ศาลรัฐธรรมนูญ Constitutional Court Journalelibrary.constitutionalcourt.or.th/.../Journal_54.pdf · 2017-05-17 · แขวงทุ่งสองห้อง

ส�ำนกงำนศำลรฐธรรมนญOffice of the Constitutional Courthttp://www.constitutionalcourt.or.th

ISSN

151

3-124

6

ศาลรฐธรรมนญวารสาร

ยดหลกนตธรรม ค�าจนประชาธปไตย หวงใยสทธและเสรภาพของประชาชน

Constitutional Court Journal

ส�ำนกงำนศำลรฐธรรมนญศนยรำชกำรเฉลมพระเกยรต 80 พรรษำ 5 ธนวำคม 2550

อำคำรรำชบรดเรกฤทธ 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะแขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพ 10210

โทรศพท 0-2141-7777 โทรสำร 0-2143-9500www.constitutionalcourt.or.th

ปท 18 เลมท 54 เดอนกนยายน-ธนวาคม พ.ศ.2559

วารสารศาลรฐธรรมน

ญ ป

ท 18 เลม

ท 54 เดอน

กนยายน

-ธนวาคม

พ.ศ.2559

วารสารศาลรฐธรรมนญ


ส�านกงานศาลรฐธรรมนญ

Office of The Constitutional Court

_17-0121(000)P4.indd 1 5/17/60 BE 1:41 PM



ปท 18 เลมท 54 เดอนกนยายน - ธนวาคม 2559

ISSN 1513-1246


Office of the Constitutional Court

พมพครงท 1

จ�านวนพมพ 1,000 เลม

พฤษภาคม 2560

ราคา 120 บาท

พมพท : บรษท ธนาเพรส จ�ากด

9 ซอยลาดพราว 64 แยก 14 แขวงวงทองหลาง เขตวงทองหลาง กรงเทพฯ 10310

โทร. 0-2530-4114 (อตโนมต) โทรสาร 0-2108-8950-51

E-mail : [email protected]

_17-0121(000)P4.indd 2 5/17/60 BE 1:41 PM

IIIวารสารศาลรฐธรรมนญ ปท 18 เลมท 54 เดอนกนยายน-ธนวาคม พ.ศ.2559

บทบรรณาธการ

เมอวนท 13 ตลาคม 2559 ประชาชนชาวไทยตองพบกบความวปโยคอยางใหญหลวง

เนองจากส�านกพระราชวงไดออกแถลงการณอยางเปนทางการวา พระบาทสมเดจพระปรมนทร

มหาภมพลอดลยเดช มหตลาธเบศรรามาธบด จกรนฤบดนทร สยามนทราธราช บรมนาถบพตร

เสดจสวรรคต ดงนน เพอเปนการนอมเกลานอมกระหมอมร�าลกในพระมหากรณาธคณหาทสดมได

กองบรรณาธการวารสารศาลรฐธรรมนญจงไดน�าค�าถวายอาลยแดพระบาทสมเดจพระปรมนทร

มหาภมพลอดลยเดช ทกลาวโดยประธานศาลรฐธรรมนญเมอวนท 19 ตลาคม 2559 ลงพมพ

ไวในวารสารศาลรฐธรรมนญปท 18 เลมท 54 เดอนกนยายน – ธนวาคม 2559 ซงเปนวารสาร

ฉบบทายสดของป 2559 ดวย

วารสารศาลรฐธรรมนญฉบบนยงคงเนนการคดสรรบทความทเปนองคความรเกยวกบ

รฐธรรมนญ กฎหมายมหาชน และกฎหมายอนๆ จากผทรงคณวฒทางดานนตศาสตร ดานการบรหาร

ราชการแผนดน และนกวชาการทางดานกฎหมาย โดยมบทความทนาสนใจเกยวกบเรองสทธมนษยชน

ในหลากหลายมมมองจากผเขารบการอบรมหลกสตร “หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย” (นธป.)

ตงแตร นท 1 - ร นท 4 นอกจากน ยงได น�าค�าวนจฉยศาลรฐธรรมนญท 4/2559 เรอง

ผ ตรวจการแผ นดนเสนอเร องขอให ศาลรฐธรรมนญพจารณาวนจฉยตามรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557 มาตรา 45 วา พระราชบญญตวาดวย

การออกเสยงประชามตรางรฐธรรมนญ พ.ศ. 2559 มาตรา 61 วรรคสอง มปญหาเกยวกบ

ความชอบดวยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557 มาตรา 4

หรอไม ซงเปนค�าวนจฉยศาลรฐธรรมนญทเปนทสนใจของประชาชนโดยทวไป และสดทาย

กองบรรณาธการขอขอบคณเจาของบทความทกทานทไดสรางสรรคผลงานคณภาพใหผอานไดรบ

ความรอนมคณคายง และขอขอบคณผมอปการคณทกรณาสนใจตดตามมาโดยตลอดกองบรรณาธการ

หวงเปนอยางยงวา วารสารฉบบนจะเปนประโยชนกบผอานในการศกษาคนควาและตอยอดความร

ในทางวชาการบางไมมากกนอย ทงน หากมขอเสนอแนะประการใดอนจะเปนประโยชนตอการจดท�า

วารสารศาลรฐธรรมนญแลว กองบรรณาธการขอนอมรบดวยความยนดยง

บรรณาธการ

_17-0121(000)P4.indd 3 5/17/60 BE 1:41 PM

_17-0121(000)P4.indd 4 5/17/60 BE 1:41 PM

Vวารสารศาลรฐธรรมนญ ปท 18 เลมท 54 เดอนกนยายน-ธนวาคม พ.ศ.2559

สารบญ

หนา

● ค�ากลาวแสดงความอาลยถวายแดพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ..............VII

● หลกสทธมนษยชนกบกระบวนการสรรหาองคกรพจารณาวนจฉยความผดวนย

ทางงบประมาณและการคลงของไทย………… ..............................................................................1

กรพจนอศวนวจตร

● หลกจรรยาบรรณนกกฎหมายในการคมครองสทธตามหลกสทธมนษยชน ............................... 14

ชวลตร�ำจวนจร

● การรบรองสทธมนษยชนทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางเปนธรรม

และภายในระยะเวลาทเหมาะสม ............................................................................................. 25

ชำญชยแสวงศกด

● การใชและการคมครองสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน......................................... 38

เชำวนะไตรมำศ

● สทธมนษยชน : ความเหลอมล�าในระบบบรการสขภาพไทย

(กรณศกษาวชาชพการพยาบาลและการผดงครรภ)

Human right : The inepuality in the thai Healthcare System

(Case Study of Nursing & Midwifery Profession) ........................................................... 65

ทศนำบญทอง

● การปกครองในระบอบประชาธปไตยกบการปฏรปสทธเสรภาพของประชาชนภายหลงป

พทธศกราช 2540 .................................................................................................................... 89

นสสยบญศร

● ปญหาการเปนผทรงสทธตามรฐธรรมนญไทย ........................................................................ 112

บรรเจดสงคเนต

● สทธมนษยชนสากล VS. สทธมนษยชนไทย ........................................................................... 122

บวรศกดอวรรณโณ

_17-0121(000)P4.indd 5 5/17/60 BE 1:41 PM

วารสารศาลรฐธรรมนญ ปท 18 เลมท 54 เดอนกนยายน-ธนวาคม พ.ศ.2559VI

● สทธในการด�าเนนกระบวนพจารณาเกยวกบคดเลอกตง ........................................................ 137

ประวชรตนเพยร

● การคมครองศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญโดยศาลปกครอง ...... 152

ปยะปะตงทำ

● การละเมดสทธมนษยชนโดยการเผยแพรภาพเหยอจากการคามนษย ................................... 167

พงษนวฒนยทธภณฑบรภำร

● สทธมนษยชนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ............................................................ 179

ววธนทองลงยำ

● คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต .................................................................................... 187

สมคดเลศไพฑรย

● การคมครองสทธมนษยชนในเรองสทธและเสรภาพในดานการสอสาร

ดวยการออกประกาศหามซมดบ ............................................................................................ 200

สทธพลทวชยกำร

● การคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนดานการเขาถงกระบวนการยตธรรม

(The protection of rights and liberties in accesing justice) ...................................... 232

สรชยเลยงบญเลศชย

● The rule of law for democracy ...................................................................................... 252

H.E.PARK HAN-CHUL

● ค�าวนจฉยศาลรฐธรรมนญท 4/2559 เรอง ผตรวจการแผนดนเสนอเรองขอใหศาลรฐธรรมนญ

พจารณาวนจฉยตามรฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557

มาตรา 45 วาพระราชบญญตวาดวยการออกเสยงประชามตรางรฐธรรมนญ พ.ศ. 2559

มาตรา 61 วรรคสอง มปญหาเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

(ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557 มาตรา 4 หรอไม .............................................................. 269

_17-0121(000)P4.indd 6 5/17/60 BE 1:41 PM

VIIวารสารศาลรฐธรรมนญ ปท 18 เลมท 54 เดอนกนยายน-ธนวาคม พ.ศ.2559

ค�ากลาวแสดงความอาลยถวายแดพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

วนพธท 19 ตลาคม 2559

ปวงขาพระพทธเจา ขอนอมเกลานอมกระหมอม ร�าลกในพระมหากรณาธคณหาทสดมได

ขาพระพทธเจา นายนรกษ มาประณต ประธานศาลรฐธรรมนญ พรอมดวยคณะตลาการ

ศาลรฐธรรมนญ ขาราชการและเจาหนาทส�านกงานศาลรฐธรรมนญ เมอรบทราบประกาศ

ส�านกพระราชวง ฉบบลงวนท 13 ตลาคม 2559 ความวา พระบาทสมเดจพระปรมนทร

มหาภมพลอดลยเดช มหตลาธเบศรรามาธบด จกรนฤบดนทร สยามนทราธราช บรมนาถบพตร

เสดจสวรรคต ณ โรงพยาบาลศรราช ยงความวปโยคโทมนสอยางยงใหญ แกปวงขาพระพทธเจาและ

พสกนกรชาวไทย

ปวงขาพระพทธเจา ลวนเกดและเตบโตมาในรชสมยแหงพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ภมพลอดลยเดชฯ ไดส�านกตระหนกเสมอมาในพระราชจรยาวตรททรงพระราชอตสาหะบ�าเพญ

โดยตลอด ตอเนองนบแตเถลงถวลยราชสมบต วาการทงหลายทงปวงนน กเพอความสขสมบรณของ

อาณาประชาราษฎร และประเทศชาตเปนทตง ราชอาณาจกรไทยด�ารงความสวสดสบมา

กดวยพระบญญาธการบารมเปนอเนกอนนต ดวยทรงยดมนในทศพธราชธรรมแหงบรมกษตรยาธราช

ตามขตตยะราชประเพณอยเปนนจ สถตอยในธรรมจรยาสมมาปฏบตเปนอาจณ พระราชกรณยกจ

นอยใหญจงบรรลศภผล พระมหากรณาธคณปกเกลาปกกระหมอมสดจะพรรณนาน จงครองน�าใจ

ของคนไทยทงชาตใหมใจผกพนสนทแนบแนนดวยความจงรกภกดอยางมรคลาย

ในวาระแหงความโทมนสยงน เหลาขาพระพทธเจา ขอนอมจตแสดงความอาลยถวายแด

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชฯ พระผเสดจสสวรรคาลย เปนเวลา 9 นาท

_17-0121(000)P4.indd 7 5/17/60 BE 1:41 PM

_17-0121(000)P4.indd 8 5/17/60 BE 1:41 PM

1วารสารศาลรฐธรรมนญ ปท 18 เลมท 54 เดอนกนยายน-ธนวาคม พ.ศ.2559

กรพจน อศวนวจตร*

หลกสทธมนษยชนกบกระบวนการสรรหา

องคกรพจารณาวนจฉยความผดวนยทางงบประมาณ

และการคลงของไทย

1. บทน�า เนองดวยในปจจบนสงคมไทยไดใหความส�าคญกบการตรวจเงนแผนดนมากยงขน ทงน

เพอรกษาไวซงประสทธภาพและประสทธผลของการด�าเนนงาน และเปนการปองกนการทจรตและ

ความเสยหายมใหเกดขนแกหนวยงานของรฐดงพระราชด�ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทวา

“การควบคมและตรวจสอบเงนแผนดนเปนสงส�าคญและจ�าเปน เพราะเงนแผนดนนน คอ เงนของ

ประชาชนทงชาต”1องคกรตรวจเงนแผนดนไทยจงมบทบาทส�าคญในการควบคมตรวจสอบการใชจาย

เงนแผนดน ตลอดจนชวยใหพบและด�าเนนการกบผทเกยวของ พรอมทงหามาตรการแกไขปองกน

ไมใหเกดการฝาฝนมาตรการควบคมการเงนการคลงของรฐ อนเปนทมาของ “วนยทางงบประมาณ

และการคลง”นนเอง

“วนยทางงบประมาณและการคลง”ปรากฏขนครงแรกในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 ซงก�าหนดใหคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนมอ�านาจในการก�าหนดหลกเกณฑ

และวธพจารณาในเรองวนยทางงบประมาณและการคลง และก�าหนดโทษปรบทางปกครองในการ

วนจฉยความผดวนยทางงบประมาณและการคลงในฐานะองคกรสงสด คณะกรรมการตรวจเงน

แผนดนจงอาศยอ�านาจดงกลาวตราพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดน

พ.ศ. 2542 โดยก�าหนดใหคณะกรรมการวนยทางงบประมาณและการคลงเปนผพจารณาความผด

วนยทางงบประมาณและการคลงและก�าหนดโทษปรบทางปกครองในฐานะ“ผพจารณาในเบองตน”

* กรรมการตรวจเงนแผนดน,ผเขารบการอบรมหลกสตร“หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย”(นธป.)รนท4ของส�านกงาน ศาลรฐธรรมนญ1 พระราชด�ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระราชทานแกขาราชการส�านกงานตรวจเงนแผนดน เนองในโอกาส ทส�านกงานตรวจเงนแผนดนครบ80ปแหงการสถาปนาวนท31สงหาคม2538

_17-0121(001)P4.indd 1 5/17/60 BE 1:42 PM

วารสารศาลรฐธรรมนญ ปท 18 เลมท 54 เดอนกนยายน-ธนวาคม พ.ศ.25592

กรพจน อศวนวจตร

และเสนอมตตอคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนเพอวนจฉยชขาด2ในฐานะ“องคกรชขาดสงสด” และ

หากตองการโตแยงในค�าวนจฉยดงกลาวสามารถใชสทธโตแยงไปยงศาลปกครองได

ดงนน ในฐานะท “คณะกรรมการวนยทางงบประมาณและการคลง” และ “คณะกรรมการ

ตรวจเงนแผนดน”เปนองคกรพจารณาวนจฉยความผดวนยทางงบประมาณและการคลงซงมอ�านาจ

ในการก�าหนดโทษปรบทางปกครอง อนกระทบตอสทธของคกรณ การไดมาซงองคกรพจารณา

ความผดวนยทางงบประมาณและการคลงทงสอง จงตองมหลกประกนความเปนอสระและเปนกลาง

เพอใหสอดคลองตอหลกสทธมนษยชนทงตามประเพณการปกครองของไทยและพนธกรณระหวาง

ประเทศ ซงบทความนจะไดท�าการศกษาถงหลกสทธมนษยชน ทงตามกฎหมายระหวางประเทศ

และตามกฎหมายภายในของไทย เพอพเคราะหถงกระบวนการสรรหาองคกรพจารณาความผดวนย

ทางงบประมาณและการคลงของไทยวาสอดคลองตอหลกสทธมนษยชนหรอไมอยางไรโดยไดแบงล�าดบ

การศกษาออกเปน3สวนส�าคญไดแกขอความคดทวไปเกยวกบสทธมนษยชนหลกสทธมนษยชน

กบกระบวนการสรรหาองคกรพจารณาวนจฉยความผดวนยทางงบประมาณและการคลงของไทย

ตลอดจนบทสรปและแนวทางในการแกไขปญหาทเกดขน

2. ขอความคดทวไปเกยวกบสทธมนษยชน 2.1 ความหมายของสทธมนษยชน

สทธมนษยชนหรอHumanRightsเปนค�าทมการกลาวถงกนอยางมากแตยงไมมการก�าหนด

ค�านยามไวชดเจนแมแตกฎบตรสหประชาชาตกหาไดกลาวถงค�านยามไวปรากฏแตเพยงในอารมภบท

ซงกลาวถงความมงหมายของสหประชาชาตวา“เพอเปนการยนยนและใหการรบรองถงสทธขนพนฐาน

ของความเปนมนษย ในศกดศรและคณคาของมนษยชาต”ตลอดจนปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

(TheUniversal Declaration of Human Rights) อนถอเปนแมบทของสทธมนษยชน กหาไดม

การก�าหนดค�านยามใดๆไวเพยงแตจ�าแนกสทธมนษยชนออกเปนประเภทตางๆดงน3

2 พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดนพ.ศ.2542 มาตรา15ใหคณะกรรมการมอ�านาจหนาทเกยวกบการวางนโยบายการตรวจเงนแผนดนการก�าหนดหลกเกณฑ มาตรฐานเกยวกบการตรวจเงนแผนดนการก�าหนดหลกเกณฑและวธพจารณาในเรองวนยทางงบประมาณและการคลง การใหค�าปรกษาและค�าแนะน�าการเสนอแนะใหมการแกไขขอบกพรองเกยวกบการตรวจเงนแผนดนการก�าหนดโทษปรบ ทางปกครอง การพจารณาวนจฉยความผดวนยทางงบประมาณและการคลงในฐานะทเปนองคกรสงสด การพจารณา เลอกผสมควรด�ารงต�าแหนงผวาการตรวจเงนแผนดนและการด�าเนนการอนตามทบญญตไวในพระราชบญญตประกอบ รฐธรรมนญนในเรองดงตอไปน (5) ก�ากบและเปนองคกรชขาดสงสดในกระบวนการทางวนยทางงบประมาณและการคลงตามบทบญญตใน สวนท2ของหมวดน3 อดมศกดสนธพงษ,2552,สทธมนษยชน,พมพครงท3,วญญชน,กรงเทพฯ,หนา23.

_17-0121(001)P4.indd 2 5/17/60 BE 1:42 PM


หลกสทธมนษยชนกบกระบวนการสรรหาองคกรพจารณาวนจฉยความผดวนยทางงบประมาณและการคลงของไทย

1) สทธทางแพงและการเมอง (Political and Civil Rights) เปนสทธตามธรรมชาตทมมา

แตดงเดม ประกอบไปดวย สทธและเสรภาพในการเคลอนไหว สทธในการเปนเจาของทรพยสน

สทธทจะไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรมสทธในความเปนสวนตวสทธในการเลอกนบถอศาสนา

สทธในการแสดงออกอยางเสรสทธในการลภยและสทธของผถกกระท�าทารณกรรม

2) สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (Economic Social and Culture Rights)

เปนสทธทเกยวของกบมาตรฐานความเปนอย สภาพแวดลอมและคณภาพชวตของมนษย ประกอบ

ไปดวย สทธในการศกษา สทธในการกอตงสหภาพแรงงาน สทธในมาตรฐานการครองชพทดและ

อยางเพยงพอตลอดจนสทธในการหยดพกผอนจากการท�างานเปนตน

ครสตอฟ สวนนารสก ไดกลาวถงความหมายของค�าวา “สทธมนษยชน” สรปไดวา

สทธมนษยชนอาจหมายถง แหลงอางองของขอความคดทางการเมองตางๆแตละทฤษฎหรอส�านก

ความคดทางสงคม ซงอาจพบไดจากบรรดาเสรภาพขนพนฐานตางๆ ทมอย มากมายและจาก

หลกประกนตางๆ ตามทบญญตอยในกฎหมายภายในของแตละรฐ ซงเปนการยอมรบขอความคด

ทไดมการรเรมจากการปรากฏขนในรปตราสารระหวางประเทศซงใชเปนหลกประกนแกปจเจกชนและ

ใชจ�ากดอ�านาจอธปไตยของรฐทมอยเหนอพลเรอนและดนแดนของตน4

ตามพระราชบญญตคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตพ.ศ. 2542 ไดใหความหมายของ

“สทธมนษยชน” วา ศกดศรความเปนมนษย สทธเสรภาพและความเสมอภาคของบคคลทไดรบ

การรบรองหรอคมครองตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย หรอตามสนธสญญาทประเทศไทย

มพนธกรณทจะตองปฏบตตาม

จากบรบทขางตน ผเขยนจงเหนวา สทธมนษยชน หมายถง สทธความเปนมนษยหรอสทธ

ในความเปนคน อนเปนสทธตามธรรมชาตของมนษยทกคนทตดตวมาตงแตเกด สทธมนษยชน

เปนสทธทไมสามารถโอนใหแกกนได และไมมบคคล องคกรหรอแมแตรฐจะลวงละเมดสทธความ

เปนมนษยนไดหากมการลวงละเมดตอสทธดงกลาวยอมจะไดรบการคมครองโดยกฎหมายนนเอง

2.2 สทธมนษยชนตามกฎหมายระหวางประเทศ

จากการทนานาประเทศไดพยายามเรยกรองเพอใหมการค มครองสทธมนษยชนมากขน

สงผลใหในวนท 10 ธนวาคม ค.ศ. 1948 จงไดมการประกาศปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

(TheUniversalDeclarationofHumanRights)ขนเพอแสดงถงเจตนารมณรวมกนของรฐสมาชก

วาสทธมนษยชนเปนสงส�าคญและควรใหความคมครองภายใตแนวคดทวา

4 ประสทธเอกบตร(ผแปล),2540,กฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศกบสทธมนษยชน,วารสารนตศาสตร,ฉบบท4, ปท27(ธนวาคม2540),หนา1162–1164.

_17-0121(001)P4.indd 3 5/17/60 BE 1:42 PM



“มนษยทงหลายเกดมามอสระและเสมอภาคกนในเกยรตศกดและสทธ ตางมเหตผลและ

มโนธรรม และควรปฏบตตอกนดวยเจตนารมณแหงภราดรภาพ”5

แมวาตามปฏญญาดงกลาวจะมไดใหค�านยามของค�าวา“สทธมนษยชน”ไวแตหากพเคราะห

ตามบทบญญตแลว จะเหนไดวาสทธทไดรบการคมครองสามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภทตามท

ไดกลาวแลวขางตนคอ1)สทธของพลเมองและสทธทางการเมองและ2)สทธทางเศรษฐกจและสงคม

แตมไดแยกไวชดแจงวาสงใดเปนสทธพลเมองและสทธทางการเมองหรอสทธทางเศรษฐกจและสงคม

เปนแตเพยงการแบงแยกจากนกวชาการเทานน

ทงน ศาสตราจารย ดร. จด เศรษฐบตร6 ไดแบงสทธตามปฏญญาดงกลาวออกเปน สทธท

ชดแจงและสทธทไมชดแจง โดยสทธทชดแจง คอ สทธทไดรบการรบรองอยางชดแจง ไมอาจจะ

เปลยนแปลงเปนอยางอนได เชน สทธในการไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรม ในขณะทสทธท

ไมชดแจง เปนสทธทก�าหนดไวกวางๆ ซงอาจมขอยกเวนไดตามความจ�าเปน เชน สทธในการแสดง

ความคดเหน

แตดวยเหตทปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนมใชสนธสญญา จงไมกอใหเกดความผกพน

ตามกฎหมายแกรฐสมาชก เปนเพยงมาตรฐานทประเทศทงหลายพงใชเปนแนวทางปฏบตเทานน

ประเทศตางๆ จงไดรวมกนจดท�าสนธสญญา ซงมพนธะผกพนตามกฎหมาย เพอการคมครอง

สทธมนษยชนขนหลายฉบบดวยกนเชนConventiononthePreventionandPunishmentof

thecrimeofGenocide1948,InternationalConvenantonCivilandPoliticalRights1966

เปนตนโดยประเทศไทยไดรวมเปนภาคสนธสญญาดานสทธมนษยชนดงน

1) อนสญญาวาดวยสทธเดกค.ศ.1989(ConventionontheRightsoftheChild)

2) อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบค.ศ.1979(Convention

ontheEliminationofallFormsofDiscriminationagainstWoman)

3) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมองค.ศ.1966(International

ConvenantonCivilandPoliticalRights)

4) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ค.ศ. 1966

(InternationalConvenantonEconomicSocialandCulturalRights)

5) อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ ค.ศ. 1965

(ConventionontheEliminationofallFormsofRacialDiscrimination)

5 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน(UniversalDeclarationofHumanRights)ขอ16 กลพลพลวน,2538,พฒนาการแหงสทธมนษยชน,พมพครงท3,วญญชน,กรงเทพฯ,หนา51-52.

_17-0121(001)P4.indd 4 5/17/60 BE 1:42 PM



6) อนสญญาตอตานการทรมานและปฏบตหรอการลงโทษอนทไรมนษยธรรม (Convention

againstTortureandOthercruelInhumanorDegradingTreatmentorPunishment)

7) อนสญญาวาดวยสทธของคนพการค.ศ.2008(ConventionontheRightsofPersons

withDisabilities)

2.3 สทธมนษยชนตามกฎหมายภายใน

โดยทวไปแลวเมอรฐภาคไดใหการยอมรบตอสนธสญญาฉบบใดแลว ยอมมหนาทในการตรา

กฎหมายภายในใหสอดคลองกบหลกการในสนธสญญาฉบบนนดงนนเมอประเทศไทยไดใหการยอมรบ

ตอปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนและสนธสญญาดานสทธมนษยชนทง 7 ฉบบขางตน จงตอง

ตรากฎหมายภายในขนเพอรองรบหลกการดงกลาวทงในสวนของรฐธรรมนญและกฎหมายล�าดบรอง

โดยในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ไดใหความส�าคญกบหลกมนษยชนเปนอยางมาก นบ

แตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 เปนตนมา ดงตวอยางเชน รฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550ไดบญญตไวในมาตรา4“ศกดศรความเปนมนษย สทธ

และเสรภาพของบคคลยอมไดรบความคมครอง” และรฐธรรมนญฉบบปจจบน คอ รฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 25577 ไดกลาวถงการคมครองสทธมนษยชนไวใน มาตรา 4

“ภายใตบงคบบทบญญตแหงรฐธรรมนญน ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และ

ความเสมอภาค บรรดาทชนชาวไทยเคยไดรบการคมครองตามประเพณการปกครองประเทศไทย

ในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขและตามพนธกรณระหวางประเทศ

ทประเทศไทยมอยแลว ยอมไดรบการคมครองตามรฐธรรมนญน” ซงหากพจารณาตามประเพณ

การปกครองของไทยตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบตางๆพบวาการรบรองสทธมนษยชน

ตามบทบญญตในรฐธรรมนญเปนการคมครองสทธตามธรรมชาตทวไป ซงสามารถแบงออกไดเปน

2ประเภทคอ1)สทธทชดแจง เชนความเสมอภาคสทธเสรภาพสวนบคคลสทธในกระบวนการ

ยตธรรมสทธในทรพยสนสทธเสรภาพในการประกอบอาชพและ2)สทธทไมชดแจงเชนเสรภาพ

ในการแสดงความคดเหนของบคคลและสอมวลชน สทธเสรภาพในการศกษา สทธในการไดรบ

บรการสาธารณสขและสวสดการจากรฐสทธในขอมลขาวสารและการรองเรยนเสรภาพในการชมนม

และการสมาคมสทธชมชนและสทธพทกษรฐธรรมนญในสวนของกฎหมายล�าดบรองนนจะเปนการ

ตรากฎหมายภายในขนเพอรองรบหลกการเฉพาะเรองเชนตามประมวลกฎหมายวาดวยวธพจารณา

ความอาญาไดก�าหนดถงสทธทจะไดรบการคมครองจากการจบการคมขงและการคนเปนตน

7 ราชกจจานเบกษาเลม131ตอนท55กลงวนท22กรกฎาคม2557

_17-0121(001)P4.indd 5 5/17/60 BE 1:42 PM



3. หลกสทธมนษยชนกบกระบวนการสรรหาองคกรพจารณาวนจฉยความผดวนย ทางงบประมาณและการคลงของไทย เนองดวยการพจารณาวนจฉยความผดวนยทางงบประมาณและการคลง เปนเรองของ

กระบวนการยตธรรมทางปกครอง ซงเปนการใชอ�านาจรฐเพอใหการใชจายเงนแผนดนเปนไปอยาง

มประสทธภาพและมวนย โดยการก�าหนดโทษปรบทางปกครองตอเจาหนาททฝาฝนมาตรการ

การเงนการคลงของรฐอนอาจมผลกระทบตอสทธเสรภาพของบคคลโดยตรงประกอบกบรฐธรรมนญ

ไดก�าหนดใหองคกรของรฐทกองคกรจะตองเคารพและใหความส�าคญตอสทธและเสรภาพของ

ประชาชนเสมอ ดงตวอยางเชน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 26

บญญตไววา “การใชอ�านาจโดยองคกรของรฐทกองคกร ตองค�านงถงศกดศรความเปนมนษย

สทธ และเสรภาพตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน” ดงนนการพจารณาความผดวนยทางงบประมาณ

และการคลงจงตองมหลกประกนในการพจารณาขององคกรพจารณาความผดวนยทางงบประมาณ

และการคลงอนไดแก “คณะกรรมการวนยทางงบประมาณและการคลง” และ “คณะกรรมการ

ตรวจเงนแผนดน” เพอเปนการปองกนการละเมดสทธมนษยชนจากการใชอ�านาจรฐ ไมวาจะเปน

การปกปองสทธของประชาชนในการไดรบประโยชนจากเงนงบประมาณอยางทวถงและเตมเมด

เตมหนวยตลอดจนการปกปองสทธของประชาชนจากกระบวนการพจารณาความผดโดยการรบรอง

คมครองสทธมนษยชนเกยวกบการพจารณาความผดวนยทางงบประมาณและการคลงนน ถอเปน

การคมครอง“สทธชดแจง”อนไดแก“สทธทางแพงและการเมอง”ในสวนของ“สทธในกระบวนการ

ยตธรรม”ซงเปนสทธทมอาจเปลยนแปลงแกไขได

ทงนหลกสทธมนษยชนตามกฎหมายระหวางประเทศทเกยวกบ“สทธในกระบวนการยตธรรม”

ซงเกยวกบการพจารณาความผดวนยทางงบประมาณและการคลงนน ปรากฏอยในปฏญญาสากล

วาดวยสทธมนษยชนขอ10ซงก�าหนดวา“ทกคนมสทธโดยเสมอภาคเตมทในอนทจะไดรบการพจารณา

ทเปนธรรมและเปดเผยจากศาลทอสระและเทยงธรรมในการก�าหนดสทธและหนาทของตน และการ

กระท�าผดอาชญาใดๆทตนถกกลาวหา” และอนสญญาระหวางประเทศทเกยวของกบการพจารณา

ความผดวนยทางงบประมาณและการคลงซงประเทศไทยเปนภาค ไดแก กตการะหวางประเทศ

วาดวยสทธพลเมอง และสทธทางการเมอง (International Covenant on Civil and Political

Rights:ICCPR)ซงประเทศไทยไดภาคยานวต(Accession)เขาเปนภาคกตการะหวางประเทศฉบบ

ดงกลาวเมอวนท29ตลาคม2539โดยไมไดตงขอสงวนแตอยางใดและมผลใชบงคบกบประเทศไทย

เมอวนท29มกราคม2540ปรากฏตามขอ14ของกตกาฯซงก�าหนดวา“...บคคลทกคนยอมมสทธ

ไดรบการพจารณาอยางเปดเผยและเปนธรรม โดยคณะตลาการซงจดตงขนตามกฎหมาย มอ�านาจ

มความเปนอสระ และเปนกลาง...”

_17-0121(001)P4.indd 6 5/17/60 BE 1:42 PM



สวนการตรากฎหมายภายในเพอรองรบหลกการตามกฎหมายระหวางประเทศนน ในสวน

ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พบในบทบญญตของรฐธรรมนญฯ พทธศกราช 2540 และ

พทธศกราช 2550 ซงไดวางหลกการไววา “บคคลยอมมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณา

อยางถกตอง รวดเรว และเปนธรรม”อกทงประเทศไทยไดยดถอหลก“นตรฐ”(TheRuleoflaw)

ซงรฐตองปกครองภายใตกฎหมาย และใหความส�าคญในการใหความรบรองและคมครองตอสทธ

เสรภาพขนพนฐานของประชาชนรฐจะกระท�าการใดทมผลกระทบกระเทอนตอสทธและเสรภาพของ

ประชาชนมไดเวนแตจะมบทบญญตของกฎหมายใหอ�านาจไว

จะเหนไดวาไมวาจะเปนกฎหมายระหวางประเทศหรอกฎหมายภายในประเทศการคมครองสทธ

มนษยชนในกระบวนการยตธรรมลวนก�าหนดถงการพจารณาคดทเปนธรรมทงสนอนน�าไปสประเดน

การพจารณาตอไปวา การพจารณาคดทเปนธรรมนน ตองประกอบไปดวยหลกการใดบาง ซงจาก

การศกษาความเหนของนกวชาการหลายๆ ทาน รวมถงเอกสารทางวชาการแลว ผเขยนเหนวา

หลกประกนความเปนธรรมในการพจารณาคดนน รวมไปถง กระบวนการสรรหา การแตงตง

การถอดถอน และวาระการด�ารงต�าแหนง อนแสดงถงความเปนอสระในการพจารณาคด ไมถก

แทรกแซงไดโดยงายจากหนวยงานใด โดยในทนจะไดท�าการศกษาถงมมมองดานสทธมนษยชนกบ

“กระบวนการสรรหา” องคกรทท�าหนาทในการพจารณาความผดวนยทางงบประมาณและการคลง

ในฐานะหลกประกนความเปนธรรมในการพจารณาคดอยางหนงนนเอง

3.1 กระบวนการสรรหาองคกรพจารณาวนจฉยความผดวนยทางงบประมาณและการคลง

ดวยเหตทการพจารณาความผดวนยทางงบประมาณและการคลงในปจจบน ยงคงเปนไปตาม

บทบญญตในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดนพ.ศ.2542ปรากฏตาม

ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตฉบบท24/25578เรองใหพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ

มผลบงคบใช ต อไป การพจารณาความผดวนยทางงบประมาณและการคลงของไทยจงม

“คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน” เปนผพจารณาในฐานะองคกรสงสดและม“คณะกรรมการวนย

ทางงบประมาณและการคลง”เปนผพจารณาในฐานะองคกรเบองตนโดยแตละองคกรมกระบวนการ

สรรหาดงน

3.1.1 กระบวนการสรรหาคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน

ในปจจบนกระบวนการสรรหาคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนเปนไปตามประกาศ

คณะรกษาความสงบแหงชาตฉบบท71/25579เรองการสรรหาคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนและ

8 ราชกจจานเบกษาเลม131ตอนท89งลงวนท29พฤษภาคม25579 ราชกจจานเบกษาเลม131ตอนท124งลงวนท4กรกฎาคม2557

_17-0121(001)P4.indd 7 5/17/60 BE 1:42 PM



ผวาการตรวจเงนแผนดนซงก�าหนดใหคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนประกอบดวยประธานกรรมการ

คนหนงและกรรมการผทรงคณวฒอนอก 6 คน ซงพระมหากษตรยทรงแตงตงจากผมความช�านาญ

และประสบการณทางดานบญชและดานกฎหมายดานละ2คนดานเศรษฐศาสตรดานบรหารธรกจ

และดานอนทเปนประโยชนตอการตรวจเงนแผนดนอกดานละ1คนมวาระการด�ารงต�าแหนง3ป

นบแตวนทไดรบโปรดเกลาฯโดยผไดรบการสรรหาตองเปนผมสญชาตไทยโดยการเกดมอายไมต�ากวา

45ปบรบรณมความซอสตยสจรตเปนทประจกษ โดยใหม“คณะกรรมการสรรหา” จ�านวน7คน

ประกอบดวยประธานศาลฎกาประธานศาลรฐธรรมนญประธานศาลปกครองสงสดประธานกรรมการ

ปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ประธานทประชมอธการบดแหงประเทศไทย บคคลซง

ทประชมใหญศาลฎกาคดเลอกจ�านวน1คนและบคคลซงทประชมใหญศาลปกครองสงสดคดเลอก

อกจ�านวน1คนโดยใหส�านกงานเลขาธการวฒสภาท�าหนาทธรการคณะกรรมการสรรหาเมอด�าเนนการ

สรรหาเสรจแลว ใหคณะกรรมการสรรหาเสนอรายชอบคคลทไดรบการเสนอชอเปนคณะกรรมการ

ตรวจเงนแผ นดนให ประธานสภานต บญญ ตแห งชาตน�าขนทลเกล าทลกระหม อมถวาย

เพอพระมหากษตรยทรงแตงตงเปนคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดน

ตอไปและใหประธานสภานตบญญตแหงชาตเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ

3.1.2 กระบวนการสรรหาคณะกรรมการวนยทางงบประมาณและการคลง

เนองดวยในปจจบนไมมประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตก�าหนดหลกเกณฑ

เกยวกบกระบวนการสรรหาคณะกรรมการวนยทางงบประมาณและการคลงขนเฉพาะ กระบวนการ

สรรหาคณะกรรมการวนยทางงบประมาณและการคลง จงยงคงเปนไปตามพระราชบญญตประกอบ

รฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดนพ.ศ.2542ซงก�าหนดใหคณะกรรมการวนยทางงบประมาณ

และการคลงมาจาก “การแตงตง” ของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน มวาระการด�ารงต�าแหนง

คราวละ 2 ป นบแตวนทคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนแตงตง ประกอบดวยกรรมการตรวจเงน

แผนดนคนหนงซงคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนแตงตงใหเปนประธานกรรมการวนยทางงบประมาณ

และการคลงและผทรงคณวฒอนอกไมนอยกวา4คนแตไมเกน7คนซงคณะกรรมการตรวจเงน

แผนดนแตงตงจากผทมความเชยวชาญดานบญช ดานการตรวจสอบภายใน ดานการเงนการคลง

ดานนตศาสตรหรอดานการบรหาร

3.2 หลกสทธมนษยชนกบกระบวนการสรรหาองคกรพจารณาวนจฉยความผดวนย

ทางงบประมาณและการคลง

จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวากระบวนการสรรหาคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนก�าหนด

ใหม “คณะกรรมการสรรหา” ในขณะท คณะกรรมการวนยทางงบประมาณและการคลงมาจาก

_17-0121(001)P4.indd 8 5/17/60 BE 1:42 PM



การแตงตงของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน หาไดมคณะกรรมการสรรหาแตอยางใด ซงหาก

พจารณาตามหลกสทธมนษยชนแลว อาจน�าไปสประเดนปญหาไดวา กระบวนการสรรหาองคกร

พจารณาวนจฉยความผดวนยทางงบประมาณและการคลงของไทย มหลกประกนความเปนธรรม

เพยงพอแลวหรอไม ประการใด เนองดวยการก�าหนดโทษปรบทางปกครองขององคกรพจารณา

วนจฉยความผดวนยทางงบประมาณและการคลง เปนการกระทบซงสทธของคกรณโดยตรง ดงนน

การพจารณาความผดวนยทางงบประมาณและการคลง จงควรตองคมครองถงสทธของผถกกระทบ

สทธนน โดยหลกส�าคญประการหนงทมอาจปฏเสธได กคอ หลกประกนความเปนธรรมในการ

พจารณาคด ซงจากการศกษาถงองคกรทท�าหนาทในการพจารณาวนจฉยขอพพาททางปกครอง

ในตางประเทศลวนก�าหนดใหกระบวนการสรรหาผทจะมาด�ารงต�าแหนงในองคกรวนจฉยขอพพาท

ทางปกครองกระท�าโดย “คณะกรรมการสรรหา” แทบทงสน ดงตวอยางเชน The Tribunals

and Inquires Act 1958 ของประเทศองกฤษ ไดก�าหนดใหม Council on Tribunals10 หรอใน

ประเทศสหรฐอเมรกาก�าหนดใหมAdministrativeConferenceofTheUnitedState(ACUS)

เพอท�าหนาทคดเลอกผทจะเขามาด�ารงต�าแหนงในองคกรวนจฉยขอพพาททางปกครองเปนตนอกทง

ในสวนขององคกรวนจฉยขอพพาทของไทยอนไดแก“คณะกรรมการพทกษระบบคณธรรม”(ก.พ.ค.)

ซงท�าหนาทในการก�ากบตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของกฎระเบยบขอบงคบรวมถงพจารณา

วนจฉยอทธรณและเรองรองทกข กมหลกประกนความเปนธรรมในการพจารณาคด โดยการก�าหนด

ใหม“คณะกรรมการคดเลอก”ผทจะมาด�ารงต�าแหนงคณะกรรมการพทกษระบบคณธรรมประกอบ

ดวยประธานศาลปกครองสงสดรองประธานศาลฎกากรรมการก.พ.ผทรงคณวฒและเลขาธการก.พ.

นอกจากน หากพจารณาถงหลกประกนสทธมนษยชนเกยวกบองคกรพจารณาความผดวนย

ทางงบประมาณและการคลงของตางประเทศจะเหนไดวาการจดตงองคกรพจารณาวนจฉยความผด

วนยทางงบประมาณและการคลงมดวยกน2รปแบบคอ1)คณะกรรมการและ2)องคกรตลาการ

ซงไมวาจะเปนการจดตงองคกรในรปแบบใดกลวนมหลกประกนในกระบวนการสรรหาบคคลทจะมา

ท�าหนาทในการพจารณาความผดแทบทงสนดงตวอยางเชนในประเทศฝรงเศสและประเทศตนเซย

ซงมการจดตงองคกรในรปแบบ “ศาล” ไดก�าหนดใหมกระบวนการสรรหาคดเลอกบคคลทมความร

ความเชยวชาญเฉพาะ และมหลกประกนถงความเปนอสระอยางแทจรง ไมถกแทรกแซงจาก

ฝายนตบญญต หรอฝายบรหาร ไดโดยง าย สวนการจดตงองคกรพจารณาความผดวนย

10 GavinDrewry,The Judicialisation of Administrative tribunals in the UK : From Hewart to Leggatt, TransylvanianReviewofAdministrativeScience,pp.45-64.

_17-0121(001)P4.indd 9 5/17/60 BE 1:42 PM



ทางงบประมาณและการคลงในรปแบบ “คณะกรรมการ” ของประเทศแคเมอรนนน แมจะไมไดม

คณะกรรมการสรรหาขนโดยเฉพาะ แตไดก�าหนดถงบคคลทจะมาเปนคณะกรรมการวนย

ทางงบประมาณและการคลงโดยการผกโยงกบต�าแหนงทเกยวของกบการเงนการคลง11ไวในรฐ

กฤษฎกา(DecreeNo.97-49of5March1997:OrganizationandFunctioningoftheBudget

andFinanceDisciplinaryBoard)อยางชดเจนเชนรฐมนตรกระทรวงการคลงเพอเปนหลกประกน

ความเชยวชาญเฉพาะดานและไมไดผานการแตงตงจากหนวยงานใดอนเปนหลกประกนวาจะไมถก

แทรกแซงจากหนวยงานทแตงตงนน

อกทง ตามปฏญญาเมกซโก (MexicoDeclarationonSAI Independence) ขององคกร

ตรวจเงนแผนดนระหวางประเทศ หรอ International Organization of Supreme Audit

Institutions: INTOSAI) ซงกลาวถงหลกความเปนอสระขององคกรตรวจเงนแผนดน ไดก�าหนดวา

การแตงตงการถอนถอนและวาระการด�ารงต�าแหนงของบคลากรในองคกรตรวจเงนแผนดนถอเปน

หลกประกนถงความเปนอสระทส�าคญอยางหนงดงนนในฐานะทประเทศไทยเปนรฐสมาชกขององคกร

ตรวจเงนแผนดนระหวางประเทศ จงควรตองปฏบตตามหลกการดงกลาว ดงนน การทก�าหนดให

คณะกรรมการตรวจเงนแผนดนมอ�านาจในการก�าหนดหลกเกณฑและวธพจารณาเรองวนย

ทางงบประมาณและการคลง และมหนาทตรวจสอบควบคมการกระท�าทเปนการฝาฝนมาตรการ

เกยวกบการควบคมการเงนของรฐ ซงถอเปนการใชอ�านาจดานบรหารเพอบงคบการใหเปนไปตาม

กฎหมายแลวในขณะเดยวกนคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนกมอ�านาจในการแตงตงคณะกรรมการ

วนยทางงบประมาณและการคลง อนเปนองคกรทมอ�านาจในการพจารณาความผดวนยทาง

งบประมาณและการคลง รวมถงมอ�านาจในการวนจฉยชขาดความผดวนยทางงบประมาณและ

การคลงและก�าหนดโทษปรบทางปกครองในฐานะองคกรสงสด ซงถอเปนการใชอ�านาจกงตลาการ

อนเปนการวนจฉยเรองทเกดจากการตรวจสอบของส�านกงานการตรวจเงนแผนดนและเกดการฝาฝน

มาตรการเกยวกบการควบคมการเงนของรฐทคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนเปนผก�าหนดขนเอง

โดยองคกรเดยวเบดเสรจเดดขาดซงโดยทวไปตองมการแบงแยกการใชอ�านาจทง3ดานคออ�านาจ

นตบญญต อ�านาจบรหาร และอ�านาจตลาการออกจากกน จงอาจน�าไปสประเดนปญหาไดวา

กระบวนการไดมาซงคณะกรรมการวนยทางงบประมาณและการคลงอาจขาดความเปนอสระอนเปน

หลกประกนหนงในการไดรบพจารณาคดอยางเปนธรรมตาม “สทธในกระบวนการยตธรรม” และ

เปนการคมครองสทธเสรภาพของบคคลจากการใชอ�านาจรฐทงตามหลกสทธมนษยชนระหวางประเทศ

และหลกสทธมนษยชนของประเทศไทยเอง

11 ประกอบดวยประธานกรรมการวนยทางงบประมาณและการคลงคนหนงซงมาจากองคกรตรวจเงนแผนดนแคเมอรนและ กรรมการอนอก6คนซงมาจากกระทรวงและหนวยงานทเกยวของกบการเงนการคลงเชนกระทรวงการคลงกระทรวง ยตธรรม

_17-0121(001)P4.indd 10 5/17/60 BE 1:42 PM



4. บทสรปและขอเสนอแนะ ในปจจบนนานาประเทศไดใหความสนใจกบหลกสทธมนษยชนเปนอยางยง ดงจะเหนไดจาก

การเผยแพรแนวคดการสรางกลไกการรบรองและคมครองทางกฎหมายทงกฎหมายระหวางประเทศ

และกฎหมายภายในของแตละประเทศ ส�าหรบประเทศไทยการปรากฏขนของแนวคดและกลไก

การคมครองสทธมนษยชนนนเหนเปนทเดนชดนบแตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช

2540 เปนตนมา โดยเฉพาะอยางยงการอธบายถงเรองสทธมนษยชนวาเปนสทธขนพนฐาน

ตามรฐธรรมนญ ซงแสดงใหเหนวาสทธมนษยชนมคณคาและฐานะเปนสวนหนงของกฎหมายสงสด

ของประเทศ

สทธมนษยชนถอเปนหลกประกนสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษยซงผกพนองคกร

ของรฐฝายบรหารและฝายนตบญญตไมใหออกกฎหมายจ�ากดสทธเสรภาพของบคคลเกนกวาขอบเขต

ทรฐธรรมนญก�าหนด ซงสทธในกระบวนการยตธรรมทจะไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรมกถอ

เปนหลกสทธมนษยชนทส�าคญประการหนงดงจะเหนไดจากกฎหมายระหวางประเทศและกฎหมาย

ภายในของไทยเอง ไดบญญตรบรองถงหลกการดงกลาวไวในกฎหมายหลายฉบบดวยกน ดงนน

เพอใหเปนไปตามเจตนารมณของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน อนถอเปนแมบทส�าคญของ

การค มครองสทธมนษยชน ซงก�าหนดวา “มนษยทงหลายเกดมามอสระและเสมอภาคกน

ในเกยรตศกดและสทธ ต างมเหตผลและมโนธรรม และควรปฏบตต อกนดวยเจตนารมณ

แหงภราดรภาพ” ประกอบกบการทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยไดวางหลกการไววา“ศกดศร

ความเปนมนษย สทธ และเสรภาพของบคคลยอมไดรบความค มครอง และ “การใชอ�านาจ

โดยองคกรของรฐทกองคกรตองค�านงถงศกดศรความเปนมนษย สทธ และเสรภาพตามบทบญญต

แหงรฐธรรมนญน” ในฐานะทองคกรพจารณาวนจฉยความผดวนยทางงบประมาณและการคลง

เปนองคกรหนงทท�าหนาทในการพจารณาความผดวนยทางงบประมาณและการคลง จงตองม

หลกประกนความเปนธรรมในการพจารณาคดตามหลก “สทธในกระบวนการยตธรรม” เพอเปน

การคมครองสทธมนษยชนของผทถกกลาวหาวากระท�าความผดดวย โดยกระบวนการสรรหาผท

จะมาด�ารงต�าแหนงในการพจารณาความผด ถอเปนหลกประกนความเปนธรรมในการพจารณาคด

ทส�าคญประการหนงดงนนเพอใหสอดคลองตอหลกสทธมนษยชนและเพอใหเปนไปตามพนธกรณ

ตามกฎหมายระหวางประเทศทไทยเปนภาคอยนน ผเขยนจงขอเสนอแนะใหกระบวนการไดมาซง

องคกรพจารณาความผดวนยทางงบประมาณและการคลงของไทยในสวนของ “คณะกรรมการวนย

ทางงบประมาณและการคลง” ม “คณะกรรมการสรรหา” เชนเดยวกนกบกระบวนการสรรหา

“คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน” และองคกรพจารณาวนจฉยขอพพาททางปกครองของ

นานาประเทศนนเอง

_17-0121(001)P4.indd 11 5/17/60 BE 1:42 PM



บรรณานกรม

Electronic Article

Gavin Drewry,The Judicialisation of Administrative tribunals in the UK: From

Hewart to Leggatt,TransylvanianReviewofAdministrativeScience.

หนงสอ

กลพลพลวน,2538,พฒนาการแหงสทธมนษยชน,พมพครงท3,วญญชน,กรงเทพฯ,หนา51-52.

อดมศกดสนธพงษ,2552,สทธมนษยชน,พมพครงท3,วญญชน,กรงเทพฯหนา23.

บทความ

ประสทธเอกบตร(ผแปล),2540,กฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศกบสทธมนษยชน,วารสาร

นตศาสตร,ฉบบท4,ปท27(ธนวาคม2540),หนา1162–1164.

วทยานพนธ

สพจน เวชมข, 2552, การค มครองสทธมนษยชนโดยการเสนอเรองตอศาลรฐธรรมนญ

ของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ตามมาตรา 257 (2) ของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550,วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑตคณะนตศาสตรมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร.

เอกสารประกอบการอบรม

ประพร องกนนทน, 2556, ส�านกงานการตรวจเงนแผนดนกบสทธมนษยชน, รายงานการฝกอบรม

หลกสตรหลกนตธรรมเพอประชาธปไตยรนท1วทยาลยรฐธรรมนญส�านกงานศาลรฐธรรมนญ.

