

เหตการณนำหลากทเคยเกดขนในอดต นำจะไหลบาจากพนทดานบนลงมาส

พนทดานลางทมระดบตำกวาอยางรวดเรวและรนแรง กอใหเกดความเสยหาย

อยางมากตอชว ตและทรพยสนของราษฎรท น ำไหลผาน ดงแสดงใน

ภาพท2.2

ภาพท 2.2 เหตการณนำปาไหลหลากในเขตจงหวดอตรดตถเมอป พ.ศ. 2549



2.1.3 นำทวมในเขตชมชนเมอง (Urban Flood) เหตการณนำทวมสามารถเกดขนในพนทชมชนเมอง โดยเฉพาะใน

ชมชนเมองใหญ เชน กรงเทพมหานคร ซงพนทสวนใหญจะถกปกคลมดวย

ดวยพนคอนกรตและหลงคาอาคารทเปนตวกนนำฝนไมใหไหลซมลงไปในดน

ถงแมวาจะมระบบระบายนำในพนทเหลานแลว แตในบางครงฝนทตกใน

อตราและปรมาณทมากเกนความสามารถของระบบระบายนำจะทำใหเกดนำทวม

ในพนทเหลานไดดงแสดงในภาพท2.3

ภาพท 2.3 เหตการณนำทวมในพนทกรงเทพมหานคร เมอป พ.ศ. 2538

2.1.4 นำทวมบรเวณพนทชายฝงทะเล

เหตการณนำทวมในพนทชายฝงทะเล จะเกดขนเมอระดบนำทะเล

สงขนเกนกวาระดบนำทะเลสงสดทเคยเกดขนตามปกต ในบางครงอทธพล

ของลมพาย เชน พายใตฝนและพายเฮอรเคน จะพดพากอนนำในปรมาณ

มหาศาลทเรยกวา Storm Surge เขาสชายฝง กอใหเกดเหตการณนำทวมท

รนแรงดงเชนStormSurgeจากอทธพลของพายไซโคลนนารกส (Nargis)ท

พดถลมชายฝงเมองยางกงของประเทศพมาเมอเดอนพฤษภาคม ป พ.ศ.

2551 เหตการณในครงนนทำใหบานเรอนเสยหายกวา 700,000 หลงคาเรอน

มยอดผเสยชวตเปนจำนวนมากถง 85,000 คน และสญหายอกกวา 54,000

คนดงแสดงในภาพท2.4

ภาพท 2.4 ความเสยหายจากอทธพลของพายไซโคลนนารกส



คมอ 10

นอกจากชนดและสาเหตของเหตการณนำทวมทไดกลาวมาแลวขางตน

ในบางคร งเม อเกดนำทวมในพนทภเขาลาดชน มกจะเกดเหตการณดน

ถลม (Landslides: มวลของหนและดนทอมนำจนแตกตวเปนอสระและเลอน

ไหลลงมาตามลาดภเขา) และโคลนถลม (Mudflows: มลกษณะคลายกบ

landslide แตจะประกอบดวยดนโคลนทหนาและซากปรกหกพงของตนไม)

ตามมาดวยเสมอซงจะกอใหเกดความเสยหายทรนแรงไดเชนกนดงแสดงใน

ภาพท2.5

ภาพท 2.5 เหตการณดนโคลนถลมในพนทจงหวดอตรดตถเมอ ป พ.ศ. 2549

2.2 ชนดและพนทนำทวมในเขตสำนกชลประทานท 2 สำนกชลประทานท 2 มพนทรบผดชอบครอบคลม 4 จงหวดของ

ภาคเหนอตอนบน คอ จงหวดลำปาง นาน พะเยา และเชยงราย พนท

จงหวดเหลานมกเกดเหตการณนำทวมเปนประจำเกอบทกป เนองจากเปน

พนททมปรมาณฝนคอนขางชก โดยมชนดและพนทนำทวมในแตละจงหวด

ดงน

2.2.1 ชนดและพนทนำทวมในเขตจงหวดลำปาง จงหวดลำปางตงอยบรเวณภาคเหนอตอนบนของประเทศ หางจาก

กรงเทพมหานครตามระยะทางหลวงแผนดนหมายเลข 1 สายพหลโยธน

ประมาณ 602 กโลเมตร และทางรถไฟประมาณ 625 กโลเมตร พนทของ

จงหวดลำปางมประมาณ12,533.961ตารางกโลเมตรหรอ7,833,726ไรม

พนทใหญเปนอนดบ 5 ของจงหวดทางภาคเหนอ รองจากจงหวดเชยงใหม

ตากแมฮองสอนและเพชรบรณ

พนทของจงหวดลำปางอยสงจากระดบนำทะเลประมาณ 268.60

เมตรมลกษณะภมประเทศเปนรปวงรพนทโดยทวไปเปนทราบสงและภเขาสง



มทราบลมรมฝงแมนำวงเปนบางสวนในบรเวณตอนกลางของจงหวด โดยม

เขตการปกครองและลำนำท สำคญดงแสดงในภาพท 2.6 และอาจแบง

ลกษณะพนทของจงหวดออกเปน3สวนดงตอไปน

บรเวณตอนบนของจงหวดมลกษณะเปนปาคอนขางทบอดมสมบรณ

ดวยไมมคา และภเขามาก ไดแกพนทอำเภอเมองปาน แจหม วงเหนอ

และงาว

บรเวณตอนกลางของจงหวด มลกษณะเปนทราบ สวนใหญเปน

แหลงเกษตรกรรมทสำคญของจงหวด ไดแกพนทอำเภอหางฉตร เกาะคา

เมองแมทะและสบปราบ

บรเวณตอนใตของจงหวด มลกษณะเปนปาไมร ง บางสวนม

ลกษณะเกอบเปนทงหญา ไดแก พนทอำเภอเถน แมพรก บางสวนของ

อำเภอเสรมงามและอำเภอแมทะ

จากการนำขอมลสถตตาง ๆ มาประกอบการวเคราะหปญหาของ

อทกภยในจงหวดลำปาง ทงขอมลอตนยมวทยา อทกวทยา ขอมลสรป

รายงานความเสยหายตาง ๆ จงไดจดแบงกลมพนททมปญหานำทวมออก

เปน5กลมพนทดงน

กลมท 1พนทตามทราบลมเชงเขาทมภเขาซงมความลาดชนมปาไมปกคลมบรเวณกวางและมสภาพดนภเขาเปนดนธรรมดาหรอดนลกรง หาก

เกดฝนตกหนกเปนบรเวณกวางมากกวา 100มลลเมตรตอวนอาจเกดความ

เสยงภยจากการทดนภเขาไมสามารถอมนำไวได เกดการพงทลายเปนนำ

ผสมดนโคลนไหลจากภเขาดวยความเรวและแรง เขาถลมหมบานตามทราบ

เชงเขา ตามทปรากฏทอำเภอวงชน จงหวดแพร และอำเภอหลมสก จงหวด

เพชรบรณซงจงหวดลำปางมพนทลกษณะทกลาวมาจำนวน12อำเภอ34

ตำบล76หมบานโดยสาเหตของการเกดอทกภยในกลมนไดแก



คมอ 12

ภาพท 2.6 ขอบเขตการปกครองและลำนำทสำคญของจงหวดลำปาง



1. ลกษณะและปรมาณของฝนทตก เชน เกดแนวปะทะ พายจร

ตางๆ

2.สภาพปาไมเชนปรมาณพนทและลกษณะของปาทสงผลตอการ

อมนำชะลอนำและยดเกาะของดน

3.สภาพทางธรณของพนทรบนำทำใหลกษณะของการกดเซาะและ

ลกษณะการพงทลายของดนทเปนปจจยของความเสยหายทจะเกดขนและ

ลกษณะและปรมาณการเกดตะกอนในลำนำ

4. สภาพทางภมประเทศของพ นท เปนปจจยสำคญดงน เชน

ลกษณะเปนทลาดชนเชงเขา มพนทรบนำเปนภเขาสง ลกษณะพนทรบนำ

นนๆของการรวมของนำไหลมารวมกน

5. สภาพลำนำ มสงกดขวางทงทเกดขนตามธรรมชาตหรอสงท

มนษยสรางขน ตลอดจนขนาดของลำนำทไมเหมาะสมกบปรมาณนำทจะ

เกดขน

6. ความเรวและปรมาณของนำ สงทพดพามากบนำทหลากมา

ทำใหเกดการกดเซาะกระแทกเขาทำลายตลง พนททอยอาศยและการเกษตร

เสยหาย

7. พฤตกรรมการอย อาศยของประชาชน การดำรงชว ตของ

ประชาชน ซงจะสงผลตอความเสยงภยและระดบความเสยหาย หากเกด

อทกภยขน

กลมท 2พนทลมนำวงเหนอเขอนกวลมมลำนำแมสอยซงไหลจากอำเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม ผานอำเภอเมองปาน และไหลลงแมนำวง

ทอำเภอแจหม ลำนำสอยไหลลงนำแมวงใชเวลาประมาณ 1 วน แมนำวง

ซงมตนนำอยทอำเภอเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย ไหลผานอำเภอวงเหนอ

อำเภอแจหม ตามลำนำลงสเขอนกวลมทตำบลบานแลง อำเภอเมองลำปาง

จงหวดลำปาง จากบรเวณตนนำวงถงเขอนกวลม มระยะทางตามลำนำ

ประมาณ 179 กโลเมตร ระยะเวลาการไหลของนำขนอยกบตามอตราการ

ไหลของนำ แตโดยเฉลยจะใชเวลาประมาณ 1-2 วน หากมฝนตกหนก



คมอ 14

ตดตอกนเปนเวลานาน บรเวณตนนำวงและนำแมสอย จะมโอกาสเกด

อทกภยจากนำปาไหลหลากในพนทอำเภอเมองปาน อำเภอวงเหนอ และ

อำเภอแจหม แตจะไมทวมขงเปนเวลานาน เนองจากนำจะไหลลงสเขอน

กวคอหมาและเขอนกวลมซงมความสามารถในการกกเกบนำทระดบเกบกก

170 และ 112 ลานลกบาศกเมตร ตามลำดบ ยกเวนกรณนำเหนอเขอนม

ปรมาณมากและไมสามารถระบายนำไดทน จะทำใหนำทวมขงทอำเภอ

แจหมเปนเวลานานกวาปกต โดยเฉพาะพนทตำบลแจหมและตำบลบานสา

สาเหตของการเกดอทกภยในกลมนโดยสรปไดแก

1.ลกษณะและปรมาณของฝน

2.สภาพปาไมเชนความสมบรณของปาไมปรมาณพนทชนดของปา

3. สภาพทางธรณของพนทรบนำ ทำใหเกดการกดเซาะและพง

ทลายของดนและการเกดตะกอนในลำนำ ซงทำใหลำนำตนเขน นำไหลไม

สะดวกทำใหเกดนำทวมขนได

4. สภาพทางภมประเทศของพนท เนองจากแตละลมนำของลำนำ

สาขามลกษณะทแตกตางกนทำใหลกษณะการเกดอทกภยแตละพนทไม

เหมอนกน

5. สภาพลำนำ มสงกดขวางทงทเกดขนตามธรรมชาตหรอสงท


เกดขน

6. ความเรวและปรมาณของนำ สงทพดพามากบนำทหลากมา

ทำใหเกดการกดเซาะกระแทกเขาทำลาย ตล ง พ นท ท อย อาศยและ

การเกษตรเสยหาย




กลมท 3พนทลมนำวงใตเขอนกวลมเปนพนทสวนใหญของจงหวด

ลำปางซงมพนทรบนำมากทสดคอ 3 ใน 4 ของพนทรบนำทงหมดของแมนำวง



หรอประมาณ8,361ตารางกโลเมตรจากพนทรบนำทงหมด10,791ตาราง

กโลเมตรจากการคำนวณปรมาณนำโดยใชฝนเฉลยรายปจำนวน40ปคอป

พ.ศ.2495-2534ซงไดคาเฉลย1,041.17มลลเมตรตอปจะทำใหเกดปรมาณ

นำไหลลงแมนำวงเฉลยประมาณ300ลกบาศกเมตรตอวนาทซงเมอรวมกบ

ปรมาณนำทระบายจากเขอนกวลม จะสงผลทำใหเกดนำทวมในพนทดาน

ทายนำของแมนำวง บรเวณอำเภอเมองลำปาง เขตเทศบาลนครลำปาง

อำเภอเกาะคา ได เนองจากลำนำบรเวณพนทดงกลาวสามารถรบนำไดเพยง

ประมาณ 250 ลกบาศกเมตรตอวนาทเทานน ลำนำทเปนสาขาของลมนำวง

และสงผลใหเกดอทกภยมหลายลำนำไดแกลำนำแมมายอยในพนทอำเภอ

แจหม และอำเภอเมองลำปาง ลำนำแมอางและลำนำแมตย อยในเขตพนท

อำเภอเมองลำปาง ลำนำแมยาว อยในพนทอำเภอเมองลำปาง และอำเภอ

เกาะคา ลำนำแมจาง อยในพนทอำเภอแมเมาะ อำเภอแมทะ และอำเภอ

เกาะคา ลำนำแมตำ อยในพนทอำเภอเสรมงาม และอำเภอเกาะคา โดยนำ

ในลำนำดงกลาวทกสาย ใชเวลาไหลลงสแมนำวงประมาณ 1 – 2 วน สรป

สาเหตของการเกดอทกภยในพนทกลมนไดแก

1.ฝนตกหนกในพนท

2.การระบายนำของเขอนกวลมเขอนแมจาง

3.นำหลากจากลำนำสาขาซงไมสามารถควบคมได

4.สภาพทางธรณของพนทรมตลงสภาพลกษณะของลำนำทศทาง

การไหลของลำนำในแตละจด ทสงผลตอการกดเซาะและพงทลายของตลง

สรางความเสยหายกบพนทอยอาศยและพนทการเกษตรและการเกดตะกอน

ในลำนำซงทำใหลำนำตนเขนนำไหลไมสะดวกทำใหเกดนำทวมขนได

5.สภาพทางภมประเทศของพนท

6. สภาพลำนำมสงกดขวาง ทงทเกดขนตามธรรมชาตหรอสงท


เกดขน




คมอ 16



กลมท 4 พนทลมนำสาขาของแมนำวงทอยทายเขอนกวลมลงมาลำนำทสำคญคอลำนำแมตยลำนำแมเมาะและลำนำแมจางโดยลำนำแมจาง

