เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

ตำบลขนทะเล อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช

ชดตำบลนาอย

aw_khun.indd 1 12/20/09 2:32:22 AM

พมพครงท 1 ธนวาคม 2552 จำนวน 3,000 เลม

เลขมาตรฐานสากล 978-616-7197-39-5

บรรณาธการ

นางสาวดวงพร เฮงบณยพนธ ผศ.ดร.หทยชนก บวเจรญ นายโสภณ พรหมแกว

กองบรรณาธการ

กมลทพย ขลงธรรมเนยม ปยะธดา นาคะเกษยร จฑารตน ผพทกษกล

พทรญา แกวแพง ศรนภา สถาพรวจนา สธาสน เพชรคม สรางครตน สรอยสนธ

นลวรรณ ทนคมทอง มานะ ชวยช

จดพมพโดย

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

ปก

ศรณย ภญญรตน

รปเลม

วฒนสนธ สวรตนานนท, จรญศกด สายช, เดยร จนทพฒน, ศศธร ดวงแสง

พมพท

บรษท ทควพ จำกด โทร. 0-2956-1937

บกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

ตำบลขนทะเล อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช

aw_khun.indd 2 12/20/09 2:32:23 AM

คำนำ

ตำบลขนทะเลเปนตำบลหน งท มกระบวนการทำ “แผนแมบทชมชน-ตำบล” และ

องคการบรหารสวนตำบลใชเปนองคประกอบสวนใหญในแผนพฒนาตำบลท ผานความ

เหนชอบทงจากภาคประชาชนและภาคทองถน บทเรยนชดนไดแสดงใหเหนถง “การกำหนด

นโยบายโดยภาคประชาชน” อยางไดรบการยอมรบจากทกฝายอยางไรขอกงขา ผลจากการ

มแผนแมบทระดบชมชนและระดบตำบลไดสงใหเกดการพฒนาในดานตางๆ ตามวถชมชน

เชน โรงเรยนแกจน การเกษตรเพอสขภาพ สถาบนการเงนชมชน เปนตน

เมอตำบลขนทะเลอาสาเขามารวมขบเคลอนใหตำบลขนทะเลเปน “ตำบลนาอย หรอ

ตำบลสขภาวะ Healthy Tambon Helthy Community” และยงอาสาทชกชวนตำบลทเปน

เพอนกนมากอนมารวมขบวนการอกไมนอยกวา 60 ตำบล จงเปนทมาของการมทมนกวชาการ

รวมกบแกนนำของตำบลถอดบทเรยนประสบการณของภาคประชาชนในจดทชมชนเรยกวา

“แหลงเรยนร” ดงทไดปรากฏในเอกสารฉบบน

เอกสารฉบบน อาจจะมความครบถวนไมสมบรณในบางสวน แตดวยต งใจของ

คณะผจดทำเพอใหเปนเอกสารตงตนในการทชวยใหตำบลขนทะเลและเครอขายผสนใจไดใช

ในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรรวมกนเมอไปเยอนตำบลขนทะเล

คณะผจดทำ ขอขอบคณทมงานของสมาคมดบบานดบเมองทไดทำหนาทประสานงาน

ใหกระบวนการถอดบทเรยนจนทำเปนเอกสารฉบบน และหากมขอมลบางจดทยงไมชดเจ

นกขอนอมรบเพอปรบปรงในโอกาสทจะตพมพในฉบบใหมหลงจากทตำบลขนทะเลมประสบการณ

ในการขบเคลอนงานไปอก 1 ป

คณะผจดทำ

aw_khun.indd 3 12/20/09 2:32:23 AM

aw_khun.indd 4 12/20/09 2:32:23 AM

สารบญ

บทนำ 9

สวนท1อารมภบท...เปดประตสขนทะเล 11

สวนท2 เสนทางการพฒนา 17

สวนท3แนวคดการขบเคลอนสตำบลนาอย 29

สวนท4ศกยภาพผนำการเปลยนแปลง 35

สวนท5การออกแบบกจกรรมสรางสขภาวะ 39

เอกสารอางอง 122

aw_khun.indd 5 12/20/09 2:32:23 AM

สารบญภาพ

สารบญตาราง

ภาพท1 “ระบบ 4 คณ 4” ระบบขบเคลอนเพอการพฒนาตำบลนาอย 15

ภาพท2 เสนทางของการพฒนาระบบการจดการตำบลขนทะเล 27

ภาพท3 กระบวนการพฒนาบรณาการแผนแมบทชมชน 31

ภาพท4 ระบบเกษตรเพอสขภาวะ 52

ภาพท5 ระบบการมสวนรวม 55

ภาพท6 ระบบการดแลสขภาพและอาสาสมคร 65

ภาพท7 ระบบองคกรการเงนและสวสดการ 74

ภาพท8 ระบบการจดการขอมลและสอสาร 93

ภาพท9 ระบบการศกษาและการเรยนรเพอชวต 103

ภาพท10 ระบบการบรหารทองถน 118

ตารางท1 รปธรรมการจดการตำบลขนทะเล 40

ตารางท2 กจกรรมการดแลผพการของตำบลขนทะเล 69

aw_khun.indd 6 12/20/09 2:32:23 AM

บทนำ - � -

บทนำ

ประชาชนในตำบลขนทะเลถอไดวาเปนตนแบบของผทรงพลงทางความคดและรอย

เรยงวถสขภาวะดวยการพงตนเอง เปนสวนสำคญทผลกดนใหองคการบรหารสวนตำบล

ขนทะเลกาวขนสความเปนตนแบบของการบรหารจดการชมชนดวย “วสยทศน” “แผนแมบท”

และกระบวนการสราง “การมสวนรวม” เหลานลวนเปนพลงในการขบเคลอนใหตำบลกาวเขาส

การพฒนาเปน “ตำบลนาอย” ซงสะทอนวา การทำงานทผานมาการเขาถงปญหาและความ

ตองการของปากทองประชาชนเปนสงจำเปนลำดบแรกทองคการบรหารสวนตำบลใหความ

สำคญเพอใหเกดความยงยนตามวถของการดำเนนชวตของตนเอง โดยเรมตนท “การจดการ

เรองการเกษตร” เสรมสรางแนวคดใหประชาชนเขามาเรยนร ลงมอคดเอง ทำเอง โดยองคการ

บรหารสวนตำบล เปนเพยงผหนนเสรมจนสำเรจ และเปนทยอมรบจากหนวยงานภายนอก

สงผลใหตำบลขนทะเลเปนทรจกทวไป หรออยาง “การสรางการมสวนรวมในการจดทำแผน

แมบท” ดวยการท นายกองคการบรหารสวนตำบล เขาถงปญหาและความตองการของ

แบบบานๆ ควบคกบการบรหารบคลากรในตำบลดวยการใชหลก ธรรมาภบาลของตนเอง

สงเสรมใหเจาหนาทในองคการบรหารสวนตำบล เขาไปดแลทกขสขของประชาชนอยางตอเนอง

ทำใหเกดแนวคดใน “การดแลสขภาพของกลมผดอยโอกาสในชมชน” เพราะมปจจยททำใหการ

เขาถงการดแลสขภาพมการออกแบบการดแลแบบมสวนรวมของทกภาคสวนในตำบลฯ จน

ทำใหเกดระบบการดแลสขภาพของผพการทเหนผลชดเจน เหลานชใหเหนแนวคด “การสราง

การมสวนรวม” “การพฒนาตามวถของประชาชน” “การแลกเปลยนเรยนร” “การสรางจตสำนก”

aw_khun.indd 7 12/20/09 2:32:23 AM

- � -เบกฟาขนทะเล

ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

เขาถงเขาใจในประวตศาสตรของตำบลยอมทำใหบคลากรปรบเปลยนวธคดในการทำงาน สการ

ทำงานแบบเชงลก บรณาการ และเนนประชาชนเปนศนยกลาง ดงนนจงเชอไดวาภายใตการ

ดำเนนกจกรรมตางๆ นาจะสามารถนำมาสการสรางเปนบทเรยนในมตของระบบการจดการ

สขภาพชมชนใหกบพนทอนได

การถอดบทเรยนการทำงานขององคการบรหารสวนตำบลขนทะเลน เปนการถอดบท

เรยน จากสถานการณจรงทเกดขนในพนทและจากประสบการณการทำงานของภาคสวนตางๆ

โดยการทำการสงเกต เยยมชมกจกรรม วธการทำงานตางของกลมคนในพนท สมภาษณเจาะ

ลกอยางไมเปนทางการ การสนทนากลมคนทเกยวของตางๆ เชน คนทเปนตนคด คนทดำเนน

การและรวมดำเนนการ ตลอดจนผทไดรบผลจากโครงการหรอกจกรรมตางๆ รวมถงการศกษา

เอกสารท เก ยวของ โดยใชแนวคดวธการศกษาชมชนแบบเรงดวน (RECAP: Rapid

Ethnographic Community Assessment Process)

ขอคนพบจากการศกษาครงน สามารถจำแนกออกเปน 5 สวน คอ

สวนท 1 อารมภบท...เปดประตสขนทะเล

สวนท 2 เสนทางการพฒนา

สวนท 3 แนวคดการขบเคลอนสตำบลนาอย

สวนท 4 ศกยภาพผนำการเปลยนแปลง

สวนท 5 การออกแบบกจกรรมสรางสขภาวะ

aw_khun.indd 8 12/20/09 2:32:24 AM

ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข ตำบลขนทะเล อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช

เบกฟาขนทะเล

aw_khun.indd 9 12/20/09 2:32:26 AM

aw_khun.indd 10 12/20/09 2:32:26 AM

อารมภบท... เปดประตสขนทะเล

- 11 -

[ 1 ]

บรบทของตำบลขนทะเล “ขนทะเล” ตำบลแหงหนงในอำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราชทเชอมตดกบ

อำเภอรอนพบลย และอำเภอพระพรหม จงหวดนครศรธรรมราช และตงอยทางทศตะวนออก

ของทวาการอำเภอลานสกา ซงหางจากทวาการอำเภอลานสกา ประมาณ 9 กโลเมตร มพนท

ทงหมด 65 ตารางกโลเมตร หรอ 40,625 ไร เมอพจารณาจากสภาพภมนเวศนพบวา ตำบลขน

ทะเลมขอไดเปรยบเชงยทธศาสตรหลายประการ โดยเฉพาะการมสภาพแวดลอมทพนทสวน

ใหญเปนทราบสลบพนทลกคลนลอนลาด ทอดมสมบรณไปดวยทรพยากรธรรมชาต อาทเชน

เทอกเขา อางเกบนำขนาดใหญ มคลองชลประทานไหลผานตลอดแนว ตำบลขนทะลจงอดมไป

ดวยดนด นำดทสามารถทำการเกษตรไดหลากหลาย เปนพนททเหมาะกบการเพาะปลกพชทง

ไมผล ไมยนตน เชน มงคด ทเรยน เงาะ ลางสาด และมพชเศรษฐกจททำรายไดใหแกคนสวน

ใหญ คอ ยางพารา นอกจากนยงมอาชพเลยงสตว เชน การเลยงสกรและโคพนบาน นบเปนอก

หนงอาชพทสรางรายไดเชนเดยวกบอาชพอนๆ ซงไดแก รบจาง รบราชการ คาขาย รวมถง

งานหตถกรรม และงานฝมอ เปนตน

อารมภบท... เปดประตสขนทะเล

aw_khun.indd 11 12/20/09 2:32:26 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 12 -

“ขนทะเล” ในอดตเปนตำบลเกาแกทมความสำคญทางประวตศาสตร ทเชอกนวาใน

สมยของพระเจาศรธรรมโศกราช (ราว พ.ศ. 1099) พระองคไดทรงนำไพรพลและราษฎรหน

ตายจากโรคหา (อหวาตกโรค) ขนไปอาศยอยบนเขาทเรยกวา เขาวง ทำใหมองเหนแมนำขนาด

ใหญ เหนพนททกวางใหญไพศาลจากรมเขาวงเชอมไปจนถงอาวไทย นอกจากนยงมธารนำตก

ทไหลมาจากเขาวง และเขาลานสกาใน ไหลเปนธารนำมารวมกบธารนำตกกระโรมซงไหลมาจาก

ตำบลเขาแกว และไหลมารวมกนบรเวณซอกเขาเชงผาทเปนทตงของเถาตมปน1 ตำบลขนทะเล

ประชากร ในตำบลขนทะเล ทงหมด 12 หมบาน มประชากรทงหมด 10,090 คน แบง

เปนชาย 4,942 คน หญง 5,148 คน มครวเรอน 2,970 ครวเรอน (ขอมล ณ เดอนเมษายน

2552) หมบานทมจำนวนประชากรมากทสด คอ หมท 6 บานตาหมอ โดยมจำนวนประชากร

ทงหมด 1,338 คน แยกเปนชาย 627 คน หญง 711 คน หมบานทมจำนวนประชากรนอยทสด

คอ หมท 12 บานหนองอาง มจำนวนประชากรทงหมด 458 คน แบงเปนชาย 216 คน หญง

242 คน ประชากรอยในวยทำงานมมากกวาประชากรในวยอนๆ มผสงอาย 60 ปขนไป จำนวน

1,495 คน ผพการทงหมด 149 คน ในจำนวนน ชวยเหลอตวเองไมได 120 คน ผพการทชวย

เหลอตวเองได 29 คน มเดกกำพราทงหมด 122 คน ไดรบการดแลจากครอบครว 77 คน และ

เดกทขาดคนดแลในครอบครว มจำนวน 45 คน ประชากรสวนใหญ ในหมบานนบถอศาสนา

พทธ มศาสนาอนบาง เชน ศาสนาอสลาม ซงสวนใหญเปนคนภายนอกทเขามาหางานทำใน

ชมชน

1 องคการบรหารสวนตำบลขนทะเล ใน http://www.khuntale.go.th เขาเม อวนท 30

พฤศจกายน 2552

aw_khun.indd 12 12/20/09 2:32:26 AM

อารมภบท... เปดประตสขนทะเล

- 13 -

การประกอบอาชพ คนในชมชนมอาชพหลก คอ การเกษตร (สวนผลไม) อาชพรองลง

มาคอ รบจาง และอาชพเสรม คอรบราชการ คาขาย อาชพธรกจบรการ เชน เสรมสวย งานชาง

งานหตถกรรมหรอการแปรรป พนกงานบรษท ทำนา และอาชพอนๆ ตามฤดกาล ในจำนวนน

มคนในชมชน มงานทำประจำ 3,752 คน โดยแยกเปน ทำการเกษตร (ปลกพช เลยงสตว)

2,077 คน รบจาง 794 คน รบราชการ/เจาหนาทของรฐ/วสาหกจ 151 คน คาขาย 246 คน

ธรกจบรการตวเองเชน เสรมสวย งานชาง 47 คน พนกงานบรษท 181 คน หตถกรรมหรอการ

แปรรป จำนวน 3 คน ทำนา 5 คน และอาชพอน จำนวน 256 คน2

รายได มรายไดจากการเกษตร สงถง 131,400,400 บาท รองลงมาอาชพรบจาง

49,406,400 บาท อาชพรบราชการ/ลกจาง /พนกงานบรษท 24,336,000 บาท คาขายนอก

ชมชนและในชมชน นอกชมชนคอ การนำเอาผลผลตไปขายทตลาดหวอฐ (แมคาถน/พอคาถน)

เปนเงน 18,014,400 บาท ลกหลานสงมาให 9,694,000 บาท และสดทาย คอ อาชพบรการ

(เสรมสวย ตดผม และนวดแผนไทย) 2,743,200 บาท (ขอมลรายไดป 2552 จาก 1,556 ครว

เรอน) 2

ภาวะหนสน ภายในชมชนพบวาเปนชมชนมภาวะหนสนมาจากแหลงเงนก ประกอบ

ดวย ธกส. จำนวนเงน 56,245,700 บาท ธนาคารพาณชยอนๆ 25,862,000 บาท กองทน

หมบาน 21,525,000 บาท กลมสจจะออมทรพย 6,169,200 บาท กลมสหกรณ 35,035,000

บาท และกลมออมทรพย 26,606,070 บาท รวมหนสนปจจบนทงสนเปนเงน 171,442,970

บาท2

การออม มการออมโดยแยกเปน การออมผาน ธกส./ธนาคารพาณชยอนๆ เปนจำนวน

7,262,400 บาท ออมโดยการฝากสจจะ กองทนหมบาน จำนวน 2,319,750 บาท สจจะตาม

กลมตางๆ จำนวน 4,679,280 บาท ออมโดยการฝากผานสหกรณฯ จำนวน 617,600 บาท

กลมออมทรพยเพอการผลตและสวสดการ 1,701,360 บาท ออมโดยฝากผานกลมการเงนอนๆ

จำนวน 2,345,000 บาท รวมมการออมทรพยทงสน 18,925,390 บาท (ขอมลการออมป 2552

จาก 1,556 ครวเรอน) 2

2 องคการบรหารสวนตำบลขนทะเล รางแผนพฒนาสามป (พ.ศ.2553-2555) และองคการบรหาร

สวนตำบลขนทะเล ใน http://www.khuntale.go.th เขาเมอวนท 30 พฤศจกายน 2552

aw_khun.indd 13 12/20/09 2:32:27 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 14 -

องคการบรหารสวนตำบลขนทะเล

วสยทศน “การเกษตรกาวหนา พฒนาแหลงทองเทยว สรางชมชนใหเปนหนงเดยว

ยดเหนยวคณธรรม”

พนธกจเพอการพฒนา

• พฒนาอาชพดานการเกษตร สงเสรมกลมอาชพ เสรมสรางรายไดและเรงกระจายราย

ไดสชมชน

• พฒนาระบบการคมนาคม สาธารณปโภค แหลงทองเทยว ทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมอยางเหมาะสม สงเสรมดานการพฒนาคณภาพดานการศกษา แหลง

ความรชมชน และภมปญญาทองถน

• เรงพฒนาและยกระดบมาตรฐานคณภาพชวต และความเปนอยของประชาชน

• เสรมสราง ปลกฝง คณธรรมและจรยธรรม พรอมกบอนรกษวฒนธรรมประเพณ

ทดงามของทองถน

• เรงพฒนาองคกรใหมประสทธภาพสงสดในการบรหารจดการ และประชาชนมสวน

รวมในการพฒนาทองถน

จดมงหมายเพอการพฒนา

• เกษตรกรและกลมอาชพตางๆ ไดรบการสนบสนนดานความร เครองมอ เงนทน

และเทคโนโลยสมยใหม

• บานเมองมความเปนระเบยบเร ยบรอย แหลงทองเท ยวไดร บการพฒนา

สาธารณปโภคมมาตรฐานเปนชมชนนาอยอาศย

• ประชากรไดรบการศกษาอยางทวถง การจดการศกษามประสทธภาพไดมาตรฐาน

สอดคลองกบภมปญญาและความตองการของทองถน

• ประชากรมสขภาพอนามยทด มสวสดการด มความมนคงปลอดภยในชวตและ

ทรพยสน

• พฒนาสงคมใหเปนสงคมแหงคณธรรมและจรยธรรม มจตสำนกทดตอสงคมและ

ทองถน พรอมทงสงเสรมอนรกษประเพณ วฒนธรรมอนดงามของทองถนใหคงอย

ยงยนเปนมรดกของชาต

aw_khun.indd 14 12/20/09 2:32:27 AM

อารมภบท... เปดประตสขนทะเล

- 15 -

“ขนทะเล” ในวนนไดกลายมาเปนตำบลตนแบบแหงระบบการจดการเพอตำบลนาอย

ภายใตการมสวนรวม การรวมแรงรวมใจในสำนกรกในบานเกด อาศย “ความกลาและ

ใจอาสา” ทจะพฒนาและหาทาง “บำบดทกข” ทเกดขนกบคนในชมชน ดวยการ “บำรงสข”

โดยพฒนาระบบการจดการตำบล ภายใตชอ “ระบบ 4 คณ 4” โดยไดพฒนาระบบการจดการ

ตำบลสสขภาวะ 8 ระบบหลก ซงประกอบดวย 1) ระบบเกษตรเพอสขภาวะ 2) ระบบเศรษฐกจ

พอเพยง (เศรษฐกจชมชน) 3) ระบบการดแลสขภาพและอาสาสมคร 4) ระบบองคกรการเงน

และสวสดการ 5) ระบบการมสวนรวม 6) ระบบการจดการขอมลและสอสาร 7) ระบบการ

ศกษาและการเรยนรเพอชวต 8) ระบบการบรหารทองถน เปนระบบขบเคลอนเพอการพฒนา

ตำบลสขภาวะ (ดงภาพท 1)

ภาพท 1 “ระบบ 4 คณ 4” ระบบขบเคลอนเพอการพฒนาตำบลนาอย

ระบบการบรหาร

ทองถน

ระบบการดแลสขภาพ

และอาสาสมคร

ระบบเกษตรเพ�อ

สขภาวะ

ระบบการมสวนรวม

1

1

3

2424

3

ชมชน ตำบล

แผนแมบท

ระบบการจดการขอมล

และส�อสาร

ระบบองคกรการเงน

สวสดการ

ระบบเศรษฐกจ

พอเพยง

(เศรษฐกจชมชน)

ระบบการศกษา

และการเรยนรเพ�อชวต

aw_khun.indd 15 12/20/09 2:32:27 AM

aw_khun.indd 16 12/20/09 2:32:27 AM

- 1� -เสนทางการพฒนา

เสนทางการพฒนา [ 2 ]

เสนทาง...การพฒนาตำบลสตำบลนาอย พ.ศ. 2505 “วถชวตเปลยนจากภยธรรมชาต”

ประชาชนในตำบลขนทะเลมวถชวตท เรยบงาย มอาชพหลกคอ การเกษตรตาม

ธรรมชาต การปลกพชทองถน จนกระทงเกดเหตการณครงสำคญทสงผลตอการเปลยนแปลง

วถชวตของชมชน คอเกดวาตภยครงใหญในพนทจงหวดนครศรธรรมราช เมอ พ.ศ. 2505

โดยเฉพาะทอำเภอปากพนง สงผลใหพนททำกนไดรบความเสยหายและผคนลมตายจำนวน

มากคนในตำบลจงตองหนกลบมาพลกฟนการเกษตรของตนเองดวยภมปญญาทองถน และได

รบความรจากหนวยงานภาครฐทเกยวของเขามาสงเสรมการประกอบอาชพทสรางรายไดและ

เกดการคาขายอยางตอเนอง เพอใหมรายไดในการดำรงชวตทดขน จงไดปลกยางพารา และทำ

สวนผลไมเชน มงคด เงาะ ลองกอง เปนตนมา

พ.ศ. 2532 “เกดการรวมกลม...สงเสรมวถแบบพอเพยง”

หนวยงานภาครฐไดเขามาสนบสนนตำบลดำเนนงานตามนโยบายการพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต โดยใชการเกษตรแผนใหม ทนอมนำแนวคดเศรษฐกจพอเพยงมาใชใน

ตำบล แตเนองจากการปลกยางพาราเรมประสบปญหา เกษตรกรไดกำไรจากการขายยางนอยลง

aw_khun.indd 17 12/20/09 2:32:27 AM

- 1� -เบกฟาขนทะเล

ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

มภาวะตนทนการผลตยางพาราสง เนองจากเกษตรกรใชปยเคมบำรงตนยาง ทำใหเกดหนสน

ทงนแกนนำชมชนอยางผใหญบานหมท 1 ในสมยนน ไดเรมมองเหนปญหาหนสนจากการกยม

เงนนอกระบบเพอนำมาใชในการลงทนประกอบอาชพ

ตำบลขนทะเลจงเรมมการขบเคลอนงานพฒนาระบบเกษตรกรรม จากการรวมกลมผ

ทสนใจวถเกษตรอนทรยกลมเลกๆ ทมสมาชกประมาณ 4-5 คนไดมาพดคย แลกเปลยน

ขอมล หาแนวทางการทำเกษตรอนทรยแบบลงแขก โดยสมาชกทกคนตองรวมกนทำแบบ

หมนเวยนกนปลก ดแล เกบพชผล และเจรจาตอรองคาขาย จนเกดการจดตงกลมเกษตร

อนทรยแบบไมเปนทางการขน ตอมาทางกลมเรมคดวธการดำเนนชวตตามแนวคดเศรษฐกจ

พอเพยงดวยการชกชวนกน “ปลกพชสมรม” ทมการทำให “สวนยาง” กลายเปน “ปายาง”

สามารถเปนแหลงอาหาร และสรางรายไดเลยงตนเอง อกทงยงมการรวมกลมผปลกยางเพอ

รวมยางในการเจรจาตอรองกบพอคาคนกลางเพอใหราคายางสงขน และไดกอตง “กลมสจจะ

ออมทรพย” ขน โดยผใหญบานหมท 1 พรอมแกนนำรวม 10 คน รวมกนจดตงขนเพอแก

ปญหาการกเงนนอกระบบและสงเสรมใหคนรจกการออม

พ.ศ. 2539 “คนหาประวตศาสตรชมชน”

ภายใตการนำของปลดองคการบรหารสวนตำบล ซงเกดและเตบโตในตำบลขนทะเล

มความคดทจะศกษา รวบรวมประวตศาสตรชมชน เพอใหประชาชนทกคนในชมชนรจกราก

เหงา ทมาทไปของตนเอง จงไดพฒนาแหลงประวตศาสตรทองถนขน

พ.ศ. 2541 “...ขยายแนวคดสเกษตรอนทรย”

เปนชวงวกฤตของเกษตรกร เนองจากชวงนนเปนชวงทราคานำยางตกตำ ตนทนการทำ

เกษตรมราคาสง แกนนำเกษตรกรจงไดรวมกนพฒนาระบบเกษตรอนทรยใหเขมแขงขน ดวย

การตง “กลมเกษตรอนทรยบานนอกไร” โดยเนนการพดคย เผยแพรความคดขยายเปน

วงกวางขนในชมชน คนหาผนำ ผกลา พาทำ เพอเปนแบบอยางแกคนอนๆ ในชมชน

พ.ศ. 2543 “...สอสารไมทวถง...”

องคการบรหารสวนตำบลเองประสบปญหาการสงขอมลขาวสารไดไมท วถงทง 12

หมบาน การสอสารของเจาหนาทองคการบรหารสวนตำบลกบประชาชนไมชดเจน ไมครอบคลม

aw_khun.indd 18 12/20/09 2:32:28 AM

- 19 -เสนทางการพฒนา

มประชาชนจำนวนมากทไมไดรบขาวสาร ทงน ธรรมชาตในการสอสารของตำบลขนทะเล

เปนการสอสารอยางไมเปนทางการ เนนการบอกตอแบบปากตอปากในงานพธตางๆ ของตำบล

ทำใหประชาชนทไมไดเขารวมงานหรอไมไดรบการบอกตอพลาดโอกาสในการรบสาร ดงนน

คณะกรรมการบรหารองคการบรหารสวนตำบลจงแกไขปญหาโดยสงกรรมการบรหารองคการ

บรหารสวนตำบลจำนวน 3 คน ไปศกษาดงานท อบต.ทงใส และไดกลบมาเสนอแนวคดเรอง

การใชเสยงตามสายเปนอกชองทางหนงในการส อสาร โดยสรางจดกระจายเสยง (1 จด

สามารถสงเสยงไดไกลรศม 500 เมตร) และจดทำรางขอบญญตเพอจดสรรงบประมาณในการ

ดำเนนการ

พ.ศ. 2544 “...กอตงธนาคารหมบาน...ชาวบานเรมออม”

จากนโยบายการจดตงกองทนเงนลานของรฐบาล ประชาชนในหมท 1 และ 2 มความ

ตองการแยกหมบานเนองจากจำนวนประชากรเพมมากขน อกทงมนโยบายการจดตงกองทน

ทำใหประชาชนตดสนใจขอจดตงเปนหมบานเพมขน โดยหมท 1 แยกออกเปน หมท 11 และ

หมท 2 แยกออกเปน หมท 12 เพอใหโอกาสประชาชนไดรบสทธการกเงนจากกองทนมา

ตอยอดการลงทนในการประกอบอาชพ ในชวงเวลาเดยวกนยงพบวา นกพฒนาชมชนไดเขามา

ใหการสนบสนนการดำเนนงานในการจดตงกลมหรอสถาบนการเงนในรปแบบตางๆ โดยหมท

11 รวบรวมแกนนำจำนวน 5 คน ขอมตจากประชาคมหมบานจดตงเปน “ธนาคารหมบาน”

มสมาชกครงแรก 60 คน โดยเปดใหมการออมทรพย และใหกยม สวน “กลมสจจะออมทรพย”

เกดแหงแรกทหมท 1 ไดมการพฒนากจกรรมการดำเนนงาน

และจากปญหาการสอสารในปทผานมา องคการบรหารสวนตำบลและคณะกรรมการ

บรหารไดอนมตขอบญญตงบประมาณใหจดซอและตดตงลำโพงเสยงตามสายจำนวน 40 ดอก

ระยะทางเดนสายตดตงลำโพง 10 กโลเมตร โดยเรมจากถนนลานสะกา-นาพร ตงแตแยก

บอทรายหมท 6 ถงแยกไทรงามหมท 1 ซงเปนถนนสายหลกของตำบลขนทะเล มหองสงเสยง

ตามสายท อบต. เรมสงเสยงตามสายเวลา 12.00 -13.00 น. ซงประชาชนใหความสนใจมาก

สงผลใหเกดมตประชาคมจดเพอจดทำแผนพฒนาหมบานโดยเกดขอตกลงใหเพมลำโพง

เสยงตามสายเขาตามถนนซอยของหมบานปจจบนมดอกลำโพง 248 ดอก และมสายความยาว

57,600 เมตร

aw_khun.indd 19 12/20/09 2:32:28 AM

- 20 -เบกฟาขนทะเล

ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

พ.ศ. 2545 “...ตอยอดความคดจากกองทน...”

ประชาชนเรมคดตอยอดขยายผลการออมเงนในรปแบบของสวสดการตางๆ เชน หมท 1

จดสวสดการการศกษาใหแกเดกทเปนสมาชกของกลม เปนตน แตมประชาชนบางหมบานยง

คงกเงนจากภายนอก โดยกเงนจากธนาคารออมสนเพอมาปลอยกใหแกประชาชนคนอนใน

หมบาน ซงแกนนำประจำตำบลไดพยายามแกปญหาโดยนำประชาชนบางสวนเขากระบวนการ

(ไปทำงานรวม) กบโครงการดบบานดบเมอง เรยนรอยดทปากใต (ภายใตการสนบสนนงบ

ประมาณของ สสส). เพอแทรกซมและปรบวธคดผานการพฒนาระบบเกษตร ภายใตแนวคด

เกษตรชวภาพ ชวงนจงเปนชวงทกลมแกนนำไดรบการพฒนาศกยภาพดวยวธการตางๆ เชน

การทำงานเคยงบาเคยงไหลกบนกวชาการ การไปศกษาดงานพนทตนแบบ โดยเฉพาะพนทของ

ลงประยงค (บานไมเรยง) การพดคยกบปราชญทองถนหรอตนตำรบผนำทางความคดเรอง

เกษตรอนทรย และเรองการจดทำแผนชมชน รวมถงการพดคยในกลมคนทสนใจเรองเดยวกน

พดคยแลกเปลยนในการประชม สมมนาตางๆ เปนตน

นอกจากนนองคการบรหารสวนตำบลไดมการจดการระบบการสอสารในตำบลอยางตอ

เนอง โดยขยายชองทางการสอสาร บรรจการพฒนาระบบสอสารลงในแผนพฒนาตำบล และ

เพมการขยายจดเสยงตามสาย เพอขยายแนวคดของเกษตรชวภาพและใชระบบสอสารเพอ

สรางความเขาใจกบประชาชน

พ.ศ. 2547 “เรมตนทำงาน...ตอบสนองนโยบายและความตองการ”

เกดการเลอกตงนายกองคการบรหารสวนตำบลฯคนใหม โดยการเปดตวผสมครผาน

ระบบเสยงตามสายและประชาสมพนธทางเวบไซต ทงนมประชาชนใหความสนใจจำนวนมาก

และในปนนตำบลขนทะเลไดนายก อบต.คนใหมคอ “นายโสภณ พรหมแกว” ซงมแนวคดใน

การทำงานดงน

• ทำงานแบบเขาถง เขาใจ และตองสอสารใหรเร อง จงเรม “ทำความเขาใจ” กบ

ประชาชนในกลมตางๆ ของตำบลแบบเคาะประตบาน เปดโอกาสใหแสดงความคด

เหน

• มการวางแผน “ประชาสมพนธการทำงาน” ใหหนวยงานภายนอกไดรบทราบ ความด

ความเกงของตำบล โดยอาสาเขารวมเปนรองประธานชมรมนายกองคการบรหาร

สวนตำบลของจงหวดนครศรธรรมราช

aw_khun.indd 20 12/20/09 2:32:28 AM

- 21 -เสนทางการพฒนา

• ใหความสำคญกบการสอสาร จงไดลงมอเขามาปรบระบบ จดทมผประกาศขาว

ประชาสมพนธเสยงตามสายประกอบดวยเจาหนาทของ อบต.ทกระดบจำนวน 5

ทม โดยรบผดชอบดำเนนการประกาศขาวประชาสมพนธเสยงตามสายวนจนทร-วน

ศกร สวนวนเสาร วนอาทตย และวนหยดราชการ พนกงานขบรถเปนผประกาศขาว

ประชาสมพนธเสยงตามสายชวงเวลา 12.00-13.00 น และตดตงลำโพงเพมอก 44

ดอก เพอใหประชาชนไดรบขาวสารขอมลตางๆ อยางทวถง

• ทำงานตามนโยบายของรฐบาลผสมผสานกบความตองการของประชาชนบรรจลงใน

แผนตำบลเชน ไดรบนโยบายการทำสงครามกบความยากจนของรฐบาล และ

กรมสงเสรมการเกษตรและสหกรณเสนอใหทำโครงการ 1 ฟารม 1 ตำบล ประกอบกบ

นโยบายจากทานนายอำเภอลานสกาทใหความสำคญกบนโยบายการพฒนาการ

เกษตรชวภาพทำใหมการดำเนนการคนหาวทยากรในชมชนเพอกอตงเปน “โรงเรยน

แกจน” พรอมทงประชาสมพนธคนหาผทตองการขนทะเบยนยากจนและใหมาเรยน

รวธการแกจนในโรงเรยน ซงผลทเกดขนทำใหไดวทยากรดานเกษตรอนทรยและ

เกดแผนชมชนดานการเกษตรเปนแผนแรก รวมถงใหความรวมมอในการจดตง

“ศนยประสานพลงแผนดนรวมพลงสรางสขภาพ”

พ.ศ. 2548 “ประชาคม...แผนแมบทครงแรก”

นายกองคการบรหารสวนตำบลขนทะเลไดมแนวคดในการรบฟงปญหาจากประชาชน

และตองการสรางการมสวนรวมในการพฒนาตำบลของเจาหนาทภาคทองถนรวมกบประชาชน

ในทกหมบาน จงจดใหมเวท “ประชาคมหมบาน” เพอเสนอความคดเหน กอปรกบตามระเบยบ

กระทรวงมหาดไทยวาดวยการจดทำแผนขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2548 ใหจดทำ

แผนชมชน ดงน น อบต.จงไดคดเลอกหมบานนำรองคอ หมท 6 และหมท 10 มารวม

ดำเนนการเปนตนแบบของการเกบขอมล โดยมทมจดเกบขอมลออกไปสำรวจขอมลในระดบ

ครวเรอน รวมกบนายกฯและเจาหนาทเขาไปพบปะพดคยแบบเคาะประตบาน มการสำรวจ

ปญหา ชแจงปญหา และการแกไขปญหาททำได คนหาแกนนำชมชนในการอบรมจดทำแผน

ซงไดรบความรวมมอเปนอยางด และจากการเกบขอมลพบวาประชาชนเกอบทกหมบานประสบ

ปญหาหนสนจากการประกอบอาชพและยงไมไดรบการสนบสนนและดแลจากองคการบรหาร

สวนตำบล ดงนนนายกฯจงใชเวทประชาคมในการจดทำ “แผนแมบทชมชน”

aw_khun.indd 21 12/20/09 2:32:28 AM

- 22 -เบกฟาขนทะเล

ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

ผลลพธของการดำเนนการคอ การสงเสรมการจดตงกลมอาชพใหแกคนในชมชน การ

ปรบภมทศนดวยการจดสรางอาคารดำเนนการหลงใหม เพอการบรหารงานทครอบคลมมากขน

การคนหาอาสาสมคร กลมแกนนำตางๆ ไดใหความสำคญกบการพฒนาคณภาพชวตผพการ ท

มจำนวนมากกวา 200 คนในพนท ทำใหหลายฝายเหนความสำคญของการดแลผพการ จงได

ออกแบบกจกรรมตางๆ เชน การวางแผนใหมการเกบขอมลและขนทะเบยนผพการ จดทำ

หลกสตรและจดอบรมฝกฝนอาชพใหแกผพการ การจดสวสดการสำหรบผพการ เปนตน

นอกจากนน “ระบบการสอสารในตำบล” เหนผลทชดเจน โดยประชาชนจำนวนมาก

สนใจและตดตามฟงเสยงตามสาย และมสวนรวมในการพฒนาระบบเสยงตามสาย เชน มการ

โทรศพทมาแจงคณภาพของเสยงตามสายทสงออกไป ชดหรอไมชด ลำโพงตรงไหนชำรด ทม

ผประกาศขาวประชาสมพนธเสยงตามสายคนไหนพดเกง คนไหนเสยงเบาพดไมรเรอง ดงนน

นายก อบต. จงไดมอบใหนตกรของ อบต.ขนทะเลเปนผปรบทมใหม มระบบคดกรองขาวโดย

จดทำแบบฟอรมในการเขยนขาวทจะฝากประชาสมพนธ และตดตงลำโพงเพมอก 40 ดอก

นอกจากนนายก อบต. ยงเปดเวบไซต www.khuntale.go.th เพอเปนอกชองทางสอสารให

กบประชาชนและกลมวยรน นอกจากน นายกฯ ยงมนโยบายสรางความภาคภมใจในความเปน

ตำบลขนทะเล โดยมการประสานงานขอพนทในตำบลของราชพสดเพอกอสรางอาคารของ

องคการบรหารสวนตำบลหลงใหม มการเสนอเขาแผนตำบลในการสรางททำการหลงใหมและ

มงมนในการพฒนาศกยภาพของแกนนำกลมอาชพตางๆ ใหมทกษะในการเขยนโครงการตาม

กระบวนการขององคการบรหารสวนตำบลฯ

พ.ศ. 2549 “หนวยงานภายในและภายนอกเขามาพฒนางานตำบล”

ปน เปนชวงทตำบลขนทะเลเรมเขาสการพฒนาอยางเขมขนจากหนวยงานภาครฐและ

เอกชนเชน กรมพฒนาชมชน ศนยการศกษานอกโรงเรยน โครงการ SML โครงการพฒนา

ชมชนเปนสขทภาคใต (ดบบานดบเมอง เรยนรอย ดท ปากใต) ภายใตการสนบสนนจาก

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ทเสรมหนนทงดานความคด ทน

พรอมทงมการทำงานรวมกบเครอขายจากองคกรภาคภายนอก และตอบสนองตอนโยบายขน

ทะเบยนคนจน จนเกดกจกรรมใหมๆ เชน

“แผนแมบทชมชน” ทหม 1 มการคดทำแผนชมชนจากแนวคดของตำบลไมเรยงเปน

ตนแบบความคด มแกนนำหมบานๆ ละ 8 คน เกบขอมลคนละ 15 ครวเรอนในหมเครอญาต

aw_khun.indd 22 12/20/09 2:32:28 AM

- 23 -เสนทางการพฒนา

เพอเปนฐานขอมลในการนำเสนอปญหาและความตองการของประชาชนในตำบล ประชาชนเหน

ปญหาของตนเองโดยเฉพาะปญหาหนสน ความไมสมดลของรายรบและรายจายทำใหเกด

แนวคดการพฒนาตำบลในทศทางตางๆ จากนน ไดขยายแนวคดการทำแผนแมบทชมชนใน

หมท 2 หมท 4 และหมท 5

“โรงเรยนแกจน” องคการบรหารสวนตำบลฯจดทำหลกสตรตางๆ เพอสรางอาชพแก

ประชาชนในตำบล เชน หลกสตรสาระบานบาน หลกสตรโรงเรยนแกจน มการเปดหลกสตร

โรงเรยนแกจนรนผนำ

“ศนยเรยนรหมบาน” จดตงกลมอาชพเชน กลมเพาะเหด สนคาทดแทนในครวเรอน

กลมผลตภณฑจากกะลา กลมเกษตรอนทรยสนสมบรณไดรบการสนบสนนจากองคการ

บรหารสวนตำบลในการผลตปย ฯลฯ

ตง “ชมรมผพการและผสงอาย” ขน และเกดกลมอาสาผพการและผสงอาย จดตงกลม

สจจะออมทรพยผพการและผสงอายขน โดยกลมอาสาเกบเงนวนละ 1 บาท จากญาตผพการ

และผสงอายเพอนำมาเปนสวสดการเวลาเจบปวย มการออกเยยมบาน ตดผม ทำความสะอาด

บานใหผพการและผสงอาย

นอกจากนนยงมการดำเนนการจดตงกองทนสขภาพภายใตการสนบสนนงบประมาณ

จากองคการบรหารสวนตำบล เพอเขารวมโครงการกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถน

กบสำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) อกทงประชาชนในตำบลยงไดใหความ

สำคญกบการสงเสรมการเรยนรประวตศาสตรชมชน องคการบรหารสวนตำบล จงไดจดสราง

ศาลตาขนพล ซงเปนสงศกดสทธทรวมใจของคนในตำบลขนทะเลอกดวย

พ.ศ. 2550 “...นอมนำปรชญาเศรษฐกจพอเพยง...”