เอกสารอนๆ

DecreeNo.97-49of5March1997:OrganizationandFunctioningoftheBudgetand

FinanceDisciplinaryBoard

MexicoDeclarationonSAIIndependence

TheCharteroftheUnitedNations

TheUniversalDeclarationofHumanRights

_17-0121(001)P4.indd 12 5/17/60 BE 1:42 PM



พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดนพ.ศ.2542

ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยวนยทางงบประมาณและการคลงพ.ศ.2544

ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยวธพจารณาความผดวนยทางงบประมาณและการคลง

พ.ศ.2544และทแกไขเพมเตม

ราชกจจานเบกษาเลม131ตอนท55กลงวนท22กรกฎาคม2557

ราชกจจานเบกษาเลม131ตอนท89งลงวนท29พฤษภาคม2557

ราชกจจานเบกษาเลม131ตอนท124งลงวนท4กรกฎาคม2557

_17-0121(001)P4.indd 13 5/17/60 BE 1:42 PM


* อยการอาวโส,ผเขารบการอบรมหลกสตร“หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย”(นธป.)รนท2ของส�านกงานศาลรฐธรรมนญ

บทน�า บทความนมเนอหาสาระเกยวของในเรองของสทธมนษยชนในดานการทจะไดรบความคมครอง

สทธภายใตหลกนตธรรมจากรฐตามหลกสทธมนษยชน ซงปจจบนจะเหนไดวากระแสสงคมทมความ

ตนตวและมความคดในดานการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยซงตามหลกประชาธปไตย

นนมหลกการทส�าคญคอยดถออ�านาจของประชาชนคออ�านาจสงสดในการปกครองประเทศรฐตอง

ใหความเคารพตอขอบเขตของสทธและเสรภาพหรอสทธมนษยชนของบคคลเปนส�าคญแตในสงคม

ปจจบนเกดเหตการณความรนแรงในทกๆ ดานทเกยวของกบสทธและเสรภาพของบคคลไมวาจะ

เปนระหวางบคคล หรอรฐทสงผลกระทบขนในสงคมมากมาย ความกาวหนาของเทคโนโลย สงคม

ความเจรญของวตถ ความเสอมถอยของศลธรรมในตวบคคลความลาหลงของตวบทกฎหมาย

ในการบงคบใชเปนปจจยทท�าใหเกดปญหาในการใชกฎหมายเพอคมครองรกษาสทธ และอ�านวย

ความยตธรรมของบคคลใหเปนไปตามหลกสทธมนษยชน ผทเกยวของในการรกษากฎหมาย กคอ

นกกฎหมายเพอรกษาความยตธรรมใหแกประชาชนนกกฎหมายมหนาทในการรกษากฎหมายโดยตอง

ยดหลกความยตธรรมเปนส�าคญเปนคณธรรมประจ�าใจดงนนจงตองมมาตรฐานจรรยาบรรณคณธรรม

จรยธรรมในการปฏบตหนาทในการรกษากฎหมายโดยค�านงถงหลกการของกฎหมายและหลกคณธรรม

ดวยเพอสรางความสงบของสงคมสวนรวมเปนหลก

เจตนารมณของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2550นนตองการใหอ�านาจการปกครอง

อยในมอประชาชนอยางแทจรงและเปนรปธรรม ลดการผกขาดอ�านาจรฐ มการปกครองทโปรงใส

ตรวจสอบไดมคณธรรมจรยธรรมองคกรตลาการมความเปนอสระและเขมแขงเปนกลางเชอถอได

ดงนนในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2550มเนอหาสาระทเกยวของในเรองขององคกรอสระ

ทเกยวของกบการค มครองสทธ เสรภาพของบคคลตามหลกสทธมนษยชนบญญตไวดงน เชน

ในหมวด 1 มาตรา 3 อ�านาจอธปไตยเปนของปวงชนชาวไทย พระมหากษตรยผทรงเปนประมข

ชวลต ร�าจวนจร*

หลกจรรยาบรรณนกกฎหมายในการคมครองสทธ

ตามหลกสทธมนษยชน

_17-0121(001)P4.indd 14 5/17/60 BE 1:42 PM


หลกจรรยาบรรณนกกฎหมายในการคมครองสทธตามหลกสทธมนษยชน

ทรงใชอ�านาจนนทางรฐสภา คณะรฐมนตร และศาล ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน วรรคสอง

การปฏบตหนาทของรฐสภาคณะรฐมนตรศาลรวมทงองคกรตามรฐธรรมนญและหนวยงานของรฐ

ตองเปนไปตามหลกนตธรรม มาตรา 4 ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความ

เสมอภาคของบคคลยอมไดรบความคมครองมาตรา5ประชาชนชาวไทยไมวาเหลาก�าเนดเพศหรอ

ศาสนาใดยอมอยในความคมครองแหงรฐธรรมนญนเสมอกนมาตรา255วรรคสอง“พนกงานอยการ

มอสระในการพจารณาสงคดและการปฏบตหนาทใหเปนไปโดยเทยงธรรม”หมวด13จรยธรรมของ

ผด�ารงต�าแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐมาตรา279“มาตรฐานทางจรยธรรมของผด�ารง

ต�าแหนงทางการเมองขาราชการและเจาหนาทของรฐแตละประเภทใหเปนไปตามประมวลจรยธรรมท

ก�าหนดขน”วรรคสองมาตรฐานทางจรยธรรมตามวรรคหนงจะตองมกลไกและระบบในการด�าเนนงาน

เพอใหการบงคบใชเปนไปอยางมประสทธภาพ รวมทงก�าหนดขนตอนการลงโทษตามความรายแรง

แหงการกระท�า

จะเหนไดวาในเจตนารมณแหงรฐธรรมนญฉบบปจจบนนไดบญญตเรองทเกยวกบคณธรรม

จรยธรรมของนกกฎหมายขนเปนครงแรกนนกเพอใหอ�านาจการปกครองโดยตวแทนของประชาชน

ผานทางองคกรทงสามมประสทธภาพนบวาเปนกลไกหนงในการปรบเปลยนระบบการบรหารจดการ

ภาครฐแนวใหมโดยการจดวางกฎระเบยบพฤตกรรมของเจาหนาทในภาครฐขนใหมใหมความชดเจน

เปนรปธรรมมากยงขนเปนกรอบแหงการประพฤตและปฏบตรวมกน โดยยดหลกความถกตองและ

สทธเสรภาพความเสมอภาคของประชาชน

สทธมนษยชน ความหมาย (https://sites.google.com/)

มผใหค�านยาม“สทธมนษยชน”ไวหลายความหมายจากปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

ขอ 1 ทระบไววา บคคลชอบทจะมสทธและเสรภาพประดามทระบไวในปฏญาณน ทงนโดยไมม

การจ�าแนกความแตกตางในเรองใดๆเชนเชอชาตสผวเพศภาษาศาสนาความเหนทางการเมอง

หรอทางอนใด ชาตหรอสงคมอนเปนทมาเดม ทรพยสน ก�าเนด หรอสถานะอนใด นอกจากน

การจ�าแนกขอแตกตางโดยอาศยมลฐานแหงสถานะทางการเมองทางดลอาณาหรอทางเรองระหวาง

ประเทศของประเทศหรอดนแดนซงบคคลสงกดจะท�ามไดทงนไมวาดนแดนดงกลาวจะเปนเอกราช

อยในความพทกษมไดปกครองตนเองหรออยภายใตการจ�ากดแหงอธปไตยอนใด

หมายถงสทธขนพนฐานทมนษยทกคนไดรบอยางเสมอภาคกนเพอใหสามารถด�ารงชวตไดอยาง

สนตสขมศกดศรมเสรภาพมไมตรจตและมความเมตตาตอกนโดยไมค�านงถงความแตกตางในเรอง

เชอชาตสผวเพศอายภาษาศาสนาสถานภาพทางกายหรอสขภาพ

_17-0121(001)P4.indd 15 5/17/60 BE 1:42 PM


ชวลต ร�ำจวนจร

หมายถง ศกดศรความเปนมนษย สทธเสรภาพ และความเสมอภาคของบคคลทไดรบ

การคมครองตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย หรอตามกฎหมายไทยหรอสนธสญญา

ทประเทศไทยเปนภาค

หมายถง สทธของความเปนมนษย ผ ทเปนมนษยยอมมสทธดงกลาว ตงแตเกดจนตาย

โดยปราศจากขอจ�ากดทางกฎหมาย ซงแสดงใหเหนวา มนษยเทานนทมสทธน และสทธนเกดขน

โดยตดตวมนษยตงแตเกดจนกระทงตาย

หมายถง สทธของบคคลทไดรบการคมครอง โดยหลกบงคบของกฎหมายภายใตหลกการ

เกยรตศกด สทธทเทาเทยมกน ความเสมอภาค ทจะเปนการสงเสรมใหมนษยอยรวมกนไดอยาง

มความสข

หมายถง สทธททกคนมอยในฐานะเปนมนษย ทงสทธในการด�ารงชวตอยในสวนบคคลและ

สทธในการอยรวมกนในสงคม สทธในความเปนมนษยนน มทงสทธตามกฎหมายและสทธทมอย

โดยไมขนอยกบบทบญญตของกฎหมายแตเปนสทธทเกดจากมาตรฐานเพอความถกตองความเปนธรรม

หรอความยตธรรมแตเดมสทธมนษยชนจะกลาวถงในชออนเชนสทธในธรรมสทธในธรรมชาตเปนตน

ความส�าคญของสทธมนษยชน สทธมนษยชนมความส�าคญในฐานะท เป นอารยะธรรมโลก (World Civilzation)

ของมนษยทพยายามวางระบบความคดเพอใหคนทวโลกเกดความระลกร ค�านงถงคณคาของ

ความเปนมนษย ตงแตยอมรบความเปนมนษย ศกดศร ชาตก�าเนด สทธตางๆ ทมพนฐานมาจาก

ความชอบธรรม ซงตงอยบนพนฐานแหงสทธตงแตก�าเนด โดยใหความส�าคญกบค�าวาชวต (Life)

(ชะวชชย ภาตณธ, 2548:3) นอกจากนแลวสทธมนษยชนยงมความส�าคญในแงของการเปน

หลกประกนของความเปนมนษย สทธและเสรภาพและสภาวะโลกปจจบนเรองของสทธมนษยชน

กไมใชเรองประเทศใดประเทศหนงเทานน หากแตเปนเรองทสงคมทวโลกตองใหความส�าคญ

เพราะประเทศไทยในฐานะทเปนสมาชกขององคการสหประชาชาต ผกพนตามพนธกรณแหง

กฎบตรสหประชาชาตและทส�าคญเรองของสทธมนษยชนยงไดถกน�าไปใชในทางการเมองเศรษฐกจ

ระหวางประเทศเชนการละเมดสทธมนษยชนในพมาท�าใหสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปคว�าบาตร

ทางการฑตการงดการท�าการคาดวยหรอกรณการสงกองก�าลงทหารของสหประชาชาตเพอเขาไปยต

การฆาลางเผาพนธ ในบอสเนย เฮอรเซโกวนา และในโคโซโว ของอดตประเทศยโกสลาเวย เปนตน

(กมพล พลวน, 2547:2-3) ดวยสาเหตและความส�าคญดงกลาวมาขางตน เราจงจ�าเปนตองให

ความส�าคญในการศกษาเรองสทธมนษยชน เพราะมความส�าคญทงในดานสงคมโลกและการสราง

ประชาธปไตยในสงคมไทย

_17-0121(001)P4.indd 16 5/17/60 BE 1:42 PM



สทธมนษยชนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มเจตนารมณในการคมครองสทธและ

เสรภาพของปวงชนชาวไทยจากมาตราตางๆแบงออกเปน13สวนแตละสวนสรปไดดงน

1. การใชอ�านาจโดยองคกรของรฐมเจตนารมณเพอคมครองศกดศรความเปนมนษยสทธ

และเสรภาพของประชาชนจากการใชอ�านาจโดยองคกรของรฐทกองคกร

2. ความเสมอภาค มเจตนารมณเพอก�าหนดหลกความเสมอภาคแกบคคลทมความ

แตกตางกนวายอมเสมอกนและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน

3. สทธและเสรภาพสวนบคคลมเจตนารมณเพอประกนสทธและเสรภาพในชวตและรางกาย

ในการใชชวตในดานตางๆเชนในเคหสถานการเลอกทอยอาศยชอเสยงความเปนสวนตวการสอสาร

ของบคคลการนบถอศาสนา

4. สทธในกระบวนการยตธรรม มเจตนารมณเพอคมครองสทธและเสรภาพของบคคล

เกยวกบความรบผดทางอาญา การเขาถงในกระบวนการยตธรรม คมครองความเสมอภาค และ

การไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายทงทางแพงและทางอาญา

5. สทธในทรพยสนมเจตนารมณเพอประกนความมนคงในการถอครองทรพยสน

6. สทธและเสรภาพในการประกอบอาชพมเจตนารมณเพอประกนเสรภาพในการประกอบ

อาชพความปลอดภยสวสดภาพและการด�ารงชพของคนท�างาน

7. เสรภาพในการแสดงความคดเหนของบคคลและสอมวลชนมเจตนารมณเพอคมครอง

เสรภาพในการแสดงความคดเหนของบคลและสอมวลชนดวยการพดการเขยนการพมพการโฆษณา

การก�าหนดมใหรฐจ�ากดเสรภาพการแสดงออกของบคคล เวนแตเพอความมนคงของรฐ และเพอ

คมครองมใหละเมดสทธเสรภาพชอเสยงในครอบครวของบคคลอนเพอปองกนมใหรฐสงปดคมครอง

และจดสรรคลนความถอยางเปนธรรมใหประชาชนมสวนรวมเพอคมครองใหประชาชนไดรบขอมล

ขาวสารทหลากหลาย

8. สทธและเสรภาพในการศกษา มเจตนารมณเพอใหบคคลมความเสมอภาคในการไดรบ

การศกษาซงรฐจะตองจดใหอยางทวถงมคณภาพและเหมาะสม

9. สทธในการไดรบบรการสาธารณสขและสวสดการจากรฐมเจตนารมณเพอใหประชาชน

ไดรบบรการทางสาธารณสขจากรฐและเพอคมครองสทธในการรบบรการทางสาธารณสขอยาง

เสมอภาค

10. สทธในขอมลขาวสารและการรองเรยน มเจตนารมณเพอคมครองการเขาถงขอมล

ขาวสารการรบรและรบฟงความคดเหนของประชาชนการรองทกขและเพอคมครองสทธของบคคล

ในการรองเรยนหนวยงานของรฐ

_17-0121(001)P4.indd 17 5/17/60 BE 1:42 PM



11. เสรภาพในการชมนมและการสมาคม มเจตนารมณเพอคมครองเสรภาพของประชาชน

ในการชมนมโดยสงบและปราศจากอาวธ ค มครองประชาชนใหไดรบความสะดวก ค มครอง

การรวมกลมเปนสมาคมกลมหรอองคกรเอกชนหรอหมคณะอนตามการปกครองระบอบประชาธปไตย

12. สทธชมชนมเจตนารมณเพอรบรองคมครองบคคลสทธชมชนชมชนทองถน

13. สทธพทกษรฐธรรมนญ มเจตนารมณเพอคมครองการปกครองระบอบประชาธปไตย

ตอการกระท�าเพอใหไดมาซงอ�านาจของบคคลในการปกครองดวยวถทางทมชอบ

จะเหนไดวาสทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทยโดยรฐธรรมนญนน สามารถพจารณา

จ�าแนกออกได 3ประเภทกวางๆคอ (1) สทธและเสรภาพสวนบคคล (2) สทธและเสรภาพในทาง

เศรษฐกจและสงคม(3)สทธและเสรภาพในการมสวนรวมทางการเมอง

องคกรทเกยวของในการคมครองสทธมนษยชนตามรฐธรรมนญ 2550

1. ฝายนตบญญต

- รฐสภา

- วฒสภา

2. ฝายบรหาร

3. ฝายตลาการ

- ศาลรฐธรรมนญ

- ศาลยตธรรม

- ศาลปกครอง

- ศาลทหาร

4. คณะกรรมการเลอกตง

5. คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต

6. ผตรวจการแผนดน

7. คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

การคมครองสทธในกระบวนการยตธรรมตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย รฐธรรมนญพ.ศ.2550ไดบญญตเกยวกบสทธของบคคลในกระบวนการยตธรรมดงตอไปน

มาตรา 40“บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรม”

(1) สทธเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงายสะดวกรวดเรวและทวถง

(2) สทธพนฐานในกระบวนพจารณา ซงอยางนอยตองมหลกประกนขนพนฐานเรองการ

ไดรบการพจารณาโดยเปดเผย การไดรบทราบขอเทจจรงและตรวจเอกสารอยางเพยงพอ การเสนอ

_17-0121(001)P4.indd 18 5/17/60 BE 1:42 PM



ขอเทจจรงขอโตแยงและพยานหลกฐานของตนการคดคานผพพากษาหรอตลาการการไดรบการ

พจารณาโดยผพพากษาหรอตลาการทนงพจารณาคดครบองคคณะและการไดรบทราบเหตผลประกอบ

ค�าวนจฉยค�าพพากษาหรอค�าสง

(3) บคคลยอมมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางถกตองรวดเรวและเปนธรรม

(4) ผเสยหายผตองหาโจทกจ�าเลยคกรณผมสวนไดเสยหรอพยานในคดมสทธไดรบการ

ปฏบตทเหมาะสมในการด�าเนนการตามกระบวนการยตธรรม รวมทงสทธในการไดรบการสอบสวน

อยางถกตองรวดเรวเปนธรรมและการไมใหถอยค�าเปนปฏปกษตอตนเอง

(5) ผ เสยหาย ผ ต องหา จ�าเลย และพยานในคดอาญา มสทธไดรบความค มครอง

และความชวยเหลอทจ�าเปนและเหมาะสมจากรฐสวนคาตอบแทนคาทดแทนและคาใชจายทจ�าเปน

ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต

(6) เดกเยาวชนสตรผสงอายหรอผพการหรอทพพลภาพยอมมสทธไดรบความคมครอง

ในการด�าเนนกระบวนพจารณาคดอยางเหมาะสม และยอมมสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสมในคด

ทเกยวกบความรนแรงทางเพศ

(7) ในคดอาญา ผตองหาหรอจ�าเลยมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดทถกตอง

รวดเรว และเปนธรรม โอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ การตรวจสอบหรอไดรบทราบพยาน

หลกฐานตามสมควรการไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความและการไดรบการปลอยตว

ชวคราว

(8) ในคดแพงบคคลมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายอยางเหมาะสมจากรฐ

หมวด5สวนท5แนวนโยบายดานกฎหมายและการยตธรรม

มาตรา 81“รฐตองด�าเนนการตามแนวนโยบายดานกฎหมายและการยตธรรม”ดงตอไปน

(1) ดแลใหมการปฏบตและบงคบการใหเปนไปตามกฎหมายอยางถกตองรวดเรวเปนธรรม

และทวถง สงเสรมการใหความชวยเหลอและใหความรทางกฎหมายแกประชาชน และจดระบบ

งานราชการและงานของรฐอยางอนในกระบวนการยตธรรมใหมประสทธภาพ โดยใหประชาชนและ

องคกรวชาชพมสวนรวมในกระบวนการยตธรรมและการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย

(2) คมครองสทธและเสรภาพของบคคลใหพนจากการลวงละเมดทงโดยเจาหนาทของรฐและ

โดยบคคลอนและตองอ�านวยความยตธรรมแกประชาชนอยางเทาเทยมกน

(3) จดใหมกฎหมายเพอจดตงองคกรเพอการปฏรปกฎหมายทด�าเนนการเปนอสระ

เพอปรบปรงและพฒนากฎหมายของประเทศรวมทงการปรบปรงกฎหมายใหเปนไปตามรฐธรรมนญ

โดยตองรบฟงความคดเหนของผทไดรบผลกระทบจากกฎหมายนนประกอบดวย

_17-0121(001)P4.indd 19 5/17/60 BE 1:42 PM



(4) จดใหมกฎหมายเพอจดตงองคกรเพอการปฏรปกระบวนการยตธรรมทด�าเนนการ

เปนอสระเพอปรบปรงและพฒนาการด�าเนนงานของหนวยงานทเกยวของกบกระบวนการยตธรรม

(5) สนบสนนการด�าเนนการขององคกรภาคเอกชนทใหความชวยเหลอทางกฎหมาย

แกประชาชนโดยเฉพาะผไดรบผลกระทบจากความรนแรงในครอบครว

มาตรฐานคณธรรม จรยธรรมตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

มาตรา 197 “การพจารณาพพากษาอรรถคดเปนอ�านาจของศาลซงตองด�าเนนการใหเปน

ไปโดยยตธรรม ตามรฐธรรมนญ ตามกฎหมาย และในพระปรมาภไธยพระมหากษตรย ผพพากษา

และตลาการมอสระในการพจารณาพพากษาอรรถคดใหเปนไปโดยถกตอง รวดเรว และเปนธรรม

ตามรฐธรรมนญและกฎหมาย”

มาตรา 279 มาตรฐานทางจรยธรรมของผด�ารงต�าแหนงทางการเมองขาราชการหรอเจาหนาท

ของรฐแตละประเภทใหเปนไปตามประมวลจรยธรรมทก�าหนดขน

มาตรา 280เพอประโยชนในการด�าเนนการตามหมวดนใหผตรวจการแผนดนมอ�านาจหนาท

เสนอแนะหรอใหค�าแนะนาในการจดท�าหรอปรบปรงประมวลจรยธรรมตามมาตรา279วรรคหนงและ

สงเสรมใหผด�ารงต�าแหนงทางการเมองขาราชการและเจาหนาทของรฐมจตส�านกในดานจรยธรรม

รวมทงมหนาทรายงานการกระท�าทมการฝาฝนประมวลจรยธรรมเพอใหผทรบผดชอบในการบงคบการ

ใหเปนไปตามประมวลจรยธรรมด�าเนนการบงคบใหเปนไปตามประมวลจรยธรรมตามมาตรา279

วรรคสาม

มาตรฐานจรยธรรมกบการคมครองสทธในกระบวนการยตธรรม ในรฐธรรมนญ 2550 ไดบญญตเนอหาเกยวกบมาตรฐานจรยธรรมกบการคมครองสทธ

ในกระบวนการยตธรรม ซงอาศยอ�านาจตามความในมาตรา 279 ไดบญญตไววา มาตรฐานทาง

จรยธรรมของผด�ารงต�าแหนงทางการเมองขาราชการหรอเจาหนาทของรฐแตละประเภทใหเปนไป

ตามประมวลจรยธรรมทก�าหนดขนพระราชบญญตระเบยบและประมวลจรยธรรมของผด�ารงต�าแหนง

ทางการเมอง ขาราชการ หรอเจาหนาทของรฐแตละประเภท จงไดถกก�าหนดขน เพอเปนกรอบใน

การยดถอปฏบตของเจาหนาทของรฐแตละประเภทเพอคงไวซงความยตธรรมถกตองโปรงใสและ

เปนธรรมโดยค�านงถงหลกสทธมนษยชนในระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย ซงมาตรฐาน

จรยธรรมกบการคมครองสทธในกระบวนการยตธรรม ทส�าคญจะขอยกมากลาวหลกๆ ในทน

มดงน

_17-0121(001)P4.indd 20 5/17/60 BE 1:42 PM



1. ประมวลจรยธรรมขาราชการพลเรอน

(ประมวลจรยธรรมขาราชการพลเรอนธรรมาภบาลสลค.www.socgg.soc.go.th/)

ส�านกงานผตรวจการแผนดนไดบญญตมาตรฐานจรยธรรมส�าหรบผด�ารงต�าแหนงทางการเมอง

และเจาหนาทของรฐไว9ประการดงน

1. การยดมนในคณธรรมและจรยธรรม

2. การมจตส�านกทดซอสตยสจรตและรบผดชอบ

3. การยดถอประโยชนของประเทศชาตเหนอกวาประโยชนสวนตนและไมมผลประโยชน

ทบซอน

4. การยนหยดท�าในสงทถกตองเปนธรรมและถกกฎหมาย

5. การใหบรการแกประชาชนดวยความรวดเรวมอธยาศยและไมเลอกปฏบต

6. การใหขอมลขาวสารแกประชาชนอยางครบถวนถกตองและไมบดเบอนขอเทจจรง

7. การมงผลสมฤทธของงานรกษามาตรฐานมคณภาพโปรงใสและตรวจสอบได

8. การยดมนในระบอบประชาธปไตยอนทรงมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

9. การยดมนในหลกจรรยาวชาชพองคกร

2. ประมวลจรยธรรมขาราชการฝายอยการและบคลากรของส�านกงานอยการสงสด

(กฎหมายและระเบยบเกยวกบองคกรอยการส�านกงานอยการสงสด.www.ago.go.th.)

ประมวลจรยธรรมขาราชการฝายอยการและบคลากรของส�านกงานอยการสงสดทจดท�าขน

เพอใหขาราชการฝายอยการและบคลากรทปฏบตหนาทในส�านกงานอยการสงสดยดถอปฏบต ทงน

เพอประโยชนในการปฏบตหนาทของขาราชการฝายอยการและบคลากรของส�านกงานอยการสงสด

และเพอใหสอดคลองกบบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ. 2550 โดยแบงเปน

8หมวดในแตละหมวดเนอหาสรปมดงน

หมวด 1 บททวไปขอ1ความหมายตางๆขององคกรอยการ(ขอ1)

หมวด 2 อดมการณของขาราชการฝายอยการและบคลากรของส�านกงานอยการสงสด

(ขอ2)

หมวด 3จรยธรรมขาราชการฝายอยการ(ขอ3–14)

หมวด 4จรยธรรมขาราชการอยการรายละเอยดมดงน

ขอ 15 ขาราชการอยการตองรกษาไวซงอดมการณแหงวชาชพและจรยธรรมน

อยางเครงครดไมกระท�าการใดๆ อนอาจน�ามาซงความเสอมเสยตอเกยรตศกดแหงวชาชพ

ขอ16ขาราชการอยการตองพจารณาสงคดดวยความมอสระและปฏบตหนาท

ใหเปนไปโดยเทยงธรรม

_17-0121(001)P4.indd 21 5/17/60 BE 1:42 PM



ขอ 17 ขาราชการอยการตองไมประกอบอาชพ หรอวชาชพ หรอกระท�า

กจการใดอนเปนการกระทบกระเทอนถงการปฏบตหนาท หรอเสอมเสยถงเกยรตศกด

แหงต�าแหนงหนาทราชการ

หมวด 5 จรยธรรมขาราชการธรการ(ขอ18–23)

หมวด 6 จรรยาขาราชการฝายอยการ(ขอ24–33)

หมวด 7 การรกษาจรยธรรมจรรยาและการลงโทษ(ขอ34–35)

หมวด 8 จรยธรรมและจรรยาของบคลากร(ขอ36–37)

3. ประมวลจรยธรรมและจรรยาบรรณของต�ารวจ พ.ศ. 2551

4. ประมวลจรยธรรมขาราชการศาลยตธรรมและลกจาง

5. จรยธรรมตลาการศาลปกครอง

6. ระเบยบส�านกงานศาลรฐธรรมนญวาดวยมาตรฐาน จรรยาบรรณ คณธรรม และจรยธรรม

ของขาราชการ ส�านกงานศาลรฐธรรมนญ พศ. 2550 ฉบบท 2

มาตรฐานจรยธรรม จรรยาบรรณนกกฎหมายในการคมครองสทธตามหลกสทธมนษยชน การค มครองสทธในกระบวนการยตธรรมนนมองคกร และหนวยงานตางๆ ทเกยวของ

รบผดชอบ ซงผทท�าหนาทรบผดชอบและปฏบตในการพทกษรกษาสทธตองมจตส�านกและยดมน

ในหลกคณธรรม จรยธรรม ความถกตอง และความยตธรรมมาเปนอนดบหนง โดยค�านงถง

หลกสทธมนษยชน ความถกตองเหนแกประโยชนสวนรวมเปนทตงสงสด ดงนนผ มหนาทใน

กระบวนการยตธรรมอนจะคมครองรกษาสทธของบคคลจงมมาตรฐานจรยธรรมในการปฏบตหนาท

วเคราะหตามหลกสทธมนษยชนดงน

1. หลกสทธ เสรภาพ คอ การเนนในสทธ เสรภาพของบคคลหรอปจเจกชนนยมในเรอง

เสรภาพในดานความคด ความเชอ ศาสนา การศกษาหาความร รวมทงเสรภาพในทางการเมอง

นกกฎหมายตองค�านงถงหลกสทธมนษยชนในการค มครอง พทกษรกษาสทธ และใหความ

ชวยเหลอแกบคคลตามหลกสทธของบคคล โดยยดหลกความยตธรรม ถกตอง ชอบธรรมตามหลก

นตธรรม

2. หลกความเสมอภาค คอ ความเทาเทยมกนตามกฎหมายของปจเจกชน ความเสมอภาค

ขนอยกบหลกความเทยงธรรม ความเทาเทยมกนในเรองสทธและหนาท นกกฎหมายตองยดหลก

นตธรรมปฏบตหนาทตามมาตรฐานจรรยาบรรณวชาชพ และระเบยบตามประมวลจรยธรรมอยาง

เครงครด ดวยความสจรตอยางแทจรง โดยไมเลอกปฏบต ใหความยตธรรมแกบคคลตามสทธทพงม

โดยค�านงถงประโยชนของสวนรวมสงสด

_17-0121(001)P4.indd 22 5/17/60 BE 1:42 PM



3. หลกภราดรภาพ คอความเปนพเปนนองกน มนษยทกคนจะตองมความเทาเทยมกน

และปฏบตตอกนดจพนอง เปนสงทธรรมชาตมอบใหมนษย คอ ไมมแบงแยกผวพรรณหรอเผาพนธ

นกกฎหมายตองยดมนในคณธรรมและจรยธรรม และหลกจรรยาวชาชพใหบรการแกประชาชน

ดวยความถกตอง เหมาะสม ความรวดเรว มอธยาศยทด ใหความรและชวยเหลออยางสจรตตาม

หลกนตธรรม

บทสรป

ในประเทศไทย ประชาคมทกหม เหลามศาสนาประจ�าใจ ยดหลกไมเบยดเบยนกน

พระมหากษตรยตงแตสมยสโขทยพอขนรามค�าแหงมหาราชทรงโปรดใหจารกไวบนแทงศลารบรอง

สทธขนพนฐานของราษฎรวา ทกคนมอสระในการด�าเนนชวต มสทธและเสรภาพในทางการคา

สทธในการรองทกขและไตสวนด�าเนนคดโดยธรรมในสมยกรงศรอยธยาพระมหากษตรยทกพระองค

กทรงปกครองแผนดนโดยหลกทศพธราชธรรมพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท5

แหงกรงรตนโกสนทรทรงประกาศใหเลกระบบทาส พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอย หว

รชกาลท6ทรงประกาศพระราชกฤษฎกาวาดวยการทลเกลาถวายฎกาเปดโอกาสใหไพรฟาขาแผนดน

ทเดอดรอนเพราะการปฏบตและไมปฏบตหนาทของขนนาง ขาราชการ รองทกขตอพระองคได

โดยตรงซงยงถอปฏบตเปนราชประเพณจนปจจบนและเมอประเทศไทยเปลยนระบอบการปกครอง

เปนประชาธปไตย ไดเขาเปนภาคปฏญญาวาดวยสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต รฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทยทกฉบบ ไดมบทบญญตรบรองสทธขนพนฐานของประชาชนไวสอดคลองกบ

หลกปฏญญาสากลจนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2540 ไดบญญตใหตงคณะกรรมการ

สทธมนษยชนแหงชาตขนมาดแลเกยวกบสทธมนษยชนเปนการเฉพาะ และรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 ไดบญญตคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนตามปฏญญาสากล

ทกประการประเทศไทยจงเปนประเทศทใครๆตองการเขามาอยอาศยภายใตรมพระบรมโพธสมภาร

แตเนองจากสภาวการณทางเศรษฐกจ สงคม การเมองของโลกไดเปลยนแปลง มการแขงขนสง

การเอารดเอาเปรยบ แยงชงทรพยากรกนมากขน การละเมดสทธมนษยชนจงเกดขนมาก และม

อยทวไป เชน การคามนษย ผหญงและเดก การใชแรงงานอยางทาสในโรงงานอตสาหกรรมและ

การประมง เกดขนโดยคนตางชาตและคนไทยเอง จนประเทศมหาอ�านาจมกอางเอาการละเมดสทธ

มนษยชนมาเปนเหตกดกนทางการคา การเขายดครองและแทรกแซงกจการภายในของประเทศอน

เจาหนาทของรฐโดยเฉพาะนกกฎหมาย จงตองมคณธรรมและจรยธรรมในการจดการกบปญหา

ดงกลาวอยางรอบคอบตรงไปตรงมาใหเหมาะสมทงนเพอปราบปรามและปองกนมใหการละเมด

สทธมนษยชนเกดมากขนและลดลงจนหมดสนไปในทสด

_17-0121(001)P4.indd 23 5/17/60 BE 1:42 PM



เอกสารอางอง

กฎหมายและระเบยบเกยวกบองคกรอยการ.ส�านกงานอยการสงสด.สบคนเมอ2กรกฎาคม2557.

เขาถงไดจากwww.ago.go.th.

คมอหลกสทธมนษยชนสากล.สถาบนสงเสรมงานสอบสวน.สบคนเมอ2กรกฎาคม2557.เขาถงได

จากwww.investigation.inst.police.go.th

สทธมนษยชนสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญสนธสญญาหลกระหวางประเทศดานสทธมนษยชน

ทประเทศไทยภาค.กรมคมครองสทธและเสรภาพกระทรวงยตธรรม.สบคนเมอ2กรกฎาคม

2557.เขาถงไดจากwww.rlpd.moj.go.th

ประมวลจรยธรรมขาราชการพลเรอน.ธรรมาภบาลสลค.สบคนเมอ2กรกฎาคม2557.เขาถงได

จากwww.socgg.soc.go.th/

พระมหากษตรยกบงานสทธมนษยชน หนงสอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอย หว

เนองในโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 7 รอบ 5 ธนวาคม 2554 ของ

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ. 2550. ส�านกบรหารงานบรหารงานสนบสนนอยการสงสด

สบคนเมอ2เมษายน2557.เขาถงไดจาก.http://www.ogad.ago.go.th.

แนวคดจรรยาบรรณวชาชพ.สบคนเมอ2กรกฎาคม2557.เขาถงไดจาก.aekapan.blogspot.com

_17-0121(001)P4.indd 24 5/17/60 BE 1:42 PM


* รองประธานศาลปกครองสงสด, ผ เขารบการอบรมหลกสตร “หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย” (นธป.) รนท 4 ของส�านกงานศาลรฐธรรมนญ(1) คณะอนกรรมการสทธมนษยชนและสนตภาพ, เอกสารสทธมนษยชนของสหประชาชาต, ปฏญญาสากลวาดวย สทธมนษยชนค.ศ.1948

บทน�า ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนไดจ�าแนกสทธมนษยชนไวหลายประเภทซงรวมถงสทธใน

กระบวนการยตธรรมทจะไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรมดวย ซงในประเทศไทยไดมความ

พยายามในการรบรองสทธมนษยชนทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมไวในบทบญญตของรฐธรรมนญ

และในรางรฐธรรมนญบางฉบบแลว แตสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางรวดเรวและ

เปนธรรมนนยงมไดรบการรบรองไวในบทบญญตของรฐธรรมนญของไทยซงแตกตางจากในประเทศ

ทเปนภาคของอนสญญายโรปวาดวยสทธมนษยชนซงมการรบรองสทธดงกลาวไวอยางชดแจง

และไดมการอางสทธดงกลาวในการฟองคดตอศาลสทธมนษยชนแหงยโรปซงไดพพากษาใหรฐฝรงเศส

ตองรบผดชดใชคาเสยหายอนเกดจากความลาชาในกระบวนการยตธรรมทางปกครองจนน�าไปส

การตรากฎหมายรบรองสทธดงกลาวของคกรณแลว

1. ความหมายของสทธมนษยชน 1.1 ความหมายของสทธมนษยชนในตางประเทศ

แนวความคดเรองสทธมนษยชนและการคมครองสทธมนษยชนนนมมาตงแตสมยโบราณ

จนในปจจบนไดมการรบรองสทธไวในกฎบตรสหประชาชาตและในอนสญญาระหวางประเทศตาง ๆ

แตกยงไมมการก�าหนดค�านยามของค�าวา “สทธมนษยชน” ไวอยางชดเจนวาหมายความวาอยางไร

แมแตในกฎบตรสหประชาชาตค.ศ.1945ในฐานะธรรมนญขององคการสหประชาชาตหรอในปฏญญา

สากลวาดวยสทธมนษยชนค.ศ.1948ซงถอวาเปนเอกสารแมบทของสทธมนษยชนในปจจบนกมได

ใหความหมายของสทธมนษยชนไวอยางเฉพาะเจาะจงวาหมายความวาอยางไรคงก�าหนดไวแตเพยง

องคประกอบหรอลกษณะของสทธทจะถอวาเปนสทธมนษยชนเทานน(1) โดยมผใหค�าอธบายการ

ชาญชย แสวงศกด*

การรบรองสทธมนษยชนทจะใหคดของตนไดรบการพจารณา

อยางเปนธรรมและภายในระยะเวลาทเหมาะสม

_17-0121(001)P4.indd 25 5/17/60 BE 1:42 PM


ชาญชย แสวงศกด

ทองคการสหประชาชาตมไดก�าหนดค�านยามของค�าวา“สทธมนษยชน”ไวเปนการเฉพาะเจาะจงนน

อาจจะเปนเพราะเหตผล3ประการคอประการแรกเปนการละไวในฐานทเขาใจกนไดโดยสามญส�านก

ประการทสองเพอหลกเลยงความขดแยงในการอธบายความและประการทสามเพอเปดความหมาย

ใหกวางไวเพอความยดหยนหรอตอบรบการพฒนาความหมายของสทธมนษยชนทไมหยดนงตาม

พลวตรสงคม(2)

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนจ�าแนกสทธมนษยชนออกเปน5ประเภทดงน

(1) สทธพลเมอง(CivilRights)ไดแก

- สทธในชวตรางกายเสรภาพและความมนคงในชวตไมถกทรมานไมถกท�ารายหรอฆา

- สทธในกระบวนการยตธรรมไดแกสทธในความเสมอภาคเทาเทยมกนในดานกฎหมาย

สทธทจะไดรบการปกปองจากการจบกมหรอคมขงโดยมชอบ สทธทจะไดรบการพจารณาคดในศาล

อยางยตธรรมโดยผพพากษาทมอสระครบองคคณะ

- สทธไดรบสญชาต

- เสรภาพในการนบถอศาสนาและประกอบพธกรรมทางศาสนาหรอความเชอของตน

(2) สทธทางการเมอง(PoliticalRights)ไดแก

- สทธในการเลอกวถชวตของตนทงทางการเมองเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรมรวมถง

การจดการทรพยากรธรรมชาต

- เสรภาพในการแสดงออกและการแสดงความคดเหน

-สทธในการมสวนรวมกบรฐในการด�าเนนกจกรรมทเปนประโยชนสาธารณะ

-เสรภาพในการรวมกลมเปนพรรคการเมอง

- เสรภาพในการชมนมโดยสงบ

- สทธเลอกตงเสร

(3) สทธทางสงคม(SocialRights)ไดแก

- สทธการไดรบการศกษา

- สทธการไดรบหลกประกนดานสขภาพ ไดรบการพฒนาบคลกภาพอยางเตมทไดรบ

ความมนคงทางสงคม

- เสรภาพในการเลอกคครองและสรางครอบครว

(2) จรญ โฆษณานนท, สทธมนษยชนไรพรมแดน ปรชญา กฎหมาย และความเปนจรงทางสงคม, (กรงเทพมหานคร : ส�านกพมพนตธรรม),2545,หนา57

_17-0121(001)P4.indd 26 5/17/60 BE 1:42 PM


การรบรองสทธมนษยชนทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางเปนธรรมและภายในระยะเวลาทเหมาะสม

(4) สทธทางเศรษฐกจ(EconomicRights)ไดแก

- สทธในการมงานท�าไดเลอกงานอยางอสระและไดรบคาจางทเหมาะสม

- สทธในการเปนเจาของทรพยสน

(5) สทธทางวฒนธรรม(CulturalRights)ไดแก

- เสรภาพในการใชภาษาหรอสอความหมายในภาษาทองถนของตน

- เสรภาพในการแตงกายตามวฒนธรรม การปฏบตตามวฒนธรรมประเพณทองถน

ของตนการปฏบตตามความเชอทางศาสนาการพกผอนหยอนใจทางศลปวฒนธรรมและการบนเทง

โดยไมมใครมาบบบงคบ

1.2 ความหมายของสทธมนษยชนในประเทศไทย

ส�าหรบความหมายของ“สทธมนษยชน”ในประเทศไทยนนไดมการตราพระราชบญญต

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต พ.ศ. 2542 ขนโดยมการใหค�านยามของค�าดงกลาวไวใน

มาตรา3วา

“สทธมนษยชน” หมายความวา ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพและความ

เสมอภาคของบคคลทไดรบการรบรองหรอคมครองตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยหรอตาม

กฎหมายไทยหรอตามสนธสญญาทประเทศไทยมพนธกรณทจะตองปฏบตตาม

2. การรบรองสทธมนษยชนทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมไวในบทบญญตของรฐธรรมนญในประเทศไทย ส�าหรบสทธมนษยชนทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมในประเทศไทยนนไดรบการรบรอง

โดยบทบญญตของรฐธรรมนญมาตงแตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 และไดรบการรบรองโดยรางรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทยทจดท�าโดยคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ และโดยรางรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทยทจดท�าโดยคณะกรรมการรางรฐธรรมนญดงตอไปน

2.1 การรบรองโดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดบญญตรบรองสทธมนษยชน

ทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมไวดงน

มาตรา28วรรคสองบญญตวาบคคลซงถกละเมดสทธเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไว

สามารถยกบทบญญตแหงรฐธรรมนญนเพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได

_17-0121(001)P4.indd 27 5/17/60 BE 1:42 PM



มาตรา32บญญตวาบคคลจะไมตองรบโทษอาญาเวนแตจะไดกระท�าการอนกฎหมาย

ทใชอยในเวลาทกระท�านนบญญตเปนความผดและก�าหนดโทษไว และโทษทจะลงแกบคคลนน

จะหนกกวาโทษทก�าหนดไวในกฎหมายทใชอยในเวลาทกระท�าความผดมได

มาตรา 33 บญญตวา ในคดอาญา ตองสนนษฐานไวกอนวาผตองหาหรอจ�าเลยไมม

ความผดกอนมค�าพพากษาอนถงทสดแสดงวาบคคลใดไดกระท�าความผด จะปฏบตตอบคคลนน

เสมอนเปนผกระท�าความผดมได

มาตรา62บญญตวาสทธของบคคลทจะฟองหนวยราชการหนวยงานของรฐรฐวสาหกจ

ราชการสวนทองถน หรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคล ใหรบผดเนองจากการกระท�าหรอ

การละเวนการกระท�าของขาราชการพนกงานหรอลกจางของหนวยงานนนยอมไดรบความคมครอง

ทงนตามทกฎหมายบญญต

2.2 การรบรองโดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดบญญตรบรองสทธมนษยชน

ทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมไวดงน

มาตรา 28 วรรคสอง บญญตวา บคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญน

รบรองไวสามารถยกบทบญญตแหงรฐธรรมนญนเพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได

มาตรา32วรรคสามบญญตวาการจบและการคมขงบคคลจะกระท�ามไดเวนแตมค�าสง

หรอหมายของศาลหรอมเหตอยางอนตามทกฎหมายบญญต

มาตรา32วรรคสบญญตวาการคนตวบคคลหรอการกระท�าใดอนกระทบตอสทธและ

เสรภาพตามวรรคหนงจะกระท�ามไดเวนแตมเหตตามทกฎหมายบญญต

มาตรา 32 วรรคหา บญญตวา ในกรณทมการกระท�าซงกระทบตอสทธและเสรภาพ

ตามวรรคหนงผเสยหายพนกงานอยการหรอบคคลอนใดเพอประโยชนของผเสยหายมสทธรองตอศาล

เพอใหสงระงบหรอเพกถอนการกระท�าเชนวานนรวมทงจะก�าหนดวธการตามสมควรหรอการเยยวยา

ความเสยหายทเกดขนดวยกได

มาตรา40บญญตวาบคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรมดงตอไปน

(1) สทธเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงายสะดวกรวดเรวและทวถง

(2) สทธพนฐานในกระบวนพจารณาซงอยางนอยตองมหลกประกนขนพนฐาน

เรองการไดรบการพจารณาโดยเปดเผย การไดรบทราบขอเทจจรง และตรวจเอกสารอยางเพยงพอ

การเสนอขอเทจจรง ขอโตแยง และพยานหลกฐานของตน การคดคานผพพากษาหรอตลาการ

การไดรบการพจารณาโดยผพพากษาหรอตลาการทนงพจารณาคดครบองคคณะ และการไดรบ

ทราบเหตผลประกอบค�าวนจฉยค�าพพากษาหรอค�าสง

_17-0121(001)P4.indd 28 5/17/60 BE 1:42 PM



(3) บคคลยอมมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางถกตอง รวดเรว

และเปนธรรม

(4) ผเสยหายผตองหาโจทกจ�าเลยคกรณผมสวนไดเสยหรอพยานในคดมสทธไดรบ

การปฏบตทเหมาะสมในการด�าเนนการตามกระบวนการยตธรรมรวมทงสทธในการไดรบการสอบสวน


(5) ผเสยหาย ผตองหา จ�าเลย และพยานในคดอาญา มสทธไดรบความคมครองและ

ความชวยเหลอทจ�าเปนและเหมาะสมจากรฐ สวนคาตอบแทน คาทดแทน และคาใชจายทจ�าเปน


(6) เดกเยาวชนสตรผสงอายหรอผพการหรอทพพลภาพยอมมสทธไดรบความคมครอง

ในการด�าเนนกระบวนพจารณาคดอยางเหมาะสมและยอมมสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสมในคด


(7) ในคดอาญา ผตองหาหรอจ�าเลยมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคด

ทถกตอง รวดเรว และเปนธรรม โอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ การตรวจสอบหรอไดรบทราบ

พยานหลกฐานตามสมควร การไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความ และการไดรบ

การปลอยตวชวคราว

(8) ในคดแพงบคคลมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายอยางเหมาะสมจากรฐ

มาตรา81บญญตวารฐตองด�าเนนการตามแนวนโยบายดานกฎหมายและการยตธรรม

ดงตอไปน

(1) ดแลใหมการปฏบตและบงคบการใหเปนไปตามกฎหมายอยางถกตอง รวดเรว

เปนธรรม และทวถง สงเสรมการใหความชวยเหลอและใหความรทางกฎหมายแกประชาชนและ

จดระบบงานราชการและงานของรฐอยางอนในกระบวนการยตธรรมใหมประสทธภาพโดยใหประชาชน

และองคกรวชาชพมสวนรวมในกระบวนการยตธรรมและการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย

(2) คมครองสทธและเสรภาพของบคคลใหพนจากการลวงละเมดทงโดยเจาหนาทของรฐ

และโดยบคคลอนและตองอ�านวยความยตธรรมแกประชาชนอยางเทาเทยมกน

(3) จดใหมกฎหมายเพอจดตงองคกรเพอการปฏรปกฎหมายทด�าเนนการเปนอสระ

เพอปรบปรงและพฒนากฎหมายของประเทศรวมทงการปรบปรงกฎหมายใหเปนไปตามรฐธรรมนญ

โดยตองรบฟงความคดเหนของผทไดรบผลกระทบจากกฎหมายนนประกอบดวย

(4) จดใหมกฎหมายเพอจดตงองคกรเพอการปฏรปกระบวนการยตธรรมทด�าเนนการ

เปนอสระเพอปรบปรงและพฒนาการด�าเนนงานของหนวยงานทเกยวของกบกระบวนการยตธรรม

(5) สนบสนนการด�าเนนการขององคกรภาคเอกชนทใหความชวยเหลอทางกฎหมาย

แกประชาชนโดยเฉพาะผไดรบผลกระทบจากความรนแรงในครอบครว

_17-0121(001)P4.indd 29 5/17/60 BE 1:42 PM



2.3 การรบรองโดยรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช

2557

โดยทไดมการยดอ�านาจโดยคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ขนเมอวนท 22

พฤษภาคม 2557 และไดมการออกประกาศ คสช. ฉบบท 11/2557 ก�าหนดใหรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550สนสดลงยกเวนความในหมวด2พระมหากษตรย

จากนนไดมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย(ฉบบชวคราว)พทธศกราช

2557 ซงรฐธรรมนญฉบบนมไดบญญตรบรองสทธมนษยชนในกระบวนการยตธรรมไวโดยเฉพาะ

เพยงแตบญญตไว ในมาตรา 4 วา “ภายใตบงคบบทบญญตแหงรฐธรรมนญฉบบนศกดศร

ความเปนมนษยสทธเสรภาพและความเสมอภาคบรรดาทชนชาวไทยเคยรบการคมครองตามประเพณ

การปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขและ

ตามพนธกรณระหวางประเทศทประเทศไทยมอยแลวยอมไดรบการคมครองตามรฐธรรมนญน”

นอกจากนรฐธรรมนญฉบบนยงบญญตไวในมาตรา32วาใหมคณะกรรมาธการยกราง

รฐธรรมนญขนคณะหนงเพอจดท�ารางรฐธรรมนญโดยคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญตองจดท�า

รางรฐธรรมนญใหครอบคลมเรองตางๆตามทระบไวในมาตรา35ดวย

เมอจดท�ารางรฐธรรมนญเสรจแลว ใหคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญเสนอ

รางรฐธรรมนญตอประธานสภาปฏรปแหงชาตเพอใหสภาปฏรปแหงชาตพจารณาใหความเหนชอบ

และสงรางรฐธรรมนญใหคณะรฐมนตรและคสช.พจารณาใหความเหนดวย

ถามค�าขอแกไขเพมเตมใหคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญพจารณาค�าขอแกไขเพมเตม

แลวเสนอรางรฐธรรมนญทไดแกไขเพมเตมแลวตอสภาปฏรปแหงชาตเพอพจารณาใหความเหนชอบ

หรอไมเหนชอบตามมาตรา37

2.4 การรบรองโดยรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทจดท�าโดยคณะกรรมาธการ

ยกรางรฐธรรมนญ

คณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ (ทมศาสตราจารย ดร.บวรศกด อวรรณโณ เปน

ประธาน)ไดจดท�ารางรฐธรรมนญแลวเสนอตอสภาปฏรปแหงชาตคณะรฐมนตรและคสช.และได

พจารณาค�าขอแกไขเพมเตมแลวเสนอรางรฐธรรมนญตอสภาปฏรปแหงชาตเพอพจารณาใหความเหน

ชอบหรอไมเหนชอบตามมาตรา37

รางรฐธรรมนญทคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญไดจดท�าเสนอตอสภาปฏรปแหงชาต

เพอพจารณาตามมาตรา 37 นน ไดใหความส�าคญตอสทธมนษยชนตลอดจนสทธและเสรภาพของ

บคคลเปนอยางมากโดยมการบญญตไวในภาค1หมวด2สวนท2สทธและเสรภาพของบคคลโดย

_17-0121(001)P4.indd 30 5/17/60 BE 1:42 PM



สวนท2นนมการแบงออกเปน3ตอนคอตอนท1บททวไปตอนท2สทธมนษยชนและตอนท3

สทธและเสรภาพของชนชาวไทยโดยมการบญญตรบรองสทธทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมไวดงน

ตอนท 1

บททวไป

มาตรา32วรรคสองบญญตวาบคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไว

สามารถยกบทบญญตแหงรฐธรรมนญนเพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได

มาตรา32วรรคสามบญญตวาบคคลยอมสามารถใชสทธทางศาลเพอบงคบใหรฐตองปฏบต

ตามบทบญญตในหมวดนไดโดยตรง ในกรณทการใชสทธหรอเสรภาพในเรองใดมกฎหมายบญญต

รายละเอยดแหงการใชสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไวแลว ใหการใชสทธหรอเสรภาพใน

เรองนนเปนไปตามทกฎหมายบญญต แตหากเปนกรณทรฐธรรมนญนรบรองสทธหรอเสรภาพให

เปนไปตามทกฎหมายบญญต แมยงไมมการตรากฎหมายดงกลาว บคคลกยอมสามารถใชสทธ

ทางศาลไดโดยตรง

ตอนท 2

สทธมนษยชน

มาตรา44บญญตวาบคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรมดงตอไปน

(1) สทธเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรว ทวถง เทาเทยมกน และ

เสยคาใชจายนอย

(2) สทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางถกตองตามกฎหมายอยางเครงครดรวดเรว

เปนธรรม และมมาตรฐานทชดเจน โดยเฉพาะเดก เยาวชน สตร ผสงอาย ผพการหรอทพพลภาพ

ผ ยากไร และผ ดอยโอกาส ยอมมสทธไดรบความค มครองในการด�าเนนกระบวนพจารณาคด

อยางเหมาะสม

(3) สทธพนฐานในกระบวนการพจารณาซงอยางนอยตองมหลกประกนขนพนฐาน

เรองการไดรบการพจารณาโดยเปดเผยโอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอการคดคานผพพากษาหรอ

ตลาการการไดรบการพจารณาโดยผพพากษาหรอตลาการซงนงพจารณาครบองคคณะและการคด

หรอส�าเนาค�าพพากษาค�าวนจฉยหรอค�าสงอนเปนการชขาดคด

_17-0121(001)P4.indd 31 5/17/60 BE 1:42 PM



(4) ผเสยหาย ผตองหา โจทก จ�าเลย คกรณ ผมสวนไดเสย และพยานในคด ไมวาจะม

เชอชาตเพศอายสภาพทางกายหรอสขภาพหรอสถานะใดยอมมสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสม

(5) ในคดอาญา ผเสยหาย ผตองหา จ�าเลย และพยาน มสทธไดรบความคมครองและ

ความชวยเหลอทจ�าเปนและเหมาะสมจากรฐ ไดรบการสอบสวนอยางถกตอง รวดเรว เปนธรรม

และมมาตรฐานทชดเจน ผตองหาและจ�าเลยมสทธไดรบความชวยเหลอทางคดจากทนายความหรอ

ทปรกษากฎหมายซงมความรความเชยวชาญ การไดรบการปลอยตวชวคราวเปนหลก เวนแตมเหต

ตามทกฎหมายบญญตและรบทราบเหตผลประกอบการสงฟองหรอไมฟองของพนกงานอยการ

(6) ไดรบการเยยวยาในกรณทมการละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญรบรองไว ทงน

ตามทกฎหมายบญญต

ตอนท 3

สทธและเสรภาพของชนชาวไทย

มาตรา 62 วรรคหนง บญญตวา บคคลยอมมสทธเสนอเรองราวรองทกขและมสวนรวม

ในกระบวนการพจารณาของเจาหนาทของรฐในการปฏบตราชการทางปกครองอนมผลหรออาจม

ผลกระทบตอสทธหรอเสรภาพของตนรวมทงไดรบแจงผลการพจารณาในเวลาอนรวดเรว

มาตรา 62 วรรคสอง บญญตวา บคคลยอมมสทธฟองหนวยงานของรฐใหรบผดเนองจาก

การกระท�าหรอการละเวนการกระท�าในการปฏบตหนาทของขาราชการ พนกงานหรอลกจางของ

หนวยงานนน

มาตรา 64 วรรคหนง บญญตวา สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการ

ไดรบประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพอยางเปนธรรม และใน

การคมครอง สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม เพอใหด�ารงชพอยไดอยางปกตและตอเนอง

ในสงแวดลอมทดและไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพสวสดภาพหรอคณภาพชวตของตนยอมไดรบ

ความคมครอง

มาตรา 64 วรรคสาม บญญตวา สทธของบคคลและชมชนซงอาจไดรบผลกระทบจาก

การด�าเนนการตามมาตรานทจะฟองรฐหรอหนวยงานของรฐเพอใหปฏบตหนาทตามบทบญญตน

ยอมไดรบความคมครอง

_17-0121(001)P4.indd 32 5/17/60 BE 1:42 PM



นอกจากจะมการบญญตรบรองสทธมนษยชนทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมไวโดยตรง

ในบทบญญตดงกลาวขางตนแลว รางรฐธรรมนญฉบบดงกลาวยงมการบญญตหนาทของรฐในสวน

ทเกยวกบการจดกระบวนการยตธรรมใหมประสทธภาพไวในบทบญญตอนๆดงน

มาตรา86วรรคสองบญญตวารฐตองดแลใหมการปฏบตและบงคบการใหเปนไปตามกฎหมาย

โดยเครงครด รวดเรว และเปนธรรม คมครองสทธและเสรภาพของบคคลมใหเกดการละเมดทงโดย

เจาหนาทของรฐหรอโดยบคคลอน

มาตรา 86 วรรคสาม บญญตวา รฐตองจดระบบงานและกระบวนการยตธรรมใหอ�านวย

ความยตธรรมแกประชาชนอยางมประสทธภาพทวถงเทาเทยมและเสยคาใชจายนอยปองกนมใหม

การแสวงหาประโยชนจากประชาชนโดยมชอบรวมทงสงเสรมการใหความรทางกฎหมายและการให

ความชวยเหลอทางกฎหมายแกประชาชน จดใหมกลไกการระงบขอพพาทโดยกระบวนการยตธรรม

ชมชนและกระบวนการยตธรรมทางเลอก และสนบสนนใหประชาชนและองคกรวชาชพมสวนรวม

ในกระบวนการยตธรรมและการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย

มาตรา206บญญตวากระบวนการยตธรรมตองเปนไปโดยถกตองตามรฐธรรมนญและกฎหมาย

มความเปนธรรม มมาตรฐานทชดเจน โปรงใส ตรวจสอบได มขนตอนการด�าเนนกระบวนพจารณา

ทเหมาะสมกบประเภทคด มประสทธภาพ ไมลาชาโดยไมมเหตอนสมควร และใหประชาชน


การด�าเนนกระบวนพจารณาของศาลและองคกรในกระบวนการยตธรรม ตองมการก�าหนด

ระยะเวลาการด�าเนนการในขนตอนตาง ๆ ทงของคความ ของศาล และขององคกรดงกลาวไว

อยางชดเจนเพอเปนหลกประกนในการด�าเนนกระบวนการยตธรรมและการพจารณาพพากษาคด

และตองเปดเผยใหทราบเปนการทวไปทงน ตามทกฎหมายบญญตเจาหนาทของรฐในกระบวนการ

ยตธรรมคความคกรณและทนายความมหนาทรวมมอกบศาลเพอใหการพจารณาพพากษาคดเปนไป

โดยไมลาชาโดยไมมเหตอนสมควรถามการใชสทธโดยไมสจรตยอมตองรบผดตามทกฎหมายบญญต

มาตรา 209 วรรคหนง บญญตวา บรรดาศาลทงหลายจะตงขนไดกแตโดยพระราชบญญต

โดยใหจดตงศาลอยางทวถงเพอใหประชาชนสามารถเขาถงไดโดยงาย สะดวก รวดเรวและ


มาตรา264(1)บญญตวาใหมการปฏรปกฎหมายและกระบวนการยตธรรมการบรหารราชการ

แผนดนการบรหารทองถนและการปองกนและปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบตามแนวทาง

ดงน

_17-0121(001)P4.indd 33 5/17/60 BE 1:42 PM



(1) จดใหมมาตรการบงคบใชกฎหมายทมประสทธภาพจดใหประชาชนไดรบความชวยเหลอ

ทางกฎหมายและคดพฒนากระบวนการยตธรรมทางเลอกและการระงบขอพพาทระหวางประชาชน

ปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญาและส�านกงานต�ารวจแหงชาต ตลอดจนองคกรในกระบวนการ

ยตธรรมใหมประสทธภาพรวมทงบรณาการกระบวนการยตธรรมของหนวยงานทเกยวของ

อยางไรกตาม รางรฐธรรมนญดงกลาวขางตนไมไดรบความเหนชอบจากสภาปฏรปแหงชาต

จงไดมการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557

โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว)พทธศกราช2557แกไขเพมเตม (ฉบบท 1)

พทธศกราช 2558 โดยมการเพมเตมมาตรา 39/1 ซงบญญตให คสช. แตงตงคณะกรรมการ

รางรฐธรรมนญขนคณะหนงเพอท�าหนาทรางรฐธรรมนญ

2.5 การรบรองโดยรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทจดท�าโดยคณะกรรมการ

รางรฐธรรมนญ

คณะกรรมการรางรฐธรรมนญทคสช.แตงตงขน (ซงมนายมชยฤชพนธ เปนประธาน)

ไดจดท�ารางรฐธรรมนญเสรจแลวซงคณะกรรมการการเลอกตงจะตองด�าเนนการจดใหมการออกเสยง

ประชามตตอไป

รางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทจดท�าขนโดยคณะกรรมการรางรฐธรรมนญมได

บญญตรบรองสทธมนษยชนไวโดยตรงแตไดบญญตรบรองสทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทยไวใน

มาตรา25ดงน

“มาตรา 25 สทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทยนอกจากทบญญตคมครองไวเปนการ

เฉพาะในรฐธรรมนญแลวการใดทมไดหามหรอจ�ากดไวในรฐธรรมนญหรอในกฎหมายอนบคคลยอมม

สทธและเสรภาพทจะท�าการนนไดและไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญตราบเทาทการใหสทธหรอ

เสรภาพเชนวานนไมกระทบกระเทอนหรอเปนอนตรายตอความมนคงของรฐความสงบเรยบรอยหรอ

ศลธรรมอนดของประชาชนและไมละเมดสทธหรอเสรภาพของบคคลอน

สทธหรอเสรภาพใดทรฐธรรมนญใหเปนไปตามทกฎหมายบญญตหรอใหเปนไปตาม

หลกเกณฑและวธการทกฎหมายบญญตแมยงไมมการตรากฎหมายนนขนใชบงคบบคคลหรอชมชน

ยอมสามารถใชสทธหรอเสรภาพนนไดตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ

บคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญสามารถยก

บทบญญตแหงรฐธรรมนญเพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได

ฯลฯ ฯลฯ”

_17-0121(001)P4.indd 34 5/17/60 BE 1:42 PM



3. การรบรองสทธมนษยชนทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางเปนธรรมและภายในระยะเวลาทเหมาะสมในตางประเทศ 3.1 การรบรองสทธดงกลาวโดยอนสญญายโรปวาดวยสทธมนษยชน

อนสญญายโรปวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1970 (พ.ศ. 2513) ไดรบรองสทธมนษยชน

ทจะไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรมไวในมาตรา 6 วรรคหนง วา บคคลทกคนมสทธทจะไดรบ

