บทอาขยานภาษาไทย ชนประถมศกษาปท ๑ – ๓ บทหลก - แมวเหมยว - ฝนตกแดดออก - กาด า - รกษาปา - เดกนอย - วชาหนาเจา

บทเลอก - นของของเธอ - รกเมองไทย - ไกแจ - สกวา - ความดความชว - ตงไขลม ตมไขกน

ชนประถมศกษาปท ๔ – ๖ บทหลก - พระอภยมณ ตอน สดสาครเขาเมองการะเวก - สยามานสสต - วชาเหมอนสนคา - สงขทอง ตอน ก าเนดพระสงข - ขนชางขนแผน ตอน ก าเนดพลายงาม - โคลงโลกนต

บทเลอก - พฤษภกาสร - ปากเปนเอก เลขเปนโท หนงสอเปนตร ชวดเปนตรา - ไทยรวมก าลงตงมน - ตนเปนทพงแหงตน - ผรดเปนผเจรญ - ผชนะ - เปนมนษยหรอเปนคน - วถเดกไทย - ฟงใดไดรเรอง - ดวงตะวน

ชนมธยมศกษาปท ๑-๓

บทหลก

- นราศภเขาทอง

- โคลงโลกนต

- โคลงสภาษตนฤทมนาการ

- บทเสภาสามคคเสวก ตอน วศกรรมา

- อศรญาณภาษต

- บทพากยเอราวณ

บทเลอก

- รามเกยรต ตอน ศกอนทรชต

- บพการ

- อยาเหนกงจกรวาเปนดอกบว

- วฒนธรรม

- พอใจใหสข

- พระสรโยทยขาดคอชาง

- พระอภยมณ ตอน พระอภยมณหนนางผเสอ

- พระอภยมณ ตอน อศเรนตเมองผลก

- พระอภยมณ ตอนพระอภยมณ ตเมองใหม

บทอาขยานชนประถมศกษาปท ๑-๓ บทหลก

แมวเหมยว แมวเอย แมวเหมยว รปราง ประเปรยว เปนหนกหนา

รองเรยก เหมยวเหมยว ประเดยวกมา เคลาแขง เคลาขา นาเอนด รจก เอารก เขาตอตง ค าค า ซ านง ระวงหน ควรนบวามน กตญญ พอด อยางไว ใสใจเอย

ทด เปรยญ

ฝนตกแดดออก

ฝนตกแดดออก นกกระจอกแปลกใจ โผผนบนไป ไมรหนทาง ไปพบมะพราว นกหนาวครวญคราง พมะพราวใจกวาง ขอพกสกวน ฝกตกแดดออก นกกระจอกพกผอน พอหายเหนอยออน บนจรผายผน ขอบใจพมะพราว ถงคราวชวยกน น าใจผกพน ไมลมบญคณ

ฐะปะนย นาครทรรพ

กาด า

กาเอยกาด า รจ ารจกรกเพอน ไดเหยอเผอแผไมแชเชอน รบเตอนพวกพองรองเรยกมา เกลอนกลมรมลอมพรอมพรก นารกน าใจกระไรหนา จงเผอแผแนะพอหนจงดกา มนโอบอารรกดนกเอย

นายแกว

รกษาปา

นกเอยนกนอยนอย บนลองลอยเปนสขศร ขนขาวราวส าล อากาศดไมมภย ทกทศเจาเทยวทอง ฟาสทองอนสดใส มปาพาสขใจ มตนไมมล าธาร ผคนไมมโรค นบเปนโชคสขส าราญ อากาศไรพษสาร สตวชนบานดนชนใจ คนสตวไดพงปา มารกษาปาไมไทย สนปาเหมอนสนใจ ชวยปลกใหมไวทดแทน

นภาลย สวรรณธาดา

เดกนอย เดกเอยเดกนอย ความรเรายงดอยเรงศกษา

เมอเตบใหญเราจะไดมวชา เปนเครองหาเลยงชพส าหรบตน ไดประโยชนหลายสถานเพราะการเรยน จงพากเพยรไปเถดจะเกดผล ถงล าบากตรากตร ากจ าทน เกดเปนคนควรหมนขยนเอยฯ