จากปญหาราคาผลผลตตกตำ มงคดราคาตกอยทกโลกรมละ 3 บาทนายกฯไดใหความ

สำคญอยางมากในการประสานงานหาเครอขายและออกระเบยบขององคการบรหารสวนตำบลฯ

ในการรบซอมงคดเปนกโลกรมละ 6 บาท แลวนำไปขายตอเครอขายทกรงเทพ ประกอบกบ

กรมการพฒนาชมชนมนโยบายใหจดตงกลมสจจะแกประชาชนทกกลม ทงนประชาชนเรม

เรยนรจากนโยบายของภาครฐทเขามาสนบสนน ทำใหเกดการขยบตวและนอมนำแนวคด

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการแกไขปญหาการดำเนนชวตและการประกอบอาชพของ

ตนเอง โดยเฉพาะปญหาขยะในตำบลมปรมาณมากขนทกวนจนประชาชนเกดแนวคดในการ

aw_khun.indd 23 12/20/09 2:32:29 AM

- 24 -เบกฟาขนทะเล

ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

กำจดขยะแบบธรรมชาตและทำใหเกดประโยชนสงสดตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง จนเกด

เปนผลลพธ ดงน

“แผนแมบทชมชนครบ 12 หมบาน” จากนโยบายของจงหวดทตองการทำแผนใหครบ

ทกหมบาน องคการบรหารสวนตำบล เลอกแนวคดของตำบลไมเรยงเปนตวขบเคลอนแผน

ดงน นจงสงแกนนำไปเรยนร แนวคดทตำบลไมเรยงและเรยนร การทำแผนภาคประชาชน

หลงจากการอบรมมการรวมตวกนฝกการวเคราะหขอมล จดทำเปนแผนชมชน

“พช 7 ชน” คอ การปลกพชผกในสวนยางพาราทประกอบดวย ผกสวนครว ผกพน

บาน ผลไมยนตน และยางพารา ฯลฯ มคนภายนอกเขามาศกษาดงานอยางตอเนอง ทำใหเกด

การจดการความรและไดรบการพฒนาเปน “หลกสตรการปลกพชสมรม” ของโรงเรยนแกจน

และทำใหประชาชนในตำบลหนมาปลกผกเพอบรโภคเพมมากขน

“ปยหมกชวภาพ” จากปญหาขยะจำนวนมากในตำบล แกนนำไดเสนอแนวคดการทำ

ปยหมกชวภาพจากวสดเหลอใช ขยะในครวเรอนแปรรปเปนปยชวภาพ การอนรกษหนาดน

และสรางระบบอาหารปลอดภยในตำบล พบวาประชาชนใหความสนใจพอควรแตยงไมไดนำไป

ปฏบตอยางจรงจง

“ขยายกลมอาชพตางๆ” องคการบรหารสวนตำบลขนทะเลไดเนนการพฒนาคณภาพ

ชวตของคนในตำบลโดยสนบสนนงบประมาณบางสวนในกลมทไดเรมทำงานดวยตนเองจนเหน

ผลชดเจน ใหการสนบสนนวชาการภายใตการจดทำโครงการตางๆ จนเกดเปนการสรางกลม

อาชพแกประชาชน เชน กลมสตรดอกไมดน กลมผพการไดรบความรในการทำดอกไมจน

และสอดรบกบงานสงเสรมพฒนาศกยภาพผพการขององคการบรหารสวนตำบลขนทะเลใน

สรางโอกาสสรางอาชพและสรางเครอขายจนไดเปน “กล มดอกไมจนกล มดอกไมดน

วทยาศาสตร” และสรางความเทาเทยมในการรบบรการสขภาพดวยหลกประกนสภาคประชาชน

โดยเรมใหมการจดตงกองทนสจจะสวสดการชมชน เพอการออมและสรางสวสดการตงแตเกด

จนตาย ครอบคลมสวสดการ 8 ดาน

“กองทนสวสดการชมชนขนทะเล” เกดจากกรมการพฒนาชมชนมนโยบายใหจดตงกลม

สจจะแกประชาชนทกกลมทำใหแกนนำตำบลคดวา ตำบลขนทะเลควรมกองทนของตำบลเพอ

จดสวสดการใหแกสมาชกไดอยางครอบคลมไมทบซอนกน บางหมบานมการจดสวสดการให

ครอบคลมทกกลมวย โดยเฉพาะอยางยงผพการในตำบลไดรบการดแลอยางดในการพฒนา

ศกยภาพและฟนฟสมรรถนะ

aw_khun.indd 24 12/20/09 2:32:29 AM

- 25 -เสนทางการพฒนา

สวนการพฒนาพลงงานทดแทนในตำบล มประชาชนจำนวนหนงเลยงสกรซงอาจสง

กลนรบกวนประชาชนในหมบาน จงไดมการผลตแกสชวภาพจากมลสกร นอกจากน ยงให

ความสำคญกบการพฒนาศนยเดกเลกตามนโยบายของอบต. เพอใหสอดคลองกบการเรยน

การสอนของเดกและผปกครองตลอดจนวฒนธรรมทองถน พธกรรมทางศาสนาและเปดชอง

ทางการรองเรยน รบเรองรองทกข และเสรมขาวสารจากภายนอกใหแกประชาชนผานเสยงตามสาย

พ.ศ. 2551 “...กลมชวยเหลอ ...ขยายกลม สการปฏบตจรง...”

ความสำเรจของตำบลขนทะเลในปนไดแก การพฒนางานตำบลในลกษณะกลมหรอ

เครอขายอยางชดเจน ประชาชนรวมตวกนประกอบอาชพมากขนและมอาชพเสรมทหลากหลาย

เชน กลมเลยงผง กลมเลยงนกหงสหยก ฯลฯ ระบบการสอสารดวยเสยงตามสายมความ

ครอบคลมเกอบรอยละ 90 ประชาชนทหางไกลใหความสนใจและเรยกรองใหตดตงจดกระจาย

เสยงเพมขน ททำการองคการบรหารสวนตำบลหลงใหมสรางเสรจ พรอมกบการเลอกตงครงท 2

ของนายกโสภณ พรหมแกว ทไดรบเลอกตงโดยไมมคแขง และไดรบรางวลตำบลพอเพยง

ตนแบบองคกรคณประโยชนดเดนตามมา

แตบางหมบานในตำบลกำลงประสบปญหาการออมทรพย คอ หมท 11 มปญหา “เงนก

ไมพอ ผกเงนไมคน” ทำใหแกนนำในหมบานและประชาชนรวมกนทำประชาคมในการแกไข

ปญหาจนไดแนวทางการแกไขปญหา 2 ประการคอ 1) การพดคยกนแบบตวตอตวหรอคณะ

กรรมการบรหารกลม พดคย และ 2) ใชวธการกเงนจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตรเพ อใหสมาชกไดก เง น สวนหม ท 1 ใชวธการระดมเงนจากกล มตางๆ เชน

กลมสจจะพเศษ สจจะวนละบาท ฯลฯ บางหมบานกมความสามารถยกระดบองคกรการเงน

ของตวเองขนเปน “สถาบนการเงนชมชน” ตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เชน ชมชนหมท

10 บานนาทอน

องคการบรหารสวนตำบลขนทะเลเหนความสำคญของการนำแผนแมบทชมชนมา

ผสมผสานเปนแผนขององคการบรหารสวนตำบล โดยใชระบบสภาผนำชมชน หมบาน และ

ตำบลทำงานควบคกน จงเกดคณะทำงานแผนแมบทตำบลเปนกลไกในการขบเคลอนหลกของ

การบรณาการแผนระหวางแผนแมบทชมชนกบแผนแมบทตำบล จงเปนการตอยอดงานเดม

เชน การขยายระบบองคกรการเงนและสวสดการในรปแบบอนๆ ดวยการตงสถาบนการเงน

aw_khun.indd 25 12/20/09 2:32:29 AM

- 26 -เบกฟาขนทะเล

ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

ระดบหมบาน การมงพฒนาแหลงเรยนร ศนยเรยนรตางๆ เพอเปนพนทปฏบตการเพอการ

เรยนรทงในพนทตนเองและพนอนๆ ทมาศกษาดงาน

พ.ศ. 2552 “ความสำเรจเชงประจกษ”

องคการบรหารสวนตำบลขนทะเลไดรบรางวล “อบต.ดเดนดานสวสดการคนพการ” อก

ทงมการพฒนาวธการทำแผนแมบทตำบลโดย องคการบรหารสวนตำบลดำเนนการสรางแบบ

สำรวจและประเมนความพงพอใจของประชาชนตอระบบสอสารเสยงตามสาย และประเมนผล

การทำงานขององคการบรหารสวนตำบลฯในการจดประชาคมประจำป เพ อนำขอมลมา

พฒนาการบรหารจดการตำบล อกทงไดเขารวมโครงการกบสำนกงานกองทนสนบสนนการ

สรางเสรมสขภาพ (สสส.) โดยสำนกสนบสนนการสรางสขภาวะในพนทและชมชน ในการ

รวมพฒนาตำบลตนแบบสสขภาวะชมชน ขณะน ไดมการพฒนาแหลงเรยนรตางๆ ในชมชนม

มากกวา 40 แหลงในชมชน การพฒนาศกยภาพแกนนำ ผปฏบตการซงทำหนาทเปนวทยากร

ถายทอดความรเพอการขยายผลตอไป

aw_khun.indd 26 12/20/09 2:32:29 AM

- 2� -เสนทางการพฒนา

ภาพ

ท 2

เสนท

างกา

รพฒ

นาตำ

บลขน

ทะเล

เสนท

างขอ

งการ

พฒ

นาระ

บบกา

รจดก

ารตำ

บลขน

ทะเล

การเ

กดภย

พบตท

างธร

รมชา

ตพนท

ทำกน

เสยห

าย

หนกล

บมาพ

ลกฟน

ภมปญ

ญาท

องถน

• ร

วมกล

มคนส

นใจ

เกษต

รอนท

รย

• ปลก

พชผส

ม • เ

จรจา

ตอรอ

งพอ

คาคน

กลาง

ชวยค

นหาข

อมล

ประว

ตศาส

ตรตำ

บล

พฒนา

ประว

ตศาส

ตร

ชมชน

• เกด

กลมเ

กษตร

อนทร

ย บา

นนอก

ไร

พดคย

เผยแ

พร

แนวค

ด

• การ

สอสา

รแบบ

ปากต

อปาก

ในงา

นเท

ศกาล

พธกา

รณ

ตางๆ

• ส

งเจา

หนาท

อบต

. ไป

ศกษา

ดงาน

• การ

ประช

มปร

กษาห

ารอใ

นการ

แยกห

มบาน

เพอไ

ดเง

นลาน

มากข

น • ร

วบรว

มแกน

นำใน

การจ

ดตง

ธนาค

ารหม

บาน

• มแน

วคดใ

นการ

ออมท

รพย

• การ

ประช

มปร

กษาห

ารอพ

ดคย

ในกา

รประ

ชมสม

มนา

• บรร

จลงใ

นแผน

พฒนา

ตำบล

• 3

พลง

ตงกล

มเก

ษตรช

วภาพ

• มนโ

ยบาย

สงเส

รม

1 ตำ

บล 1

ฟาร

ม • พ

ดคยแ

นวคด

ในกา

รทำง

านทำ

งาน

ดวยค

วามเ

ขาใจ

• ดำเน

นการ

เปด

เสยง

ตามส

าย

• แนว

คดเก

ษตร

อนทร

ย จด

ทำแผ

นชม

ชน

• ราย

การน

ายกพ

บปร

ะชาช

น • อ

บต. ไ

ดรบก

ารปร

ะชาส

มพนธ

• ป

รบนโ

ยบาย

รฐเป

นนโย

บายข

องตน

เอง

• คนห

าวทย

ากร

“โรงเ

รยนแ

กจน”

• ศ

นยกา

รเรย

นร

เกษต

ร

• “ธน

าคาร

หมบา

น”

• หม

11 แ

ละ 1

2 เก

ดขนใ

หม

• กลม

สจจะ

ออม

ทรพย

• ต

ดตงอ

ปกรณ

เส

ยงตา

มสาย

40

จด

• ขอม

ตจาก

หมบา

น

• แนว

คดกา

รใช

เสยง

ตามส

ายกร

ะจาย

จดเส

ยง

• ราง

บญญ

ตจด

สรรง

บประ

มาณ

• ก

ลมสจ

จะออ

มทร

พยแก

นนำ

10

คน ท

ำกลม

เงนอ

อม

ปลกย

างพา

รา ส

วนผล

ไม

มงคด

เงาะ

และล

องกอ

ง • หนว

ยงาน

ภาคร

ฐมา

สนบส

นนเก

ษตร

แผนใ

หม

• หนส

นจาก

การใ

ฃสา

รเคม

กเง

นนอก

ระบบ

• ก

ำไรย

างนอ

ยลง

• ปญ

หาขอ

มลขา

วสาร

ไม

ทวถง

• อ

บต. ส

อสาร

ไมทว

ถง

• นโย

บายก

องทน

เงนล

าน

• ปญ

หากา

รสอส

ารยง

คงอย

• น

กพฒ

นาชม

ชนเข

ามาส

นบสน

นการ

ตงสถ

าบนก

ารเง

น

• เกด

แนวค

ดสว

สดกา

ร • ธ

นาคา

รออม

สนปล

อยสน

เฃอใ

หก

เงน

• โคร

งการ

ดบบา

นดบ

เมอง

เขาม

าพฒ

นา

• จงห

วดเข

ามาเผ

ยแพ

รควา

มคด

เกษต

รอนท

รย

• เล

อกตง

นาย

ก อบ

ต. ใ

หม

• กระ

จายเ

สยง/

หาเส

ยงทา

งเสย

งตาม

สาย

• ราง

วล อ

บต. ด

เด

นในก

ารดแ

ลผ

พการ

• ปญ

หาหน

สนขอ

งปร

ะชาช

นในต

ำบล

ไดรบ

การด

แลจา

ก อบ

ต.

• หนว

ยงาน

ภาคร

ฐเข

ามาใ

หการ

สนบส

นนหน

นเสร

มคว

ามคด

• ราค

ามงค

ดตกต

ำ • ก

รมพฒ

นาชม

ชนเข

ามาใ

หนโย

บาย

• มหน

วยงา

นภา

ยนอก

เขาม

าสนบ

สนน

•กลม

เงนก

นอก

ระบบ

ลมละ

ลาย

• ประ

ชาชน

เรยก

รอง

เสยง

ตามส

าย

•เลอ

กตงน

ายก

อบต.

ใหม

ราคา

ยางต

กตำ

ราย

ไดลด

ลง

• เคา

ะประ

ตบาน

สำ

รวจท

กบาน

• จ

ดเวท

ประช

าคม

• อบร

มแกน

นำใน

การจ

ดทำแ

ผน

• อบต

.หลง

ใหม

• เคา

ะประ

ตบาน

สำ

รวจท

กบาน

• จ

ดเวท

ประช

าคม

อบรม

แกนน

ำในก

ารจำ

ทำแผ

น

• ประ

สานเ

ครอข

าย

• รบซ

อ ออ

กขอ

บญญ

ตจาก

การจ

ดทำ

แผนแ

มบทช

มชน

• ตงก

องทน

สจจะ

ออมท

รพยช

มชน

• แ

ยกแม

บทชม

ชนคร

งแรก

• ก

ลมอา

ชพเส

รมมา

กมาย

• ค

นหาอ

าสาด

แลผ

พการ

200

คน

• เปด

เวบไ

ซด

ประจ

ำตำบ

ล • ป

ระชา

ชนฟง

เสยง

ตามส

าย

• โรง

เรยน

แกจน

• ศ

นยเร

ยนร

หมบา

น • อ

บรมผ

พการ

• ก

ลมสจ

จะวน

ละบา

ทของ

ผดแล

คนพก

าร

• ตงศ

าลตา

ขนพล

• จ

ดทะเ

บยนค

นพก

าร 1

-00%

• แผ

นแม

บทชม

ชนคร

บทง

12 ห

ม •

กองท

นสว

สดกา

รขน

ทะเล

• ป

ระยก

ตใชใ

นบา

นเอง

ไดข

อมล

มาทำ

ประช

าคม

• นาย

กโสภ

ณ

ไดรบ

เลอก

ตงโด

ยไม

มคแข

ง

• ประ

ชาชน

พงพอ

ใจเส

ยงตา

มสาย

• ป

ระเม

นผลก

ารทำ

งาน

อบต.

ผาน

การป

ระชา

คม

2505

2532

2539

2541

2543

2544

2545

2547

2548

2549

2550

2551

2552

aw_khun.indd 27 12/20/09 2:32:30 AM

- 2� - เบกฟาขนทะเล

ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

aw_khun.indd 28 12/20/09 2:32:30 AM

แนวคดการขบเคลอน สตำบลนาอย

- 29 -

แนวคดการขบเคลอน สตำบลนาอย

[ 3 ]

จากการศกษาและวเคราะหขอมลไดขอสรปวา ตำบลขนทะเล มแนวคดและการ

ขบเคลอนตรงตามวสยทศนของตำบลทกลาววา “การเกษตรกาวหนา...พฒนาแหลงทองเทยว

สรางชมชนใหเปนหนงเดยว ยดเหนยวคณธรรม” โดยเฉพาะเรองการเกษตร ตำบลขนทะเลม

ความมงมนในการพฒนาการเกษตรของตำบลอยางเตมศกยภาพดวยการลองผดลองถก ลงมอ

ปฏบตจรงจนเกดการเรยนร ไดขอสรปเปนของตนเอง และสามารถถายทอดบทเรยนดๆ ทเกด

ขนใหแกพนองในตำบล ซงใชกลไกการสรางความเปนหนงเดยวจาก “แผนแมบท” ทประสาน

พลงใหภาคทองถน ภาคทองท และภาคประชาชนมสวนรวมในการสรางสรรคสงดๆ รวมกนใน

ตำบล โดยไมทอดทงภาพลกษณทสะทอนความเปนไปของตำบลผานแหลงทองเท ยวเชง

ประวตศาสตรตางๆ อกทงยงคงไวซงคณธรรมในการดแลคนพการและผสงอายของตำบล

เสมอนดแลลกหลานของตนเอง ซ งแนวคดการขบเคลอนตำบลขนทะเลสตำบลนาอย ม

รายละเอยดดงน

1. แนวคดการมสวนรวมนำสแผนแมบทตำบล การสรางการมสวนรวมนบเปนหวใจสำคญของตำบลขนทะเลทใชในการจดการให

ประชาชน แกนนำเขารวมกระบวนการสรางการมสวนรวมอยางเปนรปธรรมจากการทำ “แผน

แมบทชมชน” ส “แผนแมบทตำบล”

aw_khun.indd 29 12/20/09 2:32:30 AM

- 30 - เบกฟาขนทะเล

ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

แผนแมบทชมชน เกดขนจากการเปดเวทรบฟงความคดเหนจากประชาชนผานเวท

ประชาคม ซงเปนการสรางการมสวนรวมใหภาคประชาชนไดจดทำแผนแมบทชมชนโดยภาค

ประชาชนเอง โดยมการจดทำแผนในระดบหมบานทกหมบาน นำเสนอแผนหมบานเขาสระดบ

ตำบล โดยม อบต.เปนหนวยงานหลกททำหนาทเชอมประสานใหการสนบสนน (ดงภาพท 3)

การทำแผนแมบทชมชนเรมตนดวยการเกบรวบรวมขอมลโดย

1.1 แกนนำจะเปนผสรางและใชแบบบนทกขอมลครวเรอน

1.2 สรางแบบบนทกขอมลท 1) คำถามจะตองไดมาซงคำตอบทผใหขอมลสามารถตอบ

ได และ 2) คำถามจะตองสะทอนใหเหนถงปญหาและความตองการของคนใน

ชมชนอยางแทจรง เมอเกบรวบรวมขอมลไดสมบรณทมแกนนำจะนำขอมลมา

วเคราะหเพอกำหนดแผนงาน

1.3 กระบวนการเกบขอมลมวธการคอ

1.3.1 การมอบหมายใหตวแทนจากสภาผนำ (ชมชน) 1 คน เปนผรบผดชอบใน

การเกบขอมลจำนวน 5 ครวเรอน

1.3.2 นำขอมลเขามาสการพฒนาและปรบแผนทกป โดยสงสำคญคอ แบบ

สำรวจขอมล (ขอคำถาม) จะตองไดรบการยอมรบจากคนในชมชน

ขอมลทรวบรวมไดตองสะทอนความเปนจรง โดยชมชนตองยอมรบขอ

มลนนๆ และทสำคญตองยอมรบในการกำหนดแผนรวมกน

1.3.3 เมอไดแผนหมบานแลวยกระดบพฒนาแผนสแผนพฒนาตำบล โดย

พจารณาวาโครงการหรอกจกรรมใดสมควรไดรบการสนบสนนโดย อบต.

โครงการหรอกจกรรมใดควรตองสงตอขอรบการสนบสนนจากหนวยงาน

ภายนอก โดยพจาณาวาโครงการนนๆ สอดคลองกบนโยบายหรอแผน

งานของหนวยงานใด ในกระบวนการทำแผนแมบทชมชนจะมนกจดการ

ความร คอคนทำงานทนำภมปญญาเขามาเพอจดทำเปนแผนงานของ

ชมชน

aw_khun.indd 30 12/20/09 2:32:30 AM

แนวคดการขบเคลอน สตำบลนาอย

- 31 -

ภาพท 3 กระบวนการพฒนาบรณาการแผนแมบทชมชน

นอรเวรคบดะรลมอขกทนบบบแานฒพนกมวรำนนกแ

นอรเวรค5/นค1ลมอขมวรมวรบกเนชมชำนผาภสหใยามหบอม

นาบมห21งทนาบมหบดะรนชมชนผแำทดจลมอขหะารคเว

จกหาสวนผแยาขอรคเนผแมลกนผแนอรเวรคนผแ(นชมชทบมแนผแำทรากมดะรมคาชะรปทวเดปเ

”ลบำตานฒพนผแ“นปเลบำตทบมแนผแะลแนาบมหนผแรากาณรบ

ทบมแนผแนางำทะณคยดโนผแาณราจพลบำตบดะรสาขเนผแำน

รปธรรมของการมสวนรวมของคนในชมชนสะทอนใหเหนจากการม “สภาผนำหมบาน

และสภาผนำตำบล” ซงไดรบการพฒนาแนวคดจากพนทตำบลตนแบบและนกปราชญอยาง

นายประยงค รณรงค นกปราชญแหงบานไมเรยงทไดรเรมใหมการจดตงสภาผนำของตำบลไม

เรยงขน เพอทำหนาทในการคดคน วางแผนการพฒนา รวมทงเปนกลไกในการขบเคลอนงาน

พฒนาตางๆ ในตำบล สำหรบตำบลขนทะเลไดนำแนวคดดงกลาวมาเรมดำเนนการจดตงสภา

ผนำหมบานขนเปนครงแรกทหม 1 บานบอนำซบและตอมาไดขยายไปสหมบานอนๆ จน

กระทงปจจบน (พ.ศ. 2552) จงไดมการจดตง “สภาผนำตำบลขนทะเล” ขนเม อเดอน

พฤษภาคม ปจจบนมสมาชกจำนวนทงสน 60 ทาน ประกอบดวย กำนน ผใหญบาน ผนำ

องคกร ปราชญชาวบาน และอาสาสมคร ซงมทงในสวนของทองถน ทองท และภาคประชาชน

รวมทำหนาทในการกำหนดแผนการพฒนา คอ แผนแมบทชมชน ซงมภารกจทสำคญ 3

ภารกจ คอ

1) ดานการพฒนาชมชนเขมแขง

2) ดานการพฒนาคณภาพชวตของคน สงคม และสงแวดลอม

3) ดานเศรษฐกจชมชน

aw_khun.indd 31 12/20/09 2:32:31 AM

- 32 - เบกฟาขนทะเล

ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

โดยในแตละดาน จะมแผนงานยอยและมอบหมายใหมผรบผดชอบทชดเจน เสรมพลง

การทำงานโดยวางแผนใหมทมทำงานในการดำเนนการอยางตอเนอง

2. แนวคดการสอสารตำบล กระบวนการพฒนาการสอสารในตำบลเปนจดเดนของตำบลขนทะเลทสรางจตสำนก

ใหมของคนในตำบล ชวยทำใหประชาชนตนตวกบขอมลขาวสารทกดาน ไมวาจะเปนดาน

การเมองการปกครอง ดานสขภาพอนามย ฯลฯ อกทงยงสรางชองทางการเขาถงการสอสาร เชน

1) ปากตอปาก เปนวธการบอกขาวสารในกลมคนสนท เพอนบานตามงานเทศกาล

ประเพณตางๆ สภากาแฟตามกลมตางๆ เชน กลมววชน กลมนกกรงหวจก โดย

เรองทสอสารมทกเรองของตำบล

2) เสยงตามสาย องคการบรหารสวนตำบลฯมนโยบายและจดทำเปนขอบญญตตำลบ

ในการตดตงจดรบสงสญญาณเสยง มการวางผงรายการและจดทมผจดรายการเพอ

สงขาวสาร ใชกลยทธ “รายการนายก อบต.พบประชาชนเวลา 12.00 น” ทกวน

อยางตอเนองสงผลใหประชาชนในตำบลตดตามการพฒนาตำบลไดตลอดเวลา

และตวบงช ถงความสำเรจของการส อสาร คอประชาชนเกอบทกคนเขารวมในทก

กจกรรมของตำบลอยางตอเนอง มการพดคยกลาวถงกนในวงกวางเกยวกบขอมลทไดรบฟง

จากเสยงตามสาย ซงถอไดวา กจกรรมการสอสารเปนเครองมอในการสรางความเขาใจการ

ทำงานขององคการบรหารสวนตำบลฯจนสามารถสรางเปนขอบญญตของตำบล เปนกลยทธท

แยบยลในการสรางปฏสมพนธระหวางคนในตำบลใหเกดการพดคย ไตถามสารทกขสขดบ

การชวยกนคดชวยกนทำ ตลอดจนไดรบความรความเขาใจในเรองตางๆ ของตำบลขนทะเลได

ในทสด และทายทสดการขบเคลอนตำบลสสขภาวะจำเปนตองอาศย “ระบบการสอสาร” คอ

การเชอมโยงทกเรองในตำบลใหเกดการเรยนรรวมกนและปฏบตรวมกนได

3. แนวคดการสรางเวทแหงการเรยนร การสรางเวทแหงการเรยนร และการจดการความร คอแนวคดททำใหตำบลขนทะเล

เปนตำบลนาอย โดยเชอวา

• การคนหาขอมลจากความใฝรและความมงมนทจะแกปญหาและการจดการดวย

ตนเอง ลองผดลองถกจนไดขอสรปของความรความชำนาญของตนเองเปนสงท

จำเปนและทำเองไดอยางตอเนอง

aw_khun.indd 32 12/20/09 2:32:31 AM

แนวคดการขบเคลอน สตำบลนาอย

- 33 -

• การเรยนรภายในตำบลเกดจากกลมคนทมความสนใจในเรองหรอประเดนเดยวกน

มาประชมปรกษาหารอเปนประจำสมำเสมอ โดยทกคนตองลงมอปฏบตตามความ

ถนดอยางตอเนองจนเกดเปนความรของตนเอง

• พฒนาตนเองดวยการศกษาดงาน การพดคยแลกเปลยนกบนกวชาการและหนวย

งานภาครฐและเอกชนทเกยวของ การไปปรกษา ไปเรยนรกบปราชญผร การไป

อบรม ประชม สมมนาตางๆ การไปศกษาดงานพนทตนแบบตางๆ รวมทงการแลก

เปลยนเรยนรโดยการพดคยกนในชวตประจำวน การสอบถามจากผร ผเชยวชาญ

ในชมชน

• ปฏบตใหเปนตนแบบททำไดจรงใหประชาชนคนอนๆในตำบลไดเหนเชงประจกษ

จากนนทำการถายทอดความรใหแกผท มความตองการทำจรง ลงมอทำไดดวย

ตนเอง ปฏบตเองไดอยางตอเนอง

• การจดเวทประชาคมอยางตอเนอง เพอทำการสรปบทเรยน การถอดบทเรยนจาก

การปฏบตจรง เนนการวเคราะหปญหาหรอการไดมาของปญหาชมชนแบบมสวน

รวมตองอาศยเครองมอทสอดคลองกบธรรมชาตและวธคดของคนในชมชน จงตอง

มการเลอกและการสรางเครองมอในการประเมนปญหาและความตองการของคนใน

ชมชน นำมาสกระบวนการสะทอนคด รวมยนยนปญหา

• การเขารวมกำหนดแผนแมบทชมชนและแผนแมบทชมชนตำบล การบรณาการ

ระหวางแผนบทชมชน กบแผนขององคการบรหารสวนตำบลทสอดคลองและ

เออประโยชนซงกนและกน การกำหนดกจกรรมตางๆ ในแผนและการนำแผนไปส

การปฏบตจรง

4. แนวคดตำบลนาอย ตำบลขนทะเลมแนวคดการจากพฒนาตำบลสตำบลนาอยดงน

• ตำบลทมการกำหนดจดมงหมายการพฒนาตำบลทชดเจน คอ “อยเยนเปนสข”

“อยรอดปลอดภย” และมวถชวตตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงบนฐานเกษตร

อนทรย

• มระบบการจดการทด ทงการจดการคน ขอมล กระบวนการสรางการเรยนร มการ

จดทำแผนตำบลเพอการจดการทรพยากรรวมกน

aw_khun.indd 33 12/20/09 2:32:31 AM

- 34 - เบกฟาขนทะเล

ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

“มคนรจรง ทำจรง ตำบลขนทะลมคนเกงหลายทาง อยางนาบรณ จะเกงเรองการ

เกษตร ชวตอยมากบการทำเกษตร ตงแตรนพอรนปยาตายาย ไดทดลองทำมาหมด พบเรง

กเกงเชยวชาญเรองเศรษฐกจพอเพยง ถาจะดการปลกพช 7 ชน ใหไปดทบานพบเรงได”

“นายก จะพดเสมอวา พวกเตนทำคลอด ถารอดเดยวอบต.จะเลยงเอง เคาไวใจ

วาพวกเราทำได อบต.จะคอยใหการสนบสนน”

• คนในชมชนมความสข ท งสขทางกาย (มกจกรรมท เหมาะสม มระบบอาหาร

ปลอดภย) สขทางใจ (มวฒนธรรมประเพณ มอาชพและเศรษฐกจทด) สขทางปญญา

(มกระบวนการแลกเปลยนเรยนร มศนยเรยนรเพอถายทอดความร) และสขทาง

สงคม (มการจดการสงแวดลอมทเหมาะสม และสรางแนวคดจตอาสา)

4. แนวคดการพงตนเอง “ชมชนทำคลอด ถารอด อบต.เลยง” นคอสโลแกนของนายกองคการบรหารสวนตำบล

ขนทะเลทมแนวคดในการสรางใหประชาชนพงตนเองภายใตความเชอมนในศกยภาพของ

ประชาชนในตำบล ทองคการบรหารสวนตำบลขนทะเลไมไดสนบสนนงบประมาณใหทนท แต

ประชาชนตองทำใหเหนวาการทำงานของตนเองมผลสำเรจเปนทนาพอใจ ทำไดดวยตนเอง จาก

นนทางองคการบรหารสวนตำบล จงใหการสนบสนน โดยผานกระบวนการมสวนรวมในการคด

การวางแผน และการประเมนผลจาก “เวทประชาคมหมบาน”

จากน นใชแผนแมบทตำบลเปนกลไกเช อมรอยการทำงานรวมกน ภาคประชาชน

สามารถคดและออกแบบกจกรรมการดำเนนการเพอการพฒนาตำบลไดอยางอสระ ผาน

กระบวนการลงฉนทามตในเวทประชาคมระดบหมบานและระดบตำบล โดยมสภาผนำตำบล

และสภาผนำชมชนเขามารวมเปนคณะกรรมการ ทสำคญองคการบรหารสวนตำบลยงทำหนาท

เปนผใหการสนบสนนทงในเชงความคดและงบประมาณไดเปนอยางด ดงคำกลาวของของทาน

นายกองคการบรหารสวนตำบลขนทะลทกลาววา ซงแสดงใหเหนถงความเชอมนในศกยภาพ

ของชมชนทสามารถทำงานเพอการขบเคลอนตำบล และสามารถจดการกบปญหาของชมชนได

aw_khun.indd 34 12/20/09 2:32:32 AM

แนวคดการขบเคลอน สตำบลนาอย

- 35 -

ศกยภาพ ผนำการเปลยนแปลง

[ 4 ]

บทนเปนการนำเสนอผลการวเคราะหศกยภาพผนำการเปลยนแปลงของตำบลขน

ทะเลในแตละระบบของการขบเคลอนสตำบลนาอย ซ งผ (กลา) นำการเปลยนแปลงเปน

ทรพยากรสำคญของชมชนทจะผลกดนและขบเคลอนระบบหลกและระบบสนบสนน โดยผนำ

การเปลยนแปลงเปนผทมความรกทองถน สนใจใฝร ลองถกลองผดดวยการใชกระบวนการ

วจยแบบชาวบาน และมความตองการทจะพฒนาหรอเหนการเปลยนแปลงของชมชน โดยท

การพฒนานน ยงคงอนรกษวถชวตแบบเดมอยบนภมปญญาของตนเองทผนวกกบความรใหม

ทไดรบจากการเรยนรหรออบรมจากทตางๆ สงผลใหเกดความมนใจทจะขยายผลตอไปยง

เพอนตางตำบล โดยทการขยายผลนน จะเกดจากการเรงสรางผนำการเปลยนแปลงใหมทเรม

จากการหาคนทมแนวคดเดยวกนมารวมแลกเปลยน พฒนาความรทไดออกมาเปนชดขอมล

นำชดขอมลเหลานนลงสการปฏบต แลวสรปความรทได ซงผนำการเปลยนแปลงจะมอสระทาง

ความคดในการนำ การตอยอดความร การเลอกแนวทางการทำงานและการพฒนาของตนเอง

โดยทชมชนใหอสระและใหการสนบสนน

aw_khun.indd 35 12/20/09 2:32:32 AM

- 36 - เบกฟาขนทะเล

ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

การพฒนาตำบลจะตองมการปฏบตการและมกระบวนการขบเคลอนการดำเนนการส

การพฒนาตำบลนาอย ปฏบตการท เกดข นจะตองประกอบดวยสวนประกอบสำคญ คอ

นกปฏบตการ (ผกลา) และผรวมปฏบตการ กจกรรม ผลผลต และผลลพธทเกดขน ซงม

รายละเอยดดงน

นกปฏบตการ (ผกลา) และผรวมปฏบตการ: คนเกง คนกลา คนชำนาญการเฉพาะเรอง

การขบเคลอนงานตำบลจะตองมนกปฏบตการและผรวมปฏบต นกปฏบตการคอ

นกเคลอนไหว เปนบคคลสำคญทผลกดนใหเกด “งานหรอกจกรรม” เปนคนตนคด ตนเรอง

เปนคน (กลา) ชวนคด ชวนทำ โดยนกปฏบตการจะเปนผมสวนรวมสำคญในการพฒนางาน

มสวนรวมในการคนหาขอมล คนหาปญหาและทนทางสงคมทสามารถนำมาใชในการพฒนา

พนท/สถานทปฏบตการ นกปฏบตการยงมสวนรวมในการบรหารจดการ การออกแบบ กจกรรมการ

เปนผสรปบทเรยนรทเกดขน พรอมทงสามารถถายทอดบทเรยนเชงกระบวนการ วธการสผอน

ได ดงท คณสจนต อนทคร หนงในนกปฏบตการแกนนำคนสำคญของการพฒนาตำบล ไดให

คำอธบายคณลกษณะของแกนนำนกปฏบตการ ดงน

1. เปนผทมองคความรในเรองทเชยวชาญ มชดภมปญญาดานทมความถนด ผาน

ประสบการณ “เรยนผดเรยนถก รจรง ทำจรง ปฏบตจรง”