การพจารณาคดอยางเปนธรรมเปดเผยและภายในระยะเวลาทเหมาะสม

3.2 การรบรองสทธดงกลาวโดยศาลสทธมนษยชนแหงยโรป

(1)นาง Kress ชาวฝรงเศสได ยนฟองคดต อศาลปกครองชนต นของฝรงเศส

ในปค.ศ.1986(พ.ศ.2529)โดยขอใหศาลพพากษาใหรฐฝรงเศสรบผดชดใชความเสยหายทตนไดรบ

อนเนองมาจากความผดพลาดในการรกษาพยาบาลโดยโรงพยาบาลของรฐ ซงศาลปกครองชนตน

มค�าพพากษาในป ค.ศ. 1991 (พ.ศ. 2534) ใหรฐฝรงเศสรบผดชดใชคาเสยหายใหแกนาง Kress

เปนเงนจ�านวน 5,000 ฟรงก นาง Kress ไมพอใจในจ�านวนเงนทศาลปกครองชนตนก�าหนดให

จงยนอทธรณตอศาลปกครองชนอทธรณซงมค�าพพากษาในป ค.ศ. 1993 ยกฟอง โดยเหนวา

โรงพยาบาลมไดกระท�าละเมด นาง Kress จงยนฎกาตอศาลปกครองสงสดซงมค�าพพากษา

ในปค.ศ.1997(พ.ศ.2540)พพากษายนตามค�าพพากษาของศาลปกครองชนอทธรณ

(2) นางKressยนฟองรฐฝรงเศสตอศาลสทธมนษยชนแหงยโรปโดยอางวารฐฝรงเศส

ละเมดสทธมนษยชนของเธอตามทไดรบการรบรองไวในมาตรา6วรรคหนงแหงอนสญญายโรปวาดวย

สทธมนษยชน เนองจากศาลปกครองของฝรงเศสใชเวลาในการพจารณาพพากษาคดของเธอ

เปนเวลาเกนสมควรซงศาลสทธมนษยชนแหงยโรปไดมค�าพพากษาลงวนท7มถนายนค.ศ.2001

(พ.ศ. 2544) วา การทศาลปกครองของฝรงเศสใชเวลาในการพจารณาพพากษาคดของนาง Kress

นานถง10ป1 เดอนกบ8วน เปนระยะเวลาทนานเกนสมควรเนองจากขอเทจจรงในคดนมไดม

ความยงยากทจะตองใชเวลานานถงขนาดนน จงพพากษาใหรฐฝรงเศสตองรบผดชดใชคาเสยหาย

ใหแกนางKress

(3) การทรฐฝรงเศสถกศาลสทธมนษยชนแหงยโรปพพากษาใหแพคดดงกลาว ท�าให

รฐฝรงเศสไดรบความอบอายเปนอยางมากและกอใหเกดการปฏรปกระบวนการยตธรรมทางปกครอง

ของฝรงเศสขนานใหญ จนในปจจบนศาลปกครองของฝรงเศสสามารถเรงรดการพจารณา

พพากษาคดปกครองใหรวดเรวยงขนโดยใชระยะเวลาในการพจารณาพพากษาคดแตละคดในแตละ

ชนศาลโดยเฉลยประมาณ1-2ป

_17-0121(001)P4.indd 35 5/17/60 BE 1:42 PM



3.3 การรบรองสทธดงกลาวโดยศาลปกครองของฝรงเศส

(1) นายMagiera ไดยนฟองคดตอศาลปกครองชนตนเมองแวรซายในป ค.ศ. 1990

(พ.ศ. 2533) ขอใหพพากษาใหรฐฝรงเศสรบผดชดใชคาเสยหายตอบานพกของตนอนเนองมาจาก

การกอสรางถนนซงศาลปกครองชนตนมค�าพพากษาในปค.ศ.1997(พ.ศ.2540)ใหรฐรบผดชดใช

คาเสยหายใหแกนายMagieraเปนเงน8,350ยโรนายMagieraไมพอใจในจ�านวนเงนทศาลปกครอง

ชนตนก�าหนดให จงยนอทธรณตอศาลปกครองชนอทธรณกรงปารส ซงศาลปกครองชนอทธรณ

กรงปารสมค�าพพากษาในปค.ศ.1998(พ.ศ.2541)ก�าหนดคาเสยหายใหแกนายMagieraเปนเงน

12,000ยโร

(2) นาย Magiera เหนวา ศาลปกครองชนตนและศาลปกครองชนอทธรณใชเวลา

ในการพจารณาพพากษาคดของตนนานถง 8 ป และ 3 เดอน จงยนหนงสอรองเรยนตอรฐมนตร

วาการกระทรวงยตธรรมขอเรยกคาเสยหายจากความลาชาในการอ�านวยความยตธรรมเปนเงน

30,000ยโรแตรฐมนตรฯมค�าสงปฏเสธนายMagieraจงยนฟองคดตอศาลปกครองชนตนกรงปารส

ขอใหพพากษาใหรฐรบผดชอบตอความลาชาดงกลาวซงศาลปกครองชนตนพพากษายกฟอง

(3) นายMagieraยนอทธรณตอศาลปกครองชนอทธรณกรงปารสโดยขอใหศาลยอมรบ

ความรบผดชอบของรฐอนเนองมาจากความบกพรองของกระบวนการยตธรรมทางปกครอง

โดยอนวตรการใหเปนไปตามนยมาตรา 6 วรรคหนง แหงอนสญญายโรปวาดวยสทธมนษยชน

ศาลปกครองชนอทธรณกรงปารสพพากษาวาสทธของโจทกทจะไดรบการพจารณาพพากษาคด

ภายในระยะเวลาทเหมาะสมตามมาตรา 6 วรรคหนง แหงอนสญญายโรปวาดวยสทธมนษยชน

ไดถกลวงละเมดจากการทศาลปกครองชนตนใชเวลาในการพจารณาพพากษาคดนานผดปกต

ทง ๆ ทคดไมมขอยงยากแตอยางใด รวมทงเปนการฟองคดโดยผฟองคดทมอายมากแลว (72 ป)

จงพพากษาใหโจทกไดรบการเยยวยาความเสยหายทางจตใจเปนจ�านวนเงน4,500ยโร

(4) รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมยนฎกาตอศาลปกครองสงสด ซงศาลปกครอง

สงสดของฝรงเศสไดวนจฉยยอมรบหลกความรบผดชอบของรฐอนเนองมาจากความบกพรองของ

กระบวนการยตธรรมทางปกครองในคดนเปนคดแรก โดยวางหลกวาระยะเวลาทเหมาะสมในการ

พจารณาคดของศาลปกครองทง3ชนศาลจะตองไมเกน8ปซงคดตาม(1)ถอวาเปนคดทมขอเทจจรง

หรอขอกฎหมายไมซบซอนอนเปนเหตใหมความลาชาในการพจารณาคดแตอยางใดจงพพากษายนตาม

ค�าพพากษาศาลปกครองชนอทธรณกรงปารส

_17-0121(001)P4.indd 36 5/17/60 BE 1:42 PM



3.4 การรบรองสทธดงกลาวโดยกฎหมาย

จากผลของค�าพพากษาของศาลปกครองสงสดในคดดงกลาวขางตนประกอบกบค�าแนะน�า

ของคณะมนตรแหงสภายโรปรฐบาลฝรงเศสจงไดแกไขประมวลกฎหมายเกยวกบกระบวนการยตธรรม

ทางปกครองเพอรบรองสทธดงกลาวโดยบญญตวาคกรณในคดปกครองทเหนวาตนไดรบการพจารณา

คดลาชาเกนสมควรมสทธรองเรยนตออธบดหรอประธานของศาลปกครองนนได

บทสรป สทธมนษยชนทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางเปนธรรมและภายในระยะเวลา

ทเหมาะสมนนไดรบการยอมรบในตางประเทศทงโดยศาลและโดยกฎหมายแลวแตในประเทศไทย

สทธมนษยชนดงกลาวยงไมเปนทรบรเทาใดนก

_17-0121(001)P4.indd 37 5/17/60 BE 1:42 PM


* ทปรกษาดานวชาการส�านกงานศาลรฐธรรมนญ,ผเขารบการอบรมหลกสตร“หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย”(นธป.) รนท4ของส�านกงานศาลรฐธรรมนญ1 โปรดดเพมเตมในเชาวนะไตรมาศ,“องคกรตามรฐธรรมนญใหม:คนไทยใชประโยชนไดอยางไร”วารสารศาลรฐธรรมนญ (ปท4เลมท10มกราคม-เมษายน2545)หนา91-113

ในบทความนไดแบงเนอหาส�าคญออกเปน10สวนไดแก(1)สทธเสรภาพตามแนวคดสญญา

ประชาคมกอนมรฐ (2) สทธเสรภาพตามรฐธรรมนญหลงมรฐ (3) ฐานสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญ

ของประชาชน (4) พนธะของรฐทมตอสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน (5) แนวทาง

การใชสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน (6) เปาหมายการใชสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญ

ของประชาชน (7) กระบวนการการใชสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน (8) การสราง

ผลลพธบนปลายในการใชสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน (9) ขอควรพจารณาเกยวกบ

ปจจยเงอนไขบางประการทเกยวของกบการใชและการคมครองสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของ

ประชาชน(10)การใชและการคมครองสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชนโดยศาลรฐธรรมนญ

ทงนจะไดกลาวถงรายละเอยดของเนอหาดงกลาวโดยล�าดบดงตอไปน

1. สทธเสรภาพตามแนวคดสญญาประชาคมกอนกอตงรฐ1

สทธและเสรภาพ (Rights and Liberties) กบสทธมนษยชน (Human Rights) และ

ศกดศรความเปนมนษย (Human Dignity) มความสมพนธทางความหมายและคณลกษณะ

ทส�าคญรวมกนอย ในหลายประการ โดยเฉพาะการเปนหลกปรชญาตามกฎหมายธรรมชาต

(Natural Law) การเปนอารยธรรมรวมกนของมนษยชาตทงมวล การเปนสงทพงไดรบการเคารพ

รวมกนหรอแมแตการเปนผลประโยชนในทางนามธรรมหรอในทางคณคาอนพงประสงคทตดอยกบ

ตวของมนษยทงหลายโดยทมอาจละเมดหรอแบงแยกถายโอนไดกตาม ซงในทนจะกลาวถงเฉพาะ

สทธเสรภาพของประชาชนตามรฐธรรมนญเปนส�าคญ

เชาวนะ ไตรมาศ*

การใชและการคมครองสทธเสรภาพ

ตามรฐธรรมนญของประชาชน

_17-0121(001)P4.indd 38 5/17/60 BE 1:42 PM


การใชและการคมครองสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน

2 ตามแนวคดสญญาประชาคมนนหากเทยบกบพฒนาการทางการเมองการปกครองของรฐตาง ๆ ทเรยกวา รฐชาต (Nation State) ในปจจบนอาจแยกสวนทเรยกวา อ�านาจการปกครองของรฐกบความสามารถทางการปกครองของรฐ ออกจากกนไดโดยสวนของอ�านาจการปกครองของรฐนนเปนสงทตองมความจ�ากด(limitedgovernment)ซงเปนไป ตามกรอบก�าหนดของความเปนนตรฐ(LegalState)ทเนนการปกครองโดยกฎหมาย(ruleoflaw)ไมใชการปกครอง โดยคน(ruleofmen)และการเปนรฐบาลแหงปวงชน(populargovernment)ทมทมาจากประชาชนและพงรบผดชอบ และตอบสนอง(responsibility&responsiveness)ตอประชาชนโดยการสงวนรกษาไวซงสทธเสรภาพอนมอยแตเดม และความเปนเจาของอ�านาจอธปไตยของประชาชนเปนส�าคญ สวนความสามารถทางการปกครองของรฐนนเปนสง ทไมตองมความจ�ากด (competency government) ซงเปนไปตามกรอบก�าหนดของความชอบธรรม (legitimacy) ความชอบดวยรฐธรรมนญและกฎหมาย (constitutionality & legality) ความมเสถยรภาพ (stability) ความม ประสทธภาพ(efficiency)และความมประสทธผล(effectiveness)ทพงแสวงหาเพมขนมาไดเปนส�าคญ

กลาวไดวาสทธเสรภาพของประชาชนตามรฐธรรมนญเปนสทธเสรภาพทมเงอนไขเฉพาะพเศษ

ทมความแตกตางไปจากสงทเรยกวาสทธมนษยชนทวไป เพราะเปนสทธเสรภาพทเกยวของกบรฐ

และระบบการเมองการปกครองดวย หากไมนบรวมถงสทธเสรภาพทมนษยเคยมและใชอย ใน

สภาวะธรรมชาต (State of nature) กอนการมรฐแลวกสามารถกลาวไดวาสทธเสรภาพของ

ประชาชนนนเปนสาระส�าคญในฐานะทเปนภาคสวนหนงของรฐทสมพนธกนกบอ�านาจรฐของ

ผปกครองโดยตรง กลาวคอ สทธเสรภาพของประชาชนนน ถอเปนภาระอนยงใหญทรฐพงจะตองม

พนธะผกพนในการค มครองรกษาไวใหประชาชนโดยทรฐอาศยอ�านาจการปกครองของรฐ2

เปนเครองมอในการปฏบตเพอบรรลผลตามภาระดงกลาวซงเปนไปตามหลกการพนฐานของแนวคด

เกยวกบรฐสญญาประชาคม(SocialContractState)ทถอวารฐอ�านาจปกครองของรฐและรฐบาล

เปนเครองมอทมนษยสรางขนและเกดขนจากการท�าความตกลงใจรวมกนตามความตองการของ

มนษยเองทปรารถนาจะไดรบประโยชนสงสดจากการใชสทธเสรภาพซงในการท�าความตกลงรวมกน

ทเรยกวาการท�าสญญาประชาคมนน ถอหลกวาตองมาจากการแสดงออกถงเจตนารมณทวไป

(Generalwill) โดยทตงอยบนพนฐานของการแสดงเจตจ�านงของคนสวนใหญ (Will ofMajority)

ทประกอบดวยเหตผล (reason) คณธรรม (moral) และการสนองประโยชนของคนสวนใหญ

(Utilities Greatest) อยางเปนธรรม (justice) เปนส�าคญเมอมชองทางทคนเหนวาตนจะสามารถ

เพมประโยชนจากสทธเสรภาพไดดวยวธการดงกลาว สทธทมอยตามธรรมชาตนนจงกลายเปน

ปจจยกระต นใหเกดแรงผลกดนทเกดจากสงทเรยกวาพลงอทธพลของความใฝดและพนธะ

ผกพนทางสงคมในความเหนอกเหนใจเอออาทรตอสวนรวมและเพอนมนษยดวยกนทตองการ

ใหตนและผอนไดพฒนาชวตความเปนอยไปสการบรรลถงเปาหมายอนสงสดได คอความมชวต

ทสขสมบรณ (Felicity หรอ Happiness) ภายใตความผกพนกบบรรทดฐานของคณคาทเรยกวา

ความดสงสดของชวต (Goodness)ซงเปนทมาของกรอบก�าหนดพนฐานในการสรางรฐรฐบาลและ

อ�านาจการปกครองของรฐในเงอนไขส�าคญ8ประการคอ

_17-0121(001)P4.indd 39 5/17/60 BE 1:42 PM


เชาวนะ ไตรมาศ

(1) การองฐานทมาจากความตองการของประชาชน โดยทประชาชนเปนผก�าหนดและ

ใชประโยชนจากรฐรวมทงสทธในการเปนฝายยกเลกพนธะสญญาและเปลยนแปลงรฐบาลไดเสมอ

(2)การมจดมงหมายเพอการคมครองรกษาสทธประโยชนและการสรางความสขทสมบรณ

ใหแกประชาชนเปนทตงโดยครอบคลมทงสทธประโยชนสวนตวและสวนรวม

(3)การทอ�านาจการปกครองตองมาจากความยนยอมของประชาชนเปนครงคราวแตตอเนอง

และประชาชนเปนเจาของอ�านาจนนทแทจรงถาวรตลอดไป

(4)การทอ�านาจรฐตองผกพนความรบผดชอบตอประชาชน และการทความชอบธรรมใน

การปกครองนนขนอยกบเงอนไขทประชาชนมอ�านาจสงสดในการควบคมเหนอรฐบาลไดหรอการท

ประชาชนสามารถเลอกไดทงการยนยอมและปฏเสธการปกครองของรฐบาล

(5)การทรฐพงสรางกจกรรมทางการปกครองไมวากฎหมายนโยบายมาตรการองคกรและ

อ�านาจรฐเพอสนองประโยชนประชาชนใหประชาชนสามารถบรรลถงเปาหมายสงสดของชวตในทสด

(6)การจดระเบยบองคกรการปกครองใหเออตอการผลตและจดสรรบรการสาธารณะใหเกด

ความสมบรณพนสขแกประชาชน

(7) การจดท�าบรการพนฐานของรฐใหเออประโยชนประชาชนครอบคลมทงในดานสงคม

เศรษฐกจการเมองความยตธรรมคณธรรมเคารพตอสทธและอ�านาจของประชาชน

(8)การสรางมาตรฐานของคณคาทางการปกครองใหเกอกลตอการอ�านวยความยตธรรมความ

เสมอภาคสทธเสรภาพความปลอดภยสงบสขและการคมครองสวสดภาพในชวตและทรพยสนของ

ประชาชน

จากหลกการพนฐานของแนวคดเกยวกบรฐสญญาประชาคม3 ดงกลาวขางตนสามารถกลาว

ไดวาสทธเสรภาพของประชาชนซงเชอวามอยแลวแตเดมตามสภาวะธรรมชาตของมนษยเพยงแตวา

ในสภาวะธรรมชาตทมนษยยงไมไดกอตงรฐนนยงมขอจ�ากดบางประการทท�าใหมนษยนนไมสามารถ

ไดรบประโยชนสงสดจากสทธทมอยนนได ขอจ�ากดทส�าคญมอย 3 ประการ คอ (1) คนไมสามารถ

ใชสทธตามธรรมชาตในการสรางกฎหมายส�าหรบใชบงคบแกทกคนใหยอมรบเปนการทวไปได

(2) คนไมสามารถใชสทธตามธรรมชาตในการบงคบใชกฎหมายแกคนทวไปได (3) คนไมสามารถ

ใชสทธตามธรรมชาตในการตความและพพากษาคดแกคนทวไปไดซงจากขอจ�ากดดงกลาวเปนทมาของ

3 โปรดดเพมเตมในเชาวนะ ไตรมาศ, “รฐสญญาประชาคมกบการปลกกระแสส�านกใหมของการเมองภาคประชาชน” วารสารศาลรฐธรรมนญ(ปท2เลมท6กนยายน-ธนวาคม2543)หนา37-61

_17-0121(001)P4.indd 40 5/17/60 BE 1:42 PM



ความจ�าเปนในการสรางอ�านาจการปกครองของรฐใน3หนาทคอ(1)การสรางอ�านาจการปกครอง

ดานนตบญญต (legislative function) ขนมาเพอท�าหนาทสรางกฎหมายขนใชบงคบเปนการทวไป

(2) การสรางอ�านาจการปกครองดานบรหาร (executive function) ขนมาเพอท�าหนาทบงคบใช

กฎหมายและ(3)การสรางอ�านาจการปกครองดานตลาการ(judicialfunction)ขนมาเพอท�าหนาท

ตความและพพากษาคดพพาทตามกฎหมายแตเมอมความจ�าเปนตองมรฐกไมควรใหรฐนนกลายเปน

ตวอปสรรคในการลดรอนสทธเหลานนของประชาชน หากแตรฐควรเปนเครองมอในการประกน

การคมครองและการใชสทธของประชาชนมากกวาหรอกลาวอกนยกคอประชาชนยอมแลกระหวาง

การเสยสละสถานภาพของผด�ารงสทธเดมทเคยมและใชสทธทสมบรณตามธรรมชาตดวยตนเองกบ

การยอมรบสถานภาพของผด�ารงสทธใหม โดยการยกยองใหรฐเปนผถออ�านาจสวนกลางซงเกดจาก

สทธทมอยแตเดมของประชาชนทกคน แตแทนทตางคนตางใชกยกไปใหรฐซงเปนผถออ�านาจกลาง

ทเชอวาจะสามารถอ�านวยประโยชนใหแกทกคนทงในฐานะทเปนปจเจกชนและสาธารณชนรวมกนได

เปนผใชแทนนนเอง

โดยนยดงกลาวสะทอนใหเหนวาประชาชนยอมรบหรอเชอวาหากตางคนยงตางถอครองและ

เปนผใชสทธโดยสมบรณของตวเองตามธรรมชาตอยตอไปกคงจะไมไดชวยใหทกคนไดรบประโยชน

สงสดจากการใชสทธนนได เพราะทกคนอาจจะสามารถสนองประโยชนเฉพาะตวของตนเองได

แตอาจจะเสยอกประโยชนหนงในอกฐานะหนงทตนเปนสวนหนงของสงคมซงควรไดรบประโยชนจาก

สทธในฐานะของสวนรวมดวยนนกคอเมอเขามาอยรวมกนเปนสงคมหรอเปนรฐแลวยอมท�าใหคนม

สถานะเพมขนอกสถานะหนง นอกเหนอจากสถานะของปจเจกชนกคอ สถานะของสาธารณชนหรอ

คนทเปนสวนรวม

ดงนน การทคนยอมสละสทธสวนตวแลวแปลงใหเปนอ�านาจรฐ และยกเอาไปใหรฐเปน

ผใชแทนนนกเพราะคาดหวงวาเขาจะไดรบตอบแทนกลบคนมาในรปของสทธประโยชนในฐานะท

เขาเปนสวนรวมของสงคมนนเอง ซงผลตอบแทนในจดน บางทเรากอาจจะรสกวาการยอมสละสทธ

เพอแปลงเปนอ�านาจไปใหรฐใชแทนนนแททจรงแลวเราไมไดสญเสยอะไรเพราะในทสดจะไดรบกลบ

คนมาในรปของการคมครองสทธประโยชนสวนรวมจากรฐนนเอง และจดนเอง ทเราเชอกนวารฐ

และอ�านาจรฐซงแปลงมาจากสทธของคนเราทเคยมอยโดยสมบรณแตดงเดมนน จะท�าใหชวตคนเรา

บรรลถงความสขทสมบรณไดซงกคอการชวยเตมเตมใหกบชวตเราในอกฐานะหนงซงเปนสาธารณชน

หรอในฐานะของสวนรวม

เมอเปนเชนนกเทากบวาเมอเรามรฐ และรฐเอาอ�านาจทเราแปลงมาจากสทธแตเดมของเรา

มาใชในการปกครองแลว รฐจะชวยใหเราไดรบประโยชนจากการใชสทธทเพมความสมบรณมากขน

และดขนดวยอยางนอยกเชอวาตองดกวาสภาพธรรมชาตทไมมรฐและในจดนเองทเปนเหตผลส�าคญ

_17-0121(001)P4.indd 41 5/17/60 BE 1:42 PM



ใหประชาชนสามารถ สงวนสทธในการเปนฝายของผกมสญญาประชาคมไวเองแทนฝายรฐบาลและ

ใหความยนยอมในการก�าหนดและเปลยนแปลงพนธะสญญาใด ๆ ในระหวางรฐกบประชาชนไว

ไมวาพนธะในการทจะรกษาสญญานนไวในรปของกฎหมายแทนทจะใหอ�านาจนนตดอยกบตวของ

รฐบาลเองและสญญานนกจะจดตงและเปลยนแปลงรฐบาลไดเสมอ หากรฐบาลไมสามารถท�าหนาท

พนฐานในการคมครองสทธประโยชนสงสดตามพนธะหนาทนนได

โดยเงอนไขดงกลาว ถอวาสทธทงปวงยงอย ในความครอบครองหรอความเปนเจาของ

ของประชาชนอยรฐเปนเพยงผมหนาทตามเงอนไขและผกพนความรบผดชอบตามทประชาชนซงเปน

เจาของสทธก�าหนดพนธะไวให โดยทประชาชนสามารถใหความยนยอม และเปลยนแปลงรฐบาล

ไดเสมอหากประชาชนเหนวาไมสามารถท�าหนาทพนฐานในการสนองสทธประโยชนของเจาของสทธได

โดยเฉพาะการขาดความสามารถในการคมครองรกษาสทธพนฐานในเรองเกยวกบ สวสดภาพในชวต

และทรพยสนของประชาชน

เงอนไขระหวางสทธกบอ�านาจการปกครองรฐดงกลาวจงมความผกพนกนอยางใกลชดระหวาง

สทธเสรภาพของประชาชนกบอ�านาจรฐของรฐบาลโดยเฉพาะการทประชาชนซงเปนเจาของสทธนน

ไดแสดงจดยนของความสมพนธในรปแบบทถอเอาสทธประชาชนนนยอมด�ารงอยกอนอ�านาจรฐเสมอ

ซงสะทอนถงนยของการเปนรฐของประชาชนมากกวาการเปนรฐของผปกครองหรอการเปนรฐทเปน

เครองมอในการรกษาสทธของประชาชนมากกวาการเปนรฐทเปนเครองมอในการรกษาอ�านาจของ

ผปกครองเอง อนเปนการปลดแอกอ�านาจรฐใหแยกออกจากตวผปกครอง และไมใหผปกครองใช

อ�านาจรฐใหเปนโทษตอประชาชนผเปนเจาของสทธในทางการเมอง การปกครองได ดงค�ากลาว

ทวา อ�านาจการปกครองยอมเปนของประชาคมการเมอง (political community) ไมใชเปนของ

ผปกครองหรอรฐบาล(government)

แมวามนษยมขอจ�ากด ไมสามารถใชและไดรบประโยชนสงสดจากสทธทมอยตามธรรมชาต

ใหตนไดบรรลถงเปาหมายสงสดของความสขทสมบรณในชวตตามคณคาทพงปรารถนาในบนปลาย

โดยทตางคนตางมและใชกนตามล�าพงไดกตาม แตธรรมชาตของมนษยทเรยกวาเปนสตวสงคมและ

สตวการเมอง (Social animal & Political animal) นน ท�าใหมนษยมความตระหนกในคณคา

ของสทธและผลประโยชนทงในสวนทเปนสวนยอยของปจเจก (Individual Interests) และ

ในสวนทเปนของสวนรวมสาธารณะ(CommonInterests)รวมกนดวย

โดยผลของการทมนษยมความตระหนกในคณคาของสทธและประโยชนทงของสวนตวและ

ของสวนรวมรวมกนดงกลาว ท�าใหมนษยแสดงเจตจ�านงรวมกนในการสรางเงอนไขเกยวกบการใช

สทธนนเสยใหม โดยการสรางรฐอยางมเงอนไขใหเปนเครองมอในการคมครองทงสทธสวนตวและ

สทธสวนรวมนน

_17-0121(001)P4.indd 42 5/17/60 BE 1:42 PM



เงอนไขส�าคญของรฐทมนษยสรางขนเพอเปนเครองมอในการคมครองทงสทธประโยชนสวนตว

และสทธประโยชนสวนรวมนน ถกก�าหนดโดยคณคาพนฐานทผกพนอยกบสงทเรยกวาคณธรรม4

กบความยตธรรม5เปนหลกส�าคญ

คณธรรม เปนคณคาพนฐานทใชเปนเครองมอก�าหนดเปาหมายอนพงประสงคในการใช

อ�านาจของรฐ ส�าหรบผกพนรฐใหตองเคารพและสงวนรกษาไวซงสทธเสรภาพของปจเจกบคคลหรอ

ของสวนตวเพอใหประชาชนมอสระในการแสวงหาประโยชนสงสดตามสทธอนพงมใหแกชวตของตน

ไดอยางเสรตามศกยภาพความสามารถและเปาหมายทตนพงปรารถนาและสามารถบรรลถงไดไมวา

จะเปนสทธประโยชนทางการเมอง ซงเปนการแสวงหาเกยวกบอ�านาจและอทธพลทางการเมอง

หรอจะเปนสทธประโยชนทางเศรษฐกจ ซงเปนการแสวงหาเกยวกบความมงคง ทรพยสน และ

ผลก�าไรดอกเบยคาเชาหรอคาจางหรอจะเปนสทธประโยชนทางสงคมซงเปนการแสวงหาเกยวกบ

สถานะต�าแหนงแหงทล�าดบทางชนชนภราดรภาพสนตภาพและความสงบสขฯลฯเปนตน

ความยตธรรม เปนคณคาพนฐานทใชเปนเครองมอก�าหนดวธการอนพงประสงคในการใช

อ�านาจของรฐส�าหรบผกพนรฐใหตองธ�ารงรกษาไวซงสทธประโยชนของสมาชกในประชาคม

การเมอง เพอการจดสรรปนสวนสทธประโยชนของสมาชก ซงเปนเรองของการม ใชและไดรบ

ผลประโยชนรวมกนของคนทงสงคม ทงน อาจจดสรรในรปของประโยชนสาธารณะแบบเอกภาพ6

หรอประโยชนสาธารณะแบบพหภาพ7 กไดหรออาจใชเกณฑแบบสดสวนหรอเกณฑแบบดลยภาพ

กไดหรออาจมทมาจากประชาชนเองหรอมทมาจากรฐกไดหรออาจจะเปนผลประโยชนในรปของ

การบงคบโดยรฐหรอในรปของความสมครใจของประชาชนเองกไดเชนเดยวกน ดงนนเงอนไขของ

ความยตธรรมในเรองของการจดสรรผลประโยชนสาธารณะ จงสามารถเกดขนไดในหลายรปแบบ

ตามแตเกณฑทรฐหรอผปกครองจะสามารถอ�านวยความยตธรรมในการจดสรรผลประโยชนสาธารณะ

เหลานน ใหเปนทยอมรบรวมกนไดแกทกฝายหรอทงสงคมและถอวารฐเปนผทท�าใหมผลดและ

มประสทธภาพเหนอกวาตวบคคลผหนงผใดได

4 คณธรรม เปนมาตรฐานทางคณคาทผกพนกบเปาหมายการใชอ�านาจของผปกครองในเงอนไข ทมงเนนการรกษาสทธ และผลประโยชนของฝายประชาชนเปนทตงเหนอกวาฝายผปกครอง ซงสอดคลองกบการคมครองรกษาสทธประโยชน ของประชาชนในรปแบบทเปนประโยชนพนฐานทวไปของปจเจกชน5 ความยตธรรมเปนมาตรฐานทผกพนกบวธการในการใชอ�านาจของผปกครองในเงอนไขทมงเนนการจดสรรปนสวนสทธ และผลประโยชนสาธารณะใหแกกลมชน ชนชน และกลมอ�านาจทางการเมองทมอยอยางแตกตางหลากหลายในสงคม ใหมความครอบคลมทวถงซงมทงเกณฑการจดสรรแบบดลยภาพหรอเนนการกระจายอยางเทาเทยมและเกณฑการจดสรร แบบสมพนธภาพตามสดสวนหรอเนนการแบงปนทไมเทาเทยมโดยขนอยกบคณปการของแตละกลมชนในสงคม6 ผลประโยชนสาธารณะแบบเอกภาพ ก�าหนดขนจากเกณฑของการททกคนมผลประโยชนรวมกน โดยทไมมใครเสย ผลประโยชนหรอถกขดผลประโยชนซงเปนการก�าหนดผลประโยชนในเชงคณภาพเปนทตง7 ผลประโยชนสาธารณะแบบพหภาพ ก�าหนดขนจากเกณฑของการททกคนมผลประโยชนทแตกตางและขดแยงกนได แตหากเอามารวมเขาดวยกนกถอเปนผลประโยชนสวนรวมไดซงเปนการก�าหนดผลประโยชนในเชงปรมาณเปนทตง

_17-0121(001)P4.indd 43 5/17/60 BE 1:42 PM



2. สทธเสรภาพตามรฐธรรมนญหลงกอตงรฐ

เมอรฐ อ�านาจรฐและรฐบาล เปนตวกลางสอดแทรกเขามาเปนผจดการหรอจดสรรในเรอง

ของสทธประโยชนไมวาจะเปนของสวนตวหรอของสวนรวมกตามยอมสงผลใหสภาวะตามธรรมชาต

สทธตามธรรมชาต และกฎหมายตามธรรมชาต ทมนษยเคยมและใชอยในเงอนไขดงเดมนน

เปลยนแปลงไปดวย กลาวคอ สทธทมนษยเคยมอยอยางสมบรณกยอมจ�ากดลง สทธตามสภาพ

ธรรมชาตกยอมกลายเปนสทธทผกพนอ�านาจรฐอยดวย กฎหมายธรรมชาตกจะกลายสภาพไปเปน

กฎหมายรฐในทสด ประชาชนซงเคยมสทธอยางสมบรณกจะตองกลายสภาพเปนสวนประกอบหนง

ของรฐไปดวย ทงนเพอแลกกบการแกไขจดดอยของมนษยทใชสทธตามล�าพงแบบตางคนตางใช

ใหสามารถสนองประโยชนตามความตองการสงสดของตนไมได ซงเปนผลสบเนองมาจากปญหา

พนฐานของมนษยในสามประการดวยกนคอ

(1) ปญหาเนองจากมนษยแตละคนมงสรางกฎขนมาใชเพอคมครองแตเฉพาะสทธประโยชน

สวนตวของแตละคนไดเทานนไมสามารถคมครองสทธประโยชนของสวนรวมไดหรอสรางความยอมรบ

รวมกนได

(2) ปญหาเนองจากมนษยไมสามารถบงคบใชกฎทตนสรางขนมานนกบผอนได หรอไมมการ

ยอมรบอ�านาจการบงคบของผอนหรอเคารพกฎทผอนก�าหนดใหได

(3) ปญหาเนองจากขาดคนกลางทมอ�านาจในการชขาดการบงคบใหเปนไปตามกฎทแตละคน

สรางขนมาไดหรอยตขอพพาทนนไดเพราะแตละคนตางกตความกฎใหเขาขางตนเสมอการชงน�าหนก

ของโทษทไมมความแนนอนหรอแมวาสามารถยตขอพพาทไดกยงขาดผมอ�านาจในการบงคบควบคม

ใหเปนไปตามผลของการตดสนนนได

ประโยชนพนฐานทมนษยไดรบในชนตนจากการสรางรฐใหเปนคนกลางในการจดการปญหา

อนเนองจากจดออนของการใชสทธตามธรรมชาต กคอการไดมาซงคนกลางในการท�าหนาทสรางกฎ

ทวไปหรอกฎหมายใหสามารถใชอางองเปนการทวไปได การไดมาซงคนกลางในการควบคมบงคบใช

กฎหมายนนใหเกดความศกดสทธและมการเคารพหรอยอมรบรวมกน รวมทงการไดมาซงคนกลาง

ในการตความกฎหมายและตดสนขอพพาทตามกฎหมายใหเปนทยตและสามารถบงคบคดใหเปนไป

ตามผลของการตดสนนนไดในทสด

ดวยอานสงสดงกลาว จงกอใหเกดรปแบบของการปกครองและรฐบาลขนเพอใชอ�านาจทง

3ดานดงกลาวคออ�านาจนตบญญตท�าหนาทออกกฎหมายอ�านาจบรหารท�าหนาทบงคบใชกฎหมาย

และอ�านาจตลาการท�าหนาทตความกฎหมายและพพากษาคดตามกฎหมายนนเอง ซงถอเปนองคกร

อ�านาจหลกของทกรฐทมการปกครองและมรฐบาลไมวารฐตางๆ เหลานนจะใชชอเรยกองคกรอ�านาจ

เหลานนเหมอนหรอตางกน จะมการแยกหรอรวมอ�านาจนนไวทบคคลหรอองคกรเดยวกนกตาม

แตในสาระส�าคญกถอวามการใชอ�านาจทง3นนโดยผปกครองหรอองคกรรฐบาลของรฐดวยกนทงสน

_17-0121(001)P4.indd 44 5/17/60 BE 1:42 PM



สทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน จงเปนสทธเสรภาพในความหมายเดยวกน

กบสทธเสรภาพภายใตเงอนไขทมรฐหรอผกพนกบรฐ8กลาวคอ มนษยตองเปลยนสถานภาพ

จากปจเจกชนทสมบรณแบบตามสภาพธรรมชาตมาเปนประชาชนท เป นส วนหนงของรฐ

สทธอนสมบรณกตองแปรสภาพไปเปนสทธอนจ�ากดและตองผกพนกบอ�านาจแหงรฐ ขณะเดยวกน

กฎหมายธรรมชาตกจะกลายสภาพเปนกฎหมายรฐเชนเดยวกน กลาวโดยรวมกคอ รฐ อ�านาจรฐ

และรฐบาลไดเขามาแทนทสภาพดงเดมของธรรมชาต โดยทมบทบาทในการเปนศนยกลางใหม

เพยงแหงเดยวทจะก�าหนดใหสทธนนตองถกผกโยงความสมพนธเขาไวกบรฐอยางแยกกนไมออก

กลาวอกนยกคอสทธเสรภาพของประชาชนยอมเกดขนด�ารงอยและพลวตไปตามเงอนไขของอ�านาจรฐ

ดวยเสมอ สทธเสรภาพของประชาชนกบอ�านาจการปกครองของรฐจงเปนเสมอนเหรยญสองดาน

(Dichotomy) ทไมสามารถแยกออกจากกนไดอกตอไป จงเหนไดวาในประวตศาสตรของการสราง

รฐประชาชาต(NationState)สมยใหมจากรฐศกดนา(FeudalState)ในยคกลางของยโรปไปเปน

รฐประชาธปไตยลวนเปนการตอสและเปนการจดระเบยบความสมพนธกนระหวางสทธเสรภาพของ

ประชาชนกบอ�านาจการปกครองของรฐเปนส�าคญ

ดวยเหตผลดงกลาว การท�าความเขาใจสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชนจงจ�าเปน

ตองท�าความเขาใจควบคไปกบเงอนไขในการแปรเปลยนสภาพของสทธเสรภาพมนษยทเคยมอยใน

สภาพธรรมชาตกบสทธเสรภาพของประชาชนเมอถกลอมกรอบเขาไปอยภายใตรฐแลวเพราะสารตถะ

ส�าคญของสทธภายใตรฐนน ไดแปรเปลยนไปจากสารตถะของสทธแบบดงเดมทเคยมอยในสภาพ

ธรรมชาตนนเองการพดถงสทธเสรภาพของประชาชนตามรฐธรรมนญจงเปนเรองเดยวกนกบการพดถง

สทธเสรภาพภายใตรฐ ซงเปนเรองทตองพดถงสทธเสรภาพในความหมายทตองผกโยงเขาอยใน

สมการรวมกนระหวางสงทเรยกวาสทธเสรภาพของประชาชนกบสงทเรยกวาอ�านาจการปกครอง

ของรฐเสมอดงจะไดกลาวถงเฉพาะสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชนในกรณเฉพาะเจาะจง


สทธตามรฐธรรมนญ9คอสทธของประชาชนทรฐธรรมนญมบทบญญตรบรองไวทงโดยชดแจง

และโดยปรยายสทธดงกลาวจงมขอบเขตครอบคลมถงสงทงหลายทงปวงอนพงมพงกระท�าและพงได

โดยทสงนนไมถกขดขวางโตแยงโดยกฎหมาย องคกรรฐ เจาหนาทรฐ รวมถงไมถกขดขวางโตแยง

8 รฐตามแบบแผนของระบบรฐประชาชาตและตามกรอบการยอมรบของกฎหมายระหวางประเทศมองคประกอบส�าคญ 4องคประกอบคอ(1)ดนแดน(2)อธปไตย(3)รฐบาลและ(4)พลเมองหรอประชากร9 ประเทศองกฤษซงถอวาเปนแมแบบของการปกครองในระบอบประชาธปไตยไดมปรากฏการณเรยกรองสทธหลายกรณ เชน กรณมหากฎบตร (Magna Carta) สมยพระเจาจอหนในค.ศ. 1215 กรณการรองขอสทธ (Petition of Rights) สมยพระเจาชารลท 1 ในค.ศ. 1628 และกรณ พระราชบญญตแหงสทธ (Bill of Rights) สมยพระเจาวลเลยม ในค.ศ.1689ซงตอมาไดกลายเปนรากฐานส�าคญของรฐธรรมนญแบบจารตประเพณขององกฤษ(โปรดดรายละเอยดใน เชาวนะไตรมาศจดหมายขาวสถาบนนโยบายศกษา(ธนวาคม2544),หนา7-8)

_17-0121(001)P4.indd 45 5/17/60 BE 1:42 PM



โดยคนอนดวยสวนเสรภาพกคอการมอสระในการใชสทธนนไดตามเจตจ�านงหรอความตกลงใจของตน

ไดเองโดยทไมถกบงคบกะเกณฑหรอแทรกแซงกดดนโดยอทธพล อ�านาจและกฎหมายจากภายนอก

อนใดไมวาจากบคคลหรอองคกรและไมวาในทางตรงหรอทางออมกตาม

สทธตามรฐธรรมนญจงมความหมายส�าคญตอประชาชนตามนยทสมพนธกบรปแบบของ

รฐธรรมนญเองดวยส�าหรบรฐธรรมนญทมรปแบบลายลกษณอกษร(WrittenConstitution)ถอวา

สทธใด ๆ ของประชาชนจะมไดกตอเมอรฐธรรมนญไดรบรองไว กลาวอกนยกคอ สทธเกดตามมา

ภายหลงรฐธรรมนญนนเองขณะทรฐธรรมนญทมรปแบบจารตประเพณหรอไมเปนลายลกษณอกษร

(Unwritten Constitution) ถอวาสทธใด ๆ ของประชาชนนนมอยกอนรฐธรรมนญแลว หรออาจ

ปรากฏอยในเอกสารอนทไมใชรฐธรรมนญกได ไมจ�าเปนตองระบไวในบทบญญตของรฐธรรมนญ

รฐธรรมนญก�าหนดไวแตเพยงการควบคมและจ�ากดอ�านาจของรฐไมใหไปลดรอนหรอกระทบตอสทธ

ของประชาชนเปนส�าคญ กลาวอกนยคอ สทธนนด�ารงอยกอนรฐธรรมนญ นนเอง ดงปรากฏเปน

หลกการส�าคญในการคมครองสทธเสรภาพประชาชนตามรางรฐธรรมนญพ.ศ.........(รางรฐธรรมนญ

ป2559หมวด3มาตรา25ซงมความแตกตางจากรฐธรรมนญทผานมาโดยไดวางหลกการคมครอง

สทธเสรภาพประชาชนครอบคลมทงแนวทางทใชกบรฐธรรมนญแบบทเปนลายลกษณอกษรและแบบ

ทไมเปนลายลกษณอกษร ซงไดวางหลกการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนไวครอบคลมแบบ

คขนานทงทมอยในบทบญญตของรฐธรรมนญและไมมอยในบทบญญตของรฐธรรมนญดวย

ประเทศทมความเครงครดศรทธาในระบอบการปกครองแบบเสรประชาธปไตยใหความส�าคญ

กบสทธเสรภาพของประชาชนมากกวาการค�านงถงแตอ�านาจของรฐเปนดานหลกถงขนาดทกลาววา

หากรฐธรรมนญของประเทศใดไมมการคมครองสทธของประชาชนไวแลว ถอวาประเทศนนไมม

รฐธรรมนญเลยทเดยว

ดวยเหตดงกลาวสทธตามรฐธรรมนญจงตางจากสทธตามธรรมชาตเพราะสทธตามรฐธรรมนญ

เปนสทธทรฐธรรมนญรบรองขนหลงจากมรฐ แตสทธตามธรรมชาตเปนสทธทมอยแลวกอนทจะมรฐ

จงมการคาดหมายกนวาสทธในอดมคตควรเปนสทธตามธรรมชาต หรอมความใกลเคยงกบสทธตาม

ธรรมชาตใหมากทสดจงมความพยายามทจะขจดอปสรรคจากอ�านาจรฐใหกระทบตอสทธใหนอยทสด

ทงนเพราะมนษยเปนสตวสงคมและสตวการเมองจ�าเปนตองอยรวมกนในองคกรรฐ การอยแบบรฐ

จงเปนสงทไมสามารถหลกเลยงไดส�าหรบทกคน ไมมใครสามารถก�าหนดทางเลอกอยางเปนเอกเทศ

ของตวเองไดวาตองการอยนอกรฐเพอสงวนสทธอนสมบรณตามธรรมชาตนนไวส�าหรบใชสวนตว

ไมยอมใหรฐเขามาใชอ�านาจปกครองตน ประชาชนคนไทยจงเปนเหมอนสวนหนงทอยในรฐเชนกน

ฉะนนจงจ�าเปนตองเลอกสทธแบบทรฐธรรมนญบญญตขนหลงจากมรฐ หรอสทธตามรฐธรรมนญ

มาใชแทนการมสทธตามธรรมชาตเปนหลก

_17-0121(001)P4.indd 46 5/17/60 BE 1:42 PM



สทธของคนไทยตามรฐธรรมนญจงแบงออกไดเปน3ลกษณะคอ(1)สทธเสมอนอ�านาจหรอ

เทาอ�านาจ (2) สทธรองรบอ�านาจหรอลอดผานอ�านาจ และ (3) สทธโตแยงอ�านาจหรอน�าอ�านาจ

สทธลกษณะแรกคอสทธในความเปนเจาของอธปไตยแหงรฐซงมผลเทากบอ�านาจสงสดแหงรฐเปน

ของประชาชนสทธกบอ�านาจจงมความหมายเทากนซงอาจเทยบไดคลายหรอใกลเคยงกนกบสทธตาม

ธรรมชาตสทธจงสามารถประยกตใชไปเพอกออ�านาจใหแกตวเองไดทงโดยตรงและโดยออมไดแกสทธ

การสมครรบเลอกตงสทธการเสนอกฎหมายนโยบายและสทธการเลอกตงผแทนหรอก�าหนดผปกครอง

ไปใชอ�านาจสงสดในการปกครองประเทศทงอ�านาจนตบญญตบรหารและตลาการซงเปนสทธในการ

ผานเขาไปเปนผยดกมอ�านาจการปกครองไดเองและการก�าหนดความตกลงใจหรอตดสนใจเพอก�าหนด

ทมาของผปกครองการใชอ�านาจและเปาหมายการใชอ�านาจของผปกครองดวยสทธลกษณะทสองคอ

สทธในการรบรองความยนยอมใหผอนเปนตวแทนในการใชอ�านาจของประชาชนซงมผลใหสทธ

สามารถประยกตใชไปเปนอ�านาจของตวแทน แตตวแทนใชอ�านาจนนลอดผานมาทางกฎหมาย

อกทอดหนงไมไดใชผานคนทเปนตวแทนอยางเปนเอกเทศและเปนเอกสทธโดยตรง สทธจงถกใชไป

เพอกออ�านาจใหแกตวแทนในการสงผานสทธนนไปใชโดยลอดผานตอไปทางกฎหมายอกชนหนงซงม

ผลใหสทธเปนเครองมอรองรบอ�านาจไดแกสทธในการเรยกรองและสทธการฟองรองรฐใหปฏบตหรอ

ละเวนการปฏบตเพอการคมครองและเยยวยาสทธของประชาชนซงเปนสทธในการเรยกเอาประโยชน

โดยอาศยเครองมอของกลไกรฐเปนผสนองตอบใหโดยทเจาของสทธไมสามารถกระท�าไดเอง

สวนสทธลกษณะสดทาย คอ สทธการเปลยนแปลงลมลางการใชอ�านาจและผลจากการใชอ�านาจ

ของตวแทนซงมผลใหสทธสามารถก�ากบควบคมอ�านาจไดสทธจงไมเทากบอ�านาจแตอยเหนออ�านาจ

ไดแก สทธการถอดถอนผปกครองสทธการโตแยงกฎหมายและการใชกฎหมาย ซงเปนสทธในการ

ลมลางตวผปกครองและลบลางอ�านาจของผปกครองไปพรอมๆกน

การทประชาชนจะใชสทธดงกลาวใหเปนประโยชน จะตองรและเขาใจวาสทธทง 3 ลกษณะ

ไดรบการรบรองไวในมาตราใดของรฐธรรมนญ สทธนนจะตองมการกระท�าอะไรและท�าอยางไร

รวมทงอะไรคอประโยชนทจะไดรบจากการกระท�านนดวย เชน การใชสทธโดยการกระท�าเชงรก

คอ การเรยกขอการปองกนสทธและการเรยกรองการคมครองสทธ หรอการใชสทธโดยการกระท�า

เชงรบคอการแกไขเยยวยาการถกละเมดสทธเปนตนทงนขนอยกบเปาหมายทางเลอกและความ

ตองการของประชาชนดวยวา จะเลอกใชสทธอะไร อยางไร เพอประโยชนอะไร แตสงส�าคญเหนอ

อนใดนน อยทส�านกในหนาทความรบผดชอบและการหวงแหนในความเปนเจาของสทธ รวมถง

มการกระท�าใหบรรลตามเปาหมายไดดวยกลาวคอ หากเปนสทธทรฐธรรมนญใหความคมครอง

เกยวกบความเปนคนหรอความเปนมนษยกควรใชในขอบเขต ชองทาง วธการ และเปาหมาย

ทสนองประโยชนเกยวกบสทธประโยชนทตดมากบตวหรอเกยวกบความตองการขนพนฐานดานชวต

_17-0121(001)P4.indd 47 5/17/60 BE 1:42 PM



จตใจ รางกาย และศกดศร หากเปนสทธทรฐธรรมนญใหความคมครองเกยวกบความเปนพลเมอง

หรอผรบการปกครองของรฐ กควรใชเพอมงสนองประโยชนสวนรวม หรอเกยวกบความตองการ

ขนกลางดานการไดรบบรการสาธารณะทจ�าเปน ดานการมสวนรวมในกจการสาธารณะดานตาง ๆ

ทงทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองหรอหากเปนสทธทรฐธรรมนญใหความคมครองเกยวกบ

ความเสมอภาคกควรใชเพอมงสนองประโยชนเกยวกบสทธประโยชนทอยนอกเหนอจากตวเราไดมา

โดยการเสาะแสวงหาเอามาเพมเตมตามความปรารถนาสวนตวซงตองรบผดชอบตอกฎหมายและ

ผลกระทบตอสวนรวมดวย เนองจากเปนการสนองความตองการขนสงเกยวกบการแสวงโอกาส

ความมนคงและฐานะต�าแหนง สทธประโยชนในการประกอบอาชพการใชศกยภาพความสามารถ

การเลอนชนหรอสถานะทางสงคมเปนตน

3. ฐานสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน10

เปนสทธเสรภาพตามทรฐธรรมนญมบทบญญตรบรองไวซงมขอบเขตครอบคลมถงผลประโยชน

จากโอกาสและทางเลอกอนพงมพงกระท�าและพงไดโดยทสงนนไมถกโตแยงและขดขวางโดยกฎหมาย

องคกรรฐเจาหนาทรฐและคนอนทงนโดยทประชาชนมอสระเสรภาพในการใชสทธนนไดตามเจตจ�านง

อสระของตนเอง หรอตามความสามารถในการตกลงใจของตนเองไดดวย ไมอยภายใตการบงคบ

กะเกณฑโดยอทธพลอยางอนทงนสามารถจ�าแนกฐานสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชนออก

ไดเปน3สวนดงนคอ(1)สทธเสรภาพในความเปนมนษย(2)สทธเสรภาพในความเปน

พลเมองและ(3)สทธเสรภาพในความเสมอภาค

1. สทธเสรภาพในความเปนมนษย เปนสทธเสรภาพเกยวกบชวตรางกายความคดจตใจ

และความเปนอยของประชาชนซงถอเปนสทธทจะอยจะเปนหรอเปนสทธทตดมากบตวของประชาชน

ทงหลายตงแตเกดมาเปนคน โดยทรฐไมอาจปฏเสธความเปนคนและศกดศรความเปนมนษยของ

ประชาชนดวยการกระท�าทเปนการลวงล�าก�าเกน คกคามหรอละเมดได เชน การไมถกลงโทษ

ดวยวธโหดราย ไรมนษยธรรม การมเสรภาพ ภายในเคหสถานสวนตว เสรภาพการเดนทาง

การนบถอศาสนาการสอสารคมนาคมการแสดงความคดเหนการมกรรมสทธในทรพยสนและการ

เลอกถนทอยฯลฯเปนตนทกลาววาเปนสทธทจะอยจะเปนหรอเปนสทธทตดมากบตวของประชาชน

กเพราะเปนสทธทเปนสวนควบตดอยกบความเปนคนตามธรรมชาต โดยททกคนมอยเหมอนกน

รฐไมอาจเขาไปแทรกแซงใหเกดความแตกตางหรอสญเสยสทธอนเปนเสมอนองคประกอบของชวต

จตใจและรางกายนนไดดงนนสทธเสรภาพในความเปนมนษยจงเปนสทธของคนทหามไมใหรฐกระท�า

ละเมดหรอตดสทธลดรอนไดซงอาจเรยกสทธแบบนไดวาเปนสทธทเปนปฏปกษกบรฐ

10 โปรดดเพมเตมในเชาวนะ ไตรมาศ, การใชกลไกรฐธรรมนญส�าหรบประชาชน (กรงเทพ : พ.เพรส. จ�ากด 2546) หนา23-57

_17-0121(001)P4.indd 48 5/17/60 BE 1:42 PM



2. สทธเสรภาพในความเปนพลเมอง เปนสทธเสรภาพทประชาชนในฐานะพลเมอง

สามารถเรยกรองความตองการขนพนฐานจากรฐ การเรงรดตดตามและการฟองรอง เพอบงคบ

การท�าหนาทของรฐใหมผลสมฤทธเปนรปธรรมตามรฐธรรมนญในฐานะทเปนพลเมองของรฐได

ซงรฐมหนาทใหการสนองตอบในรปของบรการสาธารณะ ถอเปนสทธทจะเรยกขอไดจะรบเอาได

หรอเปนสทธทตามมากบตวหรอสทธทแตกหนอมาจากความเปนพลเมองหรอเปนราษฎรของรฐ

โดยทรฐไมอาจปฏเสธความรบผดชอบหรอความชวยเหลอดวยการละเลยเพกเฉยไมกระท�า

การตอบสนองตามความเรยกรองตองการของประชาชน ซงรฐมหนาทใหความคมครองได เชน

สทธในการรบการศกษา สทธของผบรโภค เสรภาพในการชมนมเสรภาพในการรวมตวเปนหมคณะ

สทธการรบขอมลขาวสารจากรฐ เสรภาพการจดตงพรรคการเมอง สทธการรบบรการสาธารณสข

สทธการฟองหนวยราชการ สทธมสวนรวมกบรฐ สทธคดคานผลการเลอกตง สทธการเขาชอเสนอ

กฎหมายและขอบญญตทองถน สทธการเขาชอถอดถอนผด�ารงต�าแหนงทางการเมองทงระดบชาต

และระดบทองถนโดยเฉพาะ ในการใชสทธเสนอกฎหมายเกยวกบสทธเสรภาพและนโยบายพนฐาน

แหงรฐ เปนตน ทกลาววาเปนสทธทจะเรยกขอไดหรอจะรบเอาไดหรอเปนสทธทตามมากบตว

โดยทแตกหนอขนมาจากความเปนพลเมองของรฐกเพราะเปนสทธทขนอยกบความเปนพลเมองของรฐ

โดยทการไดรบความยตธรรมจากการใชสทธส�าคญกวาการไดรบประโยชนจากสทธทเทากน เชน

พลเมองทเปนเดกไดรบสทธการศกษาภาคบงคบฟร แตพลเมองทเปนผใหญไดรบสทธการออกเสยง

เลอกตงและสมครรบเลอกตง ขณะทพลเมองทเปนคนดอยโอกาสไดรบสทธการสงเคราะหจากรฐ

ทงทคนปกตทวไปไมไดรบสทธดงกลาว ดงนนสทธเสรภาพในความเปนพลเมองจงเปนสทธของ

พลเมองทไมจ�าเปนวาทกคนจะตองไดรบประโยชนเทากนแตหากเปนสทธอะไรของใครกเปนหนาท

ของรฐทจะตองรบผดชอบในการสนองตอบตอการใชสทธนนกลาวคอพลเมองทเปนเดกยอมสามารถ

เรยกรองการศกษาฟรในภาคบงคบจากรฐได เชนเดยวกบผใหญกยอมสามารถเรยกรองการใชสทธ

ออกเสยงเลอกตงได ดงนนสทธเสรภาพของพลเมองจงเปนสทธทสงวนไวใหเปนหนาทของรฐทจะ

ตองจดหาใหประชาชน หรอบงคบใหรฐจะตองกระท�าซงอาจเรยกสทธแบบนไดวาเปนสทธทเปน

ปฏฐานกบรฐ

3. สทธเสรภาพในความเสมอภาค เปนสทธเสรภาพเกยวกบการไดรบการปฏบต

ทเทาเทยมกนจากรฐ หรอการไมเลอกปฏบตทไมเปนธรรม เวนแตการเลอกปฏบตทเปนธรรม

เพอชวยเหลอใหผเสยเปรยบผดอยโอกาส ไดรบสทธโอกาสเทาเทยมกบคนทวไปได ซงถอเปนสทธ

ทจะมจะเหมอนหรอเปนสทธเสรภาพทด�ารงอย นอกตวของประชาชน โดยทรฐไมอาจปฏเสธ

ความเปนกลางหรอความเปนธรรมดวยการละเลยเพกเฉยไมยนมอเขาไปหยบยนโอกาสอนพงมพงได

ใหประชาชนไดรบอยางเสมอภาคเทาเทยมกนโดยทไมมใครไดเปรยบเสยเปรยบเพราะความแตกตาง

_17-0121(001)P4.indd 49 5/17/60 BE 1:42 PM



ตามธรรมชาตและเพราะการกระท�าหรอละเวนการกระท�าของรฐทไมเทาเทยมกน เชนการเสมอกน

ในกฎหมายการไมถกเกณฑแรงงานการไดรบสงอ�านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะการไดรบความ

คมครองโดยรฐและสทธไดรบความชวยเหลอจากรฐฯลฯเปนตนทกลาววาเปนสทธทจะมจะเหมอน

หรอเปนสทธเสรภาพทด�ารงอยนอกตวของประชาชน กเพราะเปนสทธชวยชดเชยความแตกตาง

ตามธรรมชาตของคนใหไดรบโอกาสและศกยภาพใหมเพมขน โดยทรฐเปนฝายชวยเสรมสรางหรอ

เกอหนนใหมความเสมอเหมอนกน โดยทไมจ�าเปนวาทกคนจะตองไดรบประโยชนทเทากนจากการ

ไดรบสทธนนเชนคนทวไปยอมไดรบความคมครองจากกฎหมายเทาเทยมกนในการขอแจงจดทะเบยน

เปนนตบคคลเพอประกอบธรกจแตไมจ�าเปนวาทกคนจะประสบความส�าเรจหรอร�ารวยไดเทาเทยมกน

จากการประกอบธรกจนน ดงนน สทธในความเสมอภาคจงเปนสทธทรฐใหหลกประกนในการ

ไดรบการปฏบตทเทาเทยมกน แตรฐไมตองผกพนวาทกคนจะตองเกบเกยวผลประโยชนจากการใช

สทธนนใหไดเทากนเสมอไป ดงนน สทธในความเสมอภาคจงเปนสทธทก�าหนดใหรฐด�ารงฐานะของ

ความเปนคนกลางในการถอดลยระหวางความแตกตางกนตามธรรมชาตของคนกบความเทาเทยมกน

ตามกฎหมายและการปฏบตของรฐ เพออดชองวางไมใหความแตกตางนนเปนเหตใหเกดเงอนไขของ

ความไมเปนธรรมขนในสงคม แตประโยชนจากความเปนธรรมนนเปนสงทแตละคนตองสรางตอขน

มาใหตวเองในภายหลงหรอไปหาเอาไดขางหนาเมอรฐไดชวยสรางหลกประกนความเปนธรรมใหแลว

ซงอาจเรยกสทธแบบนไดวาเปนสทธทเปนพนธะของรฐ

4. พนธะของรฐทมตอสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน11 ไดแก

1. พนธะในการรบรองสทธเสรภาพของประชาชนเพอแสวงหาใหไดมาซงอ�านาจ

เปนการรบรองสทธเสรภาพของประชาชนในการเขาสอ�านาจและใชอ�านาจทมงผลตอเปาหมาย

อ�านาจทางการเมองการปกครองโดยตรงเชนการจดตงองคกรการเมองการรวมกจกรรมการเมองและ

การเลอกผแทนทางการเมองเขาไปสอ�านาจหรอการสมครเขาสต�าแหนงทางการเมองและใชอ�านาจ

การเมองใหสนองประโยชนทงแกตนเองและประชาชนฯลฯเปนตน

2. พนธะในการรบรองสทธเสรภาพของประชาชนเพอแสวงหาใหไดมาซงประโยชนจาก

อ�านาจ เปนการรบรองสทธเสรภาพของประชาชนในการรวมรวบและเรยกรองผลประโยชน(Interests

AggregationandArticulation)ทมงผลตอเปาหมายผลประโยชนทตองอาศยอ�านาจเปนเครองมอ

ในการจดท�าใหโดยทางออม เชน การผลกดนใหผแทนออกกฎหมาย การเรยกรองใหรฐบาลก�าหนด

และด�าเนนนโยบาย การเรยกรองใหเจาหนาทรฐกระท�าหรองดเวนการกระท�าเพอสนองประโยชนให

ในรปแบบของบรการสาธารณะดานตางๆฯลฯเปนตน

11 เพงอาง,หนา27

_17-0121(001)P4.indd 50 5/17/60 BE 1:42 PM



3. พนธะในการรบรองสทธเสรภาพของประชาชนเพอแสวงหาใหไดมาซงอทธพลเหนอ

อ�านาจ เปนการรบรองสทธเสรภาพของประชาชนในการกดดนตอรอง และการก�ากบควบคม

ตรวจสอบ ทมงผลตอเปาหมายในการโตแยงอ�านาจ ลบลางและลมลางอ�านาจทงในฝายการเมอง

และฝายราชการประจ�า เชน การโตแยงการออกกฎหมายและการใชกฎหมายของรฐ การถอดถอน

ผปกครองใหพนจากอ�านาจ และการฟองรองเจาหนาทรฐเพอบงคบใหทบทวนแกไขการใชอ�านาจ

เพอท�าประโยชนใหประชาชนตามหนาทความรบผดชอบของสวนราชการนนฯลฯเปนตน

5. แนวทางการใชสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน12 ไดแก

1. การขอปองกนสทธของประชาชน เปนการใชประโยชนจากสทธเสรภาพของประชาชน

ในเชงรกเพอปองกนภยคกคามทจะมหรอเกดขนแกสทธประโยชนของตนเชนการรบรขอมลขาวสาร

ของราชการการตดตามเรงรดการประชาพจารณการตอตานโตแยงและยบยงอ�านาจรฐทละเมด

ตอสทธเสรภาพของประชาชน

2. การขอรบความคมครองตอบสนองสทธของประชาชน เปนการใชประโยชนจาก

สทธเสรภาพของประชาชนทงในเชงรกและเชงรบ เพอเรยกรองหรอรองขอใหรฐหรอหนวยงานหรอ

เจาหนาทรฐทมอ�านาจหนาทความรบผดชอบตอบสนองตอสทธประโยชนของตนไดตามความตองการ

3. การขอรบการเยยวยาสทธของประชาชน เปนการไดรบการแกไขปญหาการละเมด

สทธของประชาชนจากรฐหรอหนวยงานทเกยวของ เพอใหไดรบการชดเชยความเสยหายจากการ

ถกกระทบสทธนนใหกลบคนมาซงเปนการใชประโยชนจากสทธเสรภาพของประชาชนในเชงรบ

6. เปาหมายการใชสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน13

การวางเปาหมายในการใชสทธเสรภาพของประชาชนครอบคลมทงดานนตบญญตบรหารและ

ตลาการโดยเฉพาะความชดเจนในการเปนเจาของอ�านาจอธปไตยทแทจรงและการสามารถกาวขาม

เขาสพรมแดนใหมในการใชสทธของประชาชนทสามารถเจาะทะลวงลกเขาถงแหลงอ�านาจสงสดในการ

ปกครองไดโดยตรงทง3ฝาย14

11 เพงอาง,หนา2712 เพงอาง,หนา2813 อางแลว,เชาวนะไตรมาศ,“รฐธรรมนญกบการสรางฐานทนประชาธปไตยในการเมองภาคประชาชน”,หนา20414 ฝายนตบญญต ไดแก การใชสทธเขาชอเสนอกฎหมาย ฝายบรหาร ไดแก การเขาชอเสนอนโยบายการรองทกขและ การฟองรองหนวยงานของรฐฝายตลาการไดแกการเขาชอถอดถอนการด�ารงต�าแหนงของนกการเมองและการใชสทธ โตแยงกฎหมายทศาลใชพจารณาคด

_17-0121(001)P4.indd 51 5/17/60 BE 1:42 PM



7. กระบวนการการใชสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน15

การสรางกระบวนการใชสทธของประชาชน ครอบคลมทงการเขาสอ�านาจ การใชอ�านาจ

และการพนจากอ�านาจของผปกครอง โดยเฉพาะความชดเจนในการสรางหลกประกนการมสวนรวม

ทสามารถกอผลกระทบหรอกออทธพลตอการสรางสมฤทธผลทางการเมอง (political efficacy)

ของประชาชนไดทงการโตแยงลบลาง (review) และการตอตานลมลาง (recall)16 อ�านาจทขด

หรอไมชอบดวยรฐธรรมนญได ตลอดทงกระบวนการตงแตการเขาสอ�านาจ การใชอ�านาจไปจนถง

การพนจากอ�านาจของผปกครอง

8. การสรางผลลพธบนปลายในการใชสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน17

การสรางผลลพธบนปลายในการใชสทธของประชาชนครอบคลมทงการเขาถงอ�านาจ (เชน

การเขาสอ�านาจการเมองการปกครองทงในระดบทองถนและระดบชาตไดโดยตรง)การใชประโยชนจาก

อ�านาจ(เชนการรวบรวมและการเรยกรองและการรองขอใหหนวยงานของรฐตอบสนองตามอ�านาจ

หนาท ความรบผดชอบโดยทไมอาจปฏเสธความรบผดชอบไดโดยเฉพาะสทธประโยชนจากบรการ

สาธารณะดานตางๆ )และการมอทธพลเหนออ�านาจ(เชนการโตแยงคดคานฟองรองและถอดถอน

ผใชอ�านาจรฐใหไดรบโทษและพนจากต�าแหนงได)โดยเฉพาะความชดเจนในการสรางกลไกรองรบให

ประชาชนสามารถเลอกใชโดยแยกเฉพาะผลลพธเปาหมายทตองการในแตละเปาหมายออกจากกนได

9. ขอควรพจารณาเกยวกบปจจยเงอนไขทางปฏบตทเกยวของกบการใชและการคมครอง

สทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน

ซงในทนจะไดกลาวถงใน10ประการดงตอไปน

1. ขอคดเหนในกรณทตองมการเชอมโยงกบทมาและแบบของรฐธรรมนญ

แยกไดเปน2กรณดงนคอ

(1) กรณทเปนรฐธรรมนญแบบจารตหรอไมเปนลายลกษณอกษร โดยท

รฐธรรมนญตามแบบจารตประเพณนนถอหลกวาสทธด�ารงอยในสภาวะธรรมชาตกอนรฐธรรมนญและ

รฐธรรมนญไมจ�าเปนตองบญญตรายละเอยดของสทธไวทงหมด ฉะนนรฐจงควรมบทบาทน�าในการ

15 เพงอาง,หนา204-20516 การโตแยงลบลางอ�านาจ (review) เปนกรณทประชาชนใชสทธโตแยงการใชอ�านาจทขดรฐธรรมนญโดยแกไขเสยใหม ใหถกตองไดโดยทไมตองพนจากต�าแหนงแตยงเปดโอกาสใหผใชอ�านาจสามารถท�าการแกไขและใชอ�านาจใหมใหถกตองได เชนการแกไขรางกฎหมายของอ�านาจนตบญญตการยตการบงคบใชอ�านาจและการตความกฎหมายของอ�านาจบรหาร และอ�านาจตลาการสวนการตอตานลมลางอ�านาจ(recall)เปนกรณทประชาชนใชสทธถอดถอนผใชอ�านาจใหพนจาก ต�าแหนงโดยทไมสามารถใชอ�านาจตอไปไดอก17 เพงอาง,หนา205

_17-0121(001)P4.indd 52 5/17/60 BE 1:42 PM



ท�าหนาทเฉพาะการไมจ�ากดหรอละเมดสทธเปนส�าคญมใชหนาทบญญตรฐธรรมนญมาคมครองสทธอก

เพราะรฐมไดเปนฝายทสรางสทธขนมาใหประชาชนแตอยางใด เนองจากสทธมอยแลวในธรรมชาต

และตดอยในตวมนษย เมอรฐไมละเมดสทธของประชาชนเสยแลว สทธของประชาชนกจะยงคง

ด�ารงอยไดดวยตวของมนเองรฐกบสทธจงมความสมพนธแบบพนธะเชงรบทตองงดเวนคอตองงดเวน

การกระท�าทเปนการละเมดและลดรอนสทธเปนหลก สวนการกระท�าตอสทธเปนขอยกเวน โดยนย

ดงกลาวถอวาสทธเปนสภาวะทด�ารงอยโดยตวของมนเองแยกออกจากรฐธรรมนญไดขอทนาพจารณา

กคอการมองสทธในกรอบทกวางมากกวาสงทมอยแตเฉพาะในบทบญญตของรฐธรรมนญบญญต

ดงนน การอางความจ�าเปนในการจ�ากดสทธ จงอาจจ�าเปนตองพจารณาในกรอบทตองค�านงถง

ขอจ�ากดทกวางกวาขอก�าหนดของรฐธรรมนญดวยเชนกน

(2) กรณทเปนรฐธรรมนญแบบลายลกษณอกษร ถอเอาวาสทธเกดและมอยใน

รฐธรรมนญและรฐธรรมนญจ�าเปนตองบญญตรายละเอยดของสทธไวใหชดแจงฉะนนรฐจงมหนาท

คมครองสทธตามรฐธรรมนญ เนองจากสทธเกดจากรฐธรรมนญมไดเกดจากธรรมชาต แมจะเชอวา

มอยในธรรมชาตกตามหนาทส�าคญของรฐในการคมครองสทธกโดยการตราและใชกฎหมายคมครอง

สทธมนษยถงจะไดรบการคมครองรฐกบสทธจงมความสมพนธแบบมพนธะเชงรกทตองท�าคอรฐตอง

กระท�าเพอการคมครองสทธเปนหลกการละเวนการกระท�าเปนขอยกเวนโดยนยดงกลาวถอวาสทธเปน

ขอผกพนอยในรฐธรรมนญทรฐตองมงใหการคมครองขอนาพจารณากคอการมองสทธในกรอบทตอง

ยดโยงผกตดกบรฐธรรมนญดวย ดงนนการอางความจ�าเปนในการจ�ากดสทธจงอาจจ�าเปนตอง

พจารณาในกรอบทตองรกษาพนธะผกพนตอขอก�าหนดของรฐธรรมนญอยางเครงครดดวยเชนกน

กลาวอกนยกคอหากรฐธรรมนญไมมบทบญญตเปดชองใหมการจ�ากดสทธของประชาชนไวแลวกยอม

จะไมมการจ�ากดสทธใดๆ ของประชาชนเกดขนไดเลยซงเปนการยดถอเอาบทบญญตของรฐธรรมนญ

เปนแมบทหรอเปนบอเกดของทมาในการจ�ากดสทธของประชาชนนนเอง

2. ขอคดเหนในกรณทเปนกฎหมายเกยวกบสทธ แยกไดเปน2กรณดงนคอ

(1) กรณทเปนการตรากฎหมาย การตรากฎหมายทมผลตอการจ�ากดสทธ

เสรภาพของประชาชนจะตองไลล�าดบจากกรอบทวไปซงใหญ-กวางไปหากรอบเฉพาะซงยอย-แคบ

(general-specific)โดยอาศยระเบยบวธแบบนรนยและครอบคลม(deductive–comprehensive)

ทถอเอาผลและวธทางกวางและครอบคลมไปผกพนกบเหตทเปนกรณเฉพาะเปาหมายเฉพาะจด

เชนการพจารณาวารฐธรรมนญบญญตเรองการจ�ากดสทธไวในมาตราใดในสาระและเงอนไขใดและ

เชอมตอกบมาตราอนหรอไมอยางไร โดยนยกคอ การมองกรอบในสวนทกวางทสด คอ รฐธรรมนญ

ซงถอเปนผลเปนตวตง (effect driven) กอนแลวจงโยงไปหาเหตทหลง คอการตรากฎหมายจ�ากด

สทธซงถอวาเปนเหตจากผลของรฐธรรมนญ(effected–causedrelation)

_17-0121(001)P4.indd 53 5/17/60 BE 1:42 PM



กรอบดงกลาวตามรฐธรรมนญถอวาการคมครองสทธเปนหลกพงกระท�าในการตรา

กฎหมายแตการจ�ากดสทธเปนเพยงขอยกเวนเทานน ผลกคอ การจ�ากดสทธยอมท�าไดแตเฉพาะใน

กรอบของรฐธรรมนญนน ฉะนนจงตองไปไลเนอหา ในรายละเอยดตอไปวารฐธรรมนญไดวางกรอบ

ในการตรากฎหมายจ�ากดสทธไวอยางไร โดยไลระดบไปตงแตกรอบใหญไปสกรอบยอย กลาวอกนย

กฎหมายจ�ากดสทธยอมตราขนไมไดถารฐธรรมนญไมบญญตไวหรอหากไมมรฐธรรมนญบญญตใหไว

กยอมไมมกฎหมายจ�ากดสทธใดๆสามารถเกดขนไดเลยนนเอง

(2) กรณทเปนการบงคบใชกฎหมายและตความกฎหมาย การใชและตความ

กฎหมายทมผลตอการจ�ากดสทธจะตองไลล�าดบจากกรอบเฉพาะซงยอย - แคบ ไปหากรอบทวไป

ซงใหญ-กวาง(specific-general)โดยอาศยระเบยบวธแบบอปนยและสมพนธสอดคลองตองกน

(inductive - relative, relevancy) ทถอเอาเหตเฉพาะจด (cause driven) ไปผกโยงเขากบผล

ในเปาหมายบนปลายอกทเชนกรณทรฐธรรมนญบญญตเรองการจ�ากดสทธไวแมจะมการยกขออาง

ของบญญตดงกลาวขนสศาลศาลกตองพจารณาวนจฉยโดยเรมจากการพเคราะหตวบทของกฎหมาย

ทถกรองวาขดรฐธรรมนญเชนกฎหมายนนมการจ�ากดสทธหรอไมมการจ�ากดสทธมบทบญญตใดของ

รฐธรรมนญก�าหนดกรอบการจ�ากดสทธไวใหหรอไม เหตผลในการจ�ากดสทธคออะไร และผลจาก

การจ�ากดสทธนนกระท�าและกระทบตออะไร ซงในบางกรณอาจมประเดนซงเปนขอคดเหนทตอง

พจารณาเพมเตมไดหากเปนกรณทกระทบตอการบรหารจดการสทธในฐานะทรฐเปนคนกลางเพอให

สวนรวมไดประโยชนหรอเพอใหประชาชนไดประโยชนจากสทธเพมขนกอาจจะยงไมสามารถชขาด

ไดทเดยววาเปนการจ�ากดตามนยของเจตนารมณรฐธรรมนญเพราะสทธทแทจรงอาจมความจ�าเปน

ตองอาศยมอของรฐมาจดการประชาชนจงจะสามารถเขาถงและไดใชประโยชนจากสทธทแทจรงได

ดงนน บางกรณอาจจะดเหมอนวารฐเขาแทรกแซงเรองสทธ แตหากมองทผลแลวกลายเปนวาเปน

การบรหารจดการสทธเพอใหประชาชนไดรบประโยชนจากสทธ ซงสทธบางกรณตองแปรรปให

เปนประโยชนเปนการทวไปดวย โดยเฉพาะในแงมมทางมหาชนนยมมกจะมองวาสทธประโยชนของ

สวนรวมยอมใหญกวาและมากอนสทธประโยชนของสวนนอยยอมเลกกวาและมาทหลง

3. ขอคดเหนในกรณของคนทเกยวกบสทธ แยกไดเปน2กรณดงนคอ

(1) กรณทเกยวกบคนในฐานะทเปนปจเจกชน สทธบคคลมเขตของสทธ

ในเชงสมพทธ คอจะถกจ�ากดไดเสมอโดยกรอบของการไมละเมดสทธคนอน ดงนน การจ�ากดสทธ

ในระดบบคคลทเปนปจเจกชนกตองเทยบกบปจเจกชนดวยกน คอ ความเทากนของคนการไดและ

ใชสทธของคนยอมไมละเมดสทธคนอน

(2) กรณทเกยวกบคนในฐานะทเปนสาธารณชน สทธสาธารณชนมเขต

ของสทธในเชงสมบรณ และเชงสดสวน คอยอมเหนอกวาสทธบคคลและส�าคญกวาสวนยอย

ดงนนการจ�ากดสทธในระดบสาธารณชนกตองเทยบกบความเหนอกวาและไมเทากนระหวางคน

_17-0121(001)P4.indd 54 5/17/60 BE 1:42 PM



ประเดนกคอ สทธเหนอกวาและส�าคญกวาของสาธารณชน ตองไมเปนปฏปกษขดแยงกนกบ

สทธบคคล การไดและใชสทธสาธารณชนยอมไมเปนการลดรอนใหเกดผลพลอยเสยตอสทธ

ปจเจกชนดวย

4. ขอคดเหนในกรณขององคกรอ�านาจในการกระท�าตอสทธ แยกไดเปน 2 กรณ

ดงนคอ

(1) กรณทเปนองคกรนตบญญต ควรค�านงถงปญหาส�าคญเรองความชอบดวย

รฐธรรมนญของกฎหมาย ทมผลในการจ�ากดสทธทงนควรพจารณาในกรอบของมาตรการ

เชงปองกน เพอมใหองคกรฝายนตบญญตจ�ากดสทธ โดยผานทางกฎหมายทตนตราขนมา เพอเปน

การสกดกนไมใหกอผลตอเนองเปนลกโซไปถงการจ�ากดสทธจากการน�ากฎหมายไปบงคบใชและ

พพากษาคดตความตอไปในภายหลงโดยองคกรฝายบรหารและตลาการไดอก

(2) กรณทเปนองคกรบรหารและตลาการ ควรค�านงถงปญหาส�าคญเรอง

ความชอบดวยกฎหมายทงนควรพจารณาในกรอบทยดโยงกนทงในสวนทเปนขอบเขตทมาของอ�านาจ

กระบวนวธในการใชอ�านาจ เปาหมายของการใชอ�านาจ และผลกระทบเกยวเนองจากการใชอ�านาจ

ในฝายบรหารและตลาการวามความผกพนตามพนธะทางกฎหมายทครอบคลมทงในกรอบทเปน

บรรทดฐานทางเจตนารมณของกฎหมาย และในกรอบทเปนบทบญญตของกฎหมายพรอมกนไป

เนองจากการใชอ�านาจขององคกรฝายบรหารและตลาการนนไมวาในสวนของวธการหรอในสวนของ

ผลลพธของการใชอ�านาจอาจกอใหเกดผลกระทบตอการจ�ากดสทธไดทงสองสวน

5. ขอคดเหนในกรณทเปนเขตของสทธตามรฐธรรมนญ แยกไดเปน3กรณดงนคอ

(1) สทธของความเปนคนหรอศกดศรความเปนมนษย เปนสทธทตดกบตว

ทคนพงเลอกเพอจะด�ารงอยโดยตวเองเปนผก�าหนด เนนความเปนสวนตว และเปนธรรมชาต เชน

สทธในรางกาย สทธในการด�ารงชวต และสทธในความคดความเชอ ซงตดอยกบตวโดยทเปนการ

ก�าหนดขนไดดวยตนเอง

(2) สทธของความเปนพลเมองหรอราษฎรของรฐ เปนสทธทตามมากบตว

ทคนพงเลอกเพอจะได โดยรฐเปนผ ตอบสนองให เนนทงความเปนไพรฟาทรฐตองค มครอง

โดยหนาทพนฐานเชน สทธในกรรมสทธและความปลอดภยในชวตและทรพยสน และความเปน

สวนประกอบของรฐทสามารถเรยกขอหรอบงคบเอาประโยชนจากรฐไดดวย เชน สทธของเดก

ยอมไดรบสทธทางการศกษา สทธของผใหญยอมไดรบสทธทางการเมองทงในการออกเสยงเลอกตง

และสมครรบเลอกตงสทธของคนปวยยอมไดรบสทธทางสขภาพอนามยหรอสาธารณสขดานการรกษา

พยาบาลสทธของคนพการคนดอยโอกาสและคนชรายอมไดรบการอปถมภค�าจนสงเคราะหชวยเหลอ

ซงตามมากบตวโดยทรฐมหนาทสนองตอบใหตามสถานะซงแตกตางกนไปตามแตละสถานะได

_17-0121(001)P4.indd 55 5/17/60 BE 1:42 PM



(3) สทธของความเสมอภาค เปนสทธทอย นอกตวทคนพงเลอกเพอแสวงหา

โดยอาศยความสามารถและความอสระของตน เนนทางเลอกและเสรภาพทคนจะเลอกเปน

โดยยอมไดรบความคมครองทเทาเทยมกนโดยกฎหมายเปนหลกประกนหรอเครองก�าหนดในความ

เทาเทยมนน เชน สทธของบคคลธรรมดาทตองการยกฐานะใหมใหเปนนตบคคลเพอประกอบธรกจ

ยอมไดรบสทธทเสมอภาคกนไดแตอาจประสบความส�าเรจหรอลมเหลวจากการประกอบการซงเปน

ผลของการใชสทธนนอาจไมเทากนกได

6. ขอคดเหนในกรณทเปนความสมพนธระหวางสทธประชาชนกบอ�านาจรฐ


(1) สทธทเปนปฏปกษกบรฐ เปนสทธทอยในขายทเปนขอหามไมใหรฐใชอ�านาจ

ในการแทรกแซงลดรอนหรอละเมดไดซงเปนสทธเฉพาะทธรรมชาตใหมาและตดอยกบตวของคนหรอ

ประชาชน เชน สทธความเปนมนษยหรอศกดศรความเปนมนษยอนเกยวของกบสภาพการด�ารงอย

ของชวต รางกาย จตใจและความคดของคน สทธดงกลาวถอเปนสทธอนพงมของประชาชนซงเปน

“สทธทมความเปนปจเจกสภาพ”และความเปนสวนตวทเจาตวเปนผก�าหนดชะตากรรมของตนไดเอง

โดยทรฐไมอาจใชอ�านาจไปเปลยนแปลงสภาพความเปนเจาของในสทธธรรมชาตนนได

(2) สทธทเปนปฏฐานกบรฐ เปนสทธทอยในขายทเปนขอพงตองปฏบตใหรฐ

ตองเปนตวแทนใชอ�านาจในการจดสรรและแจกจายใหอนเนองมาจากประชาชนมขอจ�ากดในการ

สนองตอบตอสทธดงกลาวใหแกตนเอง ซงเปนสทธทเกดขนและด�ารงอยเมอมรฐเขามาเปนคนกลาง

ในการจดระเบยบสทธใหแกสงคม เชน สทธความเปนพลเมอง อนเกยวของกบสภาพการแสวง

ประโยชนจากความมนคงและความมงคงจากการมชวตอยของคน สทธดงกลาวถอเปน “สทธทม

ความเปนสาธารณสภาพ”และความเปนสวนรวมโดยทเจาตวจะเปนผก�าหนดชะตากรรมของตนเอง

อยางเบดเสรจไมได จ�าเปนตองอาศยอ�านาจรฐ ทงน โดยอาศยกฎหมายทเกยวของเปนเครองมอ

ในการก�าหนดสภาพเพอเปนหลกประกนไมใหรฐดดแปลงสภาพของสทธนนจนไมอาจอ�านวยประโยชน

ตามสทธอนพงไดของประชาชนซงเปนการปองกนไมใหความเปนตวแทนของรฐนนเปนผเกยวของ

ในฐานะทเปนผมสวนไดเสยเสยเอง

(3) สทธทเปนพนธะกบรฐ เปนสทธทอยในขายทเปนพนธะผกพนใหรฐตองผกพน

ความรบผดชอบในการรบรองสทธอนพงไดของประชาชนไมใหเกดความแตกตางลกลนอนเปนเหต

สบเนองมาจากการกระท�าของรฐและเปนผลตกทอดสงไปถงการเสยประโยชนจากสทธอนพงไดนน

ของประชาชน เชน สทธในความเสมอภาคอนเกยวเนองกบสภาพการแสวงประโยชนจากศกยภาพ

และความสามารถสวนตวของประชาชน สทธดงกลาวถอเปน “สทธทมความเปนอดมสภาพ”

ทรฐจะตองไมเปนอปสรรคขดขวางในการแสวงหาเปาหมายหรอบรรลถงเปาหมายอนพงปรารถนา

_17-0121(001)P4.indd 56 5/17/60 BE 1:42 PM



ของตนไดซงรฐจะตองมหลกประกนพนฐานในการไมกระท�าการอนเปนการเลอกปฏบตทกอผลตอ

ความไมเปนธรรมได เวนแตการปฏบตทกอผลใหเกดความเสมอเหมอนกนของคนทดอยกวาจาก

ภาวะดอยสภาพเปนภาวะอดมสภาพเฉกเชนคนอนทวไป

7. ข อคดเหนในกรณทเป นความผนแปรในการประกนการค มครองสทธ


(1) สทธทมความขงตงไมมความยดหยนผนแปร เปนสทธทถกสงวนรกษาไว

ใหแกประชาชนเปนการเฉพาะและถกก�าหนดเปนขอหามมใหรฐกระท�าในการลดรอนสทธนนไดเชน

กรณสทธการมถนทอาศยอยในประเทศทตนมฐานะเปนพลเมอง โดยทรฐไมสามารถเนรเทศออกไป

นอกประเทศหรอหามไมใหเขาประเทศได

(2) สทธทมความยดหยนผนแปรไดตามประโยชนสาธารณะ เปนสทธทประชาชน

อาจถกจ�ากดไดตามความจ�าเปนอนเปนประโยชนแกสาธารณะ เชน ประโยชนตอความมนคงของรฐ

การปองปดภยพบตสาธารณะ การธ�ารงรกษาระบอบการปกครอง การปองกนประเทศ การผงเมอง

การปฏรปทดน การรกษาความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน ซงเปนเงอนไขใหม

การจ�ากดสทธทมความยดหยนผนแปรไปตามประโยชนแหงสาธารณะไดไดแกสทธบคคลในครอบครว

เกยรตยศชอเสยงหรอความเปนอยสวนตวซงอาจถกไขขาวเพอประโยชนสาธารณะได สทธใน

อสงหารมทรพยซงอาจถกเวนคนเพอประโยชนสาธารณะไดการเกณฑแรงงานซงอาจมขอยกเวนใหรฐ

ท�าไดในกรณปองปดภยพบตสาธารณะไดการไดรบทราบขอมลหรอขาวสารสาธารณะซงอาจถกปกปด

ในกรณทกระทบตอความมนคงของรฐไดและเสรภาพในทางวชาการซงอาจถกจ�ากดไดเพอความสงบ

เรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชนฯลฯเปนตน

(3) สทธทมความยดหยนผนแปรไดตามประโยชนบคคล เปนสทธทประชาชน

อาจไดรบการยกเวนในการเลอกปฏบตเปนการเฉพาะเพอประโยชนเพมของแตละบคคลไดตามความ

จ�าเปน ทงน โดยรฐสามารถก�าหนดมาตรการใดๆ ขนมาใชเพอเปนการขจดอปสรรคหรอสงเสรม

เตมเตมใหบคคลสามารถใชสทธและเสรภาพไดเชนเดยวกบบคคลทวไป

8. ขอคดเหนในกรณทเปนการจ�าแนกระหวางสทธรวมทวไปของประชาชน

(Commonrights) กบสทธสาขาหรอสทธย อยเฉพาะสวนของผ ทรงสทธเฉพาะดาน

(Specific rights) แยกไดเปน6กรณดงนคอ

(1) สทธของปจเจกชน เปนสทธยอยเฉพาะสวนของผทรงสทธทเปนของบคคล

แตละคน ซงนาจะเปนสทธเฉพาะดานทตางจากสทธรวมทวไป คอ สทธในความเปนคนหรอศกดศร

ความเปนมนษย

_17-0121(001)P4.indd 57 5/17/60 BE 1:42 PM



(2) สทธของเอกชน เปนสทธยอยเฉพาะสวนของผทรงสทธทเปนของเอกชน

ซงนาจะเปนสทธเฉพาะดานทตางจากสทธรวมทวไปคอสทธความเสมอภาคในการประกอบกจการ

การมเสรในการแขงขนและการไมถกเลอกปฏบตทไมเปนธรรม

(3) สทธของกลมชน เปนสทธยอยเฉพาะสวนของผทรงสทธทเปนของกลมชน

ซงนาจะเปนสทธเฉพาะดานทตางจากสทธรวมทวไปคอสทธในการกอการชมนมการรวมกลมอาชพ

และสมาคมและการกอตงพรรคการเมอง

(4) สทธของชมชน เปนสทธยอยเฉพาะสวนของผทรงสทธทเปนของชมชน

ซงนาจะเปนสทธเฉพาะดานทตางจากสทธรวมทวไป คอ สทธในการอนรกษฟนฟจารตประเพณ

ศลปวฒนธรรมอนดภมปญญาทองถนการมสวนรวมในการจดการการบ�ารงรกษาและการใชประโยชน

จากทรพยากรและสงแวดลอมของชมชน และการเรงรดตดตาม และการฟองรองปญหาทเกดจาก

การท�าหรอไมท�าหนาทของรฐ

(5) สทธของทองถน เปนสทธยอยเฉพาะสวนของผทรงสทธทเปนของทองถน

ซงนาจะเปนสทธเฉพาะดานทตางจากสทธรวมทวไปคอสทธไดรบอสระในการจดการปกครองตนเอง

ในรปขององคการปกครองทองถนตามเจตนารมณของประชาชนในทองถนระดบตางๆ

(6) สทธของมหาชน เปนสทธยอยเฉพาะสวนของผทรงสทธทเปนของมหาชน

ซงนาจะเปนสทธเฉพาะดานทตางจากสทธรวมทวไป คอ สทธในการเขาชอกนของผมสทธออกเสยง

เลอกตงเพอด�าเนนการใหเปนไปตามวตถประสงคตางๆเชนเสนอกฎหมายเสนอนโยบายและการ

ถอดถอนผด�ารงต�าแหนงทางการเมอง

9. ขอคดเหนในกรณทเปนการจ�าแนกรปแบบของสทธระหวางสทธเชงเดยว กบสทธ

เชงค แยกไดเปน3กรณดงนคอ

(1) รปแบบของสทธเชงเดยวตามกฎหมาย เปนสทธทไดรบการคมครองโดยการ

ทกฎหมายใหการรบรองไว

(2) รปแบบของสทธเชงเดยวตามธรรมชาต เปนสทธทไดรบการคมครอง

โดยการทไมมกฎหมายไดก�าหนดขอหามไว

(3) รปแบบของสทธเชงคทงตามกฎหมายและตามธรรมชาต เปนสทธทไดรบ

การคมครองโดยครอบคลมทงการทกฎหมายใหการรบรองไวและการทไมมกฎหมายไดก�าหนด

ขอหามไว

10. ขอคดเหนในกรณทเปนการรบรองวธการใชสทธของประชาชน แยกไดเปน

3กรณคอ

(1) วธการเรยกรองเปนวธการใชสทธในระดบตนของประชาชนโดยทประชาชน

เรยกรองหรอแสดงความประสงคขอใหเจาหนาทหรอหนวยงานของรฐสนองตอบตามอ�านาจหนาทและ

_17-0121(001)P4.indd 58 5/17/60 BE 1:42 PM



ความรบผดชอบในรปของบรการพนฐานดานตางๆ เชน การขอรบการสงเคราะหจากรฐในกรณของ

คนดอยโอกาสหรอคนพการ การขอรบการรกษาพยาบาลในกรณของคนปวย การขอรบการศกษา

ขนพนฐานในกรณของเดกและเยาวชน การขอรบขอมลขาวสารในการประกอบอาชพและการ

ด�ารงชวตในกรณของคนทด�ารงอยในสาขาอาชพตางๆ หรอการขอรบการคมครองความปลอดภย

ในกรณของคนทประสบภยคกคามในชวตและทรพยสน ฯลฯ ซงถอเปนอ�านาจหนาทและความ

รบผดชอบของเจาหนาทและหนวยงานในการรบผดชอบและสนองตอบเพอเปนหลกประกนไมให

วธการใชสทธของประชาชนถกปฏเสธละเลยงดเวนการปฏบตหรอถกกระทบเสยหายอนเนองมาจาก

การใชหรอไมใชอ�านาจของเจาหนาทและหนวยงานไมวาจะโดยชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม

หรอไมวาจะโดยการปฏบตหรอละเวนการปฏบตกตาม

(2) วธการรองทกข เปนวธการใชสทธในระดบกลางของประชาชนโดยทประชาชน

ท�าการรองทกขรองเรยนหรออทธรณใหเจาหนาทหนวยงานหรอองคกรอนทอยเหนอขนไปทบทวน

ปรบปรงแกไขวธการ และผลจากการสนองตอบตอสทธของประชาชนในระดบตนเสยใหมใหเปนไป

ตามเกณฑทถกตองเหมาะสมมากขน เพอเปนหลกประกนไมใหวธการใชสทธของประชาชนถกจ�ากด

อยแตเฉพาะในกรอบก�าหนดของเจาหนาทหรอหนวยงานทมอ�านาจหนาท ความรบผดชอบโดยตรง

ฝายเดยวโดยไมตองค�านงถงผลลพธและผลกระทบทมตอประชาชน

(3) วธการฟองรอง เปนวธการใชสทธในระดบปลายของประชาชน โดยท

ประชาชนท�าการฟองรองคดทางศาล ซงเปนองคกรทใชอ�านาจตลาการ แยกเปนอสระออกไป

ตางหากจากองคกรทประชาชนใชสทธดวยวธการเรยกรองและรองทกข เพอเปนหลกประกนไมให

วธการใชสทธของประชาชนถกจ�ากดกรอบอยแตเฉพาะในเขตอ�านาจขององคกรฝายบรหารเทานน

10. การใชและการคมครองสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชนโดยศาลรฐธรรมนญ

10.1 การจ�าแนกลกษณะพนฐานทวไปในการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนของ

องคกรตามรฐธรรมนญตามเกณฑทางโครงสรางหนาท (Structural – Functional Approach)

(1) ลกษณะพนฐานดานการเขาถงของประชาชน ซงแบงไดเปน4ลกษณะคอ

1)การเขาถงไดโดยตรง2)การเขาถงไดโดยออม3)การเขาถงโดยการรองทกขและ4)การเขาถงได

โดยการฟองรอง

(2) ลกษณะพนฐานดานบทบาทอ�านาจ ซงแบงไดเปน4ลกษณะคอ1)บทบาท

อ�านาจทเกยวของในทางนตบญญต2)บทบาทอ�านาจทเกยวของในทางบรหาร3)บทบาทอ�านาจท

เกยวของในทางตลาการและ4)บทบาทอ�านาจผสม

(3) ลกษณะพนฐานดานภาระหนาท ซงแบงไดเปน3ลกษณะคอ1)ภาระหนาท

ในการใชอ�านาจ2)ภาระหนาทในการควบคมตรวจสอบอ�านาจและ3)ภาระหนาทในการคมครอง

และเรยกรองสทธ

_17-0121(001)P4.indd 59 5/17/60 BE 1:42 PM



(4) ลกษณะพนฐานดานสภาพบงคบ ซงแบงไดเปน4ลกษณะคอ1)การบงคบ

ควบคม2)การปรกษาแนะน�า3)การบงคบควบคมทผกพนเฉพาะคกรณและ4)การบงคบควบคมท

มผลผกพนทงคกรณและผกพนนอกเหนอคกรณครอบคลมคณะรฐมนตรรฐสภาศาลและองคกรอน

ของรฐ

10.2 ศาลรฐธรรมนญในฐานะทเปนองคกรค มครองสทธเสรภาพของประชาชน

ตามเกณฑทางโครงสรางหนาททมลกษณะพนฐานทวไปทส�าคญใน 4 ลกษณะ คอ

(1) ลกษณะพนฐานดานการเขาถงของประชาชน ซงแบงไดเปน2ลกษณะคอ

1)การเขาถงไดโดยทางออมและ2)การเขาถงไดโดยทางตรง

(2) ลกษณะพนฐานดานบทบาทอ�านาจ ซงแบงไดเปน4ลกษณะคอ1)บทบาท

อ�านาจทเกยวของในทางนตบญญต 2) บทบาทอ�านาจทเกยวของในทางบรหาร 3) บทบาทอ�านาจ

ทเกยวของในทางตลาการและ4)บทบาทอ�านาจผสม

(3) ลกษณะพนฐานดานภาระหนาท ซงแบงไดเปน3ลกษณะคอ1)ภาระหนาท

ในการใชอ�านาจ2)ภาระหนาทในการควบคมตรวจสอบอ�านาจและ3)ภาระหนาทในการคมครองสทธ

(4) ลกษณะพนฐานดานสภาพบงคบซงแบงไดเปน3ลกษณะคอ1)การบงคบ

ควบคมเฉพาะทาง2)การบงคบควบคมทมผลผกพนในคกรณและ3)การบงคบควบคมทมผลผกพน

ทงคกรณและผกพนนอกเหนอคกรณครอบคลมคณะรฐมนตรรฐสภาศาลและองคกรอนของรฐ

10.3 ศาลรฐธรรมนญกบความหลากหลายของมาตรการในการสงมอบบรการ

ดานการคมครองสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชน

ตามลกษณะทางโครงสรางหนาท ก�าหนดใหศาลรฐธรรมนญมลกษณะทวไปใน

4ลกษณะขางตนประกอบกบผลของการวนจฉยคดรฐธรรมนญของศาลรฐธรรมนญดงกลาวดวยนน

สามารถสะทอนใหเหนถงการมกรอบความสมพนธเชอมโยงระหวางองคกรทหลากหลายซบซอนและ

ครอบคลมในการคมครองสทธเสรภาพประชาชนในลกษณะทกอใหเกดความหลากหลายของมาตรการ

ในการสงมอบบรการดานการคมครองสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของประชาชนในมาตรการตางๆ

ไดดงตอไปน

(1) ศาลรฐธรรมนญกบมาตรการการคมครองสทธเสรภาพประชาชนตามลกษณะ

พนฐานดานการเขาถงของประชาชน

กลาวไดวา ประชาชนสามารถเขาถงศาลรฐธรรมนญไดใน 2 ลกษณะ คอ

1)การเขาถงไดโดยทางออมและ2)การเขาถงไดโดยทางตรง

การเขาถงไดโดยทางออมไดแกการใชสทธผานทางองคกรตามรฐธรรมนญเชน

ผตรวจการแผนดนคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตศาลยตธรรมศาลปกครองและศาลทหาร

_17-0121(001)P4.indd 60 5/17/60 BE 1:42 PM



สวนการเขาถงโดยทางตรง ไดแก การทประชาชนผถกกระทบสทธ สามารถยกเอา

บทบญญตของกฎหมายหรอการกระท�าทขดรฐธรรมนญรองตรงใหศาลรฐธรรมนญพจารณาวนจฉยได

ผลส�าคญทประชาชนไดรบจากการคมครองสทธเสรภาพของศาลรฐธรรมนญตามลกษณะ

ดงกลาว ไมวาลกษณะการเขาถงโดยทางออมหรอการเขาถงโดยทางตรงกตาม สามารถจ�าแนก

ผลไดส�าคญทประชาชนจะไดรบใน3ประการคอ

1)ประชาชนสามารถโตแยงกฎหมายหรอการกระท�าของฝายบรหารทบงคบใชโดยอ�านาจ

ฝายบรหารทมปญหาความชอบดวยรฐธรรมนญไดดวยตวเองโดยตรง

2)ประชาชนสามารถโตแยงกฎหมายขดหรอแยงตอรฐธรรมนญทบงคบใชโดยอ�านาจ

ฝายตลาการผานทางศาลตางๆ ได โดยประชาชนสามารถไดรบการตอบสนองจากศาลในการสง

ค�าโตแยงใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยเวนแตเปนกรณทค�าโตแยงนนศาลรฐธรรมนญไดเคยวนจฉยแลว

ซงประชาชนสามารถไดรบความค มครองชวคราวในการรอการตดสนคดของศาลไวจนกวา

ศาลรฐธรรมนญจะวนจฉยคดเสรจสน

3)ประชาชนสามารถไดรบความคมครองสทธทถกกระทบจากการบงคบใชกฎหมาย

ขององคกรฝายบรหาร ในกรณทศาลรฐธรรมนญมค�าวนจฉยวากฎหมายขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ

ตามค�ารองของผตรวจการแผนดนหรอคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

อยางไรกตามประชาชนอาจไมไดรบการตอบสนองจากผตรวจการแผนดน หรอ

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตได ในกรณทผ ตรวจการแผนดน หรอคณะกรรมการ

สทธมนษยชนแหงชาตพจารณาเหนวาไมสมควรน�าค�ารองทกขของประชาชนนน สงฟองตอให

ศาลรฐธรรมนญพจารณาวนจฉยและในท�านองเดยวกนศาลรฐธรรมนญเองกอาจยกค�ารองท

ผตรวจการแผนดนหรอคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตสงฟองตอศาลรฐธรรมนญไดดวยเชนกน


พนฐานดานบทบาทอ�านาจของศาลรฐธรรมนญ

กลาวไดวาประชาชนสามารถไดรบการคมครองสทธเสรภาพตามลกษณะพนฐานดาน

บทบาทอ�านาจของศาลรฐธรรมนญไดใน4ลกษณะคอ1)บทบาทอ�านาจในการโตแยงทางนตบญญต

เชนการโตแยงยบยงรางกฎหมายขององคกรอ�านาจฝายนตบญญตทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญและ

จ�ากดลดรอนสทธเสรภาพประชาชน2)บทบาทอ�านาจในการโตแยงทางบรหารเชนการโตแยงยบยง

พระราชก�าหนดและการบงคบใชกฎหมายขององคกรอ�านาจฝายบรหารทมปญหาความชอบดวย

รฐธรรมนญ และจ�ากดลดรอนสทธเสรภาพประชาชน 3) บทบาทอ�านาจในการโตแยงทางตลาการ

เชน การโตแยงยบยงกฎหมายทใชในการพจารณาตดสนพพากษาคดขององคกรอ�านาจฝายตลาการ

ขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ และจ�ากดลดรอนสทธเสรภาพประชาชน 4) บทบาทอ�านาจผสมซงเปน

_17-0121(001)P4.indd 61 5/17/60 BE 1:42 PM



บทบาทอ�านาจทเกยวของครอบคลมทงดานนตบญญตบรหารและตลาการดวยเชนการทค�าวนจฉย

ของศาลรฐธรรมนญนนมผลในการรบรองสทธและเสรภาพของประชาชนโดยทผกพนทงรฐสภา

คณะรฐมนตรศาลและองคกรอนของรฐโดยตรงทงในการตรากฎหมายการบงคบใชกฎหมายและ

การตความกฎหมายทงปวงซงมผลตอการมบทบาทอ�านาจผสมของศาลรฐธรรมนญในทางออมดวย

ผลไดส�าคญทประชาชนไดรบจากการคมครองสทธเสรภาพของศาลรฐธรรมนญตามกรอบ

ของลกษณะพนฐานดานบทบาทอ�านาจดงกลาวสามารถจ�าแนกผลไดเปน3ประการคอ

1)ประชาชนจะไดรบการคมครอง ในกรณทองคกรฝายนตบญญตกระท�าขดรฐธรรมนญ

รางกฎหมายทจ�ากดลดรอนสทธเสรภาพของประชาชนและขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ

2)ประชาชนจะไดรบการคมครองในกรณทองคกรฝายบรหารกระท�าขดรฐธรรมนญหรอ

บงคบใชกฎหมายทจ�ากดลดรอนสทธเสรภาพประชาชนและมปญหาความชอบดวยรฐธรรมนญ

3)ประชาชนจะไดรบการคมครองในกรณทองคกรฝายตลาการกระท�าขดรฐธรรมนญหรอ

ใชกฎหมายทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญในการพจารณาและพพากษาคด


พนฐานดานภาระหนาทของศาลรฐธรรมนญ

กลาวไดวาประชาชนสามารถไดรบการคมครองสทธเสรภาพตามลกษณะพนฐานดาน

ภาระหนาทของศาลรฐธรรมนญไดใน 3 ลกษณะ คอ 1) ภาระหนาทในการใชอ�านาจเชงตลาการ

2)ภาระหนาทในการควบคมตรวจสอบอ�านาจและ3)ภาระหนาทในการคมครองสทธเสรภาพ

ผลส�าคญทประชาชนไดรบจากการคมครองสทธเสรภาพของศาลรฐธรรมนญตามกรอบ

ของลกษณะพนฐานดานภาระหนาทดงกลาวสามารถจ�าแนกผลไดเปน5ประการคอ

1)ประชาชนสามารถใชสทธฟองรองคดตอศาลรฐธรรมนญไดทงในทางตรงและในทางออม

2)ประชาชนสามารถไดรบประโยชนจากศาลรฐธรรมนญ ในการชวยควบคมตรวจสอบ

อ�านาจฝายนตบญญตในกรณทมการกระท�าขดรฐธรรมนญ รางกฎหมายจ�ากดลดรอนสทธเสรภาพ

และขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ

3)ประชาชนสามารถพงพาศาลรฐธรรมนญในการชวยควบคมตรวจสอบอ�านาจฝาย

บรหารในกรณทมการกระท�าขดรฐธรรมนญบงคบใชกฎหมายจ�ากดลดรอนสทธเสรภาพและมปญหา

ความชอบดวยรฐธรรมนญ

4)ประชาชนสามารถพงพาศาลรฐธรรมนญในการชวยควบคมตรวจสอบอ�านาจฝาย

ตลาการ ในกรณทถกคความโตแยงวาใชกฎหมายทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญในการพจารณาและ

พพากษาคด

_17-0121(001)P4.indd 62 5/17/60 BE 1:42 PM



5)ประชาชนสามารถพงพาศาลรฐธรรมนญในการชวยวนจฉยปญหาความขดแยงเกยวกบ

อ�านาจหนาทของรฐสภาคณะรฐมนตรหรอองคกรตามรฐธรรมนญในกรณทมปญหาขอพพาทในการ

ใชอ�านาจขององคกรดงกลาวโดยเฉพาะทกระทบสทธเสรภาพของประชาชน


พนฐานดานสภาพบงคบของศาลรฐธรรมนญ

กลาวไดวาประชาชนสามารถไดรบการคมครองสทธเสรภาพตามลกษณะพนฐานดานสภาพ

บงคบของศาลรฐธรรมนญไดใน 3 ลกษณะ คอ 1) การบงคบควบคมตอพนธะผกพนเฉพาะทาง

2)การบงคบควบคมทมผลผกพนในคกรณและ3)การบงคบควบคมทมผลผกพนนอกคกรณ

ผลส�าคญทประชาชนไดรบจากการคมครองสทธเสรภาพของศาลรฐธรรมนญตามกรอบ

ของลกษณะพนฐานดานสภาพบงคบดงกลาวสามารถจ�าแนกผลไดเปน3ประการคอ

1)ประชาชนสามารถได รบประโยชนในการปกปองค มครองสทธ เสรภาพจาก

ศาลรฐธรรมนญในกรณทศาลรฐธรรมนญไดมค�าวนจฉยเกยวกบสทธเสรภาพไว ซงตามบทบญญต

ของรฐธรรมนญมาตรา 27 เปนการก�าหนดพนธะผกพนแบบเฉพาะทางไว ยอมกอผลผกพนใน

การสรางบรรทดฐานตอการตรากฎหมายของฝายนตบญญตตอการบงคบใชกฎหมายของฝายบรหาร

และตอการตดสนวนจฉยคดตามกฎหมายของฝายตลาการ

2)ประชาชนสามารถพงพาศาลรฐธรรมนญในการเยยวยาสทธจากการละเมดขององคกร

อ�านาจทเปนคกรณโดยตรงไมวาองคกรอ�านาจฝายบรหารฝายตลาการและองคกรตามรฐธรรมนญ

กตาม

3)ประชาชนสามารถได รบประโยชนในการปกปองค มครองสทธ เสรภาพจาก

ศาลรฐธรรมนญไดนอกเหนอจากคกรณในคดทศาลรฐธรรมนญไดมค�าวนจฉยไว ซงเปนการก�าหนด

พนธะผกพนแบบครอบคลมไวนอกคกรณโดยมผลผกพนทงรฐสภาคณะรฐมนตรศาลและองคกรอน

ของรฐดงนนค�าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญจงขยายผลผกพนในการคมครองสทธเสรภาพประชาชน

ไดอยางกวางขวางครอบคลมทงองคกรทเปนคกรณในคดนนและองคกรอนนอกเหนอจากคกรณดวย

ซงถอเอาผลของค�าวนจฉยเปนเงอนไขในการกอพนธะผกพน

_17-0121(001)P4.indd 63 5/17/60 BE 1:42 PM




เชาวนะไตรมาศ,การใชกลไกรฐธรรมนญส�าหรบประชาชน, (กรงเทพ:พ.เพรส.จ�ากด2546)

เชาวนะไตรมาศ, รฐธรรมนญกบการสรางฐานทนประชาธปไตยในการเมองภาคประชาชน,

เชาวนะไตรมาศ,วารสารศาลรฐธรรมนญ (ปท2เลมท6กนยายน-ธนวาคม2543)“รฐสญญา

ประชาคมกบการปลกกระแสส�านกใหมของการเมองภาคประชาชน”,

เชาวนะไตรมาศ,วารสารศาลรฐธรรมนญ (ปท4เลมท10มกราคม-เมษายน2545)“องคกร

ตามรฐธรรมนญใหม:คนไทยใชประโยชนไดอยางไร”,

สมคดเลศไพฑรย,กลาสมทวณช.การคมครองสทธเสรภาพของประชาชน โดยศาลรฐธรรมนญ.

ศนยศกษาการพฒนาประชาธปไตยมหาวทยาลยธรรมศาสตร.2546

ส�านกงานศาลรฐธรรมนญ. รวมค�าวนจฉยศาลรฐธรรมนญ พ.ศ. 2541 – 2546 ส�านกพมพ

เลขาธการคณะรฐมนตร

_17-0121(001)P4.indd 64 5/17/60 BE 1:42 PM


* รองประธานสภาปฏรปแหงชาตคนท2,ผเขารบการอบรมหลกสตร“หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย”(นธป.)รนท4 ของส�านกงานศาลรฐธรรมนญ

บทน�า ค�าวาสทธมนษยชน เปนค�าๆ หนงทประชาชนไทยคนเคยกนด ในแวดวงนกวชาการมกใช

ค�าๆ น แสดงถงสทธและเสรภาพในการแสดงออกทางวชาการอยางอสระ ในดานทเกยวกบสขภาพ

ใชค�านระบถงสทธของผปวยและครอบครวในการรบการรกษาพยาบาล ส�าหรบนกเคลอนไหวทาง

สงคมค�าๆนใชเพอเรยกรองหรอแสดงจดยนถงสทธทตนเองหรอกลมบคคลทตนเองเปนตวแทนพงม

พงไดรากเหงาของสทธมนษยชนมาจากความเชอวามนษยทเกดมาทกคนยอมมศกดศรมเกยรตศกด

ประจ�าตว ไมวาจะเกดในลกษณะหรอสงแวดลอมทแตกตางกนกตาม หากพจารณาความเปนจรง

ในสงคมโลกหรอสงคมไทย ขอมลตางๆ ทไดรบจากสอตลอดหลายทศวรรษทผานมาสะทอนให

เหนวามนษยทกคนไมไดด�าเนนชวตหรอไดรบการปฏบตโดยสทธทเปนธรรมอยางเสมอกน ทงน

เพราะความแตกตางของลกษณะทางการเมอง การปกครองของประเทศนนๆ ความแตกตางกน

ดานเจตคตความเชอวฒนธรรมศาสนาแมแตในหนวยงานหรอกลมบคคลทปฏบตงานในภาครฐและ

ภาคเอกชนยงคงพบปรากฏการณเลอกปฏบตและความเหลอมล�าทชดเจนผเขยนจงไดก�าหนดกรอบ

การน�าเสนอรายงานเรองสทธมนษยชนเพอวเคราะหความหมายของสทธมนษยชนวเคราะหทมาของ

การประกาศปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน เพอใหเกดความเขาใจในกตกาสากลททกภาคสวน

ตองยอมรบวเคราะหการจ�าแนกประเภทของสทธมนษยชนวเคราะหนโยบายของรฐบาลชดปจจบน

เรองสทธมนษยชนและการน�าเสนอกรณศกษาเรองสทธมนษยชนในวงการสขภาพไทย

ทศนา บญทอง*

สทธมนษยชน : ความเหลอมล�าในระบบบรการสขภาพไทย

(กรณศกษาวชาชพการพยาบาลและการผดงครรภ)

Human Right : The Inequality in the Thai Healthcare System (Case Study of Nursing & Midwifery Profession)

_17-0121(001)P4.indd 65 5/17/60 BE 1:42 PM


ทศนา บญทอง

ความหมาย

สทธมนษยชนหมายถงศกดศร(dignity)ทมอยภายในตวของบคคลในฐานะทเปนมนษยชาต

ไมวาบคคลคนนน จะมความแตกตางกนในเรอง สญชาต เชอชาต เผาพนธ ศาสนา เพศสภาวะ

ความนยมทางเพศ ชาตก�าเนด กลมชน หรอฐานะทางเศรษฐกจและสงคม เมอเกดเปนมนษย

ทกคนตางไดรบสทธโดยทางศลธรรมหรอกฎหมายตงแตถอก�าเนดในความเปนบคคลทม“สทธ”อาท

สทธในการเปนพลเมองของรฐ หรอประเทศนนๆ หรอสทธในการเปนบคคลในครอบครวทตนถอ

ก�าเนด1 สทธมนษยชนหมายถงสทธทมนษยทกคนมความเทาเทยมกนมศกดศรของความเปนมนษย

สทธเสรภาพและความเสมอภาคของบคคลเปนสงทตองไดรบการรบรองทงความคดและการกระท�า

ทไมมการลวงละเมดไดโดยไดรบการคมครองตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยและสนธสญญา

ระหวางประเทศ สทธมนษยชนคอ สทธขนพนฐานในความเปนมนษย ซงประกอบไปดวยสทธตาม

ธรรมชาตและสทธทมกฎหมายรบรอง2-4

ในทางวชาการมกไมมการใหค�านยามความหมายของสทธมนษยชน นอกจากมการพยายาม

อธบายค�าปรารภของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนทวา “โดยทการยอมรบนบถอเกยรตศกด

ประจ�าตว และสทธเทาเทยมกน และโอนมไดของบรรดาสมาชกทงหลายแหงครอบครวมนษยชน

เปนหลกการพนฐานแหงอสรภาพ ความยตธรรมและสนตภาพโลก” นน หมายถง สทธมนษยชน

เปนสทธประจ�าตวของมนษยทกคนเพราะมนษยทกคนมศกดศรมเกยรตศกดประจ�าตวสทธมนษยชน

ไมสามารถโอนใหแกกนได แตนกปฏบตการสทธมนษยชนใหค�าอธบายวา สทธมนษยชน หมายถง

สงจ�าเปนส�าหรบมนษยทกคนทพงไดรบในฐานะทเปนมนษย ซงท�าใหมนษยคนๆ นนมชวตอยรอด

ไดอยางมความเหมาะสมแกความเปนมนษยและสามารถมการพฒนาตนเองได เมอน�าค�าอธบาย

ทง2ประการมาประกอบกนกสามารถเขาใจไดวาสทธมนษยชนคอสงจ�าเปนส�าหรบคนทกคนทตอง

ไดรบในฐานะทเปนคนเพอท�าใหคนๆนนมชวตอยรอดไดและมการพฒนาสทธมนษยชนจงม2ระดบ

ระดบแรก คอสทธทตดตวคนทกคนมาแตเกดไมสามารถถายโอนใหแกกนไดอยเหนอกฎหมาย

และอ�านาจใดๆ ของรฐทกรฐ สทธเหลานไดแก 1) สทธในการมชวต หามฆาหรอท�ารายตอชวต

หรอทรมานอยางโหดราย 2) สทธในความเปนอสระ หามการคามนษย หนวงเหนยว กกขง

3) สทธในความเชอ มโนธรรมหรอลทธทางศาสนา 4) สทธทางการเมอง กลาวคอ มเสรภาพใน

การแสดงความคดเหนและแสดงออกหรอการสอความหมายโดยวธอนเกยวกบการเมองการปกครอง

สทธมนษยชนดงกลาวน ไมจ�าเปนตองมกฎหมายรองรบ สทธเหลานกด�ารงอยได ในรปแบบของ

มโนธรรม ความส�านกถงบาปบญคณโทษทอยในตวของแตละคน เชน แมไมมกฎหมายบญญตวา

การฆาคนเปนความผดตามกฎหมายแตคนทกคนยอมมส�านกรไดเองวาการฆาคนนนเปนสงตองหาม

_17-0121(001)P4.indd 66 5/17/60 BE 1:42 PM


สทธมนษยชน : ความเหลอมล�าในระบบบรการสขภาพไทย (กรณศกษาวชาชพการพยาบาลและการผดงครรภ) Human Right : The Inequality in the Thai Healthcare System (Case Study of Nursing & Midwifery Profession)

และเปนบาปในทางศาสนา เปนเรองทไมไดรบการยอมรบทางสงคม เพราะเปนพฤตกรรมทขดตอ

คณธรรมขนพนฐานของมนษยเปนตน

ระดบทสอง เปนสทธทตองไดรบการรบรองในรปของกฎหมาย หรอตองไดรบการคมครอง

โดยรฐบาล ไดแก การไดรบสญชาต การมงานท�า การไดรบความคมครองแรงงาน ความเสมอภาค

ของหญงชาย สทธของเดก เยาวชน ผ สงอาย และคนพการ การไดรบการศกษาขนพนฐาน

การประกนการวางงานการไดรบบรการทางดานสาธารณสขและบรการสขภาพการสามารถแสดงออก

ทางดานวฒนธรรมอยางอสระ สามารถไดรบความเพลดเพลนจากศลปะ วฒนธรรมในกลมของตน

เปนตน สทธมนษยชนระดบทสองนตองเขยนรบรองไวในกฎหมายหรอรฐธรรมนญหรอแนวนโยบาย

พนฐานของรฐของแตละประเทศ2,4 เพอเปนหลกประกนวาคนทกคนทอยในรฐนนจะไดรบความ

คมครองชวตความเปนอยใหมความเหมาะสมแกความเปนมนษย

ความแตกตางระหวาง“สทธมนษยชน” กบ “สทธเสรภาพ”

ค�าวา“สทธมนษยชน”กบ“สทธเสรภาพ”มกมการใชแทนกนอยเสมอแตในความเปนจรง

ทงสองค�ามทงความเหมอนและความแตกตางกน การจะท�าความเขาใจเรองสทธมนษยชน จงตอง

เปรยบเทยบความเหมอนและความตางจาก ค�าวา “สทธเสรภาพ” กรมคมครองสทธและเสรภาพ

กระทรวงยตธรรม2จงไดศกษาคนควาเอกสาร การระดมความคดเหนของนกวชาการ ผเชยวชาญ

ในหลายแขนง2,4,5และสรปวา

“สทธมนษยชน (human rights)” หมายความถง สทธทมตามธรรมชาต ซงตดตวมนษย

มาตงแตเกด โดยมความเปนสากลและมการรบรองไวในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน หรอ

กตกาอนสญญาขอตกลงตางๆระหวางประเทศดานสทธมนษยชนททกประเทศทวโลกใหการรบรอง

“สทธเสรภาพ”(rightsandliberties)หมายความถงสทธทมการบญญตรบรองไวในกฎหมายของ

แตละรฐวาประชาชนจะมสทธ และเสรภาพ ในเรองใด มากนอย แคไหน เพยงใด ขนอยกบบรบท

สงคมของประเทศนนๆ

“สทธเสรภาพ” (rights and liberties)ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานพ.ศ.2552

ไดบญญตไวเปน2ค�าคอ“สทธ”หมายถงอ�านาจอนชอบธรรมบคคลมสทธและหนาทตามรฐธรรมนญ

และอ�านาจทจะกระท�าการใดๆไดอยางอสระโดยไดรบการรบรองจากกฎหมาย“เสรภาพ”หมายถง

ความสามารถทจะกระท�าการใด ๆ ไดตามทตนปรารถน�าโดยไมมอปสรรคขดขวาง เชน เสรภาพใน

การพดเสรภาพในการนบถอศาสนาความมสทธทจะท�าจะพดไดโดยไมละเมดสทธของผอน

ดงนน กรมคมครองสทธและเสรภาพ จงก�าหนดนยามของ“สทธมนษยชน” ไววาเปนเรอง

ตงแตเกดจนตายเปนสทธตามธรรมชาตแตถาเมอใดมกฎหมายบญญตในเรองใดเพอรบรองสทธและ

_17-0121(001)P4.indd 67 5/17/60 BE 1:42 PM



เสรภาพไวเปนการเฉพาะซงกฎหมายนนอาจมผลท�าใหเปนการจ�ากดสทธบางประการทงนเพอความ

สงบสขของสงคมอยางไรกตามหากกฎหมายใดทมการจ�ากดหรอละเมดสทธมนษยชนหรอลดรอน

สทธเสรภาพอาจมการพจารณาแกไขหรอยกเลกกฎหมายนนกได

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

สทธมนษยชนเปนประเดนทไดรบการหยบยกมาพจารณาและประกาศเปนปฏญญาเพอการ

ยอมรบในระดบสากลจดก�าเนดของการประกาศปฏญญาวาดวยสทธมนษยชนเกดหลงสงครามโลก

ครงทสอง เมอป พ.ศ. 2488 (ค.ศ. 1945)3-4ฝายสมพนธมตรทมสหรฐอเมรกา องกฤษ ฝรงเศส

รสเซยเปนผน�าไดรบชยชนะท�าใหชาวโลกไดประจกษถงความทารณโหดรายของพรรคนาซเยอรมน

ทไดฆาลางเผาพนธ ชาวยวหลายลานคน และกระท�าการย�ายประชาชนทกประเทศทเยอรมน

เขายดครองไดรบการเปดเผยจนเปนทประจกษตอชาวโลก ดงนน การฆาลางเผาพนธ การย�ายสทธ

สตร เดกจงถอวาเปนการท�าลายศกดศรของมนษยอยางชดเจนหวหนารฐบาลประเทศสมพนธมตร

ตางเหนพองวา ตองแสวงหามาตรการทเปนรปธรรมปองกนมใหมการท�าลายศกดศรของมนษย

เกดขนอกภายหลงการกอตงองคการสหประชาชาตแลวในวนท15เมษายน2488ไดมการรบรอง

กฎบตรสหประชาชาต(UNCharter)โดยมตทประชมใหญในกฎบตรนมขอความหลายตอนทแสดงถง

ความมงมนของสหประชาชาตในการท�าหนาทสงเสรมและคมครองสทธมนษยชนเดอนตลาคมพ.ศ.