ไมปรากฏชอผแตง

วชาหนาเจา เกดมาเปนคน

หนงสอเปนตน วชาหนาเจา ถาแมนไมร อดสอายเขา เพอนฝงเยาะเยา วาเงาวาโง

ลางคนเกดมา ไมรวชา เคอะอยจนโต ไปเปนขาเขา เพราะเขาเงาโง บางเปนคนโซ เทยวขอกม

ถารวชา ประเสรฐหนกหนา ชหนาราศ จะไปแหงใด มคนปราณ ยากไรไมม สวสดมงคล ไมปรากฏนามผแตง

บทอาขยานชนประถมศกษาปท ๑-๓

บทเลอก นของของเธอ

นของของเธอ นนของของฉน มนสบเปลยนกน ฉนคนใหเธอ นของของเธอ ทท าตกไว ฉนนเกบได น ามาใหเธอ

ฉนท ข าวไล

รกเมองไทย

คนไทยนด เปนพเปนนอง เมองไทยเมองทอง เปนของคนไทย คนไทยเขมแขง รวมแรงรวมใจ รกชาตยงใหญ ไทยสามคค ธงไทยไตรรงค เปนธงสามส ทงสามสงน เปนทบชา สแดงคอชาต สขาวศาสนา น าเงนงามตา พระมหากษตรยไทย เรารกเพอนบาน ไมรานรกใคร เมอยามมภย รวมใจปองกน

เรารกทองถน ท ากนแบงปน ถนไทยเรานน ชวยกนดแล นภาลย สวรรณธาดา

ไกแจ ไกเอยไกแจ ถงยามขนขนแซกระชนเสยง

โกงคอเรอยรองซองส าเนยง ฟงเพยงบรรเลงวงเวงดง ถาตวเราเหลานหมนนก ถงคณครผฝกสอนสง ไมมากนกสกวนละสองครง คงตงแตสขทกวนเอยฯ หมอมเจาประภากร

สกวา สกวาหวานอนมหมนแสน ไมเหมอนแมนพจมานทหวานหอม

กลนประเทยบเปรยบดวงพวงพยอม อาจจะนอมจตโนมดวยโลมลม แมนลอลามหยามหยาบไมปลาบปลม ดงดดดมบอระเพดตองเขดขม ผดไพรไมประกอบชอบอารมณ ใครฟงลมเมนหนาระอาเอย พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงบดนทรไพศาลโสภณ

ความดความชว

ปลกตนขาวเกดเมลดขาวดงเขาวา ปลกถวงาเกดถวงาเปนแมนมน ปลกอยางไรไดผลอยางเดยวกน ตามพชพนธหวานลงจงเขาใจ แมความชวปลกลงคงไดชว ความดคงไมกลวคมตวได ปลกความดผลดมทวไป ความชวไซรอยาปลกเปนถกเอย หมอมเจาพจตรจราภา เทวกล

ตงไขลมตมไขกน

ตงเอยตงไข จะตงไยไขกลมกลมสน ถงวาไขลมจะตมกน ถาตกดนเสยกอดหมดฝมอ ตงใจ เราน จะดกวา อตสาห อานเขยน เรยนหนงสอ

ทงวชาสารพดเพยรหดปรอ อยาดงดอตงไขร าไรเอย ฯ สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงราชานภาพ

.........................................

บทอาขยานชนประถมศกษาปท ๔ – ๖ บทหลก

พระอภยมณ ตอน สดสาครเขาเมองการะเวก

บดเดยวดงหงางเหงงวงเวงแวว สะดงแลวเหลยวแลชะแงหา เหนโยคขรงพงออกมา ประคองพาขนไปจนบนบรรพต แลวสอนวาอยาไวใจมนษย มนแสนสดลกล าเหลอก าหนด ถงเถาวลยพนเกยวทเลยวลด กไมคดเหมอนหนงในน าใจคน มนษยนทรกอยสองสถาน บดามารดารกมกเปนผล ทพงหนงพงไดแตกายตน เกดเปนคนคดเหนจงเจรจา แมใครรกรกมงชงชงตอบ ใหรอบคอบคดอานนะหลานหนา รสงไรไมสรวชา รรกษาตวรอดเปนยอดด จงสตามไปเอาไมเทาเถด จะประเสรฐสมรกเปนศกดศร พอเสรจค าส าแดงแจงคด รปโยคหายวบไปกบตา

พระสนทรโวหาร (ภ)

สยามานสสต ใครรานใครรกดาว แดนไทย

ไทยรบจนสดใจ ขาดดน เสยเนอเลอดหลงไหล ยอมสละ สนแล เสยชพไปเสยสน ชอกองเกยรตงาม หากสยามยงอยยง ยนยง เรากเหมอนอยคง ชพดวย หากสยามพนาศลง ไทยอย ไดฤา เรากเหมอนมอดมวย หมดสนสกลไทย พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