2. มพนทปฏบตการจรงทสามารถพฒนาทกษะการทำงานของตนไดอยางเหนเปนรปธรรม

3. เปนตวอยางทด สามารถถายทอดความรสผอนได “บอกใหร ทำใหด อยใหเหน”

aw_khun.indd 36 12/20/09 2:32:32 AM

แนวคดการขบเคลอน สตำบลนาอย

- 3� -

4. เปนผทนำแนวคดการพงตนเองมาประยกตใชในชวตประจำวนและมกจกรรมทเปน

รปธรรมทผอนสามารถเรยนรได

5. มจตอาสาในทกเรองเชน อาสาในการดแลผอน เสยสละเพอชมชน มพลงในการขบ

เคลอนงานชมชน

6. เปนทยอมรบของคนในชมชนในเรองความซอสตย

7. มทกษะในการสอสาร เชอมประสานงานกบคน กลม องคกรทงในและนอกพนทได

8. มความไวตอปญหาและสถานการณชวตของสมาชกแตละคน (พรอมชวยเหลอ

ใชหลกการประนประนอม ยดหยน ใหโอกาส)

9. สามารถทำงานรวมกบผอนได ลดอคต ปราศจากความขดแยง

ดงนนนกปฏบตการจะเปนผทมความรความเชยวชาญในเรองตางๆ ตามประสบการณ

และความถนดของตนเอง สวนผรวมปฏบตการ คอ กลมคนผรวมอดมการณ ทมแนวคดท

คลายคลงกน ใหความสนใจในเร องเดยวกนมารวมตวกน เพ อรวมแลกเปล ยนเรยนร

รวมพฒนาศกยภาพและสรางงานรวมกน

ในการพฒนาตำบลนาอยของตำบลขนทะเลนน ใหความสำคญกบการคนหานกปฏบตการ

และผรวมปฏบตการทมความชำนาญเชยวชาญในเรองตางๆ เปนอนดบตนๆ พบวาตำบล

ขนทะลมนกปฏบตการซงเปนผร มประสบการณจรงในดานตางๆ มากมาย ซงกระบวนการ

จดการใหเกด “แกนนำนกปฏบตการ” เนนการพฒนากระบวนการเรยนร ซงมรายละเอยดดงน

1. สนบสนนและสงเสรมใหเขารวมประชมวชาการ การอบรมเพอเสรมความรทางวชาการ

ตามความชำนาญการ

2. จดเวทแลกเปลยนความร ทงในกลมผปฏบตการ และภาคเครอขายนอกพนท โดย

การพดคยในกลมยอยหรอนำประเดนทไดจากความรเชงวชาการกลบมาปรบใชให

เขากบวถชวตและบรบทของพนท พดคยปรกษาหารอเกยวกบวธการทำงาน ผลการ

ทำงาน การปรบปรงผลการปฏบตงานรวมกนเปนประจำทกเดอน

3. สนบสนนและสงเสรมใหเกดประสบการณการศกษาดงานในพนทตนแบบ

4. พดคย ปรกษา และศกษาจากผร ปราชญชาวบาน และผมประสบการณ

aw_khun.indd 37 12/20/09 2:32:32 AM

- 3� - เบกฟาขนทะเล

ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

5. ลงมอทดลองปฏบตดวยตนเอง โดยมพนทปฏบตการ ซงอาจเปนพนทปฏบตการ

ของบคคล หรอพนทปฏบตการของกลมเพอทดลองทำ เมอเหนผลดแลวจงบอกตอ

จากกระบวนการดงกลาวทำใหเกดผลผลตและผลลพธ ดงน

• เกดแกนนำ/ผรวมปฏบตการ แกนนำ/คณะกรรมการกลมทสามารถ

๐ เรยนรกระบวนการตามความชำนาญการในดานตางๆ ของตนเปนอยางด

๐ พฒนากระบวนการทำงานและเครองมอในการทำงาน

๐ พฒนาศกยภาพตามความชำนาญการและสามารถถายทอดความรสผอนได

๐ พฒนาทกษะการสอสาร การทำงานรวมกนเปนเครอขาย

• เกดเครอขาย เชน เครอขายเกษตรชวภาพทงในระดบพนท อำเภอ และจงหวด

เครอขายเศรษฐกจพอเพยง จนขยายเปนการรวมกลมเพอชวยเหลอเกอกล

• เกดพนทปฏบตการทสามารถเปนแหลงเรยนรใหแกคนทงในและนอกชมชน ไดแก

กลมเกษตรอนทรยสนสมบรณ โรงปยชวภาพ บอบาดาลคนจน การปลกพชเกษตร

7 ชน สวนสมรม กาซชวภาพมลสตว ผลตภณฑจากพช เชน นำสมยาง นำสมควน

ไม การผลตของใชทดแทน การบรหารจดการ การบญช การเปนนกกฏหมาย

(เรยนรระเบยบ ขอสญญา) กลมสจจะออมทรพย กลมออมทรพยเพอการผลต

สถาบนการเงน ธนาคารหมบาน

• เกดความภาคภมใจทไดถายทอดความรสผอน

• เกดรปธรรมของการปฏบตการตางๆ เชน รปแบบการบรหารจดการทองถนทเนน

หลกธรรมภบาล แผนการพฒนาตำบลทมการปรบและสอดรบกบปญหาและความ

ตองการของพนท (บรณาการแผนแมบทหมบานและแผนแมบทตำบล) รปธรรม

การจดการแกไขปญหาทชดเจนกรณการประกนราคาพชผล (มงคด) ทสามารถแกไข

ปญหาราคามงคดตกตำได มหลกสตรเพอการเรยนรทสอดรบกบวถชวต ไดแก

โรงเรยนแกจน หลกสตรสาระบานบานสำหรบเดกในโรงเรยนและผเปนออทสตก

เปนตน

aw_khun.indd 38 12/20/09 2:32:33 AM

- 39 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

การออกแบบกจกรรม สรางสขภาวะ

[ 5 ]

ตำบลขนทะเล อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช มแนวคดในการออกแบบ

กจกรรมสรางสขภาวะของตำบลใหเคลอน โดยใชกลไกการสอสารในรปของ “แผนแมบท” เปน

แกนขบเคลอน ใหระบบเกษตรเพอสขภาวะ ระบบการดแลสขภาพและอาสาสมคร ระบบ

องคกรการเงนและสวสดการ และระบบเศรษฐกจพอเพยง(เศรษฐกจชมชน) ขยบไดสอดคลอง

กบวสยทศน และเกดระบบการจดการขอมลและการสอสาร ระบบการมสวนรวม ระบบการ

ศกษาและการเรยนรเพอชวต และระบบบรหารทองถน เปนระบบสนบสนนทมการเชอมตอของ

การใชส อสาธารณะใหเกดการสรางความเขาใจ มการจดการความร เพ อเปนทบทวนและ

ปรบปรงความเช ยวชาญของตน นำความรท ไดขอสรปมาจดทำเปนองคความรของตำบล

ขนทะเลและวางแผนพฒนาผนำอยางตอเนอง เพอใหตำบลขนทะเลกาวยางส “ตำบลนาอย” ได

อยางสมบรณ

จากแนวคดดงกลาวทำใหวเคราะหและออกแบบรปธรรมการจดการตำบลขนทะเลดงน

(ตารางท 1)

aw_khun.indd 39 12/20/09 2:32:33 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 40 -

ระบบ

กา

รจดก

ารขอ

มล

การจ

ดการ

คน

การจ

ดการ

ทรพ

ยากร

กา

รออก

แบบก

ารจด

การ

ผลลพ

ธ

ระบบ

เกษต

รเพอ

สขภา

วะ

• กา

รหาข

อมลจ

ากกา

ร

สงเก

ต ปฏ

บตจร

ง ศก

ษา

ดงาน

เพอน

ำมาป

รบนำ

ใช

กบตำ

บลตน

เอง

• กา

รสะท

อนจา

กการ

แลก

เปลย

นเรย

นรจา

กผทม

า

ศกษา

ดงาน

• สำ

รวจค

วามต

องกา

รของ

ตลาด

• จด

หาแก

นนำก

ลม

เกษต

ร

• พฒ

นาศก

ยภาพ

แกนน

ำ

กลมเ

กษตร

เชน

การ

ศกษา

ดงาน

• อบ

ต. ห

าแนว

รวมท

ม

แนวค

ดเหม

อนกน

ลงมอ

ปฏบต

การจ

รง

• อบ

ต.สน

บสนน

งบ

ประม

าณ

• นก

วชาก

ารเก

ษตรเ

ปน

วทยา

กรสง

เสรม

ความ

ร

เรอง

เกษต

รปลอ

ดสาร

• แก

นนำก

ลมเก

ษตร

• ระ

บบอา

หารป

ลอดภ

ย

• คว

ามรภ

มปญ

ญา

ทอ

งถนใ

นการ

ทำเก

ษตร

• คน

หาคน

ทมแน

วคด

เหมอ

นกนม

ารวม

ตวกน

คด ป

ระชม

ปรก

ษา

หารอ

ปรบ

ปรงว

ธการ

ตางๆ

จากก

ารพด

คยกบ

นกวช

าการ

การ

สงเก

ต

ของต

นเอง

แลว

จงลอ

ง

มอทำ

จรงด

วยกน

• ขย

ายแน

วคดแ

กคนใ

น

ตำบล

โดยใ

หลงม

อ

ปฏบต

จรงท

แหลง

เรยน

ร

ระบบ

เศรษ

ฐกจ

พอเพ

ยง

(เศรษ

ฐกจช

มชน)

• มก

ารเก

บรวบ

รวมข

อมล

ครวเ

รอน

ทำให

เหน

ปญหา

การใ

ชจาย

หนส

น

ทเกด

ตนทน

การผ

ลตท

สงขน

การ

ใชสา

รเคม

ใน

การป

ลกพช

• คน

หาผร

ปรา

ชญใน

พนทม

าเปนแ

กนนำ

ตนแบ

บในก

ารจด

ตง

กลมอ

าชพ

การใ

ชเกษ

ตร

พอเพ

ยง

• มก

ารวา

งแผน

การใ

ช

ทรพย

ากรอ

ยางค

มคา

เชน

การจ

ดการ

นำ

จดกา

รดน

การอ

นรกษ

หนาด

น

• ทำ

เวทป

ระชา

คมพด

คย

ถงปญ

หาทเ

กดขน

นำข

อ

มลมา

สการ

ทำแผ

น

แมบท

ชมชน

ทเนน

การน

ำ

ปรชญ

าเศรษ

ฐกจพ

อ

เพยง

มาใช

ในคร

วเรอ

น

• ดา

นเศษ

รฐกจ

ประ

ชาชน

เรยน

ร “เพ

มราย

ได ล

ด

รายจ

าย ห

าอาช

พเสร

ม”

• ดา

นชมช

น เก

ดการ

ม

สวนร

วมขอ

งชมช

น เก

ด

ชมชน

เกอก

ลกน

ตารา

งท 1

รปธ

รรมก

ารจด

การต

ำบลข

นทะเ

ล

aw_khun.indd 40 12/20/09 2:32:33 AM

- 41 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

ตารา

งท 1

รปธ

รรมก

ารจด

การต

ำบลข

นทะเ

ล (ต

อ)

ระบบ

กา

รจดก

ารขอ

มล

การจ

ดการ

คน

การจ

ดการ

ทรพ

ยากร

กา

รออก

แบบก

ารจด

การ

ผลลพ

ธ

ระบบ

การด

แล

สขภา

พและ

อาสา

สมคร

• จด

อบรม

ในพน

ทและ

ไป

ศกษา

ดงาน

เพอน

ำมา

ขยาย

ผลตอ

สผอน

เชน

กลมแ

มบาน

• อบ

ต.ให

การส

นบสน

น

ดานง

บประ

มาณ

และ

กระบ

วนกา

รทำง

าน เช

น

จดอบ

รม

• ปร

ะสาน

งานก

บองค

กร

เครอ

ขายภ

ายนอ

กเขา

มาสน

บสนน

ดานว

ชากา

ร

• กล

มแกน

นำเก

ดควา

ม

เชยว

ชาญ

ดานอ

าชพท

หลาก

หลาย

ไดร

บการ

พฒนา

ศกยภ

าพดา

นตาง

ๆ

• ดา

นสงแ

วดลอ

ม

ลด

มลพษ

เพมค

วาม

สมบร

ณขอ

ง

ทรพย

ากรธ

รรมช

าต

• กา

รสำร

วจขอ

มลทา

งดาน

สขภา

พโดย

เจาห

นาท

สาธา

รณสข

อสม

.

• กา

รตดต

ามเย

ยมบา

น

• กา

รสอบ

ถามข

อมลข

าว

สารท

างดา

นสขภ

าพ

• จด

การข

นทะเ

บยนผ

พการ

และผ

สงอา

ย

• เป

ดรบส

มครผ

ทมจต

อาสา

เขาม

าเปนอ

าสา

สมคร

ดแลผ

พการ

• พฒ

นาศก

ยภาพ

อาสา

สมคร

เชน

การอ

บรม

การศ

กษาด

งาน

การ

ปฏบต

การจ

รง

• ผพ

การ

ตดตา

มเยย

มบาน

ผพกา

รและ

ผสงอ

ายดว

ย

กนเอ

ง

• จน

ท.สา

ธารณ

สข

สนบส

นนอป

กรณ

เปน

พเลย

งใหก

บอาส

า

สมคร

• อบ

ต.สน

บสนน

งบ

ประม

าณ

• จด

เวทก

ารปร

ะชม

หมบา

น เพ

อพดค

ยถง

แนวท

างกา

รแกป

ญหา

•

วางแ

ผนให

บรกา

รตาม

นโยบ

ายแล

ะตอบ

สนอง

ตอคว

ามตอ

งการ

ของ

วชาช

พและ

ประช

าชน

• คน

หาจต

อาสา

คนด

เปนอ

สม.ใน

การด

แลสข

ภาพข

องปร

ะชาช

นท

เจบป

วย ส

งเสร

มสขภ

าพ

ปอ

งกนโ

รคแล

ะฟนฟ

สม

รรถภ

าพ

• ระ

บบกา

รดแล

ผพกา

ร

ผส

งอาย

• ผพ

การ

มอาช

พ รา

ยได

• อา

สาสม

ครดแ

ลผพก

าร

ผสงอ

าย

• ชม

รมผพ

การแ

ละ

ผส

งอาย

aw_khun.indd 41 12/20/09 2:32:33 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 42 -

ระบบ

กา

รจดก

ารขอ

มล

การจ

ดการ

คน

การจ

ดการ

ทรพ

ยากร

กา

รออก

แบบก

ารจด

การ

ผลลพ

ธ

ระบบ

องคก

รการ

เงนแ

ละสว

สดกา

ร

• สร

างขอ

มลจา

กการ

สงเก

ต กา

รพดค

ยในช

วต

ทำปร

ะวน

และต

วเลข

จากบ

ญชร

ายรบ

รายจ

าย

ทแสด

งใหเ

หนถง

ปญหา

หนสน

ทำใ

หมอง

หารป

แบบว

ธการ

จดกา

รปญ

หา

• กา

รดำเน

นงาน

ของก

ลม

กองท

น ยง

ไดจด

ทำบญ

ช

รายร

บราย

จายข

อง

สมาช

กทออ

มเงน

และก

ยมเง

น

• มก

ารรว

บรวม

แกนน

ำท

สนใจ

เขาม

าทำง

านรว

มกน

โดยศ

กษาด

วยตน

เอง

จากก

ารปร

กษาผ

ร ผม

ประส

บการ

ณ ร

วมกน

สราง

กจกร

รมกา

รดำเน

น

งานข

องกล

มสจจ

ะออม

ทรพย

ธนา

นคาร

หมบา

น

เปนต

น

• พฒ

นาศก

ยภาพ

แกนน

ำ

โดยก

ารศก

ษาดง

าน ก

าร

เขาร

บการ

อบรม

ในหว

ขอ

ตางๆ

เชน

แผนธ

รกจ

ชมชน

กลย

ทธกา

ร

ดำเน

นการ

กลมอ

อม

ทรพย

การ

จดทำ

บญช

เปนต

น

• เน

นการ

ทำงา

นแบบ

เครอ

ขาย

ทงเค

รอขา

ย

ภายใ

น เช

น พฒ

นา

ชมชน

อบต

. ทให

การ

สนบส

นนทง

เชงค

วาม

คดแล

ะงบป

ระมา

ณ

การเ

ชอมป

ระสา

นกบ

เครอ

ขายภ

ายนอ

ก

ไดแก

เคร

อขาย

กลม

ออมท

รพยร

ะดบอ

ำเภอ

และร

ะดบจ

งหวด

อบต

.

แหงอ

นๆ ก

รมสง

เสรม

การเ

กษตร

และ

กลม

ออมท

รพยต

นแบบ

(กลม

ออมท

รพยข

องคร

ชบ แ

ละกล

มออท

รยพ

ทไมเ

รยง

)

• จด

เวทก

ารปร

ะชม

หมบา

น เพ

อพดค

ยถง

แนวท

างกา

รแกป

ญหา

• กำ

หนดแ

นวคด

ในกา

ร

วางร

ะบบฐ

านกา

รเงน

และส

วสดก

ารให

ครอบ

คลมท

กหมบ

าน

• สร

างรา

ยได

ลดรา

ยจาย

ลดหน

(นอก

ระบบ

) โดย

มแหล

งทนห

มนเว

ยนใน

ชมชน

• สง

คมเอ

ออาท

รกน

สราง

ความ

ไวเน

อเชอ

ใจ

ซงกน

และก

น

• ขย

ายผล

สการ

จด

สวสด

การแ

กกลม

เป

าหมา

ยทกก

ลมใน

ชมชน

สวส

ดการ

ตงแต

เกด

แก เจ

บ แล

ะตาย

ตารา

งท 1

รปธ

รรมก

ารจด

การต

ำบลข

นทะเ

ล (ต

อ)

aw_khun.indd 42 12/20/09 2:32:34 AM

- 43 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

ระบบ

กา

รจดก

ารขอ

มล

การจ

ดการ

คน

การจ

ดการ

ทรพ

ยากร

กา

รออก

แบบก

ารจด

การ

ผลลพ

ธ

ระบบ

การม

สวน

รวม

• วเ

คราะ

หขอม

ล (จ

าก

แบบส

อบถา

มและ

ขอมล

จากเ

วทปร

ะชาค

ม)

• กา

รสงเ

กตสถ

านกา

รณ

จรงใ

นตำบ

ล

• กา

รวเค

ราะห

นโยบ

ายท

ไดรบ

มอบห

มายใ

น

ประเ

ดนตา

งๆเพ

อหา

แนวท

างกา

รผสา

นเขา

กบ

แผนแ

มบทต

ำบล

• สร

างทม

ทำงา

นทมใ

จรก

และเ

หนคว

ามสำ

คญขอ

ง

การท

ำแผน

แมบท

ชมชน

• สร

างกร

ะบวน

การเ

รยนร

รวมก

น โด

ยฝกท

กษะก

าร

เกบข

อมล

การส

รางเ

ครอง

มอรว

บรวม

ขอมล

การ

ฝก

วเคร

าะหข

อมลแ

ละกา

รนำ

ขอมล

ไปใช

ในกา

รทำแ

ผน

งานย

อย แ

ละแผ

นแมบ

ท

• ให

มการ

แลกเ

ปลยน

เรยน

ร เช

น กา

รปรก

ษาผร

การ

ศกษา

ดงาน

การ

อบรม

• เป

นการ

ทำงา

นรวม

กน

ภายใ

ตการ

สนบส

นน

ของท

องถน

(อบต

.)

และท

องท

(กำน

น

ผใหญ

บาน)

ภาค

ประช

าชน

ไดแก

แกน

นำผท

ำแผน

ซงใ

หการ

สนบส

นนทง

เชง

กระบ

วนกา

ร กา

รจดห

า

คนเข

ารวม

สนบ

สนน

งบปร

ะมาณ

การด

ำเนน

การ

• ปร

ะชาส

มพนธ

เสยง

ตาม

สายถ

งการ

เขาร

วมใน

กจกร

รม

• สร

างทม

ทำงา

น (ค

ณะ

กรรม

การส

ภาหม

บาน)

เก

บรวบ

รวมข

อมลโ

ดยสร

างแบ

บสอบ

ถามเ

พอรว

บรวม

ขอมล

ระดบ

ครว

เรอน

(ขอม

ลรอบ

ดานท

สะ

ทอนป

ญหา

และค

วาม

ตองก

ารขอ

งครว

เรอน

) •

นำขอ

มลทไ

ดเขา

สสภา

หมบา

น พจ

ารณ

าจดท

ำแผ

นชมช

นโดย

รวบร

วมแผ

นจาก

12

หมบา

น

สคณ

ะกรร

มการ

แผน

แมบท

ตำบล

•

ประเ

มนผล

การต

อบรบ

การเ

ขารว

มกจก

รรม

ตางๆ

ของต

ำบลเ

พอสะ

ทอนผ

ลของ

การม

สวน

รวมใ

นตำบ

ล

• ทก

คนใน

ชมชน

เหนค

วาม

สำคญ

ของก

ารจด

ทำแผ

น

แมบท

ชมชน

มอง

เหน

ประโ

ยชนข

องกา

รจดท

ำ

แผน

ทชวย

ใหทร

าบถง

บรบท

พนทต

ำบลข

นทะเ

ล

(เหนป

ญหา

ควา

ม

ตองก

าร แ

ละทน

ทาง

สงคม

ทมอย

• ภา

คสวน

ทเกย

วของ

ม

ขอมล

และท

ราบว

าจะต

อง

ทำงา

นอยา

งไร

(ชมช

นร

วางา

นอะไ

รทำเอ

งได

งาน

ใดตอ

งการ

ความ

ชวย

เหลอ

จากอ

งคกร

อน

อบต.

หรออ

งคกร

อน

ทราบ

วาจะ

ตองส

นบสน

น

ชมชน

เรอง

ใดบา

ง)

ตารา

งท 1

รปธ

รรมก

ารจด

การต

ำบลข

นทะเ

ล (ต

อ)

aw_khun.indd 43 12/20/09 2:32:34 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 44 -

ระบบ

กา

รจดก

ารขอ

มล

การจ

ดการ

คน

การจ

ดการ

ทรพ

ยากร

กา

รออก

แบบก

ารจด

การ

ผลลพ

ธ

ระบบ

การจ

ดากร

ขอมล

และส

อสาร

• นำ

ขอมล

จากช

องทา

งการ

สอสา

ร เช

น ปา

กตอป

าก

สภาก

าแฟ

หอกร

ะจาย

ขาว

เสยง

ตามส

าย แ

ผน

พบ ว

ารสา

ร w

ebsi

te

มาวเ

คราะ

หปญ

หาคว

าม

ตองก

ารขอ

งตำบ

ล

• จด

การใ

หมกา

รผสอ

ขาว

สารไ

ปสปร

ะชาช

น เช

น

ผใหญ

บาน

สงขา

วเรอ

ง

การเ

มอง

การป

กครอ

ง

อส

ม. เร

องสข

ภาพ

เปนต

น

• อง

คการ

บรหา

รสวน

ตำบล

เปนผ

จดกา

ร

ทรพย

ากรท

เกยว

ของ

ทงหม

ดภาย

ใตงบ

ประม

าณปร

ะจำป

ของ

องคก

ารบร

หารส

วน

ตำบล

ฯ

• กา

รสำร

วจชอ

งทาง

การ

สอสา

รเดม

ทใชแ

ละกล

ม

เปาห

มายใ

นการ

เขาถ

งสอ

ตางๆ

• กา

รกำห

นดเป

นนโย

บาย

ของต

ำบลแ

ละออ

กเปน

ขอบญ

ญตเ

พอให

เกด

การด

ำเนนง

านอย

าง

รวดเ

รว

• มก

ารวา

งผงก

ารดำ

เนน

งาน

มการ

จดทม

ผ

ประก

าศขา

ว มก

ารสอ

ด

แทรก

ชองท

างให

นายก

ได

พบปะ

ประช

าชนท

างเส

ยง

ตามส

าย

• มช

องทา

งการ

สอสา

รท

หลาก

หลาย

ประ

ชาชน

เขา

ถงขอ

มลขา

วสาร

ไดทว

ถง

• เก

ดควา

มรวม

มอใน

การ

เขาร

วมกจ

กรรม

ตางๆ

ของต

ำบลม

ากขน

ระบบ

การศ

กษา

และก

ารเร

ยนรเ

พอ

ชวต

• กา

รสงเ

กต ก

ารเห

น

สถาน

การณ

จรงใ

นพนท

• กา

รสำร

วจคว

ามตอ

งการ

ของเ

ดกแล

ะเยา

วชน

• เช

ญชา

วบาน

ทรจร

งเขา

มา

สอนน

กเรย

นในโ

รงเร

ยน

• พฒ

นาศก

ยภาพ

นกเร

ยน

เชน

จดอบ

รม จ

ดใหเ

ปน

วทยา

กรตา

งๆใน

ชมชน

• อบ

ต. ส

นบสน

นงบ

ประม

าณ อ

ปกรณ

การ

เรยน

การส

อน

• วเ

คราะ

หนโย

บายข

องรฐ

ควบค

กบนโ

ยบาย

ของ

ทองถ

นและ

ความ

• มก

ารจด

ตงโร

งเรย

น

แก

จน

• มห

ลกสต

รสาร

ะบาน

บานใ

หเดก

เยาว

ชนเก

ด

การเ

รยนร

ตารา

งท 1

รปธ

รรมก

ารจด

การต

ำบลข

นทะเ

ล (ต

อ)

aw_khun.indd 44 12/20/09 2:32:34 AM

- 45 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

ระบบ

กา

รจดก

ารขอ

มล

การจ

ดการ

คน

การจ

ดการ

ทรพ

ยากร

กา

รออก

แบบก

ารจด

การ

ผลลพ

ธ

• สร

างแก

นนำ

โดยก

าร

คนหา

นกเร

ยนทป

ระพฤ

ต

ด เร

ยนด

• กา

รสอส

ารขา

วสาร

การ

ศกษา

ผาน

หอกร

ะจาย

ขาว

ปากต

อปาก

• นำ

นกเร

ยนมา

เปนแ

กนนำ

ในเร

องตา

งๆ เช

น กา

ร

ปลกพ

ช ทำ

ปยหม

ก

• อบ

ต.จด

รบจด

ทะเบ

ยน

คน

จน แ

ละรบ

สมคร

ผ

สนใจ

เขาร

วมอบ

รม

• โร

งเรย

นสนบ

สนน

อปกร

ณกา

รจดก

าร

เรยน

การส

อน

ตอ

งการ

ของป

ระชา

ชน

ในกา

รวาง

รากฐ

านขอ

ง

การพ

ฒนา

• ปร

ะชมก

ลม จ

ดทำบ

ญช

ครวเ

รอน

นำขอ

มลพด

คยใน

เวทป

ระชม

ของ

นกเร

ยนโร

งเรย

นแกจ

น

• กา

รประ

ชมปร

กษาห

ารอ

กระบ

วนกา

รแลก

เปลย

น

เรยน

รผลจ

ากกา

รเขา

โรง

เรยน

เพอน

ำมาป

รบปร

ง

• พฒ

นาหล

กสตร

ตางๆ

ใน

ตำบล

เพอใ

หเกด

ผลผล

ต

จากอ

งคคว

ามรเ

ชน

หลกส

ตรผน

ำชมช

น

หลกส

ตรกา

รดแล

มงคด

เปนต

น

• ปร

ะชาช

นทยา

กจนม

อาชพ

และม

รายไ

ดเพม

ตารา

งท 1

รปธ

รรมก

ารจด

การต

ำบลข

นทะเ

ล (ต

อ)

aw_khun.indd 45 12/20/09 2:32:34 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 46 -

ระบบ

กา

รจดก

ารขอ

มล

การจ

ดการ

คน

การจ

ดการ

ทรพ

ยากร

กา

รออก

แบบก

ารจด

การ

ผลลพ

ธ

• กา

รเกบ

ขอมล

โดยล

งพน

ทพบป

ะประ

ชาชน

การ

เขาพ

นทเค

าะปร

ะตบา

น

เพอน

ำมาเป

นขอม

ล

ประก

อบกา

รตดส

นใจ

การจ

ดทำแ

ผนตำ

บล

• กา

รใหแ

ตละห

มบาน

ทำ

ประช

าคมค

นหาป

ญหา

และค

วามต

องกา

รของ

ประช

าชนโ

ดยผา

นการ

นำ

เสนอ

ในทป

ระชม

ของส

ภา

ตำบล

• จด

คนให

ตรงก

บภาร

กจ

ความ

เชยว

ชาญ

ชำน

าญ

• จด

ทมกา

รจดก

ารคว

ามร

การถ

อดบท

เรยน

เพม

เตมค

วามร

วชาก

ารจา

ก

องคก

รภาย

นอก

• จด

ตงสภ

าผนำ

หมบา

น

และส

ภาผน

ำตำบ

ล

• อบ

ต.สน

บสนน

งบ

ประม

าณ จ

ดระบ

บ

บรหา

รจดก

ารตำ

บลตา

ม

ความ

เหมา

ะสม

และ

เหนผ

ลชดเ

จนจง

พจาร

ณาใ

หการ

สนบส

นน

• สน

บสนน

ดานว

ชากา

ร

ใหกล

มตาง

ๆในต

ำบล

อยาง

ตอเน

อง

• กา

รจดส

รรคน

ทำงา

นให

มอสร

ะทาง

ความ

คดแล

ะใช

ผลลพ

ธทตอ

งการ

เปน

เปาห

มายใ

นการ

ทำงา

น

• ขย

ายวส

ยทศน

ใหเป

นกจ

กรรม

ทสอด

รบเพ

อกา

รบรห

ารจด

การเ

ปนไป

ตามเ

ปาหม

ายทก

ำหนด

•

การส

รางเ

ครอข

ายใน

การ

ทำงา

นระด

บทอง

ถน

ระดบ

จงหว

ด ระ

ดบปร

ะเทศ

เพอใ

หการ

ขบเค

ลอนง

านม

ประส

ทธภา

พและ

สราง

ความ

ภาคภ

มใจใ

นทอง

ถนขอ

งตนเ

อง

• เน

นการ

สราง

นโยบ

ายกา

รสอส

ารทก

รปแบ

บเพ

อเปน

การเ

ขาใจ

การ

ทำงา

นของ

ผบรห

ารขอ

งตำ

บล แ

ละเป

ดโอก

าสให

มสวน

รวมใ

นกจก

รรม

• ระ

บบกา

รจดก

ารทอ

งถน

• สภ

าผนำ

หมบา

นและ

สภา

ผนำต

ำบล

• แผ

นพฒ

นาตำ

บล แ

ผน

แมบท

ตำบล

แผน

แมบท

ชมชน

• ระ

บบเส

ยงตา

มสาย

เปน

รปรา

งและ

ใชงา

นไดจ

รง

ถงรอ

ยละ

90

• คว

ามศร

ทธาแ

ละเช

อมน

ในตว

ผนำ

• ปร

ะชาช

นพงพ

อใจใ

นการ

แกไข

ปญหา

ของต

ำบล

จากก

ารปร

ะกนร

าคา

สนคา

ตกตำ

และห

า

ทางอ

อกให

ประช

าชน

สามา

รถดำ

รงชว

ตอยไ

ด

อยาง

ยาวน

าน

ระบบ

การบ

รหาร

ทองถ

น

ตารา

งท 1

รปธ

รรมก

ารจด

การต

ำบลข

นทะเ

ล (ต

อ)

aw_khun.indd 46 12/20/09 2:32:35 AM

- 4� -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

อาจกลาวไดวา องคการบรหารสวนตำบลขนทะเลคอแกนนำหลกในการขบเคลอน

สขภาวะชมชนดวยการทำงานอยางเขมแขง เนนตอบสนองกบสถานการณการเปลยนแปลงของ

ชมชนททนทวงท พรอมกนนชมชนเองกมความเขมแขงระดบหนง คอมกลมทำงานและศนย

การเรยนรกระจายอยตามสวนตางๆ ของชมชนทมการพฒนาทงในระดบหมบานและตำบล

ภายใตการทำงานของสภาผนำหมบานและสภาผนำตำบล องคกรปกครองสวนทองถนและ

ชมชนมลกษณะของการใชปญญาอยางเทาเทยม มการดงคนในชมชนเขามามสวนรวมอยางตอ

เนองตามศกยภาพและความสนใจจนกลายเปนพลงของชมชนและมเปาหมายเพอการขบ

เคลอนเปนตำบลตนแบบขยายผลสพนทแหงอนๆ

ปจจบนตำบลขนทะเลมการดำเนนงานพฒนาสขภาวะดานตางๆ จนเกดเปนระบบการ

จดการตำบลนาอย ตำบลแหงการจดการสขภาวะชมชนโดยชมชน ทมระบบการจดการ 8

ระบบ โดยททกระบบจะมแหลงเรยนรในแตละเรองแตละประเดนทสามารถแลกเปลยนเรยนร

รวมกบตำบลอนๆ ทงนระบบการจดการสขภาวะชมชนโดยชมชนไดแก

1) ระบบเกษตรเพอสขภาวะ

2) ระบบเศรษฐกจพอเพยง (เศรษฐกจชมชน)

3) ระบบการดแลสขภาพ และอาสาสมคร

4) ระบบองคกรการเงนและสวสดการ

5) ระบบการมสวนรวม

6) ระบบการจดการขอมลและสอสาร

7) ระบบการศกษาและการเรยนรเพอชวต

8) ระบบการบรหารทองถน

aw_khun.indd 47 12/20/09 2:32:35 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 4� -

1. แนวคดหลก ปรากฏการณราคาผลผลตตกตำ โดยเฉพาะยางพารา ภาวการณขาดทน และสารเคม

ตกคางในผลผลตทางการเกษตร ดนนำและรางกายสงผลใหกลมแกนนำไดคดหาหนทางออก

ของระบบการผลตทด เพอรกษาทรพยากรรกษาชวตและสงคมเอาไว แนวคดของกลมเกษตร

เพอสขภาวะตำบลขนทะเล เกดจากความตองการในการรวมตวเพ อสรางคนภายใตหลก

เศรษฐกจพอเพยงทเกดขนจากการเรยนผดเรยนถกและสามารถสอนคนอนได โดยประเดนท

เปนความสนใจอยางยงในขณะนนคอเรองของการเกษตรชวภาพ ซงแหลงเรยนรสามารถทำให

ผเรยนเกดการรจรง ทำจรง ปฏบตจรง จากนนตองขยายแนวคดใหผเรยนไดเรยนรเกยวกบ

การให แลก แจก ขาย บอกใหร ทำใหด อยใหเหน ทตองทำใหผเรยนสามารถนำไปปฏบตและ

พงตนเองได ซงแหลงเรยนรตองมกระบวนการประชมหารอ สนทนากนอยางสมำเสมอ แลก

เปลยนความรกนจากการปฏบต และเปนแหลงทปรบใหเขากบวถชวตของผเรยน นอกจากนน

องคการบรหารสวนตำบลจะตองมแนวคดในการบรหารจดการใหเกดแหลงเรยนรในระบบ

เกษตรเพอสขภาวะในรปแบบของการใหประชาชนปฏบตเองจนเหนผลแลวจงใหการสนบสนน

ภายใตคำวา “พวกเตนทำคลอด ถารอดผมเลยง” จากการดำเนนงานดานการเกษตรชวภาพ

ทำใหมการรวมกลมปยหมกชวภาพในทกหมบาน และมศนยเรยนรระดบตำบลเพอเปนแหลง

ในการถายทอดองคความรและการดำเนนกจกรรมรวมกน

2. เสนทางการพฒนา ระบบเกษตรเพอสขภาวะขององคการบรหารสวนตำบลขนทะเลเปนหวใจสำคญของ

ระบบการจดการตำบลเนองจากเปนระบบทสามารถสะทอนวสยทศนของ “อบต.ขนทะเล” ได

อยางชดเจนตามท กลาววา “การเกษตรกรรมกาวหนา” เน องจากมกล มเกษตรอนทรย

สนสมบรณ เกดขนจากการคนพบปญหาของตนเอง ลองผดลองถกจนทำใหร จรง ทำจรง

ปฏบตจรง ซงผลจากการเขาไปถอดบทเรยนทำใหเหนภาพดงน

ระบบการเกษตรเพอสขภาวะ

aw_khun.indd 48 12/20/09 2:32:35 AM

- 49 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

ระยะท 1 ประสบปญหาและแกไขโดยการรวมกลม

ป พ.ศ.2541 “ชวงยคแรกของการกอตงกลม” เนองจากภาวะวกฤตเศรษฐกจฟองสบ

แตก ราคายางตกตำจนทำใหกลมคนทมแนวคดเดยวกนจำนวน 3 คน คอ นายสมบรณ จนทร

จรง นายสชาต ราชบำเพง และนายสรเชษฐ กาญจนจรส ซงตางคนตางทำนำหมก จงชวนกน

มารวมกนคด นงคยกนตอนเยนหลงจากเสรจสนภารกจสวนตวทบานของตนเองเรองการ

ทำการเกษตรกนทกเดอน ซงการพดคยกนเปนการแลกเปลยนความคดเหนเรองการทำเกษตร

การไดรบขาวสารใหมๆ เกยวกบการเกษตร พรอมกบนายสมบรณ จนทรจรง ไดดรายการ

เกยวกบ “เศรษฐกจพอเพยง” ทางโทรทศนทำใหเกดความคดทจะปฏบตตามแนวพระราชดำรส

ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงนำแนวคดมาเปนแนวทางการทำงานและมงมนในการกอ

ตงกลมโดยชกชวนคนทมแนวคดเดยวกนพดคยกนรเรอง แตเนองจากมปญหาเรองสถานท

พดคยกน ดงนนในป พ.ศ.2545 นายสมบรณจงคดทจะสรางศาลาสำหรบเปนทนงคยกน โดย

ภรรยาและเพอนทมารวมตวกนชวยกนลงขนกอสรางศาลา

“ไดยนในหลวงพดในทววาหากนำเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการดำเนนชวตจะอยรอด

ปลอดภย ทำกไมรวาใชอยางททานกลาวหรอเปลา ลองผดลองถก โดยไมรวาใชหรอไม

กพยายามทำไป ทำแลวกมาคยกน”

นายสมบรณ จนทรจรง ประธานกลมเกษตรสนสมบรณ, 3 ตลาคม 2552.