มตนนำอยในพนทอำเภอแมเมาะ จงหวดลำปาง มเขอนแมจางกกเกบนำ

ไวทตำบลนาสกอำเภอแมเมาะมความจของนำเตมเขอน102ลานลกบาศก

เมตร เปนเขอนทอยในความรบผดชอบของ กฟผ. แมเมาะ มวตถประสงค

เพอเกบนำไวใชประโยชนในกจการของ กฟผ. ซงหากมฝนตกหนกตดตอกน

เปนเวลานานและปรมาณนำในเขอนมมากจนตองระบายออกมาก ประกอบ

กบลำนำแมเมาะซงไหลผานพนทตำบลแมเมาะ มปรมาณนำมากดวยกจะสง

ผลใหเกดนำทวมในพนทดานทายนำ บรเวณตำบลแมเมาะ อำเภอแมเมาะ

อำเภอแมทะและอำเภอเกาะคาความเสยหายทเกดขนไมรนแรงนก

สรปสาเหตของการเกดอทกภยในพนทลมนไดดงน

1.ฝนตกหนกบรเวณพนทรบนำของแตละลำนำสาขา

2. สภาพปาไม ทเปนปจจยตอปรมาณ ความเรว ของนำ การ

ชะลางพงทลายของดนและการพดพาวสดอนๆไหลตามนำลงมา

3.สภาพทางธรณของพนทรบนำทำใหเกดการกดเซาะพงทลายของ

ดน ซงสงผลใหเกดตะกอนในลำนำตามมา ทำใหลำนำตนเขน นำไหลไม


4. สภาพทางภมประเทศของพนทเชน ลกษณะพนทรบนำ การไหล

มารวมกนของลำนำความลาดชน

5. สภาพลำนำ ความจทลำนำจะรบได มสงกดขวางทงทเกดขน

ตามธรรมชาตหรอสงทมนษยสรางขน ตลอดจนขนาดของลำนำทไมเหมาะ

สมกบปรมาณนำทจะเกดขน

6.การกดเซาะของนำซงเกดจากความเรวความแรงของนำทหลาก

มากดเซาะตลงซงอาจทำใหทศทางของลำนำเปลยนแปลงไปจากเดมพนทท

อยอาศยและการเกษตรเสยหาย



7.การระบายนำไมทนทำใหเกดนำทวมขงในพนทนำทวมลกษณะ

ดงกลาวเกดขนจากนำไหลมารวมกนมากเกนกวาความสามารถในการระบาย

นำ ระยะเวลาในการทวมขงขนอยกบความสามารถในการระบายนำของ

ระบบระบายนำพนทในจงหวดลำปางทเกดนำทวมลกษณะนไดแกพนทเขต

เทศบาลเมองลำปางบรเวณหมบานสขสวสดและหมบานทองประเสรฐ




กลมท 5 พนทลมนำยมซงเปนพนทรบนำของลำนำสาขาของแมนำยมทอยในพนท อำเภองาว มแมนำงาวไหลลงแมนำยมทอำเภอสอง จงหวด

แพร นำแมมอก ไหลลงแมนำยมทจงหวดสโขทย ปจจบนมอางเกบนำแมมอก

ตงอยท ตำบลเวยงมอก อำเภอเถน จงหวดลำปาง มความจ 96 ลาน

ลกบาศกเมตรพนทรบนำ728ตารางกโลเมตรกอสรางโดยกรมชลประทาน

เสรจในปพ.ศ.2544ตนนำของพนทลมนำยมเปนพนทตามทราบลมเชงเขา

ทมภเขาซงมความลาดชน มปาไมปกคลมบรเวณกวางและมสภาพดนภเขา

เปนดนธรรมดาหรอดนลกรง หากเกดฝนตกหนกเปนบรเวณกวาง จะมความ

เสยงจากการทดนภเขาไมสามารถอมนำไวไดเกดการพงทลายเปนนำผสม

ดนโคลน ไหลจากภเขาดวยความเรวและแรง เขาถลมหมบานตามทราบเชง

เขาสรปสาเหตของนำทวมในพนทกลมนไดดงน

1.ฝนตกหนกในพนทรบนำของลำนำสาขา

2. สภาพปาไม ทเปนปจจยตอปรมาณ ความเรว ของนำ การ

ชะลางพงทลายของดนและการพดพาวสดอนๆไหลตามนำลงมา

3. สภาพทางธรณของพนทรบนำ ทำใหเกดการกดเซาะและพง

ทลายของดนและการเกดตะกอนในลำนำ ซงทำใหลำนำตนเขน นำไหลไม


4. สภาพทางภมประเทศของพนทเชน ลกษณะพนทรบนำ การไหล

มารวมกนของลำนำความลาดชนของลำนำ



คมอ 18

5. สภาพลำนำมส งกดขวางทงท เกดข นตามธรรมชาตหรอส งท


เกดขน

6.การกดเซาะของนำซงเกดจากความเรวความแรงของนำทหลาก

มากดเซาะตลงซงอาจทำใหทศทางของลำนำเปลยนแปลงไปจากเดมพนทท

อยอาศยและการเกษตรเสยหาย




2.2.2 ชนดและพนทนำทวมในเขตจงหวดนาน พนทสวนใหญของจงหวดนาน ประกอบดวยภเขาสงชนและเทอกเขา

ประมาณ 90.29% ของพนทท งหมดของจงหวดนาน 6,473,833 ไร เปน

พนทราบประมาณ 696,212 ไร โดยเปนทราบทอยตามรมฝงแมนำในเขต

อำเภอตางๆ

ลกษณะของการเกดอทกภยในจงหวดนาน ทเกดขนบอยครงจะเปน

แบบนำปาไหลหลากลนตลงเออทวม2ฝงของลำนำเชน

(1) ลำนำยาว ชวงปลายทบรรจบกบแมนำนาน ท อ.ทาวงผาสาเหตสวนใหญเกดจากมฝนตกหนกตดตอกนเปนเวลาหลายวนทำใหม

ปรมาณนำมาก และสภาพปาตนนำถกทำลายทำใหเกดนำปาไหลหลากและ

ทวมพนทอยางรวดเรว สงผลใหราษฎรทอาศยอยตาม 2 ฝงลำนำยาวและ

พนทเพาะปลก ถกนำทวมเสยหาย แตการเกดอทกภยจะใชเวลาสน ๆ

ประมาณ1–2วนเนองจากทองนำมความลาดชนสงเมอฝนหยดตกระดบ

นำกจะลดลงอยางรวดเรว

(2) พนทอำเภอบอเกลอ เปนพนทตนนำของลำนำสาขาของแมนำนานคอลำนำมางและแมนำวามกจะเกดอทกภยเปนประจำทกปเนองจาก

สภาพภมประเทศสวนใหญเปนปาตนนำคอนขางอดมสมบรณ มฝนตก



ปรมาณมาก ทำใหเกดนำปาไหลหลาก และเนองจากทองนำมความลาดชนสง

ทำใหเกดการกดเซาะลำนำเกดความเสยหายแกพนทอยอาศย พนทเพาะปลก

และอาคารชลประทานเปนประจำ

(3) พนทในเขตเทศบาลเมองนานเนองจากเทศบาลเมองนานตงอยรมตลงแมนำนาน ซงมลำนำสาขาของแมนำนานไหลมาบรรจบหลายสาย เมอ

ระดบนำในแมนำนานหนนขนสง จะทำใหนำในเขตเทศบาลระบายลงแมนำ

นานไมทน นอกจากน นเน องจากลำนำนานบรเวณเขตเทศบาลมความ

สามารถระบายนำไดสงสดประมาณ 1,400 ลกบาศกเมตรตอวนาท เมอนำ

เหนอไหลบามามากกวาน กจะเออลนทวมตลงเขาทวมพนทตวเมอง สำหรบ

พนทเสยงภยนำทวมในเขตจงหวดนานแสดงดงภาพท2.7

ภาพท 2.7 พนทเสยงภยนำทวมในเขตจงหวดนาน



คมอ 20

2.2.3 ชนดและพนทนำทวมในเขตจงหวดพะเยา จงหวดพะเยามสภาพภมประเทศสวนใหญเปนภเขา ทางทศตะวนตก

ตอนกลาง และทางทศตะวนออกของจงหวด ลกษณะภมประเทศเชนน

ทำใหเกดทรวดทรงทางธรณสณฐานประเภททราบเชงเขาทตำราบเรยบและ

ลานตะพกลำนำระดบตำๆในหลายบรเวณ จากลกษณะของภมประเทศดงกลาว

จงทำใหการชะลางพงทลายของดนลงส ลำนำหลายๆสาย จนทำให

ลำนำตนเขน โดยเฉพาะในพนท ทมการทำการเกษตรบนพนทลาดชน เชน

การทำไรเลอนลอย ลกษณะหนาดนซงสวนใหญเปนดนรวนปนทรายถงดนรวน

เมอมการใชทดนอยางไมถกหลกวชาการและขาดการบำรงดน จงมแนวโนม

ทจะเกดการชะลางและพงทลายของดนไดเสมอ

สภาวะนำทวมของจงหวดพะเยามสาเหตสำคญมาจากปรมาณนำฝน

ทตกลงมามากกวาทพ นดนและตนไมจะดดซบเอาไวได เมอนำฝนกลาย

มาเปนนำทา แมนำลำคลองทอยในสภาพตนเขน ประกอบกบทศทางการ

ไหลของนำตามธรรมชาตถกเบยงเบน ไมสามารถรองรบปรมาณนำทาได

และจงหวดพะเยามลกษณะสภาพภมประเทศเปนภเขาหบเขาและทราบรมฝง

แมนำ ทำใหกระแสนำมกำลงในการทำลายสง โดยเฉพาะอยางยงชมชนท

ตงอยใกลๆกบแหลงนำธรรมชาตเชนลำนำองแมนำยมแมนำลาวแมนำญวน

กวานพะเยา และหนองเลงทราย ไดแก ช มชนเทศบาลเมองพะเยา

เทศบาลตำบลเชยงคำ เทศบาลตำบลดอกคำใต เทศบาลตำบลปง เทศบาล

ตำบลเชยงมวน และเทศบาลตำบลแมใจ เปนตน โดยพนทเสยงอทกภยใน

เขตจงหวดพะเยา แสดงดงภาพท 2.8 และสามารถแบงพนทและสาเหตของ

การเกดนำทวมในจงหวดพะเยาไดดงน



ภาพท 2.8 พนทเสยงอทกภยในเขตจงหวดพะเยา

(1) พนทลมนำองชวงตน จากตนนำในอำเภอแมใจถงกวานพะเยาระยะทางประมาณ 32 กม. มลกษณะเปนทราบลมระหวางหบเขา พนทรบ

นำเปนท ลาดชน ลกษณะการใชท ดนสวนใหญเปนพ นท ปา และพ นท

การเกษตรตามลมนำเชงเขา ลกษณะของปญหาทเกดในพนทนกคอ เมอถง

ฤดฝน ปรมาณนำจะไหลลงสลำนำองอยางรวดเรว แมวาตามลำหวยสาขา

จะมอาคารชลประทานขนาดเลกแลวกตามแตกไมเพยงพอตอการชะลอการ

ไหลของนำ อกทงสาเหตของความลาดชนของพนททำใหเกดการชะลางและ

พดพาเอาตะกอนดนลงสลำนำอง

(2) พนทบรเวณทราบลมกอนเขาสกวานพะเยา จากลกษณะทาง

กายภาพ และความตองการในเรองของพนททำการเกษตร และทอยอาศย

อกทงมการกอสรางอาคารถาวรตางๆ ทเปนอปสรรคตอการไหลของนำ รวม

ทงปรมาณตะกอนททบถมทเพมขน ทำใหเกดปญหาเมอมปรมาณฝนตกมาก

จงทำใหเกดอทกภยตามมา



คมอ 22

(3) พนทบรเวณกวานพะเยา เปนพนทรองรบนำจากลำนำสาขา มปรมาณนำไหลลงสกวานพะเยาประมาณ 330 ลานลกบาศกเมตรตอป แต