2489สหประชาชาตไดตงคณะกรรมาธการสทธมนษยชน(TheCommissiononHumanRights)

ใหอยภายใตคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม (Economic and Social Council หรอ ECOSOC)

เพอเปนคณะกรรมาธการด�าเนนการยกรางสทธมนษยชน จากนนจงไดมการด�าเนนการตามล�าดบ

ดงน2-4

1. เดอนมกราคมพ.ศ.2490คณะกรรมาธการสทธมนษยชนไดเรยกประชมเปนครงแรกและ

ไดแตงตงคณะกรรมการยกรางเอกสารสหประชาชาตเพอการคมครองและสงเสรมสทธมนษยชน

โดยแบงออกเปน 3 ชด ชดแรก จดท�ารางปฏญญา (Declaration) ชดทสอง จดท�าอนสญญา

(Convention)และชดทสามศกษาปญหาทางการเมองระหวางประเทศ

2.คณะกรรมการยกรางปฏญญาจดการประชมหลายครง และไดน�าเสนอรางปฏญญาให

สมชชาใหญสหประชาชาตลงมตยอมรบและประกาศ “ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน”

(Universal Declaration of Human Rights : UDHR) เมอวนท 10 ธนวาคม 2491 ดวย

คะแนนเสยง 48 เสยง ไมมเสยงคดคาน และประเทศกลมคอมมวนสตทงหมด ซาอดอาระเบย

และแอฟรกาใตงดออกเสยง ส�าหรบประเทศไทยเปนหนงในประเทศทใหการรบรองปฏญญาสากล

วาดวยสทธมนษยชนตงแตวนท10ธนวาคม24912,4

_17-0121(001)P4.indd 68 5/17/60 BE 1:42 PM



ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนประกอบดวยขอความ30ขอมเนอหาแบงเปน4สวน

สวนแรกปรากฏในค�าปรารภขอ1และขอ2กลาวถงหลกการส�าคญของสทธมนษยชนทวา

มนษยมสทธตดตวมาแตเกดมนษยมศกดศรมความเสมอภาคกนดงนนจงหามเลอกปฏบตตอมนษย

และควรปฏบตตอกนเสมอนเปนพนอง สทธมนษยชนนเปนสงทไมสามารถโอนใหแกกนได จงเปน

หนาทของรฐบาลทกประเทศทจะสรางหลกประกนแกทกชวตดวยการเคารพหลกการของสทธเสรภาพ

ทปรากฏในปฏญญาน เพอใหสทธมนษยชนเปนมาตรฐานรวมกน ส�าหรบการปฏบตตอกนของผคน

ในสงคมทงในประเทศและระหวางประเทศอนจะเปนพนฐานแหงเสรภาพความยตธรรมและสนตภาพ

ในโลก

สวนทสอง ปรากฏในขอ 3 ถงขอ 21 กลาวถงสทธของพลเมองและสทธทางการเมอง

(CivilandPoliticalRights)

สวนทสาม กลาวถงสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (Economic Social and

CulturalRights)สทธดงกลาวเรมตงแตขอ22ถงขอ27

สวนทส กลาวถงหนาทของบคคลสงคมและรฐโดยการทจะตองด�าเนนการสรางหลกประกน

ใหมการคมครองสทธทปรากฏในปฏญญานใหไดรบการปฏบตอยางจรงจงหามรฐกระท�าการละเมด

สทธมนษยชน และจ�ากดสทธของบคคล มใหใชสทธมนษยชนละเมดสทธของผอน สงคมและโลก

สทธเหลานปรากฏอยในขอ28ถงขอ302-4

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนประกอบดวยขอความ 30 ขอ โดยสรป ดงน

ขอ1ทกคนมศกดศรสทธและเสรภาพเทาเทยมกนและตองปฏบตตอกนฉนพนอง

ขอ2ทกคนมสทธและเสรภาพอยางเทาเทยมกนโดยไมถกเลอกปฏบต

ขอ3ทกคนมสทธในการมชวตอยและมความมนคง

ขอ4หามบงคบคนใหเปนทาสและหามคาทาสทกรปแบบ

ขอ5หามการทรมานหรอการลงโทษทารณโหดรายผดมนษย

ขอ6สทธในการไดรบการยอมรบวาเปนบคคลตามกฎหมาย

ขอ7สทธในการไดรบความคมครองตามกฎหมายอยางเทาเทยมกน

ขอ8สทธในการไดรบการเยยวยาจากศาล

ขอ9หามการจบกมคมขงหรอเนรเทศโดยพลการ

ขอ10สทธในการไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรมและเปดเผย

ขอ11สทธในการไดรบการสนนษฐานวาบรสทธกอนศาลตดสนและตองมกฎหมายก�าหนดวา

การกระท�านนเปนความผด

_17-0121(001)P4.indd 69 5/17/60 BE 1:42 PM



ขอ 12 หามรบกวนความเปนอยสวนตว ครอบครว เคหสถาน การตดตอสอสาร รวมทง

หามท�าลายชอเสยงและเกยรตยศ

ขอ13เสรภาพในการเดนทางและเลอกถนทอยในประเทศรวมทงการออกนอกประเทศหรอ

กลบเขาประเทศโดยเสร

ขอ14สทธในการลภยไปประเทศอนเพอใหพนจากการถกประหตประหาร

ขอ15สทธในการไดรบสญชาตและการเปลยนสญชาต

ขอ16สทธในการเลอกคครองและสรางครอบครว

ขอ17สทธในการเปนเจาของทรพยสน

ขอ18เสรภาพในความคดมโนธรรมความเชอหรอการถอศาสนา

ขอ19เสรภาพในการแสดงความคดเหนและแสดงออกรวมทงการไดรบขอมลขาวสาร

ขอ20สทธในการชมนมโดยสงบและรวมกลมและหามบงคบเปนสมาชกสมาคม

ขอ 21 สทธทจะมสวนรวมในรฐบาลทงทางตรงและโดยผานผแทนอยางอสระ และมสทธ

เขาถงบรการสาธารณะโดยเทาเทยมกน

ขอ22สทธในการไดรบความมนคงทางสงคมและไดรบสทธทางเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรม

โดยการก�าหนดระเบยบและทรพยากรของประเทศตนเอง

ขอ 23 สทธในการมงานท�าตามทตองการ และไดรบการประกนการวางงาน รวมทงไดรบ

คาตอบแทนเทากนส�าหรบงานอยางเดยวกน และรายไดตองพอแกการด�ารงชพส�าหรบตนเองและ

ครอบครวตลอดจนมสทธกอตงและเขารวมสหภาพแรงงาน

ขอ24สทธในการพกผอนและมเวลาพกจากการท�างาน

ขอ 25 สทธในการไดรบมาตรฐานการครองชพอยางเพยงพอ ไดรบปจจยส สวสดการสงคม

ประกนการวางงานเจบปวยเปนหมายผสงอายตลอดจนตองคมครองแมและเดกเปนพเศษ

ขอ26สทธในการไดรบการศกษาอยางเทาเทยมกน

ขอ27สทธทจะมสวนรวมในวฒนธรรมและวถชวตของชมชนและไดรบการคมครองทรพยสน

ทางปญญา

ขอ 28 สงคมตองมระเบยบทงในระดบประเทศและระหวางประเทศ เพอใหบคคลไดรบสทธ

และเสรภาพตามปฏญญาน

ขอ 29 บคคลยอมมหนาทตอชมชน การใชสทธเสรภาพจะตองเคารพในสทธและเสรภาพ

ของผอน

ขอ30หามมใหรฐกลมชนหรอบคคลกระท�าการท�าลายสทธและเสรภาพทไดรบการรบรอง

ในปฏญญา

_17-0121(001)P4.indd 70 5/17/60 BE 1:42 PM



ประเภทของสทธมนษยชน เมอพดถงสทธมนษยชน จงมความหมายกวางกวา “สทธ” ตามกฎหมาย นกกฎหมาย

โดยทวไปมกอธบายวา“สทธ”คอประโยชนทกฎหมายรบรองซงเปนไปตามหลกกฎหมายในขอบเขต

ทแคบ ในแงทวา คนจะมสทธได ตองมกฎหมายรบรองไวเทานน ถากฎหมายไมเขยนรบรองไวยอม

ไมมสทธหรอไมไดรบสทธแตในแงของ“สทธมนษยชน” นนขอบเขตกวางกวาสงทกฎหมายรบรอง

ดงกลาวขางตน สทธมนษยชนทไดรบการรบรองทวโลกตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

(Universal Declaration of Human Rights) วาเปนมาตรฐานขนต�าของการปฏบตตอมนษยนน

จ�าแนกตามสทธทไดรบความครอบคลม5ประเภทไดแก2,4

1) สทธพลเมอง (civil rights) ไดแก สทธในชวตและรางกาย เสรภาพและความมนคง

ในชวตไมถกทรมานไมถกท�ารายหรอฆาสทธในกระบวนการยตธรรมไดแกสทธในความเสมอภาค

ตอหนากฎหมาย สทธทจะไดรบการปกปองจากการจบกมหรอคมขงโดยมชอบ สทธทจะไดรบ

การพจารณาคดในศาลอยางยตธรรม โดยผพพากษาทมอสระ สทธในการไดรบสญชาต เสรภาพ

ของศาสนกชนในการเชอถอและปฏบตตามความเชอถอ2,4,5

2) สทธทางการเมอง (political rights) ไดแก สทธในการเลอกวถชวตของตนเอง

ทงทางการเมองเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรมรวมถงการจดการทรพยากรธรรมชาต เสรภาพใน

การแสดงความคดเหนและการแสดงออกสทธการมสวนรวมกบรฐในการด�าเนนกจการทเปนประโยชน

สาธารณะเสรภาพในการชมนมโดยสงบเสรภาพในการรวมกลมสทธในการเลอกตงอยางเสร2,4,5

3) สทธทางเศรษฐกจ (economic rights)ไดแกสทธในการมงานท�าไดเลอกงานอยางอสระ

และไดรบคาจางอยางเปนธรรม สทธในการเปนเจาของทรพยสน การไดรบมาตรฐานการครองชพ

อยางพอเพยง2,4,5

4) สทธทางสงคม (social rights) ไดแก สทธในการไดรบการศกษา สทธในการไดรบ

หลกประกนดานสขภาพ แมและเดกตองไดรบการดแลเปนพเศษ ไดรบการพฒนาบคลกภาพอยาง

เตมทไดรบความมนคงทางสงคมมเสรภาพในการเลอกคครองและสรางครอบครว2,4,5

5) สทธทางวฒนธรรม (cultural rights) ไดแก การมเสรภาพในการใชภาษาหรอสอ

ความหมายในภาษาทองถนตนมเสรภาพในการแตงกายตามวฒนธรรมการปฏบตกจตามวฒนธรรม

ประเพณทองถนของตนการปฏบตตามความเชอทางศาสนาการพกผอนหยอนใจดานการแสดงศลปะ

วฒนธรรมบนเทงไดโดยไมมใครมาบงคบ

จะเหนไดวาสทธทง 5 ประการขางตน เปนมาตรฐานขนต�าททกประเทศทวโลกตองใชเปน

หลกปฏบตในการก�าหนดสทธมนษยชนภายในประเทศของตนภายใตบรบททางสงคม วฒนธรรม

ความเชอ และประเภทของการเมองการปกครองทมความแตกตางกน ดงนน ผมอ�านาจสงสด

_17-0121(001)P4.indd 71 5/17/60 BE 1:42 PM



ในการปกครองประเทศจงตองบรณาการประเดนของสทธมนษยชนเขาไวในกฎหมายสงสดของ

การปกครองประเทศ และก�าหนดแผนปฏบตการเพอการพฒนาและธ�ารงไวซงสทธมนษยชนของ

ปวงชนในประเทศ

นโยบายของรฐบาลเรองสทธมนษยชน หลงจากทประเทศไทยเขารวมรบรองปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนเมอป พ.ศ. 2491

ไดมความตนตวในการบญญตกฎหมายเพอรบรองสทธมนษยชนดงกลาวไวในกฎหมายไทย ซงม

แนวโนมทจะชดเจนขนเรอยๆ โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทใชกนมาหลงป พ.ศ. 2491

ไดกลาวถงสทธมนษยชนไวบางสวน จนกระทงไดมการพฒนาบทบญญตวาดวยสทธมนษยชนใหม

ความสมบรณขนในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 25406 โดยเนนเรองสทธมนษยชนไว

คอนขางสมบรณตามมาตราท4ซงบญญตวา“ศกดศรของความเปนมนษยสทธและเสรภาพของ

บคคล ยอมไดรบความคมครอง” ซงสอดคลองกบปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ขอทกลาว

วา “มนษยทงหลายเกดมามอสระเสรและเทาเทยมกน ทงศกดศรและสทธตางในตน มเหตผลและ

มโนธรรม ควรปฏบตตอจตวญญาณแหงภราดรภาพ” ตอมาเมอมการประกาศใชรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 25507 ยงคงมการบญญตรบรองเรองสทธมนษยชนไวตามมาตราท 4

ทบญญตวา “ศกดศรของความเปนมนษย สทธ เสรภาพและความเสมอภาคของบคคลยอมไดรบ

ความคมครอง” การละเมดศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพยอมขดตอรฐธรรมนญ และ

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

การเปลยนแปลงทส�าคญอกระลอกหนงคอ การเปลยนผานครงส�าคญของประเทศภายใต

การปฏรปประเทศในปพ.ศ.2557คณะรฐมนตรไดแถลงนโยบาย11ขอตอสภานตบญญตแหงชาต

เมอวนท12กนยายน2557โดยขอท3คอการลดความเหลอมล�าของสงคม และการสรางโอกาส

การเขาถงบรการของรฐ ดวยเหตผลทระบวา ความเหลอมล�าในสงคมเปนส�าเหตทส�าคญประการหนง

ของการเกดปญหาความขดแยงและความเดอดรอนของประชาชน อาท ท�าใหประชาชนกลมทไดรบ

โอกาสนอยกวาเขาถงสทธตางๆ อนพงไดรบต�ากวากลมทไดรบโอกาสมากกวา หากความเหลอมล�า

สะสมพอกพนขนในสงคม ยอมท�าใหเกดการแบงพรรคแบงพวก เกดความแตกแยก และหากไมม

การแกไขจะน�าไปสขอพพาทในทสด รฐบาลจงก�าหนด วธปฏบตในการลดความเหลอมล�า ประกาศ

นโยบายทจะจดระเบยบสงคม สรางมาตรฐานดานคณธรรม จรยธรรม และธรรมาภบาลใหแก

เจาหนาทของรฐและประชาชนทวไปซงสอดคลองกบเรองสทธมนษยชนอนจะเปลยนผานประเทศไทย

ไปสประเทศทมความมนคงและยงยนสงคมอยรวมกนอยางมความสขและน�าไปสการบรรลวสยทศน

ระยะยาว “มนคง มงคง ยงยน” ของประเทศ ตามทระบไวในรางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

_17-0121(001)P4.indd 72 5/17/60 BE 1:42 PM



แหงชาตฉบบท12 (2560-2564)ซงก�าหนดกรอบหลกการของการวางแผนทนอมน�าและประยกต

ใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอย หว ยดคนเปนศนยกลาง

ของการพฒนาอยางมสวนรวมการพฒนาทยดหลกสมดลยงยน8,9

เจตนารมณของรฐบาลยงแสดงความชดเจนขน เมอไดมการจดท�ารางกรอบยทธศาสตรชาต

ในระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560-2579)10 และแผนสทธมนษยชนแหงชาต ฉบบท 34 โดยมเปาหมาย

สรางใหประเทศไทยเปนสงคมทสงเสรม สทธ เสรภาพ และความเทาเทยม โดยค�านงถงศกดศร

ความเปนมนษย เพอน�าไปสสงคมสนตสข แผนสทธมนษยชนไดถกก�าหนดไว 11 ดาน และม

ความสอดคลองกบประเภทของสทธของมนษยทควรไดรบการคมครองตามปฏญญาสากลวาดวย

สทธมนษยชนแผนสทธมนษยชนดานท 1คอแผนสทธมนษยชนดานสาธารณสข4เพราะสขภาพ

เปนปจจยหลกในการพฒนาประเทศ1และเปนประเดนทเปนเปาหมายทสหประชาชาตไดก�าหนดไวเปน

เปาหมายหนงในSustainableDevelopmentGoals(SDGs)12รฐบาลจงไดก�าหนดใหพฒนาระบบ

สาธารณสขของประเทศใหมความสมบรณ ทงดานการเขารบบรการสขภาพ พฒนาคณภาพของ

บรการและการสรางความเทาเทยมและเปนธรรมในการไดรบบรการสขภาพของผอยในหลกประกน

สขภาพทแตกตางกนตลอดจนการเตรยมความพรอมเพอรบผลกระทบจากการเขาสประชาคมอาเซยน

รฐบาลยงไดก�าหนดขอเสนอแนะเชงปฏบตการตามแผนสทธมนษยชนดานสาธารณสขเพอใหประชาชน

เขาถงบรการสขภาพโดยการสงเสรมใหประชาชนมความเขาใจเรองสทธในการรบการรกษาพยาบาล

ทราบทางเลอกในการใชสทธ ภาครฐตองสงเสรมการกระจายทรพยากรดานการรกษาพยาบาล4

สรางเสรมสขภาพ ปองกนโรค และคดกรองโรค พฒนาระบบการรกษาพยาบาลแบบเคลอนท

จดชองทางใหการรกษาเรงดวนตามล�าดบความรนแรงของโรค ก�าหนดระบบชดเชยการเสยโอกาส

จากการหยดงานเมอเจบปวย สงเสรมใหเกดความเปนธรรมดานคณภาพการรกษาพยาบาล ตงแต

การเลอกใชยาทมคณภาพการใชเวชภณฑทมคณภาพอยางเปนธรรมส�าหรบประชาชนทกกลมพฒนา

ระบบการสงตอทมประสทธภาพ การรกษาพยาบาลอยางตอเนอง เพมการเขาถงของประชาชน

ในพนทหางไกลโดยการใชระบบการแพทยทางไกล (Telemedicine)11 ขอเสนอแนะดงกลาว

จะลดความเหลอมล�า และสรางความเปนธรรมซงเปนการตอบสนองเปาหมายของรฐบาลใน

การคมครองสทธของประชาชนดานสาธารณสข

ในขณะทจดเนน และแผนปฏบตการเพอลดความเหลอมล�าของประชาชนผรบบรการสขภาพ

ไดรบการบรรจอยในนโยบายของรฐบาลอยางเปนรปธรรม อกมมมองหนงของแผนสทธมนษยชน

ดานสาธารณสขทยงไมเคยไดรบการพจารณาอยางจรงจงคอสทธมนษยชนของผใหบรการสขภาพ

ผใหบรการสขภาพทกสาขาวชา ควรไดรบสทธทเปนธรรม เพราะการด�าเนนภารกจในการรกษา

พยาบาลจะประสบผลส�าเรจไดนน ผ ใหบรการสขภาพตองมสขภาพกาย สขภาพจตทสมบรณ

_17-0121(001)P4.indd 73 5/17/60 BE 1:42 PM



มคณภาพชวตทด รบรวาตนเองมเกยรต มศกดศร มความเทาเทยม และไดรบการปฏบตอยาง

เปนธรรม ผศกษาจงตองการน�าเสนอกรณศกษา เพอวเคราะหเปรยบเทยบ สทธมนษยชนของ

วชาชพสขภาพหลกทปฏบตภารกจใกลชดประชาชนในกระบวนการรกษาพยาบาลในหนวยบรการ

สขภาพทกระดบในทกพนท คอ วชาชพพยาบาลและผดงครรภ และวชาชพเวชกรรมหรอแพทย

ดงจะกลาวถงในบทวเคราะหตามหวเรองตอไป

กรณศกษาเรองสทธมนษยชนในวงการสขภาพไทย : เปรยบเทยบระหวางวชาชพ การวเคราะหเอกสารจากแหลงตางๆท�าใหไดขอสรปทชดเจนถงความเหลอมล�า ขาดความ

เปนธรรมระหวางวชาชพพยาบาลกบวชาชพแพทยความไมเปนธรรมดงกลาวเกดขนในระบบบรการ

สาธารณสขภาครฐซงสวนใหญเกดขนในกระทรวงสาธารณสขดงประเดนตอไปน

1. ความเหลอมล�าในเรองภาระงาน

วชาชพพยาบาล

1) ท�างานเกนชวโมงการท�างานตามสภาวะปกต พบวา พยาบาลจ�านวนกวาครง ท�างาน

เฉลย 5613,14 ชวโมงตอสปดาห ในขณะทงานตามสภาพปกต ไมควรเกน 40 ชวโมงตอสปดาห

รอยละ40ท�างานเกน12ชวโมงตอวน (จากชวโมงท�างานปกต8ชวโมงตอวน) เปนเวลามากกวา

3วนใน1สปดาห13,14

2) ท�างานในขณะทตนเองมสภาพไมพรอมดานรางกาย จากการศกษาพบวา รอยละ 20

ตองท�างานในขณะทตวเองมอาการปวย13,14 ซงการปฏบตงานในสภาพทตนเองมความเจบปวย

เปนความเสยงตอการตดเชอและท�าใหรางกายเกดความเครยดอยางเรอรงได

3) รบผดชอบจ�านวนผปวยเกนกวามาตรฐานทสภาการพยาบาลก�าหนด เพราะสภาพ

การขาดแคลนพยาบาลทนบวนกยงทวความรนแรงขนตามล�าดบ ซงมผลตอการเกดความเหลอมล�า

เกดความเสยงตอผปวย เพราะการดแลทไมทวถง และสงผลกระทบตอความพงพอใจของผปวยและ

ครอบครวดวย15

4) ตองรบผดชอบภารกจอนแทนวชาชพแพทย ในโรงพยาบาลชมชนและโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล(รพ.สต.)พยาบาลตองปฏบตหนาทแทนแพทยทงทมและทไมมกฎหมายรองรบ

เชน ตรวจโรคแทนแพทย ท�าหตถการแทน ฉดยาหรอสารน�าเขาหลอดเลอดทเกนขอบเขตก�าหนด

ของกฎหมายเยบแผลเจาะระบายหนองใหยาระงบความรสกเพอการผาตดใสทอชวยหายใจซงการ

ปฏบตงานเหลานไมไดถกนบเปนภาระงานทควรจะไดรบการตอบแทนและพยาบาลยงตองรบผดชอบ

เมอมความเสยงเกดขนจากการตดสนใจดวยหลกมนษยธรรม14

_17-0121(001)P4.indd 74 5/17/60 BE 1:42 PM



5) ประสบกบความเสยงในการเปนดานหนา ทตองเผชญกบอนตรายในการเดนทาง

เพอสงตอผปวยโดยเฉพาะในพนทเสยงภยในเขตทรกนดารตองประสพอบตเหตจราจรไดรบอนตราย

จากมจฉาชพ ท�าใหบาดเจบ พการ และเสยชวตในขณะสงตอผปวยไปรกษาโรงพยาบาลอน หรอ

ถกท�ารายรางกาย และจตใจ ขณะปฏบตงานในยามวกาล เพยงล�าพงคนเดยว จากขอมล

การชดเชยความเสยหายกรณเสยชวตหรอทพพลภาพอยางถาวร ขณะปฏบตงานของ สปสช.

ในป 2547-2557 พบวา ประมาณ 2 ใน 3 ของผทไดรบความเสยหายจากการใหบรการสาธารณสข

เปนพยาบาล 16,17

ภาระงานทลนมอ ความเจบปวย เหนอยลา และความเครยดจากการท�างานมากเกน

มาตรฐานเหลาน อาจสงผลกระทบใหเกดบรการสขภาพทไดมาตรฐานลดลงได ท�าใหเกดความเสยง

ตอประชาชนและตอตนเอง

วชาชพแพทย

1) ชวโมงการท�างานของแพทยเปนชวโมงการท�างานทแนนอนแพทยทไมตองมหนาทใน

การอยเวรปฏบตงานวนละไมเกน8ชวโมงส�าหรบแพทยทอยเวรเกนวนละ8ชวโมงลกษณะของ

การอยเวรเปนเวรทเรยกกนตดปากวาเวรoncallกลาวคอมหองพกแพทยส�าหรบใหแพทยพกผอน

แยกออกเปนสดสวน และแพทยจะถกตามในกรณทเกดปญหาทเกนขอบเขตการปฏบตของพยาบาล

เทานนภาพทปรากฏอยางเปนปกตวสยในโรงพยาบาลชมชนคอหลงเวลาราชการ(หลง16.00น.)

พยาบาลเวชปฏบตชมชนใหการตรวจรกษาโรคเบองตนสงยาใหกบผปวยผมารบการรกษาเรยกไดวา

เปนการปฏบตแทนแพทยอยางอสระโดยไมมแพทยควบคมกรณการเจบปวยทเกนขอบเขตการปฏบต

ของพยาบาลตามกฎหมายวชาชพ หรอเมอพยาบาลตรวจคดกรองแลวพบวา ผปวยมอาการซบซอน

เกนศกยภาพการรกษาของโรงพยาบาล แพทยเวร on call จงถกตามเพอเขยนใบสงตวไปรกษายง

โรงพยาบาลในเครอขายทมศกยภาพสง

2. ความเหลอมล�าในเรองคาตอบแทน

ความแตกตางของคาตอบแทนทหางกนมากหลายเทาตว ไมสอดคลองกบภาระงานหนก

ทตองเสยง เปนความเหลอมล�าทกระทรวงสาธารณสข ไมเคยตงใจทจะแกไขใหความเปนธรรม

แมจะมการรองเรยนมาตลอดระยะเวลานบตงแตป พ.ศ. 2544 ทไดจายคาตอบแทนส�าหรบแพทย

10,000 บาท/เดอน พยาบาล 1,000 บาท/เดอน แตยงไมไดรบการแกไขใดๆ ในทางตรงขาม

กระทรวงสาธารณสข กลบเพกเฉยตอขอรองเรยนดงกลาว และเดนหนาในการก�าหนดอตราการ

จายคาตอบแทนแพทยในรปแบบอนๆ เพอเปาหมายเดยวคอ “สรางแรงจงใจใหแพทยท�างาน

ในหนวยบรการสขภาพภาครฐ” หากแตกระทรวงสาธารณสขไมไดวเคราะหวา คาตอบแทน

_17-0121(001)P4.indd 75 5/17/60 BE 1:42 PM



ทสงมาก (ดงแสดงในตารางท 2) ไมสามารถเทยบกบคาตอบแทนทภาคเอกชนจายใหสงกวา

ภาครฐเปน 10 เทา

คาตอบแทนบคลากรในกระทรวงสาธารณสขเปนปญหาทเรอรงในวงการสขภาพมายาวนาน

ถง15ปนบตงแตปพ.ศ.2544ซงความเหลอมล�าปรากฏชดเจนในหลายลกษณะดวยกนอาท18

2.1 คาตอบแทนส�าหรบแพทย ทนตแพทย และเภสชกร ทไมท�าเวชปฏบตสวนตว

นอกเวลาราชการ โดยแพทยและทนตแพทย ไดรบคนละ 10,000บาท/เดอน และเภสชกร ไดรบ

คนละ 5,000 บาท/เดอน สวนพยาบาลทไมไดรบ ตามขอเทจจรงทปรากฏ แทบจะไมมแพทย

ทนตแพทย ผใดทไดไปปฏบตงานออกตรวจทหองฉกเฉนนอกเวลาราชการเลยภารกจทงหมดตกอย

ทพยาบาลซงตองท�างานแทนแพทยทงการตรวจรกษาโรคเบองตนการจดยาใหยาแตพยาบาลกลบ

ไมไดรบการพจารณาใหไดรบคาตอบแทน

2.2 คาตอบแทนเบยเลยงเหมาจาย ใหบคลากรทปฏบตงานในโรงพยาบาลชมชน

คาตอบแทนเบยเลยงเหมาจายน แตเดมไดจดใหในพนททรกนดาร โดยก�าหนดอตราการจายตาม

ระดบความกนดาร ซงเปนทนาแปลกใจท แพทย ทนตแพทย เภสชกร และพยาบาล ท�างานอยใน

หนวยงานเดยวกนทรกนดารเหมอนกนแตอตราเบยเลยงเหมาจายตางกนเกน10เทาความไมเปนธรรม

ยงเพมมากขน เมอกระทรวงสาธารณสขปรบปรงระเบยบคาตอบแทนเบยเลยงเหมาจายใหบคลากร

ทปฏบตงานในโรงพยาบาลชมชนพนททรกนดาร โดยก�าหนดอตราจายเมอแรกเขาท�างาน 1-3 ป

ตางกน8เทาท�างาน4-10ปตางกน17เทาท�างาน11-20ปตางกน22เทาและเมอท�างานถง

20 ป คาตอบแทนเหมาจายทไดรบตางกนถง 28 เทา และในความแตกตางน ไดจายใหแพทย

ทนตแพทยและเภสชกรในทกพนท(ไมเฉพาะแตพนททรกนดาร)แตพยาบาลไดรบเพยงนอยนดนน

จะจายใหเฉพาะพนททรกนดารเทานน

2.3 คาตอบแทนพยาบาลวสญญทตองท�างานแทนแพทย กรณไมมวสญญแพทย

การขาดแคลนวสญญแพทยกระทรวงสาธารณสขไดใชพยาบาลวสญญเปนบคลากรในการใหยาสลบ

และควบคมดแลผปวยใหปลอดภยตงแตระยะกอนผาตดระหวางการผาตดและดแลจนกวาจะฟนจาก

ยาสลบหลงการผาตดแตการก�าหนดคาตอบแทนในการดมยาสลบในประเภทและวธเดยวกนตางกน

อยางมากโดยสดสวนของคาตอบแทนขนอยกบจ�านวนปในการท�างานดานวสญญ

กรณท�างาน1-3ปวสญญแพทยไดคาตอบแทนสงกวาวสญญพยาบาล7เทา



กรณท�างานเกน20ปวสญญแพทยไดคาตอบแทนสงกวาวสญญพยาบาล28เทา

_17-0121(001)P4.indd 76 5/17/60 BE 1:42 PM



ทงท วสญญพยาบาล ท�างานแทนวสญญแพทยโดยสมบรณในหลายพนท ทงใน

โรงพยาบาลขนาดเลก หรอแมกระทงในโรงพยาบาลระดบทตยภม และตตยภมในหลายจงหวด

เนองจากไมมวสญญแพทยปฏบตงาน คาตอบแทนจงควรตองเปนคาตอบแทนอตราเดยวกน

เพราะเกดผลงานทเทากน คอ ผปวยไดการรบยาระงบความรสกระหวางการผาตด ไดรบการดแล

จนฟนหลงการผาตดอยางปลอดภย

อตราสวนความแตกตางของคาตอบแทนแพทยและพยาบาลดงในแผนภาพ

ซงตลอดระยะเวลาทผานมา พยาบาลจะอยในฐานะถกเอารดเอาเปรยบจากเหตผลงายๆ

ทฟงไมขนวามปรมาณคนมากตวหารยอมมาก จงสงผลใหแตละคนไดรบเงนนอยทงๆ ทเมอ

เปรยบเทยบกบภาระงานทพยาบาลจะตองแบกรบ 24 ชวโมงตอวนและ 365 วนตอป ซงเปนงาน

ทไมมบคลากรสาขาใดรบผดชอบเชนน

_17-0121(001)P4.indd 77 5/17/60 BE 1:42 PM



แมแตคาตอบแทนเพมส�าหรบต�าแหนงทมเหตพเศษ (พตส.) ทตอบแทนใหกบผทท�างานท

ไมนาอภรมยซงพยาบาลเปนบคลากรทตองท�างานกบความยากล�าบากและความเสยงตลอด24ชวโมง

ยงไดรบคาตอบแทนต�ากวาแพทย/ทนตแพทยถง10เทาและต�ากวาเภสชกรถง5เทา

ตารางท 1 เปรยบเทยบคาตอบแทนนอกเหนอจากเงนเดอนทบคลากรกระทรวงสาธารณสขไดรบ

คาตอบแทนนอกเหนอจากเงนเดอนทบคลากรกระทรวงสาธารณสขไดรบ

ระเบยบเงนบ�ารง

กระทรวงสาธารณสขแพทย ทนตแพทย เภสชกร

พยาบาล

วชาชพ

ปรญญาตร

อนๆ

คาตอบแทนพเศษส�าหรบแพทย

สาขาสงเสรมพเศษ

5,000 ไมไดรบ ไมไดรบ ไมไดรบ ไมไดรบ

คาตอบแทนเงนเพมส�าหรบแพทย

ทนตแพทยเภสชกรทไมท�าเวชปฏบต

สวนตวนอกเวลาราชการ(พ.ศ.2544)

10,000 10,000 5,000 ไมไดรบ ไมไดรบ

เบยเลยงเหมาจาย

(หลกเกณฑ ฉบบท

4)พ.ศ.2551มอตรา

จายตามจ�านวนป

ทท�างาน พยาบาล

วชาชพไดรบเฉพาะ

ผ ทท�างานในพนท

ทรกนดารแตแพทย

ทนตแพทยเภสชกร

ไดรบทกพนท

1-3ป 10,000-30,000 10,000-30,000 3,000-13,000 1,500-3,000

เฉพาะ

ผท�างานใน

พนททรกนดาร

ไมไดรบ

4-10ป 20,000-50,000 20,000-50,000 4,000-14,000 2,000-3,500

เฉพาะ



ไมไดรบ

11-20ป 25,000-60,000 25,000-60,000 5,000-15,000 2,500-4,000

เฉพาะ



ไมไดรบ

21ปขนไป 30,000-70,000 30,000-70,000 6,000-16,000 3,000-4,500

เฉพาะ



ไมไดรบ

สอ.เหมาจาย

3,000

_17-0121(001)P4.indd 78 5/17/60 BE 1:42 PM



ระเบยบเงนบ�ารงกระทรวงสาธารณสข

แพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาลวชาชพ

ปรญญาตรอนๆ

เบยเลยงเหมาจาย(หลกเกณฑ ฉบบท6)พ.ศ.2552ใหพยาบาลและผจบปรญญาตรสาขาอนในรพช.พนททวไป

1-3ป ไดรบตามหลกเกณฑฉบบ4ขางตน 1,200 1,200

4ปขนไป ไดรบตามหลกเกณฑฉบบ4ขางตน 1,800 1,800

เบยเลยงเหมาจายส�าหรบรพศ./รพท.(หลก เกณฑ ฉบบท7)

1-3ป 10,000 10,000 3,000 1,200 1,200

4ปขนไป 15,000 15,000 4,500 1,800 1,800

ระเบยบก.พ.(พตส.)พ.ศ.2548จายตามวชาชพ

5,000-15,000 5,000-15,000 1,500-3,000 1,000-2,000 1,000

ระเบยบกระทรวงการคลง

พนทพเศษ3จว. 10,000 10,000 5,000 1,000

พนทปกต 2,800 2,800 600 ไมไดรบ ไมไดรบ

ปญหาความขดแยงอนเกดจากความไมเปนธรรมและความเหลอมล�าระหวางวชาชพและภายใน

วชาชพอนเกดจากการก�าหนดคาตอบแทนเบยเลยงเหมาจายยงคงด�าเนนตอมาไดมความเคลอนไหว

ของกลมตางๆ ทเรยกรองใหกระทรวงสาธารณสขปรบปรงแกไข ซงตอมากระทรวงสาธารณสข

ไดน�าเสนอเรองเขาพจารณาในทประชมคณะรฐมนตรใหความเหนชอบเมอวนท31มนาคม2556

เปนหลกเกณฑการจายคาตอบแทนฯ ฉบบท 8 เพอใชแทนฉบบท 4 และฉบบท 6 โดยมเนอหา

ปรบลดอตราคาตอบแทนเหมาจายของแพทยและทนตแพทยในสวนของโรงพยาบาลชมชนเขตเมอง

ทเจรญแลว และปรบลดการจายคาตอบแทนของแพทย และทนตแพทย กลมอายงาน 21 ปขนไป

ใหเหลอเทากบอายงาน 11-20 ป คอ ปรบลดลงไป 5,000-10,000 บาท เทานน ซงมไดท�าให

ความเหลอมล�าลดลงหรอท�าใหเกดความเปนธรรมเกดขนแตอยางใดความขดแยงจงยงคงอย

_17-0121(001)P4.indd 79 5/17/60 BE 1:42 PM



3. ความเหลอมล�าในดานการจางงานและความกาวหนา

3.1 พยาบาลไมไดรบความเปนธรรมเรองการบรรจเปนขาราชการ ในขณะทแพทย

มอตราขาราชการรองรบเมอส�าเรจการศกษา

ในขณะทรฐบาลโดยมตคณะรฐมนตรเมอวนท1กนยายน2535ประกาศก�าหนดให

พยาบาลเปนสาขาขาดแคลนโรงพยาบาลเกอบทกแหงทงภาครฐ และเอกชน ขาดแคลนพยาบาล

แตกระทรวงสาธารณสข กลบไมมอตราขาราชการเพอบรรจพยาบาล จงจางพยาบาลในอตรา

ลกจางชวคราวดวยเงนรายได ซงขาดทงความมนคงและสวสดการ และเหลอมล�าจากวชาชพอน

เชน แพทย ทนตแพทย เภสชกร ทมอตราขาราชการรองรบเมอส�าเรจการศกษา

การเปนลกจางชวคราว ท�าใหพยาบาลปฏบตงานในโรงพยาบาลในเวลา

ระยะสนมาก ประมาณรอยละ 48.68 ออกจากงานภายใน 1 ป ในขณะผทไดรบการบรรจ มอตรา

การคงอยนานมากกวาถง 9 เทา เมอประมาณคาความสญเสยจากการลาออกและการมอาย

การท�างานสนของลกจางเหลาน คดเปนอตราการสญเสย สงกวากลมขาราชการ ถง 18 เทา 18

3.2 พยาบาลไมไดรบความเปนธรรมในการเขาสต�าแหนงบรหาร

การถกกดกนในการเขาสต�าแหนงบรหาร ท�าใหพยาบาลไมมโอกาสเปนผบรหาร

ระดบสงในภาคบรการสขภาพภาครฐทกกระทรวงพยาบาลไมมโอกาสกาวเขาสต�าแหนงบรหารทเปน

หวหนาสวนราชการในโรงพยาบาลชมชน แมโรงพยาบาลแหงนนจะไมมแพทยประจ�า แตมหวหนา

พยาบาลรกษาการผอ�านวยการโรงพยาบาลและแมมผลการปฏบตงานดเพยงใดกตามกจะไมไดรบการ

แตงตงใหเปนผอ�านวยการโรงพยาบาล เพยงเพราะไมไดเปนวชาชพแพทย หรอแมในภาคการผลต

ในสงกดกระทรวงสาธารณสขทมพยาบาลวชาชพเปนผอ�านวยการวทยาลยซงเปนหวหนาสวนราชการ

กเปนไดดวยเกณฑการรบรองสถาบนการศกษาทสภาวชาชพก�าหนด แตกขาดโอกาสทจะกาวหนา

สต�าแหนงสงขนเชนกน ทกคนจงเกษยณอายราชการดวยต�าแหนงผอ�านวยการวทยาลยพยาบาล

ในระดบ8เทานนตวอยางทพยาบาลถกกดกนและเลอกปฏบตอยางชดเจนอาท

สถาบนพระบรมราชชนกซงเปนหนวยงานผลตบคลากรของกระทรวงสาธารณสข

มวทยาลยพยาบาลในสงกดถง30แหงผลตพยาบาลวชาชพเปนเวลากวา50ปและพฒนาการศกษา

พยาบาลเทยบเทาปรญญาตร มาตงแตปการศกษา 2520 แมสถาบนพระบรมราชชนกไดขยาย

การศกษาโดยเปดวทยาลยการสาธารณสขขนเพอผลตบคลากรดานสาธารณสขอนมจ�านวน6แหง

แตการศกษาบคลากรสาธารณสขน ไดรบการพฒนาเปนระดบปรญญาตรเมอไมกปทผานมา

แตกระทรวงสาธารณสข ไมเคยยอมสรรหาเพอแตงตงใหผ ประกอบวชาชพการพยาบาล เชน

ผ อ�านวยการวทยาลยพยาบาลขนมาด�ารงต�าแหนงผ อ�านวยการสถาบนพระบรมราชชนกเลย

แตกลบแตงตงแพทย ซงท�าหนาทอยในหนวยบรการในระดบภมภาค ซงไมเคยมประสบการณใน

_17-0121(001)P4.indd 80 5/17/60 BE 1:42 PM



การจดการศกษาเลยมาท�าหนาทผอ�านวยการสถาบน แตผทท�างานคอพยาบาล สรางความนอยเนอ

ต�าใจใหแกพยาบาลอยางยง แสดงถงความไมเปนธรรม เลอกปฏบต และสรางความเหลอมล�า

อยางชดเจนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลซงเปนหนวยงานเลกๆบคลากรสายวชาชพท�างานสขภาพ

ทกต�าแหนงสามารถเขาสต�าแหนงผอ�านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลไดทงสน ยกเวน

ต�าแหนงพยาบาลวชาชพทงทเมอต�าแหนงผอ�านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลวางสามารถ

ใหพยาบาลวชาชพรกษาราชการในต�าแหนงแทน หรอปฏบตหนาทผ อ�านวยการโรงพยาบาลได

ซงพบวา พยาบาลสามารถปฏบตงานในหนาทไดเปนอยางด แตไมสามารถเขาสต�าแหนงได

ตวอยางในกรณ 3 จงหวดชายแดนภาคใตมพยาบาลวชาชพรกษาราชการในต�าแหนงแทน

ผอ�านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลมากถง 35 แหง เพอรอนกวชาการสาธารณสข

หรอเจาพนกงานสาธารณสขมาบรรจในต�าแหนงผอ�านวยการ19นบวาเปนความไมยตธรรมอยางยง

การก�าหนดเกณฑการเขาสต�าแหนงทไรธรรมาภบาล ท�าใหปญหาความเหลอมล�า

ระหวางวชาชพรนแรงมากขน

3.3 การสรางเงอนไขเพอกดกนความกาวหนาของพยาบาล

การกาวจากต�าแหนงปฏบตการสต�าแหนงช�านาญการช�านาญการพเศษและต�าแหนง

เชยวชาญของแพทย สามารถกาวสต�าแหนงทสงขนถงระดบเชยวชาญไดโดยไมตองยบเลกต�าแหนง

แตการกาวสต�าแหนงทสงขนของพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสขพบวาตองใชต�าแหนงวางมา

ยบเลกตามเกณฑทส�านกงานขาราชการพลเรอน(ก.พ.)ก�าหนดพยาบาลจงถกจ�ากดความกาวหนา

อยเพยงระดบช�านาญการ (ระดบ 6-7) การกาวสระดบช�านาญการพเศษ และระดบเชยวชาญ

เปนไปไดนอยมาก จากจ�านวนพยาบาล 93,438 คน มผอยในต�าแหนงระดบเชยวชาญ (ระดบ 9)

เพยง112คน(รอยละ1.01)เทานนและเพยงรอยละ3.20อยในต�าแหนงช�านาญการพเศษ(ระดบ8)

พยาบาลสวนใหญถงรอยละ95.79หรอจ�านวน90,356คนอยในระดบปฏบตการหรอช�านาญการ

(ระดบ6-7)(ตารางท2)

_17-0121(001)P4.indd 81 5/17/60 BE 1:42 PM



ตารางท 2 จ�านวน และรอยละของพยาบาลวชาชพในสงกดกระทรวงสาธารณสขจ�าแนก

ตามระดบต�าแหนง (กลมบรหารงานบคคลส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

(2557) “ขอมลความกาวของพยาบาลวชาชพ ในสงกดกระทรวงสาธารณสข”

เอกสารอดส�าเนา)

สงกดจ�านวนต�าแหนงทงหมด ระดบเชยวชาญ ระดบช�านาญการพเศษ

ระดบปฏบตการ/ช�านาญการ

จ�านวนคน (รอยละ) จ�านวนคน (รอยละ) จ�านวนคน (รอยละ) จ�านวนคน (รอยละ)

ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

85,307 (100%) 78 (0.09%) 2,651 (3.11%) 82,578 (96.80%)

กรมการแพทย 5,047 (100%) 23 (0.46%) 213 (4.22%) 4,811 (95.32%)

กรมอนามย 750 (100%) 0 (0.00%) 8 (1.07%) 742 (98.93%)

สงกดจ�านวนต�าแหนงทงหมด ระดบเชยวชาญ ระดบช�านาญการพเศษ

ระดบปฏบตการ/ช�านาญการ

จ�านวนคน (รอยละ) จ�านวนคน (รอยละ) จ�านวนคน (รอยละ) จ�านวนคน (รอยละ)

กรมควบคมโรค 458 (100%) 2 (0.44%) 28 (6.11%) 428 (93.45%)

กรมพฒนาการแพทยแผนไทย

4 (100%) 0 (0.00%) 0 (0.00%) 4 (100%)

กรมสขภาพจต 1,872 (100%) 19 (1.01%) 60 (3.21%) 1,793 (95.78%)

รวม 93,438 (100%) 122 (1.01%) 2,967 (3.20%) 90,356 (95.79%)

จากขอมล การด�ารงต�าแหนงสงสดของพยาบาลวชาชพ สงกดส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

ทเกษยณอายราชการในระหวางป2555-2557มพยาบาลเกษยณในระดบช�านาญการ

มากกวารอยละ40

_17-0121(001)P4.indd 82 5/17/60 BE 1:42 PM



บทสรป และวเคราะหความไมเปนธรรมดานสทธมนษยชนของวชาชพการพยาบาล ขอมลดงกลาวมาขางตน สะทอนภาพทชดเจนของความเหลอมล�าระหวางวชาชพพยาบาล

กบวชาชพแพทยแมวาประสทธภาพและประสทธผลของทงสองวชาชพในการใหบรการดานการรกษา

พยาบาลแกประชาชนไทยไมมความแตกตางกน เพราะตางกมบทบาทในการสรางเสรมสขภาพ

ปองกนโรคใหการรกษาพยาบาลบรรเทาอาการเจบปวยและชวยใหผปวยฟนตวเพอกลบไปด�ารงชวต

ในสงคมไดอยางเปนปกตสขมาเปนเวลานานกวาหนงศตวรรษ ในบางพนทหรอการปฏบตงาน

บางลกษณะพยาบาลเปนผ ท�าแทนแพทยโดยสนเชง แตลกษณะการปฏบตงาน การเผชญกบ

ความเสยงความกาวหนาในสายงานและคาตอบแทนกลบแตกตางกนอยางไมเปนธรรมเมอวเคราะห

ดานสทธมนษยชนสามารถสรปไดวา

1. พยาบาลไดรบโอกาสนอยกวาแพทยดานความกาวหนาในสายงาน อนเกดจากนโยบาย

การบรหาร การก�าหนดต�าแหนง และขนความกาวหนาทขาดหลกธรรมาภบาลของผ บรหาร

ในกระทรวงสาธารณสขเมอเทยบกบนโยบายการบรหารงานของรฐบาลชดปจจบนเหนไดอยางชดเจน

วาพยาบาลขาดความเทาเทยมดานความกาวหนาถกลดรอนเกยรตและศกดศรอนพงมพงไดจากการ

ปฏบตหนาทดวยความมงมนและพากเพยร

2.พยาบาลถกเลอกปฏบตในการรบภารกจทเกนเวลาท�างานปกตการขาดแคลนพยาบาลท�าให

หนวยงานตองจดใหพยาบาลท�างานเสรมเกนกวาชวโมงท�างานตามปกตการท�างานเกนกวาปกต3วน

ตอสปดาห ถอวาเปนการถกละเมดสทธทางสงคม และไดรบการปฏบตทไมเปนธรรม ซงมผลตอ

การใชชวตอยางปกตสขขดขวางโอกาสในการพกผอนการใชชวตอยางปกตสขการใชชวตกบครอบครว

เพอการผอนคลายความตงเครยดทงทางรางกายและจตใจ

3. พยาบาลไมไดรบความเทาเทยมดานคาตอบแทนขอมลในตารางท2สะทอนภาพทชดเจน

ของความเหลอมล�าดานคาตอบแทนทงๆ ทในการปฏบตหนาทเพอการรกษาพยาบาลประชาชน

พยาบาลเปนดานหนาทปฏบตงานในการบรการสขภาพระดบปฐมภมคลกคลกบประชาชนชายขอบ

ทไมสามารถเขาถงบรการสขภาพ ใหการรกษาพยาบาลในเคหะสถานทงกรณตดตามเพอการรกษา

พยาบาลอยางตอเนองหรอใหการบ�าบดกรณเรงดวนฉกเฉนปฏบตเวชกรรมและหตถการแทนแพทย

แบกรบความเสยงเมอตองปฏบตงานยามวกาลตามล�าพง หรอเมอตองสงตอผปวยในยามวกาล

โดยเฉพาะการปฏบตงานในพนทเสยงภย 3 จงหวดชายแดนภาคใต คาตอบแทนทแตกตางกนถง

10เทาท�าใหศกดศรของความเปนมนษยถกละเมดอยางขาดความเปนธรรม

4. การเรยกรองแสดงหลกฐานเชงประจกษเรองความเหลอมล�าทงสามดาน ไดด�าเนนการ

มาอยางตอเนองเปนเวลา 15 ป ผบรหารระดบสงในกระทรวงสาธารณสขทกยคทกสมยทผานมา

ตางเพกเฉย หรอด�าเนนการแบบไมจรงจง ค�าตอบเดมๆ ทพยาบาลไดรบ และผบรหารระดบสง

_17-0121(001)P4.indd 83 5/17/60 BE 1:42 PM



ของกระทรวงสาธารณสขมกใชเปนเหตผลคอ “จ�านวนพยาบาลมมากกวาแพทย” ค�าตอบดงกลาว

บนทอนขวญก�าลงใจในการปฏบตงาน และทส�าคญคอ เปนการสวนกระแสแผนสทธมนษยชน

แหงชาตฉบบท34ทมเปาหมายสรางใหประเทศไทยเปนสงคมทสงเสรมสทธ เสรภาพ และความ

เทาเทยม โดยค�านงถงศกดศรความเปนมนษย เพอน�าไปสสงคมสนตสขสอดคลองกบขอเสนอของ

สวทย เมษนทรย8 ทวา ตองมการปฏรปกฎระเบยบและกฎหมายทท�าใหเกดความเปนธรรมและ

ลดความเหลอมล�า และทส�าคญเงอนไขจ�าเปนทตองปรบตวคอ การแกปญหาความออนแอของ

การบรหารราชการแผนดน ทท�าใหจ�าเปนตองเรงปฏรประบบราชการและการเมองเพอใหเกด

การบรหารราชการทด

5. ในเชงสทธมนษยชน พยาบาลถกเลอกปฏบตอยางชดเจน สงผลตอความไมเปนธรรม

ทงดานภาระงาน ความเสยงจากการท�างาน คาตอบแทน และความกาวหนาในการปฏบตงาน

หากปญหายงคงเปน“ความเรอรงของความไมเปนธรรม”ทไมไดรบการเยยวยาผลทตามมาคอ

5.1การขาดแคลนพยาบาลในหนวยงานภาครฐ โดยเฉพาะในกระทรวงสาธารณสข

เพราะพยาบาลกลมอายนอยยอมเลอกปฏบตงานทมความมนคงกวา เชน การยายไปท�างานภาค

เอกชนหรอออกจากวชาชพเพอท�างานดานอนๆทมความเปนธรรมมากกวาการขาดแคลนพยาบาล

ยอมสงผลกระทบตอคณภาพของระบบบรการสขภาพและสขภาพของประชาชนไทยอยางหลกเลยง

ไมได

5.2ในเชงภาพลกษณของการบรหารราชการ “การเพกเฉยตอปญหา” สะทอนถง

การละเลยหลกธรรมาภบาลในการบรหารหนวยงานภาครฐ น�ามาซงความแตกแยก การแบงพรรค

แบงฝายขดตอนโยบายสมานฉนทและปรองดองของบคลากรทท�างานรวมกน

6. การแกไขความเหลอมล�าระหวางวชาชพพยาบาลกบวชาชพแพทย ตองการ “การแกไข

แบบถอนราก ถอนโคน” ตงแตการปรบรอโครงสรางของกระทรวงสาธารณสข ปรบเจตคต วธคด

สมพนธภาพทมตอกน โดยทกฝายตองระลกรอยเสมอวา ทกสาขาวชาชพตางมเกยรตยศ มศกดศร

มความเปนมนษยอยางเทาเทยมกนการเลอกปฏบตจนท�าใหเกดปญหาความเหลอมล�าเปรยบเสมอน

โคลนทพอกบนลอเกวยน หากปลอยใหลอเกวยนหมนไปบนโคลนตมตามยถากรรม และไมแกไข

โคลนยอมเกรอะกรงจนลางไมออกในทสด

_17-0121(001)P4.indd 84 5/17/60 BE 1:42 PM



ตารา

งท 2

เปร

ยบเท

ยบปร

ะเดน

ความ

เหลอ

มล�าร

ะหวา

งวชา

ชพพ

ยาบา

ลกบว

ชาชพ

แพทย

ประเ

ดน

วชาช

พพ

ยาบา

ล วช

าชพ

แพทย

1. ค

วามเ

หลอม

ล�า

เร

องภา

ระงา

น

1.1

ท�างา

นเกน

ชวโม

งการ

ท�างา

นในภ

าวะป

กต

1.2

รบผด

ชอบผ

ปวยเ

กนกว

ามาต

รฐาน

ทก�าห

นด

ท�าเวชก

รรม

และป

ฏบตง

านแท

นแพท

ย

นอกเ

วลาร

าชกา

ร

1.3

รบผด

ชอบง

านทม

ความ

เสยง

สงได

แกก

ารเด

นทาง

เพอส

งตอผ

ปวยใ

นพนท

เสยง

ภยยา

มวกา

ล

1.1

ปฏบต

งานว

นละไ

มเกน

8ช

วโมง

กรณ

ไมตอ

งอยเวร

1.2

กรณอย

เวรเกน

เวลา

ปฏบต

งานป

กตล

กษณะข

อง

การอ

ยเวร

เปนเ

วรo

nca

llมห

องพก

แพทย

แยกอ

อก

เปนส

ดสวน

จะถ

กตาม

ในกร

ณทเ

กดปญ

หา

ทเกน

ขอบเ

ขตกา

รปฏบ

ตของ

พยาบ

าลเท

านน

1.3

เขยน

ใบสง

ตวผป

วยทม

อากา

รปวย

ซบซอ

น

เกนศ

กยภา

พในก

ารรก

ษาไป

รกษา

ยงโรงพ

ยาบา

ล

ในเค

รอขา

ยทมศ

กยภา

พสงแต

ไมได

เดนท

าง

เพอส

งตอผ

ปวย

2. ค

วามเ

หลอม

ล�า

เร

องคา

ตอบแ

ทน

2.1

ไมได

รบคา

ตอบแ

ทนใด

ๆแม

จะไม

ท�ากา

รพยา

บาล

สวนต

วนอก

เวลา

ราชก

าร

2.2

ไดคา

ตอบแ

ทนเบ

ยเลย

งเหม

าจาย

กรณ

ปฏบต

งาน

ในโรงพ

ยาบา

ลชมช

น

ในพ

นททร

กนดา

ร

ท�างา

นนาน

1-3

ป

1,50

0–

3,00

0บา

ท/เด

อน

ท�างา

นนาน

4-1

0ป

2,00

0–

3,50

0บา

ท/เด

อน

ท�างา

นนาน

11-

20ป

2,50

0–

4,00

0บา

ท/เด

อน

ท�างา

นนาน

21

ปขนไ

ป3,00

0–

4,50

0บา

ท/เด

อน

2.1

ไดรบ

คาตอ

บแทน

10,00

0บา

ท/เด

อนก

รณท

ไมท�า

เวชป

ฏบตส

วนตว

นอกเ

วลาร

าชกา

ร

2.2

ไดค

าตอบ

แทนเ

บยเล

ยงเห

มาจา

ยกร

ณปฏ

บตงา

น

ในโรงพ

ยาบา

ลชมช

นในพ

นททร

กนดา

ร

ท�างา

นนาน

1-3

ป

10,000

–3

0,00

0บา

ท/เด

อน

ท�างา

นนาน

4-1

0ป

20

,000

–5

0,00

0บา

ท/เด

อน

ท�างา

นนาน

11-

20ป

25

,000

–6

0,00

0บา

ท/เด

อน

ท�างา

นนาน

21

ปขนไ

ป30

,000

–7

0,00

0บา

ท/เด

อน

_17-0121(001)P4.indd 85 5/17/60 BE 1:42 PM



ประเ

ดน

วชาช

พพ

ยาบา

ล วช

าชพ

แพทย

2. ค

วามเ

หลอม

ล�า

เร

องคา

ตอบแ

ทน

2.3

ไมได

คาตอ

บแทน

ใดๆ

เลยก

รณปฏ

บตงา

น

ในโรงพ

ยาบา

ลชมช

นทอย

ในพน

ทปกต

2.4

เบยเ

ลยงเหม

าจาย

ส�าหร

บรพศ

./รพท

.