ระยะท 2 แสวงหาความร

ป พ.ศ.2546 โครงการดบบานดบเมองเขามาในพนท เปนชวงของการสรางความรของ

ตนเองผานกระบวนการจดกจกรรมของโครงการฯ และแกนนำทง 3 ทานจงคดวาควรตงกลม

เกษตรชวภาพ จนไดกอตงเปนกลม ”เกษตรอนทรยสนสมบรณ” และจากการนงเสวนา พบวา

ปญหาการเกษตรบางเรองยงไมสามารถแกไขปญหาได จงไดพากนไปรบการอบรมหลกสตร

ผนำการเปลยนแปลงสการพงตนเองตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยงทศนยกสกรรมธรรมชาต

จงหวดชลบร รวมกบเพอนสมาชกจำนวน 9 คน จากการอบรมทำใหเหนวา การทำใหเกดนำ

หมกชวภาพเปนหนทางสความพอเพยง หลงจากการอบรมไดนำมาขยายแนวคดตอคนใน

หมบานในเวทประชาคมประจำเดอนของทกหมบานในตำบล

aw_khun.indd 49 12/20/09 2:32:35 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 50 -

พอป พ.ศ. 2547 ทางอำเภอลานสกาไดนายอำเภอคนใหม และจะมการจดงานเกยวกบ

การแสดงผลงานดานการเกษตรของตำบล ซงนายอำเภอคดวาทางกลมยงมความพรอมนอยใน

การไปนำเสนอในงาน ทางแกนนำจงเกดความคดทตองการนำเสนอศกยภาพทางความคดเกยว

กบนำหมก จงไดจดเตรยมอปกรณตามขนตอนการทำนำหมกอยางเตมรปแบบ ซงการจดงาน

ครงนนไดรบคำชนชมจากหนวยงานทกฝาย

“เดมเราทำอยกอน เราทำเกษตรชวภาพ พอดบบานดบเมองเขามาชวน...เขาตองการคน

เราตองการความรและเขากบอกใหเราทำเหมอนอยางในหลวงวา...เรากทำใจส เราหาคน

มาได 30 คน เขาอบรมใหเราอยแค 27 คน สวนใหญกเปนพวกในกองทนสวนยางท

ประสบปญหาเรองราคายางเหมอนเรา”

นายสมบรณ จนทรจรง ประธานกลมเกษตรสนสมบรณ, 3 ตลาคม 2552.

ระยะท 3 ขยายผลแลกเปลยนเรยนรสรนหลาน

จากผลสำเรจของการทำงานทเกดจากระบวนการรวมคดผลกดนใหเปนไป ไมใชความ

สามารถของคนใดคนหนง แตเปนคนเอาธระกบสวนรวม ทำใหหนวยงานตางๆ เชญเปน

วทยากร อยางเชน การศกษานอกโรงเรยนชกชวนใหไปสอนหลกสตรการทำปยหมก พอทำไป

ไดซกระยะคดวาตองมการตอยอดขยายความคด จนกระทง ป พ.ศ.2548 กรมพฒนาชมชน

เขามาชวยเหลอทางวชาการใหคำแนะนำและใหคำปรกษาเรองการเกษตรในกลมตางๆ จงได

เกดแนวคดการทำโรงปยเพอใหคนทสนใจมาเรยนร เหนของจรง ลงมอปฏบตไดดวยตนเอง

โดยทำปยจากซากถงเพาะเหดผสมกบนำหมกชวภาพทนำเอาเศษอาหารมาหมกทงไว จงเปดรบ

สมครสมาชก ซงสมาชกตองมาชวยกนทำปยหมก แลวหมกไวเพอนำไปใชและขายในกลม

เทานน

นอกจากนนยงขอสตรทำนำยาอเนกประสงคใชในครวเรอน และการทำนำสมควนไม

มาทดลองกอนการเผยแพรจรง จากผลงานทไดรบการยอมรบจากในและนอกชมชน มคนมา

ศกษาดงานจำนวนมาก สงผลใหองคการบรหารสวนตำบลฯ สนบสนนอปกรณ และจดตง

โรงเรยนแกจนโดยเชญแกนนำเปนวทยากรสอนทโรงเรยนแกจน

aw_khun.indd 50 12/20/09 2:32:35 AM

- 51 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

ป พ.ศ.2549 องคการบรหารสวนจงหวดไดพาทมนกวชาการเขามาศกษาดงาน จงเหน

ความตงใจเอาใจในการพฒนาของกจกรรมกลมจงใหการสนบสนนเครองผสมปย และขยาย

แนวคดอยางตอเนอง โดยเฉพาะในป พ.ศ.2550 แกนนำของกลมเรมขยายแนวคดเขาไปสอน

เดกและเยาวชนในโรงเรยน ทำใหเดกและเยาวชนในตำบลไดเรยนรแนวคดและการดำเนนการ

“ในกลมม 30 คน เราทำกนเอง ทำแบบวาเราทำให แจก แลก แตไมขายเพราะอยาก

ใหไปทำเอง เมอเราทำได อบต.กคอยเขามาชวย แตกอนไมมใครชวยอะไร อบต.เขา

บอกเสมอวา ชมชนทำคลอด ถารอด อบต.เลยง...ชมชนเราของดเกดตรงไหน นายก

ตองดแลกน ผมทำคลอดแลว ”

“กจกรรมในกลมเราขยายและตอยอดเพราะคดตลอดเวลา จากหมอตอกระดกเรากมา

ทำนำปยหมกแหง ทำนำสมควนไม กจกรรมทเราทำมทนทเดยว เราเปดใหเขามาเรยน

ดแลกนเอง อยากเรยนรกตองอยกบอาจารย...”

นายสมบรณ จนทรจรง ประธานกลมเกษตรสนสมบรณ, 3 ตลาคม 2552.

3. การดำเนนกจกรรมทเปนรปธรรม การจดกจกรรมระบบเกษตรเพอสขภาวะของตำบลขนทะเล สามารถอธบายไดดงน

3.1 เปาหมายการทำเกษตรเพอสขภาวะ ขอคนพบทไดจากการถอดบทเรยน ทำใหมอง

เหนเปาหมายการทำเกษตรเพอสขภาวะใน 3 ประการ คอ

1) ประชาชนในตำบลสามารถพฒนาคณภาพชวตของตนเองอยางมศกดศรใน

ชมชน สามารถพงตนเองไดอยางยงยน ปลอดภย และพอประมาณ

2) ประชาชนท สนใจเร องเกษตรเพ อสขภาวะไดรบการพฒนาศกยภาพดาน

รางกาย จตใจ อาชพ เพอใหดำเนนชวตไดดวยตนเองอยางเตมศกยภาพ

3) เปดเวทการสรางโอกาสแหงการเรยนร เพอรวมคนและสรางคนใหไดวธการ

ดำเนนชวตทสอดคลองกนเชน การทำเกษตรผสมผสาน การทำนำหมก การ

ผลตของใชทดแทน การทำนำสมยางและนำสมควนไม โรงปยหมก และ

บาดาลคนจน

aw_khun.indd 51 12/20/09 2:32:36 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 52 -

ภาพ

ท 4

ระบบ

เกษ

ตรเพ

อสขภ

าวะ

เสนท

างกา

รพฒ

นาระ

บบเก

ษตรเพอส

ขภาว

ะ

นค

งา

รส

งย

พเอ

พจ

กฐ

ษร

ศเ

ระบ

บ

ะว

าภ

ขส

นค

ดอ

ทย

าถ

งล

หน

รอ

รา

หม

ชะร

ป

อม

สเำ

มส

าน

ทน

ส

ร

มา

วค

นย

ลปเ

กล

แ

ตว

ชถ

วาเ

ขเหใ

บร

ป

สา

กอโ

งา

รส

ดไ

งอเ

นต

งพ

ภาคประช

าชน

2541

2545

2546

2547

5

3

21

6

4

2548

2549

2550

2551

2552

กถ

งอ

ลด

ผง

อล

งร

จำ

ทง

รจ

ร

งร

จต

บฏ

ป

ยป

งรโ

กม

ห

บาดาล

คนจน

การทำ

เกษตร

ผสมผ

สาน

ตล

ผร

าก

ของใช

ทดแทน

ะล

แก

มห

ำน

งา

ยม

สำ

น

มส

ำนะ

ลแ

มไ

นว

ค

กล

แ

หใ

แจก ขาย

ดหใ

ำท

ร

หใ

นหเ

หใย

อ

ท

งอ

ทน

ถง

อท

คา

ภ

ฐร

คา

ภย

าข

อร

คเสสส.

ยา

ขอ

รคเ

พา

ภว

ชร

ตษ

กเ

าล

าศ

งา

รส

กา

จม

ชะร

ป

งอเ

นต

นงเ ภรรยาและ

มล

กง

ตง

ลพ

3

พา

ภว

ชร

ตษ

กเ

ำน

ผบ

รบ

อ

งย

พเอ

พจ

กฐ

ษร

ศเ

รบ

ลช.

จ

ณ

รป

อบ

รดไ

ย

นศ

ำท

รา

กนใ

ร

นย

รเ

รก

าย

ทว

นจ

กแ

นย

รเง

รโ

ยป

มส

ผ

รก

าย

ทว

ร

นย

รเร

าก

งา

รส

นช

มช

นใ

นย

รเง

รโนใ

ร

นย

รเง

ลห

แ

ลนาอย

บำ

ต

นโย

บายนายอำเภ

อคนให

ม

ทเก

ษตรอำเภ

อเห

นวาชาวบาน

ยงไม

มความพ

รอม

เกดการรวมกลม

เกษตรอนทรย

ราคานำยางตกตำ

นอมนำแนวคด

เศรษฐกจพ

อเพ

ยง

โครงการดบบาน

ดบเม

อง

ใหความร

ชาวบานแสดงศกยภาพ

โดยแสดงนทรรศการ

ทำนำหมกใน

งานเท

ศกาล กศน.

ตงเป

นศนยเร

ยนร

าขเ

นช

มช

าน

ฒพ

อล

หเย

วช

าม

อบต.

นน

สบ

นส

.ต

บอ

รต

ษกเ

นา

งก

นำ

ส

นน

สบ

นส

.ส

สส

ะล

แ

โครงการฯ

พวกเต

นทำคลอก

ถ ารอดผ

มเล

ยง

บอก

aw_khun.indd 52 12/20/09 2:32:36 AM

- 53 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

3.2 กระบวนการพฒนาศกยภาพตำบลเพอขบเคลอนการเกษตรเพอสขภาวะ

การสรปบทเรยนรทผานมาสพฒนาดานเศรษฐกจพอเพยง เปนฐานคดสการขยายผลให

เกดกลม/กจกรรมอนๆ เกดขนตามมาอกหลากหลายทงการจดกจกรรม การศกษาเจาะลกเพอ

ถอดบทเรยน การดำเนนการทผานมาของเศรษฐกจพอเพยง ทำใหสามารถวเคราะหและสรป

กระบวนการพฒนาของการเกษตรเพอสขภาวะเปนประเดนตางๆ ดงน

1) คนหา และนำประเดนปญหาดานการเกษตรเขาสวถชวต โดยการจดทำ

ประชมปรกษาหารอกนในกลมจากนนเขาเวทประชาคมหมบานและนำเรอง

เขาผมผสานกบแผนพฒนาตำบล

2) การหาและใชทนทางสงคม เมอมการนำประเดนเขาสเวทการทำประชาคม

ชมชนจงคนหาแกนนำและปราชญชาวบาน ในการรวมกนเปนปราชญทาง

ดานความคดในการพฒนาเพอใหเกดการเกษตรเพอสขภาวะ

3) การพฒนาทนทางสงคม โดยการสนบสนนการฝกอบรมใหเกดความ

ชำนาญในอาชพมากขน จากหนวยงานวชาการของรฐบาลในประเดนตางๆ

ทเกยวของ

4. ผลลพธจากการดำเนนงานใหรปธรรมชดเจน ดงน

• เกดการรวมตวรวมกลมกนในตำบล ทำงานรวมกนอยางญาตพนอง

• มกระบวนการถายทอดแนวคดจากคนรนหลงสคนรนตอๆ ไป

• การประชมหรอสนทนากนอยางสมำเสมอเปนกลไกในการทำใหเกดผลอยางชดเจน

เกดขนอยางตอเนอง

• เวทแหงการเรยนรทสรางรายได สรางอาชพ และเกดการพงตนเอง

aw_khun.indd 53 12/20/09 2:32:37 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 54 -

1. แนวคดหลก ชมชนเกษตรกรรมทมงเนนการผลตเพอการขายเปนหลกกอใหเกดคาใชจายทสงขน

ภาวะหนสนเรมเกดขน วงจรการหมนเงนเพอการใชหน เรมแคบลงมาเนองจากภาวะการเงนท

ฝดเคอง การคดเพอหวนคนสความอยด มสข เกดขน ดวยภาวะสงคมทซวนเซ ไรซงหลกยด

ในการดำรงชพ เปนชวงเวลาเดยวกนกบทหลกคดเรองปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ไดรบการ

ยอมรบวาเปนแนวทางหนง เพอการฟนคนสการอยด มสขของผคน กระนนเองในพนทตำบล

ขนทะเลกไดมกลมคนทมแนวคดในการพงตนเองอยกอนแลว ไดนำเอาองคความรภมปญญา

ทองถนดานการเกษตรมาปรบใชในแปลง ซงเปนรปแบบของสวนสมรมภาคใต เกษตรผสม

ผสาน มการปลกพชรวมยางพารา เชน ผกเหมยง และมการเลยงสตวโดยใชนำหมกเปนอาหาร

และนำมลสตวมาเปนปย สามารถมรายไดรายวน รายเดอน รายป และบำนาญชวต การปลก

พช 7 ชนทเกอกลระหวางกน และเออประโยชนตอการดำรงชพ ไดแก ไมยนตน ไมผล ไมพม

ไมพมเตย ไมหนาดน ไมใตดน พชหวตางๆ ไมผวนำ และไมเกาะเกยว สามารถเตบโตแบบ

เกอกลกนได ทงทางดานปจจยการผลต การพงพาดานแสง ดน นำ พลงงานทดแทน (กาซ

ชวภาพมลสตว) มผลตกาซชวภาพของมลหมและววทเปนฟารมขนาดใหญ และการผลตกาซ

ขนาดเลกททำจากเศษอาหารในครวเรอน สามารถนำมาใชทำอาหารในครวเรอนได หากแตสง

สำคญของเรองเศรษฐกจพอเพยง มใชเพยงแคแนวคด หลกการ และความพอเพยงของ

ครอบครวเทานน ทนตำบลขนทะเลสามารถทจะขบเคลอนไปสชมชนพอเพยงไดดวยการผนวก

รวมของแนวคดและปฏบตการผสานการสรางเครอขายชมชน (ใชแนวคดการพงพากนในดาน

ทรพยากรทมอยในชมชน ลดภาระดานหนสนและชมชนทำการเกษตรทเออตอสขภาวะ)

ระบบเศรษฐกจพอเพยง (เศรษฐกจชชน)

aw_khun.indd 54 12/20/09 2:32:37 AM

- 55 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

ภาพท 5 ระบบการมสวนรวม

การจดการระบบการมสวนรวม พนทตำบลสขภาวะ

นถงอท

ทงอท

ประชาชน

นาบมหนผแ ลบำตทบมแนผแ

คณะทำงาน

ทบมแนผแ

ลบำตสนผแรากาณรบรากนวบะรกสาขเมรเ

นาบมห 21 กาจนผแมวรบวร

ลบำตทบมแนผแนางำทะณคยดโนผแาณราจพ

นนเยดโ ลบำตทบมแนผแรากาณรบ

”งลกตอขาหมวร ดคมวร ำทมวรมวรนวสมราก“

ทนางยวนห .ตบอ/นถงอท

หใงอตะจาวร งอขวยกเ

กระบวนการ/การออกแบบ

ชมชน ทองถน/อบต.

นหเ นชมชทบรบนหเงอม -

นผแรากงอขญคำสมาวค

”งรจตบฏป“ นนเนผแำทกฝ -

ะจอรหานฒพะจาวรนชมช -

งอเนตยวดรไะอรากตบฏป

)ชใมอรพลมอขดชม(

นนสบนสรากบรดไงอต

จกหาสวนผแ

นกมวราหญปกแรากนใงาทวนแงถยคดพ

าหญปงอขตหเาส ลมอขหะารคเว

นนเ นาบมลก นอรเวรคบดะรลมอขบกเ

นผแำนผาภส

นอรเววรคนผแ มลกนผแ

ยาขอรคเนผแ

การมสวนรวม

สภาผนำตำบล

บรณาการแผนแมบทชมชน

ขอมลจากการศกษาพนทตำบลขนทะเลในประเดนทเกยวกบระบบเศรษฐกจพอเพยง

ซงมแนวคดในการใชภมปญญา หรอทนทางสงคมทมอยหลากหลายในตำบลขนทะเลมาใชเพอ

สงเสรมใหเกด “ความพอเพยง” ของชมชน รวมถงการนำแนวคดเศรษฐกจพอเพยงซงเปนพระ

ราชดำรสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาใชเปนแนวคดหลกในการพฒนาสขภาวะของ

คนในตำบลขนทะเล โดยคนในชมชนไดใหความหมายของคำวา “ตำบลนาอย” วาเปนความสข

กาย สขใจ คนในชมชนคดเองได แกปญหาและดแลคนในชมชนของตนเองได ตองมหลก

เศรษฐกจพอเพยงในการดำรงชวต รวมถงตองมเครอขายรวมแลกเปลยนเรยนรซงกนและ

กน ซงจะนำไปสการพฒนาไปเรอยๆ ไมมหยดนง นอกจากน ตองมการอนรกษประเพณ

วฒนธรรม และสงแวดลอมตามธรรมชาตทมอยดวย

การใหความหมายหรอนยามของคำวา “เศรษฐกจพอเพยง” สำหรบคนในชมชนขนทะเล

น น พบวามการใหความหมายท หลากหลายตามแนวคดและประสบการณ ซ งสรปไดวา

เศรษฐกจพอเพยงของคนขนทะเลนน ไมไดมองเรองเศรษฐกจหรอการประกอบอาชพแตเพยง

aw_khun.indd 55 12/20/09 2:32:38 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 56 -

อยางเดยว แตการมอง เศรษฐกจพอเพยงในความหมายของชมชนขนทะเล มมมมองถงการม

ชวตทพอเพยง เปนชมชนทเอออาทร ทกคนมสวนรวมในการพฒนาชมชน รวมเรยนร และ

เปนเครอขายตอยอดทพฒนาสคนรนหลง โดยใหแนวคดหลกของ “เศรษฐกจพอเพยงแบบขน

ทะเล” วาเปนการ “ทำใหเคาร อยใหเคาเหน เปนตวอยางได” ซงคนในชมชนขนทะเลหลายฝาย

ตางรวมคด รวมพฒนา จนทายสดเกดการตอยอดและพฒนาเปนกลมตางๆ ดงทปรากฏใน

ชมชนตำบลขนทะเล เชน กลมเพาะเหด กลมเกษตรอนทรย กลมสนคาทดแทนครวเรอน กลม

เลยงผง เปนตน

2. เสนทางการพฒนา วถความพอเพยงของชมชนขนทะเล มววฒนาการของการดำเนนการตงแตชวงป

พ.ศ.2505 โดยมภยธรรมชาต คอวาตภยเกดขนสงผลกระทบตออาชพหลกของขนทะเล คอ

เกษตรกรรม ทดนถกทำลาย เกษตรแบบดงเดมเรมเปลยนแปลงไป หลงจากนนคนในชมชน

เรมมอง การเกษตรตามกระแสของสงคม ไดแก การปลกพชและมงเนนผลกำไร สงผลใหเกด

ปญหาดานเศรษฐกจ การมหนสน ตอมาเมอมการใชแผนแมบทชมชนเปนตวสะทอนใหชมชน

ไดมองเหนปญหาทเกดขน กอปรกบหลกคดเรองปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ไดรบการยอมรบ

วา เปนแนวทางหนง เพอการฟนคนสการอยด มสขของผคน กระนนเองในพนทตำบลขนทะเล

กไดมกลมคนทมแนวคดในการพงตนเองอยกอนแลว ไดนำเอาองคความร ภมปญญาทองถน

มาใชจนกระทงเกดกระบวนการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงของชมชนขนทะเลในปจจบน หาก

มองถงววฒนาการของการพฒนาการดำเนนการของเศรษฐกจพอเพยงจากอดตสปจจบน

สามารถสรปไดวา การดำเนนการของกลมออมทรพยสามารถแบงระยะของการพฒนาไดเปน 3

ระยะ ซงไดแก

ระยะท 1 ระยะเรมตน

ในการเรยนรปญหา

ระยะท 2 ระยะรวมทน

สการปฎบตจรง

ระยะท 3 ระยะขยาย ผลสชมชน

aw_khun.indd 56 12/20/09 2:32:38 AM

- 5� -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

ระยะท 1 ระยะเรมตนในการเรยนรปญหา

ชมชนขนทะเลมอาชพหลกตงแตอดต คอ เกษตรกรรมทมงเนนการผลตเพอการขาย

เปนหลก หลงชวงเกดนำทวมใหญในป 2505 พบวามนโยบายจากสถาบนของรฐในเรองของ

การทำเกษตรแบบแผนใหมซงเนนการเกษตรเพอเศรษฐกจและการสงออก การปลกพชทไมใช

พชทองถน ดงทชาวขนทะเลเรยกวา “การปฏวตเขยว” โดยไมไดคำนงถงการอนรกษ ดน และ

พชพนเมอง มการใชสารเคมมากขน สงผลใหชมชนขนทะเลกอใหเกดคาใชจายทสงขน ภาวะ

หนสนเรมเกดขน วงจรการหมนเงนเพอการใชหนเรมแคบลงมาเนองจากภาวะการเงนท ฝด

เคอง

“หลงจากป 2505 มวาตภย แหลมตะลมพกเขามา ทดนในบานถกทำลาย

หมด พช ตนไมตนยางพงทลาย ชาวบานเดอดรอน มกองทนสงเคราะหสวน

ยางใหทนทำกน เคาสงเสรมการปลกพชเปนแนว ใหปลกผลไมอนๆ พวก

มงคด ทเรยน ลองกอง กเรมกลบมาปลกพชอก เมอพช. กรมปาไมเขามาสง

เสรมใหมการเกษตรเพอการคามากขนเอาผลไมตางๆ เขามา ตองใชยา ใชสาร

กนเยอะ เปนการเกษตรแผนใหม เพอการสงออก เคาเรยกวา ปฏวตเขยว”

นายบเรง ชตมาลย

สนทนากลม ประธานศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยง

หลงจากทมการทำการเกษตรดงกลาวมาระยะหนง และเกดกระทบตอคนในชมชนเรม

มากขน โดยผคนมการเปลยนพชตางๆ ทเคยปลก มาปลกสวนยางพาราซงเชอวาจะใหรายได

และผลผลตทด ตอมาในป พ.ศ.2532 ดวยเศรษฐกจในระยะนนของประเทศสงผลใหยางราคา

ตก ชมชนเร มมองเหนปญหาท เกดข น ถงความไมย งยน และการทำลายทรพยากรของ

สงแวดลอมตางๆ ชวงระยะนปราชญชาวบาน หรอแกนนำทมแนวคดในการพงตนเองอยกอน

แลว ไดนำเอาองคความร ภมปญญาทองถนดานการเกษตรมาปรบใชในแปลงซงเปนรปแบบ

ของสวนสมรมภาคใต / เกษตรผสมผสาน มการปลกพชรวมยางพารา เชน ผกเหมยง

aw_khun.indd 57 12/20/09 2:32:38 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 5� -

สงสำคญทเปนตวสะทอนใหชมชนขนทะเลมองประเดนปญหาดงกลาวไดชดเจนขน คอ

ในชวงปพ.ศ. 2547-2548 ตำบลขนทะเลไดมการเกบขอมล ปญหาของพนทแตละหม สงผลให

เหนเปนขอมลเชงประจกษวา คนในชมชนไดมองขามปญหาทเกดขนของพนทในดานเศรษฐกจ

ความเปนอยของคนในชมชน

ระยะท 2 ระยะรวมทนสการปฏบตจรง

หลงจากป พ.ศ.2548 ชมชนไดเกดการรวมทนโดยมการประชาคมรวมตงแตระดบ

หมบาน ตำบล โดยมนายก อบต. ผใหญบาน กำนนของทกหม ผนำชมชน แกนนำรวมถง

ปราญชชาวบาน และประชาชนมารวมรบรถงปญหา หาแนวทางในการแกไข โดยเกดเปนแผน

แมบทชมชนขน

จากการรวมตวกนของการประชาคมหมบานสงผลใหเกดการรวมกลม โดยแกนนำทม

แนวคดในการพงตนเอง และปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ไดนำความรภมปญญาทองถนมาใช

ในการสรางกลมอาชพ ไดแก ภมปญญาทองถนดานการเกษตรมาปรบใชในสวนสมรม /

เกษตรผสมผสาน มการปลกพชรวมยางพารา เชน ผกเหมยง และมการเลยงสตวโดยใชนำ

หมกเปนอาหาร และนำมลสตวมาเปนปย การปลกพช 7 ชนทเกอกลระหวางกน และเออ

ประโยชนตอการดำรงชพ ไดแก ไมยนตน ไมผล ไมพม ไมพมเตย ไมหนาดน ไมใตดน พชหว

ตางๆ ไมผวนำ และไมเกาะเกยว สามารถเตบโตแบบเกอกลกนได

ชวงปพ.ศ.2549 ขนทะเลมการเกดศนยเรยนรขน โดยแหงแรกในหมท 1 ทวดเกาะ

หางแกวพฒนาราม ตอมาจงมการขยายเครอขายมาสศนยเรยนรบานบอนำซบ ทบานคณบเรง

ชตมาลย ซงไดมการนำทนดานภมปญญาชาวบาน รวมถงการพฒนาศกยภาพโดยการศกษ

าดงาน และการขอความสนบสนนงบประมาณ เพอใชในการเชญผมความรมาสอนทโรงเรยน

แกจนซงเปนแหลงในการพฒนาของคนชมชน รวมถงมเครอขายจากภายนอกเขามาชวย

สนบสนน เชน กศน. พมจ. โรงเรยนแกจน ซงสงเสรมการฝกอบรมกลมอาชพตางๆ นอกจากน

ยงมกระทรวงพลงงาน สสส.ชวยสนบสนนดานงบประมาณ

aw_khun.indd 58 12/20/09 2:32:38 AM

- 59 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

มการใชทนทรพยากรธรรมชาต โดยการวางแผนการใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด

รวมถงเปนตนแบบในการปฏบตวถพอเพยง ดงคำกลาววาของแกนนำชมชนทวา “ทำใหเคาร

อยใหเคาเหน เปนตวอยางได” โดยเนนแนวคดหลก 3 ประการ ไดแก

1) เนนการเกษตรทเออตอสขภาพแบบพอเพยง

2) การทำแผนแมบทชมชนมาเปนตวขบเคลอน

3) การผลตและทดแทนสงตางๆ ทจำเปนในการดำรงชวต

ระยะท 3 ระยะขยายผลสชมชน

ชวงป พ.ศ.2549 จนถงปจจบน อาจกลาวไดวาการเกดศนยเรยนรฯเปนกระบวนการใน

การขยายเครอขายชมชนใหมความตระหนก รวมถงมหลกคดเรองปรชญาเศรษฐกจพอเพยงใน

การดำรงชพ ผลลพธท เกดข นคอชมชนเร มมความอยดมสขเกดข น สะทอนใหเหนจาก

เปาหมายของขยายกลมเศรษฐกจพอเพยงตางๆ ไดแก กลมเพาะเหดมเปาหมายในการตงกลม

เพอใหครวเรอนมงานทำ เพมรายได และลดรายจายในครวเรอน กลมทดแทนผลตภณฑใน

ครวเรอนซงเปนกลมทขยายเครอขายจากการเรยนรของศนยเรยนรฯมเปาหมายเพอใหคนใน

หมบาน ครวเรอน ลดรายจาย ไมตองเสยคาใชจายในการซอของแพง และไมมคณภาพ การ

ปลกพชสมรม มเปาหมายเพออนรกษทรพยากรธรรมชาต พฒนาการเกษตรชมชน รวมถง

ขยายเครอขายจากทำเปนตนแบบใหเหน เปนตน

3. การดำเนนกจกรรมทเปนรปธรรม การดำเนนการจดกจกรรมระบบเศรษฐกจพอเพยง (เศรษฐกจชมชน) ของตำบล

ขนทะเล สามารถอธบายไดดงน

3.1 เปาหมายระบบเศรษฐกจพอเพยง (เศรษฐกจชมชน) คอ

๐ สงเสรมการพงตนเองโดยใชการจดการทรพยากรเพอประโยชนสงสด

๐ การนำหลกการเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชในการดำเนนชวต

๐ การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

aw_khun.indd 59 12/20/09 2:32:39 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 60 -

3.2 กระบวนการพฒนาศกยภาพตำบลเพ อขบเคล อนระบบเศรษฐกจพอเพยง

(เศรษฐกจชมชน) ประกอบดวย

การจดการขอมล ตองมการนำขอมลทไดไปออกแบบกจกรรมการดำเนนงานของ

แหลงเรยนร เชน ขอมลรายรบรายจายครวเรอน ทำใหทราบปญหาการใชจายและภาระหนจง

ไดวางแผนรวมกลมกนทำผลตภณฑทดแทนในครวเรอน อาทเชน นำยาลางจาน นำยา

เอนกประสงค เปนตน เพอลดคาใชจายและยงทำใหเกดรายไดเสรม มการคนหาขอมลทาง

กายภาพ ทำใหทราบวาพนทของชมชนสวนใหญเปนทเหมาะแกการทำการเกษตร และพบวาม

การใชปยเคมทจะทำใหเกดความเสยหายแกหนาดนและพชพนธยงไมงอกงาม ดงนนจงคดหา

วธในการจดการ โดยเนนการรกษาหนาดนจากการใชนำหมกชวภาพ สงเสรมการปลกพช 7 ชน

สวนสมรมเพอสงเสรมใหเกดรายไดแกครวเรอน และเพอใหชมชนพงพาตนเอง ไมตองเสยคา

ใชจายไปสภายนอกชมชน

การสอขอมล เนนการมตนแบบในการดำรงชวตแบบพอเพยง เชน ศนยเรยนรบาน

บอนำซบมการนำใชทงผลตภณฑทดแทนในครวเรอน ปยชวภาพ การปลกพชสมรม ซงสงผล

ใหคนในชมชนเหนผลลพธทเกดขน ตระหนกทจะมารวมเรยนรและเปนผถายทอดแกคนอนๆ

ในชมชน และทำใหคนในชมชนไดเหนตวอยางจากการปฏบตจรง บอกผลลพธทดทเกดขนจาก

การใชปยอนทรย การปลกพชแบบผสมผสานและเนนการบอกตอปากตอปาก ในหมเพอนบาน

บานใกลเรอนเคยง หรอเครอญาต

การจดการคน เนนกระบวนการในการสรางจตสำนกใหคนในชมชนใหหนมาใชการทำ

เกษตรแบบชวภาพ แทนการใชสารเคม โดยมงเนนใหเกดการเรยนรดวยตนเอง การทำงาน

แบบมสวนรวม รวมกนคด รวมทำ รวมพฒนา และพรอมทจะรวมกนจดการกบปญหาและ

อปสรรคในการดำเนนงานไดทดลองทำ ทดลองใชในครวเรอน การปลกจตสำนกจงมงเนนการ

สรางตนแบบใหเหนถงความพยายามในการใชเกษตรอนทรย การเสยสละ ทมเทเพอประโยชน

สวนรวมของแกนนำ

การจดการทนทรพยากร แหลงทมาของทนทรพยากรไดแก งบประมาณจากอบต.