โดยลกษณะทางกายภาพแลว กวานพะเยาสามารถรองรบนำไดเพยง 33.84

ลานลกบาศกเมตร และตงแตมการกอสรางอาคารบงคบนำเพอควบคม

ปรมาณนำในกวานพะเยา และปลอยนำใหแกพนทการเกษตรดานทายกวาน

พะเยา ประกอบกบตองรกษาระดบนำในกวานพะเยาเอาไวเพอการผลตนำ

ประปาใหกบอำเภอเมอง และดอกคำใต เมอถงฤดฝนจงทำใหระดบนำใน

กวานพะเยาเพมสงขนอยางรวดเรว บรเวณนจงประสบปญหานำทวมเปน

ประจำทกปโดยเฉพาะบรเวณชมชนแมตำ

(4) พนทสวนกลางของลำนำองเปนชวงตอเนองจากกวานพะเยาไปจนถงบรเวณทเรยกวา “องรอด” อยในเขตพนทตดตอกนระหวางอำเภอจน

และกงอำเภอภกามยาว มลกษณะเปนทราบลมและพนททำการเกษตร

นาขาวความลาดชนของลำนำมนอยมากสงผลตอการไหลของนำ และเปน

อปสรรคตอการระบายนำ และเนองจากมความตองการนำเพอการเกษตร

มาก จงมการกอสรางฝายในลำนำเปนจำนวนมากถง 27 แหง ซงสงผลตอ

การระบายนำ ทำใหเกดนำทวมขงในบรเวณทลมตดลำนำอง โดยมสภาพ

ของนำทวมดงแสดงในภาพท 2.9 ปจจบนโครงการชลประทานพะเยาได

ดำเนนการศกษาออกแบบและกอสรางฝายชลประทานราษฎรทง27แหงใหม

โดยลดจำนวนใหเหลอเพยง 14 แหง และออกแบบใหเปนลกษณะประต

ระบาย เพอใหการระบายนำทไหลหลากมาจากพนทลมนำองตอนบน และ

ตอนกลางดขนสามารถลดความรนแรงของนำทวมในบรเวณนไดเปนอยางมาก

(5) พนทลมนำยม อยในเขตอำเภอปง และอำเภอเชยงมวน จงหวดพะเยาซงเปนตนนำของแมนำยมมความลาดชนของภมประเทศคอนขางมาก

ดงน นเม อเกดอทกภย จะเกดลกษณะนำทวมไหลหลาก มากกวานำ

ทวมขง และจะเกดในชวงเวลาสนๆ ประมาณ 6 – 10 ชวโมงเทานน แต

สามารถสรางความเสยหายไดคอนขางมาก เนองจากสภาพของภมประเทศ

ดงทกลาวมาแลว บรเวณทเกดนำทวมขงมกเกดบรเวณจดสบของลำนำยม



และลำนำสาขาอนๆ เชน จดสบนำยมกบนำควร จดสบนำยมกบนำป

เปนตน

ภาพท 2.9 สภาพนำทวมในเขตลมนำองตอนกลาง

2.2.4 ชนดและพนทนำทวมในเขตจงหวดเชยงราย จงหวดเชยงรายมลกษณะภมประเทศเปนทราบลมระหวางภเขา

พนทเปนทองกระทะ มเทอกเขาสงทอดยาวตามแนวเหนอใตความสงของ

เทอกเขาประมาณ 1,500 - 2,000 เมตร จากระดบนำทะเลปานกลาง แบง

สภาพภมประเทศตามลกษณะพนทเปน3เขตไดแก

1.ตอนเหนอของจงหวด เปนปาคอนขางทบภเขาสงชนสลบซบซอน

และมพนทราบผนใหญตามแนวลำนำแมนำสายลำนำรวกและลำนำสาขา

ตางๆ

2. ตอนกลางของจงหวด เปนพนทราบตามแนวลำนำแมลาว ลำนำ

แมกกและลำนำสาขาตางๆ



คมอ 24

3. ตอนใตของจงหวด มภเขาเปนสวนมาก ลกษณะเปนปาทบ ม

พนทราบลมอยตามแนวสองฝงของแมนำลาวและลำนำสาขา

จากลกษณะภมประเทศในจงหวดเชยงรายทเปนทราบระหวางภเขา

พนทคอนขางลาดชน ประกอบกบสภาพปาตนนำลดนอยลงจากเมอ 50 ป

กอนมาก อกทงมการขยายพนทชมชนรกเขาไปในเขตนำทวมหลาก ( Flood

plane) และกอสรางสงสาธารณปโภค ถนน ขวางทางระบายนำ มการบกรก

เขตลำนำ เมอเกดฝนตกหนกในลมนำตาง ๆ จะมปรมาณนำไหลหลากมา

จากภเขาบรเวณตนนำลงสพนททายนำอยางรวดเรวสามารถจำแนกลกษณะ

การเกดอทกภยในเขตจงหวดเชยงรายไดเปน3ลกษณะคอ

(1) นำปาไหลหลาก ลกษณะการเกดอทกภยเกดจากฝนตกหนก

นำปาไหลหลากลงจากภเขาลงนำสาขาและแมนำอยางรวดเรว เนองจากปาไม

ไมเพยงพอทจะชลอนำผวดน ไมมแหลงเกบกกนำอยางเพยงพอทจะชลอ

การไหลหลากของนำทาในลำนำ ทำใหปรมาณนำหลากมมาก เคลอนตว

เรว ขณะทเคลอนตวกกดเซาะสงกดขวาง กดเซาะหนาดน พาเอาตนไมไป

กระแทกสงกดขวางตอ ๆ ไปหรอไปขดอยกบสะพาน ทอลอดถนน กดขวาง

ทางนำไหลทำใหระดบนำสงขนไหลกวาดสงกดขวางตางๆทำความเสยหาย

(2) การเกดอทกภยเนองจากฝนตกหนก นำไหลบาลงสลำนำเปนปรมาณมากเกนความสามารถของลำนำทจะรบได เนองจากความตนเขน

ของตะกอนในลำนำ การเกดวชพชขนกดขวางทางนำไหล การรกลำเขตทางนำ

ของประชาชนรมฝง ขนาดทอลอดถนนเลก มฝายกนในลำนำและขาดการ

ควบคมดแลอาคารระบายนำในขณะทนำหลากขาดการบรหารจดการนำและ

การเฝาระวงการเตอนภย รวมกนของชมชนในลมนำ ทำใหนำเออลนตลงขน

ทวมพนทสองฝงลำนำ

(3) การเกดอทกภยเนองจากนำทวมขง สาเหตเกดจากฝนตกหนกนำผวดนไมสามารถระบายลงสลำนำไดสะดวกเนองจากมการใชประโยชนใน

ทดนทเปนพนทนำทวมหลากทำเปนพนทอยอาศย พนทโรงงานอตสาหกรรม

การสรางถนนและการทำทอระบายนำทไมเพยงพอ การถมรองระบายนำ



การรกลำเขตทางนำ การทำตลงปองกนนำลนจากลำนำเขาพนท ทำใหนำไม

สามารถระบายลงสลำนำไดสะดวกจงทำใหนำทวมขงในพนท

พนทและสาเหตของการเกดอทกภยในเขตสำนกชลประทานท 2

สรปไวดงตารางท2.1

ตารางท 2.1 สรปพนทและสาเหตของการเกดอทกภยในเขตสำนกชลประทานท2

ลกษณะ

อทกภย

ลมนำกก

(02)

ลมนำอง

(02)

ลมนำวง

(07)

ลมนำยม

(08)

ลมนำนาน

(09)

นำปาไหล

หลาก

อ.เทง

อ.เชยงของ

อ.พาน

อ.แมสรวย

อ.เวยงปาเปา

จ.เชยงราย

อ.แมใจ

อ.จน

อ.ดอกคำใต

อ.เมองพะเยา

อ.เชยงคำ

จ.พะเยา

อ.แจหม

อ.เมองปาน

อ.หางฉตร

อ.เมองลำปาง

อ.แมทะ

อ.แมพรก

อ.สบปราบ

อ.เถนจงหวด

ลำปาง

อ.งาว

อ.เถน

จ.ลำปาง


อ.ปง

จ.พะเยา

อ.เฉลมพระ

เกยรต

อ.ทงชาง

อ.สองแคว

อ.เชยงกลาง

อ.ปว

อ.บอเกลอ

อ.ทาวงผา

อ.บานหลวง

อ.แมจรม

จ.นาน

นำลน

ตลง

อ.แมลาว

อ.เมอง

เชยงราย

อ.แมสาย

อ.แมจน

อ.พญาเมง

ราย

อ.เชยงแสน

อ.เทง

จ.เชยงราย



กงอ.ภกาม

ยาว

อ.จน


จ.พะเยา

อ.แจหม


อ.เกาะคา

อ.เถน

จ.ลำปาง

อ.สามเงา

อ.บานตาก

จ.ตาก

ไมม

อ.เมองนาน

อ.เวยงสา

กงอ.ภเพยง

อ.นานอย

จ.นาน



คมอ 26

ลกษณะ

อทกภย

ลมนำกก

(02)

ลมนำอง

(02)

ลมนำวง

(07)

ลมนำยม

(08)

ลมนำนาน

(09)