วชาเหมอนสนคา

วชาเหมอนสนคา อนมคาอยเมองไกล ตองยากล าบากไป จงจะไดสนคามา จงตงเอากายเจา เปนส าเภาอนโสภา ความเพยรเปนโยธา แขนซายขวาเปนเสาใบ นวเปนสายระยาง สองเทาตางสมอใหญ ปากเปนนายงานไป อชฌาสยเปนเสบยง สตเปนหางเสอ ถอทายเรอไวใหเทยง ถอไวอยาใหเอยง ตดแลนเลยงขามคงคา ปญญาเปนกลองแกว สองดแถวแนวหนผา เจาจงเอาหตา เปนลาตาฟงดลม ขเกยจคอปลาราย จะท าลายใหเรอจม เอาใจเปนปนคม ยงระดมใหจมไป จงจะไดสนคามา คอวชาอนพสมย จงหมนมนหมายใจ อยาไดครานการวชา

ไมปรากฏชอผแตง

สงขทอง ตอน ก าเนดพระสงข

เมอนน พระสงขซอนอยกรสน พระแมไปปาเปนอาจณ ในจตคดถวลทกเวลา จะใครออกชวยพระแมเจา สงสารผานเกลาเปนหนกหนา เหนอยยากล าบากกายา กลบมาจนค าแลวร าไร ไมวาลกนอยเปนหอยป อมชชมชดพสมย พระคณล าลบภพไตร จะออกใหเหนตวกกลวการ ไกปาพาฝงมากนขาว ของพระแมเจาอยฉาวฉาน คยเขยเรยรายทงดนดาน พระมารดามาเหนจะร าไร เยยมลอดสอดดทงซายขวา จะเหนใครไปมากหาไม ออกจากสงขพลนทนใด ฉวยจบไมไดไลต กอบเกบขาวหกทตกดน ผนผนลอยลบขยบหน เหลยวดผคนชนน จะหนเขาสงขก าบงตน หงขาวหาปลาไวทาแม ดแลจดแจงทกแหงหน ชวยขบไกปาประสาจน สาละวนเลนพลางไมหางด พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

ขนชางขนแผน

ตอน ก าเนดพลายงาม

แมรกลกลกกรอยวารก คนอนสกหมนแสนไมแมนเหมอน จะกนนอนวอนวาเมตตาเตอน จะจากเรอนรางแมไปแตตว แมวนทองของลกจงกลบบาน เขาจะพาลวาวนแมทนหว จะกมหนาลาไปมไดกลว แมอยามวหมองนกจงหกใจ ฯ นางกอดจบลบหลงแลวสงสอน อ านวยพรพลายนอยละหอยไห พอไปดศรสวสดก าจดภย จนเตบใหญยงยวดไดบวชเรยน ลกผชายลายมอนนคอยศ เจาจงอตสาหท าสม าเสมยน แลวพาลกออกมาขางทาเกวยน จะจากเจยนใจขาดอนาถใจ ลกกเเลดแมแมดลก ตางพนผกเพยงวาเลอดตาไหล สะอนร าอ าลาดวยอาลย แลวแขงใจจากนางตามทางมมา เหลยวหลงยงเหนแมเขมน แมกเหนลกนอยละหอยหา แตเหลยวเหลยวเลยวลบวบวญญาณ โอเปลาตาตางสะอนยนตะลง ฯ พระสนทรโวหาร (ภ)

โคลงโลกนต เสยสนสงวนศกดไว วงศหงส เสยศกดสประสงค สงร เสยรเรงด ารง ความสตยไวนา เสยสตยอยาเสยส ชพมวยมรณา ความรดยงล า สนทรพย คดคาควรเมองนบ ยงไซร เพราะเหตจกอยกบ กายอาต-มานา โจรจกเบนยบอได เรงรเรยนเอา เวนวจารณวางเวน สดบฟง เวนทถามอนยง ไปร เวนเลาลขตสง- เกตวางเวนนา เวนดงกลาววาผ ปราชญไดฤๅม สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาเดชาดศร

...........................................