งบสนบสนนจาก สำนกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (พมจ.) สำนกงานสงเสรม

การศกษานอกระบบ (กศน.) กรมพฒนาทดน ลกษณะของทรพยากรเปนทรพยากรธรรมชาตท

มอยในชมชนซงมการวางแผนการใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด

aw_khun.indd 60 12/20/09 2:32:39 AM

- 61 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

การจดการงาน เปนลกษณะการทำงานรวมกนของ อบต. ผนำชมชน และ พมจ.การ

ดำเนนงานเปนการสงเสรมอาชพ ชวยเหลอการวางงาน การวางแผนการใชทรพยากรใหเกด

ประโยชนสงสด การประเมนและคนหาปญหาของชมชนโดยการสำรวจและเกดเปนแผนแมบท

ชมชน คนหาศกยภาพและทนทางสงคมของตนเอง รวมถงทรพยากร วตถดบท มอย ใน

ครวเรอนและชมชน เกดศนยเรยนรเพอถายทอดความรแกคนในชมชน โดยเรมทศนยเรยนร

ชมชนหมท 1 วดเกาะนางแกวครรณาราม มกระบวนการแลกเปลยนเรยนรระหวางคนในชมชน

เพอการพฒนา ไดแก การปรบจากพชสมรมโดยธรรมชาต เปนการปลกพชผสมผสานแบบ

สมยใหม ซงเออตอการดแลพชไดงายขน สงผลใหเกดการใชพนททไดประโยชนสงสด และ

เพมรายไดใหแกครวเรอน

4. ผลลพธในการดำเนนงาน สงผลลพธทปรากฎชดเจน ดงน

• การจดการทรพยากรนำ มการวางแผนการใชนำ โดยนำนำทงจากการเลยงปลาดก

มารดตนปาลม นำลางคอกหมมารดตนไมตางๆ มการวางแผนการใชนำ โดยนำ

นำทงจากการเลยงปลาดก มารดตนปาลม นำลางคอกหมมารดตนไมตางๆ

• การจดการทรพยากรธรรมชาตและปาไม โดยการปลกพชแบบสมรมการปลกพช

ทดแทนแผนใหม

• การจดการทรพยากรดน ลดการใชสารเคม ททำลายหนาดน โดยการรณรงคใหใช

นำหมกชวภาพ การเพมมลคาวตถดบทมอยในทองถน โดยการแปรรป นำวตถดบท

เหลอใชมาผลตเปนผลตภณฑตางๆ เชน นำยาลางจาน ยาสระผม นำยาซกผา สบ

นำยาเอนกประสงค นำสมควนไมทไดจากการเผาถาน การใชผลตภณฑทเหลอจาก

พชใหเกดประโยชน เชน กล มหตถกรรมกะลา การเล ยงผ ง โดยเปนการใช

ทรพยากรทองถนเพอสงเสรมอาชพ

aw_khun.indd 61 12/20/09 2:32:39 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 62 -

1. แนวคดหลก ตำบลขนทะเลมแนวคดเกยวกบการดแลสขภาพของประชาชนในตำบล โดยเนนการ

ทำงานใหคนในตำบลมคณภาพชวตทดและไดรบการดแลทเทาเทยมกน โดยเฉพาะการดแล

กลมผพการและผสงอาย ทงนตำบลมความเชอและหลกคดทวาผพการและผสงอายในทองถน

คอทรพยากรมนษยทจำเปนตองไดรบการดแลและชวยเหลอ พฒนาศกยภาพใหมชวตความ

เปนอยและมศกดศรอยางเทาเทยมกบคนทวไปในทองถน โดยมเปาหมายคอการดแลเพอให

กลมผพการและผสงอายสามารถยนอยไดดวยขาของตวเอง มความรและอาชพเพอสรางความ

มนคงใหกบชวตอยางมคณคาและมศกดศร

การดแลผพการ นายก อบต.ไดกำหนดเปนนโยบายหลก ในการดแลผพการและ

ผสงอายซงเปนผดอยโอกาสในพนทโดยมการสำรวจผพการและผสงอาย มการจดตงกลม

อาสาสมครดแลผพการและผสงอาย ซงดำเนนการตงแตป 2549 โดยเปนการทำงานรวมกน

ระหวางผพการและผสงอาย ผมจตอาสา เจาหนาทอบต. และเจาหนาทอนามย มการจดตง

ชมรมผพการ เพอเปนศนยกลางในการดแลและการบรหารจดการ โดยมกจกรรมการสบคนหา

ผพการ การขนทะเบยน การจดทะเบยน จดสวสดการเบยยงชพ การจดทำประกนชวตใหกบ

ผพการ การจดตงกองทนสจจะวนละบาท การตงรานคาสวสดการชมชน และการเยยมบาน

โดยมการลงพนทเพอพบปะภายในกลมทกวนพฤหสบด ใหบรการตดผม ทำความสะอาดบาน

สอนเรองทำอาชพ เชน การทำดอกไมจนทน การทำพวงหรดเพอใชในชมชน

กองทนสขภาพ องคการบรหารสวนตำบลขนทะเล เปน อบต. นำรองในการเขารวม

โครงการกองทนหลกประกนสขภาพตงแต ป 2549 ดวยเลงเหนถงความสำคญของการดแล

สขภาพและการเขาถงบรการสาธารณสขของคนในชมชน โดยกองทนดงกลาวมวตถประสงค

เพอสนบสนนการจดบรการหนวยงานสาธารณสขในการสรางเสรมสขภาพ โดยเฉพาะผดอย

โอกาสในตำบลขนทะเลไดเขาถงการบรการโดยงาย สะดวก รวดเรว และมคณภาพ ทงนตลอด

ระยะเวลาของการดำเนนการ ประชาชนสามารถเขาถงการบรการสขภาพทครอบคลมไดทกดาน

ระบบการดแลสขภาพและอาสาสมคร

aw_khun.indd 62 12/20/09 2:32:39 AM

- 63 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

การสงตอผปวยฉกเฉนเปนการจดการเพอใหเกดความปลอดภยตอชวตของคนในพนท

สงผลใหตองมการจดระบบการดแลเมอยามเกดเหตฉกเฉน หรอมผปวยทตองการขอความ

ชวยเหลอนำสงโรงพยาบาล จงไดมการจดต งกล มอาสาสมครเพ อเปนจดเช อมตอรบสง

ผปวย และประสานงานในการใหความชวยเหลอผปวยฉกเฉน ซงมความพรอมทงดานพาหนะ

และอาสาสมคร โดยมคณะกรรมการศนยประสานงาน 15 คน กระจายอยในหมบาน และใช

ระบบวทยสอสารในการทำงานเมอเกดเหตการณเรงดวน

การดแลสขภาพในมตของการใชภมปญญาทองถนผนวกกบความรดานการแพทย

สมยใหมเพอการสรางสขภาพทดของคนในตำบล โดยมการฝกอบรมการนวดแผนไทยใหกบ

ผสนใจ เพอเปนทางเลอกในการรกษาโรคและการดแลสขภาพ แพทยแผนไทยประยกตมการ

ผลตสมนไพรเพอสขภาพโดยใชภมปญญาทสบทอดมาจากบรรพบรษในการรกษาโดยใช

สมนไพร บางชนดเกดขนเองตามธรรมชาต บางชนดปลกขนเอง บางอยางตองนำเขามาจาก

ตางประเทศ สมนไพรบางชนดมการจดทำเปนแคปซลเพอความสะดวกในการรบประทาน

สมนไพรประยกตสรรพคณยงเหมอนเดม และแพทยแผนไทยประยกตมการใชภมปญญา

ในการรกษาโดยการฟงการเตนของหวใจ การจบแขนเพอดการเตนของชพจรซงมความสมพนธ

กบอาย

2. เสนทางการพฒนา จากการประมวลขอมลการดำเนนงานของอบต.ขนทะเล ไดชใหเหนกระบวนการพฒนา

สขภาวะในพนทภายใตการดำเนนงานรวมกนขององคกรปกครองสวนทองถน หนวยบรการ

สขภาพและอาสาสมครในพนทตอเนองในหลายกจกรรม ทงนผลของการลงพนทเพอเรยนร

และถอดบทเรยนพบวาการดแลคณภาพชวตของผพการเปนกจกรรมทโดดเดนอกกจกรรม

หนง ซงสะทอนใหเหนถงเสนทางการพฒนา รปแบบและกลไกการจดการ และผลลพธทเกดขน

ดงน

ระยะท 1 เหนขอมลปญหาและความตองการของผพการและผสงอาย

ป พ.ศ. 2547 ทางพฒนากรชมชนขององคการบรหารสวนตำบลขนทะเลมการเกบ

รวบรวมขอมลผพการ พบวามถง 149 คน แบงเปน ผพการทางการมองเหน 8 คน ทางการ

ไดยน / สอความหมาย 21 คน ทางกาย / การเคลอนไหว 82 คน ทางจตใจ / พฤตกรรม 11

aw_khun.indd 63 12/20/09 2:32:39 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 64 -

คน ทางสตปญญา / การเรยนร 18 คน และพการซำซอน 9 คน ผพการบางคนไมไดรบการ

ดแล ทำใหมปญหาตางๆมากมาย เชน มแผลกดทบ ไมมอาชพ มรายได บางคนมภาวะซมเศรา

ไมยอมเขาสงคม เปนตน ประกอบกบนายโสภณ พรหมแกว นายกองคการบรหารสวนตำบล

ขนทะเล มวสยทศนการทำงานทเนนการพฒนาคณภาพชวตมากกวาพฒนาโครงสราง โดยม

แนวคดวาทกคนในตำบลศกดศรระบบความเปนมนษยเทาเทยมกน มความเสมอภาค มสทธ

เทาเทยมกนในการทจะไดรบการดแลจาก อบต. ไมวาจะเปนผพการ เมอเหนขอมลปญหาท

เกดพขนกบผพการ จงไดตงวสยทศนของการทำงานวาจะตองดแลผพการ ผสงอาย และผดอย

โอกาส ใหมสขภาพด สามารถดำรงชวต อยางมคณคาและมศกดศร

“…ป 47 ทางพฒนาชมชนกสำรวจขอมลพบวามผพการถง 149 คน บางคนเขาไมถง

บรการ มแผลกดทบ ไมไดรบการเหลยวแล จตใจกไมด ไมกลาออกสงคม ทตองจด

ทะเบยน เรามขอมลชด ทสามารถจดทำเปนโครงการดแล โดยผบรหารโดยมนโยบายท

เลงเหนการพฒนาคณภาพชวตคน มากกวาโครงสรางพนฐาน เพราะเหนขอมลวาผพการ

ไมไดรบการดแล ตองการดแลสขภาพของผพการ ใหมคณภาพชวตทด…”

“…เปาหมาย คนพการไดรบการพฒนาฟนฟ ใชชวตรวมกบคนทวไปไดอยางปกตสข

โดยใชหลกคดของการมสวนรวมของคนในตำบลเขามาดแล คนทกคนมความเสมอภาค

ทกคนในตำบลไมวาผพการ ผสงอาย ทกคนสามารถเขาถงบรการได…”

นายจำลอง ศรจำรส ผช.จนท.พฒนาชมชน, 3 ตลาคม 2552.

aw_khun.indd 64 12/20/09 2:32:40 AM

- 65 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

ระยะท 2 เกดอาสาสมครดแลผพการและผสงอาย

ป พ.ศ.2549 อบต.ขนทะเลไดสมครเขาเปนผดำเนนการและบรหารจดการระบบหลก

ประกนสขภาพ โดยไดรบงบประมาณสวนหนงจากกองทนหลกประกนสขภาพ ซงเนนการ

ดำเนนการเพอสงเสรมใหกลมประชากรเปาหมายสำคญ 5 กลม คอ 1) กลมแมและเดก

2) ผสงอาย 3) ผพการ 4) กลมผประกอบอาชพทมความเสยง และ 5) กลมผปวยเรอรงทอย

ในชมชน เพอใหสามารถเขาถงบรการทางดานสาธารณสขไดอยางทวถงและมประสทธภาพ การ

เขารวมกองทนจงเปนแรงสนบสนนใหมการดแลสขภาพของผพการไดดยงขน โดยมกจกรรม

ดงน

1) เกดอาสาสมครดแลผพการและผสงอาย จากปญหาทพบวาผพการในพนทตำบล

ขนทะเลไมไดรบการดแล บางคนมภาวะแทรกซอนทงรางกายและจตใจ และอบต.ไมมบคลากร

เพยงพอทจะเขาไปดแลผพการ จงไดมการนำเรองเขาทประชมสภาอบต. มมตใหมอาสาสมคร

ภาพท 6 ระบบการดแลสขภาพและอาสาสมคร

ใชของฟมเฟอย

รายจายมาก

รบร

สำรวจ,

สอบถามขอมล

เรยนร

ผทมประสบการณ

ปฏบตงานจรงดงาน

แลกเปลยนเรยนร

จดการ

ใชขอมล ทนทาง

สงคม การส�อสาร

ส�อสาร

เสยงตามสาย

แผนพบ ปากตอ

ปาก

ชวยเหลอ

เกอกล

ศกดศร

เทาเทยม

ทนทางสงคม

รวมทำงาน

การม

สวนรวม

กลมลมเตย

2547 2548 2549 2551

สำรวจขอมล

อาสาสมครดแล

กลมแปรรป

สมนไพร

กองทนสขภาพ ชมรมผพการ สรางอาชพ ชมรมหมอพนบาน

ระบบการดแลผพการ ผสงอาย

ผพการ มอาชพ รายได

อาสาสมครดแลผพการ ผสงอาย

ชมรมผพการ

อาสาสมครสาธารณสข

สถาบนการศกษารพ.ตำบล/จงหวดสปสช.สสส.

ศนยเรยนรสมนไพร

ระบบชวยเหลอฉกเฉน

อาหารเพ�อสขภาพ

ผพการ 149 คน ร.ร.แกจน นโยบาย ผพการมการ

รวมกลม

พฒนาศกยภาพ

ผพการ

แผนแมบทชมชน

โครงการอยดมสข

คนในตำบลคณภาพชวตด ไดรบ

การ

ดแลเท

าเท

ยมกน ค

นใน

ตำบลคณ

ภาพ

ชว

ตด ไดรบการดแลเทาเทยม

ผลลพธ

สอ.

อบต.

ภาค

ประชาชน

ระบบ

อาสาสมคร

องคกร

ชมชน

aw_khun.indd 65 12/20/09 2:32:40 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 66 -

ดแลผพการ หมบานละ 2 คน โดยเปนผทมจตอาสา ซงอาสาสมครบางคนเปนผดแลผพการ

หรอเปนผพการจงทำใหมความเขาใจ เขาถงใจของผพการเปนอยางด ซงปจจบนมอาสาสมคร

ดแลผพการจำนวน 24 คน

2) จดตงชมรมผพการและผสงอาย เพอใหผพการมการรวมกลมกนทำกจกรรม สราง

ใหผพการรสกมคณคาใสนตนเอง จากการมงาน มกจกรรมทำ ในชวงแรกคนในตำบลมการ

ลงขนกนทำผาปาเพอหาเงนตงเปนกองทนใหกบชมรมผพการ โดยไดเงนประมาณ 100,000

บาท นอกจากนผพการยงมการประชมจดตงคณะกรรมการชมรมผพการ เปนตวแทนในการ

บรหารจดการงานในชมรม

“…จดตงชมรมผพการ ป 49 เรมมองวาอบต.จำเปนตองมเครอขายดแลสขภาพคนใน

ตำบล ลำพงบคลากรอบต.ไมพอ จดตงชมรมผพการและผสงอาย มอาสาดแล โดยเอา

ผดแลคนพการนนแหละมาดแลกนเอง บางคนมลกพการ ดแลลกดมาก เหนลก

คนอนๆ พการ กเหนใจกน กใหการดแลเหมอนลกเหมอนญาตตนเอง ผพการบางคนท

ชวยเหลอตนเองได กเขามาเปนอาสาดเพอนทพการไปไหนมาไหนไมได ผพการเหมอน

กนยอมเขาใจความรสกของกนด ….ผนำเหนคนในตำบลเปนญาตพนอง ตำบลมคนแก

ผพการ กสงสาร อยากใหมคนมาชวยดแล มการประชมกนในสภา ตกลงวาใหแตละ

หมมคนทอาสาดแลผพการและผสงอาย หมละ 2 คน เราม 12 หม ก 24 คน…”

“…การจดตงชมรมผพการ ชวงแรกเงนไมม เรากจดทำทอดผาปา คนในตำบลกชวยกน

เครอขายภายนอกกมาบรจาค คนเรมมองเหนวา ตองดแลคนในตำบลดวยกนเอง

อยางม 3 รายลกเปนพการเสยชวตไดประกนชวตมา กมาสมทบให 10,000 บาท ทาง

อบต.กมการชวยประชาสมพนธ ไดเงนมา 100,000 บาท จดกจกรรมนาวาพาโชค ได

เงน 35,591 บาท ใหคนพการมาขนทะเบยน ทำประกนชวตให ทางตำบลคดวาผพการ

ควรไดรบสวสดการ จายปละ 365 บาท เราตดตอสมาคมผพการแหงประเทศไทย ถา

เสยชวต 100,000 บาท …พอตงชมรมกเขารวม ไปดเพอนๆ ทพการเหมอนกน คนอน

เปนมากกวา ลำบากมากกวาเราเยอะ บางคนไปไหนไมได กน งรอวาเม อไรจะไป

เยยม…”

คณโชตมา ทรายขาว ผพการ, 3 ตลาคม 2552.

aw_khun.indd 66 12/20/09 2:32:40 AM

- 6� -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

ระยะท 3 พฒนาศกยภาพอาสามครและผพการ

ป 2550-2552 เปนชวงของการพมนาศกยภาพใหกบอาสาสมคร โดยอบต.รวมกบ

หนวยบรการสขภาพจดใหมการอบรมใหมความรในการดแลผพการ เชน การพดคยใหกำลงใจ

การทำกายภาพ การทำแผล เปนตน นอกจากนยงพาไปศกษาดงานการดลผพการจากพนท

อ นๆ เพอนำมาปรบปรงการดแลผพการของตำบลใหดขน นอกจากนอบต.ยงมการพฒนา

ศกยภาพของผพการ เชน การสงเสรมอาชพ สนบสนนการจดกจกรรมของชมรมผพการ เปนตน

“…มการพฒนาศกยภาพผพการ สรางอาชพให อยางผพการหมท 6 ตกตนมงคด เปน

อมพฤต อบต.กเขาไปสงเสรมอาชพ ใหทำดอกไมจนทร จดหาอปกรณให สขภาพจตก

ดขน อยางพรชน ผพการ อยากเพาะเหด อบต.สนบสนนงบประมาณ …”

“คนพการขนทะเลเกงเยอะ การตงชมรม ไดรวมกลม เขาสงคมได รกษาสขภาพจตได

ด ออกไปศกษาดงานทอนไดเหนอะไรหลายๆ อยาง กลามากขน บางครงเราไปชวย

เพอน ชวยทำงานของตำบล เราภมใจ ทำอะไรเปนกลมเกดความรกสามคค

“…สอ.มการจดฝกอบรมอาสาปละ 2 ครง ตองพฒนาศกยภาพในเรองการพดคย การ

เขาหาคนพการ รกษาพยาบาลเบ องตน การทำแผล ท งสองรวมมอเปนอยางด

สงเจาหนาทมารวมเยยมบานทกครง เปนวทยากร ทำกายภาพบำบดใหคนพการ…”

สนทนากลมอาสาสมครดแลผพการ, 3 ตลาคม 2552.

3. การดำเนนกจกรรมทเปนรปธรรม การจดกจกรรมการดแลกลมผพการของตำบลขนทะเล สามารถอธบายได ดงน

3.1 เปาหมายการดแล

ขอคนพบทไดจากการถอดบทเรยน ทำใหมองเหนเปาหมายการดแลผพการใน 3

ประการ คอ

1) ผพการ ผสงอาย และผดอยโอกาส ไดรบการบำบดรกษา ฟนฟสภาพ ทงในโรง

พยาบาลและในชมชน โดยกระบวนการพฒนาคณภาพชวตเพอใหผพการ ผสงอาย

และผดอยโอกาส อยในสงคมอยางมศกดศร สามารถเลยงตนเองไดอยางยงยน

2) ผพการ ผสงอาย และผดอยโอกาส ไดรบการพฒนาศกยภาพดานรางกาย จตใจ

อาชพ เพอใหดำเนนชวตไดดวยตนเองอยางเตมศกยภาพ

aw_khun.indd 67 12/20/09 2:32:41 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 6� -

3) ผพการ ผสงอาย และผดอยโอกาส ไดรบสนบสนนตามความจำเปนและดำรงชวต

อยางมศกดศร

ดงนนการทจะบรรลถงเปาหมายดงกลาวไดนน จำเปนทจะตองมผทมสวนเกยวของทง

ภายในและภายนอกชมชนเขามามสวนรวมในการดแลซงไดแก

1. แกนนำ ในการขบเคลอนการดแลสขภาพของผพการ ประกอบดวย

1) แกนนำระดบนโยบาย ไดแก ผนำองคกรปกครองสวนทองถนทมบทบาท

หนาทโดยตรงในการดแลคณภาพชวตของผพการ ผดอยโอกาสในพนท ทเปน

ไปตามพระราชบญญตสภาตำบลและองคการบรหารสวนตำบล พ.ศ. 2537

2) แกนนำทเปนเจาของเรอง ไดแก หนวยบรการสขภาพ อาสาสมครดแลผพการ

ทเปนผทมประสบการณ มองคความร มทกษะในเรองของการดแลและฟนฟ

สภาพผพการ และสามารถเปนผถายทอดความรไปสผอนได เปนผมจตอาสา

มความเสยสละ ทมเท และมความมงมนทจะพฒนาทองถน

2. ผปฎบตการ คอ องคการบรหารสวนตำบลขนทะเล หนวยบรการสขภาพ อาสาสมคร

ดแลผพการและผพการ ทเปนผทมสวนรวมในกระบวนการตงแต รวมคด รวมทำ

รวมลงมอปฏบตการ (จรง) รวมประเมนผลและสรปบทเรยนรทเกดขน พรอมทง

สามารถถายทอดบทเรยนเชงกระบวนการ วธการสผอนได โดยมบทบาทในการม

สวนรวมในการคนหาขอมล คนหาทนทางสงคมทมอย ในตำบล การออกแบบ

กจกรรมการดำเนนงาน และเขามามสวนรวมในการใหการดแลผพการ วางแผนใน

การบรหารจดการ

3. ผไดรบผลประโยชน จากการดแลผพการและผสงอายในตำบลขนทะเล ผพการ

และครอบครวทไดรบการดแลจากคนในตำบล นอกจากนยงขยายความสขใหแก

คนในตำบลทมการชวยเหลอเกอกลกน อยกนแบบญาตพนอง

4. กจกรรมการดแลผพการ เพอใหบรรลเปาหมายเพอใหผพการไดรบการบำบดรกษา

ฟนฟสภาพ ไดรบการพฒนาศกยภาพ ไดรบสนบสนนตามความจำเปนและดำรง

ชวตอยในสงคมอยางมศกดศร สามารถเลยงตนเองไดอยางยงยน ทงนองคการ

บรหารสวนตำบล หนวยบรการสขภาพ อาสาสมครดแลผพการ และผพการ จง

รวมกนจดกจกรรมการดแลผพการ ดงตารางท 2

aw_khun.indd 68 12/20/09 2:32:41 AM

- 69 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

ตารา

งท 2

กจก

รรมก

ารดแ

ลผพ

การข

องตำ

บลขน

ทะเล

แผนงา

น

โครง

การ

กจกร

รม

แผนง

านฟน

ฟสมร

รถภา

พคน

พการ

/ผสง

อาย/

ผดอย

โอกา

ส

อบต.

ขนทะ

เลคน

หา ค

นพกา

ร

ฟนฟส

มรรถ

ภาพค

นพกา

รใน

ตำบล

ขนทะ

เล

จดหา

อาสา

สมคร

ดแลผ

พการ

• ดำ

เนน

การจ

ดทะเ

บยน

คนพ

การแ

บบวน

สตอบ

เซอร

วส เ

พอใ

หผ

พกา

ร

สามา

รถเข

าถงบ

รการ

และส

วสดก

ารได

อยาง

ครอบ

คลม

• จด

ทำบต

ร ท.

74 ท

ำประ

กนชว

ต

• แน

ะนำอ

าชพ

/การ

ศกษา

โดย

มการ

ประช

มสอบ

ถามค

วามต

องกา

ร คว

าม

สนใจ

ของผ

พกา

รในก

ารปร

ะกอบ

อาชพ

ตาง

ๆ เพ

อเป

นขอ

มลใน

การจ

ด

กจกร

รมสง

เสรม

อาชพ

• อบ

รมให

ความ

รแกอ

าสาส

มครแ

ละผด

แลคน

พการ

เชน

การด

แลสภ

าพจต

ใจ

การท

ำแผล

กดทบ

กาย

ภาพบ

ำบด

เปนต

น

• อบ

ต. ห

นวยบ

รการ

สขภา

พ อา

สาสม

คร ผ

พกา

ร เย

ยมบา

นคนพ

การ/

ผสง

อาย

ใหกา

รดแล

เชน

ตรวจ

สขภา

พ จด

สงแว

ดลอม

ตดผ

ม เส

รมสว

ย

ทำ

กายภ

าพบำ

บด เป

นตน

• อบ

ต. ร

วมกบ

อาสา

สมคร

ดแลผ

พการ

สำรว

จควา

มตอง

การจ

ากผพ

การ

• อบ

ต.สร

างบา

นใหก

บครอ

บครว

คนพก

าร

• อบ

ต.จด

เบยย

งชพใ

หกบค

นพกา

ร/ผส

งอาย

• อบ

ต.จด

อปกร

ณ เ

ครอง

อำนว

ยควา

มสะด

วกให

ผพกา

ร เช

น รถ

เขน

เสอผ

า

พดลม

เปนต

น

aw_khun.indd 69 12/20/09 2:32:41 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- �0 -

แผนงา

น

โครง

การ

กจกร

รม

แผนง

านพฒ

นาศก

ยภาพ

ผดแล

ผพกา

ร

จดหา

และพ

ฒนา

ศกยภ

าพ

อาสา

สมคร

ผแลผ

พการ

จดตง

ชมรม

คนพก

าร

พฒนา

ศกยภ

าพผพ

การ

• เป

ดรบส

มครค

นทมจ

ตอาส

าเขาม

าเปนอ

าสาส

มครด

แลผพ

การห

มบาน

ละ 2

คน ร

วม 2

4 คน

• อบ

รมให

ความ

รอาส

าสมค

รดแล

ผพกา

ร โด

ยเจา

หนาท

สาธา

รณสข

เชน

การ

ทำกา

ยภาพ

บำบด

การ

ตรวจ

สขภา

พเบอ

งตน

การท

ำแผล

กดทบ

การ

พดคย

ใหกำ

ลงใจ

• พา

ไปศก

ษาดง

านกา

รดแล

ผพกา

ร จา

กพนท

อนๆ

เพอน

ำมาป

รบปร

งการ

ดแล

ผพกา

ร

• สำ

รวจข

อมลผ

พการ

จำน

วน ป

ระเภ

ทของ

ความ

พการ

• รว

มกลม

จดตง

ชมรม

ผพกา

ร

• แต

งตงค

ณะก

รรมก

ารชม

รม โ

ดยกา

รคดเ

ลอกโ

ดยสม

าชก

เพอเ

ปนตว

แทน

ในกา

รบรห

ารจด

การ

• ชม

รมมก

ารจด

กจกร

รมให

กบผพ

การ

เชน

กฬาค

นพกา

ร กา

รเยย

มบาน

ตดผม

เสรม

สวย

การฝ

กอาช

พ เป

นตน

• สง

เสรม

สน

บสนน

การส

รางอ

าชพ

ให

กบผ

พกา

ร โด

ยการ

สนบ

สนน

งบ

ประม

าณอป

กรณ

ฝกอ

บรมอ

าชพใ

ห เช

น ดอ

กไมจ

นทน/

พวงห

รด เ

ลยงป

ลา

เพาะ

เหด

ทำดอ

กไมด

วยดน

ไทย

รานค

าชมช

นคนพ

การ

• นำ

ผพกา

รมาช

วยงา

นตำบ

ล เช

น เป

นวทย

ากร

• พา

ไปศก

ษาดง

านตา

งพนท

เพอน

ำประ

สบกา

รณทไ

ดรบม

าใชใ

นการ

ดำเน

นชวต

ตารา

งท 2

กจก

รรมก

ารดแ

ลผพ

การข

องตำ

บลขน

ทะเล

(ตอ

)

aw_khun.indd 70 12/20/09 2:32:41 AM

- �1 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

“….เปนอาสาดแลคนพการดวย เอาใจเขามาใสใจเรา คนพการอยากทำอะไร กไมกลา

ไปไหนกไมได อบต.พาไปดงานหลายๆ ท ถงเชยงราย นนทบร ดใจ พการกไดไปเทยว

เกดมาชาตนไดออกไปทอนบาง ….

….อาสาออกเยยมบาน ทมเยยมบาน อาสาสมคร สาธารณสข อบต. มารวมกลมกนทก

วนพฤหส ไปดวยกนเยยมเปนหมๆ ไปชวยกวาดขยะ จดบานให มแผลกดทบกชวยทำ

แผล พดคยใหกำลงใจ สอบถามความตองการ ไปทำกายภาพบำบดให สาธารณสขกไป

ตรวจสขภาพ วดความดน อบต.กเอาของไปให พวกยาสามญประจำบาน สอบถาม

ความเปนอย อบต.ไดขอมล ผพการมคนดแล จดหาของให พดลม ทนอน รถเขน ม

การจดกฬาใหผพการ อาสากเปนคนพาผพการมารวมงาน โดยพานงรถของตนเองมา…”

สนทนากลมอาสาสมครดแลผพการ, 3 ตลาคม 2552.

ทงน จากการลงพนทพบวาตำบลขนทะเลมระบบการดแลผพการใหสามารถมคณภาพ

ชวตทด มสทธเทาเทยม และมศกดศรเทากบคนอนๆ ในตำบลโดยพบวามกลไกการจดการ

ดงน

1) การเหนและจดการขอมล เปนการจดการทสำคญ เพราะขอมลจะเปนตวชนำการ

ดำเนนการอนๆ ตำบลขนทะเลมการเหนขอมลปญหาของผพการ โดยใชวธการสำรวจขอมล

พนฐานของผพการ เชน จำนวนผพการในครอบครว/ ตำบล ประเภทของความพการ การ

ประกอบอาชพของผพการ เปนตน นอกจากนยงมการสอบถามความตองการของผพการจาก

การตดตามเยยมบาน การพบปะผพการในเวทประชมของชมรมผพการเปนตน และมการ

จดการกบขอมลทไดมาโดยการนำขอมลทไดมาเขาสเวทประชาคมระดบหมบาน และเวท

ประชมสภา เพอทำใหผทเกยวของเหนขอมลปญารวมกน และนำขอมลมาออกแบบกจกรรม

การดแลผพการในตำบล

2) การสอสาร เปนหวใจสำคญททำใหคนในตำบลมการรบรขอมล ปญหาความตองการ

ของผพการ โดยองคการบรหารสวนตำบลขนทะเลมชองทางการสอสารใหกบประชาชนหลาย

ชองทาง เชน หอกระจายขาว หนงสอราชการ การประชม เวทประชาคม ปากตอปาก ผานทาง

แกนนำ อาสาสมคร เปนตน สารทใชสอมกเปนเรองการดำเนนงานในการดแลผพการ กจกรรม

ของชมรมผพการ สทธประโยชนทผพการไดรบ เชน สวสดการ เปนตน

aw_khun.indd 71 12/20/09 2:32:41 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- �2 -

3) การจดการคนและพฒนาศกยภาพคน ตำบลขนทะเลมกระบวนการจดการคน และ

พฒนาศกยภาพคน โดยมการนำคนในตำบลเขามามสวนรวมในการดแลผพการ มการรวบรวม

แกนนำผทมแนวคด อดมการณ วธการทำงานทคลายคลงกนมารวมคด รวมวางแผนแนวทาง

ในการดำเนนงาน การกำหนดกจกรรม การกำหนดบทบาทหนาทความรบผดชอบในรปแบบ

ของการจดต งกล มหรอคณะกรรมการดำเนนงาน เปนตน และนำแกนนำหรอผ ท มสวน

เกยวของมาพฒนาศกยภาพ โดยการเสรมทกษะและความรในเรองการดแลผพการจากการเขา

รบการอบรม การศกษาดงาน การฝกปฏบตงานจรง โดยมเจาหนาทสาธารณสข เจาหนาทของ

อบต.เปนพเลยง และมการเสรมความเขมแขงของกลมแกนนำดวยการสรางกลไกหลอเลยง

เชน การใหการยอมรบนบถอจากชมชน เปนตน

4) การสรางการมสวนรวมของทกภาคสวน โดยเนนการทำงานเปนทมจากหนวยงานทง

ภายในและภายนอกชมชน ทำใหเกดการแลกเปลยนเรยนรรวมกน การหนนเสรมการทำงาน

รวมกนทงในสวนหนนเสรมดานปญญา ความคด และวธปฏบต

“…อบต.มแนวคดตองหาเพอนรวมงานขบเคลอนการทำงานดวย คนในตำบลเปนพวก

เดยวกน เรามทนทเขามาเปนอาสาดแลผพการ เปดพนทใหผพการไดเขามามบทบาทใน

การทำงาน ตงแตการจดทำแผน ออกทำประชาคมทกหมบาน มการสอบถามความ

ตองการ มชองทางสอสาร นำปญหาทเกดขน มาเสนอ และหาทางแกรวมกน ทำอะไร

ตองรวมคดรวมทำ…”

นายจำลอง ศรจำรส ผช.จนท.พฒนาชมชน, 3 ตลาคม 2552.

4. ผลลพธ จากกจกรรมการดแลผพการของตำบลขนทะเล ทำใหเหนผลลพธดงน

• มอาสาสมครดแลผพการ

“…มอาสามครเยยมบานผพการ สอ.ออกตรวจสขภาพผพการทไมสามารถชวยเหลอ

ตนเองได ผพการบางคน พอแมแก เรากไปดแลซกผาปทนอนให ดแลทำความสะอาด

บานให…”

นายจำลอง ศรจำรส ผช.จนท.พฒนาชมชน, 3 ตลาคม 2552.

aw_khun.indd 72 12/20/09 2:32:42 AM

- �3 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

• ผพการไดรบการดแล (ฟนฟสภาพ เบยยงชพ)

“…มการนำรองรานคาชมชนคนพการทหม 6 ขายของใชในครวเรอน ขาวสาร อาหาร

แหง รวมกลมผพการผลดกนมาเขาเวรขาย บรหารจดการกนเอง…”

สนทนากลมอาสาสมครดแลผพการ, 3 ตลาคม 2552.

• ผพการรสกมคณคา มศกดศร

“…แตกอนคนพการจะเปนปมดอยของครอบครว บานไหนมลกพการ จะอายไมใหลก

ออกมา ไมใหใครรใครเหน แตเมอ อบต.มโครงการฟนฟผพการ ดขนกลาเปดเผย…

….ผลลพธเหนวาผพการเขาสงคมได อยกบคนอนอยางปกตสข มอาชพ มการรวมกลม

กนเปนชมรม ดแลชวยเหลอกน มอาสาสมครคอยดแล …”

สนทนากลมอาสาสมครดแลผพการ, 3 ตลาคม 2552.

• ผพการมอาชพ

“…อยบาน เปนแมบาน แตกอนไมออกมารำวง ไมกลาออกบาน อายคน เราไมครบ 32

ตอนนโชวไดเลย พดไดเตมปาก ทางอบต.ชวยเยอะ เหนปลกเหด กใหงบมา 20,000

บาท จดตงกลมเพาะเหดเพอสขภาพ ไมมการใชยา มสมาชก 15 คน ไดรายไดเขาบาน

ขายเหดกโลละ 100 บาท เกบไวกองกลางเลกนอย เปนทน ทเหลอแบงกน ทำให

ผพการมงานทำ มรายไดเสรม คนทกนเหดเรากไดกนอาหารทไมมพษ …”

คณโชตมา ทรายขาว ผพการ, 3 ตลาคม 2552.

aw_khun.indd 73 12/20/09 2:32:42 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- �4 -

ภาพท 7 ระบบองคกรการเงนและสวสดการ

การจดการระบบองคกรการเงนและสวสดการตำาบลขนทะเล

สงคมเอออาทร ทกคนมหลกประกน

พฒนาสสขภาวะตำบล

ลดรายจาย สงเสรมการออม สรางสวสดการชมชน

ผลลพธทเกดขน

กองทน

หมบาน

กองทน

สวสดการ

ชมชนตำบล

สถาบน

การเงน

ธนาคาร

หมบาน

เครอขายกลม

ออมทรพยเพ�อ

การผลตและ

สวสดการ

- สรางรายได ลดรายจาย

ลดหน

- มแหลงเงนทนหมนเวยน

ชมชน

- ลดเครยด ลดภาวะหน

จดการ “หน” ไดตาม

ศกยภาพ

- สงคมเอออาทรกน

- สรางความไวเนอเ

ช�อใจซงกนและกน

- แกนนำ/คณะกรรมการ

กลมฯ เกดการพฒนา

ในดาน

- การบรหารจดการ

- การบญช

- การเปนนกกฎหมาย

- ขยายผลสการจดสวสดการ

- แกกลมเปาหมายทกกลมในชมชน

- สวสดการตงแต เกด แก เจบ ตาย

- ฝกฝนใหคนมสจจะ ม

ความซ�อสตย

- เสรมใหคนในชมชนมง

ประพฤตด ปฏบตด

เปนทเช�อถอแกผอ�นเปนพเลยง ใหคำปรกษา

ใหการสนบสนนงบประมาณ

แลกเปลยนเรยนรรวมกน

เปนแบบอยาง รปธรรมทดนำมา

ประยกตใชได

ดแล ตรวจสอบ การดำเนนงาน

บทบาท/หนาทภาคเครอขาย

ครวง ชมชนไมเรยง

อบต.อ�นๆ กรมสงเสรมการเกษตร

เครอขายนอกพนท

เครอขายกลมออมทรพยฯ ระดบอำเภอ

พฒนาชมชน

เครอขายในพนท

ภาคเครอขาย

อบต.