นำทวม

ขง

อ.พาน

อ.เมอง

เชยงราย



จ.พะเยา


จ.ลำปาง

อ.สามเงา

อ.บานตาก

จ.ตาก

ไมม

อ.เมองนาน

กงอ.ภเพยง

อ.เวยงสา

อ.นานอย

อ.นาหมน

จ.นาน



บทท คำจำกดความและรปแบบของแผนทนำทวม 3

ผลจากการพฒนาประเทศในปจจบน ทำใหชมชนเมองขยายออกไป

ความหนาแนนของประชากรในชมชนเหลานมมากขน ทำใหความตองการท

อยอาศยเพมขนตามไปดวย สงผลทำใหเกดการรกลำพนททางนำธรรมชาต

ในหลาย ๆ พ นท ท วโลกรวมท งประเทศไทย ประชากรท ร กลำทางนำ

ธรรมชาตเหลานสวนใหญไมเคยมประสบการณในการถกนำทวม ประกอบ

กบการทมการพฒนาโครงสรางในการปองกนนำทวมขนมาเปนจำนวนมาก

ทำใหขนาดและความถของการเกดนำทวมลดลง ประชากรเหลานจงขาด

ความตระหนกถงภยจากนำทวมสงผลใหขาดการเตรยมการในการรบมอกบ

นำทวม เชน ไมมแผนปฏบตการทเหมาะสมเมอเกดนำทวม จงทำใหเกด

ความเสยหายอยางรนแรงตอชวตและทรพยสนเมอเกดเหตการณนำทวมขนมา

การบรรเทาภยเนองจากนำทวมของประเทศไทยสวนใหญจะเนน

มาตรการทใชสงกอสราง เชน การกอสรางเขอนและกำแพงปองกนนำทวม

เปนตน ถงแมวาการพฒนาอาคารปองกนนำทวมเหลานจะทำใหขนาดและ

ความถของการเกดนำทวมลดลง แตยงคงมเหตการณนำทวมเกดขนอยเปน

ประจำทกป ในหลาย ๆ พนท แสดงใหเหนวายงมประเดนในการจดการกบ

ภยนำทวมทจะตองพจารณาอกหลายประเดนยกตวอยางเชน

1. มาตรการในการบรรเทาภยนำทวมโดยใชสงกอสราง เชน การ

กอสรางเขอนและพนงกนนำ เปนมาตรการทตองใชเวลาและการลงทนทสง

มาก ในระหวางทการกอสรางสงเหลานยงไมสมบรณ จำเปนตองมมาตรการ

อนๆรองรบเพอบรรเทาความเสยหายเมอเกดเหตการณนำทวมขน

2. การออกแบบกอสรางอาคารปองกนนำทวมนน จะออกแบบให

สามารถรองรบปรมาณนำสงสดทคาดการณวาจะเกดขนในรอบปการเกดซำ

หนง เชน รอบ 100 ป เทานน ดงนนถงแมวาจะไดทำการกอสรางอาคาร

เหลานเสรจสมบรณแลว แตหากปรมาณนำทเกดขนในปใด มคามากกวา



คมอ 28

ปรมาณนำทออกแบบไว กจะทำใหเกดนำทวมขนได จงมความจำเปนตองม

มาตรการอนๆในการบรรเทาภยนำทวมรองรบไวเชนเดยวกน

3. พนทใดทมการกอสรางอาคารปองกนนำทวมเสรจสมบรณแลว

จะทำใหขนาดและความถของนำทวมลดลง สงผลใหมการรกลำพนททเปน

ทางนำเดมเพอกอสรางโรงงานและทอยอาศย การรกลำเขาไปอยในทางนำ

ลกษณะน จะกอใหเกดความเสยหายทรนแรงเมอเกดเหตการณนำทวมขนใน

กรณทปรมาณนำทเกดขนมมากกวาปรมาณนำทใชในการออกแบบอาคาร

ปองกนนำทวม ดงนนผทเกยวของจะตองพจารณาปองกนแกไขในประเดนน

อยางรอบคอบ

4. ในพนททมอาคารปองกนนำทวม เหตการณนำทวมจะลดลงหรอ

ไมมเลยเปนระยะเวลาหลายป ทำใหผทอยอาศยในพนทเหลานนเกดความ

เชอมนในความปลอดภยจนขาดความตระหนกตอภยนำทวมทอาจจะเกดขน

เมออาคารเหลานนพงเสยหายหรอปรมาณนำมจำนวนมากกวาปรมาณนำท

ใชออกแบบอาคารเหลานน สงผลใหผทอยอาศยเหลานนไมสามารถดำเนนการ

ไดอยางเหมาะสมเม อเกดนำทวมข น กอใหเกดความเสยหายท ร นแรง

ตามมา

จากประเดนปญหาทไดกลาวมาแลวขางตน ทำใหเหนไดวา ในการ

จดการอทกภยจะตองดำเนนมาตรการหลาย ๆ อยางควบค ก นไปท ง

มาตรการทใชสงกอสรางและมาตรการทไมใชสงกอสรางการจดทำแผนทนำทวม

(Flood Hazard Mapping) เพ อใชเตอนภยนำทวม เปนตวอยางหนงของ

มาตรการทไมใชสงกอสราง ทถกนำมาใชและไดผลในการบรรเทาความเสยหาย

จากนำทวมเปนอยางดในหลายๆประเทศ

3.1 คำจำกดความของแผนทนำทวม

แผนทนำทวมในทนมาจากภาษาองกฤษวาFloodHazardMapซง

เปนแผนททแสดงขอมลของการทวม เชน พนททคาดวาจะถกนำทวมความลก

ของนำทวม รวมทงขอมลสำหรบการอพยพ เชน จดอพยพ เสนทางการ

อพยพจดอนตรายในเสนทางอพยพเปนตนขอมลเหลานจะแสดงในรปแบบ



ของรปภาพทเขาใจงาย โดยมเปาหมายหลกเพอใหสามารถอพยพประชาชน

ไปอยในทปลอดภยไดอยางเหมาะสม ทนเวลา ในกรณท เกดเหตการณ

นำทวมขน

3.2 รปแบบของแผนทนำทวม แผนทนำทวมอาจจดแบงไดหลายรปแบบตามหลกเกณฑทนำมาใช

ในการจดแบง โดยอาจจดแบงตามลกษณะของขอมลทแสดงไวในแผนทได

ดงน

แผนท แบบ A (A-Type Map) เปนแผนท ท แสดงเฉพาะตำแหนงของส งตาง ๆ ท สำคญ

เชน ตำแหนงของลำนำ ตำแหนง

จดอพยพ ตำแหนงของอาคารทใช

เปนจดสงเกต โดยไมไดแสดงระดบ

ความสงของพนทไวในแผนทภาพท 3.1 แผนทนำทวมแบบ A (A-Type Map) แผนท แบบ B (B-Type Map) เปนแผนทท แสดงตำแหนงของสงตางๆทสำคญเชนเดยวกบ

แผนทแบบ A แตเพมเตมการแสดง

ระดบความสงของพนทเขาไปดวย

ภาพท 3.2 แผนทนำทวมแบบ B (B-Type Map)



คมอ 30

แผนท แบบ C (C-Type Map) เปนแผนททแสดงขอมลตางๆ ในแผนทเชนเดยวกบแผนทแบบ

B พรอมทงแสดงขอบเขตของพนท

น ำทวมท เก ดจากเหตการณนำ

ทวมในอดตเพยงเหตการณเดยวไว

ในแผนทภาพท 3.3 แผนทนำทวมแบบ C (C-Type Map)

แผนทแบบ D (D-Type Map) เปนแผนททแสดงขอมลตาง ๆ ในแผนท เชนเดยวกบแผนท แบบ B

แตเพมเตมการแสดงขอบเขตของ

พนทนำทวมทเกดจากเหตการณ

นำทวมในอดตหลาย ๆ เหตการณ

พร อมท งข อมลปร มาณฝนท

สมพนธกบเหตการณนำทวมเหลานน

ไวในแผนทภาพท 3.4 แผนทนำทวมแบบ D (D-Type Map) แผนทแบบ E (E-Type Map) เปนแผนททแสดงขอมลตาง ๆ ในแผนท เชนเดยวกบแผนท แบบ C

แตขอบเขตของพนทนำทวมทแสดง

ในแผนท ได จากการจำลอง

เหตการณในแบบจำลองโดยขนาด

ของนำทวม(DesignFlood)ทใชใน

แบบจำลอง มขนาดเทากบขนาด

ของนำทวมจากเหตการณนำทวม

สงสดทเคยเกดขนในอดตภาพท 3.5 แผนทนำทวมแบบ E (E-Type Map)



แผนทแบบ F (F-Type Map)เปนแผนททแสดงขอมลตางๆในแผนทเช นเดยวกบแผนท แบบ E โดย

ขอบเขตของพนทนำทวมทแสดง

ในแผนท ได จากการจำลอง

เหตการณในแบบจำลองซงขนาด

ของนำทวม(DesignFlood)ทใชใน

แบบจำลองมขนาดมากกวาขนาด

ของนำทวมจากเหตการณนำทวม

สงสดทเคยเกดขนในอดตภาพท 3.6 แผนทนำทวมแบบ F (F-Type Map)

แผนทแบบ G (G-Type Map)เปนแผนททแสดงขอมลตางๆ ในแผนทเชนเดยวกบแผนทแบบ

F แตขอบเขตของพนทนำทวมท

แสดงในแผนท ไดจากการจำลอง

เหตการณในแบบจำลอง ณ เวลา

จรง(RealTimeAnalysis)ภาพท 3.7 แผนทนำทวมแบบ F (G-Type Map)

แผนทนำทวมทง 7 แบบตามทไดกลาวมาแลวทงหมดนน สามารถ

นำมาจดกลมตามลกษณะของการแสดงขอบเขตพนทนำทวม และระดบของ

การวเคราะหขอมลขอบเขตพนทนำทวมทแสดงในแผนทไดเปน5กลมคอ

1. แผนททไมไดแสดงขอบเขตพนทนำทวมในแผนท (Map without

inundationarea)

2. แผนททแสดงขอบเขตพนทนำทวมทเกดจากเหตการณนำทวมใน

อดต(Mapshowingpastinundationarea)



คมอ 32

3. แผนททไมมการวเคราะหขอบเขตพนทนำทวม แตแสดงขอบเขต

พ นท นำทวมท เคยเกดข นจากเหตการณนำทวมในอดต (Map without

inundationanalysisbutincludingpastinundationarea)

4. แผนทท สามารถใชคาดการณขอบเขตพนท นำทวมได (Map

predictableinundationarea)

5. แผนททไดจากการวเคราะหหาขอบเขตนำทวม (Map based on

inundationanalysis)

การจดกลมแผนททง5กลมแสดงไวดงภาพท3.7

ภาพท 3.7 การจดกลมแผนทตามลกษณะของการแสดงขอบเขตพนทนำทวม และระดบของการวเคราะหขอมลขอบเขตพนทนำทวม



4 บทท ขนตอนการจดทำแผนทนำทวม

การจดทำแผนทนำทวม ประกอบดวยขนตอนในการจดทำ 7 ขนตอน

ตามแผนภมดานลาง

1. รวบรวมและจำแนกขอมล

5. กำหนดแผนการอพยพ

7. จดทำแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวม

3. จดทำแผนทแสดงขอบเขตนำทวมจากเหตการณนำทวมในอดต

2. กำหนดเงอนไขเบองตนในการจดทำแผนท

6. กำหนดเกณฑในการออกคำสงใหอพยพ

4. จดทำแผนทแสดงขอบเขตนำทวมโดยการวเคราะหจาก

แบบจำลอง

(ในกรณทสามารถทำการวเคราะหแบบจำลองนำทวมได)



คมอ 34

4.1 การรวบรวมและจำแนกขอมล ขอมลทควรจะตองทำการรวบรวมเพอนำมาใชในการจดทำแผนทนำทวม

แสดงไวในตารางท 4.1 ท งน ผ ท ดำเนนการจดทำแผนท อาจเลอกเกบ

รวบรวมเพยงบางขอมลทเหนวาจำเปนตอการจดทำแผนทในแตละสถานท

หรอตามแตวตถประสงคของการจดทำแผนทในครงนนๆ

ตารางท 4.1ขอมลทจะตองทำการรวบรวมสำหรบการจดทำแผนทนำทวม

ประเภทขอมล รายละเอยด แผนทฐาน(Basemaps) -แผนทฐานเชนแผนทภมประเทศมาตรา

สวน1:10,000

-แผนทอนๆเชนแผนทภาพถายแผนท

ภาพถายดาวเทยม

ขอมลการทวมในอดต - จดทนำลนตลง, ขอบเขตพนทนำทวม,

ความลกนำทวม

-ขอมลความเสยหายจากนำทวม

- ระดบนำและอตราการไหลของนำใน

แมนำ, ปรมาณฝนณ บรเวณทจะใชจด

ทำหรอตรวจสอบแผนท

ขอมลการทวมโดยประมาณ - ผลการวเคราะหนำทวมจากแบบจำลอง

เชน ขอบเขตพนทนำทวม, ความลกของ

นำทวมเปนตน

-กระบวนการแพรกระจายของนำทวม

- การเปลยนแปลงความลกของนำทวมท

สมพนธกบเวลา

-ความเรวการไหลของนำทวม

ขอมล

ของน

ำทวม



ประเภทขอมล รายละเอยด พนททจะตองทำการอพยพ -ขอบเขตการปกครองตำแหนงของโรงเรยน

จำนวนผทอยอาศยทจะตอง

ทำการอพยพ

-จำนวนประชากร

-จำนวนครวเรอน

จดอพยพ -จดอพยพทใชเฉพาะเมอเกดนำทวม

- อาคารอน ๆ ทสามารถใชเปนจดอพยพ

ไดเชนวดโรงเรยน

จดอนตรายบนเสนทาง

อพยพ

-จดทมความลาดชนสงเสยงตอการพงทลาย

-เสนทางทถกนำทวมจากเหตการณนำทวม

ในอดต

-จดทเคยเกดดนถลมในอดต

- ทางลอดทจะถกนำทวมเมอเกดเหตการณ

นำทวม

-สะพานทจะถกนำทวมเมอเกดเหตการณ

นำทวม

ชองทางการสอสาร -ชองทางการสอสารและอปกรณทตอง

ใชในกรณฉกเฉน

พนทใตดน - ตำแหนงของอาคารท ม ช นใตดน,

ระบบการสอสารของผใชอาคารในกรณ

ฉกเฉน

เกณฑการอพยพ -เกณฑในการอพยพ

- กจกรรมการอพยพในอดต เชน รป

แบบคำส งและช องทางการต ดต อ

สอสาร ในกรณทแนะนำใหอพยพและ

กรณบงคบใหอพยพ, การจดต งจด

อพยพ,จำนวนผอพยพ

ตารางท 4.1ขอมลทจะตองทำการรวบรวมสำหรบการจดทำแผนทนำทวม(ตอ)ขอ

มลขอ

งการอพ

ยพ



คมอ 36

ประเภทขอมล รายละเอยด อปกรณอำนวยความ

สะดวกสำหรบผดอย

ความสามารถเชนคนแก

ผพการ

- จำนวนผอยอาศยทตองไดรบความ

ชวยเหลอ

- อปกรณอำนวยความสะดวก เชน

โรงพยาบาล บานพกคนชรา บานพก

ผพการฯลฯ

หนวยงานท

เกยวของ

-เทศบาลเจาของพนท

-จงหวดเจาของพนท

-หนวยงานสวนกลาง

-อนๆ

สงอำนวยความ

สะดวกและเครองมอ

ในการบรรเทา

สาธารณภย

- สถานกระจายขาว, เคร องกระจาย

เสยง,ไซเรน

-ศนยปองกนสาธารณภย

- ศนยให ความชวยเหลอเบ องตน,

อปกรณเผยแพรขอมลเชนบอรดเตอนภย

-สถานวดระดบนำและสถานวดนำฝน

อปกรณในการรกษา

พยาบาล

-โรงพยาบาลฉกเฉน

-ศนยสขภาพชมชน

-โรงพยาบาลและคลนก

สงจำเปนในการ

ดำรงชพ

-แหลงนำ,แหลงพลงงานเชน ปมแกส

โรงไฟฟา

-การสอสารเชนสถานโทรคมนาคม


สะดวกทเปน

สวสดการสงคม

-บานพกคนชราบานพกคนพการฯลฯ

ขอมล

ของการอพ

ยพ

ขอมล

อนๆทตอ

งทำก

ารรวบร

วม

ตารางท 4.1ขอมลทจะตองทำการรวบรวมสำหรบการจดทำแผนทนำทวม(ตอ)