บทอาขยานชนประถมศกษาปท ๔ – ๖ บทเลอก

พฤษภกาสร พฤษภกาสร อกกญชรอนปลดปลง

โททนตเสนงคง ส าคญหมายในกายม นรชาตวางวาย มลายสนทงอนทรย

สถตทวแตชวด ประดบไวในโลกา จาก กฤษณาสอนนอง ของ สมเดจกรมพระยาปรมานชตชโนรส

ปากเปนเอก เลขเปนโท หนงสอเปนตร ชวดเปนตรา

ปากเปนเอกเหมอนเสกมนตรใหคนเชอ ฉลาดเหลอวาจาปรชาฉาน จะกลาวถอยรอยค าไมร าคาญ เปนรากฐานเทดตนพนล าเคญ เลขเปนโทโบราณทานสงสอน เรงสงวรเวยไวใชวาเลน การค านวณควรช านาญคณหารเปน ชวยใหเดนดนกหนารทาคน หนงสอเปนตรวชาปญญาเลศ เรยนไปเถดรไวไมไรผล ยามยากแสนแคนคบไมอบจน ไดเลยงตนดวยวชาหาทรพยทว ชวดเปนตราประทบไวกบโลก ยามวโยคชพยบลบรางหน ทศนยแทกแตตวสวนชวด คงเปนทลอทวชวฟาดน

ทานผหญงสมโรจน สวสดกล ณ อยธยา

ไทยรวมก าลง ไทยรวมก าลงตงมน จะสามารถปองกนขนแขง

ถงแมวาศตรผมแรง มายทธแยงกจะปลาตไป ขอแตเพยงไทยเราอยาผลาญญาต รวมชาตรวมจตเปนขอใหญ ไทยอยามงรายท าลายไทย จงพรอมใจพรอมก าลงระวงเมอง ใหนานาภาษาเขานยม ชมเกยรตยศฟเฟอง ชวยกนบ ารงความรงเรอง ใหชอไทยกระเดองทวโลกา ชวยกนเตมใจใฝผดง บ ารงทงชาตศาสนา ใหอยจนสนดนฟา วฒนาเถดไทย, ไชโย !

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

ตนเปนทพงแกตน

เราเกดมาทงทชวตหนง อยาหมายพงผใดใหเขาหยน ควรคะนงพงตนทนกดฟน คดบากบนตงหนามานะน า

กสกจพณชยการงานมเกยรต อยาหยามเหยยดพาลหาวางานต า หรอจะชอบวชาอตสาหกรรม เชญเลอกท าตามถนดอยาผลดวน

เอาดวงใจเปนทนหนนน าหนา เอาปญญาเปนแรงมงแขงขน เอาความเพยรเปนยานประสานกน ผลจะบรรลสประตชย

เงนและทองกองอยประตหนา คอยเปดอายมรบไมขบไส ทรพยในดนสนในน าออกคล าไป แหลมทองไทยพรอมจะชวยอ านวยเอย

จาก บทประพนธอธบายสภาษต ของ เพม สวสดวรรณกจ

ผรดเปนผเจรญ

มวลมนษยผเปรอง ปรชา เชยวแฮ

เพราะใครใฝศกษา สงร รกจผดชอบหา เหตสอด สองนา นแหละบคคลผ เพยบดวยความเจรญ มวลผชปรชา เสาะวทยาไมหางเหน ผดชอบกอบไมเกน รด าเนนตามเหตผล ชอวาปรชาด ผดชอบมพจารณยล ผนนจกพลนดล พพฒนพนจกพรรณนา ควรเราผเยาววย จงใฝใจการศกษา อบรมบมวทยา ปรงปรชาใหเชยวชาญ ขนนจกชวา มปญญาไมสมฐาน ตองหดดดสนดาน กอบวจารณใชปญญา พระยาอปกตศลปสาร (นม กาญจนาชวะ)

ผชนะ

เมอท าการสงใดดวยใจรก ถงงานหนกกเบาลงแลวครงหนง ดวยใจรกเปนแรงทเรารง ใหมงมนฝนถงซงปลายทาง

เมอท าการสงใดใจบากบน ไมไหวหวนอปสรรคเปนขวากขวาง ถงเหนอยยากพากเพยรไมละวาง งานทกอยางเสรจเพราะกลาพยายาม

เมอท าการสงใดใจจดจอ. คอยเตมตอตงจตไมคดขาม ท าดวยใจเปนชวตคอยตดตาม บงเกดผลงอกงามตามตองการ

เมอท าการสงใดใครครวญคด เหนถกผดแกไขใหพนผาน ใชสมองตรองตรคดพจารณ ปรากฏงานกาวไกลไมล าเคญ