กลมสจจะ

(ครชบ)

การมสวน

รวม

พฒนาศกยภาพ

แกนนำ

การจดการทน คน ทรพยากร ขอมล

1. แนวคดหลก จากสภาพเศรษฐกจในปจจบนเกดผลกระทบตอการดำเนนชวต และความเปนอยของ

ผคนในตำบลขนทะเล ทงนพบวา โดยสวนใหญยงขาดแหลงเงนทนในการประกอบอาชพ กลม

แกนนำในชมชนมแนวคดในการจดตงแหลงเงนทนทเปนของชมชนเองจงไดมการรวมตวกนขน

เพอการจดตงกลมออมทรพยขนมา โดยมการระดมทนดวยการฝากหน แบบสจจะออมทรพย

เพอเปนกองทนในระยะแรก ตอมาไดมหนวยงานภาครฐเขามาสนบสนนเงนทนเปนบางสวน

ตลอดจนมการพฒนาอยางตอเนองจนเกดเปนสถาบนการเงนของชมชน มกจกรรมการออม

ทรพยเพอการผลตและสวสดการ ตลอดจนการจดตงกองทนสวสดการชมชนตำบล (สจจะวน

ละบาท) กจกรรมการกยม และการจดสวสดการใหกบสมาชกและผดอยโอกาสในชมชน จวบ

จนถงปจจบนสามารถเปนสถาบนการเงนของชมชนทชวยสรางคณภาพชวตทดขนใหเกดกบ

คนในชมชน

ระบบองคกรการเงนและสวสดการ

aw_khun.indd 74 12/20/09 2:32:43 AM

- �5 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

• กลไกการมสวนรวมทงเครอขายภายใน

และภายนอกพนท

• การจดการรอบดาน ท งการจดการคน

ขอมล ทน และทรพยากร

• พฒนาศกยภาพแกนนำ

ความเชอมโยงงาน/กจกรรมของแหลงเรยนร ภายใตระบบองคกรการเงนและสวสดการ

• กลมออมทรพยเพอการผลตบานบอนำ

ซบ หม 1

• ธนาคารหมบานบานนาทอน

• กองทนสวสดการชมชนตำบลขนทะเล(

สจจะวนละบาท)

• กองทนสวสดการวสาหกจชมชนบาน

หนองอาง หม 1

• สงคมเอออาทร ไวเนอเชอใจ ชวยเหลอกน

• สงเสรมใหเกดการออม ลดรายจาย เสรม

รายได

• ฝกฝนใหคนมสจจะ ซอสตย

• แกนนำ คณะกรรมกลมไดรบการพฒนา

ศกยภาพการบรหารจดการ

• ขยายผลสการจดสวสดการชมชน ตงแต

เกด แก เจบ ตาย

กลวธในการจดการ

ผลลพธ/ผลตทเกดขน

แหลงเรยนร/สาระ

aw_khun.indd 75 12/20/09 2:32:43 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- �6 -

2. เสนทางการพฒนา จากการศกษาเสนทางการพฒนาระบบองคกรการเงนและสวสดการตำบลขนทะเล

สะทอนใหเหนววฒนาการจากอดตเชอมรอยสปจจบน ดงน

ป พ.ศ. 2532 “มองเหนหน เรมมองเหนชองทางแกปญหา”

ผใหญบานหมท 1 ตำบลขนทะเลมองเหนปญหาหนสนของคนในหมบานทนบวนเพม

มากขน โดยเฉพาะหนจากการกยมเพอประกอบอาชพและสนบสนนคาใชจายชวตประจำวน

อาท เกษตรกรกยมเงนไปซอปย ซอเมลดพนธพช หรอยาฆาแมลง บางครอบครวกหนยมสน

ไปเสยคาเลาเรยนของลกหลาน ซงปญหาหนสนนบวนสงผลกระทบตอคนในชมชนเพมมากขน

ทกวน ทำใหผใหญบานและแกนนำชมชนเกดความคดแกไขปญหา ประกอบกบรฐบาลใหการ

สนบสนนชมชนจดตงกลมหรอกองทนเพอการออมขน ทำใหแกนนำหมบานจำนวน 10 คน ได

รเรมจดตง “กลมสจจะออมทรพย” ขนเปนครงแรก โดยมเปาหมายทสงเสรมการออมและชวย

เหลอคนในชมชนใหมแหลงกยมเงนในดอกเบยอตราตำอกดวย

ป พ.ศ. 2544 “ขยายผลสหมบานอนๆ”

จากผลการดำเนนงานของกลมสจจะออมทรพยของหมท 1 พบวา ประชาชนมองเหน

ประโยชนทเกดขน และตอบรบการจดตงกลมสจจะออมทรพยของหมท 1 ทำใหหมอนๆ เกด

แนวคดขยายผลการดำเนนงาน โดยเรมจากการจดตงเปนหมท 11 แยกจากหมท 1 ในชวงน

เองคณะกรรมการกลมสจจะออมทรพยหมท 1 บางทานไดสรางบานและยายมาอาศยอยท

หม 11 จงรวบรวมแกนนำของหมบาน พรอมแตงตงคณะกรรมการบรหารจดการกลมออม

ทรพย โดยตงชอกลมวา “กลมออมทรพยเพอการผลตบานบอนำซบหมท 11” โดยแกนนำม

ความเชอเดยวกนวา “เราตองชวยเหลอคนของเรา” นอกจากนนยงมการรวบรวมแกนนำจำนวน

5 คน รวมกนจดตง “ธนาคารหมบาน” ขนเปนครงแรก มสมาชกเขารวมทงสน 60 คน โดย

สมาชกสามารถซอหนของธนาคารในราคาหนละ 100 บาท ในชวงปแรกเนนการระดมเงนออม

จนกระทงป พ.ศ.2545 จงไดเรมปลอยก กลมสจจะออมทรพยหม 1 ไดดำเนนการพฒนาตอ

ยอดกจกรรมในรปแบบตางๆ ไดแก การกยมเงนจากธนาคารออมสนเพอนำมาปลอยกใหแก

สมาชก ตอมาจำนวนเงนในกลมไมเพยงพอทจะใหสมาชกกยมไดตามความตองการ จงเรมให

มการจดสวสดการแกสมาชก เชน การใหทนการศกษาแกเดกนกเรยนทเปนสมาชกของกลม

เปนตน

aw_khun.indd 76 12/20/09 2:32:43 AM

- �� -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

ป พ.ศ.2549 “ขยายกลมในกลมผพการ”

กลมอาสาผดแลผพการเหนปญหาทเกดขนกบผพการ เชน การไมไดรบเบยสำหรบ

ผพการ การไมมระบบการดแลชวยเหลอผพการทไมสามารถเคลอนไหวได รวมถงปญหาการ

ไมสามารถเขาถงระบบบรการตางๆ ของผพการ ทำใหกลมอาสาผดแลผพการเกดความคดทจะ

จดสวสดการเพอผพการ จงไดจดตง “กลมสจจะออมทรพยผพการ” ขน โดยเกบเงนออมจาก

ญาตผพการ ทงนเพอใหผพการไดรบสวสดการเมอเจบปวย ตองไปเขารบการรกษาตวในโรง

พยาบาล ตอมาหนวยงานภาครฐ โดยเฉพาะพฒนาชมชนไดใหความสำคญกบการจดสวสดการ

ภาคประชาชน ดงนนจงไดสนบสนนงบประมาณใหตำบลไดมการดำเนนการจดตงกลมสจจะ

ครบทกหมบาน ทงนเพอเปนการสรางนสยรกการออม ลดรายจาย แกประชาชน ตำบลขนทะเล

ไดขานรบนโยบายดงกลาว จงไดดำเนนการสนบสนนใหมการจดตงกลมสจจะออมทรพยขนทก

หมบาน

ป พ.ศ.2550 ถง ปจจบน “บรหารจดการและปรบแกไข...เกดกองออมรปแบบใหม”

ในป พ.ศ. 2550 องคการบรหารสวนตำบลขนทะเลยงไดจดตง “กองทนสวสดการ

ชมชนขนทะเล” โดยมวตถประสงคทสำคญ คอ ลดรายจาย สงเสรมการออมถงทบาน และท

สำคญสมาชกของกลมจะไดรบสวสดการทครอบคลมถง 9 ดาน เปนสวสดการทครอบคลม

ทกสถานการณของชวต ตงแตเกดจนเสยชวต นอกจากนน ยงพบวา กลมออมทรพยเพอการ

ผลตหม 11 ยงไดนำแนวคดการจดสวสดการสการปฏบตจรง ดำเนนการจรง ดวยการกำหนด

ใหมสวสดการแกสมาชกทกกลมวยอกดวย

พอป พ.ศ. 2551 การดำเนนงานของกลมออมทรพยบางกลมประสบปญหาจงมวธการ

บรหารจดการกลมใหม เชน กลมออมทรพยเพอการผลตหม 11 มเงนกไมเพยงพอใหสมาชก

ไดกยมอยางทวถง สมาชกบางรายไมนำเงนมาชำระหน ทำใหกลมออมทรพยฯ จดการปญหา

ดวยการประนประนอม เขาไปพดคยถงปญหา และหาทางออกรวมกนอยางลงตวระหวางผก

และคณะกรรมการกลมฯ เชน การผอนผนระยะเวลาชำระหน หรอกรณเงนกไมเพยงพอ

คณะกรรมการกลมฯ ไดมดำเนนการตดตอกยมเงนจาก ธกส.และกยมเงนตามความจำเปน

และมการระดมเงนออมในรปแบบพเศษ เชน การระดมเงนสจจะพเศษ สจจะวนละบาท

เปนตน

aw_khun.indd 77 12/20/09 2:32:44 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- �� -

3. การดำเนนกจกรรมทเปนรปธรรม 3.1 เปาหมายของการพฒนาระบบองคกรการเงนและสวสดการ

การดำเนนกจกรรมของระบบองคกรการเงนและสวสดการตำบลขนทะเลมเปาหมาย

สำคญ คอ มงเนนการสรางสงคมเอออาทร คนขนทะเลทกคนมหลกประกนหรอมสวสดการท

ครอบคลมทกสถานการณของชวต ตงแตเกดจนถงตาย ภายใตการสรางและปลกฝงแนวคด

“ลดรายจาย สงเสรมการออม สรางสวสดการชมชน”

3.2 กระบวนการพฒนาศกยภาพตำบลเพอการขบเคลอนระบบองคกรการเงนและ

สวสดการ

การพฒนาศกยภาพตำบลเพ อใหบรรลส เปาหมายของระบบองคกรการเงนและ

สวสดการ ประกอบดวยกจกรรมทสำคญ ไดแก

1) การพฒนาศกยภาพแกนนำ ดวยวธการจดการตางๆ เชน การไปศกษาดงาน การเขา

รบการอบรม การเขารวมในเวทประชม สมมนาตางๆ รวมถงการไปศกษา สอบถาม

จากปราชญผร และในขณะนยงไดมการพฒนาศกยภาพโดยการแลกเปลยนเรยนร

บนฐานประสบการณจรง ในลกษณะของเครอขายรวมเรยนร ทงเครอขายองคกร

การเงนในระดบตำบลและระดบอำเภอ เปนตน

2) ใชหลกการมสวนรวมในทกระดบ โดยเฉพาะกระบวนการสอสารเพอสรางความ

เขาใจรวมกน ทำใหทกฝายเกดการเรยนร รบร สการสรางความเขาใจรวมกน ซงนำ

มาสการใหความรวมมอรวมใจ พรอมทจะใหการชวยเหลอเกอกลซงกนและกน

“เราทำกลม ทำธนาคารหมบาน จดตงขนมาเพราะเศรษฐกจของหมบานมมาก หาเงน

กนไมพอ บางคนตองเอาไปซอปย ซอยา หมนเงนกนไมทน การมกลมสจจะ หรอธนาคารก

เพอชวยคนในหมบาน เราตองชวยเหลอกน ชวยเหลอคนของเรา...ตอนนเมอมกจกรรม

หมบาน ใครขาดเหลออะไร เรากสามารถเอาเงนไปชวยเหลอกนได...แตละกลม เคากจะมการ

จดสวสดการ ตงแตเกดจนตายนนแหละ”

คณลงประภาส คณะกรรมการกลมออมทรพยเพอการผลตบานบอนำซบ หม 11

aw_khun.indd 78 12/20/09 2:32:44 AM

- �9 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

และในกรณทประเดนหรอวาระทตองการการตดสนใจ เชน กรณเงนใหกไมพอ

แกปญหาจากการกยมเงนจากสถาบนการเงนภายนอก ชมชนจะใชหลกการมสวน

รวมในการพจารณาและตดสนใจรวมกนดวยการเรยกประชมคณะกรรมการ และนำ

เสนอประเดนเพอขอความคดเหนจากชาวบานผานเวทประชาคม

3) การจดการรอบดาน ซงไดแก

• การบรหารจดการงบประมาณ ซงเนนการบรหารจดการแบบโปรงใส ดวย

การมคณะกรรมการกองทน/กลม ทไดรบความเชอถอ ไววางใจจากชาวบาน

และในสวนของการจดการงบประมาณยงพบวา การดำเนนการของกลม

เชน กองทนสวสดการชมชนตำบลขนทะเลยงไดรบการสนบสนนงบประมาณ

จากหนวยงานภายนอก เชน พฒนาชมชนจงหวดนครศรธรรมราช การ

สนบสนนจากทองถน โดยพบวาองคการบรหารสวนตำบลขนทะเลยงไดให

งบประมาณสนบสนนการดำเนนงานของกลมอกดวย

• การมระบบขอมลทชดเจน (โดยเฉพาะระบบบญช ทเรยกวา บญชทำมอ

หมายถงบญชรายรบรายจาย บญชการออม การกยมเงนของสมาชกทจดทำ

ในทะเบยนหรอแฟมทจดทำฝายบญช) สมาชกทกคนสามารถตรวจสอบได

อยางชดเจน นอกจากนในการดำเนนการหรอการออกแบบกจกรรมของ

กลม/กองทน ยงใหความสำคญกบขอมลทเปนปญหาและความตองการของ

คนในชมชน โดยมเวทประชาคมเปนเคร องมอสำคญทชวยทำใหทราบ

ขอมลในเรองตางๆ ได นอกจากนยงใหความสำคญกบการสอสารขอมลแก

สมาชก โดยจะมการแจงขอมลขาวสารของกลม กองทนเปนประจำทกเดอน

ในวนทำการ การไปตดตอบอกขอมลขาวสารโดยตรงกบสมาชก การให

ขอมลผานหอกระจายขาวของหมบาน หรอการบอกแจงแบบปากตอปาก

จากคณะกรรมการสสมาชกทเปนเครอญาตหรออยบานใกลเรอนเคยง

เปนตน

• การจดการทน “คน” ไดแก การคนหาแกนนำผมจตอาสา ทมเท เสยสละ

ทพรอมจะเขามาทำงานเพอคนสวนรวม รวมทงการหาเครอขายทงภายใน

และภายนอกพนทเขามาชวยเสรมหนนการดำเนนงาน (เสรมหนนความคด

วธการ การจดการปญหา เปนตน)

aw_khun.indd 79 12/20/09 2:32:44 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- �0 -

4. ผลลพธ ผลลพธทเกดขนอยางเหนไดชดทสะทอนจากกลมแกนนำและประชาชน ไดแก

1) เกดสงคมเอออาทร เปนสงคมแหงความไวเนอเชอใจซงกนและกน

2) มเงนทนหมนเวยน ทชวยสรางงาน สรางอาชพ สรางรายได ในขณะเดยวกนยงกอ

ใหเกดกระแสรกการออม

3) คนในชมชนเกดความสข โดยเฉพาะสขทางใจ ไมเกดความเครยดจากปญหาหน

แบบเดม (หนนอกระบบ) เปลยนวถสการมหนทสามารถจดการได

4) สรางใหคนในชมชนมสจจะ ประพฤตตนเปนทเช อถอ และทำใหคนในชมชน

ยอมรบไววางใจ

5) กอใหเกดกจกรรมขยายผลสการจดสวสดการแกคนทกกลมวยในชมชน เปน

สวสดการทตอบสนองการดำเนนชวต เปนสงคมแหงความอบอนและมนคง

แนวคดหลกในการพฒนาระบบ

“ทกเดอน จะมการประชม อยางของกลมออมทรพย จะมประชมวนท 9 ของทกเดอน

มอะไรกจะแจงขาวสาร เงนเหลอเทาไหร มพอใหกมย ใครจะกยม จะแจงหมด”

“ทผานมา เราไปอบรมตลอด มขาวแจงมา เราไปอบรม ไปประชม ทำใหเรามความร

อยางไปอบรมเรองบญช เรองกฏหมาย เพราะตองใชในการทำสญญา ถามอะไรตดขด จดการ

ไมได มนะทเราไปปรกษาครชบ ทสงขลา เรากจะไดแนวทางกลบมาจดการ

ประธานกลมสจจะออมทรพยหม 1

นายลงประภาส คณะกรรมการกลมออมทรพยเพอการผลตบานบอนำซบ หม 11

aw_khun.indd 80 12/20/09 2:32:44 AM

- �1 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

1. แนวคดหลก กระบวนการสรางการมสวนรวมของชมชน ถอเปนระบบซงเปนหวใจหลกแหงการ

ขบเคลอนงานพฒนาตำบลภายใตการดำเนนกจกรรมการพฒนาตำบลขนทะเล พบวาการ

ขบเคลอนตำบลมไดเกดขนจากการทมหนวยงานสนบสนนจากภายนอก แตการพฒนาตำบล

เปนการขบเคลอนกระบวนการมสวนรวมจากภายในดวยแกนนำทเปนผนำชมชนทคดนอก

กรอบ แลวมารวมสรางชมชนเขมแขงจนเปนตนแบบทสามารถขยายเครอขายไดครอบคลมทง

ตำบลเปนเครอขายทแนบแนนและชดเจนขน โดยมจดเดนคอการพฒนาสภาผนำ ทมการสราง

แผนตำบลทสอดคลองกบแผน อบต.ทขบเคลอนและปรบทกปควบคกนไปโดยอาศยเวท

ประชาคมของทกหมบาน มการเชอมประสานระหวางทองทและทองถนทอาศยโรงเรยนแกจน

เปนเครองมอ สรางความตนตวใหแกชมชนตางๆ ดวยการจดการความร การถอดบทเรยน

เพมเตมความรวชาการจากภายนอก การคนหาเอกลกษณและคณลกษณะเฉพาะของการเปน

แหลงเรยนรของตนเอง การเชอมโยงเครอขายและนำชมชนตางๆ เขาสการเรยนรดวยหลกสตร

“การทำแผน” และมนกจดการองคความรนำชมชนสภาคปฏบตจรง ชมชนทเขมแขงเปนพเลยง

ใหแกชมชนขยายผลแบบพชวยนอง และใชแผนแมบทเชอมโยงกบระบบอนๆ บนกลไกของ

สภาผนำตำบล โดย อบต.และชมชนพฒนาไปพรอมๆ กน

ระบบการมสวนรวม

aw_khun.indd 81 12/20/09 2:32:44 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- �2 -

• ใชสภาผ นำแผน (ระดบหม บาน) และ

คณะกรรมการแผน (ระดบตำบล) เปน

กลไกสรางการมสวนรวม

• เกบและสรางชดขอมลรอบดาน ทกระดบ

(ครวเรอน กลม ตำบล)

• บรณาการแผนหม บานและแผนแมบท

ตำบล เนนรวมคด รวมทำ รวมหาขอ

ตกลง

ความเชอมโยงงาน/ กจกรรมของแหลงเรยนรภายใตระบบการมสวนรวม

• องคความรการจดทำแผนแมบท สภาผนำ

หมบาน สภาผนำตำบล

• การบรณาการแผนและการจดการความร

เพอกจกรรมภายใตแผนแมบทชมชน

• การถอดบทเรยนการ บรณาการแผน

วสาหกจชมชน

• ชมชนรขดความสามารถของตนเอง (รวา

เรองใดปฏบตการเองได เรองใดตองไดรบ

การหนนเสรมจากหนวยงาน/องคกรอน)

• ทองถน /อบต. /หนวยงาน รวาจะตอง

ใหการสนบสนน ชวยเหลอชมชนในเรอง

ใด

กลวธในการจดการ

ผลลพธ/ผลตทเกดขน

แหลงเรยนร/สาระ

aw_khun.indd 82 12/20/09 2:32:45 AM

- �3 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

2.เสนทางการพฒนา ระยะแรก “แผนชมชนคอบนไดขนแรกของการมสวนรวม”

ป พ.ศ.2547 นายกองคการบรหารสวนตำบลขนทะเล ทำงานแบบเขาถง เขาใจ และ

ตองการการมสวนรวม จงเรม “ทำความเขาใจ” กบประชาชนในกลมตางๆ ของตำบลแบบเคาะ

ประตบาน เปดโอกาสใหแสดงความคดเหน จงมการใหความสำคญกบการทำแผนชมชน โดย

มองวาการทำแผนชมชนจะทำใหเกดการพฒนาตำบลทสนองตอบตอปญหาและความตองการ

ของคนในตำบล ซงในขณะนนตำบลขนทะเลยงไมเคยมการจดทำแผนชมชนมากอน ดงนนการ

ทำแผนชมชนในระยะแรกจงมองไปทแผนชมชนดานการเกษตร เพราะระบบเกษตรถอเปน

ระบบทหลอเลยงชวตคนขนทะเล

พอ ป พ.ศ.2548 นายกองคการบรหารสวนตำบลขนทะเลไดมแนวคดในการรบฟง

ปญหาจากประชาชนและตองการสรางการมสวนรวมในการพฒนาตำบลของเจาหนาทองคการ

บรหารสวนตำบลรวมกบประชาชนในทกหมบาน จงจดใหมเวท “ประชาคมหมบาน” เพอเสนอ

ความคดเหน อกทงจงหวดนครศรธรรมราชไดมนโยบายใหทกตำบลไดจดทำแผนชมชนของ

ตนเอง ทำใหตำบลขนทะเลเกดความตนตวเรองของการจดทำแผนชมชนมากขน จงไดคดเลอก

แกนนำชมชนทมคณสมบตเหมาะสมเขารบการอบรมการทำแผนชมชนทหนวยงานของจงหวด

จดขน การดำเนนการขนตอมา จงไดมองหาและเลอกหมบานทมความพรอมในการเปนหมบาน

นำรองตนแบบทสามารถทำแผนชมชนได ในครงนนหมท 6 และหม 10 ไดรบการคดเลอกเปน

หมบานนำรองทมการจดทำแผนชมชนเปนครงแรกในตำบลขนทะเล แผนชมชนทเกดขนในยค

นนมงเนนการเกบขอมลทวไปของครวเรอน โดยเปนขอมลเบองตน (ขอมลดบ) ทไมไดรบการ

วเคราะหหรอสงเคราะหเพอนำมาใชประโยชนใด

ระยะท 2 “เดนหนาสการทำแผนชมชนแบบเขมขน”

ในชวงป พ.ศ. 2549 นบวาเปนโอกาสอนดของตำบลขนทะเลทมแกนนำ คอ คณสจนต

อนทคร ซงเปนผมประสบการณในการทำแผนชมชนมาตงแตเมอครงทอยชมชนไมเรยง โดย

คณสจนต อนทคร ไดผานกระบวนการเรยนรการทำแผนชมชนจากลงประยงค ซงเปนเครอ

ญาตของคณสจนต จากความสนใจเดมและการใหความสำคญกบการจดทำแผนชมชน ทำให

คณสจนตคดทจะทำแผนชมชนหม 1 (ซงเปนทตงของบานคณสจนต) ใหเปนแผนตนแบบ จง

ไดรวบรวมแกนนำหมบาน 8 คน เกบรวบรวมขอมลในครวเรอน โดยมอบหมายใหแกนนำ

aw_khun.indd 83 12/20/09 2:32:45 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- �4 -

แตละคนเกบขอมลในกล มเครอญาตของตน แกนนำ 1 คน เกบขอมล 15 ครวเรอน

กระบวนการเกบรวบรวมขอมลจะใหความสำคญกบการสรางแบบสอบถามทเปนเครองมอ

สำคญในการรวบรวมขอมล และกระบวนการสรางความเขาใจใหแกชาวบาน โดยช แจง

วตถประสงคใหชาวบานเขาใจถงความสำคญของการเกบขอมลเพอการทำแผนชมชน เมอเกบ

รวบรวมขอมลไดครบถวน กลมแกนนำไดชวยกนวเคราะหขอมลและจดเวทคนขอมลใหชาว

บานไดเหนถงปญหาทเกดขน เชน ตวเลขรายรบรายจาย ปญหาหนสน เปนตน ทำใหชาวบาน

เรมตนตวกบขอมลและตวเลข และเหนความสำคญของการเกบขอมล ทำใหมการขยายผลการ

ดำเนนการไปส 3 หมบานคอ หมท 2, 4, และ 5

ป พ.ศ. 2550 นบเปนปแหงความสำเรจในความเพยรพยายามเพอการทำแผนชมชน

โดยชวงนนเปนชวงทจงหวดนครศรธรรมราช ภายใตนโยบายของทานผวาวชม ทองสงค ทม

นโยบายใหทกหมบาน ทกตำบลจดทำแผนชมชนใหครอบคลม ตำบลขนทะเลจงไดดำเนนการ

ตามนโยบายดงกลาว เนนการเพมศกยภาพแกนนำผทำแผนชมชน โดยสงไปอบรม ไปศกษาด

งานจากพนทตนแบบ คอ ชมชนไมเรยง และในขณะเดยวกนกลมแกนนำในแตละหมบานยงได

รวมกนฝกทกษะในเรองการเกบขอมล การวเคราะหขอมล จนทำใหตำบลขนทะเลมแผนชมชน

ครบทง 12 หมบานในปนน

ป พ.ศ. 2551 - 2552 องคการบรหารสวนตำบลขนทะเลในฐานะทองถนทบรหารจดการ

ตำบล ไดใหความสำคญกบการจดทำแผนอบต. ทมาจากแผนของชมชน จงไดใหการสนบสนน

ในเรองงบประมาณ กำลงคน และสงอำนวยความสะดวกตางๆ เพอเสรมหนนใหทกหมบานได

มการจดทำแผนชมชนของตนเอง โดยมการจดตงคณะกรรมการระดบหมบาน เรยกวา “สภา

ผนำชมชน” ทำหนาทจดทำแผน พจารณาแผน และนำแผนชมชนเขาสการจดทำแผนแมบท

ตำบล โดยในสวนของตำบลเองยงไดมการจดตงคณะทำงานแผนแมบทตำบลเปนกลไกเพอขบ

เคลอนการบรณาการแผนชมชนสแผนแมบทตำบล

aw_khun.indd 84 12/20/09 2:32:45 AM

- �5 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

3. การดำเนนกจกรรมทเปนรปธรรม 3.1เปาหมายของการพฒนาระบบการมสวนรวม

ระบบการมสวนรวมตำบลขนทะเล เกดขนจากการรวมแรงรวมใจของทกภาคสวนท

เกยวของ ซงไดแก ภาคทองถน มองคการบรหารสวนตำบลขนทะเลเปนเจาภาพหลก ภาคทองท

ซงไดแก กำนน ผใหญบาน และภาคประชาชน ทงนระบบการมสวนรวม มเปาหมายสำคญคอ

การสรางการมสวนรวมในทกระดบ ตงแตระดบครวเรอนสระดบหมบานและนำสภาพรวมของ

ตำบล การมสวนรวมของทกกลม ไดแก กลมอาชพ กลมคนวยตางๆ ในชมชน ทงนเพอ

ขบเคลอนตำบลขนทะเลสตำบลสขภาวะ

3.2 กระบวนการพฒนาศกยภาพตำบลเพอการขบเคลอนระบบการมสวนรวม

การพฒนาศกยภาพตำบลเพอใหบรรลสเปาหมายของระบบการมสวนรวม ประกอบ

ดวยกจกรรมทสำคญ ไดแก

ภาพท 7 ระบบการมสวนรวม

การจดการระบบการมสวนรวม พนทตำบลสขภาวะ

นถงอท

ทงอท

ประชาชน

นาบมหนผแ ลบำตทบมแนผแ

คณะทำงาน

ทบมแนผแ

ลบำตสนผแรากาณรบรากนวบะรกสาขเมรเ

นาบมห 21 กาจนผแมวรบวร

ลบำตทบมแนผแนางำทะณคยดโนผแาณราจพ

นนเยดโ ลบำตทบมแนผแรากาณรบ

”งลกตอขาหมวร ดคมวร ำทมวรมวรนวสมราก“

ทนางยวนห .ตบอ/นถงอท

หใงอตะจาวร งอขวยกเ

กระบวนการ/การออกแบบ

ชมชน ทองถน/อบต.

นหเ นชมชทบรบนหเงอม -

นผแรากงอขญคำสมาวค

”งรจตบฏป“ นนเนผแำทกฝ -

ะจอรหานฒพะจาวรนชมช -

งอเนตยวดรไะอรากตบฏป

)ชใมอรพลมอขดชม(

นนสบนสรากบรดไงอต

จกหาสวนผแ

นกมวราหญปกแรากนใงาทวนแงถยคดพ

าหญปงอขตหเาส ลมอขหะารคเว

นนเ นาบมลก นอรเวรคบดะรลมอขบกเ

นผแำนผาภส

นอรเววรคนผแ มลกนผแ

ยาขอรคเนผแ

การมสวนรวม

สภาผนำตำบล

บรณาการแผนแมบทชมชน

aw_khun.indd 85 12/20/09 2:32:46 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- �6 -

1) การตดอาวธทางปญญา ดวยการเพมศกยภาพใหแกกลมแกนนำโดยการเขารบการ

อบรม การศกษาดงาน การปรกษาผร และการนำความรมาสการปฏบตจรงใน

ชมชน นอกจากนยงสรางเสรมศกยภาพใหเกดขนแกประชาชนทกคนในตำบลดวย

การทำใหด อยใหเหน เนนการปฏบตจรงตงแตการฝกทกษะในการเกบขอมล การ

วเคราะหขอมล การตความและนำขอมลไปใช ความสำคญของการจดทำแผน

แมบทชมชนทจะนำซงการจดการกบปญหาและความตองการของคนในชมชนได

2) การจดการคน ขอมล และทรพยากรทมอยท งในและนอกชมชน โดยใหความ

สำคญกบทกองคประกอบทกดานของการจดการ อาท การจดการขอมล ม

กระบวนการตงแตการสราง การคนหาขอมล (ทเปนจรง) จากการลงเกบขอมลเชง

ลกระดบครวเรอน ซงเปนชดขอมลทสะทอนใหเหนถงปญหาและความตองการของ

ครวเรอน การสอขอมลดวยการเขาถงผใหขอมลโดยตรง และการนำเสนอขอมล

ผานเวทประชาคม สสภาชมชนและสภาตำบล

3) การสรางกลไกเพอการจดการอยางเปนรปธรรม โดยมกลไกสำคญคอ สภาผนำ

ชมชน ซงเปนตวแทนในระดบหมบานและการมสภาผนำตำบลเปนกลไกระดบ

ตำบล ททำใหเกดการเชอมประสานการพฒนางานของตำบลใหเปนเนอเดยวกน

เกดการบรณาการแผนการพฒนาตำบล

“สงสำคญทเกดขนจากการทำแผน คอ กระบวนการเรยนร แผนแมบท ซงการทเราจะ

ทำใหคนเหนขอมลทเปนจรง เชน ขอมลการเปนหน ขอมลรายจาย หลายครอบครว มรายจาย

จากการไปงานศพ เคาเหนขอมลแลวเคาตนตว อยากเขามารวมประชมมากขน

คณสจนต อนทคร คณะกรรมการแผนแมบทหม 1

aw_khun.indd 86 12/20/09 2:32:46 AM

- �� -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

4. ผลลพธ ผลลพธทเกดขน ไดแก

1) เกดการรวมคด รวมทำ รวมแกปญหาและพฒนาบนแนวคดของการมสวนรวม

2) ทกฝายมองเหนบทบาท ความรบผดชอบ (เหนงานเดยว งานรวม งานเชอม) และ

มองเหนศกยภาพของตนเองและศกยภาพของผอน ดงน คอ

- ชมชน รบรวางาน หรอภารกจใดทตนเองสามารถจดการ ดำเนนการเองได

- องคการบรหารสวนตำบล และหนวยงานทเกยวของ รบรวาตนเองจะตองเสรมหนน

ใหการชวยเหลอ และจดการตามภารกจใหแกชมชนในเรองใดบาง

3) เกดการออกแบบการทำงานรวมกนของทกภาคสวนอยางมสวนรวม

4) สามารถนำแผนแมบทชมชนสการปฏบตไดจรง ทำใหเกดการสรางศนยเรยนร

ชมชน อาท ศนยวสาหกจชมชน ทำใหเกดการเรยนรสการจดการทรพยากรชมชน

โดยภมปญญาชมชน

5) เกดการ “ตนตว ตนตา” กบขอมลทเปนจรงจากกระบวนการทำแผนชมชน ทำให

คนในชมชนเกดความตระหนกในการมสวนรวมเพอการพฒนาชมชนมากขน

aw_khun.indd 87 12/20/09 2:32:46 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- �� -

1. แนวคดหลก องคการบรหารสวนตำบลขนทะเลไดใหความสำคญกบการสอสารกบประชาชนใน

พนทอยางมาก โดยมการสอสารในหลายชองทาง เชน รานนำชา ทสามารถถายทอดการสอสาร

อยางเปนธรรมชาตตามวถชวตของชมชน นอกจากนยงมนกสอสารภายในชมชน ไดแก การให

โอกาส นกเรยนและบคคลในชมชนเขามาฝกพดและใชบรการเสยงตามสาย ดงนน อบต. จงได

มการจดทำระบบเสยงตามสายขน โดยสำนกงานและหองกระจายเสยงอยทสำนกงาน อบต. ม

การจดระบบการกระจายเสยงทครอบคลมทกพนททง 65 ตารางกโลเมตร ของตำบลขนทะเล

โดยกำหนดใหมการพดคยแจงขาวคราวความเคลอนไหว การประกาศขอมลขาวสารของทาง

ราชการ กจกรรมงานพฒนาตางๆ ของตำบล และงานบรการชมชน เชน งานบญ งานบำเพญ

กศลศพ งานบวชนาค ฯลฯ รวมถงเกรดความรตางๆ โดยมคณะทำงานของอบต. และชมชน

รบผดชอบในการทำหนาทดำเนนรายการ และคนหาความรมาบอกกลาวตอคนในชมชน ซงจะม

ทกวนไมเวนวนหยดราชการ ระหวางเวลา 12.00 - 13.00 น. และในตอนเยนหากมขาวดวน

นอกจากนยงมการจดทำเวบไซตของ อบต. ขนทะเล เพอกระจายขาวสารและประชาสมพนธ

งานตางๆ ของ อบต. รวมถงเปนชองทางในการรบเรองราวรองทกขของประชาชนดวย

ระบบการจดการขอมลและสอสาร

aw_khun.indd 88 12/20/09 2:32:46 AM

- �9 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

• พฒนากลไกระบบการสอสารหลายชอง

ทาง เนนการเขาถงขอมลของผคนทกกลม

ทกวย

• ใชการสอสาร เปนเครองมอสรางการม

สวนรวมใหเกดข นในชมชน เนน “รบร

เรยนร สะทอนคด“

• สราง “นกสอสาร“ เพอเผยแพรขอมลรอ

บาน (พนกงานอบต. นกเรยน เยาวชน

คนในชมชน)

ความเชอมโยงงาน/กจกรรม ของแหลงเรยนรภายใตระบบการจดการขอมลและสอสาร

• องคการบรหารสวนตำบล/การจดการ

สอสารภายในชมชนดวยเสยงตามสาย

• รานนำชา วฒนธรรมปากตอปาก

• คนในชมชนไดรบรขอมลอยางรอบดาน

จากวธการสอสารทหลากหลายชองทาง

• เกดระบบการสอสารทมประสทธภาพเขา

ถง–ขอมล รบร–ขอมล

• คนในชมชนไดรบการพฒนาใหเปน“นก

สอสาร“ทงการเปนผสงสาร และผรบสาร

• การสอสารกอใหเกดการพฒนางาน เกด

การแลกเปลยนเรยนร

กลวธในการจดการ

ผลลพธ/ผลตทเกดขน

แหลงเรยนร/สาระ

aw_khun.indd 89 12/20/09 2:32:47 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 90 -

2. เสนทางการพฒนา ระบบการสอสารขอมลเปนอกหนงในระบบสนบสนนทองคการบรหารสวนตำบลขน

ทะเลใชเปนกลไกในการสง-รบขาวสารดานกระบวนการทำงาน และผลงานของ อบต.กบ

ประชาชน เพอสรางความเขาใจ สรางความรก ความเอออาทร ความสามคคในการความรวมมอกน

ของทกภาคสวน ชวยกนขบเคลอนสศนยการเรยนรเชนกน โดยมววฒนาการดานการสอดงน

กอนป พ.ศ.2543 สาระของการสอสารคอขาวและขอมลจะเปนเรองภายในชมชน เชน

การทำบญเนองในวนสำคญตางๆ พธการจดงานศพ การบวชบรรพชาพระภกษหรอสามเณร

การนดประชมเพอทำประชาคม การจดกจกรรมของตำบล ฯลฯ โดยใชหลายชองทางในการ

สอสาร ไดแก

1) หอกระจายขาวของตำบลทมอยทกหมบาน ลกษณะของหอกระจายขาวประกอบ

ดวยเสาเพยงตนเดยวและมลำโพง 4 ดอกหนไปใน 4 ทศทาง คอ ทศเหนอ ทศใต

ทศตะวนออกและทศตะวนตก รศมการไดยนภายในหมบานเดยว โดยมผใหญบาน

เปนผบอกขาวสวนใหญจะกระจายขาวในชวงเชาเวลา ประมาณ 6.00– 7.00 น.

(บางหมบานไมไดกระจายขาวทกวน)

2) การใชวธการสอสารแบบปากตอปาก ผานสภากาแฟ (รานนำชา) ในตำบลขนทะเลม

รานนำชาจำนวน 31 ราน เปนการรวมกลมกนของคนในชมชนทมความชอบและ

ความสนใจในเรองเดยวกนโดยเปนกลมใหญและมหลายกลม เชน กลมววชน กลม

นกกรงหวจก กลมปลากด กลมไกชน ซงมการพบปะพดคยกนทรานนำชาเปน

ประจำทกเชามดตงแตต 4 ถง 10 โมงเชา เปนการพบกนอยางไมเปนทางการ และ

ไมตองนดเวลา โดยระยะเวลาในการพบกนนนไมแนนอนขนอยกบวาใครวางมากก

นงนาน ใครมธระนงไมนานกกลบ มการเขาออกบรเวณรานนำชาอยางตอเนอง เมอ

คนสดทายกลบรานจงปดสวนใหญไมเกน 11.00 น ประเดนทพดคยกนเรมจากการ

ถามสารทกขสกดบกน แลกเปลยนขอมลทวไป จะเนนมากและเปนเรองสำคญคอ

เรองววชน นกกรงหวจก ปลากด ไกชน จงเปนการสอสารเฉพาะกลม ขอมลท

สอสารเปนเรองใกลตว

3) การใชสงหนงสอและการตดประกาศ ชวงนน คณะกรรมการบรหารตำบลขนทะเล

มองเหนปญหาของการสอสารกบประชาชนวาไมชดเจน ไมครอบคลม มประชาชน

จำนวนมากทไมไดรบขาวสาร คณะกรรมการบรหารตำบลจงสงสมาชกกรรมการ

aw_khun.indd 90 12/20/09 2:32:47 AM

- 91 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

บรหารตำบลจำนวน 3 คนไปศกษาดงานท อบต.ทงใส กลบมาไดเสนอแนวคดเรอง

การใชเสยงตามสายเปนอกชองทางหนงในการสอสารโดย 1 จด สามารถสงเสยงได

ไกลรศม 500 กโลเมตร และรางขอบญญตเรองการจดงบประมาณ

ป พ.ศ. 2544 สภากรรมการบรหารตำบลอนมตขอบญญตงบประมาณใหจดซอและตด

ตงอปกณเสยงตามสายจำนวน 40 ดอก ระยะทางเดนสายตดตงลำโพง 10 กโลเมตร โดยเรม

จากถนนลานสะกา-นาพร ตงแตแยกบอทรายถงแยกไทรงาม ซงเปนถนนสายหลกของตำบล

ขนทะเล มหองสงเสยงตามสายท อบต.เรมสงเสยงตามสายเวลา 12.00-13.00 น. ประชาชน

สนใจมากในชวงการทำประชาคมเพอทำแผนพฒนาหมบานไดมการลงมตใหเพมลำโพงเสยง

ตามสายเขาตามถนนซอยของหมบาน

ป พ.ศ. 2545 สภากรรมการบรหารตำบลอนมตขอบญญตงบประมาณใหจดซอและตด

ตงอปกณเสยงตามสายเพมอกจำนวน 40 ดอก เขาตดตงซอยถนนบานราษฎรบำรง ปลดตำบล

ขนทะเลเรมใชเสยงตามสายแจงขาวการทำงานขององคกรบรหารสวนทองถนใหประชาชนทราบ

นอกเหนอจากการแจงขาวชาวบาน เชน ปนทาง อบต.ปรบปรงถนนสายไหนบาง จะไปทำอะไร

ทไหน เชญชวนใหประชาชนเขารวม ฯลฯ ปลดตำบลเรมกำหนดใหนตกรตำบลเปนผรบผด

ชอบระบบเสยงตามสายของตำบล ในการทำประชาคมหมบานประจำป มการเสนอใหเพม

ลำโพงเสยงตามสายอก

ป พ.ศ. 2546 อบต.ไดนำการพฒนาระบบเสยงตามสายเขาแผนพฒนาตำบล และไดตด

ตงลำโพงเพมอก 64 ดอก โดยตดตงตามความหนาแนนและความตองการของประชาชนกอน

การรบขาวสารทวถงขน มหนวยงานตางๆ เขามาสงขาวสารของตนมากขน เชน สอ.สงเจาหนาท

มาใหความร การปองกนโรค ผใหญบานแจงขาวใหชาวบานมาขนทะเบยนผสงอาย วดแจงงาน

บญ ชาวบานมการแจงงานบวช งานศพ ฯลฯ

ป พ.ศ. 2547 ครบวาระตองมการเลอกตงนายกองคการบรหารสวนทองถนตำบลขน

ทะเล คณะกรรมการจดการเลอกตงจดเวลาใหผสมครเปดตวกบประชาชนผานเสยงตามสาย

ใชเสยงตามสายในการประชาสมพนธ รณรงคใหประชาชนมาเลอกตงนายกองคการบรหารสวน

ทองถนตำบลขนทะเล ทำใหประชาชนออกมาใชสทธเปนจำนวนมาก ผลการเลอกตงไดนายก

อบต.คนใหมคอ นายกโสภณ พรหมแกว ไดเข ามาปรบระบบจดทมผ ประกาศขาว

ประชาสมพนธเสยงตามสายประกอบดวยเจาหนาทภานใน อบต.ทกระดบจำนวน 5 ทมรบ

aw_khun.indd 91 12/20/09 2:32:47 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 92 -

ผดชอบ ดำเนนการประกาศขาวประชาสมพนธเสยงตามสายวนจนทร-วนศกร สวนวนเสาร วน

อาทตย และวนหยดราชการ พนกงานขบรถเปนผประกาศขาวประชาสมพนธเสยงตามสายเวลา

12.00-13 00 น และตดตงลำโพงเพมอก 44 ดอก

ป พ.ศ. 2548 มประชาชนสนใจและตดตามฟงเสยงตามสายจำนวนมากและมสวนรวม

ในการพฒนาระบบเสยงตามสาย เชน มการโทรศพทมาแจงคณภาพของเสยงตามสายทสงออก

ไป ชดหรอไมชด ลำโพงตรงไหนชำรด ทมผประกาศขาวประชาสมพนธเสยงตามสายคนไหน

พดเกง คนไหนเสยงเบาพดไมรเรอง นายก อบต.มอบใหนตกรตำบลเปนผปรบทมใหม ม

ระบบคดกรองขาวโดยจดทำแบบฟอรมในการเขยนขาว ทจะฝากประชาสมพนธ และตดตง

ลำโพงเพมอก 40 ดอก นอกจากนนายก อบต.ยงเปดเวบไซต www.khuntale.go.th เพอเปน

อกชองทางสอสารใหกบประชาชนและกลมวยรน

ป พ.ศ.2549 นตกรตำบลเปนผปรบทมผจดรายการใหม นายก อบต.เพมสอประชา

สมพนธผลงานและกจกรรมของ อบต.ขนทะเล มการจดพมพวารสารปละ 2 ฉบบ

ป พ.ศ.2550 ผ จดรายการตองการเสนอขาวและขอมลท รวดเรวทนเหตการณให

ประชาชนรบทราบขาวสารนอกชมชน จงมการหาขอมล หาขาวเชงรกโดยใชอนเตอรเนตเปน

แหลงขอมลพรอมทงประสานงานตรวจสอบขอมลกบหนวยงานทเกยวของในชมชน

ป พ.ศ. 2551 ตดตงลำโพงเพมอก 20 ดอก ทำใหในตำบลขนทะเลมลำโพงเสยงตาม

สายจำนวน 248 ดอก มรศมในการสงเสยงตามสายไดครอบคลม รอยละ 90 ของพนทตำบล

ขนทะเล

ป พ.ศ. 2552 นายก อบต.การสรางแบบสำรวจและประเมนความพงพอใจของ

ประชาชนกบระบบสอสารเสยงตามสาย ในการจดประชาคมประจำป เพอนำขอมลมาพฒนา

ระบบตอไป

3. การดำเนนกจกรรมทเปนรปธรรม จากการบรหารจดการตำบลขนทะเลทตองการสง-รบขอมลขาวสารและผลการทำงาน

ของ อบต.ใหประชาชนไดทราบอยางทวถง โดยอาศยการสอสารหลากหลายชองทาง เพอใหเขา

ถงทกคนในตำบลขนตำทะเล เมอประชาชนทราบการทำงาน และผลงานของ อบต.อยางตอ

เนองกจะลดปญหาความไมเขาใจและไมใหความรวมมอกบกจกรรมตางๆ ของ อบต.เกดความ

โปรงใสในการบรหารจดการ การสอสารสวนใหญทมในตำบลเปนการสอสารเฉพาะกลม ใช

aw_khun.indd 92 12/20/09 2:32:47 AM

- 93 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

ภาพ

ท 8

ระบบ

การจ

ดการ

ขอมล

และส

อสาร

การส�อสารไม

ทวถง/ไมสะด

วก

ชา

ดงาน

ระบ

บเส

ยง

ตามสาย

อบต.ท

งใส

สภาฯ

อนมต

ขอบญ

ญต

ทำ

ประช

าคม/

ซออปกรณ

เพม

แผ

นตำบล

แนะน

ำตว

ผสมครรบ

เลอกตง

จดระบ

บ

กระจ

ายเส

ยง

เสยงตามสาย

เวบไซ

ต

ปรบทมเส

ยง

ตามสาย

หาขาวจาก

inte

rnet/ ส

ราง

การมสวนรวม

ตดตง 2

0

ดอก

เตรยมจด

ประช

าคม

แบบ

ประเมน

ระบ

บฯ

ครอบคลม

90%

ชาวบานสนใจ

มากขน

แบบฟ

อรมฯ

คดกรองขาว

จดเว

ร, เว

บไซ

ต

ประช

าชน

ต�นตว

อปกรณ

เพม ปากตอปาก

สภากาแฟ

(รานนำชา)

หอกระจ

ายขาว

เสยงตามสาย

แผ

นพ

บ

วารสาร

(ปละ 2 ครง)

วทยส�อสาร

เวบไซ

ต อบต.