ท�างา

นนาน

1-3

ป

1,20

0บา

ท/เด

อน

ท�างา

นนาน

4ป

ขนไป

1,80

0บา

ท/เด

อน

2.5

ระเบ

ยบก.พ.

(พตส

.)พ.

ศ25

48

จายต

ามวช

าชพ

1,00

0–

2,00

0บา

ท/เด

อน

2.6

ระเบ

ยบกร

ะทรว

งการ

คลงพน

ทพเศ

ษ3

จงหว

ด

ชายแ

ดนใต

1,00

0บา

ท/เด

อน

ระเบ

ยบกร

ะทรว

งการ

คลงพน

ทปกต

ไม

ไดคา

ตอบแ

ทนใด

ๆเล

ย

2.3

ไดค

าตอบ

แทนเ

บยเล

ยงเห

มาจา

ยกร

ณปฏ

บตงา

น

ในโรงพ

ยาบา

ลชมช

นในท

กพนท

โดยม

อตรา

เพมข

น

ตามร

ะยะเวล

าทท�า

งานต

ามอต

ราทจ

ายให

ส�าหร

บ

พนทท

รกนด

าร

2.4

เบย

เลยง

เหมา

จายส

�าหรบ

รพศ./ร

พท.

ท�างา

นนาน

1-3

ป

10,000

บาท

/เดอน

ท�างา

นนาน

4ป

ขนไป

15

,000

บาท

/เดอน

2.5

ระเบย

บก.พ

.(พต

ส.)พ

.ศ2

548

จายต

ามวช

าชพ

5,00

0–

15,000

บาท

/เดอน

2.6

ระเบย

บกระ

ทรวง

การค

ลงพ

นทพเ

ศษ3

จงห

วด

ชายแ

ดนใต

10

,000

บาท

/เดอน

ระเบ

ยบกร

ะทรว

งการ

คลงพน

ทปกต

2,800

บาท

/เดอน

3. ค

วามเ

หลอม

ล�า

ใน

เรอง

การจ

างงา

น

แล

ะควา

มกาว

หนา

3.1

ไมมต

�าแหน

งราช

การร

องรบ

การบ

รรจ

เรมต

นท�าง

าน

ในต�า

แหนง

ลกจา

งชวค

ราว

3.2

ไมม

โอกา

สเปน

ผบรห

ารระ

ดบสง

ในภา

คบรก

ารสข

ภาพ

ภาคร

ฐทกก

ระทร

วงไม

ไดรบ

ต�าแห

นงผอ

�านวย

การ

รพ.สต.แ

มต�าแ

หนงน

นวาง

อย

3.3

ไมไ

ดรบก

ารแต

งตงใหด

�ารงต

�าแหน

งผอ�า

นวยก

ารสถ

าบน

ซงเป

นหนว

ยงาน

ผลตพ

ยาบา

ลของ

กระท

รวงส

าธาร

ณสข

3.1

มอต

ราขา

ราชก

ารรอ

งรบเ

มอส�า

เรจก

ารศก

ษา

3.2

เปน

ผบรห

ารระ

ดบสง

ของอ

งคกร

ในภา

คบรก

ารสข

ภาพ

ภาคร

ฐ

3.3

ไดร

บการ

แตงต

งใหด

�ารงต

�าแหน

งผอ�า

นวยก

ารสถ

าบน

ซงเป

นหนว

ยงาน

ทางด

านกา

รจดก

ารเรยน

การส

อน

แมวา

ไมเค

ยมปร

ะสบก

ารณดา

นการ

จดกา

รศกษ

ามาก

อน

_17-0121(001)P4.indd 86 5/17/60 BE 1:42 PM



เอกสารอางอง

1.HumanRightsandtheSecurityCouncil-AnEvolvingRole.SecurityCouncilReport

ResearchReportJanuary2016;1-36.

2. กองสงเสรมสทธและเสรภาพ กรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม ชดความร

สทธมนษยชน สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ สนธสญญาหลกระหวางประเทศดาน

สทธมนษยชนทประเทศไทยภาค retrieved fromwww.rlpd.go.th/rlpdnew/images/

rlpd_1/HRC/nhr.pdfเมอวนท6สงหาคม2559.

3.TheUnitedNations.UniversalDeclarationofHumanRights.PublishedbyTheUnited

NationsRegionalinformationCentre(UNRIC),andtheOfficeoftheUnitedNations

HighCommissionerforHumanRights-RegionalOfficeforEurope(OHCHR):2015.

4. กรมค มครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม. แผนสทธมนษยชนแหงชาต ฉบบท 3

(พ.ศ.2557-2561)กรงเทพ:ส�านกพมพคณะรฐมนตรและราชกจจานเบกษา;2556.

5.McCrudden, C. Human dignity and judicial interpretation of human rights. The

EuropeanJournalofInternationalLaw2008;19(4):655–724.

6. พชย นลทองค�า, กฎหมายรฐธรรมนญฉบบปจจบนกาลพ.ศ. 2540. กรงเทพ : ศนยหนงสอ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย;2540.

7.ส�านกงานศาลรฐธรรมนญ.รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550.กรงเทพมหานคร:

ส�านกพมพคณะรฐมนตรและราชกจจานเบกษา;2550.

8.สวทยเมษนทรย.TrueThailand:ประเทศไทยตองเปนอยางไร.กรงเทพ:ทรดจตลคอนเทนท

แอนดมเดย;2557.

9.ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.ทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาตฉบบท12.กรงเทพ:ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต;2558.

10.คณะกรรมการจดท�ายทธศาสตรชาต.รางกรอบยทธศาสตรชาตระยะ20ป(พ.ศ.2560-2579)

กรงเทพ:ส�านกพมพคณะรฐมนตร;2559.

11.สนศกดชนมอนพรมม(แปลและเรยบเรยงจากMilestonesinHealthPromotion:Statements

from global conferences 2009World HealthOrganization) พฒนาการส�าคญของ

การสรางเสรมสขภาพ. นนทบร : โครงการสวสดการวชาการ สถาบนพระบรมราชชนก

กระทรวงสาธารณสข,2556.

_17-0121(001)P4.indd 87 5/17/60 BE 1:42 PM



12. United Nations. Transforming our world: the 2030 agenda for sustainable

development.NewYork:UnitedNationsPublication;2015.23

13. กฤษดา แสวงด. รายงานการส�ารวจการท�างานของพยาบาลไทยในโครงการวจยสขภาพและ

ชวตการท�างานของพยาบาลวชาชพในประเทศไทย.นนทบร : ส�านกงานพฒนานโยบาย

สขภาพระหวางประเทศ.กระทรวงสาธารณสข;2558.

14.กฤษดาแสวงด,เดอนเพญธรวรรณววฒน,วชตหลอจรชณหกล,และจราวลยจตรถเวช.(2552)

ตารางชพการท�างานของพยาบาลวชาชพในประเทศไทย.วารสารประชากร2552;1(1):73-93.

15.เรมวลนนทศภวฒน,ผองศรเกยรตเลศนภา,ฐตณฏฐอคคะเดชอนนต,และสะแกวลยผดงศกด.

วฒนธรรมความปลอดภยผปวยและผลลพธทางการพยาบาลของพยาบาลวชาชพในโรงพยาบาล

เขตภาคเหนอ.วารสารพยาบาลสาร2554;38(4):1-14.

16. ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. รายงานการชดเชยผใหบรการเสยชวตหรอทพพลภาพ.

เอกสารอดส�าเนา;2557.

17.อนชาเศรษฐเสถยร,ธระศรสมด,พรทพยวชรดลก,สชาตไดรป,และศรชยนมมา.รายงานเรอง

อบตเหตบนรถพยาบาลในประเทศไทย. สถาบนการแพทยฉกเฉน; 2558. http//:www.

niems.go.th

18. กลมบรหารงานบคคล ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. ขอมลความกาวหนาของพยาบาล

วชาชพในสงกดกระทรวงสาธารณสข.เอกสารอดส�าเนา;2557.

19. ชมรมพยาบาลโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล.หนงสอขอความเปนธรรมของโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลจงหวดชายแดนภาคใต;2558.

_17-0121(001)P4.indd 88 5/17/60 BE 1:42 PM


* ทปรกษาตลาการศาลรฐธรรมนญ, ผเขารบการอบรมหลกสตร “หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย” (นธป.) รนท 1 ของ ส�านกงานศาลรฐธรรมนญ

บทน�า การปกครองในระบอบประชาธปไตยเปนการปกครองทใหประชาชนมสวนรวมในการปกครอง

ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม เพราะดวยหลกการของความเปนประชาธปไตยนน ประชาชนเปน

เจาของอ�านาจอธปไตยยอมมสทธ (Rights) เสรภาพ (Liberties) และความเสมอภาค (Equality)

ขณะเดยวกนผ ปกครองกตองใหความเคารพตอสทธและเสรภาพขนพนฐานดวย ดวยเหตน

สาระส�าคญของรฐธรรมนญในฐานะทเปนกฎหมายสงสดซงก�าหนดหลกการทวไปในการบรหาร

การปกครองประเทศ จงเปนผลใหรฐธรรมนญตองก�าหนดหลกการเกยวกบสทธและเสรภาพ

ขนพนฐานอ�านาจหนาทขององคกรของรฐและการคมครองสทธของประชาชนอนเปนหลกการทวไป

ของบทบญญตรฐธรรมนญ

สบเนองจากสภาพปญหาทางการเมองซงเปนผลจากการไมไดบญญตสทธเสรภาพและหนาท

ของพลเมองบางประการไวในรฐธรรมนญฉบบกอนหนาหรอแมจะไดบญญตไวแตกยงไมมความชดเจน

หรอไมสามารถปฏบตไดอยางเปนรปธรรม จงท�าใหมการเพมขยายสทธเสรภาพและหนาทพลเมอง

ใหชดเจนยงขน โดยบทความนจะกลาวถงสทธเสรภาพของประชาชนแบบประชาธปไตยตาม

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 อนเปนสวนส�าคญทผลกดนใหเกดการ

รบรองสทธเสรภาพและสรางบรรยากาศทเปนประชาธปไตยในสงคมไทยเปนอยางมาก และผลของ

การววฒนสทธและเสรภาพไวในรฐธรรมนญนนกไดสงใหเกดแนวทางการขยบขยายสทธเสรภาพใหม

ความครอบคลมบนความเสมอภาคและเทาเทยมในบรรยากาศสงคมแบบประชาธปไตยใหบงเกดขน

ดวยเชนกนนบตงแตประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550โดยจะพจารณา

เนอหาสาระเกยวกบสทธเสรภาพของประชาชนทปรากฏในรฐธรรมนญเพอแสดงใหเหนวาภายหลง

ประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540ทรบรองสทธเสรภาพของประชาชน

พลเมองไวครบถวนชดเจนและเปนทรบร วารฐธรรมนญฉบบดงกลาวมความเปนประชาธปไตย

อยางมาก ไดน�ามาซงบรรยากาศทางการเมองการปกครองทเปนประชาธปไตย กระทงแมจะมการ

นสสย บญศร*

การปกครองในระบอบประชาธปไตยกบการปฏรปสทธเสรภาพ

ของประชาชนภายหลงป พทธศกราช 2540

_17-0121(001)P4.indd 89 5/17/60 BE 1:42 PM


นสสย บญศร

ยกเลกรฐธรรมนญฉบบดงกลาวในเวลาตอมาและไดรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช

2550 ขนใหม แตเนอหาสาระส�าคญเกยวกบสทธเสรภาพของประชาชนกลบมไดลดลงแตอยางใด

แตยงปรากฏการขยายสทธเสรภาพของประชาชนในลกษณะกวางยงขนดวย

ประชาธปไตยกบสทธเสรภาพ รฐธรรมนญของรฐทปกครองตามระบอบประชาธปไตยจะตองสรางหลกประกนในสทธเสรภาพ

ของประชาชนในฐานะทเปนสทธขนพนฐาน ทงนจะตองบรหารบานเมองโดยใชกฎหมายเปนหลก

(theruleoflaw)ซงหมายถงการใชหลกนตธรรมในการปกครองบรหารโดยการออกกฎหมายตอง

เปนไปตามขนตอนอยบนพนฐานของความถกตองความยตธรรมเพอผลประโยชนของคนสวนใหญ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540 ไดรบการกลาวขานวาเปนรฐธรรมนญ

ทมความเปนประชาธปไตยสงและมการรบรองสทธและเสรภาพในลกษณะใหม ๆ เพมขนจากใน

อดตเปนจ�านวนมาก ความเปลยนแปลงของรฐธรรมนญฉบบดงกลาวไดน�ามาซงการเรยนรความเปน

ประชาธปไตยความกระตอรอรนทางการเมองและการตระหนกในสทธของตนในฐานะทเปนประชาชน

พลเมองควรจะไดรบมากขนเปนล�าดบ

สาระส�าคญทมความเปลยนแปลงในบทบญญตวาดวยสทธเสรภาพของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540นบเปนสงทนาสนใจทมหลกการส�าคญในการท�าใหเจตนารมณ

ของรฐธรรมนญในกรอบแนวคดท 1 ในเรองการเพมสทธเสรภาพและการมสวนรวมของพลเมอง

ปรากฏใหเหนเปนรปธรรมอยางชดเจน อกทงการวางหลกประกนสทธเสรภาพของประชาชนท

ครบถวนสมบรณไวในรฐธรรมนญ ถอเปนหวใจหลกของบทบญญตรฐธรรมนญภายใตการปกครอง

ระบอบประชาธปไตย ทตองมอย เพราะการมรฐธรรมนญนนกเปนไปเพอคมครองสทธเสรภาพและ

ความเสมอภาคของบคคล ดงจะเหนไดจากค�ากลาวในค�าประกาศสทธมนษยชนและพลเมองของ

ประเทศฝรงเศสปค.ศ.1789ขอ16วา“สงคมใดไมมการใหหลกประกนในการคมครองสทธเสรภาพ

หรอไมมการแบงแยกการใชอ�านาจอธปไตยจะถอวามรฐธรรมนญไมได”หลกการดงกลาวกไดกลาย

เปนหลกการพนฐานของกฎหมายรฐธรรมนญทยอมรบกนทวไปและรฐธรรมนญฉบบปจจบนของไทย

กมความพยายามทจะสถาปนาสรางสรรคใหหลกการนเปนผลเปนจรงเปนจงในทางปฏบตมากยงขน

กวารฐธรรมนญฉบบกอน ๆ ในอดต ซงเผชญกบปญหาอปสรรคในการบงคบใชหลายประการทตอง

ไดรบการแกไข

เมอพจารณาถงการรบรองสทธเสรภาพของประชาชนปรากฏมาตงแตรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรสยามพทธศกราช 2475 โดยระยะแรกมการบญญตหลายเรองรวมกนในมาตราเดยว

ดงเชนทปรากฏในมาตรา14ทบญญตวา“ภายในบงคบแหงบทกฎหมายบคคลยอมมเสรภาพบรบรณ

_17-0121(001)P4.indd 90 5/17/60 BE 1:42 PM


การปกครองในระบอบประชาธปไตยกบการปฏรปสทธเสรภาพของประชาชนภายหลงป พทธศกราช 2540

ในรางกายเคหสถานทรพยสนการพดการเขยนการโฆษณาการศกษาอบรมการประชมโดยเปดเผย

การตงสมาคมการอาชพ”แตตอมาไดพฒนาขยายการรบรองสทธเสรภาพของประชาชนเพมมากขน

ในแตละชวงเวลา โดยมความสอดคลองกบบรรยากาศของความเปนประชาธปไตยในสงคมไทย

แตละยคสมยและมการระบเปนมาตราเฉพาะแตละเรองโดยมรายละเอยดมากขนซงความเปลยนแปลง

ครงส�าคญอย ในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2517 และรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540

ความเปลยนแปลงในเชงจ�านวนมาตราเกยวกบสทธเสรภาพทไดรบการคมครองมากขนน

จะเหนไดจากบทบญญตวาดวยสทธและหนาทของชนชาวสยามตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม

ฉบบวนท 10 ธนวาคม 2475 มเพยงสมาตราตงแตมาตรา 12-15 ขณะทรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2540 ม 40 มาตรา ในหมวด 3 สทธและเสรภาพของชนชาวไทย

มาตรา26–มาตรา65 โดยยงไมรวมบทบญญตในสวนหมวด1บททวไปทมการบญญตรบรองไว

เปนครงแรกในเรองการคมครองไวซงศกดศรความเปนมนษย และบทบญญตทมความเชอมโยงกบ

การบงคบใชและตความเกยวกบสทธเสรภาพในหมวด 3 โดยในความเปลยนแปลงทส�าคญในเรอง

สทธเสรภาพนสามารถแบงแยกเปนประเดนตางๆดงตอไปน

1. การคมครองศกดศรความเปนมนษย

ความเปลยนแปลงในสวนทเกยวของกบสทธเสรภาพของชนชาวไทย ททกฝายในสงคม

ยอมรบวาคอการปฏวตหลกคดใหมทส�าคญโดยเปนการประกาศเจตนารมณใหมของรฐธรรมนญไทย

ทสงผลกระทบวงกวางนน คอการปรากฏตวของ “ศกดศรความเปนมนษย” เปนถอยค�าทไดรบ

การบญญตไวเปนครงแรกในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540มาตรา4วา

มาตรา4ศกดศรความเปนมนษยสทธและเสรภาพของบคคลยอมไดรบความคมครองศกดศร

ความเปนมนษย หรอกคอ สทธมนษยชน (Human Rights) คอสทธขนพนฐานของมนษยทบรรดา

นานาอารยะประเทศไดเหนถงความจ�าเปนทตองมการคมครองไวในฐานะทเปนมนษยดวยกนโดยใน

เรองนกมรฐธรรมนญของตางประเทศคอเยอรมนทไดบญญตไวเชนกนในมาตรา1(1)วา

“ศกดศรความเปนมนษยเปนสงทไมอาจลวงละเมดได เปนภาระหนาทของรฐทจะตองให

ความเคารพและใหความคมครองตอศกดศรความเปนมนษย”ซงเปนการแสดงเจตนาในนามของรฐ

เยอรมนวา ประเทศเยอรมนนนเคารพและจกคมครองตอศกดศรความเปนมนษย จกไมกระท�าการ

ดงทบรรพชนของตนไดกระท�าตอชาวยวอกตอไปแลว1

1 บรรเจดสงคะเนต.หลกพนฐานเกยวกบสทธ เสรภาพ และศกดศรความเปนมนษย.พมพครงท3(กรงเทพฯ:วญญชน, 2552)หนา85.

_17-0121(001)P4.indd 91 5/17/60 BE 1:42 PM



การบญญตไวดงกลาวเปนการขยายความคมครองในสทธเสรภาพของประชาชนชาวไทยใหมาก

ยงขน เพราะแตเดมมาในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยในอดตมเฉพาะการรบรองสทธเสรภาพ

ของประชาชนโดยไมไดกลาวถงศกดศรความเปนมนษยหรอสทธมนษยชนแตอยางใด

2. การบญญตความผกพนขององคกรของรฐและความคมครองทประชาชนสามารถ

ใชสทธเสรภาพ

หลกการในเรองนไดรบการบญญตไวเปนครงแรกซงแตเดมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

ในอดต จะเปนการบญญตรบรองสทธเสรภาพของประชาชนไววามอะไรบาง แตไมไดก�าหนดความ

ผกพนขององคกรของรฐไวแตอยางใดวาจะตองเคารพตอสทธเสรภาพของประชาชนทรฐธรรมนญ

คมครองไวอยางไรซงเปนเหตใหสทธเสรภาพของประชาชนไมมผลจรงในการปฏบตอยางเปนรปธรรม

เนองจากโดยสวนใหญองคกรของรฐไมไดค�านงวาตนเองมหนาทจะตองปฏบตในเรองสทธเสรภาพไว

อยางไรซงหลกการใหมปรากฏอยในมาตรา26ถงมาตรา27ดงน

มาตรา 26 การใชอ�านาจโดยองคกรของรฐทกองคกร ตองค�านงถงศกดศรความเปนมนษย

สทธและเสรภาพตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน

มาตรา27สทธและเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไวโดยชดแจงโดยปรยายหรอโดยค�าวนจฉย

ของศาลรฐธรรมนญยอมไดรบความคมครองและผกพนรฐสภาคณะรฐมนตรศาลและองคกรอน

ของรฐโดยตรงในการตรากฎหมายการใชบงคบกฎหมายและการตความกฎหมายทงปวง

มาตรา 28 บคคลยอมอางศกดศรความเปนมนษยหรอใชสทธและเสรภาพของตนไดเทาท

ไมละเมดสทธและเสรภาพของบคคลอน ไมเปนปฏปกษตอรฐธรรมนญ หรอไมขดตอศลธรรมอนด

ของประชาชน

บคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไว สามารถยกบทบญญตแหง

รฐธรรมนญนเพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได

3. การก�าหนดความคมครองและการจ�ากดสทธเสรภาพของประชาชนใหชดเจน

ในอดตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย มการบญญตในเรองการจ�ากดสทธเสรภาพ

ไวเปนแตละกรณตามมาตราตางๆ โดยไมไดบญญตความคมครองในเรองสทธเสรภาพและขอยกเวน

ทใหอ�านาจรฐสามารถจ�ากดสทธเสรภาพของประชาชนไวเปนหลกการพนฐานทวไปทใชในทกกรณ

ขณะเดยวกนกใหอ�านาจคอนขางมากในการจ�ากดสทธเสรภาพถามกฎหมายบญญต ยกตวอยางเชน

การจ�ากดสทธของบคคลในทรพยสนในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2534

มาตรา 35 บญญตวา “สทธของบคคลในทรพยสนยอมไดรบความคมครอง ขอบเขตแหงสทธและ

การจ�ากดสทธเชนวานยอมเปนไปตามบทบญญตแหงกฎหมาย”

_17-0121(001)P4.indd 92 5/17/60 BE 1:42 PM



ดงนน ในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 จงเหนปญหาดงกลาว

ทสงผลกระทบตอการใชสทธเสรภาพของประชาชนทอาจถกจ�ากดสทธโดยไมมหลกประกนขนพนฐาน

ทพอเพยง ฉะนนจงท�าการวางหลกการใหมในการคมครองสทธเสรภาพและการใชอ�านาจรฐในการ

จ�ากดสทธเสรภาพในมาตรา29ดงน

มาตรา29การจ�ากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไวจะกระท�ามไดเวนแต

โดยอาศยอ�านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายเฉพาะเพอการทรฐธรรมนญนก�าหนดไวและเทาทจ�าเปน

เทานนและจะกระทบกระเทอนสาระส�าคญแหงสทธและเสรภาพนนมได

กฎหมายตามวรรคหนงตองมผลใชบงคบเปนการทวไปและไมมงหมายใหใชบงคบแกกรณใด

กรณหนงหรอแกบคคลใดบคคลหนงเปนการเจาะจงทงตองระบบทบญญตแหงรฐธรรมนญทใหอ�านาจ

ในการตรากฎหมายนนดวย

บทบญญตวรรคหนงและวรรคสองใหน�ามาใชบงคบกบกฎหรอขอบงคบทออกโดยอาศยอ�านาจ

ตามบทบญญตแหงกฎหมายดวยโดยอนโลม

ภายใตหลกการใหมขางตน สงผลใหสทธเสรภาพของประชาชนมหลกประกนทสงขนตาม

มาตรา 29 วรรคแรกวา การจ�ากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไวจะกระท�ามได

เวนแตโดยอาศยอ�านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายเฉพาะเพอการทรฐธรรมนญนก�าหนดไวและเทา

ทจ�าเปนเทานนและจะกระทบกระเทอนสาระส�าคญแหงสทธและเสรภาพนนมไดดงนนประชาชน

จงไดรบการวางหลกประกนขนพนฐานในสทธเสรภาพ ทการจ�ากดสทธเสรภาพตองใชอ�านาจตาม

กฎหมายมใชอ�านาจรฐลอยๆ และท�าไดเฉพาะทรฐธรรมนญอนญาตเทานน อกทงแมจะมการตรา

กฎหมายจ�ากดสทธเสรภาพแลว เนอหาของกฎหมายกตองไมกระทบกระเทอนสาระส�าคญแหง

สทธและเสรภาพ

ขณะเดยวกนในวรรคสองกไดสรางความเปลยนแปลงในการตรากฎหมายขนใชบงคบของ

รฐสภาไทยทตองระบบทบญญตแหงรฐธรรมนญทใหอ�านาจในการตรากฎหมายนนดวยซงเดมไมได

ระบไวสงผลใหภายหลงจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกไทยพทธศกราช2540ประกาศใชจะตอง

มการตรวจสอบและแสดงมาตราของรฐธรรมนญทใหอ�านาจจ�ากดสทธเสรภาพไวในพระราชบญญต

ทประกาศใชดงจะเหนตวอยางกฎหมายทตราขนดงน

การบญญตใหตองระบมาตราทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยใหอ�านาจในการจ�ากด

สทธเสรภาพของประชาชนยอมเปนประโยชนทงภาคประชาชนและภาครฐเพราะตางฝายกจะสามารถ

ทราบวากฎหมายฉบบนนมอ�านาจตามรฐธรรมนญใหไวในการจ�ากดสทธเสรภาพหรอไมและยงเปน

การประกาศใหประชาชนไดรบรทวไปและสามารถตรวจสอบความถกตองในการใชอ�านาจทมดวยวา

ถกตองตามรฐธรรมนญหรอไมนอกจากนหลกการคมครองสทธเสรภาพในมาตรา29ไดขยายความ

_17-0121(001)P4.indd 93 5/17/60 BE 1:42 PM



คมครองออกไปครอบคลมการออกกฎหรอขอบงคบทออกโดยอาศยอ�านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย

ดวยซงสงผลใหสทธเสรภาพไดรบการคมครองมากยงขน

4. การก�าหนดคมครองหลกความเสมอภาคและการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม

นอกจากการรบรองคมครองสทธเสรภาพของประชาชนแลว การคมครองไวซงหลกความ

เสมอภาคกเปนหลกการพนฐานส�าคญของประเทศทปกครองในระบอบประชาธปไตยทยอมรบความ

เทาเทยบกนของประชาชนแตละคนในรฐในฐานะเจาของอ�านาจอธปไตยโดยไดบญญตไวในรฐธรรมนญ

ของแตละประเทศ เชนกน หลกความเสมอภาคเปนสงทมความส�าคญควบคกบการคมครองไวซง

สทธเสรภาพของประชาชน ซงมแนวคดสบเนองมาตงแตปฏญญาวาดวยสทธของมนษยและพลเมอง

ฝรงเศส ค.ศ. 1789 ทไดมการรบรองไวในมาตรา 1 วา “มนษยก�าเนดและด�ารงชวตอยางมอสระ

และเสมอภาคกนตามกฎหมาย การแบงแยกทางสงคมจะกระท�าไดกแตเพอผลประโยชนรวมกนของ

สวนรวม”โดยหลกความเสมอภาคนกไดรบการรบรองไวในเอกสารระหวางประเทศทมความส�าคญ

ตอมาทยอมรบกนทวไปคอปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนของสหประชาชาตซงปรากฏใหเหน

หลายขอเชน2

ขอ 1 “มนษยทงหลายเกดมาอสระเสรและเทาเทยมกนทงศกดศรและสทธ ทกคนไดรบการ

ประสทธประสาทเหตผลและมโนธรรมและความปฏบตตอกนอยางฉนทพนอง”

ขอ 2 “บคคลชอบทจะมสทธและเสรภาพประดาตามทระบไวในปฏญญาน ทงนโดยไมมการ

จ�าแนกความแตกตางในเรองใดๆเชนเชอชาตสผวเพศภาษาศาสนาความเหนทางการเมองหรอ

ทางอนใดชาตหรอสงคมอนเปนทมาเดมทรพยสนก�าเนดหรอสถานะอนใดนอกจากนการจ�าแนก

ขอแตกตางโดยอาศยมลฐานแหงสถานะทางการเมองทางดลอาณาหรอทางเรองระหวางประเทศของ

ประเทศ หรอดนแดนซงบคคลสงกดจะท�ามได ทงนไมวาดนแดนดงกลาวจะเปนเอกราชอยในความ

พทกษมไดปกครองตนเองหรออยภายใตการจ�ากดแหงอธปไตยอนใด”

ในอดตรฐธรรมนญของประเทศไทยฉบบกอนหนาปพทธศกราช2540ไดบญญตไวในลกษณะ

ทเหมอนกน คอ “บคคลมความเสมอภาคกนภายใตกฎหมาย” ดงปรากฏตวอยางในรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกไทยพทธศกราช2534มาตรา25วา“บคคลยอมเสมอกนในกฎหมายและไดรบ

ความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน”การบญญตหลกความเสมอภาคไวเชนนจะเหนวามขอบเขต

ทจ�ากดเฉพาะในเรองความเสมอภาคทางกฎหมาย อกทงยงไมไดใหรายละเอยดในความเสมอภาค

ทครอบคลมในความเสมอภาคเทาเทยมกนในเรองอนๆทส�าคญ รวมถงกรณของการกระท�าทขดตอ

2 สมคดเลศไพฑรย. กฎหมายรฐธรรมนญ : หลกการใหมตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540. (กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร,2548)หนา73.

_17-0121(001)P4.indd 94 5/17/60 BE 1:42 PM



หลกความเสมอภาคเพราะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม ซงปรากฏอยในสงคมไทยหลายกรณ

ไมวาเรองของเพศ ถนก�าเนด เชอชาต ศาสนา ภาษา วฒนธรรม เปนตน ดงนนรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540จงไดท�าการปรบปรงแกไขการรบรองไวซงหลกความเสมอภาค

ใหมความครอบคลมและชดเจนมากยงขนในมาตรา30ดงน

มาตรา 30บคคลยอมเสมอกนในกฎหมายและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน

ชายและหญงมสทธเทาเทยมกน

การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองถนก�าเนด

เชอชาตภาษาเพศอายสภาพทางกายหรอสขภาพสถานะของบคคลฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม

ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหง

รฐธรรมนญจะกระท�ามได

มาตรการทรฐก�าหนดขนเพอขจดอปสรรคหรอสงเสรมใหบคคลสามารถใชสทธและเสรภาพได

เชนเดยวกบบคคลอนยอมไมถอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตามวรรคสาม

5. การปรบปรงบทบญญตสทธเสรภาพประชาชนอนๆ ซงมการรบรองไวแตเดมใหมความ

สมบรณและก�าหนดขอยกเวนในการจ�ากดสทธเสรภาพใหชดเจนยงขน

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 นอกจากการบญญตในสทธเสรภาพ

ใหมๆ แลว ยงไดมการปรบปรงบทบญญตในเรองสทธเสรภาพของประชาชนทมการรบรองไวแตเดม

ในรฐธรรมนญฉบบกอนใหมความสมบรณครบถวน รวมถงการก�าหนดขอยกเวนในการจ�ากด

สทธเสรภาพแตละเรองใหชดเจนซงจะเปนประโยชนแกประชาชนทจะไดรบการคมครองสทธเสรภาพ

เพมมากขนดวยซงสทธเสรภาพทมการปรบปรงแกไขมอยหลายเรองไดแกสทธและเสรภาพในชวต

และรางกาย(มาตรา31)การคมครองหลกประกนในทางกฎหมายอาญา(มาตรา32)สทธในคดอาญา

(มาตรา33)สทธสวนบคคล(มาตรา34)เสรภาพในเคหสถาน(มาตรา35)เสรภาพในการเดนทาง

และเลอกถนทอย (มาตรา 36) เสรภาพในการสอสารถงกน (มาตรา 37) เสรภาพในการถอศาสนา

(มาตรา 38) เสรภาพในการแสดงความคดเหนและการคมครองสอมวลชน (มาตรา 39) เสรภาพใน

ทางวชาการ (มาตรา 42) เสรภาพในการชมนม (มาตรา 44) เสรภาพในการรวมกลม (มาตรา 45)

เสรภาพในการจดตงพรรคการเมอง(มาตรา47)สทธในทรพยสน(มาตรา48)การคมครองสทธกรณ

เวนคนอสงหารมทรพย(มาตรา49)เสรภาพในการประกอบอาชพ(มาตรา50)การคมครองสทธใน

การเกณฑแรงงาน(มาตรา51)สทธเสนอเรองราวรองทกข(มาตรา61)สทธทจะฟองหนวยราชการ

(มาตรา62)และสทธและเสรภาพของเจาหนาทของรฐ(มาตรา64)

_17-0121(001)P4.indd 95 5/17/60 BE 1:42 PM



6. ความเปลยนแปลงในการเพมเตมสทธเสรภาพใหมๆ ของประชาชน

เมอเปรยบเทยบบทบญญตสทธเสรภาพทปรากฏในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 กบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยในอดต จะพบวามสทธเสรภาพใหมๆ

ทเกดขนเปนจ�านวนมาก โดยเปนการขยายการรบรองสทธเสรภาพทมแตเดมใหมความครอบคลม

ทกดานขณะเดยวกนกมความกาวหนาในการมองถงปญหาทเกดขนในอดตเกยวกบการคมครองสทธ

เสรภาพทมขอบกพรองอย

ทงนความเปลยนแปลงของสทธเสรภาพใหมในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช

2540ทเหนไดชดเจนไดแก

1) การก�าหนดใหคลนความถทใชในการสงวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และวทย

โทรคมนาคมเปนทรพยากรสอสารของชาตเพอประโยชนสาธารณะและการคมครองสอมวลชน

กรณนคอ การเปลยนหลกคดใหมเกยวกบความเปนเจาของคลนความถทใชในการสอสาร

มวลชนใหประชาชนเปนเจาของในฐานะเปนทรพยากรสอสารของชาต แทนทจะเปนของหนวยงาน

รฐแตละแหงทถอครองคลนมาแตเดม เชน กรมประชาสมพนธ หรอหนวยงานทเปนกองทพตางๆ

ซงท�าใหเกดการผกขาดสมปทานและสรางปญหาในการท�างานของสอมวลชน ทตองสยบยอมตอ

หนวยงานรฐเพราะความเกรงกลวในอ�านาจการอนมตใหใชคลน โดยนยของมาตรานไดรบการ

กลาวขานวาเปนมาตราเพอการปฏรปสอเพราะไดสรางมตใหมโดยสถาปนาองคกรของรฐทเปนอสระ

มาท�าหนาทจดสรรคลนความถทใชในการสงวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และวทยโทรคมนาคม

และก�ากบดแลการประกอบกจการวทยกระจายเสยงวทยโทรทศนและกจการโทรคมนาคมซงกคอ

กทช.และกสทช.นนเองซงมสาระส�าคญของมาตรา40ดงน

มาตรา 40 คลนความถทใชในการสงวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และวทยโทรคมนาคม

เปนทรพยากรสอสารของชาตเพอประโยชนสาธารณะ

ใหมองคกรของรฐทเปนอสระท�าหนาทจดสรรคลนความถตามวรรคหนง และก�ากบดแลการ

ประกอบกจการวทยกระจายเสยงวทยโทรทศนและกจการโทรคมนาคมทงนตามทกฎหมายบญญต

การด�าเนนการตามวรรคสองตองค�านงถงประโยชนสงสดของประชาชนในระดบชาตและ

ระดบทองถนทงในดานการศกษาวฒนธรรมความมนคงของรฐและประโยชนสาธารณะอนรวมทง

การแขงขนโดยเสรอยางเปนธรรม

นอกจากน ในการค มครองไว ซ งสทธ เส รภาพของสอสารมวลชนรฐธรรมนญแห ง

ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540กไดขยายความคมครองลงไปในเรองการท�างานของผประกอบ

วชาชพสอมวลชนไมวาจะอยในภาครฐหรอเอกชนกตามดวยในมาตรา41ดงน

_17-0121(001)P4.indd 96 5/17/60 BE 1:42 PM



มาตรา41พนกงานหรอลกจางของเอกชนทประกอบกจการหนงสอพมพวทยกระจายเสยงหรอ

วทยโทรทศน ยอมมเสรภาพในการเสนอขาวและแสดงความคดเหนภายใตขอจ�ากดตามรฐธรรมนญ

โดยไมตกอยภายใตอาณตของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอเจาของกจการนน

แตตองไมขดตอจรรยาบรรณแหงการประกอบวชาชพ

ขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ

ในกจการวทยกระจายเสยงหรอวทยโทรทศนยอมมเสรภาพเชนเดยวกบพนกงานหรอลกจางของเอกชน

ตามวรรคหนง

2) การบญญตใหสทธในการศกษาขนพนฐาน12ปโดยไมเสยคาใชจาย

ปญหาดานการศกษาของประเทศไทยเปนสงทหลายฝายไดกลาวถงวาเปนปญหารากฐาน

ทน�าไปสปญหาอนๆในสงคมไทยจ�านวนมากการแกไขปญหาเรองนหนวยงานของรฐและภาคสวนตางๆ

ในสงคมไดพยายามผลกดนใหมการแกไขมาโดยตลอด แตกระนนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

ในอดตกไมไดกลาวถงเรองนไวอยางชดเจนแตสภารางรฐธรรมนญ2540ไดมองเหนวามความจ�าเปน

ทตองมการบญญตใหการไดรบการศกษาเปนสทธขนพนฐานประการหนง ของประชาชนจงเปนทมา

ของมาตรา43ทประกาศเจตนารมณอยางเดนชดวาเปนสทธในการไดรบการศกษาอยางนอย12ป

จากรฐอยางมคณภาพและไมเสยคาใชจายและเปดกวางใหองคกรปกครองสวนทองถนมสวนรวมใน

การจดการศกษาตลอดจนการคมครองการจดการศกษาโดยมสาระดงน

มาตรา 43 บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐานไมนอยกวาสบสองป

ทรฐจะตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพโดยไมเกบคาใชจาย

การจดการศกษาอบรมของรฐตองค�านงถงการมสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถนและ

เอกชนทงนตามทกฎหมายบญญต

การจดการศกษาอบรมขององคกรวชาชพและเอกชนภายใตการก�ากบดแลของรฐ ยอมไดรบ

ความคมครองทงนตามทกฎหมายบญญต

3) การบญญตคมครองสทธชมชนทองถน

สทธชมชนทองถนเปนเรองใหมอกเรองหนงทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช

2540ไดบญญตไวเปนครงแรกแตเดมมาการรบรองสทธในรฐธรรมนญนนจะเปนการรบรองในลกษณะ

ของปจเจกชนแตละคน หรอเปนการรบรองสทธในการรวมตวเปนกลมตางๆ แตรฐธรรมนญไทย

กไมเคยรบรองสทธของการเปนชมชนทองถนไวแตอยางใด ดงนน การบญญตเรองนไวในมาตรา 46

จงเปนความกาวหนาโดยสภารางรฐธรรมนญไดเหนความส�าคญของชมชนทไปเชอมโยงกบการใชสทธ

ในการอนรกษจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรม การดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมซงทงหมดกเปนปญหาทองคกรพฒนาภาคเอกชนไทยและภาคประชาชนไดเรยกรอง

_17-0121(001)P4.indd 97 5/17/60 BE 1:42 PM



สทธนมานานเพอใหสามารถขยายความคมครองจากระดบบคคลไปสชมชนและใชตอสปกปองสทธ

ของชมชนจากการด�าเนนงานของภาครฐทอาจเขาไปกระทบกบชมชนในดานตางๆทงนรายละเอยด

ของการรบรองสทธดงกลาวเปนดงน

มาตรา46บคคลซงรวมกนเปนชมชนทองถนดงเดมยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ

ภมปญญาทองถน ศลปะหรอวฒนธรรมอนดของทองถนและของชาต และมสวนรวมในการจดการ

การบ�ารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน

ทงนตามทกฎหมายบญญต

4) การบญญตใหสทธทางสาธารณสข

สทธในการรบบรการสาธารณสขของบคคล เปนสทธใหมอกประการหนงทรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดรบรองไวเปนครงแรก ซงการรบรองเรองนไวเปนสทธ

มสาเหตหลกคลายกบการรบรองสทธไดรบการศกษาขนพนฐานในมาตรา43เพราะปญหาการไดรบ

บรการสาธารณสข คอปญหาพนฐานทควบคกบสงคมไทยมานานทประชาชนสวนใหญของประเทศ

ยงไมสามารถเขาถงบรการไดอยางทวถง แมเขาถงแลวแตกพบวายงมคนยากจนจ�านวนมาก

ทไมสามารถจายคารกษาพยาบาลได ดงนน จงควรทจะยกระดบใหเปนสทธขนพนฐานทรฐจะตอง

ท�าหนาทใหบรการแกประชาชนโดยไมเสยคาใชจายตลอดจนใหบรการอยางทวถงและมประสทธภาพ

ขณะเดยวกนกตองใหองคกรปกครองสวนทองถนและเอกชนมสวนรวมดวยซงเนอหาของบทบญญต

ในเรองนเปนดงน

มาตรา 52 บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบบรการทางสาธารณสขทไดมาตรฐาน และ

ผยากไรมสทธไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสขของรฐโดยไมเสยคาใชจาย ทงน

ตามทกฎหมายบญญต

การบรการทางสาธารณสขของรฐตองเปนไปอยางทวถงและมประสทธภาพโดยจะตองสงเสรม

ใหองคกรปกครองสวนทองถนและเอกชนมสวนรวมดวยเทาทจะกระท�าได

การปองกนและขจดโรคตดตออนตราย รฐตองจดใหแกประชาชนโดยไมคดมลคาและทนตอ

เหตการณทงนตามทกฎหมายบญญต

5) การบญญตใหสทธความคมครองทขยายไปยงกลมเดก เยาวชน ผสงอาย และคนพการ

รฐธรรมนญไทยในอดตจะไมมการบญญตรบรองสทธของบคคลแยกไวตามชวงวย โดยจะบญญต

รวมกนวาเปนสทธของชนชาวไทย ซงหากพจารณาเนอหาสาระของสทธทไดรบการรบรองไวกจะ

ไมครอบคลมคนทกกลมและแตละชวงวยทมลกษณะของสทธทควรไดรบการคมครองทไมเหมอนกน

ดงนนจงเปนทมาของมาตรา53,54และ55ทขยายความคมครองสทธของบคคลลงไปแตละชวงวย

ไมวาจะเปนเดกเยาวชนผสงอายและคนพการดงตอไปน

_17-0121(001)P4.indd 98 5/17/60 BE 1:42 PM



มาตรา53เดก เยาวชนและบคคลในครอบครวมสทธไดรบความคมครองโดยรฐจากการใช

ความรนแรงและการปฏบตอนไมเปนธรรม

เดกและเยาวชนซงไมมผดแล มสทธไดรบการเลยงดและการศกษาอบรมจากรฐ ทงน ตามท

กฎหมายบญญต

มาตรา 54 บคคลซงมอายเกนหกสบปบรบรณและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ มสทธ

ไดรบความชวยเหลอจากรฐทงนตามทกฎหมายบญญต

มาตรา55บคคลซงพการหรอทพพลภาพมสทธไดรบสงอ�านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะ

และความชวยเหลออนจากรฐทงนตามทกฎหมายบญญต

6) การบญญตใหสทธการมสวนรวมในการบ�ารงรกษาทรพยากรธรรมชาต

ปญหาดานสงแวดลอมนบเปนเรองททวความส�าคญมากขนทวโลกในรอบระยะเวลาหลายป

ทผานมา กระแสการรณรงคเรองการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดแพรขยายไป

ยงสวนตางๆของโลกรวมถงประเทศไทยเพราะประชาชนและสงคมไดเผชญภยอนตรายจากปญหา

สงแวดลอม นอกจากนนยงมขอพพาทระหวางรฐกบประชาชนในเรองการด�าเนนงานโครงการตางๆ

ของรฐกมใหเหนมากขน ไมวาจะเปนการสรางเขอน การตดถนน มลพษจากโรงงานอตสาหกรรม

ซงสวนใหญหนวยงานของรฐจะไมไดชแจงใหขอมลหรอรบฟงความคดเหนของประชาชนมากนก

กอนหนารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ปญหาทกลาวมาขางตน

เปนสงทไมไดรบความสนใจมากนกในแงมมของการทภาครฐจะตองเปดโอกาสใหประชาชนเขามา

มสวนรวม ซงสาเหตหนงกเปนเพราะไมไดมการก�าหนดไวเปนสทธและมกฎหมายรบรองทชดเจน

แตดวยเรองสงแวดลอมเปนเรองทมความส�าคญและกระทบตอประชาชนทวไป สภารางรฐธรรมนญ

จงเหนความส�าคญทตองเปดโอกาสและสรางความหนกแนนใหกบประชาชนแตละคนทจะมเครองมอ

ไปตอสกบภาครฐโดยบญญตรบรองไวเปนสทธประการหนงในมาตรา56ซงมสาระส�าคญดงน

มาตรา56สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการบ�ารงรกษาและการไดประโยชน

จากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ และในการคมครอง สงเสรม และรกษา

คณภาพสงแวดลอม เพอใหด�ารงชพอยไดอยางปกตและตอเนอง ในสงแวดลอมทจะไมกอใหเกด

อนตรายตอสขภาพอนามยสวสดภาพหรอคณภาพชวตของตนยอมไดรบความคมครองทงนตามท

กฎหมายบญญต

การด�าเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอคณภาพสงแวดลอม

จะกระท�ามไดเวนแตจะไดศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมรวมทงไดใหองคการ

อสระซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและผแทนสถาบนอดมศกษาทจดการศกษา

ดานสงแวดลอมใหความเหนประกอบกอนมการด�าเนนการดงกลาวทงนตามทกฎหมายบญญต

_17-0121(001)P4.indd 99 5/17/60 BE 1:42 PM



สทธของบคคลทจะฟองหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถน

หรอองคกรอนของรฐ เพอใหปฏบตหนาทตามทบญญตไวในกฎหมายตามวรรคหนงและวรรคสอง

ยอมไดรบความคมครอง

7) การบญญตใหสทธคมครองแกผบรโภค

การค มครองผ บรโภคเปนภารกจของภาครฐในประเทศไทยทมมานานนบตงแตการตรา

พระราชบญญตคมครองผบรโภคพทธศกราช 2522 ขนใชบงคบเปนครงแรก แตทงนการบงคบใช

กพบวามปญหาอยคอนขางมากทงจากกระบวนการท�างานของภาครฐ และสาเหตหนงคอการท

ผบรโภคไมตระหนกวาเปนสทธของบคคลซงในตางประเทศถอวาผบรโภคมสทธไดรบการคมครองใน

หลายเรองและเปนสทธทมความส�าคญมากอยางหนง

ดงนน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 จงยกฐานะเรองการคมครอง

ผบรโภคใหกลายเปนสทธของผบรโภคไวในรฐธรรมนญเพอแสดงถงความส�าคญ และจะสงผลใหการ

บงคบใชกฎหมายมความหนกแนนมากยงขน ขณะเดยวกนเพอเปดโอกาสใหตวแทนผบรโภคเขามา

มสวนรวม ล�าพงกลไกทมอยในการคมครองคอคณะกรรมการคมครองผบรโภคนนคงไมเพยงพอ

จงควรก�าหนดใหมการจดตงองคการอสระของผบรโภคเขามามสวนรวมซงปรากฏในมาตรา57ดงน

มาตรา57สทธของบคคลซงเปนผบรโภคยอมไดรบความคมครองทงนตามทกฎหมายบญญต

กฎหมายตามวรรคหนงตองบญญตใหมองคการอสระซงประกอบดวยตวแทนผบรโภคท�าหนาท

ใหความเหนในการตรากฎหมายกฎ และขอบงคบ และใหความเหนในการก�าหนดมาตรการตาง ๆ

เพอคมครองผบรโภค

8) การบญญตใหสทธทจะรบรขอมลขาวสารสาธารณะ ค�าชแจง แสดงความคดเหนและ

สทธในการมสวนรวมในการพจารณาของเจาหนาทรฐ

สทธทจะร (Right to know) นบเปนสทธพนฐานทส�าคญประการหนงซงมการรบรองไว

ในทางระหวางประเทศตามทปรากฏใน ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต

ค.ศ.1948ขอ19วาบคคลมสทธในเสรภาพแหงความเหนและการแสดงออกสทธนรวมถงเสรภาพ

ทจะยดมนในความเหนโดยปราศจากการแทรกสอดและทจะแสวงหารบตลอดจนแจงขาว รวมทง

ความคดเหนโดยผานสอใดๆและโดยมตองค�านงถงเขตแดน

ทงนในหลายประเทศกมการตรากฎหมายเพอคมครองไวซงสทธทจะรมานานแลวเชนสวเดน

สหรฐอเมรกา ฝรงเศส เปนตน แตส�าหรบประเทศไทยเองสทธทจะรไมเคยมการบญญตไวเปนสทธ

อยางหนงภาครฐมกจะมการปกปดขอมลขาวสารตางๆและไมมการเปดเผยขอมลขาวสารแกประชาชน

ใหไดรบทราบเพราะ“ขอมลขาวสารของราชการถอเปนความลบ”มกฎหมายหลายฉบบออกมาเพอ

คมครองขอมลหรอความลบของราชการเชนพระราชบญญตคมครองความลบในราชการพทธศกราช

2483ระเบยบวาดวยการรกษาความปลอดภยแหงชาตพทธศกราช2517ฯลฯ

_17-0121(001)P4.indd 100 5/17/60 BE 1:42 PM



จากสภาพการณดงกลาวแนวคดถงความจ�าเปนทจะตองมการรบรองสทธทจะรบรขอมลขาวสาร

ของราชการจงเกดขนในประเทศไทย โดยเรมปรากฏความพยายามในการเปดเผยขอมลขาวสาร

ของภาครฐมาในปพทธศกราช 2534 สมยนายกฯอานนท ปนยารชน โดยออกมตครม. ใหเปดเผย

เอกสารเกยวกบโครงการโทรศพท2ลานเลขหมายสงคมไทยไดรจกค�าวา“ความโปรงใส”และตอมา

กมความพยายามในการยกรางกฎหมายมารองรบ จนกระทงในชวงการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2534 ในปพทธศกราช 2538 การรบรองสทธทจะร จง

ถกผลกดนใหไดรบการบญญตไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (แกไขเพมเตม) ฉบบท 5

พทธศกราช2538มาตรา48ทวซงบญญตวา“บคคลยอมมสทธทจะไดรบทราบขอมลหรอขาวสาร

จากหนวยราชการหรอหนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ เพอการตรวจสอบการปฏบตหนาทของ

ขาราชการหรอพนกงานของรฐในเมอการนนมหรออาจจะมผลกระทบตอการด�ารงชวตของตนทงน

ตามทกฎหมายบญญต”โดยตอมากมการตราพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพทธศกราช

2540รองรบ

หากพจารณาถงพฒนาการของการรบรองถงสทธทจะรในรฐธรรมนญนน รฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 จงไมใชรฐธรรมนญฉบบแรกทบญญตไว แตหากพจารณา

เปรยบเทยบเนอหาสาระของบทบญญตเรองสทธทจะรของรฐธรรมนญป 2540 จะพบวามความ

ชดเจนและครอบคลมมากกวาอกทงยงไดมการบญญตสทธอนๆทมสวนชวยสนบสนนซงกนและกน

ไดแก สทธในการรบรขอมลขาวสารเฉพาะเรอง สทธในการแสดงความคดเหน และกระบวนการ

รบฟงความคดเหนของประชาชนและการมสวนรวมในกระบวนการพจารณาของเจาหนาทรฐ

เพมเตมอกดงนนในเรองนจงเปนสทธของบคคลใหมทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช

2540บญญตไวดกวาโดยปรากฏรายละเอยดในมาตรา58มาตรา59และมาตรา60ดงน

มาตรา 58 บคคลยอมมสทธไดรบทราบขอมลหรอขาวสารสาธารณะในครอบครองของ

หนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน เวนแตการเปดเผยขอมลนน

จะกระทบตอความมนคงของรฐ ความปลอดภยของประชาชน หรอสวนไดเสยอนพงไดรบความ

คมครองของบคคลอนทงนตามทกฎหมายบญญต

มาตรา59บคคลยอมมสทธไดรบขอมลค�าชแจงและเหตผลจากหนวยราชการหนวยงาน

ของรฐรฐวสาหกจหรอราชการสวนทองถนกอนการอนญาตหรอการด�าเนนโครงการหรอกจกรรมใด

ทอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย คณภาพชวต หรอสวนไดเสยส�าคญอนใด

ทเกยวกบตนหรอชมชนทองถน และมสทธแสดงความคดเหนของตนในเรองดงกลาว ทงน

ตามกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนทกฎหมายบญญต

_17-0121(001)P4.indd 101 5/17/60 BE 1:42 PM



มาตรา60บคคลยอมมสทธมสวนรวมในกระบวนการพจารณาของเจาหนาทของรฐในการปฏบต

ราชการทางปกครองอนมผลหรออาจมผลกระทบตอสทธและเสรภาพของตนทงน ตามทกฎหมาย

บญญต

9) การบญญตขอหามในการใชสทธและเสรภาพเพอลมลางการปกครอง และการใหสทธ

ตอตานการยดอ�านาจ

การบญญตขอหามในการใชสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญเพอลมลางการปกครองระบอบ

ประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญ และการรบรองสทธตอตาน

โดยสนตวธซงการกระท�าใดๆทเปนไปเพอใหไดมาซงอ�านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมได

เปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญนถอเปนหลกการใหมทบญญตไวเปนครงแรกในรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 เพราะแตเดมมาจะไมมบทบญญตในเรองนก�าหนดไว

หลกการทปรากฏในสองเรองนไดสะทอนถงเจตจ�านงบางอยางของรฐธรรมนญใหมทนาจะมผลพวง

ตอความไมพงพอใจรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2534 ทเกดขนภายหลง

การรฐประหารโดยคณะรสช. และการสบทอดอ�านาจทเกดขนภายในสมาชกคณะรฐประหารจนเกด

เหตการณพฤษภาคม2535ขณะเดยวกนกมความหวงกงวลถงการใชสทธเสรภาพทรฐธรรมนญใหม

ไดใหไวอยเปนจ�านวนมาก ของประชาชนรวมถงพรรคการเมอง ทอาจอางสทธเสรภาพมาท�าราย

ท�าลายลางการปกครองและรฐธรรมนญ

ดงนนจงมการบญญตขอหามของการใชสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญเพอลมลางการปกครอง

ในมาตรา63และการรบรองสทธในการตอตานโดยสนตวธตอการใชอ�านาจนอกระบบเพอใหไดมาซง

อ�านาจทไมไดเปนไปตามวถทางของรฐธรรมนญในมาตรา64ขณะเดยวกนรฐธรรมนญกยงบญญตถง

กระบวนการตรวจสอบและลงโทษบคคลหรอพรรคการเมองทไดใชสทธเสรภาพเพอลมลางการปกครอง

ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญโดยใหเปนอ�านาจของ

ศาลรฐธรรมนญ ซงโทษถงขนยบพรรคในกรณของพรรคการเมองกเปนการแสดงเจตนารมณ

อยางชดเจนถงการปกปองพทกษรกษาไวซงรฐธรรมนญและการปกครองระบอบประชาธปไตยอนม

พระมหากษตรยทรงเปนประมขดงน

มาตรา 63 บคคลจะใชสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญเพอลมลางการปกครองระบอบ

ประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญน หรอเพอใหไดมาซงอ�านาจใน

การปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญนมได

ในกรณทบคคลหรอพรรคการเมองใดกระท�าการตามวรรคหนง ผรเหนการกระท�าดงกลาว

ยอมมสทธเสนอเรองใหอยการสงสดตรวจสอบขอเทจจรงและยนค�ารองขอใหศาลรฐธรรมนญวนจฉย

สงการใหเลกการกระท�าดงกลาว แตทงน ไมกระทบกระเทอนการด�าเนนคดอาญาตอผกระท�าการ

ดงกลาว

_17-0121(001)P4.indd 102 5/17/60 BE 1:42 PM



ในกรณทศาลรฐธรรมนญวนจฉยสงการใหพรรคการเมองใดเลกกระท�าการตามวรรคสอง

ศาลรฐธรรมนญอาจสงยบพรรคการเมองดงกลาวได

มาตรา65บคคลยอมมสทธตอตานโดยสนตวธซงการกระท�าใดๆทเปนไปเพอใหไดมาซงอ�านาจ

ในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญน

การขยายสทธเสรภาพ และการคมครองสทธเสรภาพ แมวาการรบรองสทธเสรภาพและความเสมอภาคของประชาชนจะปรากฏตามบทบญญต

แหงรฐธรรมนญพทธศกราช2540 ไวจ�านวนมากถง 53มาตรา โดยเฉพาะการเพมเตมบทบญญต

เกยวกบสทธมนษยชนการรบรองความเสมอภาคของบคคลและการแปรเจตนารมณของรฐธรรมนญ

ใหเกดสทธและเสรภาพไดในทางปฏบต โดยเฉพาะการก�าหนดใหหนวยงานของรฐตองเคารพสทธ

ฟองคด ทส�าคญกคอ การเปลยนหลกการทเคยยดถอจากเดมทวาเสรภาพของบคคลมอยเฉพาะ

ทรฐธรรมนญไดรบรองไวโดยตรงไปสหลกทวาสทธเสรภาพของบคคลมอยแลวแมจะไมมรฐธรรมนญ

รบรองไวโดยตรง3 แตส�าหรบเฉพาะบทบญญตเกยวกบสทธและเสรภาพขนพนฐานทรฐธรรมนญ

พทธศกราช 2540 ซงไดก�าหนดไวใหฝายนตบญญตสามารถออกกฎหมายหรอก�าหนดกฎเกณฑ

ในรายละเอยดเกยวกบสทธและเสรภาพขนพนฐานในทายความของบทบญญตทวา “ทงน ตามท

กฎหมายบญญต”หรอ“ยอมเปนไปตามทกฎหมายบญญต”หรอ“ใหเปนไปตามทกฎมายบญญต”

ไดกอใหเกดความเขาใจคลาดเคลอนวาหากยงไมมการตรากฎหมายในเรองสทธหรอเสรภาพใดเทากบ

สทธและเสรภาพนนยงบงคบใชไมไดรวมทงยงปรากฏบทบญญตทขยายสทธและเสรภาพอนๆ กวาง

ขวางมครอบคลมบคคลในลกษณะตางๆไวดวย

1. การใชสทธและเสรภาพไดโดยงายและสทธของบคคลในการฟองตอศาล

ภายหลงการประกาศใชรฐธรรมนญพทธศกราช2550ในหมวดสทธและเสรภาพของประชาชน

ไดสรางมตใหมอนสงเสรมประชาธปไตยและการคมครองสทธเสรภาพในดานตาง ๆ ไมนอยไปกวา

รฐธรรมนญ พทธศกราช 2540 กลาวคอ การบญญตกฎหมายทมลกษณะของการขยายสทธและ

เสรภาพของประชาชนอยางเตมทโดยเพมประเภทสทธและเสรภาพใหมากขน และท�าใหการใชสทธ

และเสรภาพเปนอยางงายขนกวาเดม การใชสทธและเสรภาพของประชาชนมความเปนไปไดและ

มมาตรการคมครองทชดเจน

3 บวรศกด อวรรณโณ, สารานกรมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พทธศกราช 2540) “เจตนารมณรฐธรรมนญ” หนา63.