4.2 การกำหนดเงอนไขเบองตนในการจดทำแผนท กอนการจดทำแผนทนำทวมผจดทำตองทำการกำหนดเงอนไขเบองตน

ในเร องของขนาดเปาหมายของนำทวม (Magnitude of target flood)

ขอบเขตพนททจะจดทำแผนท และมาตราสวนและขนาดของแผนทฐาน โดย

พจารณาจากขอมลนำทวมและการอพยพในอดต รวมทงสภาพแวดลอมและ

สภาพภมประเทศของพนททคาดวาจะถกนำทวม โดยมรายละเอยดในการ

พจารณาดงน

4.2.1 ขนาดเปาหมายของนำทวม (Target Flood) โดยหลกการแลว ขนาดของนำทวมทเปนขนาดเปาหมายในการทำ

แผนทนำทวม ควรจะกำหนดใหครอบคลมเหตการณนำทวมทอาจเกดขนได

โดยกำหนดจากขนาดนำทวมดงตอไปน

1.ขนาดนำทวมจากการออกแบบ(Design flood) โดยอาจใชวธการ

วเคราะหรอบปการเกดซำและโอกาสเสยงทจะเกดอทกภยในการออกแบบ

ขนาดนำทวม

2. ขนาดของนำทวมสงสดทมการเกบบนทกขอมลไว (Largest flood

previouslyrecorded)

3. ขนาดของนำทวมสงสดทเกดขนเพยงครงเดยวในระยะหลายป

(Largestfloodoccurringonceinseveralyears)เชนขนาดของนำทวมทเกด

ขนในรอบ10,20,หรอ50ปทผานมา

อยางไรกตาม สำหรบพนททไมสามารถทำการวเคราะหขนาดของ

นำทวมได สามารถกำหนดขนาดเปาหมายของนำทวมจากเหตการณนำทวม

ทรนแรงทสดทมการบอกเลากนมา หรอขนาดของนำทวมสงสดทเคยเกดขน

ในระยะสองป(Largestfloodoccurringonceintwoyears)

4.2.2 ขอบเขตของพนททจะจดทำแผนท โดยหลกการแลว ขอบเขตของพ นท ท จะจดทำแผนท ควรจะ

ครอบคลมพนททงหมดตามเขตปกครอง เชน ครอบคลมเขตเทศบาลทงหมด

เปนตนอยางไรกตามหากพนททมความเสยงในการถกนำทวมมเพยงบางสวน



คมอ 38

ของพ นท ท งหมด การกำหนดขอบเขตพ นท ควรกำหนดใหครอบคลม

พนทบรเวณนนและพนทโดยรอบ

ในกรณทพนทท มความเสยงตอการถกนำทวม ครอบคลมหลาย

พนทการปกครอง การกำหนดขอบเขตพนทกจะตองครอบคลมพนทเหลานน

ทงหมด และควรวางแผนการอพยพใหสามารถอพยพไปสพนทการปกครองท

อยใกลเคยงได

4.2.3 มาตราสวนและขนาดของแผนทฐาน มาตราสวนมาตรฐานของแผนทฐานควรกำหนดใหเทากบ1:10,000

ถง 1:15,000 ทงนเพอใหผใชงานสามารถจำแนกสวนทเปนบานหรออาคาร

แตละหลง เสนทางอพยพและขอบเขตของนำทวมได ซงเมอพจารณาจาก

ขอกำหนดดงกลาว จะทำใหแผนท 1:25,000 ถง 1:50,000 ไมมความเหมาะ

สมทจะนำไปใชเปนแผนทฐาน เนองจากผใชไมสามารถจำแนกบานแตละหลงใน

แผนทมาตราสวนขนาดนได

ขนาดมาตรฐานของแผนทฐาน ควรมขนาด A0 ถง A1 แตหาก

แผนทขนาดดงกลาวไมเหมาะสมกอาจกำหนดใหมขนาดอนได โดยพจารณา

จากปจจยตาง ๆ เชน มาตราสวนทเหมาะสม จำนวนของแผนททจะถกแบง

สวนคาใชจายและความงายในการนำไปใชเปนตน

4.3 การจดทำแผนทแสดงขอบเขตนำทวมจากเหตการณนำทวมใน

อดต การจดทำแผนทแสดงขอบเขตนำทวมจากเหตการณนำทวมในอดต ควรจะ

จดทำทนทหลงจากเหตการณนำทวมนนเกดขน โดยมขนตอนในการจดทำ

ดงน

4.3.1 การสำรวจเบองตน (Preliminary Survey) ในกรณทเหตการณนำทวมไดผานพนไปเปนระยะเวลานาน ทำให

ไมมจดสงเกตนำทวมหลงเหลออยใหดำเนนการดงน

1. พจารณาสถานททมการบนทกไววาถกนำทวม จากแหลงขอมล

ตาง ๆ เชน หนงสอพมพ แลวประมาณขอบเขตพนทนำทวมจากลกษณะ



ภมประเทศบรเวณนนๆ

2. ทำการสอบถามขอมลขอบเขตและความลกของนำทวมจากผท

อยอาศยในพนท โดยเฉพาะผสงอายทประสบกบเหตการณนำทวมในอดต

โดยตรง

4.3.2 การหาหลกฐานจากรองรอยนำทวม (Identification of Flood Marks) การหาหลกฐานนำทวมจากรองรอยนำทวม มขอแนะนำในการ

ดำเนนการดงน

1. ทำการตรวจสอบระดบนำทวมหลงจากทระดบนำทวมถงจด

สงสดแลวใหเรวทสดเทาทจะดำเนนการได

2. การกำหนดรองรอยนำทวม โดยทวไปจะกำหนดจากคราบโคลน

อยางไรกตาม มขอทพงระวง คอ คราบโคลนจะจางลง หรอหายไปภายใน

ระยะเวลาหนง โดยเฉพาะหลงจากเมอมฝนตกและในบางครงถงแมวาคราบ

เหลานนจะไมจางหายไปแตระดบของคราบอาจจะตำลงเนองจากฝนตก

3. ในกรณททำการกำหนดรองรอยนำทวมจากเศษสวะ ใหสำรวจ

ระดบรอบๆเศษสวะเหลานนอยางระมดระวงสวะทมระดบตำกวาสวะทอย

รอบ ๆ ไมควรใชกำหนดรองรอยนำทวม เนองจากระดบของสวะจะตำลง

เนองจากนำหนกของตวมนเอง หรอไมกจะถกเคลอนยายจากสงตาง ๆ เชน

จากลมเปนตน

เมอไดทำการกำหนดจดรองรอยนำทวมแลว ใหทำการขดเสนแสดง

ระดบนำทวมและทำการใสคาระดบใหชดเจน

4. เปรยบเทยบคาระดบของรองรอยนำทวม กบคาระดบนำทวม

สงสดซงมการบนทกไวณสถานวดนำใกลเคยง เพอยนยนความถกตองของ

คาระดบ

5. สำหรบลำนำท มลกษณะเปนเสนตรง ควรทำการเกบขอมล

รองรอยนำทวมตามทศทางการไหลของนำทกระยะ50-100เมตรและควรจะเกบ

ขอมลรองรอยนำทวมใหไดอยางนอย1กลมขอมลจากทงสองฝงของลำนำ



คมอ 40

4.3.3 การจดทำแผนทแสดงขอบเขตนำทวมจากเหตการณนำทวมในอดต เมอไดดำเนนการตามขนตอนขางตนดงกลาวแลว ใหทำการจดทำ

แผนทแสดงขอบเขตนำทวมโดยนำขอมลทจดเกบได เชน รองรอยนำทวม

จากการสำรวจ แผนทแสดงลกษณะภมประเทศ และแผนทแสดงขอบเขตนำทวม

โดยประมาณทไดจากการสมภาษณผอยอาศยในพนทมาพจารณาในการจดทำ

4.4 การจดทำแผนทแสดงขอบเขตนำทวม โดยการวเคราะหจากแบบ

จำลอง การจดทำแผนทแสดงขอบเขตนำทวมในกรณน จะดำเนนการเมอ

ผจดทำแผนทสามารถทำการวเคราะหขอบเขตนำทวมโดยใชแบบจำลองได

หากไมสามารถดำเนนการไดเนองจากมขอมลไมเพยงพอใหขามขนตอนนไป

สำหรบวธการจดทำแผนทแสดงขอบเขตนำทวม โดยการวเคราะห

จากแบบจำลองมขนตอนในการดำเนนการดงน

4.4.1 กำหนดพนทเปาหมายทจะทำการวเคราะห การสรางแบบจำลองนำทวม จะดำเนนการบนเงอนไขของพนททจะ

ทำการวเคราะหดงน

(1)พนทเปาหมาย(Targetfloodplain)

ทำการกำหนดพนทเปาหมายทจะทำการวเคราะห จากแผนทแสดง

ขอบเขตนำทวมจากเหตการณนำทวมในอดต รวมทงพจารณาพนททคาดวา

จะถกนำทวมเมอเกดเหตการณนำทวมตามขนาดนำทวมเปาหมาย (Target

flood) ขอทควรพจารณาอกอยางหนงกคอ ขอบเขตนำทวมอาจถกจำกดโดย

โครงสรางตางๆเชนเขอนปองกนนำทวมถนนเปนตน

(2)พจารณารายละเอยดของพนทเปาหมาย

เพอใหการประมาณความลกของนำทวมมความถกตอง จงตอง

พจารณาปจจยหลาย ๆ ดานทมผลกระทบตอการประมาณความลก ปจจย

เหลานไดแก ลกษณะของภมประเทศ, โครงสรางตามแนวตลงทมความตอ

เนองกนเชนถนนทางรถไฟหรอเขอนปองกนตลงเขอนปองกนนำทวมซง

อาคารเหลานจะมผลกระทบตอการลนของนำจากลำนำ



4.4.2 จำแนกระดบของพนดนและรปแบบการใชทดนในพนทเปาหมาย เพอใหเง อนไขทางกายภาพของพนทมความถกตองในการนำไป

วเคราะห ใหทำการจำแนกระดบของพนดนในพนทเปาหมาย ซงอาจกำหนด

ใหเปนโครงขายทเหมาะสมกบขนาดความละเอยดของขอมลระดบความสงท

มอยเชนโครงขายขนาด50เมตรโดยมรายละเอยดในการดำเนนการดงน

(1)กำหนดระดบพนดนเฉลย

การจำแนกระดบพ นดนใหกระทำโดยการใสค าระดบเฉล ยท

จดศนยกลางและทมมทงสของตารางโครงขายทกำหนดขน คาระดบทจะนำ

มาใสอาจไดจากการสำรวจหรอจากขอมลระดบสงทไดจากการวเคราะห

ภาพถายทางอากาศซงสำหรบประเทศไทยกรมพฒนาทดนไดทำการสำรวจ

และจดทำขอมลระดบสงครอบคลมพนททงประเทศ และกรมชลประทานได

ขอลขสทธในการใชงานเรยบรอยแลว จงสามารถนำขอมลดงกลาวมาใชใน

การวเคราะหไดเลย อยางไรกตามควรมการสำรวจระดบความสงของพนดน

ในสนามในลกษณะของการทำ Spot Height เพมเตม เพอใหขอมลระดบ

ความสงมความถกตองเปนปจจบนยงขนในสวนของการกำหนดโครงขายนน

ปจจบนมโปรแกรมทางดาน GIS ทสามารถใชงานรวมกบแบบจำลองในการ

วเคราะหนำทวม และสามารถกำหนดขนาดของโครงขายในโปรแกรมได เชน

โปรแกรม ArcView ทม Extension ชอ HEC-GeoRAS สำหรบทำงานรวมกบ

แบบจำลอง HEC-RAS รายละเอยดสามารถศกษาไดจากค ม อการใช

โปรแกรมดงกลาว

(2) ทำการจำแนกรปแบบการใชทดนและอตราของทพกอาศยใน

ปจจบน

มความจำเปนตองจำแนกรปแบบการใชทดนและอตราหรอจำนวน

ท พ กอาศยท ม อย ในพ นท ในปจจบ น เพ อนำมาใชในการกำหนดคา

สมประสทธความขรขระของพนท ซงจะนำไปใชในการวเคราะหนำทวมใน

แบบจำลองตอไป สำหร บแผนท การใช ท ด นน นสามารถใช แผนท ท

กรมพฒนาทดนไดจดทำไว แตจะตองมการสำรวจเพอตรวจสอบความถก



คมอ 42

ตองของรปแบบการใชพนทในสนามดวย

4.4.3 การกำหนดจดสำหรบการวเคราะหนำทวมเนองจากการ พงทลายของกำแพงปองกนนำทวมและเนองจากการไหลลนตลง ในขนตอนนจะเปนการพจารณากำหนดจดตำแหนงทจะทำใหเกด