เพม 6

4 ด

อก

ประช

าชนใช

งานมากขน

เพมอก 4

0

ดอก

ระบ

บเส

ยง

ตามสาย

40 ช

ด

ราง

ขอบญ

ญต

ทม

รบผ

ดชอบ

ใหม ผ

ลตส�อ

เพม

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

ชาวบาน

ไมได

รบ

ขาวสาร

อยางทวถง

ขาวสาร

ไมทวถง

เหนขอด

ของเส

ยง

ตามสาย

เลอกตง

นายกฯ

ประช

าสมพ

นธ กระจ

ายขาว

แนวทาง

เรยนร

ชองทาง

อบต.ท

กภาคสวน : ประช

าชนใน

ตำบล

จดการ

รบร

ทน

ภารกจ

เปาหมาย

เขาถง ทนขาว

คดกรอง

ผนำ

สภากาแฟ

งบประม

าณ

ฐานขอมล

หาปญ

หา

เพมชองทาง

มคณ

ะทำงาน

ผนำตองมทกษะก

ารส�อสาร

เกอกลชวยเห

ลอ เข

าใจ

การมสวนรวม

การประเมนผ

ล

การจดระบ

บ

เวลา คน กตกา

ภายใต

ชองทางการส�อสาร

แนวคด

รบขอมลได

ทวถง

หลากหลาย

ชองทางการ

ส�อสาร

เขาถงทก

กลมวย

ผลลพ

ธ

ไดขอมล เข

าใจ

การทำงานของ

อบต.

สถานะ

ระบ

บการ

ส�อสาร

กระบ

วนการ

ผรบสาร

ผสงสาร

นตกร

เปนผ

รบ

ผดชอบ

คนอานขาว

ส�อสารไม

ชดเจ

น

เนอหาขาว

ไมพ

อ/ไม

ทนเห

ตการณ

เรยกรอง

เพมจด

กระจ

าย

เสยง

สำรวจความ

พงพ

อใจ

aw_khun.indd 93 12/20/09 2:32:48 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 94 -

เวลานานในการสอสารและอาจเกดความคลาดเคลอนของขอมล การใชเสยงตามสายไมวา

ประชาชนจะทำอะไรอยกสามารถรบขอมลขาวสารได ทำใหในการสงเสยงตามสายแตละครงจะ

มผรบขอมลขาวสารไดจำนวนมาก

“ผมตองการใหชาวบานรวานายก อบต.คนนทำอยางอนเปน ไมใชทำเปนแตสรางถนน

กบขดคลอง ...“ระบบเสยงตามสายเปนการสอสารไดผลดมาก ในการเขาถงประชาชน

ได จำนวนมาก เพราะถงไมอยากกตองฟง อยตรงไหน ทำอะไรในขนทะเลกสามารถฟง

ขอมลขาวสารได ดกวาวทยชมชนทคนจะฟงตองมวทย มวทยแลวยงตองเปดถาไมเปด

กไมไดยน”

นายโสภณ พรหมแกว นายก อบตขนทะเล

การพฒนาสถานะของ “ระบบการจดการขอมลและสอสาร” สการเปนแหลงเรยนร

ตำบลขนทะเลมเปาหมายหลกในการพฒนาระบบสอสารเพอเปนชองทางการประชาสมพนธการ

ทำงานขององคการบรหารสวนตำบล และเพมชองทางการสอสารทเขาถงคนทกกลมวย โดย

เจาหนาท ในองคการบรหารสวนตำบลเปนกำลงหลกในการพฒนา มการวางแผนกำหนด

งบประมาณในการจดทำระบบเพอใหเปนไปตามเปาหมายและมระบบเครอขายขององคกร

ปกครองสวนทองถนเปนทปรกษาในการพฒนา ทงนภารกจทสำคญคอ การประชาสมพนธเปน

หลก ซงมแนวทางในการดำเนนงานคอ ตงทมผประกาศขาวประชาสมพนธเสยงตามสายจาก

เจาหนาท อบต. จำนวน 5 ทมรบผดชอบ ดำเนนการประกาศขาวประชาสมพนธเสยงตามสาย

วนจนทร-วนศกร สวนวนเสาร วนอาทตยและวนหยดราชการ พนกงานขบรถเปนผประกาศ

ขาวประชาสมพนธเสยงตามสาย เวลา 12.00-13.00 น โดยมการประกาศขาวประชาสมพนธ

เสยงตามสายทกวน ทงนในเวลา 11.55 น. จะมการเปดเพลงกอนประกาศขาวประชาสมพนธ

โดยนายก อบต.เปนผประกาศขาวประชาสมพนธเสยงตามสายดวยตนเองอยางสมำเสมอ

ตอเนอง ทำใหนายก อบต.เขาถงประชาชน มการแลกเปลยนขอมลขาวสารกนไดโดยตรง

มแบบฟอรมสำหรบเขยนขอความ ขาวฝากประชาสมพนธโดยตองนำมาสงกอนเวลา 11.00 น.

เน องจากตองท การคดกรองขาวกอน หากมขาวดวนมากจำเปนตองแจงประชาชนทนท

ทางผประกาศขาวประชาสมพนธเสยงตามสายจะขออนญาตแจงขาวนอกเวลา

“ฟงนายกพดทกวน วนไหนไมพดแสดงวาไมอย ฟงไดชดเจนบานอยใกลลำโพง วน

aw_khun.indd 94 12/20/09 2:32:48 AM

- 95 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

ไหนไมอยบานไมไดฟง ถาเรองทเกยวของกบผมเดยวกมคนบอก”

“ผมอยในสวนยางกไดยน เคาเปดกตองไดยน ดเหมอนกนเหมอนนายกมาบานทกวน”

“วนไหนผมไมพดหรอพดผด จะมการโทรมาถาม ถาลำโพงเสยจดไหนกโทรศพทมา

บอก ใครอานขาวเสยงเบาฟงไมรเรองกโทรบอกนายก”

กระบวนการพฒนา “ระบบการจดการขอมลและสอสาร” สการเปนแหลงเรยนร ตำบล

ขนทะเลสามารถพฒนาระบบสอสารใหสอดรบกบความตองการและแนวทางการสอสารของ

ประชาชนทกกลมวย โดยเฉพาะอยางยงระบบเสยงตามสายมรศมครอบคลมรอยละ 90 ของ

พนท มทมผประกาศขาวเสยงตามสาย มการบรหารจดการทแนนอน มการจดชวงเวลาทเหมาะสม

ไมสงเสยงรบกวนจนกระทบวถชวตหรอกจกรรมของประชาชน และสามารถเขาถงทกกลมวย

ประชาชนทกคน ทกองคกร ทกเครอขายมสวนรวมใช รวมพฒนา โดยมผงการทำงานทชดเจน

มระเบยบ ขนตอนการกรองขาว มแบบฟอรมการฝากขาวประชาสมพนธ ซงนาจะเปนจดเดน

ของการเรยนร สวนสงควรสงเสรมและพฒนา ไดแก การสงทมผประกาศขาวเสยงตามสายไป

อบรมเฉพาะทาง การมหองสงเสยงตามสายเปนสดเปนสวนเฉพาะ อยางไรกตามวเคราะเสรม

ชองทางของการเรยนรดวยวธการ “บอกตอปากตอปาก” ณ สถานทชมนมตางๆ เชน สภากาแฟ

(รานนำชา) ลานแอโรบค กจกรรม งานบญตางๆ โดยไดรบขาวสารจากเสยงตามสายเปนหลก

“ไมมการหลดขาวหลอก ถงไมไดฟงขาวจากเสยงตามสายเอง ถาขาวเกยวกบเรา พอ

เจอกนเพอนเคากถาม วาไดฟงขาวหรอยงอยาลมนะ”

“เมอวาน อบต. นดทำเรอพระไดยนไหม”

“ไดยนเหมอนกนวาจะมคนมาท อบต. แตไมไดจำวาใคร”

ประชาชนขนทะเล 3 ตลาคม 2552

การออกแบบกจกรรม “ระบบการจดการขอมลและสอสาร” เปนแหลงเรยนรของ

ชมชน คอ ตำบลขนทะเลเปดชองทางการสอสารแบบเปนทางการ เพอเขาถงทกกลมวยและใช

กฎเกณฑของสงคมในการสอสารเสยงตามสาย การสงหนงสอ การออกวารสาร ควบคกบการ

สอสารแบบไมเปนทางการไดแก การสอสารแบบปากตอปากผานสภากาแฟ และพฒนาชอง

aw_khun.indd 95 12/20/09 2:32:48 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 96 -

ทางการสอสารอนเตอรเนตตำบลสำหรบคนรนใหมใหทนตอการเปลยนแปลงขอมล ดงเชน

เสยงตามสายตำบลขนทะเล ออกแบบกจกรรมจากเจาหนาทองคการบรหารสวนตำบล

จงนำแนวคดดงกลาวมาพฒนาดวยการจดตงเสยงตามสายตำบลขนทะเล ผานทางประชาคม

ตำบลขนทะเล จนเขาไปอยในแผนพฒนาตำบลมการจดสรรงบประมาณเพอการขยายการตด

ตงลำโพงจำนวน 248 ดอก มรศมการสงกระจายเสยงครอบคลมรอยละ 90 ของพนทตำบล

ขนทะเล โดยมจดสงกำลงเสยงตอ 3 จด เพอใหไดยนเสยงไดชดเจนทวถง มทมผอานขาว

ประชาสมพนธ 5 ทม (1 ทมประกอบดวยเจาหนาทของ อบต. จำนวน 4-5 คน ทง 5 ทมแบง

กนรบผดชอบเปนผอานขาวประชาสมพนธ วนจนทรถงวนศกร สวนวนเสารและวนอาทตย

เจาหนาทขบรถจะเปนผอานขาวประชาสมพนธ โดยเรมจากเวลากอน 11.55 น. จะเปดเพลง

กอนเขาขาวทกวน จะอานขาวและประชาสมพนธจนถงเวลา 13.00 น. สวนใหญนายก อบต.จะ

เรมแจงขาว แจงกจกรรม และผลงานของอบต.ททำตอบคำถามทประชาชนถามกอนเปนประจำ

เกอบทกวนจนประชาชนตด และถามขาวดวนเขามานอกเวลา กจะขออนญาตแจงขาวดวนเปน

กรณไป ดงคำกลาววา

“นายกมาทบานทกวน วนไหนไมมาแสดงวาไมอย สงเสยงมานะ ชอบนายกอานขาว

มากทสด เสยงดงพดชดเจนด ไมฟงกไมไดเสยงมนดงกรอกหอยหนาบาน”

“ขาวของชาวบานเคากบอกให ใครมงานบวช งานศพ จดประชม กไปเขยนใบคำรองขอ

ใชเสยงตามสายทอบต. พอเทยงเคากบอกให”

“มการสงเสยงตามสายทกวนนะถาไมสงแสดงวาไฟดบ เดยวกมคนโทรไปถามวาเปน

อะไร หรอไมเดยวพรงนนายกกบอก”

“ทกหมบานตองการมเวลาทำประชาคม ทำแผนทกหมกเสนอเหมอนกน ทกคนยนดให

จดตงงบประมาณ เคาจะดวาพนทใหนมบานคนอยหนาแนนกไปตดตงทนนกอน ตอน

นสวนใหญเหนกมเกอบครบแลวใครยงไมไดยนกไปบอกนายกซ ”

ประชาชนขนทะเล 3 ตลาคม 2552

aw_khun.indd 96 12/20/09 2:32:49 AM

- 9� -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

การพฒนาเวบไซตของตำบลขนทะเล นบวาเปนความรเทาทนตอการเปลยนแปลงท

ตองการสรางฐานขอมล และเปนการเพมชองทางการสอสารระหวาง อบต.กบประชาชนอกทาง

หนง โดยกลมเปาหมายคอคนวยทำงานและวยรน

กระดานรองทกขบนอนเทอรเนต เปนความมงมนในการเขาถงกลมเดกและเยาวชนภายใต

การสงเสรมใหใชเวลาใหเปนประโยชน และมความพยายามในการพฒนาศกภาพของคนใน

ตำบลเพอเรยนรขอมลและพฒนาฐานขอมลของตำบลขนทะเลดวยตนเอง เชน การโพสต

กจกรรมตางๆ ในชมชนเพอใหญาตพนองทอยตางแดนไดรบทราบการเปลยนแปลงทเกดขน

“เวบไซตของอบต.ขนทะเลเรมตงแตป พ.ศ. 2548 www.khuntale.go.th เปดชองทาง

ใหวยรนไดเขามาคย มาบอกปญหาเราบาง ในขณะเดยวกนเรากไดเผยแพรประชาสมพนธ

งานของเราดวย แตกยงไมไดพฒนาอะไรมาก”

วารสารตำบลขนทะเล เรมจดพมพครงแรกเมอป พ.ศ. 2549 เปนชองทางการสอสาร

ผลงาน กจกรรมของอบต.ขนทะเล ใหประชาชนทงในและนอกชมชนทราบ โดยจดทำ

ปละ 2 ฉบบ ครงละ 300 เลม แจกจายตามสถานทชมชน สถานทราชการตางๆ

นายโสภณ พรหมแกว นายก อบต.ขนทะเล 3 ตลาคม 2552

บทบาทขององคกรภาคเครอขาย พบวา ในการดำเนนกจกรรมระบบการสอสารและ

ขอมลจะเหนวา มอบต. เปนองคหลกในการใหการสนบสนน งบประมาณ และระบบการจดการ

ทงนยดความตองการของประชาชนเปนหลก ผานเวทประชาคมหมบาน ผลกดนเขาสแผย

พฒนาตำบล มองคกรภาคเครอขาย แหลงเรยนรตางๆ ภายในพนทเขามาชวยเหลอในการให

ขอมลขาวสารดานสขภาพ ดานความรทางวชาการ ดงเชน

“ชวงใขเลอดออกระบาด ทาง สอ.กมาใชเสยงตามสายในการใหความรแกประชาชน”

“ทางโรงเรยนเคยนำนกเรยนมาฝกเปนผอานขาวประชาสมพนธเสยงตามสาย ”

“เกษตรตำบลใชเสยงตามสายแนะนำประชาชนเกยวกบการเกษตรแนวใหม”

ประชาชนขนทะเล 3 ตลาคม 2552

aw_khun.indd 97 12/20/09 2:32:49 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 9� -

4. ผลลพธ ผลลพธของการดำเนนการของระบบการสอสารตำบลขนทะเลมประสทธภาพ คณภาพ

ในการสง-รบขาวสารไดครอบคลมทงประชาชนทกกลมวย และทกพนท โดยอาศยมชอง

ทางการสอสารทหลากหลายวธ ในแตละวธกมสวนเสรมกน ประชาชนสามารถเขาใจการทำงาน

ของ อบต.มากขน สงผลใหเกดการมสวนรวม การใหความรวมมอ ความรก ความสามคคกน

ของประชาชนและองคกรปกครองสวนทองถนเปนอยางด ทงประชาชน องคกรภาค แหลงเรยนร

ตางๆ ในชมชนสามารถใชเสยงตามสายเผยแพร ประชาสมพนธงานของตนไดอยางมคณภาพ

ประหยดเวลา ไมเสยคาใชจาย

aw_khun.indd 98 12/20/09 2:32:49 AM

- 99 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

แนวคดหลก ตำบลขนทะเลมประวตศาสตรอนยาวนานทเชอมโยงกบการสรางเมองนครศรธรรมราช

มความเชอและมวถชวตแบบเกษตรพอเพยง องคการบรหารสวนตำบลขนทะเลและหนวยงาน

ภาครฐมวตถประสงคทจะสรางการเรยนรใหกบคนในพนทตำบลขนทะเล เพอพชตกบความ

ยากจน ดวยการใหการศกษาคนในชมชนและขยายผลการศกษาใหเตมพนท ทงในกลมเดก

เยาวชนและกลมผใหญ โดยใชกระบวนการของการจดการศกษาทสอดคลองกบบรบทของ

ชมชน โดยการเรมตนทการเรยนรเรองของระบบการเกษตรทเออตอสขภาพ และการดำเนน

ชวตโดยชววถ ทงภาคทฤษฎ และปฏบต มการจดทำหลกสตรทประกอบดวยเนอหาวชาทตางๆ

ทเนนความสามารถทจะผลตสงของหรอนำสงของทอยในชมชนมาใชในครวเรอน

ระบบการศกษาและการเรยนรเพอชวต

aw_khun.indd 99 12/20/09 2:32:49 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 100 -

• พ ฒนาร ะบบ โดยการศ กษ าข อม ล

สถานการณตำบล เนนการเรยนร การ

จดการขอมล คน และทนทางสงคมทมอย

พฒนาชองทางการสอสาร การสรางเวท

แลกเปลยนเรยนรรวมกน

• ออกแบบกจกรรมการเรยนรทหลากหลาย

สอดรบกบบรบทและวถชว ต กล มวย

และความสนใจของผเรยน

ความเชอมโยงงาน/กจกรรมของแหลงเรยนร ภายใตระบบการศกษาและการเรยนรเพอชวต

• โรงเรยนแกจน ตำบลขนทะเล

• โรงเรยนบานสำนกใหม: หลกสตรสาระ

บานบาน

• แหลงเรยนรการจดการสวนมงคด การ

เลยงสกรแบบครบวงจร

• ศนยพฒนาเดกเลก

• คนในชมชนทกกลมวยเกดการเรยนรบน

ฐานการปฏบตจรง เรยนรของจรงทสอด

รบกบบรบทและวถชวต สามารถนำความ

รไปปฏบตการจรงได

• ประชาชนมความภาคภมใจในทองถ น

สำนกรกและหวงแหนทองถน

• มรายได สรางอาชพ

กลวธในการจดการ

ผลลพธ/ผลตทเกดขน

แหลงเรยนร/สาระ

aw_khun.indd 100 12/20/09 2:32:49 AM

- 101 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

2. เสนทางการพฒนา ป พ.ศ. 2539-2542 สบเนองจากตำบลขนทะเลเปนพนททความสำคญในประวตศาสตร

มความเชอวาเมอครงพระเจาศรธรรมโศกราช (พ.ศ. 1098) ไดนำไพรพลและราษฎรหนไขหา

ขนไปอยบนเขาวงชวคราว จากขอมลและรองรอยทางประวตศาสตรไดสรางใหตำบลขนทะเล

เปนเสมอนหวเมองแหงหนงของเจาเมองนครศรธรรมราชในอดต ภายใตการนำของปลด

องคการบรหารสวนตำบลฯ ซงเปนผทเกดและเตบโตในตำบลขนทะเล มความคดทจะศกษา

รวบรวมประวตศาสตรชมชน เพอใหประชาชนทกคนในชมชนรจกรากเหงา ทมาทไปของตนเอง

จงไดพฒนาแหลงประวตศาสตรทองถนเกดขน องคการบรหารสวนตำบลขนทะเลจงกำหนด

นโยบายในการพฒนาใหเปนศนยประวตศาสตรของตำบลอนสงผลใหผคนในพนทมความภาค

ภมใจในประวตศาสตรของชมชน และมกองโบราณ นครศรธรรมราช พพธภณฑสถาน

นครศรธรรมราช มหาวทยาลยราชภฎนครศรธรรมราชเขามารวมในการสบคนหาประวตศาสตร

ของตำบล

ป พ.ศ. 2547 ดวยนโยบายของรฐบาลในการแกไขปญหาความยาก ทำใหองคการ

บรหารสวนตำบลขนทะเลมการคนหาขอมลประชาชนทมฐานะยากจนตาม โดยการเปดรบ

สมครขนทะเบยนคนยากจน และจดตงโรงเรยนแกจนขน

ป พ.ศ. 2549 องคการบรหารสวนตำบลขนทะเลเหนวาการจดการในแบบของรฐบาลแก

ปญหาความยากจนของประชาชนไมได จงมการปรบระบบการจดการเรยนรของโรงเรยนแกจน

ใหสอดคลองกบความตองการของคนในชมชน มการจดทำหลกสตรโรงเรยนแกจนใหมทงดาน

ทฤษฎและปฏบตจรงในแปลงสาธต มการเปดหลกสตรโรงเรยนแกจนรนผนำ จากการดำเนน

งานทำใหมผผานการอบรมรนละ 50 คน เปนจำนวน 5 รนและจดทำหลกสตรตางๆเพอสราง

อาชพแกประชาชนในตำบล เชน หลกสตรสาระบานบาน

ป พ.ศ. 2550 เนองจากมผเขารบการอบรมทโรงเรยนแกจนลดลง คณะกรรมการ

บรหารจดการโรงเรยนแกจน จงไดมปรบเปลยนและพฒนาหลกสตร ใหผเรยนสามารถเลอก

กจกรรมตางๆ ไดตามความพอใจ เชน การเพมพนทกษะการอาชพ การเรยนรเรองสงแวดลอม

และปญหาทางสงคม เปนตน ทำใหมผนำการเปลยนแปลงเกดขนในตำบลประมาณ 30-50 คน

ในขณะศนยพฒนาเดกเลกทาศาลาขเหลกไดรบรางวลการสงเสรมสนบสนนการจดการศกษา

ศนยพฒนาเดกเลก

aw_khun.indd 101 12/20/09 2:32:50 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 102 -

ป พ.ศ. 2551 ประชาชนทเขามาอบรมในโรงเรยนแกจน ไมมทดนในการประกอบอาชพ

องคการบรหารสวนตำบลขนทะเล จงไดมการจดสรรใหมาดแลแปลงสาธตของโรงเรยนแกจน

ประกอบกบกระแสองคจตรคามรามเทพเกดขนในจงหวดนครศรธรรมราช ประชาชนในตำบล

จงตองการหาทนในการจดทำสถานทแหลงประวตศาสตรจงไดมการจดทำเหรยญตาขนพล1 ขน

เพอเชา และไดเงนมาจำนวน 3,000,000 บาท ทางตำบลฯจงไดคดเลอกคนในตำบลจำนวน 28

คน เขามาเปน “คณะกรรมการตาขนพล” เพอบรหารจดการเงนจำนวนนและนำเงนบางสวนไป

จดสรางอนสาวรยหมนไกรขนพลและสรางพพธภณฑประวตศาสตรขน นอกจากนนองคการ

บรหารสวนตำบลขนทะเลไดคดเลอกผรในชมชนจำนวน 15 คน เขามาเปน “คณะกรรมการ

ฟนฟและอนรกษประวตศาสตรตำบลขนทะเล” เพอใหเปนผศกษาประวตศาสตร พฒนา และ

ดแลโบราณวตถของตำบล และองคการบรหารสวนตำบลฯไดจดสรรงบประมาณใหจำนวน

150,000 บาท ในการดำเนนงานพรอมทงมการพฒนาโบราณสถานเปนแหลงเรยนรใหแกเดก

และเยาวชนในตำบล อกทงเปนแหลงศกด ทเคารพบชากราบไหว สรางขวญกำลงใจของ

ประชาชนในตำบล และจดกจกรรมบวงสรวงตาขนพลทกวนท 28 พฤษภาคม ของทกป

ป พ.ศ. 2552 ทางองคการบรหารสวนตำบลขนทะเลรวมกบสสส.จดทำโครงการสราง

สขภาวะ จงไดมการพฒนาศนยการเรยนรและถายทอดเทคโนโลยทางการเกษตร และองคการ

บรหารสวนตำบลไดมการพฒนาครใหเขาศกษาในระดบทสงขน และเรยนสาขาการศกษา

ปฐมวย และตอมาไดมการวางระบบการบรหารจดการศนยพฒนาเดกเลกโดยการสอบคดเลอก

ครทมคณสมบตเขาเปนหวหนาศนยพฒนาเดกเลก และไดกำลงดำเนนการจดกจกรรมใหเดกม

การพฒนาความรเกยวกบวฒนธรรมทองถนของขนทะเลควบคกน

1 เปนขนพลของพระเจาศรธรรมโศกราชทประชาชนในตำบลขนทะเลใหความเคารพนบถอ

aw_khun.indd 102 12/20/09 2:32:50 AM

- 103 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

3. การดำเนนกจกรรมทเปนรปธรรม 3.1 เปาหมายการดแลของระบบการศกษาและการเรยนรเพอชวต พบวามเปาหมาย

ใน 4 ประเดน ดงน

1) เพอใหประชาชนในตำบลไดรบการดแลอยางเทาเทยมกน องคการบรหารสวนตำบล

ขนทะเลมแนวคดวาคนในตำบลทกคนมสทธเสมอภาค สามารถเขาถงบรการตางๆ ไดอยางเทา

เทยมกน จากแนวคดนองคการบรหารสวนตำบลขนทะเลจงมการดำเนนงานเพอพฒนาให

คนในตำบลทกกลมเกดการเรยนร มการศกษา สามารถพงตนเองได ใหคนจน คนไมมอาชพ

คนไมมทอย มความเปนอยทดขน เทาเทยมกบประชากรกลมอนๆ

2) ใหประชาชนในตำบลมสวนรวม โดยเปดเวทใหรวมกจกรรมตางๆในตำบล เชน การ

พฒนาหลกสตรโรงเรยนแกจน เชญเปนวทยากรในการถายทอดความรเรองการเกษตร เปนตน

ภาพท 9 ระบบการศกษาและการเรยนรเพอชวต

อบต

.ภาค

ทองถ

นทองท ภาคประชาชน

อบต.ภาคทอง

ถน

อบต.

ภาคประช

าชน

อบต.ภาคทองถนภาคทองทภาคประชาข

น

มแหลง

ประวตศาสตร

นโยบายรฐบาลแกปญหา

ความยากจนสมย พ.ต.ท.

ทกษณ ชนวตร นรม.

เพมหลกสตรการอบรม

ขยายภาคความรวมมอ

ผเขาอบรมลดนอยลงมาก

พฒนาศาลพอตาขนพล

ไมมงบประมาณจากภาครฐ

(เบยเลยง วนละ 100 บาท)

สถาบนการศกษาเขามาดงาน

รวมกบ สสส.จดทำ

โครงการสรางสขภาวะฯ

ปลดศกษา

ประวตศาสตร

ของขมชน

อบต.จดรบจดทะเบยน

คนจน และรบสมครผสนใจ

เขารวมอบรม

-พฒนาหลกสตรการอบรม

- จดฝกอบรม รน 2-5 รนละ

2 เดอน

จดอบรมรนท 6 มงผนำชมชน

ปรบหลกสตรตามใจผเรยน

ปรบใชแผนแมบทชมชน

กำหนดเปนแหลงเรยนร

อบต.ใหผ ไมมทดน

บรรจอยในหลกสตรทองถน

พฒนาศนยเรยนรโดยการม

สวนรวมของชมชนทกหม

บาน รวมทำแปลงสาธต

- พฒนาแหลง

ประวตศาสตร

ศกษา หาขอมล

ระบบการศกษาและ

การเรยนรเพ�อชวต

ศนยพฒนาเดกเลก

จดการทน ขอมล

การเรยนรใชปญญา

สถาบนการศกษา

การส�อสาร

สำนกเกษตรและสหกรณ

ศนยการศกษานอก ร.ร.กองโบราณคด

เวลา

สถานการณ

ตอบสนอง

ผลลพ

ธ

2539-2542 2548 2549 2550 2551 2552

ประชาชนมความ

ภาคภมใจ รกทองถน

ประชาชนมความร

นำสการปฏบตจรง

ประชาชนมรายได

แหลงทองเทยว

มสวนรวม เทาเทยม

หลกสตรสาระ

บานบาน

ร.ร.แกจน ตำบล

ขนทะเล

ศนยศกษา

ประวตศาสตร

ประชม ปรษาหารอ

แลกเปลยนเรยนร

ปฏบตจรง

- มผเขารวมอบรมรนแรก 16 คน

-เกดแปลงสาธต ร.ร.แกจน

-มหลกสตรการฝกอบรม

-ผผานการอบรม 50คน/รน

-ตงกลมวสาหกจชมชน

-มผนำการเปลยนแปลง

~30-50 คน เปนวทยากรตอ

-มแผนแมบทชมชนทงตำบล

-ตงกลมอนรกษและเรยนร

คนไมมทอย+ททำกน

ไดรบความชวยเหลอ

เปนแหลงเรยนรของนกศกษา

ศนยการเรยนร/

ศนยบรการและถายทอด

เทคโนโลยการเกษตร

aw_khun.indd 103 12/20/09 2:32:50 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 104 -

3) สรางใหประชาชนในตำบลใชปญญาในการแกปญหา โดยการจดการศกษาแก

ประชาชนทกกลมวย เปดโอกาสใหประชาชนไดเรยนรจากหลายแหง เชน ศกษาจากผร ผม

ประสบการณในตำบล ศกษาดงานพนทอนๆ เปนตน เพอใหเกดปญญา นำความรทไดมาแก

ปญหาของตนเองและตำบล

4) เพอใหประชาชนเกดการเรยนร จากการปฏบตจรง นำความรทไดไปใชในการพฒนา

ตนเองและตำบลตอไป

5) เพอเปนแหลงสรางขวญและกำลงใจในการดำเนนชวตของประชาชนในตำบลขนทะเล

3.2 กระบวนการพฒนาศกยภาพระบบระบบการศกษาและการเรยนรเพอชวต มดงน

1) คนหา และนำใชขอมลเขามาใชในการจดระบบการศกษาและการเรยนรเพอชวต

โดยมการคนหาขอมล จากการทำเวทประชาคม การทำบญชรายรบรายจายครวเรอน ทำให

ทราบถงปญหาการใชจายและภาระหนของประชาชนในตำบล จงไดมการจดตงโรงเรยนแกจน

เพอใหประชาชนในตำบลเขามาเรยนรเกยวกบการประกอบอาชพ เพอลดคาใชจายและยงทำให

เกดรายไดเสรม เปนตน

2) การใชทนทางสงคมและพฒนาทน โดยตำบลขนทะเลมการคนหาแกนนำ และ

ปราชญชาวบานทมความรเรองภมปญญาทองถนเขามามสวนรวมในการจดกระบวนการเรยนร

ใหกบประชาชนในตำบล เชน เปนวทยกรสอนเร องเกษตรกรผสมผสาน การผลตของใช

ทดแทนกลมเพาะเหดหหน สนคาทดแทนในครวเรอน นอกจากนยงใหปราชญชาวบานเขามา

สอนในหลกสตรสาระบานบานใหกบนกเรยนไดเรยนรในสงทมอยในชมชน เชน การปลกพช

ทำปยหมก เปนตน

ซงแกนนำไดรบการพมนาศกยภาพในเรองของการเปนวทยกร ความรในเรองตางๆ

เชน การทำปย การทำเกษตรพอเพยง การจดทำหลกสตร เปนตน จากการเขารบการอบรม

การศกษาดงาน การฝกปฏบตงานจรงโดยมองคการบรหารสวนตำบลขนทะเล ศนยการศกษา

นอกโรงเรยน สำนกงานเกษตรและสหกรณจงหวด เปนพเลยง เปนตน อกทงยงมการระดม

ผร ในเรองประวตศาสตรของตำบลเขามาเปนคณะกรรมการในการพฒนาโบราณสถานของ

ตำบลเพอใหลกหลานในตำบลไดทราบประวตความเปนมาของบรรพบรษ

3) ระบบสนบสนนและหลอเลยง เชนการประสานงานกบองคกรทเกยวของเชน กศน.

