การบนัท ึกเร ื่อง ราวเกี่ยวกับการทำาแผนที่ในอดีต เคยมกีารค้นพบแผนที่ที่ทำาจากมว้นกระดาษปาปิรุส และดินเหนียวมาเป็นเวลากวา่ 3,000 ปี ก่อนครสิตกาล นักปราชญ์ชาวกรกีเป็นชาติแรกที่ได้เร ิม่ปรบัปรุงแผนที่โบราณเหล่านี้ ในศตวรรษที่สามก่อนครสิตกาล Eratosthenes สามารถคำานวณเสน้ผ่าศูนยก์ลางของโลก โดยประมาณ สว่น Crates ซึ่งเป็นบรรณารกัษ์ในตรุกี เป็นผู้สรา้งลกูโลกขึ้นลกูหนึ่ง ในศตวรรษที่สองก่อนครสิตกาล Ptolemy นักปราชญ์ชาวกรกี เป็นผู้เชีย่วชาญในเรื่องดาราศาสตรแ์ละภมูศิาสตร ์ผลงานที่ยิง่ใหญ่ของท่านผู้น ี้ค ือแผนที่โลก แต่แผนที่น ี้ได ้ค ำานวณความยาวของทะเลเมดิเตอรเ์รเนียนผิดพลาดไป แต่หลักการในการดำาเนินงานยงัคงใชเ้ป็นหลักในการทำาแผนท่ีถึงปี ค.ศ. 1700

ภ า พ ท ี่ 1 Chart ข อ ง ห ม ูเ่ ก า ะมาร แ์ชล ต ัวหม ูเ่ก า ะแสดงโดยเปลือกหอย สว่นโครงรา่งนัน้บางสว่นทำาขึ้นเพื่อชว่ยยดึเปลือกหอย สว่นบางอันแสดงแนวปะทะของลกูคล่ืนท่ีพดัเขา้สูเ่กาะ

ภาพที่ 2 แผนที่ของชาวเอสกิโม แสดงถ ึงหมูเ่กาะ Belcher ในอ่าวฮัดสนัความยาวของหมูเ่กาะ

ภาพท่ี 3 แผนท่ีของชาวแอสเทค (Aztec) แสดงถึงการอพยพโยกยา้ยของเผ่าต่างๆ ถนนในแผนท่ีมกั

ประวติัแผนท่ี

ภาพท่ี 4 แผนท่ีเก่าแก่ท่ีสดุในโลกทำาจากดินเหนียว ได้เก็บรกัษาไวท่ี้พพิธิภัณฑ์ เซมติิของ

ภาพที่ 5 แผนที่เก่าแก่ที่สดุของจนีเท่าท่ีค้นพบ เป็นแผนที่ท่ีสกัดจากหนิทำาขึ้นในปี ค.ศ. 2137 แสดงกำาแพงเมอืงจนี ซึ่งทอดผ่านลำานำ้าฮวงโห

ภาพท่ี 6 Eratosthenes คำานวณขนาดของโลกถกูต้องถึง 14 %

รูปท่ี 7 Crates ได้สรา้งลกูโลกขึ้นมาใหม ่แสดงใหเ้หน็ถึงความสมดลุของทวปีต่างๆ

ต่อมาในยุคกลางซึ่งเป็นยุคของการเดินทางโดยทางเรอื ได้เร ิม่มกีารใชแ้ผนที่ทางการเดินเรอื (Sailing chart) เรยีกวา่ Potolan ซึ่งช ื่อแผนที่นี้เป็นการตัง้ตามชื่อหนังสอืคู่มอืชาวเรอื ชื่อ “Potolanos” วธิกีารนี้คือจากจุดใดจุดหนึ่งก็จะมเีสน้ทางเดินเรอืแยกออกไปยงัสถานที่ในทวปีต่างๆได้ถึง 32 ทิศทาง สำาหรบันักเดินเรอืแล้วเสน้ทางที่เขยีนลงบนแผนที่นี้มคีณุค่ามาก ทัง้นี้เนื่องจากเสน้ทางเหล่านี้จะแทนเสน้ทางเดินเรอืที่ตรงท่ีสดุ

ภาพที่ 8 แผนที่ของ Ptolemy ซึ่งนับเป็นตัวแทนของภมูศิาสตรช์าวกรกี แผนท่ีนี้แสดงถึงการใชเ้สน้โครงแบบรูปกรวย และระบบของภมูอิากาศ (วนัท่ีมีความยาวมากท่ีสดุ

ภาพท่ี 9 Portolan Chart แสดงถึงความเจรญิสดุยอดของวชิาเขยีนแผนท่ี ความถกูต้องแน่นอนของแผนท่ีนี้ผิดกับแผนท่ีซึ่งทำากันเพื่อความสวยงามในยุคกลาง

เมื่อเขา้สูยุ่คการสำารวจ ซึ่งเริม่ต้นในตอนกลางศตวรรษท่ี 16 นับเป็นเวลาเกือบรอ้ยปีถ ือวา่เป ็น ยุคทองของนักท ำาแผนที่ชาวฮอลันดา“ ” (Golden age of Dutch Cartogarphy) นักทำาแผนที่ท ี่มชี ื่อเสยีงส ำา ค ัญ ท ี่ส ดุ ค ือ Gerhard Kermer ซ ึ่ง ม ชี ื่อ ท า ง ภ า ษ า ล า ต ิน ว า่ Gerardus Mercator (ค.ศ. 1512-1594) หลักการใหญ่ของเมอรเ์คเตอรไ์ด้อิทธพิลในการทำาแผนที่มาจากของ Ptolemy แผนที่ยุโรปของเขาทำาในปี ค.ศ. 1554 ลดความยาวของทะเลเมดิเตอรเ์รเนียนลง ซึ่งทำาให้แผนที่ของ Ptolemy ถกูต้อง ปัจจุบนันี้แผนที่ของเมอรเ์คเตอร ์นับวา่เป็นแผนที่ที่มชี ื่อเสยีงมาก ซึ่งเรยีกวา่ Mercator map สว่นใหญ่ใชใ้นทางการเดินเรอื

การทำาแผนที่เร ิม่เปลี่ยนไประหวา่งศตวรรษที่ 17-18 นักทำาแผนที่ชาวฮอลันดา ยงัใชแ้บบแผนของศตวรรษที่ 17 และเริม่ตกแต่งแผนท่ีด้วยรูปภาพและสญัลักษณ์ต่างๆ พอศตวรรษที่ 18 แผนที่จงึเร ิม่มคีวามถกูต้องแน่นอนมากขึ้น โดยเฉพาะอยา่งยิง่ในทางการสงคราม

ในยุคศตวรรษที่ 20 วชิาการทำาแผนที่ได้เจรญิก้าวหน้าไปอยา่งมาก ในสงครามโลกครัง้ที่สอง การทำาแผนที่เขา้ไปมบีทบาทมากเนื่องจากได้มีการรวบรวมนักทำาแผนท่ีจำานวนมาก มารว่มมอืคิดทำาแผนที่อยา่งจรงิจงั

อ้างอิงรศ. ดร. ธวชั บุรรีกัษ์ และรศ. บญัชา คเูจรญิไพบูลย ์การแปล

ความหมายในแผนที่และภาพถ่ายทางอากาศ พมิพค์รัง้ท่ี 3 สำานักพมิพ์อักษรวฒันา