นำทวมโดยในกรณของพนททมกำแพงปองกนนำทวมตามแนวลำนำจะตอง

พจารณาวาจดตำแหนงในทมความเสยงในการพงทลายมากทสด และจดใด

ทหากพงทลายแลวจะทำความเสยหายใหกบพนทมากทสด ทงนเพอนำไป

วเคราะหในแบบจำลองใหครอบคลมทกกรณ โดยทวไปตำแหนงของกำแพง

ปองกนนำทวมทมความเสยงในการพงทลายมากทสดจะอยบรเวณโคงลำนำ

สำหรบลำนำในภาคเหนอ สวนมากมกจะไมมกำแพงปองกนนำทวม

เหตการณนำทวมสวนใหญจะเกดจากกรณนำลนตลงลำนำ จงไมจำเปนตอง

กำหนดจดดงกลาว

หลงจากทไดกำหนดจดตำแหนงทจะทำใหเกดนำทวมแลว จะตอง

ทำการเกบขอมลความจของลำนำ และขอมลปรมาณนำททำใหเรมทวมพนท

เพอนำไปเปนจดเรมตนในการวเคราะหนำทวมในแบบจำลองตอไป

4.4.4 การจำลองนำทวม (Flood Simulation) หลงจากทไดเกบขอมลและกำหนดเงอนไขตาง ๆ ดงทไดกลาวมา

ทงหมดแลว ขนตอนตอมาคอการจำลองนำทวมในแบบจำลอง ซงจะตอง

ทำการจำลองใหครอบคลมทกกรณทอาจเกดนำทวม รายละเอยดในการ

จำลองและเงอนไขเบองตนของแบบจำลอง จะขนกบแบบจำลองทนำมาใช

โดยอาจเปนแบบจำลองการไหลแบบมตเดยว (One-dimensional Model) เชน

แบบจำลอง HES-RAS, แบบจำลอง MIKE-11 หรอแบบจำลองการไหลแบบ

สองมตเชนแบบจำลองMIKE-21เปนตนในการเลอกใชแบบจำลองวาควรใช

แบบจำลองการไหลแบบมตเดยวหรอแบบสองมตน น ข นอยกบลกษณะ

ของพนทและวตถประสงคของการนำไปใชงาน สำหรบพนทในเขตภาคเหนอ

ทเหตการณนำทวมสวนใหญจะเกดเนองจากนำลนตลงลำนำทางดานเหนอนำ

และไหลในทศทางเดยวมาทางดานทายนำ จงสามารถอนโลมใหลกษณะการ



ไหลของนำเปนแบบการไหลในทศทางเดยว แบบจำลองมตเดยวจงมความ

เหมาะสมเพยงพอทจะนำมาจำลองนำทวมในพนทลกษณะนได

4.4.5 การกำหนดพนททถกนำทวม (Defining the Flood-prone Area) เมอทำการจำลองนำทวมในแบบจำลองแลว ใหนำผลการจำลองมา

กำหนดระดบนำทวมสงสดในแตละโครงขายพนททไดจดทำไว โดยจะตองนำ

ผลการจำลองในทกกรณของเหตการณนำทวมมากำหนดระดบนำทวมสงสด

ใหครบทกกรณ

เม อไดระดบนำทวมสงสดแลว ใหทำการประมาณความลกของ

นำทวมในแตละโครงขายโดยการลบคาระดบนำทวมสงสดดวยระดบพนดนของ

โครงขายนนแลวทำการลากขอบเขตของนำทวมโดยพจารณาปจจยตางๆท

เกยวของเชนถนนและอาคารทอาจเปนตวกำหนดขอบเขตของนำทวมได

สำหรบการวเคราะหขอบเขตนำทวมในปจจบน ซงมโปรแกรมดาน

GIS เขามาชวย โปรแกรมเหลานสามารถนำผลการจำลองนำทวมจากแบบ

จำลองมาวเคราะหหาความลกและขอบเขตนำทวมไดโดยตรง ชวยใหเกด

ความสะดวกในการวเคราะหเปนอยางมาก ดงตวอยางแผนททแสดงในภาพ

ท 4.1 ซงรายละเอยดเหลานสามารถศกษาเพมเตมไดจากคมอของแบบ

จำลองและโปรแกรมGISทสามารถใชรวมกบแบบจำลองเหลานน

ภาพท 4.1 ตวอยางแผนทแสดงขอบเขตและความลกนำทวมในเขตเทศบาลนครลำปาง



คมอ 44

4.4.6 กำหนดความลกของนำทวม (Designation of Inundation Depth) การกำหนดความลกของนำทวม จะกำหนดโดยใชสเปนสญลกษณ

แทนความลกของนำทวม ท งน เพ อใหประชาชนทจะนำแผนทไปใชงาน

สามารถเขาใจขอมลความลกของนำทวมไดอยางถกตอง โดยปกตแลวจะ

แบงความลกของนำทวมออกเปน 5 ระดบ ดงแสดงในตารางท 4.2 ซงการ

แบงระดบความลกออกเปน 5 ระดบดงกลาว จะคำนงถงความยากงายใน

การอพยพโดยวธการเดนในนำอยางไรกตามสามารถแบงระดบความลกนอก

เหนอจากนไดตามความจำเปนของการนำไปใชงาน เชนความลก 2.0 เมตร

ถงนอยกวา 3.0 เมตร, ความลก 3.0 เมตร ถงนอยกวา 4.0 เมตร, และ

ความลก4.0 เมตรถงนอยกวา5.0 เมตร เปนตนภาพท 4.2 เปนตวอยาง

ของการแสดงความลกของนำทวม อางองกบความสงของบานและความสง

ของมนษย ซงจะชวยใหผทนำแผนทไปใชงาน สามารถเขาใจขอมลความลก

ของนำทวมไดงายขน

ตารางท 4.2การกำหนดความลกของนำทวม

ความลกของนำทวม รายละเอยดอางอง

0.0เมตร ไมถกนำทวม

0.5เมตร ประมาณระดบเขาของผใหญหรอระดบ

เอวของเดก

1.0เมตร ประมาณระดบเอวของผใหญหรอระดบ

คอของเดก

2.0เมตร ประมาณระดบชายคาบานชนแรก

5.0เมตร ประมาณระดบชายคาบานชนทสอง



ภาพท 4.2 ความลกของนำทวม อางองกบความสงของบานและความสงของมนษย

4.5 การกำหนดแผนการอพยพ การกำหนดแผนการอพยพมขนตอนในการดำเนนการดงน

4.5.1 การกำหนดจดอพยพ การกำหนดจดอพยพใหพจาณาจากตกหรออาคารทมอยในพนท

และเหมาะสมทจะใชเปนจดอพยพ ในบางครงอาจใชอาคารทตงอยในพนทท

ถกนำทวมเปนจดอพยพชวคราวได แตตองมนใจวาอาคารดงกลาวมความ

มนคงตอกระแสนำ และมจำนวนชนอาคารทอยสงกวาระดบของนำทวม

เพยงพอทจะรองรบผอพยพได

4.5.2 การกำหนดวธการอพยพ โดยปกตแลวจะไมแนะนำใหทำการอพยพออกจากพนทนำทวมโดย

ใชรถยนต ยกเวนในสถานการณพเศษ เนองจากการอพยพโดยใชรถยนต

ประชาชนจำนวนมากอาจอพยพในเวลาเดยวกน ทำใหสภาพจราจรตดขด

และอาจเกดอบตเหตขนได ดงนนการอพยพโดยการเดนเทาจงเหมาะสมทสด

ในสถานการณปกต อยางไรกตามหากมเวลาในการเตอนภยเพยงพอ อาจ

ทำการอพยพโดยใชรถยนตได แตหนวยงานทเกยวของจะตองจดทำแผนการ

ใชเสนทางและลำดบการอพยพใหชดเจน

4.5.3 การกำหนดระยะทางและลำดบเวลาในการอพยพ ระยะทางในการอพยพทเหมาะสมสำหรบการอพยพโดยการเดนเทา



คมอ 46

ควรมระยะนอยกวา 2 กโลเมตร ดงนนจะตองกำหนดจดอพยพใหเหมาะสม

กบแตละพนท โดยคำนงถงระยะทางและความจของอาคาร ตลอดจนถง

สงอำนวยความสะดวกเชนจำนวนหองนำทเหมาะสมกบจำนวนผอพยพ

4.5.4 การกำหนดเสนทางการอพยพ ใหพจารณาเสนทางอพยพทปลอดภยจากการถกนำทวม หรอโคลน

ถลม เมอไดกำหนดเสนทางอพยพแลว จะตองแสดงเสนทางดงกลาวใน

แผนทใหชดเจน

4.5.5 การกำหนดจดอนตรายบนเสนทางการอพยพ ใหพจารณาเสนทางทเสยงตอการถกนำทวม สะพานหรอโมงคทาง

ลอดทเมอทำการอพยพแลวมความเสยงตอการถกปดเมอนำไหลมาถง และ

ใหแสดงจดเหลานในแผนทใหชดเจนเชนเดยวกน

4.5.6 การจดแบงพนทการอพยพและกำหนดจดอพยพทเหมาะสมกบแตละพนท ทำการจดแบงพนทการอพยพ (Zoning) ออกเปนพนทยอย ๆ โดย

พจารณาใหเหมาะสมกบจดอพยพ เสนทางการอพยพ จำนวนผอพยพท

เหมาะสมกบสงอำนวยความสะดวกทจดอพยพแตละแหงมอย

4.5.7 การกำหนดแผนการชวยเหลอผทดอยความสามารถ ทำการกำหนดวธการอพยพ สำหรบผอพยพทดอยความสามารถ

เชนคนชราและคนพการเชนจะเตรยมการอพยพอยางไรจะออกคำแนะนำ

ใหทำการอพยพ ณ เวลาใด หรอมจดอพยพท เตรยมไวเฉพาะสำหรบ

ผดอยความสามารถหรอไมเปนตน

4.5.8 การกำหนดชองทางการสอสาร ทำการกำหนดชองทางการสอสารทเชอถอไดวา สามารถใชการได

ในกรณฉกเฉน โดยสามารถสงขอมลขาวสารทจำเปน ทจะทำใหการอพยพม

ความปลอดภย ตวอยางของชองทางการสอสาร ไดแก ทว, วทย, วทย

สอสาร, โทรศพท, เคเบลทว, อนเตอรเนท, การสงขอความ, ลำโพงกระจาย

เสยง,รถกระจายเสยง,ไซเรนและบอรดเตอนภยเปนตน



4.6 การกำหนดเกณฑในการออกคำสงใหอพยพ การออกคำสงใหทำการอพยพ จะดำเนนการตามลำดบขนตอน

ดงน

- การออกคำสงใหเตรยมพรอมอพยพ เปนการออกคำเตอนใหผอย

อาศยทำการเตรยมพรอมสำหรบการอพยพทอาจจะมขน

- การออกคำสงแนะนำใหทำการอพยพ เปนการแนะนำใหผ อย

อาศยทำการอพยพออกจากพนททคาดวาจะถกนำทวม

- การออกคำสงบงคบใหทำการอพยพ เปนการออกคำเตอนใหผอย

อาศยทำการอพยพโดยทนท

โดยมรายละเอยดในการพจารณาออกคำสงแตละขนตอนดงน

4.6.1 เกณฑในการออกคำสงบงคบใหทำการอพยพ (1)กำหนดระดบเรมทวม

ในกรณทมกำแพงปองกนนำทวม ใหทำการกำหนดระดบนำทอาจ

จะทำใหกำแพงปองกนนำทวมพงทลาย สวนในกรณทลำนำไมมกำแพง

ปองกนนำทวม ใหทำการกำหนดระดบนำทเรมลนตลงและทำใหเกดนำทวม

ขน

(2)กำหนดระยะเวลาทจำเปนในการทำการอพยพ

โดยหลกการทเปนทยอมรบโดยทวไปแลว การอพยพควรจะเสรจ

สมบรณ ณ เวลาทระดบนำถงจดทไดกำหนดไวในขอท (1) ดงนนจงตอง

กำหนดระยะเวลาทจะทำใหการอพยพเสรจสมบรณ หลงจากทไดออกคำสง

บงคบใหทำการอพยพใหชดเจน

(3) กำหนดระดบนำอางองสำหรบการออกคำสงบงคบใหทำการ

อพยพ

สมมตวา ในพนทหนงมความจำเปนตองใชเวลาในการอพยพเทากบ

n ชวโมง จะตองทำการหารระดบนำอางองทเมอนำในแมนำถงระดบนแลว

จะทำใหพนทดงกลาวทวมในอก n ชวโมงหลงจากนน ระดบนำอางองนมวธ

การกำหนดทแตกตางกนในแตละพนท สำหรบวธการทกรมชลประทานใชใน



คมอ 48

การกำหนดระดบนำอางองและใชไดผลเปนอยางด คอการกำหนดระดบนำ

อางองจากความสมพนธของระดบนำ ระหวางสถานวดระดบนำดานเหนอนำ

กบสถานวดระดบนำดานทายนำ ยกตวอยางเชน ในการเตอนภยนำทวมใน

เขตเทศบาลเมองนาน จะใชความสมพนธของระดบนำในแมนำนานทสถาน

N.64บานผาขวาง อำเภอทาวงผา และสถาน N.1 ในเขตเทศบาลเมองนาน

โดยเมอระดบนำทสถานN.64ขนสงถง9.50เมตรจะทำใหระดบนำทสถาน

N.1 ขนสงถงระดบ 7.00 เมตร และเรมทวมพนทในเขตเทศบาลเมองนานใน

อก 6-7 ชวโมงตอมา ดงนนในกรณน ระดบนำอางองคอระดบนำทสถาน

N.64ทระดบ9.50เมตร

4.6.2 เกณฑในการออกคำสงแนะนำใหทำการอพยพ การออกคำสงแนะนำใหทำการอพยพ ควรดำเนนการกอนการออก