พมจ. โรงเรยนแกจน ซงสงเสรมการฝกอบรมกลมอาชพตางๆ นอกจากนยงกระทรวงพลงงาน

aw_khun.indd 104 12/20/09 2:32:51 AM

- 105 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

สสส.ชวยสนบสนนดานงบประมาณ การวางแผนการใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด มกอง

โบราณ นครศรธรรมราช พพธภณฑสถานนครศรธรรมราช มหาวทยาลยราชภฎ

นครศรธรรมราชเขามารวมในการสบคนหาประวตศาสตรของตำบล เปนตน

4. ผลลพธ จากการจดการในระบบระบบการศกษาและการเรยนรเพอชวต ทำใหเกดผลลพธ ดงน

• คนในชมชนทกกลมวยเกดการเรยนรบนฐานการปฏบตจรง เรยนรของจรงทสอด

รบกบบรบทและวถชวต สามารถนำความรไปปฏบตการจรงได

• ประชาชนมความภาคภมใจในทองถน สำนกรกและหวงแหนทองถน

• มรายได สรางอาชพ

5. ตวอยางการวเคราะห เรยนรการแกปญหาความยากจนกบโรงเรยนแกจนตำบลขนทะเล

ตำบลขนทะเลถอวาเปนพ นท ตวอยางหน งท ประสบความสำเรจในการแกปญหา

เศรษฐกจของประชาชนในตำบล โดยใชกระบวนการคนหามลเหตแหงความจน ประชาชนรวม

เรยนรหาทางออก ดวยหลกอรยสจ 4 จนเกดโรงเรยนแกจนขน ซงจากการศกษาพบวาตำบล

ขนทะเลมการกระบวนการเรยนรในโรงเรยนแกจนดงน

1.เสนทางการพฒนาโรงเรยนแกจน

การจดการของโรงเรยนแกจนขององคการบรหารสวนตำบลขนทะเลเปนหวใจสำคญ

ของระบบศกษาและการเรยนรตลอดชวต เนองจากเปนระบบทสามารถสะทอนเปาหมายการ

พฒนาของ “อบต.ขนทะเล” ท “สรางการเรยนร” ใหกบประชาชนในตำบล เพอเปนพลงในการ

ขบเคลอนใหตำบลกาวเขาสการพฒนาเปน “ตำบลนาอย” ซงผลจากการเขาไปถอดบทเรยน

ทำใหเหนเสนทางการพฒนาใน 3 ระยะ ดงน

ระยะท 1 เหนขอมลปญหาความยากจนของประชาชนในตำบล

ป พ.ศ. 2548 จากแนวนโยบายของรฐบาลในการแกไขปญหาความยากจนของผคน ให

ทกตำบลมการจดตงโรงเรยนแกจนขน ทำใหองคการบรหารสวนตำบลขนทะเลมการคนหา

aw_khun.indd 105 12/20/09 2:32:51 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 106 -

ขอมลประชาชนทมฐานะยากจน โดยการเปดรบสมครขนทะเบยนคนยากจน มจดตงโรงเรยน

แกจน และเปดอบรมอาชพใหกบผทสนใจเขารวม

ป พ.ศ. 2549 จากการดำเนนงานในป พ.ศ. 2548 องคการบรหารสวนตำบลขนทะเล

เลงเหนวาการดำเนนการตามแนวทางของรฐ ไมสามารถแกปญหาความยากจนไดอยางแทจรง

จงไดปรบระบบการจดการเรยนรของโรงเรยนแกจน ใหสอดคลองกบความตองการของคนใน

ชมชนและสภาพความเปนอยของคนในพนท มการจดทำหลกสตรโรงเรยนแกจน โดยผนวก

องคความร และภมปญญาทองถนดานการเกษตร และปศสตวเขามาจดเปนหลกสตรการเรยนร

มการเรยนดานทฤษฎและปฏบตจรงในแปลงสาธต สงผลใหมการจดตงคณะกรรมการโรงเรยน

แกจน โดยประกอบดวยปราญชชาวบาน ผเชยวชาญเรองตางๆ เชน ดานการเกษตร ดานดน

ดานนำ เปนตน เขามาบรหารจดการโรงเรยน จากการดำเนนงานทำใหมผผานการอบรมรนละ

50 คน เปนจำนวน 5 รน

ระยะท 2 พฒนาหลกสตรโรงเรยนแกจน

ป พ.ศ. 2550 เนองจากมผเขารบการอบรมทโรงเรยนแกจนลดลง คณะกรรมการ

บรหารจดการโรงเรยนแกจน จงไดมการประชมเพอทำการปรบเปลยนและพฒนาหลกสตร

โรงเรยนแกจน โดยมการจดกจกรรมแลกเปลยนเรยนรใหผทเขารวมอบรมไดมการสำรวจ

ปญหาตนเองและครวเรอนโดยการสำรวจบญชรายจายและบญชจดการครวเรอน มการนำ

เสนอปญหา มลเหต และแนวทางการแกปญหาครวเรอนรวมกน และมการปรบหลกสตรให

ผเรยนสามารถเลอกกจกรรมตางๆ ไดตามความพอใจ เชน การเพมพนทกษะการอาชพ การ

เรยนรเรองสงแวดลอมและปญหาทางสงคม เปนตน จากการผลปรบเปลยนหลกสตรทำใหม

ผนำการเปลยนแปลงเกดขนในตำบลประมาณ 30-50 คน

ระยะท 3 พฒนาโรงเรยนแกจนโดยการมสวนรวมของชมชน

ป พ.ศ. 2551 องคการบรหารสวนตำบลขนทะเลเหนขอมลวาประชาชนทเขามาอบรมใน

โรงเรยนแกจน ไมมทดนในการประกอบอาชพ จงไดมการจดสรรใหมาดแลแปลงสาธตของ

โรงเรยนแกจน ทำใหประชาชนมทดนทำกน และเพมรายไดใหกบครวเรอน

ซงเสนทางการพมนาโรงเรยนแกจนสรปไดดงภาพ

aw_khun.indd 106 12/20/09 2:32:51 AM

- 10� -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

เสนท

างกา

รพฒ

นาโรงเรย

นแกจ

น สาเหต สถานการณ

เพมห

ลกสต

รการ

อบรม

ขยาย

ภาคค

วามร

วมมอ

ผเ

ขาอบ

รมลด

นอยล

งมา

ก(เน

องจา

กเรย

นหมด

แลว)

ปร

บแนว

คดแล

ะแนว

ทาง

ไมมง

บประ

มาณ

จากภ

าครฐ

(เบ

ยเลย

งวนล

ะ 10

0 บา

ท)

รวมก

บ สส

ส.

จดทำ

โครง

การส

รางส

ขภาว

ะฯ

เเเเ

2549

2550

2551

2552

กจกรรมตอบสนอง

อบต.

จดรบ

จดทะ

เบยน

คนจน

และ

รบสม

ครผส

นใจเ

ขาอบ

รม

• พฒ

นาหล

กสตร

การอ

บรม

• จดฝ

กอบร

ม รน

2-5

รนล

ะ 2

เดอน

จดอบ

รมรน

ท 6

มงผน

ำชมข

นปร

บหลก

สตรต

ามใจ

ผเรย

น ปร

บใชแ

ผนแม

บทชม

ชน

อบต.

ใหผไ

มมทด

นมาด

แลแป

ลงสา

ธตแล

ะใหท

ำกน

ในแป

ลงสา

ธต

พฒนา

ศนยเ

รยนร

โดยก

ารม

สวนร

วมขอ

งชมช

นทกห

มบาน

รว

มทำแ

ปลงส

าธต

ผลผลต/ผลลพธ

• มผเ

ขาอบ

รมรน

แรก

16 ค

น เก

ดแปล

งสาธ

ต รร

.แกจ

น

• มหล

กสตร

การฝ

กอบร

ม • ผ

ผานก

ารอบ

รม 5

0 คน

ตอรน

• ต

งกลม

วสาห

กจชม

ชน

• มผน

ำการ

เปลย

นแปล

ง ~

30-5

0 คน

เปนว

ทยาก

ร • ม

แผนแ

มบทช

มชนท

งตำบ

ล คน

ไมมท

อย+ท

ทำกน

ไดรบ

ความ

ชวยเ

หลอน

ำแผน

แมบท

มาปร

บใช

ศนยก

ารเร

ยนร/

ศนยบ

รการ

และ

ถายท

อดเท

คโนโ

ลยกา

รเกษ

ตร

นโยบ

ายรฐ

บาลแ

กปญ

หา

ความ

จนสม

ย

พ.ต.

ท. ท

กษณ

ชนว

ตร น

รม.

2548

ภาพ

ท 10

เสนท

างกา

รพฒ

นาโร

งเรย

นแกจ

น

aw_khun.indd 107 12/20/09 2:32:51 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 10� -

2.การออกแบบกจกรรม“โรงเรยนแกจน”

การจดกจกรรมโรงเรยนแกจนของตำบลขนทะเล สะทอนใหเหนถง 1) แนวคด

2) เปาหมาย และ 3) การออกแบบกจกรรม ดงน

2.1 แนวคดหลกในการพฒนาโรงเรยนแกจน

จากการองคการบรหารสวนตำบลขนทะเลเหนขอมลและปญหาความยากจนของ

ประชาชนในตำบล จากปญหาหนสน การไมมอาชพ ไมมทดนทำกน เพอพชตกบความยากจน

จงจดการศกษาใหกบคนในตำบล ท งในกล มเดกและเยาวชนและกล มผ ใหญ โดยใช

กระบวนการของการจดการศกษาทสอดคลองกบบรบทของชมชน ใชหลกเศรษฐกจพอเพยง

หลกของอรยสจ 4 ในการคนหาสาเหตของปญหา แนวทางการแกปญหา และใชการเรยนรจาก

ผรทมอยในชมชน การปฏบตจรงเขามาเปนฐานในการพฒนาคนในตำบล

2.2 เปาหมายของโรงเรยนแกจน

องคการบรหารสวนตำบลขนทะเลมการจดตงโรงเรยนแกจนขน โดยมเปาหมายเพอ

สงเสรมใหประชาชนในตำบลเกดกระบวนการแลกเปลยนเรยนร หามลเหตของความยากจน

และรวมกนบรณาการแนวทางแกไขความยากจน ดวยวธการใชทนทางสงคมและภมปญญา

ทองถนในการแกปญหา โดยมปรชญาของโรงเรยนเปนแนวทางในการดำเนนงานคอ เราเรยนร

ดวยการฝกหด เราปฏบตเพอหวงการศกษา หารายไดเพอชพพฒนา ใชวชาเพอบรการงานสงคม

2.3 การออกแบบกจกรรม จากปรชญาของโรงเรยนทกลาวมาขางตน ทำใหโรงเรยนแก

จนมการออกแบบกจกรรมดงน

1) คนหามลเหตของความยากจน เนองจากการดำเนนงานของโรงเรยนแกจนใช

หลกการของอรยสจ 4 จงไดมการจดกจกรรมใหผทเขารบการอบรมมการคนหามลเหตของ

ความยากจนรวมกน โดยใหผเรยนมการสำรวจขอมลปญหาตนเองและครวเรอน จากการทำ

บญชรายจายและบญชครวเรอน และจดเวทแลกเปลยนเรยนร นำขอมลมาเสนอปญหา

มลเหต และหาแนวทางการแกปญหารวมกน

aw_khun.indd 108 12/20/09 2:32:52 AM

- 109 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

“…มการเกบขอมลคนหาปญหาของตนเอง เกบขอมลครวเรอน วามหนสนมาจากอะไร

เอาขอมลมานงคยกน บางคนกใชจายฟมเฟอย หมดไปกบเครองสาธาณปโภค เรากมาหา

แนวทางแกปญหารวมกน เพอลดรายจาย เรากเขามาทำนำยาเอนกประสงค แชมพ สบใช

กน…”

สจนต อนทคร, 3 ตลาคม 2552

2) เรยนรดวยการฝกหด การทจะทำใหคนในตำบลสามารถพงตนเองได ตองให

คนในตำบลเรยนรจากการปฏบตจรง จากแนวคดดงกลาวทางองคการบรหารสวนตำบลขน

ทะเลจงไดมการจดสรรพนทสาธารณะ จำนวน 33 ไร ใหเปนแปลงสาธตใหกบผเรยนไดลงมอ

ปฏบตงานจรง โดยแปลงสาธต ประกอบดวย บอเลยงปลา โรงทำปย แปลงปลกหญา ปลกปา

เปนตน และจดใหคนในชมชนไดเขามารวมกนรบผดชอบแปลงสาธตของโรงเรยนแกจน โดย

แบงพนทใหแตละหมบานดแลรบผดชอบ

“…เขาไปในโรงเรยนกมการจดกจกรรมใหทำจรง ฝกปฏบตจรงใหรจรง มแปลงสาธต

ใหนกเรยนรบผดชอบดแลกนคนละแปลง ใครจะปลกอะไรกดำเนนการตงแตเตรยม

ปลก ดแล เกบผลผลต อยางทำปยหมก กมารวมกลมกนทำ…”

สจนต อนทคร , 3 ตลาคม 2552

3) เรยนรจากพนทอน ปรบใชในพนทตนเอง ทางโรงเรยนมการจดใหผเขารวมอบรมม

การศกษาดงานพนทอนๆ เชน ศนยการเรยนรไมเรยง อ.ฉวาง จ.นครศรธรรมราช สวนทไดรบรางวล

เกษตรกรดเดน จ.พทลง ทำใหเกดการแลกเปลยนเรยนร นำความรมาปรบใชในการดำเนนงาน

“… มการไปดงานพนทอนๆ อยางศนยเรยนรไมเรยง เราไปดเขาวาทำกนอยางไร กลบ

มากมานงคยกน เอาสงดๆ ของเขามาปรบปรง…”

สจนต อนทคร , 3 ตลาคม 2552

4) ปฏบตเพอหวงการศกษา หารายไดเพอชพพฒนา การเรยนรทเกดขนในโรงเรยนแกจน

มเปาหมายเพอใหคนในตำบลมความรในเรองของการประกอบอาชพ สามารถพงตนเองได ม

รายไดเพมขน ดงนนหลกสตรของโรงเรยนแกจนจงเนนหลกสตรในการพฒนาทกษะอาชพให

aw_khun.indd 109 12/20/09 2:32:52 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 110 -

กบคนในตำบล เชน ความรเรองการจดการดน การทำนำยาเอนกประสงค การขยายพนธพช

การผลตสนคาทดแทน เปนตน

“…การเรยนในโรงเรยน เนนการใหมความรในเรองของอาชพ เพอออกไปแลวจะไดม

งานทำ หาเลยงตนเองได อยอยางพอเพยง ไมกอหนสนอก…”

สจนต อนทคร, 3 ตลาคม 2552

5) ใชวชาเพอพฒนาสงคม จากการเขารวมเรยนรในโรงเรยนแกจน ทำใหประชาชนทเขา

รวมมการพฒนาความร และยกระดบตนเองเปนวทยากรและนกถายทอดความร ประสบการณ

เรองตางๆ เชน การทำปยชวภาพ การขยายพนธพช เปนตน ใหกบประชาชนคนอนๆ ในตำบล

โดยวธการจดกระบวนการแลกเปลยนเรยนร การพดคยปากตอปาก หอกระจายขาว เอกสาร

แผนพบ เปนตน

“….เรามาเปนคณะทำงานหอยากใชความรทมอยมาพฒนาบานเรา ชวยคนบานเราให

มอาชพ มรายได ไมยากจน คนทเขามาสวนใหญเปนผทมประสบการณ มความรในตว

อยแลว คนไหนเกงเรองอะไร กเอามาถายทอด…”

สจนต อนทคร , 3 ตลาคม 2552

4. บทบาทขององคกรภาค การทจะบรรลถงเปาหมายของโรงเรยนแกจน จำเปนทจะ

ตองมผทมสวนเกยวของทงภายในและภายนอกชมชนเขามามสวนรวมในการดแลซงไดแก

1) แกนนำ ในการขบเคลอนการดำเนนงานของโรงเรยนแกจน ประกอบดวย

- แกนนำระดบนโยบาย ไดแก ผนำองคกรปกครองสวนทองถนทมบทบาทหนาท

โดยตรงในการจดการศกษาใหกบประชาชนทกกลมวยในตำบล มการสนบสนน

งบประมาณในการดำเนนงานของโรงเรยนแกจน จดหาสถานท จดพนทสาธารณะ

จำนวน 43 ไร เปนแปลงสาธตโรงเรยนแกจน เปนตน

- แกนนำทเปนเจาของเรอง ไดแก คณะกรรมการโรงเรยนแกจน ทเปนผทม

ประสบการณ มองคความร มทกษะในเรองของภมปญญา เชน การทำเกษตร

พอเพยง เปนตน และสามารถเปนผถายทอดความรไปสผอนได

aw_khun.indd 110 12/20/09 2:32:52 AM

- 111 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

2) ผปฎบตการ คอ คณะกรรมการโรงเรยนแกจน นกเรยนในโรงเรยนแกจน ทเปนผท

มสวนรวมในกระบวนการตงแต รวมคด รวมทำ รวมลงมอปฏบตการ (จรง) รวมสรป

บทเรยนรทเกดขน พรอมทงสามารถถายทอดบทเรยนเชงกระบวนการ วธการสผอนได

3) ผไดรบผลประโยชน นกเรยนในโรงเรยนแกจน ทไดรบการพฒนาศกยภาพในเรอง

ตางๆ เชน การทำปยชวภาพ การทำนำหมก การทำนำยาเอนกประสงค เปนตน

นอกจากนยงไดมการศกษาดงานพนทอ นๆ เพอนำความรท ไดมาปรบใชในการ

ดำเนนชวต

4) ผใหการสนบสนน เชน สำนกงานเกษตรและสหกรณจงหวด สนบสนนงบประมาณ

ดำเนนการฝกอบรมและเบยเลยงผเขารวมการอบรม จดใหมนกวชาการตดตามการ

ดำเนนงาน ศนยการศกษานอกโรงเรยน อ.ลานสกา สนบสนนวทยากรถายทอดความร

เปนตน

5. ผลลพธของการดำเนนการ จากการดำเนนงานของโรงเรยนแกจนตำบลขนทะเล

ทำใหเกดผลลพธดงน

- ประชาชนในตำบลเกดปญญา จากการเขารวมฝกอบรมในโรงเรยนแกจน

ทำใหประชาชนไดรบความรตางๆเพอนำมาใชในการดำเนนชวต และสราง

อาชพ รายไดใหกบตนเอง

- เกดวทยากร /นกถายทอดความร จากการปฏบตการของโรงเรยนแกจนมการ

คนหาและนำทนทางสงคมทมอยในตำบลมาเปนวทยากรถายทอดความรเรอง

ตางๆ ใหกบคนในตำบล

- ประชาชนมอาชพ ทำใหมรายไดและเกดการออม

- มศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยง และหลกสตรโรงเรยนแกจน

“…การมโรงเรยนแกจน ทำใหคนในตำบลรเหตของความจนตนเอง การแลกเปลยน

กนทำใหเกดปญญา หาแนวทางการแกปญหารวมกน หาทางออกคนเดยวบางคนกจน

ปญญา มารวมกลมกนกชวยกน มผรในชมชนมาสอนเกยวกบอาชพ การอยอยางพอเพยง

มการสอนและปฏบตจรง กลบไปกออกไปปลกผก เลยงปลา อยอยางพอเพยง รายได

กเรมมหนสนลดลง …”

สจนต อนทคร , 3 ตลาคม 2552

aw_khun.indd 111 12/20/09 2:32:52 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 112 -

1. แนวคดหลก การบรหารจดการทองถนเนนการบรหารและการจดการโดยอาศยหลกธรรมาธบาล เพอ

นำไปสเปาหมายคอคณภาพชวตทดของประชาชน ซงจะมงเนนกระบวนการมสวนรวมของ

ชมชน โดยใหชมชนเปนผนำเสนอปญหาและความตองการของชมชนเอง โดยคณะผบรหาร

และองคการบรหารสวนตำบลเปรยบเสมอนหยวกกลวยทสามารถเปนแกนกลางใหสามารถ

รองรบปญหาจากทกฝาย และใชกลไกของการจดทำแผนพฒนาทองถนไดแก แผนยทธศาสตร

และแผนพฒนาสามปไปบรณาการรวมกบการจดทำแผนแมบทชมชนและแผนแมบทตำบล

หลงจากนนกนำแผนดงกลาวมาเปนเครองมอกำหนดทศทางในการแกไขปญหาและสนองตอบ

ตอความตองการของชมชน ใหเกดประสทธภาพบรรลวสยทศนขององคการบรหารสวนตำบล

ขนทะเลทมวา การเกษตรกาวหนา พฒนาแหลงทองเทยว สรางชมชนใหเปนหนงเดยว

ยดเหนยวคณธรรม

ระบบการบรหารทองถน

aw_khun.indd 112 12/20/09 2:32:52 AM

- 113 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

• บรหารดวยหลกธรรมาภบาล

• บรณาการแผนยทธศาสตร แผนแมบท

ชมชนและแผนแมบทตำบลใหเปนแผนท

เชอมรอยกน

• ใชการมสวนรวม โดยชมชนเปนผเสนอ

ปญหาและรวมคนหาทางออก โดยมทองถน

เปนผ เช อมประสาน เปนแกนกลาง

(หยวกกลวย)

ความเชอมโยงงาน/กจกรรมของแหลงเรยน รภายใตระบบการบรหารทองถน

• หลกการบรหารจดการทองถน (โปรงใส

หลกธรรมาภบาล)

• แผนพฒนาตำบล แผนแมบท ชมชน

• ประชาชนมคณภาพชวตทดขน (สขภาพ

กาย จต สงคม ทด มกจกรรมคลายทกข

เชน สวสดการชมชน กลมอาชพ สถาบน/

องคกรการเงนในชมชน เปนตน)

• มนโยบาย แผน ยทธศาสตรทสอดรบกบ

ปญหาและความตองการของคนในชมชน

• เชอมนในศกยภาพและพลงชมชน โดยม

ทองถ นเปนผ ใหการสนบสนน “ชมชน

ทำคลอด รอดอบต.เลยงเอง”

กลวธในการจดการ

ผลลพธ/ผลตทเกดขน

แหลงเรยนร/สาระ

aw_khun.indd 113 12/20/09 2:32:53 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 114 -

2. เสนทางการพฒนา เรมตนในป พ.ศ. 2547 “นายโสภณ พรหมแกว” ไดรบการเลอกตงเปนนายกองคการ

บรหารสวนทองถน โดยมเสยงสวนมากเรมตนการบรหารจดการจากเวทการสรางความเขาใจ

กบประชาชนกลมตางๆในตำบลถงแนวคด การทำงาน พรอมทงการเขาถงใจประชาชนในตำบล

ดวยการเคาะประตบานสอบถามปญหาและความตองการของประชาชน ในขณะเดยวกนไดม

ความพยายามในการจดการ “คน” โดยทำใหเหนวา ความขดแยงในการทำงานตองสลายและ

เพมความสามคคในการทำงานรวมกนไดของคแขงทางการเมองดวยการ “เขาถงใจดวยงานไมม

อคต” อกทงยงพยายามขยายชอเสยงและใหความรวมมอของตำบลในระดบอำเภอและจงหวด

ดวยการตอบรบตอนโยบายและเขารวมในชมรมนายกองคการบรหารสวนตำบลจงหวด

นครศรธรรมราชเพอเปนการเปดตวและรบทราบขาวสารไดอยางเทาทนคนอน

“...จากสถานการณการเลอกตงพไดรบนายก การเลอกตงนายก อบต.โดยตรง

เลอกจากพนอง ชนะพนกวาคะแนน เรมตนมแรงเสยดทานจากฝงตรงขาม

...เรากเรมทำกจกรรม ปรบตวเราเขาหาเคา การสรางความเขาใจการเลอกตง

เปนเรองธรรมชาต ตำแหนงมนอย สามารถทำงานกนได อะไรจะเสนอกยนด

ยดเสยงพนองประชาชนในการตดสนใจ พรอมรบฟงเสยงขางนอยดวยเปนวธ

การของพทตองทำใหเหนชดเจน...”

นายโสภณ พรหมแกว

นายกองคการบรหารสวนตำบลขนทะเล (3 ตลาคม 2552)

ป พ.ศ. 2548 “สราง อบต.หลงใหม”

นายกองคการบรหารสวนตำบลขนทะเลเหนวา สถานททำงานขององคการบรหาร

สวนตำบลมความทรดโทรม สมควรไดรบการปรบปรงอาคารใหม แตเนองจากชมชนไมมพนท

สาธารณะในการจดตง มเพยงทดนของราชพสดทไมไดมการใชงาน ดงนนทานนายกฯ จงเปน

แรงสำคญในการประสานงานและเจรจาตอรองในระดบอำเภอ ระดบจงหวด และราชพสด เพอ

ขอใชทดนและวางแผนของงบประมาณจดสรรสรางอาคาร อบต. หลงใหมเพอใหคนในตำบลม

ความภาคภมใจในหนวยงานทองถนของตนเอง

aw_khun.indd 114 12/20/09 2:32:53 AM

- 115 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

“กาวสชวยทำแผนแมบท”

ในปน เองเปนชวงท เร มตนการจดทำ “แผนแมบทชมชน” โดยใหแตละหมบานม

กระบวนการประชม จดเวทประชาคม การใชเสยงตามสายทงตำบล ตางทำแผนของหมบาน

ตนเองเพอเสนอเขามาท องคการบรหารสวนตำบลขนทะเล เพอมาจดทำเปน “แผนแมบท

ตำบล” โดยเจาหนาท ว เคราะหแผนและนโยบายฯขององคการบรหารสวนตำบลฯ เปน

ผรวบรวม วเคราะหออกมาเปน แผนแมบทตำบล เพอนำมาเปนแนวทางการพฒนาตำบล

สนบสนนการประกอบอาชพตางๆ ในตำบล โดยการพจารณาจดสรรงบประมาณสนบสนนผาน

กระบวนการของประธานสภา และสภาตำบลเปนผตดสนใจ จดลำดบความสำเรจและการชวย

เหลอจะมกระบวนการตดสนใจบนพนฐานของการเหนผลเชงประจกษในการทำงานหรอระยะ

เวลาในการทำงานดวยตวของประชาชนเองสกระยะหนงจงจะใหการสนบสนนตามสมควร ดวย

ความเชอวา ประชาชนตองชวยเหลอตนเองกอน หากทำไดรอด ภายหลงจากการทำแผนตำบล

เจาหนาทองคการบรหารสวนตำบลฯจงจะเขามาชวยเหลอในกจการในดานวชาการความรใน

การเขยนโครงการ พฒนากระบวนการทำงาน และงานเดนททำเร องสขภาพคอการกอตง

“ชมรมผพการ” เพอใหชวยเหลอดแลซงกนและกน เปนตน

“บรหารตามวสยทศน ขยายแนวคดการเกษตร”

สบเน องจากการวางแผนในการบรหารงาน นายกฯไดม การกำหนดวส ยทศน

“การเกษตรกาวหนา พฒนาแหลงทองเทยว สรางชมชนใหเปนหนงเดยว ยดเหนยวคณธรรม”

จงใชการบรหารจดการตามวสยทศนทละเปราะเรมจากการทำใหเกษตรกาวหนา ตองมการทำให

สงคมรบทราบวา ตำบลขนทะเลมของดอะไรบางดวยการใชกลไกของงาน “การแหรถผลาชาต”

ซงเปนงานของจงหวด เปนการระดมคนในตำบลมารวมกนสรางสรรคผลงานตบแตงรถดวย

ผลไมในตำบลและเขาประกวดจนไดรบรางวลชนะเลศของจงหวด และตำบลขนทะเล อำเภอ

ลานสก จงหวดนครศรธรรมราช จงเปนทรจกของคนในจงหวดเพมขน

aw_khun.indd 115 12/20/09 2:32:53 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 116 -

“บรหารจดการ ขจดความขดแยงทางการเมอง”

จากการททานนายกฯไดเรมมแนวคดในการบรหารจดการแบบเทาเทยม สรางการม

สวนรวม ขจดความขดแยงทางการเมองทแบงพรรคแบงฝาย การไดใจบคลากรในการทำงาน

อยางไมมความลำเอยงในการดแลบคลากรเดมสงผลใหการเลอกประธานสภาและแกนนำไมม

การแขงขน มการเลอกตงทตกลงกนไดปราศจากความขดแยงและเปนเอกฉนทในการคดสรร

บคคลเขามาทำงาน

“...เราเรมคดเรองการสรางททำการ อบต.ใหม โดยการคยกบสภา เสยงตาม

สาย เรมมการทำแผนแมบทชมชน จดการสนบสนนกลมอาชพ สงเสรมแนะนำ

ตามหมบาน ลกษณะการขอเงนตองมองคประกอบอะไรบาง เราจะมเจาหนาท

พฒนาชมชน การเกษตรใหความรในการสงเสรม กระบวนการกลมตองมสวน

รวมอยางไร...”

นายโสภณ พรหมแกว

นายกองคการบรหารสวนตำบลขนทะเล (3 ตลาคม 2552)

ป พ.ศ. 2549 “ตอบรบตอนโยบาย”

สบเนองจากนโยบายของรฐเรงการพฒนาการจดทะเบยนคนจนเพอนำไปสการปรบ

วธการทำงาน ทาง อบต.จงไดตอบรบตอนโยบาย จดตง “โรงเรยนแกจน” และจดตง “โรงเรยน

มงคด” วาดวยการสอนวธการเกบ การคด เลอกมงคด สงออกนอกประเทศ และการดแล

ตนมงคดแกคนทสนใจ ซงเปนภมปญญาของพนททตองการการถายทอดความรสคนรนหลง

และเรมวางแผนตามวสยทศนเรอง “พฒนาแหลงทองเทยว” จากการคนหาประวตศาสตรของ

ตำบลจากผรในชมชนและนกวชาการเขามาชวยจดทำสรปขอมลของตำบล จนไดเรองราวของ

“ตาขนพล” และป นรปป นพรอมอญเชญประดษฐานท หลงเขา ซ งเปนตนกำเนดของ

ประวตศาสตรตำบล ทงนการจดการทเกดขนตองใหตำบลมแหลงทองเทยวเปนจรง

aw_khun.indd 116 12/20/09 2:32:53 AM

- 11� -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

“...เราเปด รร.แกจน ตามนโยบายรฐบาลทใหมการสำรวจ จปฐ คนทไมมทอย

อาศย ใหขนทะเบยนคนจน และรฐผลกดนใหทองถนมการชวยเหลอ มาแยก

คนในแตละหมบานทไมมททำกน อยากปลกผก ทำเกษตร มทดนนายก เลย

เปด รร.แกจน ใหคนรวมกลม ปลกผก จดกจกรรม ใหความรเรองพนพช

ปฏบตจรง ผลผลตใหเคา เกดโรงเรยนมงคดเกดขนจากการไดสมผสนกวชา

การใหคนทคดมารวมกลมวามมงคดมารวมกลม หลกสตรสอนใหเราปลก

มงคดใหออกแปลกฤดเพอใหผลผลตมนอกฤดกาล การใหปย นำ ตกแตง

ผล...”

นายโสภณ พรหมแกว

นายกองคการบรหารสวนตำบลขนทะเล (3 ตลาคม 2552)

ป พ.ศ.2550 “ชวงเศรษฐกจตกตำ ชาวบานเดอดรอน”

เปนประวตศาสตรของการปลกมงคดทมราคาตกตำเหลอเพยงราคา 3 บาทตอกโลกรม

ประชาชนไดรบความเดอดรอนอยางหนก ทานนายกฯโสภณจงตองบรหารจดการใหม โดยหา

เครอขายเพอนทกรงเทพฯ ประชมหารอกบพอคาคนกลาง และตองขอมตจากประธานสภาใน

การใหองคการบรหารสวนตำบลฯลงทนรบซอมงคดจากประชาชนในกโลกรมละ 6 บาท แลว

ทางองคการบรหารสวนตำบลฯนำไปขายตามเครอขายทมในกรงเทพฯตอไป

ป พ.ศ. 2551 “ไรการแขงขนทางการเมอง”

องคการบรหารสวนตำบลขนทะเลหลงใหมสรางเสรจและเปนชวงจงหวะททมการเลอก

ตงนายกองคการบรหารสวนตำบลคนใหม ผลจากการเลอกตงพบวา นายกฯโสภณ พรหมแกว

ไดรบการเลอกตงเปนสมยท 2 โดยไมมคแขง และไดมการยดมนในการบรหารจดการอยางท

ทำมาจนไดรบรางวลตำบลพอเพยง ซงเปนตำบลตนแบบของการบรหารจดการเปนตน

ป พ.ศ. 2552 เรมมหนวยงานภายนอกเขามาสนบสนนในการบรหารจดการทเนนการ

สรางสขภาวะทดแกตำบล ในขณะเดยวกนองคการบรหารสวนตำบลฯไดรบรางวลองคการ

บรหารสวนตำบลดเดนดานสวสดการคนพการ

aw_khun.indd 117 12/20/09 2:32:54 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 11� -

ภาพ

ท 10

ระบ

บการ

บรหา

รทอง

ถน

aw_khun.indd 118 12/20/09 2:32:55 AM

- 119 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

3. การดำเนนกจกรรมทเปนรปธรรม การจดกจกรรมระบบบรหารทองถนของตำบลขนทะเล สามารถอธบายไดดงน

2.1) เปาหมายการบรหารทองถน ขอคนพบทไดจากการถอดบทเรยน ทำใหมองเหน

เปาหมายคอ เพอการทำใหคณภาพชวตของประชาชนนำตำบลลานสกาดขน ตองการสรางความ

ภาคภมใจแกประชาชนในทองถนดวยการรอยรวมเรองราวประวตศาสตรมาเหนยวนำใหเกด

การรวมคน อกทงยงมงพฒนาใหประชาชนในตำบลมการกนอยทด ประกอบอาชพเกษตรอยาง

เรยนรและสรางรายไดอยางพอเพยง สอดคลองกบวสยทศนขององคการบรหารสวนตำบลคอ

“การเกษตรกาวหนา พฒนาแหลงทองเทยว สรางชมชนใหเปนหนงเดยว ยดเหนยวคณธรรม”

2.2) กระบวนการพฒนาศกยภาพตำบลเพอขบเคลอนการบรหารทองถน

การศกษาเจาะลกเพอถอดบทเรยนการดำเนนการทผานมาของการบรหารทองถน ทำให

สามารถวเคราะหและสรปกระบวนการพฒนาใน 3 ประเดนคอ

1) แผนแมบท คอหวใจของการบรหารงาน โดยเฉพาะการผสมผสานระหวางแผน

แมบทตำบลและแผนแมบทชมชนจนกลายเปนแผนตำบลนนตองผานขนตอนของการรบฟง

ปญหาจากประชาชนในทกหมบาน การทำประชาคม ประชาพจารณพรอมทงหาทางออกของ

ปญหารวมกน ในขณะเดยวกนการตอบสนองตอนโยบายของภาครฐทเขามาตองสอดรบใน

แผนเพอใหเกดโครงการในการดำเนนงานแบบควบคกน อยางไรกตามการพจารณาแผนงาน/

โครงการของชมชนจะใหการสนบสนนตามความเหมาะสม โดยประชาชนตองลงมอปฏบตให

เหนผลจรงกอนทางองคการบรหารสวนตำบลจงใหการสนบสนนตามความเหมาะสม

2) กระบวนการสอสาร การทำงานขององคการบรหารสวนตำบลขนทะเลเนนการสอสาร

และมความโดเดนมาในการพฒนาใหม “เสยงตามสาย” ครบทกหมบาน เพอเปนชองทางในการ

กระจายขาวสารกบประชาชนทกวนตอนเทยงวน ทำใหประชาชนไดรบทราบขาวสาร ความ

กาวหนา ความรทางวชาการ และเปนกศโลบายในการเชอมรอยภาพการทำงานขององคการ

บรหารสวนตำบลฯอกชองทางหนง นอกจากนนการใชเสยงตามสายยงชวยใหประชาชนมองเหน

ปญหารวมกนจากการถายทอดเสยงตอนวาระการประชมสภา นอกจากนนยงใชวธการสอสาร

ในรปแบบอนๆ เพอเขาถงใจของประชาชน เชน การทำเวทประชาคม การสำรวจ การขอความ

คดเหนจากประชาชนในเวทประชมตางๆ การเคาะประตบาน เปนตน

3) การบรหารจดการภายในขององคการบรหารสวนตำบล มแนวคดวาการทำงานให

เกดการขบเคลอนในตำบลนนเจาหนาทองคการบรหารสวนตำบลฯตองรวมกนทำงาน รวมกน

aw_khun.indd 119 12/20/09 2:32:55 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 120 -

รบผดชอบ เนนการทำงานแบบสรางความเขาใจถงในทกหมบาน พรอมทงจดลำดบความสำคญ

ของปญหาและความตองการในภาพรวมและผลกระทบทเกดขน อยางไรกตามนายกองคการ

บรหารสวนตำบลฯจะเปนผบรหารทเขาใจเจาหนาทใหอสระในการทำงานและขอใหรบผดชอบ

ในผลลพธของงานทจะเกดขนดวย

4. ผลลพธ จากการดำเนนงานขององคการบรหารสวนตำบลขนทะเลภายใตแนวคดในการบรหาร

จดการ 2 ผสาน คอการบรหารจดการชมชนตามปญหา ความตองการและสอดรบกบนโยบาย

ของรฐ ควบคกบการบรหารจดการภายในองคการบรหารสวนตำบล ทเนนการสรางการม

สวนรวม การทำงานเปนทม รวมกนรบผดชอบดวยหลกของธรรมาภบาล จงทำใหเกดกจกรรม

โครงการตางๆ มากมายเพอตอบสนองความตองการของประชาชนในพนท และบรรลตาม

วสยทศนของตำบลและเกดผลงานเดนดงน

aw_khun.indd 120 12/20/09 2:32:55 AM

- 121 -การออกแบบกจกรรม

สรางสขภาวะ

งานเดนในพนท

ผลงานเดนของตำบลขนทะเล อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช

1. รางวลชนะเลศอนดบท 1 การประกวดขบวนรถตกแตงผลาชาตป 2544

2. รางวลรองชนะเลศอนดนดบท 1 ขบวนแหรถผลาชาต งานเทศกาลมงคดหวานและของด

ลานสกา ป 2545

3. ประกาศเกยรตคณศนยประสานพลงแผนดน เอาชนะยาเสพตด ตำบลขนทะเล

อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช ป 2547

4. โลเกยรตยศผเขารวมกจกรรมขบวนแหรถผลาชาต ป 2547

5. รางวลท 3 การแขงขนรวมพลงสรางสขภาพในงานมหกรรมรวมพลคน เหลอง - ฟา ป 2547

6. รางวลชนะเลศ ขบวนแหรถผลาชาต งานเทศกาลมงคดหวานและของดลานสกา ป 2548

7. รองชนะเลศอนดบท 1 การประกวดขบวนแหรถผลาชาต ป 2549

8. รางวลจดทะเบยนคนพการครบ 100% ป 2549

9. รางวลชนะเลศดานการพฒนาศกยภาพการฟนฟสมรรถภาพของคนพการ ภาคใต ป 2550

10. รางวลชนะเลศอนดบท 1 การประกวดรถผลาชาตป 2550

11. รางวลการสงเสรมสนบสนนการจดการศกษาศนยพฒนาเดกเลก ป 2550

12. รางวลชมเชยการประกวดผลาชาต เนองในงานมงคดหวานปลอดสารพษ ป 2551

13. โลตำบลแหงความพอเพยงตนแบบ ของจงหวดนครศรธรรมราช ป 2551

14. รางวลองคกรททำคณประโยชนดเดนแกผทอยในภาวะยากลำบาก ป 2551

15. เปนองคกรททำคณประโยชนดเดนแกผอยในภาวะยากลำบาก ประจำป 2551

16. รางวลองคกรปกครองสวนทองถนดเดนดานการจดสวสดการสำหรบคนพการ ประจำป 2552

17. รางวลองคกรปกครองสวนทองถนดเดน ดานการดแลผพการระดบประเทศ ประจำป 2552

aw_khun.indd 121 12/20/09 2:32:56 AM

เบกฟาขนทะเล ตำนานเมองนคร รอยพลงสรางสข

- 122 -

เอกสารอางอง

องคการบรหารสวนตำบลชขนทะเล. (2552). ประวตความเปนมา

www.khuntale.go.th/history.php คนเมอวนท 3 ตลาคม 52.

องคการบรหารสวนตำบลขนทะเล รางแผนพฒนาสามป (พ.ศ.2553-2555) และองคการบรหาร

สวนตำบลขนทะเล ใน www.khuntale.go.th เขาเมอวนท 30 พฤศจกายน 2552

aw_khun.indd 122 12/20/09 2:32:56 AM