ความส าเรจจะวาใกลกใชท จะวาไกลฤากมอยใหเหน ถาจรงจงตงใจไมยากเยน แลวจะเปนผชนะตลอดกาล บญเสรม แกวพรหม

เปนมนษยหรอเปนคน

เปนมนษย เปนได เพราะใจสง เหมอนหนงยง มด ทแววขน

ถาใจต า เปนได แตเพยงคน ยอมเสยท ทตน ไดเกดมา ใจสะอาด ใจสวาง ใจสงบ ถามครบ ควรเรยก มนสสา เพราะท าถก พดถก ทกเวลา เปรมปรดา คนวน ศขสนตจรง ใจสกปรก มดมว และรอนเรา ใครมเขา ควรเรยก วาผสง เพราะพดผด ท าผด จตประวง แตในสง น าตว กลวอบาย คดดเถด ถาใครไมอยากตก จงรบยก ใจตน รบขวนขวาย ใหใจสง เสยได กอนตวตาย กสมหมาย ทเกดมา อยาเชอนเอย

พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข)

วถเดกไทย

เดกเอยเดกไทย ตงใจศกษา เตบใหญภายหนา วชาเลยงตน แสงแหงปญญา มคามากลน สองทางใหคน พนความล าเคญ คดดท าด ไมมยากเขญ ชวตรมเยน เปนสขกายใจ ขยนสรรคสราง อยอยางเปนไทย รเกบรใช ท าในสงด ด ารงเอกลกษณ มศกดมศร เสนหประเพณ มอยคไทย ควรเหนคณคา รกษาเอาไว มความภมใจ ในชาตของเรา

มงขวญ กตตวรรณกร

ฟงใดไดรเรอง

ฟงใดไดรเรอง กปราดเปรองปรชาชาญ เปรยบสนชนน าตาล รรสหวานซาบซานใน ฟงใดไมรความ วชาทรามจะงามไฉน เปรยบจวกตกใดใด ไปรรสหมดทงมวล

ชต บรทต

ดวงตะวน

ดวงเอยดวงตะวน หนงเทานนเยยมฟานาพศวง ท าหนาทไมล าเอยงแสนเทยงตรง เดนด ารงเปนหลกจกรวาล แยกทวาราตรใหมอย อกฤดวนเวยนเปลยนผนผาน ยตธรรมสจรตนจกาล ใครนกครานดตะวนเรงหมนเอย

ฐะปะนย นาครทรรพ

บทอาขยานชนมธยมศกษาปท ๑-๓ บทหลก

นราศภเขาทอง มาถงบางธรณทวโศก ยามวโยคยากใจใหสะอน

โอสธาหนาแนนเปนแผนพน ถงสหมนสองแสนทงแดนไตร เมอเคราะหรายกายเรากเทาน ไมมทพสธาจะอาศย ลวนหนามเหนบเจบแสบคบแคบใจ เหมอนนกไรรงเรอยเอกาฯ ถงเกรดยานบานมอญแตกอนเกา ผหญงเกลามวยงามตามภาษา เดยวนมอญถอนไรจกเหมอนตกตา ทงผดหนาจบเขมาเหมอนชาวไทย โอสามญผนแปรไมแทเทยง เหมอนอยางเยยงชายหญงทงวสย นหรอจตคดหมายมหลายใจ ทจตใครจะเปนหนงอยาพงคดฯ

ถงบางพดพดดเปนศรศกด มคนรกรสถอยอรอยจต แมนพดชวตวตายท าลายมตร จะชอบผดในมนษยเพราะพดจาฯ

สนทรโวหาร (ภ)

โคลงโลกนต พระสมทรสดลกลน คณนา

สายดงทงทอดวา หยงได เขาสงอาจวดวา ก าหนด จตมนษยนไซร ยากแทหยงถง ฯ

กานบวบอกลกตน ชลธาร

มรรยาทสอสนดาน ชาตเชอ โฉดฉลาดเพราะค าขาน ควรทราบ หยอมหญาเหยวแหงเรอ บอกราย แสลงดน

โคควายวายชพได เขาหนง

เปนสงเปนอนยง อยไซร คนเดดดบสญสง- ขารราง เปนชอเปนเสยงได แตราย กบด

เพอนกน สนทรพยแลว แหนงหน

หางาย หลายหมน มากได เพอนตาย ถายแทนช วาอาตม หายาก ฝากผไข ยากแทจกหา

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาเดชานศร

โคลงสภาษตนฤทมนาการ

๑. เพราะความดทวไป ท าดไปเลอกเวน ผใด ใดเฮย แตผกไมตรไป รอบขาง ท าคณอดหนนใน การชอบ ธรรมนา ไรศตรปองมลาง กลบซองสรรเสรญ