คำสงบงคบใหทำการอพยพชวงเวลาในการออกคำสงควรจะอยทหนงถงสอง

ชวโมงกอนออกคำสงบงคบใหอพยพ ทงนขนอยกบเงอนไขและความเหมาะสม

ในแตละพนท

4.6.3 เกณฑในการออกคำสงใหเตรยมพรอมอพยพ เกณฑในการออกคำสงใหเตรยมพรอมอพยพ จะตองพจารณาให

เหมาะสมกบสภาพการเกดนำทวมในแตละพนท ซงในบางกรณอาจนำขนตอน

การออกคำส งให เตร ยมพรอมอพยพไปแทนท ข นตอนการออกคำส ง

แนะนำใหทำการอพยพไดในกรณทมระยะเวลาในการเตอนภยมากพอ

4.7 การจดทำแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวม หลงจากทไดทำการเกบรวบรวมและวเคราะหขอมลดงทไดกลาวไว

ทงหมดแลว ขนตอนสดทายกคอการนำขอมลเหลานนมาจดทำเปนแผนท

นำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวม(FloodHazardMap)หลกการสำคญใน

การจดทำแผนทดงกลาว คอ จะตองเปนแผนททอยในรปแบบทประชาชน

ผจะนำไปใชเขาใจไดงาย ไมมขอมลทซบซอนหรอมากเกนไปจนอาจทำใหเกด

ความสบสนตารางท4.3แสดงขอมลหลกๆทควรมในแผนทนำทวมเพอใช

ในการเตอนภยนำทวม



ตารางท 4.3หวขอและขอมลหลกทควรมในแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวม

หวขอ ขอมลการทวม

ขอมลการ

ทวม

ขอมลการทวมใน

อดต

บนทกขอมลนำทวมในอดต(มาก

สดหรอลาสด)

การคาดการณนำ

ทวม

พนทเสยงภยนำทวม,พนทอนๆ

ทอาจเกดนำทวมได,ระยะเวลา

รวมตวของนำทวม,ความเรวการ

ไหลของนำทวม,ระดบของ

อนตรายเมอเกดนำทวม


อพยพ

พนททจะตอง

อพยพ

พนททอยในโซนอนตราย

จดอพยพ ชอทตงและเบอรโทรศพทของ

จดอพยพ

จดอนตรายบนเสน

ทางอพยพ

จดอนตรายบนเสนทางอพยพท

เสยงกบการเกดโคลนถลม,พนท

ลาดชน,และทางลอดตางๆ

กฎทควรปฏบตเมอ

เกดเหตการณ

นำทวม

คำแนะนำในการอพยพ

ชองทางการตดตอ

สอสารสำหรบการ

คาดการณนำทวม

ชองทางการตดตอสอสารสำหรบ

การคาดการณนำทวม(โดยปกต

จะเปนชองทางเดยวกบชองทาง

การตดตอสอสารสำหรบการ

อพยพ)

ขอมล

ทใชส

ำหรบ

การอพย

พ



คมอ 50



อพยพ

ชองทางการตดตอ

สอสารสำหรบ

ขอมลการอพยพ

ชองทางการตดตอสอสารสำหรบ

ขอมลการอพยพ(การออกคำสง

ใหเตรยมพรอมอพยพ,แนะนำให

อพยพ,และบงคบใหอพยพ)

พนททอยใตดน ขอมลการอพยพสำหรบพนททอย

ใตดน(การแสดงถงอนตรายใน

พนททอยใตดน,ตำแหนงของ

พนทใตดน,และระบบการตดตอ

สอสารสำหรบผใชงานพนทใตดน

เกณฑการอพยพ เกณฑในการออกคำสงใหอพยพ

และแนวทางในการดำเนนการ

หลงจากไดรบคำสง


สะดวกสำหรบ

ผดอยความสามารถ

ชอ,ตำแหนง,และเบอรโทรศพท

ตดตอของสงอำนวยความสะดวก

เชนโรงพยาบาล,โรงเรยนท

พรอมใหบรการผดอยความ

สามารถ

แผนทฐาน(Basemaps)

แผนทฐานทสามารถจำแนก

ตำแหนงและขอบเขตของพนท

นำทวมทจะตองทำการอพยพ

ตารางท 4.3หวขอและขอมลหลกทควรมในแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวม(ตอ)

ขอมล

ทใชส

ำหรบ

การอพย

พ





ขอมลอนๆ หวขอ,คำอธบาย,มาตราสวน,

จดพกด,หนวยงานทจดทำพรอม

หมายเลขโทรศพท,วนทผลต,

หนวยงานทเกยวของกบการ

ปองกนและบรรเทาภยนำทวม

ขอมลการทวมในอดต ขอมลอต-อทกวทยาททำใหเกด

นำทวม(ปรมาณฝน,ระดบนำ,

อตราการไหลของนำ),สถตการ

ทวม(ขอบเขต,ความลก,และ

ระยะเวลาของการทวม),ความ

เสยหายทเกดขนและขอมลการ

อพยพเมอเกดเหตการณนำทวม

ขอมลฝน ปรมาณฝนรายชวโมงทสมพนธ

กบการเกดนำทวมและการอพยพ

ซงจะตองอยในรปแบบการ

อธบายทเขาใจไดงาย

กลไกของการเกดนำทวม กลไกของการเกดนำทวมตาม

ลกษณะพนท

ชองทางตดตอสำหรบขอมลการ

ปองกนสาธารณภยทมอย

ขอมลการเตอนภยจากปรมาณ

ฝน,การคาดการณนำทวม,การ

เตอนอพยพทอยในรปแบบท

เขาใจไดงาย

ขอมล

ทใชส

ำหรบ

การศ

กษา

ขอมล

ทใชส

ำหรบ

การอพย

พ



คมอ 52


กฎทควรปฏบตในชวตประจำวน

และในกรณทเกดเหตการณ

นำทวม

ขอแนะนำสนๆในการปฏบตตน

ในชวตประจำวนและในกรณท

เกดเหตการณนำทวม

การอยอาศยในจดอพยพ ขอพงปฏบตเมอพกอาศยในจด

อพยพ

วธการในการทำความรจกกบ

แผนทนำทวม

จะทำอยางไรใหรจกกบแผนท

นำทวมและสามารถใชงานแผนท

เมอเกดเหตการณนำทวม

วธการใชแผนทนำทวม จะดเสนทางการอพยพและจด

อพยพของเราในแผนทไดอยางไร,

จะทำการอพยพครอบครวใน

สถานการณฉกเฉนไดอยางไร

ขอมลอนๆ ขอมลทจะกระตนใหมการนำ

แผนทมาใชงานไดอยางม

ประสทธภาพเชนการอพยพ

ออกจากบานทถกนำทวม,วธ

การชวยเหลอผตกนำ,การปฐม

พยาบาลเบองตนเปนตน


ขอมล

ทใชส

ำหรบ

การศ

กษา



5 บทท การเผยแพรและการนำแผนทนำทวมไปใช

5.1 การเผยแพรแผนท 5.1.1 การประชาสมพนธ หลงจากทไดจดทำและเผยแพรแผนทนำทวมเพอใชเตอนภยนำทวม

แลว เทศบาลหรอองคการปกครองเจาของพนทจะตองทำการประชาสมพนธ

เพอใหประชาชนเขาใจถงวตถประสงคและขอดของการใชแผนท ผานทาง

กจกรรมการศกษาหรอการฝกซอมการอพยพเมอเกดเหตการณนำทวม โดย

อาจประชาสมพนธผานชองทางดงตอไปน

(1) ประชาสมพนธขอมลผานสอทองถน เชน หนงสอพมพหรอ

วารสาร

(2) จดใหมการชแจงประชาสมพนธณสถานทใดทหนงเชนหนวยงาน

ปองกนและบรรเทาสาธารณภยโรงเรยนเปนตน

(3) จดทำแบบสอบถามไปยงประชาชนแตละครอบครว หนวยงาน

ในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย โรงเรยน หรอบรษทเอกชน ทงนเพอ

กระตนความสนใจตอแผนททไดจดทำขน ใหประชาชนสามารถนำไปใชงาน

จรง และเปนการรวบรวมความคดเหนของประชาชนทมตอขอมลตาง ๆ ท

แสดงไวในแผนท รวมทงยงชวยกระตนใหประชาชนเขามามสวนรวมใน

กจกรรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยมากขน

(4) ทำการเผยแพรขอมลในงานตาง ๆ เชน งานฝกซอมการอพยพ

งานออกรานประจำปของจงหวดเปนตน

(5)ประชาสมพนธผานทางเคเบลทว

(6) ประชาสมพนธทางปายประชาสมพนธของหนวยงานตาง ๆ ใน

พนท

(7)ขอความรวมมอการประชาสมพนธไปยงโทรทศนหรอวทย

(8)ประชาสมพนธทางอนเตอรเนทผานทางโฮมเพจของหนวยงาน



คมอ 54

5.1.2 กลมเปาหมายในการใชแผนท เมอไดจดทำแผนทนำทวมแลว ควรทำการเผยแพรแผนทดงกลาวใหแกกลมเปาหมายทเกยวของในพนท เพอใหกลมเปาหมายสามารถใชแผนทไดอยางเกดประโยชนสงสด โดยอาจแบงกลมเปาหมายในการเผยแพรไดเปน2กลมคอ (1) กลมประชาชนในพนท การเผยแพรแผนทนำทวมใหแกประชาชน โดยทวไปจะดำเนนการแจกจายแผนทใหกบประชาชนแตละครวเรอน เพอใหประชาชนนำไปศกษาและใชเปนแนวทางในการปฏบตตน และแนวทางในการอพยพเม อเกดเหตการณนำทวมขนโดยอาจพจารณาเผยแพรใหกบกลมประชาชนดงตอไปน -เผยแพรแกประชาชนทอยอาศยในเขตการปกครองนนทงหมด -เผยแพรใหเฉพาะประชาชนทอาศยอยในพนททคาดวาจะถกนำทวม - เผยแพรใหเฉพาะประชาชนทอาศยอยในเขตพนททจะตองทำการอพยพเมอเกดเหตการณนำทวม นอกจากการเผยแพรแผนทนำทวมใหกบประชาชนโดยตรงแลวอาจทำการเผยแพรไวตามองคกรหรอหนวยงานอนๆเชน -ศนยกลางชมชนหรอหนวยงานสาธารณตางๆ -โรงเรยนโดยอาจเผยแพรในลกษณะปายประกาศและเอกสารการสอน - บรษทเอกชนในพนท โดยเผยแพรในลกษณะปายประกาศใหกบพนกงาน -เผยแพรผานทางอนเตอรเนทโฮมเพจ (2) กลมเจาหนาททเกยวของกบการปองกนและบรรเทาอทกภย การเผยแพรแผนทนำทวมทไดจดทำแลว ใหแกเจาหนาททเกยวของกบการปองกนและบรรเทาอทกภย มวตถประสงคเพอใหเจาหนาทดงกลาวนำแผนทไปใชในการทบทวนแผนปฏบตเมอเกดเหตการณนำทวม และนำไปใชในการฝกซอมแผน ตลอดจนใชเปนคมอในการปฏบตการตามแผนเมอเกดเหตการณนำทวมขนจรง นอกจากนนอาจนำไปใชในการวางแผนการใชทดนในอนาคตได



5.2 ขอสงเกตของการอพยพเมอเกดเหตการณนำทวม จากประสบการณเมอเกดเหตการณนำทวมในหลาย ๆ พนทพบวา

เมอระดบนำในแมนำสงขน จนมแนวโนมจะเกดนำทวม และหนวยงานท

เกยวของเหนวาสมควรจะออกคำเตอนใหประชาชนทำการอพยพ โดยผม

อำนาจอาจออกคำสงแนะนำใหอพยพ หรอออกคำสงบงคบใหอพยพกตาม

แตโดยทวไปแลวจะพบวาอตราการอพยพของประชาชนในพนทจะตำมาก

อตราการอพยพทตำมากนอาจเกดจากสาเหตตางๆดงตอไปน

(1) จำนวนของประชาชนทเคยประสบกบเหตการณนำทวมทรนแรง

มแนวโนมลดลงเนองจากมการพฒนาโครงสรางในการปองกนนำทวมมากขน

(2) โอกาสของประชาชนทจะสมผสคลกคลกบแมนำ หรอลำนำใน

ปจจบนมนอยลง เนองจากมลภาวะในลำนำทมมากขน ทำใหประชาชนขาด

ความตระหนกถงอานภาพการไหลของกระแสนำ สงผลใหประชาชนมความ

เชอมนวาจะสามารถทำการอพยพไดถงแมวาเหตการณนำทวมจะเกดขนแลว

กตาม

(3)ประชาชนผทเคยไดรบผลกระทบจากนำทวมแตเปนเหตการณท

ไมรนแรง มกมความเช อวาเหตการณนำทวมเปนส งท ไมนากงวล และ

เหตการณนำทวมทอาจเกดขนอกเปนสงทไมนากงวลเชนเดยวกนประชาชน

เหลานนจงไมสนใจทจะทำการอพยพเมอไดรบคำเตอน

(4) ถงแมวาประชาชนจะทราบแลววาทพกอาศยของพวกเขาจะตอง

ถกนำทวมแนนอน ประชาชนสวนใหญกมกจะไมตระหนกวาตนเองกำลงอย

ในอนตราย และเลอกทจะยายสงของทอยในทพกไปอยในทปลอดภย มาก

กวาทจะเลอกอพยพออกจากทพก

5.3 ขอพงระวงเกยวกบความเขาใจของประชาชนตอแผนทนำทวม ขอพงระวงเกยวกบความเขาใจของประชาชนตอแผนทนำทวมดงตอ

ไปน จะเปนประโยชนตอการพฒนาแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวม

ทมประสทธภาพและสามารถนำไปใชในทางปฏบตไดจรง



คมอ 56

(1) ถงแมวาจะไดทำการเผยแพรหรอแจกจายแผนทนำทวมใหกบ

ประชาชนแลวกตาม ประชาชนสวนใหญกมกจะไมสนใจท จะเกบไวใช

ประโยชน โดยอาจโยนท งหรอทำหาย และเม อเวลาผานไปมากเทาใด

จำนวนประชาชนท ทำแผนท น ำทวมหายกจะมมากข น เหตผลหลกท

ประชาชนมกไมเกบแผนทไวกคอ พวกเขาไมไดร สกถงอนตรายของภย

เนองจากนำทวม พวกเขามความสนใจนอยมากตอขอมลทแสดงไวในแผนท

และไมไดตระหนกถงความสำคญของขอมลเหลานน จนกระทงเมอไหรกตาม

ทจะตองมการอพยพเนองจากเหตการณนำทวม แผนทนำทวมดงกลาวกจะม

ความสำคญในลกษณะของคมอสำหรบการอพยพ ดงนนการกระตนเตอนให

ประชาชนตระหนกถงความสำคญของแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภย

นำทวมและใหประชาชนเกบไวใชจงมความสำคญเปนอยางยง

(2) ในบางครง ขอมลทแสดงไวในแผนทนำทวมอาจจะทำใหผใช

แผนทมความเขาใจผดวาขอมลนนมความถกตองรอยเปอรเซนต และจะไม

เปลยนแปลงในทกๆสถานการณยกตวอยางเชน เมอผใชงานไดอานความ

ลกของนำทวมทไดคาดการณไวในแผนทนำทวม พวกเขาอาจเขาใจผดวา

ความลกดงกลาวเปนความลกสงสดเม อเกดนำทวม หากเกดเหตการณ

นำทวมขนจรงและความลกทเกดขนนอยกวาทแสดงไวในแผนทจะทำใหพวก

เขาไมทำการอพยพและรอจนกระทงระดบนำขนมาจนถงระดบทไดแสดงไวใน

แผนทซงอาจจะชาเกนไปทจะทำการอพยพไดอยางปลอดภยจากตวอยางท

ไดกลาวมาน หนวยงานทเก ยวของในการเผยแพรแผนทจะตองชแจงให

ประชาชนเขาใจอยางชดเจนวา แผนทนำทวมทไดจดทำขนนน จดทำจาก

ขอมลนำทวมในอดตหรอจากการจำลองในแบบจำลอง ซงสภาพแวดลอม

ของพนทในปจจบนเชนสภาพลำนำสภาพการใชทดนอาจเปลยนแปลงไป

จากเดม นอกจากนนในการจำลองนำทวมในแบบจำลอง จะไมสามารถ

จำลองสภาพพนทใหเหมอนกบสภาพพนทจรงไดทงหมด เชน ไมสามารถ

จำลองอาคารทกหลง ตนไมทกตน ฯลฯ ลงในแบบจำลองได ดงนนขอบเขต

และความลกของนำทวมทเกดขนจรงอาจแตกตางไปจากทแสดงไวในแผนทได



(3) ประเดนสำคญอกประเดนหนงกคอ จะแสดงขอมลบางอยางใน

แผนทนำทวมไดอยางไรใหสามารถเขาใจไดงาย เชนความลกของนำทวมมก

จะแสดงไวในแผนทโดยใชสท แตกตางกน แตจะเปนการยากทจะแสดง

ความเรวการไหลในแผนทในลกษณะเดยวกนในกรณของนำหลาก ความเรว

การไหลของนำจะสงมาก ในขณะทความลกของนำจะมไมมาก ในกรณนจะ

อนตรายเปนอยางยงทจะอพยพโดยการเดนเทาผานพนทดงกลาว และถง

แมวาจะสามารถแสดงความเรวการไหลในแผนทไดกตาม แตเปนการยาก

ทจะทำใหผใชแผนทเขาใจถงอนตรายของกระแสนำทไหลดวยความเรวสง

ดงนนผทเกยวของกบการวางแผนการอพยพจะตองนำประเดนของความเรว

การไหลไปพจารณาวางแผนใหสามารถอพยพไดอยางปลอดภย

(4) ในบางกรณ แผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวม (Flood

HazardMap)อาจถกแปรความหมายผดวาเปน“แผนทแสดงพนททปลอดภย

เมอเกดเหตการณนำทวม” โดยประชาชนในพนททไมไดแสดงสญลกษณสใน

แผนท หรอพนททไมถกนำทวมจากการจำลองนำทวม จะมความเชอวาพนท

นนจะไมถกนำทวมแนนอน ซงหนวยงานทเกยวของในการเผยแพรแผนทจะ

ตองชแจงใหประชาชนเขาใจอยางชดเจนเชนเดยวกนวา แผนททจดทำขนตง

อยบนสมมตฐานของอตราการไหลของนำหรอปรมาณฝนเพยงคาหนง หาก

อตราการไหลหรอปรมาณฝนทเกดขนจรงมคามากกวาคาทใชในการจดทำ

แผนทนำทวม ขอบเขตและความลกของนำทวมกจะมากกวาทแสดงไวใน

แผนทได

5.4 การใชแผนทนำทวมอยางมประสทธภาพ ในมมมองของความสมพนธระหวางแผนทนำทวมและการอพยพ

เมอเกดเหตการณนำทวมแผนทนำทวมจะมบทบาทหลายอยางคอ

(1)บทบาทแรกของแผนทนำทวมคอ เปนคมอสำหรบการอพยพใน

ระหวางทเกดเหตการณนำทวมขน ประชาชนผอาศยในพนทจะสามารถ

คนหาจดอพยพและเสนทางอพยพทปลอดภย ตลอดจนถงคำแนะนำตาง ๆ

จากแผนท



คมอ 58

(2) บทบาทตอมาของแผนทนำทวม คอ เปนเอกสารทใหขอมลกบ

ประชาชน เกยวกบระดบของอนตรายของนำทวมทมตอทพกอาศยของพวก

เขา ระดบของอนตรายอนเนองมาจากนำทวมมกจะแสดงในรปของความลก

นำทวม ซงคาดวาจะทำใหประชาชนตระหนกถงความจำเปนของการอพยพ

เมอเกดเหตการณนำทวม

(3) บทบาททสำคญของแผนทนำทวมอกบทบาทหนง คอ เปนสง

กระตนใหประชาชนตระหนกถงอนตรายทรายแรงของนำทวม และทำให

ประชาชนทราบวาจะปองกนตนเองจากภยนำทวมไดอยางไร ผจดทำแผนทม

ความคาดหวงวาประชาชนจะมความเขาใจอยางถองแทวา ขอมลตาง ๆ ท

แสดงไวในแผนท เปนผลทเกดขนจากการจำลองเหตการณนำทวมเพยงรป

แบบเดยวในหลาย ๆ รปแบบทอาจเกดขนได แผนทนำทวมจะเปนสงชแนะ

วาประชาชนควรปฏบตตนอยางไรเพอทจะปองกนตนเองและครอบครวใน

ระหวางเกดเหตการณนำทวมตามรปแบบทไดจำลองไว และจะปฏบตตน

อยางไรเมอเกดเหตการณนำทวมในรปแบบทนอกเหนอจากการจำลอง

จากบทบาทของแผนทนำทวมเพอใชในการเตอนภยนำทวมทกลาวมา

ดงกลาว จะเหนไดวาหากหนวยงานทเกยวของไดดำเนนการเพยงแคแจกจาย

แผนทใหกบประชาชน แตไมไดดำเนนการใหความรความเขาใจในการใช

แผนทกบประชาชน ประชาชนกจะขาดความสำนกในความสำคญของแผนท

และจะนำแผนททงไปในทสด ดงนนหนวยงานทเกยวของจะตองจดกจกรรม

ใหความรกบประชาชนในเรองน และทางทดทสดควรใหประชาชนมสวนรวม

แสดงความคดเหนกบหนวยงานทจดทำแผนทในระหวางการจดทำแผนทเชน

ใหประชาชนไดแสดงความคดเหนวาจะดำเนนการอยางไรเมอเกดเหตการณ

นำทวมขน การดำเนนการใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในการจดทำแผนท

นำทวมน จะสงผลทางดานจตวทยา ทำใหประชาชนเหนความสำคญของ

แผนท และสามารถนำไปใชไดอยางมประสทธภาพ ชวยลดความสญเสยตอ

ชวตและทรพยสนของราษฎรเมอเกดเหตการณนำทวมขนจรง



บรรณานกรม

TawatchaiTingsanchali,1996.Floods and Human Interaction, Experiences,

Problems and Solutions,Asian InstituteofTechnology,Bangkok,

Thailand

Ministry of Land, Infrastructure and Transport, 2003. Flood Hazard Map

Manual for Technology Transfer, Infrastructure Development

Institute,Japan

Peter Grosshauser, 2009. Discover Floods, Project WET International

Foundation,Montana,USA

Somchit Amnatsan, 2009. Progress Report, Flood Hazard Mapping in

Thailand,RegionalIrrigationOffice2,RoyalIrrigationDepartment,

Thailand

Somchit Amnatsan et al., 2009. Flood Hazard Mapping in Nan River,

Thailand, The Seventh Annual Mekong Flood Forum, Bangkok,

Thailand

สมจต อำนาจศาล, เกรยงกฤษณ แสนปญญา, 2551. งานศกษาการจดทำ

แผนทนำทวมเพอใช เตอนภยนำทวม กรณศกษาในเขตเทศบาล

นครลำปางจ.ลำปางลมนำวง,สวนจดสรรนำและบำรงรกษา

สำนกชลประทานท2กรมชลประทาน



คมอ 60

ภาคผนวก

คำสงสำนกชลประทานท 2 ท 33/2552 เรอง แตงตงคณะทำงานจดทำคมอทำแผนทเตอนภยนำทวม (Flood Hazard Map) เมอวนท 10 สงหาคม 2525





คมอ 62





คมอ 64

พมพครงแรก :กนยายน2552จำนวน100เลม

ทปรกษา :นายอาณตพฒนพโดร ผอำนวยการสำนกชลประทานท2

นายอตพงษฉนทานมต ผอำนวยการสวนจดสรรนำและ

บำรงรกษาสำนกชลประทานท2

ดร.ทองเปลวทองจนทร ผอำนวยการสวนอทกวทยา

กรมชลประทาน

บรรณาธการ :นายสมจตอำนาจศาล หวหนาฝายบรหารและจดการนำ

สำนกชลประทานท2

ผเขยน :นายสมจตอำนาจศาล วศวกรชลประทานชำนาญการ

นายนธวรมงคล วศวกรชลประทานชำนาญการ

นายจระศกดปญญาดษวงศ นายชางชลประทานชำนาญงาน

นายนพพรสารพพฒน นายชางชลประทานชำนาญงาน

นายเจนศกดลมปต นายชางชลประทานอาวโส

นายทรงพลพงษมกดา นายชางชลประทานชำนาญงาน

Documents

สำนักชลประทานที่ 2 กรมชลประทาน - RIDkmcenter.rid.go.th/center/_data/docs/kmc02/floodmap.pdfบทท 2ชน ดและสาเหต