๓. เพราะถามฟงความกอนตดสนใจ ยนคดมเรองนอย ใหญไฉน กด ยงบลงเหนไป เดดดวน ฟงตอบขอบค าไข คดใคร ครวญนา หอนตดสนหวนหวน เหตดวยเบาความ ๔. เพราะคดเสยกอนจงพด พาทมสตรง รอคด รอบคอบชอบแลผด กอนพรอง ค าพดพางลขต เขยนราง เรยงแฮ ฟงเพราะเสนาะตอง โสตทงหางภย ๗. เพราะขอโทษบรรดาทไดผด ใดกจผดพลาดแลว ไปละ ลมเลย หยอนทฐมานะ ออนนอม ขอโทษเพอคารวะ วายบาด หมางแฮ ดกวาปดออมคอม คดแกโดยโกง

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

บทเสภาสามคคเสวก ตอน วศวกรรมา

อนชาตใดไรศานตสขสงบ ตองมวรบราญรอนหาผอนไม ณ ชาตนนนรชนไมสนใจ ในกจศลปะวไลละวาดงาม แตชาตใดรงเรองเมองสงบ วางการรบอรพลอนลนหลาม ยอมจ านงศลปาสงางาม เพออรามเรองระยบประดบประดา

อนชาตใดไรชางช านาญศลป เหมอนนารนไรโฉมบรรโลมสงา ใครๆ เหนไมเปนทจ าเรญตา เขาจะพากนเยยใหอบอาย ศลปกรรมน าใจใหสรางโศก ชวยบรรเทาทกขในโลกใหเหอดหาย จ าเรญตาพาใจใหสบาย อกรางกายกจะพลอยสขสราญ

แมผใดไมนยมชมสงงาม เมอถงยามเศราอรานาสงสาร เพราะขาดเครองระงบดบร าคาญ โอสถใดจะสมานซงดวงใจ เพราะการชางนส าคญอนวเศษ ทกประเทศนานาทงนอยใหญ จงยกยองศลปกรรมนนทวไป ศรวไลวลาศดเปนศรเมอง

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

อศรญาณภาษต

ชายขาวเปลอกหญงขาวสารโบราณวา น าพงเรอเสอพงปาอชฌาสย เรากจตคดดเลาเขากใจ รกกนไวดกวาชงระวงการ ผใดดดตออยากอกจ ผใดผดผอนพกอยาหกหาญ สบดกไมถงกบกงพาล เปนชายชาญอยาเพอคาดประมาทชาย

รกสนนนอยาใหรอยเพยงสน รกยาวนนอยาใหเยนเกนกฎหมาย มใชตายแตเขาเรากตาย แหงนดฟาอยาใหอายแกเทวดา อยาดถกบญกรรมวาท านอย น าตาลยอยมากเมอไรไดหนกหนา อยานอนเปลาเอากระจกยกออกมา สองดหนาเสยทหนงแลวจงนอน

หมอมเจาอศรญาณ

บทพากยเอราวณ

อนทรชตบดเบอนกายน เหมอนองคอมรนทร ทรงคชเอราวณ

ชางนมตฤทธแรงแขงขน เผอกผองผวพรรณ สสงขสะอาดโอฬาร

สามสบสามเศยร โสภาเศยรหนงเจดงา ดงเพชรรตนรจ

งาหนงเจดโบกขรณ สระหนงยอมม เจดกออบลบนดาล

กอหนงเจดดอกดวงมาลย ดอกหนงแบงบาน มกลบไดเจดกลบผกา

กลบหนงมเทพธดา เจดองคโสภา แนงนอยล าเพานงพาล

นางหนงยอมมบรวาร อกเจดเยาวมาลย ลวนรปนรมตมายา

จบระบ าร ารายสายหา ช าเลองหางตา ท าทดงเทพอปสร

มวมานแกวงามบวร ทกเกศกญชร ดงเวไชยนตอมรนทร

พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

บทอาขยานชนมธยมศกษาปท ๑-๓ บทเลอก รามเกยรต

ตอน ศกอนทรชต

บษเอยบษบกแกว สแววแสงวบฉายฉาน หายอดเหนเยยมเทยมวมาน แกวประพาฬกาบเพชรสลบกน ชนเหมชอหอยลวนพลอยบษย บลลงกครฑลายเครอกระหนกคน ภาพรายพนรปเทวญ คนธรรพคนเทพกนนร เลอนเมฆลอยมาในอากาศ อ าไพโอภาสประภสสร ไขแสงแขงสศศธร อมพรเอยมพนโพยมพราย ดงพระจนทรเดนจรสองดวง แลเฉดลอยชวงจ ารสฉาย ดาวกลาดดาษเกลอนเรยงราย เรวคลายรบเคลอนเลอนลอย

สมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

บพการ

ใครแทนพอแมได ไปมเลยทาน คอคจนทรสรยศร สวางหลา สนทานทวปฐพ มดหมน หมองมงขวญซอนหนา นงน าตาไหล ฯ

พอแมเสมอพระเจา บนสวรรค ลกนงนอมมงขวญ กราบไหว น าตาตางรสสคนธ อบร า หอมฤา หอมคาน าใจไซร ทานใหหมดเสมอ ฯ

ถงตายเกดใหมซ า ไฉนสนอง คณพอแมทงสอง สงฟา น านมทลกรอง ดดดม หวานใหมในชาตหนา กหลาฤาสลาย ฯ

รอยเทาพอแมได เหยยบลงใดแล เพยงแคฝนธลผง คาไร กราบรอยทานมงมง- คลค ใจนา กายสทธใสเกลาไว เพอใหขวญขลง ฯ

องคาร กลยาณพงศ

อยาเหนกงจกรวาเปนดอกบว

อยา นยมสงรายชอบ ชมชว เหน สนกทกขถงตว จงร กง จกรวาดอกบว บอกรบ เรวแฮ จกร พดเศยรรองอ จงรผดตน

อยา นยมสงทกข เหน สนกกลบทกขทน กง จกรวาบวจน จกร พดตนจงรตว

วา โอเรานชว ชอบกรรม ชวนา เปน อกตญญท า โทษไว ดอก บวยวเนตรน า นกชอบ บว กลบเปนจกรได ดงนกรรมสนอง

วา โอตวเรานน เปน อกตญญมวหมอง ดอก บวยวจตจอง บว ผดปองเปนจกรไป

พระยาอปกตศลปสาร (นม กาญจนาชวะ)

วฒนธรรม

ในโลกนมอะไรเปนไทยแท ของไทยแนนนหรอคอภาษา ซงผลดอกออกผลแตตนมา รวมเรยกวาวรรณคดไทย อนงศลปงามเดนเปนของชาต เชนปราสาทปรางคทองอนผองใส อกดนตรร ารายลวดลายไทย อวดโลกไดไทยแทอยางแนนอน และอยาลมจตใจแบบไทยแท เชอพอแมฟงธรรมค าสงสอน ก าเนดธรรมจรยาเปนอาภรณ ประชากรโลกเหนเราเปนไทย แลวยงมประเพณมระเบยบ ซงไมมทเปรยบในชาตไหน เปนของรวมรวมไทยใหคงไทย นแหละประโยชนในประเพณ

ไดรเชนเหนชดสมบตชาต เหลอประหลาดลวนเหนเปนศกดศร ลวนไทยแทไทยแนไทยเราม สงเหลานคอวฒนธรรม

หมอมหลวงปน มาลากล

พอใจใหสข

แมมไดเปนดอกกหลาบหอม กจงยอมเปนเพยงลดาขาว แมมไดเปนจนทรอนสกาว จงเปนดาวดวงแจมแอรมตา

แมมไดเปนหงสทะนงศกด กจงรกเปนโนรทหรรษา แมมไดเปนน าแมคงคา จงเปนธาราใสทไหลเยน

แมมไดเปนมหาหมาลย จงพอใจจอมปลอกทแลเหน แมมไดเปนวนพระจนทรเพญ กจงเปนวนแรมทแจมจาง

แมมไดเปนตนสนระหง จงเปนพงออสะบดไมขดขวาง แมมไดเปนนชสดสะอาง จงเปนนางทมใชไรความด

อนจะเปนสงใดไมประหลาด ก าเนดชาตดทรามตามวถ ถอสนโดษบ าเพญใหเดนด ในสงทเราเปนเชนนนเทอญ

ฐะปะนย นาครทรรพ

พระสรโยทยขาดคอชาง

บงอรอคเรศผ พสมย ทานนา นามพระสรโยทย เอกอาง ทรงเครองยทธพไชย เชนอป-ราชแฮ เถลงคชาธารควาง ควบเขาขบวนไคล ฯ

พลไกรกองนาเรา โรมรน กนเฮย ชางพระเจาแปรประจญ คชไท สารทรงซวดเซผน หลงแลน เตลดแฮ เตลงขบคชไลใกล หวดทายคชาธาร ฯ

นงคราญองคเอกแกว กระษตรย มานมนสกตเวท ยงล า เกรงพระราชสาม มลายพระ-ชนมเฮย ขบคเชนทรเขนค า สะอกสดสกร ฯ

ขนมอญรอนงาวฟาด ฉาดฉะ ขาดแลงตราบอระ หรบดน โอรสรบกนพระ ศพส นครแฮ สญชพไปสญสน พจนผสรรเสรญ ฯ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

พระอภยมณ ตอน พระอภยมณหนนางผเสอ

พระโฉมยงองคอภยมณนาถ เพลนประพาสพศดหมมจฉา เหลาฉลามลวนฉลามตามกนมา คอยเคลอนคลาคลายคลายในสายชล ฉนากอยคฉนากไมจากค ขนฟองฟพนฟองละอองฝน ฝงพมพาพาฝงเขาแฝงวน บางผดพนฟองน าบางด าจร กระโหเรยงเคยงกระโหขนโบกหาง ลอยสลางกลางกระแสแลสลอน มงกรเกยวเลยวบอดกอกมงกร ประชมซอนแฝงชลขนวนเวยน ฝงมาน าท าทาเหมอนมาเผน ขนลอยเลนเลยวลดฉวดเฉวยน ตะเพยนทองลองน าน าตะเพยน ดาษเดยรดเพลนจนเกนมา เหนละเมาะเกาะเขาเขยวชอม โขดตะคมเคยงเคยงเรยงรกขา จะเหลยวซายสายสมทรสดสายตา จะแลขวาควนคลมกลมโพยม จะเหลยวดสรยแสงเขาแฝงเมฆ ใหวเวกหวาดองคพระทรงโฉม ฟงส าเนยงเสยงคลนดงครนโครม ยงทกขโทมนสในฤทยทว

พระอภยมณ ตอน อศเรนตเมองผลก

สงสารสดอศเรนเมอรสก ทรวงสะทกแทบจะแยกแตกสลาย พอเหนองคพระอภยยงใหอาย จะใครตายเสยใหพนกจนใจ คล าพระแสงแฝงองคททรงเหนบ เขากเกบเสยเมอพบสลบไสล ใหอดอนตนตงตะลงตะไล พระอภยพศดกรท จงสนทรออนหวานชาญฉลาด เราเหมอนญาตกนดอกนองอยาหมองศร เมอแรกเรมเดมกไดเปนไมตร เจากบพเลากรกกนหนกครน มาขดของหมองหมางเพราะนางหนง จนไดถงรบสเปนคขน อนวสยในพภพแมนรบกน กหมายมนจะใครไดชยชนะ ซงครงนพพาเจามาไว หวงจะไดสนทนาวสาสะ ใหนองหายคลายเคองเรองธระ แลวกจะรกกนจนวนตาย ทงก าปนบรรดาโยธาทพ จะคนกลบใหไปเหมอนใจหมาย ทงสองขางอยตามความสบาย เชญภปรายโปรดตรสสตยสญญา

พระสนทรโวหาร(ภ)

พระอภยมณ ตอน พระอภยมณตเมองใหม

วเวกหวดกรดเสยงส าเนยงสนน คนขยนยนขงตะลงหลง ใหหวววาบซาบทรวงตางงวงงง ลมณรงครบสเงยหฟง พระโหยหวนครวญเพลงวงเวงจต ใหคนคดถงถนถวลหวง

วาจากเรอนเหมอนนกมาจากรง อยขางหลงกจะแลชะแงคอย ถงยามค าย าฆองจะรองไห ร าพไรรญจวนหวนละหอย โอยามดกดาวเคลอนเดอนกคลอย น าคางยอยเยนฉ าทอมพร หนาวอารมณลมเรอยเฉอยเฉอยชน ระรวยรนรนรนกลนเกสร แสนสงสารบานเรอนเพอนทนอน จะอาวรณอางวางอยวงเวง

พระสนทรโวหาร(ภ)