_17-0121(001)P4.indd 103 5/17/60 BE 1:42 PM



ตวอยางส�าคญทท�าใหการใชสทธและเสรภาพบงเกดขนไดโดยงายกวาเดมกคอ ในบทบญญต

ในหมวดสทธและเสรภาพของรฐธรรมนญพทธศกราช2550ไดตดเนอความทวา“ทงนตามทกฎหมาย

บญญต” ออกจากขอความสวนทายของบทบญญตเกยวกบสทธและเสรภาพในหลายมาตรา อาท

สทธและเสรภาพในการศกษา(มาตรา49)สทธในการไดรบบรการสาธารณสขและสวสดการจากรฐ

(มาตรา51,52,53และ54)สทธในขอมลขาวสารและการรองเรยน(มาตรา57,58,59,60และ

61) และสทธชมชน (มาตรา 66 และมาตรา 67) นนหมายความวาประชาชนสามารถใชสทธและ

เสรภาพตามทรฐธรรมนญไดก�าหนดไวไดทนทโดยทไมจ�าเปนตองรอใหมกฎหมายบญญตขนเสยกอน

และเปนการใหประชาชนสามารถใชสทธทางศาลเพอเรยกรองใหรฐปฏบตตามบทบญญตเกยวกบสทธ

และเสรภาพไดโดยตรงแมจะยงไมมกฎหมายบญญตไว

วตถประสงคของการบญญตมาตรา 27 ซงรบรองการใชสทธทางศาลไวในรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550ตามเจตนารมณทวาสทธตางๆของประชาชนมไดมเพยงเทาท

ปรากฏในรฐธรรมนญทก�าหนดไวเปนลายลกษณอกษรเทานน แตยงมสทธทรฐธรรมนญไดบญญตไว

โดยปรยาย หากกรณทมปญหากยอมเปนอ�านาจของศาลรฐธรรมนญทจะก�าหนดใหเปนรปธรรมวา

สทธมอะไรบาง โดยประชาชนผถกละเมดสามารถใชรองขอตอศาลเพอใหเกดการสงเสรมสนบสนน

และชวยเหลอใหประชาชนไดรบสทธตามรฐธรรมนญตามมาตรา28วรรคสองซงไดบญญตไววา

มาตรา28วรรคสองบคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญฉบบนรบรองไวสามารถ

ยกบทบญญตแหงรฐธรรมนญนเพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได

ทงน เพอค มครองศกดศรความเปนมนษยและสทธเสรภาพใหเกดผลในทางปฏบตอยาง

เปนรปธรรม ซงในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2540 ไมมบทบญญตลกษณะน

โดยบทบญญตทเกยวกบสทธเสรภาพบคคลจะมค�าวา“ทงนใหเปนไปตามทกฎมายบญญต”ก�ากบไว

เปนผลใหสทธหลายประการไมถกปฏบตเนองจากรฐบาลลาชาหรอไมออกกฎหมายรบรองสทธดงกลาว

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550มาตรา28วรรคสองประกอบมาตรา27

จงไดบญญตใหฝายนตบญญต ฝายบรหาร ฝายตลาการ ผกพนตอสทธเสรภาพทรฐธรรมนญรบรอง

ไวโดยตรงในการตรากฎหมาย การบงคบใชกฎหมาย และการตความกฎหมาย กลาวคอ อ�านาจรฐ

อาจกระท�าการละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญไดรบรองไวจงเปดใหประชาชนผถกละเมดสทธ

เสรภาพจากการใชอ�านาจมหาชนของรฐสามารถใชสทธทางศาลเพอใหศาลบงคบใหรฐตองปฏบตตาม

สทธและเสรภาพทรฐธรรมนญไดรบรองไวในหมวดท3ไดโดยตรง

กลาวไดวา เจตนารมณของรฐธรรมนญเปนการคมครองสทธเสรภาพ โดยใหศาลรฐธรรมนญ

เปนองคกรควบคมตรวจสอบองคกรนตบญญตองคกรบรหารและองคกรตลาการวาไดมการกระท�า

อนเปนการละเมดสทธเสรภาพหรอไมมผลใหสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญนนมผลในทางปฏบต

อยางแทจรง

_17-0121(001)P4.indd 104 5/17/60 BE 1:42 PM



2. การขยายสทธเสรภาพ กระบวนการคมครอง และการบงคบใหเกดสทธเสรภาพ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดขยายสทธขนพนฐานทประชาชน

ควรจะไดรบใหกวางขวางมากขนและเพมสทธและเสรภาพตามหลกสทธมนษยชน

2.1) การเขาถงกระบวนการยตธรรม (access to justice) เปนการรบรองสทธใหประชาชน

สามารถเขาถงกระบวนการยตธรรมไดสะดวก รวดเรว และเปนธรรม เพอเปนหลกประกนแหงสทธ

มนษยชนดงปรากฏการเปลยนแปลงทส�าคญในบทบญญตดงน

มาตรา32บคคลยอมมสทธและเสรภาพในชวตและรางกาย

การทรมาน ทารณกรรมหรอการลงโทษดวยวธการโหดรายหรอไรมนษยธรรม จะกระท�า

มได แตการลงโทษตามค�าพพากษาของศาลหรอตามทกฎหมายบญญต ไมถอวาเปนการลงโทษ

ดวยวธการโหดรายหรอไรมนษยธรรมตามความในวรรคน

การจบและการคมขงจะกระท�ามได เวนแตมค�าสงหรอหมายของศาลหรอมเหตอยางอนตาม

ทกฎหมายบญญต

การคนตวบคคลหรอกระท�าใดอนกระทบตอสทธและเสรภาพตามวรรคหนงจะกระท�ามได

เวนแตมเหตตามทกฎหมายบญญต

ในกรณทมการกระท�าซงกระทบตอสทธและเสรภาพตามวรรคหนง ผเสยหาย พนกงาน

อยการ หรอบคคลอนใดเพอประโยชนของผเสยหาย มสทธรองตอศาลเพอใหสงระงบหรอเพกถอน

การกระท�าเชนวานน รวมทงจะก�าหนดวธการตามสมควรหรอการเยยวยาความเสยหายทเกดขน

ดวยกได

การแกไขปรบปรงมาตราดงกลาวนจงเปนการเปดโอกาสใหประชาชนผถกละเมดสทธและ

เสรภาพไดใชสทธในการปกปองตนเองไดรวดเรวและกวางขวางขนเพราะเมอถกละเมดสทธกสามารถ

รองขอความเปนธรรมตอศาลได ซงสาระในมาตรานไดรบรองการใชสทธทางศาล เพอใหการด�าเนน

คดอาญากบบคคลของเจาหนาทรฐตองเปนไปโดยชอบดวยกฎหมายโดยไมตองผานกระบวนการตาม

กฎหมายอาญาหรอกฎหมายวธพจารณาความอาญาและตองด�าเนนการแกไขเยยวยาใหแกประชาชน

ผถกละเมดโดยเรว โดยไมตองพจารณาวามกฎหมายใดรองรบหรอไม แตสามารถด�าเนนการตาม

เจตนารมณทรฐธรรมนญไดบญญตไวไดทนท

ส�าหรบในมาตรา 40 ยงไดบญญตสาระส�าคญของสทธขนพนฐานทประชาชนจะไดรบใน

กระบวนการยตธรรมใหครบถวน รวมถงการเพมหลกการทเกยวกบการเขาถงกระบวนการยตธรรม

ดงน

มาตรา40บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรมดงตอไปน

(1)สทธเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงายสะดวกรวดเรวและทวถง

_17-0121(001)P4.indd 105 5/17/60 BE 1:42 PM



(2)สทธขนพนฐานในกระบวนพจารณาซงอยางนอยตองมหลกประกนขนพนฐานเรอง

การไดรบการพจารณาโดยเปดเผย การไดรบทราบขอเทจจรงและตรวจเอกสารอยางเพยงพอ

การเสนอขอเทจจรงขอโตแยงและพยานหลกฐานของตน การคดคานผ พพากษาหรอตลาการ

การไดรบการพจารณาโดยผพพากษาหรอตลาการทนงพจารณาคดครบองคคณะและการไดรบทราบ

เหตผลประกอบค�าวนจฉยค�าพพากษาหรอค�าสง

(3)บคคลยอมมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางถกตองรวดเรวและเปนธรรม

(4)ผเสยหายผตองหาโจทกจ�าเลยคกรณผมสวนไดสวนเสยหรอพยานในคดมสทธไดรบการ

ปฏบตทเหมาะสมในการด�าเนนการตามกระบวนการยตธรรม รวมทงสทธในการไดรบการสอบสวน


(5)ผ เสยหาย ผ ตองหา จ�าเลย และพยานในคดอาญา มสทธไดรบความค มครองและ

ความชวยเหลอทจ�าเปนและเหมาะสมจากรฐ สวนคาตอบแทน คาทดแทน และคาใชจายทจ�าเปน


(6)เดก เยาวชน สตร ผสงอาย หรอผพการหรอทพพลภาพ ยอมมสทธไดรบความคมครอง

ในการด�าเนนกระบวนพจารณาคดอยางเหมาะสมและยอมมสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสมในคด


(7)ในคดอาญา ผตองหาหรอจ�าเลยมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดทถกตอง

รวดเรว และเปนธรรม การตอสคดอยางเพยงพอ การตรวจสอบหรอไดรบทราบพยานหลกฐาน

ตามสมควรการไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความและการไดรบการปลอยตวชวคราว

(8)ในคดแพงบคคลมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายอยางเหมาะสมจากรฐ

กลาวไดว ารฐธรรมนญฉบบดงกลาวไดรบรองสทธในการเขาถงกระบวนการยตธรรม

แกผเปราะบางในสงคม ตามหลกสทธมนษยชนซงควรไดรบการปกปองคมครองในการเขาถงสทธ

ขนพนฐานในการด�ารงชวตและไดรบความเปนธรรมในกระบวนการพจารณาคดอยางเหมาะสมรวมทง

จะตองมการตรากฎหมายเพอก�าหนดรายละเอยดในแตละเรองตามขอบเขตทก�าหนดไวรวมทงเพอให

ผกระท�าการละเมดสทธไดรบความยตธรรมในกระบวนการพจารณาทงในคดอาญาและคดแพงมสทธ

ไดรบความเสมอภาคในการตอสคดมากยงขน

2.2) การขยายสทธและเสรภาพทจะไดรบการศกษาและบรการดานสาธารณสข

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดเพมเตมสทธและเสรภาพ

ทจะไดรบสวสดการดานการศกษาและการบรการดานสาธารณสขมากขนไดแกการจดใหมการศกษา

และบรการดานสาธารณสข พรอมทงใหหลกประกนดานคณภาพของการศกษายอมเปนหนาท

ของรฐทตองใหจดสรรทรพยากรในการสนบสนนและพฒนาคณภาพการศกษาและบรการสาธารณสข

_17-0121(001)P4.indd 106 5/17/60 BE 1:42 PM



ขนพนฐานแกประชาชนอยางทวถงและมความเสมอภาค โดยในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2550 ไดรบรองสทธของผเปราะบางทางสงคมทจะตองไดรบการศกษา (access to

education) อยางเทาเทยมดวย รวมทงยงระบอยางชดเจนเกยวกบการศกษาทางเลอกและสงเสรม

จดบรการดานการศกษาขององคกรในภาคสวนอนทมใชรฐ ดงเชนองคกรวชาชพหรอองคกรเอกชน

โดยรบรองการจดบรการหรอสงเสรมการศกษาทางเลอก การเรยนรดวยตนเอง และการเรยนร

ตลอดชวตอยางเหมาะสม ซงเปนทางเลอกใหมส�าหรบแนวทางการไดรบการศกษาเพอใหเกด

ความทวถงและเทาเทยมกนดงปรากฏในบทบญญตดงน

มาตรา49บคคลยอมมสทธเสมอกนในการไดรบการศกษาไมนอยกวาสบสองปทรฐจะตองจด

ใหอยางทวถงและมคณภาพโดยไมเกบคาใชจาย

ผยากไรผพการหรอทพพลภาพหรออยในสภาวะยากล�าบากตองไดรบสทธตามวรรคหนงและ

การสนบสนนจากรฐเพอใหไดรบการศกษาโดยทดเทยมกบบคคลอน

การจดการศกษาอบรมขององคกรวชาชพหรอเอกชน การศกษาทางเลอกของประชาชน

การเรยนรดวยตนเอง และการเรยนรตลอดชวต ยอมไดรบความคมครองและสงเสรมทเหมาะสม

จากรฐ

นอกจากการรบรองสทธและเสรภาพในการศกษาอยางทวถงและเทาเทยมในรฐธรรมนญ

ฉบบปจจบนในลกษณะทกวางกวาฉบบกอนหนาแลว ยงปรากฏการขยายสทธในการไดรบบรการ

ขนพนฐานเพอเขาถงระบบสาธารณสขและสวสดการจากรฐ เพอเปนหลกประกนและคมครองสทธ

ของประชาชนในการด�ารงชวตดงปรากฏในบทบญญตดงน

มาตรา 51 บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบบรการทางสาธารณสขทเหมาะสมและ

ไดมาตรฐาน และผยากไรมสทธไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสขของรฐโดย

ไมเสยคาใชจาย

บคคลยอมมสทธไดรบการบรการสาธารณสขจากรฐซงตองเปนไปอยางทวถงและมประสทธภาพ

บคคลยอมมสทธไดรบการปองกนและขจดโรคตดตออนตรายจากรฐอยางเหมาะสมโดยไมเสย

คาใชจายและทนตอเหตการณ

2.3) การขยายสทธตามหลกศกดศรความเปนมนษยใหมความสมบรณยงขน

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดใหการรบรองคมครองสทธและ

เสรภาพของคนในสงคมและศกดศรความเปนมนษยอยางเทาเทยมกน ซงรบรองสทธและเสรภาพ

พนฐานของประชาชน อยางไรกด เมอพจารณาในเนอหาสาระจะพบวารฐธรรมนญฉบบปจจบน

ไดขยบขยายรายละเอยดในเนอหาของสทธใหมความครอบคลมและมความเหมาะสมกบสภาพสงคม

ปจจบนมากขน

_17-0121(001)P4.indd 107 5/17/60 BE 1:42 PM



รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดใหความคมครองสทธของเดก

เชนเดยวกบรฐธรรมนญกอนหนา ในฐานะผทตองไดรบการดแลอยางเหมาะสมและเทาเทยมเพอ

ประกนการมชวตทอยรอด(RightstoSurvival)รบรองสทธทจะไดรบการปกปองและคมครอง(Rights

toProtection)สทธในการพฒนาอยางรอบดาน (Rights toDevelopment)และสทธทจะไดรบ

การมสวนรวมของเดกและเยาวชนเปนส�าคญ(RightstoParticipation)ซงไดขยบขยายการรบรอง

สทธไดรบการฟนฟจากผลของความรนแรงดงกลาวและการหามแทรกแซงและจ�ากดสทธของบคคล

เพอใหสถาบนครอบครวไดรบการดแลและคมครองโดยกฎหมายรวมทงการคมครองสทธผดอยโอกาส

ทางสงคมในลกษณะอน ๆ และผสงอายใหไดรบบรการจากรฐอนเปนสทธขนพนฐานทประชาชน

ทกคนพงไดรบอยางเหมาะสมอยางนอยทสดกเพอการด�ารงชวตทด ซงในรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 กไดขยายความคมครองสทธของเดกและเยาวชน รวมไปถง

สตรและบคคลในครอบครวใหไดรบความคมครองจากรฐทปราศจากหนทางการใชความรนแรงและ

การปฏบตอนไมเปนธรรมซงปรากฏในบญญตดงน

มาตรา52 เดกและเยาวชนมสทธในการอยรอดและไดรบการพฒนาดานรางกายจตใจและ

สตปญญาตามศกยภาพในสภาพแวดลอมทเหมาะสมโดยค�านงถงการมสวนรวมของเดกและเยาวชน

เปนส�าคญ

เดก เยาวชน สตร และบคคลในครอบครว มสทธไดรบความคมครองจากรฐ ใหปราศจาก

การใชความรนแรงและการปฏบตอนไมเปนธรรมทงมสทธไดรบการบ�าบดฟนฟในกรณทมเหตดงกลาว

การแทรกแซงและการจ�ากดสทธของเดก เยาวชน และบคคลในครอบครว จะกระท�ามได

เวนแตโดยอาศยอ�านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอสงวนและรกษาไวซงสถานะของ

ครอบครวหรอประโยชนสงสดของบคคลนน

เดกและเยาวชนซงไมมผดแลมสทธไดรบการเลยงดและการศกษาอบรมทเหมาะสมจากรฐ

ส�าหรบผ สงอายไดเพมสทธส�าหรบผ สงอายทไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพใหไดรบ

ความชวยเหลอทงสวสดการ สงอ�านวยความสะดวกสาธารณะและความชวยเหลออน ๆ อยาง

สมศกดศรและเหมาะสมจากรฐ นบวาเปนการรบรองสทธของผสงอายทเหมาะสมกบสภาพสงคม

ปจจบนทมแนวโนมเปนสงคมผสงอาย (Aging society) รวมทงการเพมสทธทจะไดรบสวสดการ

และสงอ�านวยความสะดวกสาธารณะของบคคลผ พการหรอทพพลภาพ โดยครอบคลมถง

บคคลวกลจรตดวย นอกจากนนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ยงไดเพม

สทธของบคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ ใหไดรบการคมครองและไดรบ

ความชวยเหลอจากรฐอยางเหมาะสมดวยเชนกน

_17-0121(001)P4.indd 108 5/17/60 BE 1:42 PM



การขยายสทธการมสวนรวมทางการเมองโดยตรงของประชาชน การมสวนรวมทางการเมองของประชาชนโดยตรงนบเปนกระบวนการทท�าใหทกกลมทกฝาย

มบทบาทส�าคญตอการประกนความเสมอภาคทางการเมอง เปดโอกาสใหกลมพลงทางสงคมตาง ๆ

ไดมสวนมเสยงอยางเสมอภาคในการตดสนใจทางการเมอง โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2550 ไดใหสทธการมสวนรวมทางการเมองโดยตรงแกประชาชนมากขน อนไดแก

การเขาชอเสนอรางพระราชบญญตโดยประชาชน การเขาชอเสนอถอดถอนผด�ารงต�าแหนง และ

การออกเสยงประชามต

3.1) การเขาชอเสนอรางพระราชบญญตโดยประชาชน

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550ไดก�าหนดใหประชาชนผมสทธเลอกตง

สามารถเขาชอรองขอตอประธานรฐสภาเพอใหพจารณารางพระราชบญญต โดยมการเปลยนแปลง

แกไขจ�านวนประชาชนทเขาชอเสนอรางพระราชบญญตจากเดม 50,000 คน เปน 10,000 คน

เพอใหการด�าเนนการเสนอรางพระราชบญญตท�าไดโดยงายและคลองตวยงขน และเพอใหรฐบาล

ไดรบทราบถงเจตนารมณของพระราชบญญตทประชาชนเปนผเสนอจงก�าหนดใหคณะกรรมการวสามญ

เพอพจารณารางพระราชบญญตนนตองประกอบดวยผแทนของประชาชนทเขาชอดวย จ�านวน

ไมนอยกวา1ใน3ซงกฎหมายดงกลาวมโอกาสทจะไดรบการพจารณาจากรฐสภาและน�าไปบญญต

เปนพระราชบญญตตอไปดงปรากฏบทบญญตดงน

มาตรา 163 ประชาชนผมสทธเลอกตงไมนอยกวา 10,000 คน มสทธเขาชอรองขอตอ

ประธานสภาเพอใหรฐสภาพจารณารางพระราชบญญตตามทก�าหนดในหมวด 3 และหมวด 5 แหง

รฐธรรมนญน

ค�ารองขอตามวรรคหนงตองจดท�ารางพระราชบญญตเสนอมาดวย

หลกเกณฑและวธการเขาชอรวมทงการตรวจสอบรายชอใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต

ในการพจารณารางพระราชบญญตตามวรรคหนงสภาผแทนราษฎรและวฒสภาตองใหผแทน

ของประชาชนผมสทธเลอกตงทเขาชอเสนอรางพระราชบญญตนนชแจงหลกการของรางพระราช

บญญต และคณะกรรมาธการวสามญเพอพจารณารางพระราชบญญตดงกลาวจะตองประกอบดวย

ผแทนของประชาชนผมสทธเลอกตงไมนอยกวาหนงในสามของจ�านวนกรรมาธการทงหมดดวย

3.2) การเขาชอเสนอถอดถอนผด�ารงต�าแหนงทางการเมอง

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550ไดก�าหนดใหประชาชนผมสทธเลอกตง

มสทธเขาชอรองขอตอประธานวฒสภาเพอใหวฒสภามมตตามมาตรา274ใหถอดถอนผด�ารงต�าแหนง

ทางการเมองโดยมการลดจ�านวนการเขาชอจากเดม50,000คนเหลอเพยง20,000คนเพอใหการ

มสวนรวมในการตรวจสอบผด�ารงต�าแหนงทางการเมองโดยประชาชนสามารถกระท�าไดโดยงายและ

เปนจรงในปฏบตดงปรากฏในบทบญญตดงน

_17-0121(001)P4.indd 109 5/17/60 BE 1:42 PM



มาตรา164ประชาชนผมสทธเลอกตงจ�านวนไมนอยกวาสองหมนคนมสทธเขาชอรองขอตอ

ประธานวฒสภาเพอใหวฒสภามมตตามมาตรา 274 ใหถอดถอนบคคลตามมาตรา 270 ออกจาก

ต�าแหนงได

ค�ารองขอตามวรรคหนงตองระบพฤตการณทกลาวหาผด�ารงต�าแหนงดงกลาวกระท�าความผด

เปนขอๆใหชดเจน

หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการทประชาชนจะเขาชอรองขอตามวรรคหนง ใหเปนไป

ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต

3.3) การออกเสยงประชามต

การออกเสยงประชามตตามรฐธรรมนญ พทธศกราช 2540 เปนเพยงการขอค�าปรกษาจาก

ประชาชนของคณะรฐมนตร โดยทายทสดแลวไมวาผลการออกเสยงประชามตจะเปนอยางไรกตาม

กเปนเพยงค�าปรกษาทคณะรฐมนตรควรรบฟง ซงไมจ�าเปนตองปฏบตตามกได ดงนน ประชามต

ในรฐธรรมนญฉบบกอนหนาจงมผลทางกฎหมายคอ คณะรฐมนตรเพยงแตรบฟง แตไมจ�าเปน

ตองเชอฟงปฏบตตามประชามตนน

บทสรป ขณะทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 ไดก�าหนดใหประชาชนผมสทธ

เลอกตงมสทธออกเสยงประชามต ซงมการเปลยนแปลงไปจากเดมนนคอประชาชนผมสทธเลอกตง

มสทธในการมสวนรวมทางการเมองโดยตรงดวยการออกเสยงประชามตซงสามารถด�าเนนการไดจาก

สาเหต2ประการคอประการแรกคณะรฐมนตรเสนอใหมการออกเสยงประชามตและประการทสอง

ในกรณมกฎหมายบญญตใหเรองใดตองด�าเนนการออกเสยงประชามตทงนในการออกเสยงประชามต

อาจใหมผลเปนขอยตหรอเปนการใหค�าปรกษากได โดยขนอยกบเรองทจะด�าเนนการออกเสยง

ประชามตดงจะเหนไดวาผลของการออกเสยงประชามตมนยส�าคญมากกวารฐธรรมนญฉบบเดม

ดงนน เจตนารมณส�าคญของรฐธรรมนญในการก�าหนดชองทางการมสวนรวมของประชาชน

โดยตรงเปนเสมอนการแบงปนอ�านาจ เพอใหกลมคนทมเสยงขางนอยในสงคมสามารถน�ามาใช

เพอปกปองสทธประโยชนของตนในเวทการเมองยงไปกวานนยงนบเปนสทธในการรวมก�าหนดตดสน

วถการด�ารงชวตอยรวมกนในทางการเมอง รวมก�าหนดตดสนกฎกตกาการอยรวมกนไดดวยตนเอง

อยางสนต

_17-0121(001)P4.indd 110 5/17/60 BE 1:42 PM




บวรศกดอวรรณโณ,สารานกรมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย(พทธศกราช2540):เจตนารมณ

รฐธรรมนญ,หนา63

บรรเจด สงคะเนต, หลกพนฐานเกยวกบสทธเสรภาพ และศกดศรความเปนมนษย, พมพครงท 3

(กรงเทพฯ:วญญชน,2552)หนา85

สมคด เลศไพฑรย, กฎหมายรฐธรรมนญ : หลกการใหมตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช2550,(กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร,2548)หนา73

_17-0121(001)P4.indd 111 5/17/60 BE 1:42 PM


* คณบดคณะนตศาสตรสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร,ผเขารบการอบรมหลกสตร“หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย” (นธป.)รนท2ของส�านกงานศาลรฐธรรมนญ

บรรเจด สงคะเนต*

ปญหาการเปนผทรงสทธตามรฐธรรมนญไทย

บทน�า สภาพความเปลยนแปลงของสงคมโลกทมความเปลยนแปลงจากชวงหลงสงครามเยนทโลก

มความหวาดกลวตอคนตางดาวโดยเฉพาะจากประเทศทมแนวคดอดมการณตางกนประเดนปญหา

ดงกลาวจงน�าไปสการตความเรองสทธและเสรภาพทเครงครดและจ�ากดแคบเฉพาะบคคลทมสญชาต

ของรฐนนๆทงนเพอไมใหมผลกระทบตอปญหาความมนคงของรฐนนๆแตเมอโลกเขาสยคการแขงขน

ดานการคาการลงทน ดวยเหตผลดานการคาการลงทน ความพยายามในการรวมกลมประเทศตางๆ

เพอน�าไปสการลดตนทนดานการคาการลงทน เพอเพมความสามารถในการแขงขนทางการคาเปน

แนวโนมทเกดขนทวโลกกลมประเทศในสหภาพยโรปเปนผน�าในการรวมกลมประเทศและน�าไปสการ

ลดบทบาทของพรมแดนของแตละประเทศสงผลใหเกดการเคลอนยายของผคนอยางเสรประชาคม

อาเซยนก�าลงเดนตามแนวทางของสหภาพยโรปแมจะอยในชวงเรมตน แตความมงหมายในเบองตน

มงหมายไปท “ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน” หรอ AEC ซงน�าไปสผลท�าใหเกดการเคลอนยายของ

ผคนในประชาคมอาเซยนมากขน ตามศกยภาพในการแขงขนของกลมประเทศในประชาคมอาเซยน

โลกก�าลงกลบไปสยคโบราณทอาณาเขตพรมแดนมความส�าคญนอยลงแตในขณะทกฎหมายภายในของ

แตละประเทศโดยเฉพาะรฐธรรมนญในหมวดสทธเสรภาพยงคงหลกการหรอแนวคดตามหลกการเดม

ในอดตกลาวคอการก�าหนดความสมพนธระหวางรฐกบประชาชนไวในบทบญญตของรฐธรรมนญนน

โดยทวไปถอวาเปนการก�าหนดความสมพนธระหวางรฐนนๆกบประชาชนของรฐนนๆเทานนแตเมอ

บรบทความสมพนธของโลกเปลยนแปลงไป การเคลอนยายของผคนเกดมากขนตามศกยภาพในทาง

เศรษฐกจของแตละประเทศทจะดงดดแรงงานจากประเทศทมศกยภาพนอยกวาหรอการเคลอนยาย

ผคนจากเหตผลอนๆเชนกรณของผสงวยจากประเทศหนงมาพกอาศยอยระยะยาวในอกประเทศหนง

หรอการเดนทางเขามาดวยเหตผลของการทองเทยว ฯลฯ ประเดนตางๆ เหลานเปนสภาพความ

เปนจรงทเกดขนในบรรดาประเทศตางๆ

_17-0121(001)P4.indd 112 5/17/60 BE 1:42 PM



1 หยด แสงอทย, ค�าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พ.ศ. 2511) เรยงมาตราและค�าอธบายรฐธรรมนญทวไป โดยยอพระนคร:โรงพมพกรงสยามการพมพ,2511,น.103

ในขณะทสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญไดพฒนาการจากยคอดต คอสทธเสรภาพทจะปฏเสธ

มใหอ�านาจรฐเขามายงเกยวกล�ากลายในปรมณฑลสวนบคคล หรอเราเรยกวา “สทธทจะปฏเสธ

อ�านาจรฐ” ซงเปนสทธในยคเรมตน สทธเสรภาพไดพฒนามาสยคทเรยกวา “สทธเสรภาพเพอการ

ด�ารงชวตอยางมคณภาพ” ซงเปนสทธเสรภาพทเรยกรองใหเขามาด�าเนนการอยางใดอยางหนง

เพอท�าใหบคคลสามารถบรรลความมงหมายแหงสทธดงกลาวไดเชนสทธในการรกษาพยาบาลสทธใน

การเรยน สทธในการเขาถงบรการสาธารณะ เปนตน ค�าถามทตามมาตอสทธเหลานคอ รฐจะสงวน

สทธเหลานเฉพาะบคคลทเปนคนไทยไดหรอไม หรอสทธในลกษณะดงกลาวเปน “สทธ” ทเรยกวา

“สทธมนษยชน” ซงควรจะตกไดกบบคคลทกคน ประเดนปญหาเหลานจะเปนปญหาทรฐธรรมนญ

ยงไมมค�าตอบทชดเจนตอปญหาดงกลาวในขณะทความเปลยนแปลงในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ไดเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนแลว และจะพฒนาไปสความแนบแนนของประชาคมอาเซยน

มากขนตามล�าดบกฎหมายภายในโดยเฉพาะรฐธรรมนญควรจะตองมแนวทางทชดเจนเพอตอบค�าถาม

ดงกลาว

1. ผทรงสทธตามรฐธรรมนญไทย

ตามบทบญญตของรฐธรรมนญไทยโดยเฉพาะฉบบถาวรมกจะบญญตหมวดสทธและเสรภาพ

ไวในหมวด3และใหชอหมวดนวา“สทธและเสรภาพของชนชาวไทย”และแนวค�าอธบายในทางต�ารา

ของไทยกอธบายวาค�าวา“บคคล”ในหมวดนหมายเฉพาะบคคลทเปนคนไทยเทานนปรมาจารยใน

ทางกฎหมายศาสตราจารยดร.หยดแสงอทยอธบายวาหมวด3นบญญตรบรองสทธและเสรภาพ

ของชนชาวไทยค�าวา“ชนชาวไทย”นมผมความเหนกนวามความหมายแตกตางกบค�าวา“ปวงชน

ชาวไทย” ซงมใชอยในมาตรา 3 ค�าวา “ชนชาวไทย” ในหมวด 3 หมายความรวมถงคนตางดาว

ทอยในประเทศไทยดวย ซงศาสตราจารย ดร.หยด แสงอทย ไมเหนดวย เพราะการบญญตเชนน

จะขดกบค�าวา“ชนชาวไทย”ทใชในมาตรา3และในหมวด3นและตามหลกรฐธรรมนญทวไปตอง

ถอวารฐธรรมนญยอมก�าหนดความสมพนธระหวางรฐกบคนสญชาตของรฐนนเองไมไดก�าหนดความ

สมพนธกบคนตางดาวอนถารฐธรรมนญจะใหสทธเสรภาพแกคนตางดาวกตองบญญตไวในรฐธรรมนญ

โดยเจาะจง ในกรณทรฐธรรมนญไมไดบญญตไว คนตางดาวจะมสทธเพยงใดยอมเปนไปตามสนธ

สญญาและกฎหมายซงไมใชเรองของรฐธรรมนญ1แนวทางการตความดงกลาวนาจะมอทธพลตอการใช

การตความบทบญญตในหมวด3“สทธและเสรภาพขอชนชาวไทย”เปนแนวทางหลก

_17-0121(001)P4.indd 113 5/17/60 BE 1:42 PM


บรรเจด สงคะเนต

หากพจารณาแนวทางในการรางรฐธรรมนญของไทย นบตงแตรฐธรรมนญ 2540 ซงเปน

รฐธรรมนญฉบบทน�ามาซงความเปลยนแปลงเกยวกบบทบญญตในหมวดสทธและเสรภาพรฐธรรมนญ

2550รางรฐธรรมนญ(ฉบบพ.ศ.2558)และรางรฐธรรมนญฉบบพ.ศ.2559เพอพจารณาแนวคด

การรางรฐธรรมนญของไทย

1.1 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540

รฐธรรมนญ ฉบบ 2540 เปนรฐธรรมนญฉบบแรกทน�าความเปลยนแปลงอยางส�าคญโดยม

การบญญตหลกส�าคญไวในหมวดสทธเสรภาพกลาวคอหลกความผกพนโดยตรงตอสทธและเสรภาพ,

หลกการคมครองสทธและเสรภาพโดยองคกรตลาการ,หลกประกนในการตรากฎหมายจ�ากดสทธและ

เสรภาพเปนตนแตส�าหรบประเดนในเรองของผทรงสทธรฐธรรมนญฉบบ2540ยงคงใชชอหมวดวา

“สทธและเสรภาพของชนชาวไทย”ตามแนวทางของรฐธรรมนญทบงคบใชมาในอดต

1.2 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550

รฐธรรมนญฉบบ2550ไดบญญตใหหมวดสทธเสรภาพอยในหมวด3โดยใชชอวา“สทธและ

เสรภาพของชาวไทย”และในหมวด3นยงแบงออกเปน13สวนดงน

สวนท1บททวไป

สวนท2ความเสมอภาค

สวนท3สทธและเสรภาพสวนบคคล

สวนท4สทธในกระบวนการยตธรรม

สวนท5สทธในทรพยสน

สวนท6สทธและเสรภาพในการประกอบอาชพ

สวนท7สทธและเสรภาพในการแสดงความคดเหนของบคคลและสอมวลชน

สวนท8 สทธและเสรภาพในการศกษา

สวนท9สทธในการไดรบบรการสาธารณสขและสวสดการจากรฐ

สวนท10สทธในขอมลขาวสารและการรองเรยน

สวนท11เสรภาพในการชมนมและการสมาคม

สวนท12สทธชมชน

สวนท13สทธพทกษรฐธรรมนญ

จากการพจารณาหมวดสทธเสรภาพของรฐธรรมนญ 2550 แมจะมการแบงประเภทสทธ

ออกเปนหลายสวนกตามแตกมไดมการจ�าแนกเรองของผทรงสทธแตอยางใด แนวโนมการตความ

ผทรงสทธในหมวดนจงเปนไปตามแนวทางการตความแนวเดมทตความวา “บคคล” ในหมวด 3

ยอมหมายถงบคคลทมสญชาตไทยเทานน

_17-0121(001)P4.indd 114 5/17/60 BE 1:42 PM



1.3 รางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช....(ฉบบยกราง2558)2

รางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช.... (ฉบบยกราง 2558) เปนฉบบทมการ

วางโครงสรางแตกตางจากฉบบอนๆ โดยเฉพาะอยางในหมวดสทธและเสรภาพ โดยวางโครงสราง

แบงออกเปน 4 ภาค ดงน ภาค 1 รากฐานของระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย

ทรงเปนประมขภาค2ผน�าการเมองทดและสถาบนการเมองภาค3หลกนตธรรมศาลและองคกร

ตรวจสอบการใชอ�านาจรฐและภาค4การปฏรปและการสรางความปรองดอง

โดยภาค1รากฐานของระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขแบงออกเปน

2หมวด

หมวด1พระมหากษตรย

หมวด2ประชาชนซงในหมวดนยงแบงออกเปน4สวนดงน

สวนท1ความเปนพลเมองและหนาทของชนชาวไทย

สวนท2 สทธและเสรภาพของบคคล

ตอนท1 บททวไป

ตอนท2สทธมนษยชน

ตอนท3สทธและเสรภาพของชนชาวไทย

สวนท3 การมสวนรวมทางการเมองของชนชาวไทย

สวนท4การมสวนรวมในการตรวจสอบของชนชาวไทย

รางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช.... (ฉบบยกราง 2558) เปนฉบบทมการ

แยกอยางชดเจนระหวาง“สทธมนษยชน”กบ“สทธและเสรภาพของชนชาวไทย”เปนครงแรกทม

ความพยายามในการแยกในเรองดงกลาวหากพจารณาในรายละเอยดของตอนท2“สทธมนษยชน”

และตอนท3“สทธและเสรภาพของชนชาวไทย”อาจแบงไดดงน

ตอนท2 “สทธมนษยชน”ตามทก�าหนดไวในรางรฐธรรมนญฉบบดงกลาวมสทธและเสรภาพ


(1) บคคลยอมเสมอกนในกฎหมายและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยม

กน(มาตรา35)

(2)บคคลยอมมสทธและเสรภาพในชวตและรางกาย(มาตรา36)

2 รางรฐธรรมนญฉบบนเปนรางรฐธรรมนญทยกรางโดย “คณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ” ซงมศาสตราจารย ดร.บวรศกด อวรรณโณ เปนประธาน ซงเปนรางทไมผานการลงคะแนนเสยงของ “สภาปฏรปแหงชาต” เมอวนท 6 กนยายน2558

_17-0121(001)P4.indd 115 5/17/60 BE 1:42 PM



(3)บคคลไมตองรบโทษทางอาญาเวนแตไดกระท�าการอนกฎหมายทใชอยในเวลา

ทกระท�านนบญญตเปนความผดและก�าหนดโทษไว(มาตรา37)

(4)สทธของบคคลในครอบครว(มาตรา38)

(5)บคคลยอมมเสรภาพในเคหสถาน(มาตรา39)

(6) บคคลยอมมเสรภาพในการสอสารถงกนโดยทางทชอบดวยกฎหมาย(มาตรา40)

(7)บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการนบถอศาสนา(มาตรา41)

(8)บคคลยอมมเสรภาพในการแสดงความคดเหน(มาตรา42)

(9)สทธในทรพยสนยอมไดรบความคมครอง(มาตรา43)

(10)บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรม(มาตรา44)

(11)บคคลซงไมมสญชาตไทยและมถนทอยในประเทศไทยจะมสทธทางเศรษฐกจ

สงคมและวฒนธรรมเพยงใด ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญตหรอตามทรฐจดให เพอเออตอการ

ด�ารงชวตอยางมศกดศร(มาตรา45)

สทธตาม (1) – (9) ตามรางรฐธรรมนญฉบบดงกลาวถอวาเปน “สทธมนษยชน” สวนสทธ

ทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมบคคลซงไมมสญชาตไทยและมถนทอยในประเทศไทยจะมสทธ

เพยงใดใหเปนไปตามทกฎหมายบญญตหรอตามทรฐจดใหเพอเออตอการด�ารงชวตอยางมศกดศร

1.4 รางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช...3

รางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2559 ยงคงอาศยแนวทางในการราง

เหมอนรฐธรรมนญ2540และรฐธรรมนญ2550กลาวคอในหมวด3“สทธและเสรภาพของปวงชน

ชาวไทย” ซงเปนไปตามแนวทางการรางรฐธรรมนญเหมอนรฐธรรมนญฉบบถาวรทกฉบบทผานมา

แตอยางไรกตามรางรฐธรรมนญฉบบ...ยงไดเพมใหมหมวด5“หนาทของรฐ”ซงเปนการบญญต

ใหรฐตองมหนาทในการด�าเนนการตางๆ ตามทก�าหนดไวในหมวด 5 และหากรฐไมด�าเนนการ

ใหเปนไปตามทก�าหนดไวยอมกอใหเกดสทธในการฟองรองเพอบงคบใหรฐด�าเนนการไดตามทบญญต

ไวในมาตรา514ตวอยางการบญญตใหเปนหนาทของรฐเชนมาตรา52วรรคหนงบญญตวา“รฐตอง

ด�าเนนการใหเดกทกคนไดรบการศกษาเปนเวลาสบสองป ตงแตกอนวยเรยนจนจบการศกษาภาคบงคบ

อยางมคณภาพโดยไมเกบคาใชจาย” ประเดนขอพจารณาเกยวกบหมวดหนาทของรฐ ค�าวาบคคล

3 เปนรางรฐธรรมนญทผานประชามตเมอวนท7สงหาคม2559แตยงมกระบวนการทจะตองไปปรบแกไขเพมเตมเนองจาก มค�าถามพวงดงนนรางรฐธรรมนญฉบบ...จงยงอยระหวางกระบวนการในการประกาศใชบงคบ4 มาตรา51“การใดทรฐธรรมนญใหเปนหนาทของรฐตามหมวดนถาการนนเปนการท�าเพอใหเกดประโยชนแกประชาชน โดยตรง ยอมเปนสทธของประชาชน และชมชนทจะตดตามและเรงรดใหรฐด�าเนนการ รวมตลอดทงฟองรองหนวยงาน ของรฐทเกยวของเพอจดใหประชาชนหรอชมชนไดรบประโยชนนนตามหลกเกณฑและวธการทกฎหมายบญญต”

_17-0121(001)P4.indd 116 5/17/60 BE 1:42 PM



ในหมวดนหรอการมหนาทของรฐในหมวดนมหนาทตอใครและบคคลทจะมสทธในการฟองรอง

ใหรฐด�าเนนการคอใครกลาวโดยสรปใครเปนผทรงสทธในหมวดนซงบทบญญตมาตรา51ใชค�าวา

“ประชาชน”ค�าถามคอใครคอ“ประชาชน”และจะหมายเฉพาะ“ประชาชนชาวไทย”ดงแนวทาง

ในการตความในหมวด“สทธและเสรภาพของชนชาวไทย”ใชหรอไม

จากการตรวจสอบรฐธรรมนญไทยและแนวทางการรางรฐธรรมนญของไทยจะเหนไดวาม

ความพยายามในการท�าให “ผทรงสทธ” ในรฐธรรมนญมความชดเจนเพอใหสอดคลองกบสภาพ

ความเปลยนแปลงของสงคมโลกทมความเปลยนแปลงจากชวงหลงสงครามเยน แตเมอโลกเขาสยค

การแขงขนดานการคาการลงทน การรวมกลมเศรษฐกจในภมภาคตางๆ น�ามาซงการเคลอนยาย

ของผคน ความพยายามในการปรบแนวคดในเรองผทรงสทธในรฐธรรมนญเรมปรากฎใหเหนมากขน

ดงจะไดกลาวในรายละเอยดตอไป

2. ผทรงสทธตามรฐธรรมนญตางประเทศ

จากการศกษารฐธรรมนญของประเทศในภาคพนยโรปเพอเปนฐานในการศกษาเปรยบเทยบ

โดยเฉพาะประเดนเรอง “ผทรงสทธ” ปรากฎวามแนวทางในการเขยนทแตกตางกนหลายรปแบบ

โดยอาจสรปไดดงน

ก. แนวทางแรก ใชชอหมวดวา สทธของพลเมองของชาตนนแตการบญญตสทธและเสรภาพ

ในแตละเรองมการแยกระหวาง“สทธของพลเมอง”กบ“สทธมนษยชน”ประเทศทใชแนวทางนคอ

เบลเยยม,อตาล,ลกเซมเบรก

ข. แนวทางทสอง หวหมวดไมมชอหมวด แตเนอหาของสทธและเสรภาพในแตละเรองมการ

แยกระหวาง“สทธของพลเมอง”กบ“สทธมนษยชน”ประเทศทใชแนวทางนในการเขยนรฐธรรมนญ

ไดแกเดนมารก

ค. แนวทางทสาม ใชชอหมวดวา “สทธขนพนฐาน”หรอ“สทธขนพนฐานและหนาท” โดย

ไมไดระบวาเปนสทธของใคร แตในสทธแตละประเภทมการแบงแยกระหวาง “สทธพลเมอง” กบ

“สทธมนษยชน”ประเทศทใชแนวทางนไดแกเยอรมน,ฟนแลนด.ไอรแลนด,เนเธอรแลนด,สเปน

ง.แนวทางทสใชชอหมวดวา“สทธของปจเจกบคคลและสทธทางสงคม”ในรายละเอยดของ

แตละสทธและเสรภาพมการแบงแยกระหวาง “สทธพลเมอง” กบ “สทธมนษยชน” ประเทศทใช

แนวทางนไดแกกรซ

จ. แนวทางทหา ใชชอหมวดวา “สทธขนพนฐาน” แตมการแยกผทรงสทธออกเปน 3 กลม

คอ สทธของพลเมองของรฐนนๆ สทธของคนตางดาวหรอคนไรรฐ และสทธมนษยชนประเทศทใช

แนวทางนไดแกโปรตเกส,สวเดน

_17-0121(001)P4.indd 117 5/17/60 BE 1:42 PM



จากการศกษา หมวด “สทธและเสรภาพ” จากรฐธรรมนญของประเทศในสหภาพยโรปอาจ

สรปสาระส�าคญไดดงน

(1) การใชชอหมวด“สทธและเสรภาพ”มการใชชอหมวดอย 4แนวคอก)หมวดสทธของ

พลเมองของชาตนนข)ไมมชอหมวดค)หมวด“สทธขนพนฐาน”หรอ“สทธขนพนฐานและหนาท”

ง)หมวด“สทธของปจเจกบคคลและสทธทางสงคม”

(2) ไมวาจะมการใชชอหมวดวาอยางไร แตทกประเทศทกลาวมาขางตนการแยกระหวาง

“สทธพลเมอง” กบ “สทธมนษยชน” ทกประเทศ ซงสะทอนใหเหนถงความชดเจนในการแบงแยก

ระหวาง“สทธพลเมอง”กบ“สทธมนษยชน”ถอวาเปนพนฐานของการเขยนเรอง“ผทรงสทธ”ของ

รฐธรรมนญในประเทศสหภาพยโรป

(3)การจ�าแนกผทรงสทธอาจกลาวไดวามการเขยนจ�าแนกไว2กลมคอสวนใหญจะจ�าแนก

ระหวาง “สทธพลเมอง” กบ “สทธมนษยชน” แตมอกกลมหนงจะจ�าแนกผทรงสทธออกเปน

สทธของพลเมอง สทธของคนตางดาว และสทธมนษยชนกลาวโดยสรป การแยกระหวาง

“สทธพลเมอง” กบ “สทธมนษยชน” ถอวาเปนเรองพนฐานของรฐธรรมนญในประเทศยโรป

โดยมตองพจารณาจากชอหมวด

3. ประเภทของสทธเสรภาพ

โดยทการเปน “ผทรงสทธ” นนยอมไปสมพนธกบ “ประเภทของสทธเสรภาพ” ในหวขอน

จงขอพจารณาประเภทของสทธเสรภาพ ทงน เพอพจารณาวาสทธนนใครจะเปนผทรงสทธเสรภาพ

ไดบางซงแนวทางในการจ�าแนกสวนใหญจะจ�าแนกออกเปน“สทธพลเมอง”และ“สทธมนษยชน”

ซงการแบงประเภทสทธตามแนวทางนเปนการแบงแยกจากการเปนผทรงสทธนนเอง“สทธพลเมอง”

ยอมหมายถง สทธทตกไดกบบคคลทเปนพลเมองของรฐนนๆ หรอเปนผมสญชาตของรฐนนๆ สวน

“สทธมนษยชน”หมายถงสทธทตกไดกบบคคลทกคนทอยในรฐนนๆโดยไมตองพจารณาวาบคคลนน

มสญชาตของรฐนนหรอไม

นอกจากการแบงแยกสทธโดยพจารณาจากผทรงสทธตามแนวทางขางตนแลวยงมการจ�าแนก

สทธโดยพจารณาจากการมหนาทของรฐ การแยกตามแนวนเปนการแยกตามแนวคลาสสคของ

เยอรมน5 การแบงตามแนวทางนแบงสทธเสรภาพออกเปน status negativus, status positivus

และstatusactivusโดยมสาระส�าคญดงน

5 ดบรรเจดสงคะเนต,“หลกพนฐานเกยวกบสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษย”,ส�านกพมพวญญชน,กรงเทพฯ 2558,พมพครงท5,หนา54

_17-0121(001)P4.indd 118 5/17/60 BE 1:42 PM



3.1 status negativus หมายถง กลมของสทธเสรภาพทการใชสทธและเสรภาพของ

ปจเจกบคคลจะตองปราศจากการเขามาแทรกแซงใดๆ ของรฐ การใชสทธและเสรภาพประเภทน

เปนเรองทปจเจกบคคลสามารถด�าเนนการไปไดเองโดยรฐไมจ�าตองเขามาด�าเนนการใดๆ สทธและ

เสรภาพประเภทนเปนสทธเสรภาพทปฏเสธอ�านาจรฐซงแสดงออกมาในรปของ“สทธในการปองกน”

อนเปนการคมครองสทธของปจเจกบคคลตอการแทรกแซงของรฐหรอการละเมดจากรฐจากสทธใน

การปองกนของปจเจกบคคลดงกลาวนเอง ปจเจกบคคลอาจเรยกรองใหรฐแกไขเยยวยาในกรณทม

การแทรกแซงหรอการละเมดจากรฐ หรอเรยกรองใหรฐยตการกระท�าดงกลาว สทธในกลมนไดแก

เสรภาพในการถอศาสนา,เสรภาพในเคหสถาน,เสรภาพในการสอสาร,เสรภาพในชวตและรางกาย,

เสรภาพในการแสดงความคดเหนเปนตน

3.2 statuspositivusหมายถงกลมของสทธทการใชสทธเสรภาพของปจเจกบคคลมอาจจะ

บรรลความมงหมายไดหากปราศจากการเขามาด�าเนนการอยางใดอยางหนงจากฝายรฐสทธเสรภาพ

ประเภทนแสดงออกมาในรปของ “สทธเรยกรอง” กลาวคอ เปนการใชสทธเรยกรองใหกระท�าการ

อยางใดอยางหนง ในกรณทรฐมไดด�าเนนการใหเปนไปตามทรฐธรรมนญก�าหนดไว ตามความเหน

ของ Jellinek เหนวา สทธเรยกรองทเปนศนยกลางของสทธในกลมน คอ สทธเรยกรองทจะไดรบ

ความคมครองตามกฎหมายตวอยางของสทธในกลมน ไดแกสทธในการไดรบการศกษาขนพนฐาน,

สทธในการรบบรการทางสาธารณสข, สทธทจะไดรบความชวยเหลอจากรฐของบคคลซงมอายเกน

หกสบปบรบรณ, สทธไดรบสงอ�านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะและความชวยเหลอจากรฐ

ของผพการ,สทธในทางศาลเปนตนจะเหนไดวาการทบคคลจะใชสทธตามทกลาวมาขางตนไดจะตอง

มการด�าเนนการตางจากฝายรฐบางประการเพอท�าใหสทธของบคคลสามารถบรรลความมงหมายได

ซงอาจเรยกสทธในกลมนวาเปน“สทธทรฐมหนาทตองจดใหมขน”ตามทบญญตไวในรฐธรรมนญ

3.3 statusactivusหมายถงกลมของสทธเสรภาพทปจเจกบคคลใชสทธของตนในการเขาไป

มสวนรวมในการสรางเจตจ�านงทางการเมองหรอเขาไปเปนสวนหนงของบคลากรภาครฐสทธเสรภาพ

ในกลมนมการบญญตรบรองคมครองในลกษณะของ“สทธพลเมอง”ซงโดยทวไปแลวสทธในกลมน

มกจะใหแก บคคลซงมสญชาตของรฐนนๆ เทานน สทธในกลมนไดแก สทธเลอกตง, สทธลงสมคร

รบเลอกตง, สทธในการสมครเขารบราชการ, สทธในการจดตงพรรคการเมอง รวมทงสทธในการ

เขาไปมสวนรวมทางการเมองอนๆ รฐมหนาททจะตองใหบคคลซงเปนพลเมองของรฐสามารถเขาถง

สทธเหลานดวยความเสมอภาค

จากการจ�าแนกแยกแยะสทธออกเปน status negativus, status positivus และ status

activusซงมความมงหมายอยางนอย2ประการดงน

_17-0121(001)P4.indd 119 5/17/60 BE 1:42 PM



(1) เพอก�าหนดหนาทของรฐวา สทธในแตละกลมนนรฐมหนาทอยางไรตอสทธในแตละกลม

ซงอาจสรปหนาทของรฐไดดงน

- statusnegativusรฐมหนาททจะตองไมเขาไปกาวลวงในขอบเขตของสทธเสรภาพใน

กลมน ปลอยใหปจเจกบคคลใชสทธเสรภาพของตนตราบเทาทอยในขอบเขตของการใชสทธเสรภาพ

เหลานน

- status positivus รฐมหนาทพนฐานในการจดใหมสงทจ�าเปนส�าหรบบคคลเพอให

การใชสทธเสรภาพของบคคลในเรองนนๆสามารถบรรลความมงหมายไดตามขอบเขตของสทธเสรภาพ

ในเรองนน

- statusactivusรฐมหนาทจะตองอ�านวยความสะดวกใหพลเมองของรฐสามารถเขาถง

สทธเสรภาพในเรองนนไดตามหลกความเสมอภาค

การก�าหนดบทบาทหนาทของรฐในแตละกลมของสทธเสรภาพยอมสะทอนความชดเจนตอ

บทบาทของรฐกบการบรรลความมงหมายของบคคลบทบาทหนาทของรฐดงกลาวจงน�ามาสประเดน

เรองความรบผดของรฐทมตอสทธเสรภาพในแตละกลมซงรฐมความรบผดในลกษณะทแตกตางกนตาม

ลกษณะของสทธเสรภาพในแตละกลม

(2)การจ�าแนกสทธเสรภาพตามทจ�าแนกดงกลาวขางตนยอมน�ามาสขอพจารณาทส�าคญใน

เรองของการเปนผทรงสทธกลาวคอ

- status negativus มลกษณะเปนสทธทปฏเสธอ�านาจรฐหรอไมตองการใหรฐเขาไป

กาวลวงในขอบเขตของสทธเสรภาพในกลมน สวนหนงของสทธในกลมนมลกษณะเปนสทธทตดตว

มนษยมาตงแตเกดหากพจารณาผทรงสทธเสรภาพในกลมนจะมลกษณะเปน“สทธมนษยชน”หรอ

เปนสทธของบคคลทวไป

- statuspositivusเปนสทธเสรภาพในกลมทรฐตองด�าเนนการพนฐานบางประการเพอ

ท�าใหบคคลสามารถใชสทธเสรภาพดงนนสทธในกลมนจงมใชสทธทตดตวมนษยมาตงแตเกดแตเปน

สทธเสรภาพทขนอยกบนตนโยบายวารฐจะจดใหกบบคคลในกลมตางๆ ไดเพยงใด โดยเบองตน

ตองถอวา พลเมองของรฐนนยอมเปนผทรงสทธในกลมน ขอพจารณาคงมเพยงวาบคคลตางดาวกด

บคคลไรรฐหรอไรสญชาตทอาศยอยในประเทศไทยจะมสทธเหลานหรอไมเพยงใด ยอมขนอยกบรฐ

วาจะจดใหหรอไมเพยงใด

-statusactivusสทธเสรภาพในกลมนยอมมความชดเจนวาเปนสทธของพลเมองของรฐ

นนๆ เทานน บคคลตางดาว บคคลไรรฐหรอไรสญชาตทอาศยอยในประเทศไทยยอมไมอาจเปน

ผทรงสทธในกลมนได

_17-0121(001)P4.indd 120 5/17/60 BE 1:42 PM



4. บทสรปและขอเสนอแนะ

ปญหาในเรองการเปนผทรงสทธตามรฐธรรมนญ ในชวงทอยในยคของสงครามเยนอาจถอได

วาเปนปญหาทเกยวกบความมนคงของรฐแตเมอสงคมโลกไดผานพนยคสงครามเยนไปแลวและก�าลง

เขาสสงครามทางเศรษฐกจ หลายประเทศมการรวมกลมในทางเศรษฐกจ โดยรวมกนเปนระบบ

ตลาดเดยวเชนสหภาพยโรปหรอการรวมกลมของประชาคมอาเซยนการรวมกนในลกษณะดงกลาว

มความมงหมายเพอลดตนทนในการผลตท�าใหสนคามศกยภาพในการแขงขนสงขนผลประการส�าคญ

ของการรวมกล มในทางเศรษฐกจดงกลาวมผลท�าใหพรมแดนของประเทศลดความส�าคญลง

การเคลอนยายของผคนไมวาดวยความมงหมายใดๆ สามารถท�าไดงายขน การมปฏสมพนธกน

ระหวางคนตางชาตกบพลเมองของรฐนนๆ กมมากขนตามล�าดบ ปญหาประการหนงทรฐธรรมนญ

จะตองมความชดเจนคอการเปนผทรงสทธของคนตางดาวหรอบคคลไรรฐไรสญชาตวาบคคลเหลาน

มสทธเสรภาพในเรองใดหรอไมเพยงใดซงรฐธรรมนญของไทยตงแตอดตจนถงฉบบปจจบนมแนวทางใน

การเขยนเปนแนวทางเดยวกนมาโดยตลอดคอใชชอหมวดวา“สทธและเสรภาพของชนชาวไทย”ยกเวน

รางรฐธรรมนญฉบบ2558ทมการแยกผทรงสทธระหวาง“ชนชาวไทย”กบ“สทธมนษยชน”จง

ท�าใหประเดนเรองผทรงสทธตามรฐธรรมนญไทยไมสอดคลองกบความเปลยนแปลงของสงคมโลก

ในขณะทรฐธรรมนญของประเทศในยโรปทกประเทศลวนมการบญญตยอมรบ “สทธมนษยชน”

โดยการรบรองสทธบางประการใหบคคลทอย ในรฐนนๆ ยอมเปนผทรงสทธประเภททเรยกวา

“สทธมนษยชน”ได

แมวารฐธรรมนญ ฉบบลาสดของไทย (พ.ศ. ...) จะอาศยแนวทางการตราเหมอนรฐธรรมนญ

ในอดตทผานๆ มา โดยใชชอหมวดวา “สทธและเสรภาพของชนชาวไทย” กตามแตในทางเนอหา

แหงสทธแลวกจะตองยอมรบวาสทธในบางเรองเปนสทธทตดตวมนษยมาตงแตเกด เชน สทธและ

เสรภาพในชวตและรางกาย ดวยเหตนเองควรมแนวทางในการจ�าแนกสทธวาสทธประเภทใดเปน

สทธมนษยชน สทธประเภทใดเปนสทธพลเมอง ซงบทความชนนมขอเสนอใหอาศยแนวทางในการ

จ�าแนกสทธตามแนวคลาสสคของเยอรมนเปนแนวทางในการพจารณาถงการเปนผทรงสทธซงสามารถ

สรปหลกการไดดงน status negativus สทธในกลมน ผ ทรงสทธคอบคคลทกคนหรอเรยกวา

“สทธมนษยชน”statuspositivusสทธในกลมนเปนสทธทขนอยกบนตนโยบายคอขนอยกบความ

พรอมของรฐทจะจดใหคนตางดาวหรอคนไรรฐหรอไรสญชาตหรอไมและstatusactivusเปนสทธ

ของผทมสญชาตของรฐนนเทานนหรอเรยกวา“สทธพลเมอง”

การท�าใหเกดความชดเจนในเรองการเปนผทรงสทธนอกจากจะสอดคลองกบความเปลยนแปลง

ของสงคมโลกแลวยงท�าใหเกดความเชอมนตอบคคลตางดาวทเขามาในประเทศไทยวาประเทศยอมรบ

สทธของคนตางดาวในเรองใดและเพยงใด

_17-0121(001)P4.indd 121 5/17/60 BE 1:42 PM


* ราชบณฑต, ศาสตราจารยกตตคณ, ผเขารบการอบรมหลกสตร “หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย” (นธป.) รนท 4 ของส�านกงานศาลรฐธรรมนญ

บวรศกด อวรรณโณ*

สทธมนษยชนสากล VS. สทธมนษยชนไทย

บทน�า สทธมนษยชน (Human Rights) เปนกระแสโลกในปจจบนดงจะเหนไดวาในค�าประกาศ

สหสวรรษ(MillenniumDeclaration)ของสหประชาชาตทมผลใชบงคบระหวางค.ศ.2000–2015

ไดม 8 บท โดยมบทท 5 วาดวย สทธมนษยชน ประชาธปไตยและธรรมาธบาล (Chapter V

Human Rights, Democracy and Good Governance) ซงเรยกรองใหสมาชก 193 ประเทศ

เคารพและปฏบตตามนอกจากนนประเทศตะวนตกทงหลายไดใชประเดนสทธมนษยชนเปนเครองวด

ประเทศอนๆทวโลกและมมาตรการทงทางเศรษฐกจและการเมองเพอบงคบใหประเทศเหลานน

ตองเคารพสทธมนษยชน

ประเทศไทยกตกอยภายใตกระแสโลกเหลาน ดงนน ในฐานะประเทศสมาชกสหประชาชาต

เราจงตองอนโลมตามโลกาธปไตย อยางไรกตามประเทศไทยกมภมสงคมไมเหมอนกบตะวนตก

โดยเฉพาะวฒนธรรมและศาสนาทแตกตางจากตะวนตกอยางชดเจน

บทความนจงตองการเสนอจดรวมและจดตางระหวางสทธมนษยชนสากลและสทธมนษยชนไทย

และหาทางประสมประสาน 2 สงนใหไปดวยกนได โดยไมเสยเอกลกษณของแตละสง จงแยกการ

น�าเสนอเปน2สวนคอ

สวนทหนง สทธมนษยชนสากล

สวนทสองสทธมนษยชนไทยในกระแสโลก

_17-0121(001)P4.indd 122 5/17/60 BE 1:42 PM



1 Lochak,Danièle,Les droits de l’ homme,collLaDécanoate,Paris,laDécanoate,Loos,P8.2 Op.cit.3 Rousseau,Jean.Jaeques,DuContratSocial:PrincipesdeDroitPolitique, www.rousseauonline.ch>paf>rousseau,[189]

สวนท 1

สทธมนษยชนสากล

การพจารณาสทธมนษยชนตองพจารณาใน2ประเดนคอ

1. จดก�าเนดความเปนมาและพฒนาการสทธมนษยชน

2. สทธมนษยชนสากลในปจจบน

1. จดก�าเนด ความเปนมาและพฒนาการสทธมนษยชน

ศาสนาทกศาสนาในทกสงคมใหความส�าคญกบชวตมนษยดวยกนทงสน แตแนวความคด

“สทธมนษยชน” (Human Rights) สากล ซงถอวามนษยทกคนยอมมสทธทจะละเมดมได ไมวา

โดยใครเพยงเพราะเขาเปนมนษยปรากฏชดในครสตศตวรรษท17และ18นเอง

ในยคนมนษยบชาเหตผล(Rationalism)มความเชอมนในวทยาศาสตรและความเจรญกาวหนา

กฎหมายธรรมชาต(NaturalLaw)ทเชอวามาจากพระผเปนเจาเปนสากลนจนรนดรถกตความใหม

วามาจาก “ธรรมชาตทมเหตผลของมนษย”1 วาสงใดจ�าเปนและเปนประโยชนตอตนและมนษย

คนอน ๆ กฎหมายภาวะวสย (droit objectif) ทเพลโต และอรสโตเตลเนนลกษณะ “ทวไป”

(gerneral) ไมระบตวบคคล (impersonal) ถกตความใหยอมรบมนษยในฐานะผทรงสทธ (sujet

dedroit)ซงคอสทธอตวสย(droitsubjectifs)ทแตละคนมอยตามธรรมชาตเพออางยนรฐ(state)

ซงมทงอ�านาจสงและอ�านาจลงโทษไมใหรฐมาละเมดได2

สทธมนษยชนยคใหมตงแตครสตศตวรรษท 18 เปนตนมาจงถอก�าเนดในบรบททางปรชญา

ปจเจกชนนยม (individualism)ทางสงคมปรชญาประชาธปไตยและนตธรรม (Democracyand

RuleofLaw)ทางการเมองและกฎหมายและปรชญาเสรนยมทางเศรษฐกจ(Liberalism)

ในทางสงคม สทธมนษยชนเปนสงเดยวกบปจเจกชนนยมและเปนบทแยงสภาพสงคมกอน

ศตวรรษท18ทม“ชนชนทางสงคม”(socialclass)แยกเปนกษตรยขนนางอสระชนและไพรตด

ทดน (serf)ใครเกดในชนชนใดกเปนคนชนชนนนมสทธตามชนชนนนไพรกจะตองเปนไพรมสทธ

อยางไพรจะไปเทากบขนนางไมไดแตเมอปรชญาปจเจกชนนยมเฟองฟดงทรสโซกลาวไวในประโยค

แรกของบทท1หนงสอสญญาประชาคมวา“มนษยแตละคนเกดมาโดยมอสรภาพ(L’hommeest

nélibre.)”3และค�าประกาศสทธมนษยและพลเมองฝรงเศสป1789ขอ1มความวา“มนษยทกคน

_17-0121(001)P4.indd 123 5/17/60 BE 1:42 PM


บวรศกด อวรรณโณ

เกดมาและด�ารงอยอยางอสระและเสมอภาคเทาเทยมกนในกฎหมาย ความแตกตางทางสงคม

จะอยบนพนฐานของประโยชนรวมกนเทานน”4โดยนยนมนษยยอมไมสงกด“ชนชน”(class)หรอ

“เหลาก�าเนด” (origin) ใด ๆ อก แตมนษยแตละคนยอมมศกดศรและความเทาเทยมกบผอน

ความเสมอภาค (equality) เปนผลตามมาของความเปนมนษย เมอเปนเชนน สทธมนษยชนจงเปน

บทแยงของชนชนและความไมเสมอภาค

ในทางการเมองและกฎหมายนน เมอมนษยแตละคนมอสรภาพและความเสมอภาคแลว

เขายอมมสทธและเสรภาพเสมอกนและตองมสวนรวมในทางการเมองโดยสามารถใหความเหนชอบวา

ใครจะมาปกครองประเทศ (governmentby consentof thepeople) โดยผานระบบเลอกตง

รวมทงมอ�านาจตดสนเรองส�าคญ ๆ ดวยตนเองโดยผานการลงประชามต และประชาชนยอมมสทธ

เสรภาพตามธรรมชาตทรฐและผอนจะละเมดมได เมอเปนดงนสทธมนษยชนจงเปนบทแยงของการ

ปกครองเผดจการทประชาชนไมมสวนรวมใหความเหนชอบและเปนบทแยงของอ�านาจลนพนของ

ผปกครองทมอยเหนอผใตปกครองนนเอง

ในทางเศรษฐกจนนเมอมนษยมศกดศรและคณคาทกคนเสมอกบผอนมนษยจงยอมสามารถ

ประกอบการทางเศรษฐกจไดโดยเสรเสรภาพทางเศรษฐกจซงเปนสวนหนงของเสรภาพทมนษยมอย

ในเรองอน ๆ ทงหมด ยอมท�าใหแตละคนสามารถจดตงองคกรทางธรกจ และลงมอประกอบการ

ทางธรกจ เศรษฐกจได และรฐกไมควรเขาไปแทรกแซง เวนแตเปนเรองทเอกชนไมท�า หรอท�าไมได

โดยนยน สทธมนษยชนจงเปนบทแยงของระบบเศรษฐกจแบบศกดนานยม (feudalism) ทไพรตด

ทดนตองใชแรงงานผลตสนคาและบรการใหมลนาย ในขณะทสทธมนษยชนทางเศรษฐกจถอหลกวา

ผใดประกอบการ ผนนตองไดรบผลทตนประกอบ ไมวาจะเปนก�าไร หรอขาดทน ระบบมลนายท

ไมตองท�าแตรอรบสวยสาอากรทไพรท�ามาใหจงถกท�าลายลง

ดงนน เมอพจารณาก�าเนดและพฒนาการสทธมนษยชนตะวนตกแลว เราจงกลาวไดวา

สทธมนษยชนเปนผลมาจากการตอสของคนชนกลางกบอภสทธชน คอ พระมหากษตรย ขนนาง

และพระเพอท�าลายชนชนทางสงคมเปนประการแรก เพอยกเลกการปกครองแบบเผดจการ

แบบราชาธปไตยและอภชนาธปไตยและเพอลมลางระบบการผลตแบบศกดนานยม

การ “ตอส” ยอมแสดงอยในตววาตองผานความรนแรงทตางฝายตางกระท�าตอกน ฝายหนง

ตองการรกษาสถานะเดม (status quo) โดยเฉพาะชนชนผปกครองและอภสทธชน แตอกฝายหนง

ตองการลมลางเปลยนแปลงโดยเฉพาะชนชนกลางเราจงเหนไดวาเกดการประกาศเอกราชและสงคราม

ระหวาง 13 อาณานคมกบองกฤษจนก�าเนดสหรฐอเมรกาขนและเกดการปฏวตใหญในฝรงเศส

โดยคนชนกลางน�าประชาชนลกขนตอสกบอ�านาจรฐของกษตรยและขนนาง

4 Art1“Leshommesnaissentetdemeurentlibresetégauxendroits.Lesdistinctionssocialesnepeuvent êtrefondéesquesurl’utilitécommune.”

_17-0121(001)P4.indd 124 5/17/60 BE 1:42 PM



เมอสถาปนาการเมองการปกครองแบบใหมแล ว ผ ชนะคอชนชนกลางจงสถาปนา

“สทธมนษยชน” (human rights) ซงหมายถงผลประโยชนทกฎหมายทสถาปนาขน รบรองและ

คมครองไมใหรฐบาลหรอผปกครองเขามาละเมดไดอกสมดงทพระพรหมคณาภรณกลาววา

“ค�าวา สทธมนษยชน (human rights)... เกดจากภมหลงในประวตศาสตร ทมนษยอยดวย

การรนรนตอส เมอมนษยยงอยในระบบความคดแบบแบงแยกกนแขงขนกน หลกสทธมนษยชนเปน

ดงนนกเปนหลกประกนส�าหรบปกปองตวไมใหฝายอนเขามาครอบง�าท�าลายได”

2. สทธมนษยชนสากลในปจจบน

เดมสทธมนษยชน (human rights) เปนความคดทางกฎหมายธรรมชาต (Natural Law)

ซงมนษยไมไดสรางขน แตมอยตามธรรมชาตดงจะเหนไดวา “ค�าประกาศสทธมนษยและพลเมอง

ฝรงเศสป1789”หรอ“ปฏญญาสากลวาสทธมนษยชนป1948”ใชค�าวา“Declaration”(ประกาศหรอ

ปฏญญา)เพอแสดงใหเหนวาไมใชสงทใครสรางขนแตเปนการ“ประกาศ” แสดงสทธตามธรรมชาต

ทมอย และไมเปนลายลกษณอกษร ใหรกนทวไปโดยท�าเปนลายลกษณ ตอมาจงมการถอวาปฏญญาน

มฐานะเปนกฎหมายจารตประเพณระหวางประเทศ(InternationalCustomaryLaw)

อยางไรกดความเปนกฎหมายธรรมชาตดจะไมมสภาพบงคบแนนอนจงตองท�าใหสทธมนษยชน

ตามธรรมชาตนมสถานะเปนกฎหมายและตองมองคกรไวคมครองปองกนการละเมด

2.1 กฎหมายคมครองสทธมนษยชน

เพอใหการค มครองมความแนนอนเปนกฎหมาย จงมการจดท�ากฎหมายขนเพอการน

เพอคมครองสทธเสรภาพและความเสมอภาคทงในระดบภายในประเทศและระหวางตางประเทศ

2.1.1การตรากฎหมายภายในของแตละประเทศ

การตรากฎหมายภายในน เรมทองกฤษ อาท มหาบตรรฐธรรมนญ (Magna Carta

ปค.ศ.1215)หรอพระราชบญญตวาดวยสทธ(BillofRightsปค.ศ.1688)ตอมากมการบญญต

รบรองและคมครองสทธไวในรฐธรรมนญของมลรฐเอกราช13มลรฐในสหรฐอเมรกาและการแกไข

เพมเตมรฐธรรมนญสหรฐอเมรกาป1787ในปค.ศ.1791ถง10ฉบบเพอคมครองสทธเสรภาพ

ซงยงมผลใชมาจนถงปจจบน

นบแตนน ประเทศทมรฐธรรมนญเปนลายลกษณอกษรจงบญญตรบรองสทธเสรภาพ

ไวในรฐธรรมนญซงมผลท�าใหแมแตรฐสภาหรอฝายนตบญญตจะตรากฎหมายมาจ�ากดสทธประชาชน

โดยทรฐธรรมนญไมใหอ�านาจไวไมได5หนวยงานของรฐเองกจะละเมดมได

5 ดมาตรา29ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540และ2550ส�าหรบรางรฐธรรมนญฉบบลงประชามต 7สงหาคม2559โปรดดมาตรา25และ26

_17-0121(001)P4.indd 125 5/17/60 BE 1:42 PM



นอกจากรฐธรรมนญรบรอง และค มครองแลว กยงมการตรากฎหมายอน ๆ มา

คมครองสทธเชนพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษยพ.ศ.2551พระราชบญญต

คมครองเดก พ.ศ. 2546 พระราชบญญตความเทาเทยมระหวางเพศ พ.ศ. 2558 พระราชบญญต

คมครองผถกกระท�าดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ. 2550 พระราชบญญตสงเสรมและพฒนา

คณภาพชวตคนพการพ.ศ.2550พระราชบญญตผสงอายพ.ศ.2546ฯลฯ

2.1.2การตรากฎหมายระหวางประเทศ

นอกจากกฎหมายภายในแลว ในทางระหวางประเทศนนเมอมปฏญญาสากลวาดวย

สทธมนษยชนแลวตอมากมการท�าอนสญญาระหวางประเทศเพอคมครองสทธดานตางๆ ทส�าคญกม

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง(InternationalCovenantonCivil

andPoliticalRights–ICCPRป1966)กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจสงคมและ

วฒนธรรม(InternationalCovenantonEconomic,SocialandCulturalRights–ICESCR

ป 1966) นอกจากนนกยงมอนสญญาเฉพาะดาน อาท อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจด

การเลอกประตบตทางเชอชาตในทกรปแบบ(InternationalConventionontheEliminationofAll

FormsofRacialDiscrimination–CERDป1966)อนสญญาวาดวยสทธเดก(Conventionon

theRightsoftheChild–CRCป1989)อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกประตบตตอสตรในทก

รปแบบ(ConventionontheEliminationofallFormsofDiscriminationagainstWomen–

CEDAWป1979)ฯลฯ

นอกจากนนกยงมปฏญญาและอนสญญาระดบภมภาคอกมากมาย อาท อเมรกากม

AmericaConventiononHumanRights,Inter–AmericanConventiontoPreventand

Punish Torture ฯลฯ ในยโรปกม EuropeanConvention onHuman Rights (ECHR) ฯลฯ

ในอาฟรกากมAfricaCharteronHumanandPeople’sRightsฯลฯ

ประเทศไทยปจจบนเปนภาคสนธสญญาเกยวกบสทธอย7ฉบบคอ

1.อนสญญาวาดวยสทธเดก

2.อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกประตบตตอสตรในทกรปแบบ

3.กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง

4.กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรม

5.อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกประตบตทางเชอชาตในทกรปแบบ

6.อนสญญาตอตานการทรมานและการประตบตหรอการลงโทษทโหดรายไรมนษยธรรม

หรอย�ายศกดศร

7.อนสญญาวาดวยสทธคนพการ

_17-0121(001)P4.indd 126 5/17/60 BE 1:42 PM



2.2 องคกรคมครองสทธมนษยชน

ส�าหรบองคกรคมครองสทธมนษยชนกมทงในระดบชาต ระดบระหวางประเทศและองคกร

เอกชนระหวางประเทศเพอท�าใหการรบรองสทธมนษยชนโดยกฎหมายเกดผลขนไดจรงและขจด

การละเมดทงหลาย

2.2.1ระดบชาต

กมองคกรคมครองสทธระหวางประเทศ อาท คณะกรรมการทปรกษาสทธมนษยชน

แหงชาตของฝรงเศส(NationalConsultativeCommissionerofHumanRights),คณะกรรมการ

สทธมนษยชนและความเสมอภาคในองกฤษ (Equality and Human Rights Commissioner),

คณะกรรมการสทธมนษยชนแคนาดา(CanadianHumanRightsCommissioner)คณะกรรมการ

สทธมนษยชนไทยฯลฯ

ในอาฟรกาม 29 ประเทศมคณะกรรมการสทธฯ ในเอเชยแปซฟคม 22 ประเทศทม

คณะกรรมการดงกลาวในยโรปม11ประเทศในอเมรกาม5ประเทศทมองคกรดงกลาวบางกเปน

ระดบประเทศบางกเปนระดบมลรฐบางกมทง2ระดบ6

2.2.2ระดบระหวางประเทศ

ในระดบระหวางประเทศกมองคกรสทธทมสถานะตาง ๆ อาท สหประชาชาตกม

สภาสทธมนษยชนสหประชาชาต(UNHumanRightsCouncil)ในทวปอเมรกามInter-American

CommissiononHumanRightsในอาฟรกากมAfricanCommissiononHumanandPeoples’

RightsในเอเชยกมASEANIntergovernmentalCommissiononHumanRightsในยโรปกม

ศาลสทธมนษยชนยโรป(EuropeanCourtofHumanRights)

2.2.3องคกรเอกชนระหวางประเทศ(InternationalNGO)

มองคกรเอกชนระหวางประเทศมากมาย อาท องคกรนรโทษกรรมสากล (Amnesty

International)ฮวแมนไรตสวอตช(HumanRightsWatch)ฯลฯ

จากทไดกลาวมานจะเหนไดวา“สทธมนษยชนตะวนตก”ตองตอสเพอใหไดมาตองหวงแหน

รกษาสทธของตนและตองมกฎหมายมา“รบรอง”อกชนหนงและมองคกรระดบตางๆ มากมายเพอ

“คมครอง”สทธดงกลาวทงหมดนเปนเรอง“ภายนอก”ตวของมนษยทงสนแตปจจบนการใหความ

ส�าคญกบเรองความคดหรอจตใจ (mind and opinion) อนเปนเรองวฒนธรรมกเปนปจจยส�าคญ

“ภายใน”ทมผลตอสงทตะวนตกเรยกวา“สทธมนษยชน”ทงสน

6 ดhttps://en.wikipedia.org>wiki>HumanRightsCommission

_17-0121(001)P4.indd 127 5/17/60 BE 1:42 PM



สวนท 2

สทธมนษยชนไทยในกระแสโลก

1. สทธมนษยชนกบวฒธรรมไทย

วฒนธรรมไทยมรากลกมาจากความสมพนธในระบบไพร – มลนาย ทมมาตงแตครงอยธยา

ซงมชนชนหลก ๆ คอ พระมหากษตรย พระบรมวงศานวงศ ขนนาง ไพร ทาส สวนทเรยกวา

“อสรชน” จรง ๆ คอนขางจะมนอย สวนใหญจะเปนชาวตางชาตทมาอยในสยาม เชน คนจน

คนโปตเกสฮอลนดาฯลฯ

ความสมพนธในระบบอปถมภนมลกษณะ

1. เปนสงคมมชนชนชดเจนระหวางผเปนนายหรอมลนาย อนไดแก พระมหากษตรย

พระบรมวงศานวงศขนนางกบผอยภายใตการปกครองคอไพรม“ศกด”สงต�าตางกบ“ผมศกดต�า”

ตองเคารพย�าเกรง “ผมบญวาสนา” ตามคตทวา “แขงเรอแขงพายแขงได แตแขงบญแขงวาสนา

แขงไมได”ในสงคมแบบนความเสมอภาคเปนเรองแปลกเพราะวฒนธรรมและความเชออยบนระบบ

“ความไมเสมอภาค”ทเกดจากบญ–กรรมในอดตชาต

2. อ�านาจและทรพยากรเปนของมลนาย ไพรเปนไดกเพยงผแสวงหาทรพยากรมาใหมลนาย

ในรปใหใชแรงงานฟรหรอสวย

3.ความสมพนธเปนความสมพนธแบบไมเทาเทยมกน แตตางตอบแทนกนทงทางเศรษฐกจ

สงคมและการเมอง คอไพรตองใหแรงงานฟรหรอทรพยสนแกมลนาย มลนายตองใหความปกปอง

คมครองและ“อปถมภค�าช”ไพรบนฐานความคดทไพรตอง“กตญญ”รคณทานและม“กตเวท”

คอตอบแทนซงกนและกนอนเปนความสมพนธในสงคมทกระดบ

ในระดบครอบครว“ผใหญ”คอผบพการหรอญาตอาวโสกบ“ผนอย”คอผสบสนดานและ

ผดอยอาวโสตางตองพงพากนโดย“ผนอยตองคอยกมประนมกร”และ“ผใหญตองมความเมตตาอาทร

เผอแผ”การให–การรบ–ความกตญญ–ความกตเวททตองตอบแทนกนจงเปนหวใจ

ในระดบการปกครองผม“ชาตวฒ”คอผใหญทผนอยตองเคารพเชอฟงนายตองดแลลกนอง

ลกนองกตองชวยเหลอนาย ตางพงพาอาศยในลกษณะไมเทาเทยมกน ในระบบอปถมภแบบน

นายคนใดมวาสนาบารม กจะมคนมาพงใบบญมาก เพราะ “คาของคนอยทเปนคนของใคร”

มลนายไดดลกนองบรวารกเฟองฟดวยแตถานายตกต�าบรวารกพลอยรบผลไปดวย

ในความสมพนธทางสงคมกมลกษณะเดยวกน คอเมอร จกมกค นกนกจะเรยกกนเปน

“พปานาอา”มการแบงเปนรน“รนพ”“รนนอง”โดยอาศยความสมพนธสวนตวและการปฏบต

ตางตอบแทนกน“ผใหญ”ในสงคมไทยจงไมไดหมายถงผมอายมากกวาซงเปน“วยวฒ”(ความเปน

_17-0121(001)P4.indd 128 5/17/60 BE 1:42 PM



“ผใหญ” เพราะวยสงกวา) เทานน แตนบถอกนท “ชาตวฒ” (ความเปนผใหญเพราะชาตก�าเนด

เชนเจานายองคนอยกยงมผมอายมากกวาใหความเคารพ)และ“คณวฒ”(ความเปนผใหญเพราะม

คณสมบตสงกวาเชนความรหรอต�าแหนงสงกวา)

ในภาวะวฒนธรรมแบบนคนสวนใหญยอมอยในวฒนธรรมแบบไพรฟา(parochial–subject

culture)คอ

1.ยอมรบความไมเสมอภาคในปจจบน

2. ยอมรบอ�านาจและผมอ�านาจหรอเปนวฒนธรรม “อ�านาจนยม” กวาได ยอมรบอภสทธ

ตางๆและชนชน

3. ความสมพนธสวนตวอย เหนอกฎเกณฑแบบอนทงหมด ไมวาจะเปนกฎหมาย หรอ

กฎเกณฑอน เราจงเหนสภาพทกฎหมายไทยจะศกดสทธเฉพาะกบผไมมความสมพนธสวนตวกบ

เจาหนาทผรกษากฎหมายแตถารจกกนเปนสวนตวแลวเจาหนาทกพรอมจะยกเวนให

4. เชอผมอ�านาจหรอผอปถมภจงเกดคตวา“เชอผน�าชาตพนภย”(ค�ากลาวจอมพลป.พบล

สงคราม)หรอ“ขาพเจาขอรบผดชอบแตผเดยว”(ค�ากลาวจอมพลสฤษดธนะรชต)

5. คตพระพทธศาสนาเองกมสวนชวยใหความเชอวา สถานะปจจบนของตนเกดเพราะ

“บญท�ากรรมแตง”มาแตเดมเปลยนไดยาก

แมจะเปลยนแปลงการปกครองในป2475แลวกตามแตการเปลยนแปลงการปกครองกไมใช

การลกขนตอสของ“คนชนกลาง”แตเปนผลจากขาราชทหารพลเรอนปญญาชนผไดรบการศกษา

จากตางประเทศเปนผกระท�าการคนสวนใหญไมไดรวมรบรดวย

ทงในประเทศไทยปรชญาเมธทจะสรางความคดเปลยนแปลงระบบการเมองเศรษฐกจสงคม

แบบตะวนตกกไมม กจะมคนอยาง เทยนวรรณ กหลาบ สายประดษฐ จตร ภมศกด ฯลฯ กหาใช

ปรชญาเมธทจะเปลยนโลกทศนและกระบวนการคดของคนไทยสวนใหญไดจงมนกวชาการบางทาน

เสนอวาเราเขาสประชาธปไตยแบบตะวนตกในรปแบบแตเนอหาสาระเราเปน“ประชาธปไตยแบบ

อปถมภ”เรามระบบตลาดจรงแตเปนระบบ“ทนนยมอภสทธ”7

ในสภาวะเชนน ยอมไมกอใหเกดผลดเปนแน เพราะความขดแยงระหวางวฒนธรรมไทยกบ

สทธมนษยชนสากลยอมน�าไปสความสบสนและการไมยอมรบซงกนและกนดงทเหนภาวะ“ววาทะ”

ระหวางผ น�าไทยและองคกรสทธระหวางประเทศถงขนาดทรฐธรรมนญใหมสรางนวตกรรมให

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตไทยตอง “ชแจงและรายงานขอเทจจรงทถกตองโดยไมชกชา

7 รงสรรค ธนะพรพนธ, “วถแหงวฒนธรรมในสงคมไทย” ในอนจลกษณะของเมองไทย เศรษฐศาสตรวเคราะหวาดวย การเมอง,กรงเทพ:ผจดการ,2536,หนา14-15.

_17-0121(001)P4.indd 129 5/17/60 BE 1:42 PM



ในกรณทมการรายงานสถานการณเกยวกบสทธมนษยชนในประเทศไทยโดยไมถกตองหรอไมเปนธรรม”8

ทงๆทหนาทดงกลาวเปนของรฐบาล

ดงนนสมควรทเราจะตองทบทวนและแกปญหาดงกลาวโดยเรวและผเขยนเหนวาหลกคดใน

พระพทธศาสนานาจะเปนทางออกของเรองนได

2. หนาทมนษยชนตามหลกคดพระพทธศาสนา

พระพทธศาสนาไดชอวาเปนศาสนามนษยนยม (humanism) เพราะเชอวามนษยทกคน

มคณคาสงสดอยในตวเองและพรอมทจะเขาส ภาวะสงสดได (พระนพพาน) หากฝกฝนตนเอง

โดยไมตองพงพาพระผเปนเจาหรอเทพใดๆทงสน

แตการไดมาซงภาวะเชนนนตามหลกพระพทธศาสนาคอ เราไมตองตอสกบใครอน (ดงท

ตะวนตกตองสกบชนชนและรฐ)แตเราตองสกบกเลสในตวของเราเองจงมพทธภาษตวาอตตาหเว

ชต�เสยโยชนะตนนนแลประเสรฐกวา

2.1สทธมนษยชนตะวนตกและ“ตน”บนฐานแหงการแบงแยก

ความจรงแนวคดสทธมนษยชนตะวนตกกเนนท “ตน”คอปจเจกแตละคนเชนกนแต “ตน”

ทวานมทฐทก�าหนดโลกทศน (world view) กระบวนทศน (paradigm) วา “คนแตละคน” หรอ

“ตวตน”เปนใหญตองพชตธรรมชาต ตองแขงขน ตอส แกงแยง ชวงชงและครอบง�ากน และตอง

แผขยายอ�านาจออกไปเพอใหเหนอธรรมชาตและมนษย9 เสรภาพ (freedom) เชนน พระพรหม

คณาภรณ (ปจจบน คอ สมเดจพระพทธโฆษาจารย) กลาววา “freedom ในความหมายอยางน

กท�าใหมองความหมายของความสขไปในแนวทางเดยวกน คอ มองเหนความสขเนองกนอยกบอสรภาพ

ชนดทจะไปเปนเจาเปนใหญ เหนอสงภายนอกไดแกการทจะเอาสงภายนอกมาบ�าเรอตนเอง เชน

การทจะเสพวตถไดเตมท”10

สทธมนษยชนในยคนในทศนะพระพรหมคณาภรณจงเหนวาเปนหลกประกนชวยโลกไวรวมทง

การยอมทนกนได (tolerance) เพราะโลกยงแบงแยก เบยดเบยน แขงขน ขมเหงแยงชงกนมาก

ดงนน “สทธมนษยชนและการยอมทนกนทางศาสนาเปนตนเปนหลกประกนทจะชวยใหมนษย

ในยคทมระบบความคดแบบแบงแยกนนพออยดวยกนไปได โดยไมเบยดเบยนขมเหงกน คอ ปองกน

ไมใหฝายหนงเขามาครอบง�า บงคบ หรอท�าลายอกฝายหนง และไมใหตางคนตางกลมตางพวกมากดขกน”

8 ดรางรฐธรรมนญฯ…มาตรา247(4).9 พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต),พทธวธแกปญหาเพอศตวรรษท 21, กรงเทพ: ผลธมม, พมพครงท 16, 2557, หนา10–11.10 เรองเดยวกน,หนาท11.

_17-0121(001)P4.indd 130 5/17/60 BE 1:42 PM



ค�าวาสทธมนษยชน(humanrights)เปนตนนเกดจากภมหลงในประวตศาสตรทมนษยอย

มาดวยการดนรนตอส เมอมนษยยงอยในระบบความคดแบบแบงแยกแขงขนกน หลกสทธมนษยชน

เปนตนนนกจะเปนหลกประกนส�าหรบปกปองตวไมใหฝายอนเขามาครอบง�าท�าลายได”11

แตหลกสทธมนษยชนนทานพระพรหมคณาภรณกลาววา“หลกสทธมนษยชน(humanrights)

เปนตนนมจดออนหรอขอบกพรองทส�าคญ3ประการคอ

ประการท 1 ตวหลก หรอ concept เองมความบกพรองเพราะเกดจากภมหลงและพนฐาน

ความคดแบบแบงแยกพรรคพวกผวพรรณเปนตนซงท�าใหมการดนรนตอสแขงขนแยงชงและปกปอง

ตวเองเพอใหอยรอดลกษณะของการทจะไดมาซงสทธมนษยชนจงเปนไปในรปของการทจะเรยกรอง

หรอทวงเอา

ประการท 2 สทธมนษยชน เปนตนน เปนบญญตของสงคม คอเปนเรองทเกดจากมนษยมา

ก�าหนดตกลงกนขนเอง ไมใชเปนของมมาโดยธรรมชาต ไมใช natural right เมอเปนของทมนษย

ก�าหนดกนขนเอง มนกไมมความจรงเปนฐานรองรบทจะใหเกดความมนคง ทจะตงอยไดตลอดไป

แตเปนเรองของสงคมทตองคอยจดคอยก�ากบโดยก�าหนดท�าเปนกฎเกณฑขอบงคบแลวกยอมรบกน

จงจะคงอยได

ถาจะใหมนคงยงยนจรงกตองโยงเขากบธรรมชาตทเปนของจรงใหได คอใหมฐานอยใน

ธรรมชาตดวย การทมฐานอยในธรรมชาต กคอการพฒนามนษยใหมสภาพจตซงพรอมทจะรกษา

สทธมนษยชนนน และเมอนนสทธมนษยชนจงจะยงยนอยได แตเรองนตองโยงไปถงขอบกพรอง

ประการท3

ประการท3หลกสทธมนษยชนหรอhumanrightsเปนตนน เปนเรองของพฤตกรรมทาง

สงคม เปนเรองทเนนกนอยแคระดบสงคม โดยไมคอยไดดเบองหลงกนใหลกลงไปและใหทวตลอด

ระบบแหงพฤตกรรมของมนษย”12

ทานพระพรหมคณาภรณตงขอสงเกตตอไปวา สทธมนษยชนแบบน มการเรยกรองกนดวย

โทสะเคยดแคนชงชงและมการหวงแหนกดกนแบงแยกคอมจฉรยะ5คอ

1.อาวาสมจฉรยะความหวงแหนกดกนเกยวกบเรองทอยอาศยประเทศทองถนดนแดน

2.กลมจฉรยะ การหวงแหนกดกนเกยวกบเรองพรรคพวกพงศเผาเหลากอหรอชาตพนธเชน

ethnicgroupsและreligiousgroupsตางๆ

3.ลาภมจฉรยะความหวงแหนกดกนเกยวกบเรองลาภทรพยสมบตและผลประโยชนตางๆ

11 เรองเดยวกน,หนา18.12 เรองเดยวกน,หนา20

_17-0121(001)P4.indd 131 5/17/60 BE 1:42 PM



4.วณณมจฉรยะ ความหวงแหนกดกนเกยวกบเรองชนวรรณะผวพรรณจ�าพวกclass,caste

ตลอดจนcolour

5.ธมมมจฉรยะความหวงแหนกดกนในเรองของวทยาการความรคณพเศษวฒความดงาม

ความกาวหนาในทางภมปญญาและความส�าเรจตางๆ”13

พระพรหมคณาภรณจงเสนอวาจรยธรรมเชงลบแบบสทธมนษยชนนตองพฒนาใหเปนจรยธรรม

เชงบวกคอเขาใจความหมายของเสรภาพหรออสรภาพใหถกตอง3ระดบคอ

1.อสรภาพในความสมพนธทถกตองกบธรรมชาตแวดลอมอยอยางผสมกลมกลนกบธรรมชาต

ไมผลาญธรรมชาต

2. อสรภาพในความสมพนธทถกตองกบเพอนมนษย ไมเบยดเบยนกน เปนมตร เกอกล

ชวยเหลอกนและ

3. อสรภาพภายในแหงใจของตนดวย คอเปนอสระจากการบบบงคบครอบง�าของสงแวดลอม

จากธรรมชาตและบบคนทางสงคมและมความสขดวยตนเองมากขนจนอยไดดดวยตนเองมความสข

อสระโดยไมตองขนกบสงภายนอกคอม“ความเปนไท”อยางแทจรงไมตองครอบง�าธรรมชาตหรอ

มนษย

พระพทธศาสนาสอนวามนษยเปนสวนหนงของระบบความสมพนธตามหลกปจจยทางธรรมชาต

จงตองกลมกลน เกอกลเปนปจจยทดตอกนและตองมเมตตาตอมนษยและสตวผรวมอยในธรรมชาต

เดยวกน และมอสรภาพทางใจภายในตน ไมครอบง�า ขมเหงผอน มความสขในตนดวยเหต ดงน

พระพทธศาสนาจงไมเคยสอนใหไปเรยกทวงสทธจากใคร แตสอนวาเมอเรามอสรภาพเชนน คนอน

กมเราจงมหนาทตอผอน

2.2หนาทมนษยชน(HumanDuties)

พระพทธศาสนาจงเนนทหนาทมนษยทงตอตนเองและตอผอน ดงจะเหนไดจากหมวดธรรม

ในหนงสอธรรมนญชวตของพระพรหมคณาภรณทมหลกการด�าเนนชวตดวยการปฏบตตนเองทงสน

อาทการมฐานชวตทมนคงตองเวนชว14ประการคอไมผดศล5ไมมอคต4เวนอบายมข6และ

ก�าหนดหนาททตนมตอบคคลใกลชด6กลมตามหลกทศ6คอ

ทศ1ในฐานะทเปนบตรธดาพงเคารพบดามารดาผเปรยบเสมอนทศเบองหนาดงน

1. ทานเลยงเรามาแลวเลยงทานตอบ

2.ชวยท�ากจธระการงานของทาน

3.ด�ารงวงศสกล

13 เรองเดยวกน,หนา126

_17-0121(001)P4.indd 132 5/17/60 BE 1:42 PM



4.ประพฤตตนใหเหมาะสมกบความเปนทายาท

5.เมอทานลวงลบไปแลวท�าบญอทศใหทาน

บดามารดาอนเคราะหบตรตามหลกปฏบตดงน

1.หามปรามจากความชว

2.ดแลฝกอบรมใหตงอยในความด

3.ใหศกษาศลปวทยา

4.เปนธระเมอถงคราวจะมคครองทสมควร

5.มอบทรพยสมบตใหเมอถงโอกาส

ทศ 2 ในฐานะทเปนศษย พงแสดงความเคารพนบถอครบาอาจารย ผเปรยบเสมอนทศ

เบองขวาดงน

1.ลกตอนรบแสดงความเคารพ

2.เขาไปหาเพอบ�ารงรบใชปรกษาซกถามรบค�าแนะน�า

3.ฟงดวยดฟงเปนรจกฟงใหเกดปญญา

4.ปรนนบตชวยบรการ

5.เรยนศลปวทยาโดยเคารพเอาจรงเอาจงถอเปนกจส�าคญ

อาจารยอนเคราะหศษย ตามหลกปฏบตดงน

1.แนะน�าฝกอบรมใหเปนคนด

2.สอนใหเขาใจแจมแจง

3.สอนศลปวทยาใหสนเชง

4.สงเสรมยกยองความดงามความสามารถใหปรากฎ

5. สรางเครองคมครองภยในสารทศ คอสอนฝกศษยใหใชวชาเลยงชพไดจรง และ

รจกด�ารงตนเองดวยด ทจะเปนประกนใหด�าเนนชวตดงามโดยสวสด มความสข

ความเจรญ

ทศท3ในฐานะมสาม พงใหเกยรตบ�ารงภรรยาผเปรยบเสมอนทศเบองหลงดงน

1.ยกยองใหเกยรตสมฐานะทเปนภรรยา

2.ไมดหมน

3.ไมนอกใจ

4.มอบความเปนใหญในงานบาน

5.หาเครองแตงตวมาใหเปนของขวญตามโอกาส

_17-0121(001)P4.indd 133 5/17/60 BE 1:42 PM



ภรรยาอนเคราะหสามตามหลกปฏบตดงน

1.จดงานบานใหเรยบรอย

2.สงเคราะหญาตมตรทงสองฝายดวยด

3.ไมนอกใจ

4.รกษาทรพยสมบตทหามาได

5.ขยนชางจดชางท�าเอางานทกอยาง

ทศท4ในฐานะทเปนมตรสหายพงปฏบตตอมตรสหายผเปรยบเสมอนทศเบองซาย

1.เผอแผแบงปน

2.พดจามน�าใจ

3.ชวยเหลอเกอกลกน

4.มตนเสมอรวมสขรวมทกขดวย

5.ซอสตยจรงใจ

มตรสหายอนเคราะหตอบตามหลกปฏบตดงน

1.เมอเพอนประมาทชวยรกษาปองกน

2.เมอเพอนประมาทชวยรกษาทรพยสมบตของเพอน

3.ในคราวมภยเปนทพงได

4.ไมละทงในยามทกขยาก

5.นบถอตลอดถงวงศญาตของมตร

ทศท5ในฐานะทเปนนายจางพงบ�ารง คนรบใช และ คนงานผเปรยบเสมอนทศเบองลาง

ดงน

1.จดงานใหท�าตามความเหมาะสมกบก�าลงเพศวยความสามารถ

2.ใหคาจางรางวลสมควรแกงานและความเปนอย

3.จดสวสดการดมชวยรกษาพยาบาลในยามเจบไขเปนตน

4.มอะไรไดพเศษมากแบงปนให

5.ใหมหยดและพกผอนหยอนใจตามโอกาสอนสมควร

คนรบใชและคนงานแสดงน�าใจ ตอนายงานดงน

1.เรมท�างานกอน

2.เลกงานทหลง

3.เอาแตของทนายให

4.ท�างานใหเรยบรอยและดยงขน

5.น�าความดของนายงานและกจการไปเผยแพร

_17-0121(001)P4.indd 134 5/17/60 BE 1:42 PM



ทศท 6 ในฐานะทเปนพทธศาสนกชน พงแสดงความเคารพนบถอตอ พระสงฆ ผเปรยบ

เสมอนทศเบองบนดงน

1. จะท�าสงใดกท�าดวยความเมตตา

2.จะพดสงใดกพดดวยเมตตา

3.จะคดสงใดกคดดวยเมตตา

4. ตอนรบดวยความเตมใจ

5. อปถมภดวยปจจย4

พระสงฆอนเคราะหคฤหสถ ตามหลกปฏบตดงน

1. หามปรามสอนใหเวนจากความชว

2. แนะน�าสงสอนใหตงอยในความด

3. อนเคราะหดวยความปรารถนาด

4. ชแจงอธบายท�าสงทเคยฟงแลวใหเขาใจแจมแจง

5. บอกทางสวรรคสอนวธด�าเนนชวตใหมความสขความเจรญ

เกอกลกนประสานสงคม ชวยเหลอเกอกลกนรวมสรางสรรค สงคมใหสงบสขมนคงสามคค

มเอกภาพดวยสงคหวตถ4คอ

1.ทานเผอแผแบงปน(ชวยดวยเงนดวยของ)

2.ปยวาจาพดอยางรกกน(ชวยดวยถอยค�า)

3.อตถจรยาท�าประโยชนแกเขา(ชวยดวยก�าลงแรงงาน)

4.สมานดดาเอาตวเขาสมาน(ชวยดวยรวมสรางสรรคและแกปญหาเสมอกนโดยธรรม

และรวมสขรวมทกขกน)14

นอกจากนนยงรวมใหมจดหมายในชวต3ระดบคอ

ขนท1ทฏฐธมมกดถะจดหมายขนตาเหนหรอประโยชนปจจบน

ก)มสขภาพดรางกายแขงแรงไรโรคอายยน

ข) มเงนมงานมอาชพสจรตพงตนเองไดทางเศรษฐกจ

ค)มสถานภาพดเปนทยอมรบนบถอในสงคม

ง) มครอบครวผาสก ท�าวงศตระกลใหเปนทนบถอ ทง 4 น พงใหเกดมโดยธรรม

และใชใหเปนประโยชนทงแกตนและผอน

14 เรองเดยวกน

_17-0121(001)P4.indd 135 5/17/60 BE 1:42 PM



ขนท2สมปรายกดถะจดหมายขนเลยตาเหนหรอประโยชนเบองหนา

ก)มความอบอนซาบซงสขใจ ไมอางวางเลอนลอย มหลกยดเหนยวใจใหเขมแขง

ดวยศรทธา

ข)มความภมใจในชวตสะอาดทไดประพฤตแตการอนดงามดวยความสจรต

ค)มความอมใจในชวตมคณคาทไดท�าประโยชนตลอดมาดวยน�าใจเสยสละ

ง)มความแกลวกลามนใจทจะแกไขปญหาน�าชวตและภารกจไปไดดวยปญญา

จ)มความโลงจตมนใจมทนประกนภพใหมดวยท�าไวแตกรรมทด

ขนท3ปรมตถะจดหมายสงสดหรอประโยชนอยางยง

ก) ถงถกโลกธรรมกระทบถงจะพบความผนผวนปรวนแปรกไมหวนไหวมใจเกษมศานต

มนคง

ข) ไมถกความยดตดถอมนบบคนจตใหผดหวงโศกเศรามจตโลงโปรงเบาเปนอสระ

ค)สดชนเบกบานใจไมขนมวเศราหมองผองใสไรทกขมความสขทแทรเทาทนและ

ท�าการตรงตามเหตปจจยชวตหมดจดสดใสเปนอยดวยปญญา

ถาบรรลจดหมายชวตถงขนท2ขนไปเรยกวาเปน“บณฑต”15

นคอหนาทมนษยทแตละคนมตอตนเองและคนรอบขางโดยไมตองการการเรยกรองทวงถามไม

ตองการการรบรองหรอคมครองจากกฎหมายหรอองคกรใดและเมอเปน“หนาทของเรา”กยอมเปน

“สทธ”ของผอนเชนหนาทบตรกเปนสทธของบดามารดาหนาทของสามกเปนสทธของภรยาฯลฯ

บทสรป ผเขยนจงเหนวาการน�าหลกพระพทธศาสนามาเปนหลกในการสงเสรม “หนาทมนษยชน”

จงนาจะเปนสงทท�าควบคกนไปไดกบการสงเสรม “สทธมนษยชน” เพอใหเกดความสมบรณ

ทแทจรงในการทมนษยจะปฏบตตอเพอมนษยดวยกน

15 เรองเดยวกน

_17-0121(001)P4.indd 136 5/17/60 BE 1:42 PM


* กรรมการการเลอกตง, ผเขารบการอบรมหลกสตร “หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย” (นธป.) รนท 4 ของส�านกงาน ศาลรฐธรรมนญ

ประวช รตนเพยร*

สทธในการด�าเนนกระบวนพจารณาเกยวกบคดเลอกตง

บทน�า หลกสทธมนษยชนเปนหลกการส�าคญทงในทางกฎหมายและในทางรฐศาสตรปกครองซงถอวา

เปนหลกการทรฐตามความหมายอยางกวางหมายถงศาลรฐบาลและสภานตบญญตจะตองบญญต

หรอใชบงคบกฎหมายโดยไมเปนการละเมดตอสทธมนษยชน ซงถอไดวาหลกสทธมนษยชนเปรยบ

เสมอนภมหลงของการกระท�าทงหลายของรฐทจะตองไมขดหรอแยงโดยรฐจะตองใหสทธและเสรภาพ

ความเสมอภาคตลอดจนถงไมบนทอนเหยยดหยามศกดศรในความเปนมนษย

สทธในกระบวนการยตธรรมทางอาญา รฐจะตองถอวาบคคลทงหลายทเขามาสกระบวนการ

ยตธรรมเปนผมสทธและเสรภาพในการใชสทธหรอไมใชสทธในกระบวนการยตธรรม ซงมลกษณะ

เปนประธานในคด (Process – Subject) ไมใชกรรมในคด (Process –Object) ซงถาเปนกรรม

ในคดเทากบวากระบวนการยตธรรมดงกลาวไมใหบทบาทของผถกกลาวหาหรอผถกกลาวโทษใน

การใชสทธและเสรภาพ แตรฐจะเปนผมบทบาทก�าหนดเสนทางแหงสทธและเสรภาพการด�าเนนคด

แตในการปกครองระบอบประชาธปไตยนน รฐจะประกนสทธและเสรภาพมากกวาการจ�ากดสทธ

โดยรฐจะไมเขาไปแทรกแซงหรอบงคบขมขหรอตดสทธเสรภาพในกระบวนการตดสนใจของผถกกลาวหา

อกทงรฐจะตองแสวงหาพยานหลกฐานทไมใชเฉพาะจะท�าใหเกดผลราย แตจะตองคนหาความจรง

ทงในแงทเปนผลด ซงจะท�าใหผถกกลาวหาหลดพนจากการถกกลาวหาหรอกลาวโทษไดตามหลก

“ยกเหตแหงความสงสยใหแกจ�าเลย”(Proofbeyondreasonabledoubt)ซงถอวาเปนการทรฐ

เคารพสทธและศกดศรของผถกกลาวหาซงเปนพลเมองของรฐจงถอไดวารฐใหความส�าคญในศกดศร

ความเปนมนษยและด�าเนนการตามสทธมนษยชนอยางแทจรง ซงสทธมนษยชนตามกระบวนการ

ทางอาญาไดแกสทธการไดรบการสนนษฐานวาไมมความผดสทธทจะไมถกจบกมโดยพลการสทธ

ทจะไมถกคนในทรโหฐานโดยพลการสทธของผตองหาและจ�าเลยสทธของพยานสทธของผเสยหาย

สทธของจ�าเลย

_17-0121(001)P4.indd 137 5/17/60 BE 1:42 PM


ประวช รตนเพยร

สวนสทธในการด�าเนนกระบวนพจารณาเกยวกบคดเลอกตงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2550 ก�าหนดไววากรณทคณะกรรมการการเลอกตงเหนวา สมาชกภาพของสมาชก

สภาผแทนราษฎร หรอสมาชกวฒสภาคนใดสนสดลงใหสงเรองไปยงประธานสภาทผนนเปนสมาชก

และใหประธานแหงสภานนสงเรองไปยงศาลรฐธรรมนญเพอวนจฉยหรอเหนวาหากความเปนรฐมนตร

สนสดลงเฉพาะตวใหคณะกรรมการการเลอกตงยนค�ารองตอศาลรฐธรรมนญหรอกรณทประกาศผล

การเลอกตงแลว หากคณะกรรมการการเลอกตงเหนวาควรใหมการเลอกตงใหม หรอเพกถอนสทธ

เลอกตงของสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา สมาชกสภาทองถน หรอผบรหารทองถน

ใหยนค�ารองตอศาลฎกาหรอศาลอทธรณวนจฉย แลวแตกรณ และใหค�าสงของศาลเปนทสด

และการพจารณาของศาลใชวธพจารณาและวนจฉยคดเลอกตงตามระเบยบทประชมใหญศาลฎกา

วาดวยวธพจารณาและวนจฉยคดทเกยวกบคดเลอกตงและการเพกถอนสทธเลอกตงในการเลอกตง

สมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา พ.ศ. 2550 หรอระเบยบทประชมใหญ

ศาลฎกาวาดวยวธพจารณาและวนจฉยคดทเกยวกบคดเลอกตงและการเพกถอนสทธเลอกตง

ในการเลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน พ.ศ. 2550 หรอขอก�าหนดศาลรฐธรรมนญ

วาดวยวธพจารณาและการท�าค�าวนจฉยพ.ศ.2550โดยการพจารณาใชระบบไตสวนและเปนไปโดยเรว

ซงศาลจะมบทบาทส�าคญในการสบพยานหรอไตสวนใหไดความจรงมากทสด

1. สทธมนษยชน

ความเปนมาของสทธมนษยชนทเปนสากล

สทธมนษยชนมพฒนาการมาจากความพยายามของมนษยทจะใหศกดศรของมนษยชนไดรบ

การเคารพแนวความคดเรองสทธมนษยชนเกดจากแนวคดทมาจากหลากหลายประเพณและศาสนา

ตอมาผบรหารประเทศและนกกฎหมายตางมบทบาทในการสงเสรมแนวคดและกลายเปนบทบญญต

และรฐธรรมนญขน ตอมามการกอตงองคการสหประชาชาตขนเมอวนท 26 มถนายน ค.ศ.1945

ผน�าประเทศสมาชก 50 ประเทศ ไดรวมลงนามในกฎบตรสหประชาชาต โดยมเปาหมายหลกคอ

“เพอปกปองคนรนตอไปจากภยพบตของสงคราม และเพอยนยนความศรทธาในสทธมนษยชน

ขนพนฐานในศกดศรและคณคาของมนษยและในสทธอนเทาเทยมกนของบรษและสตร”และมาตรา1

ของกฎบตรสหประชาชาต ระบจดมงหมายประการหนง คอ เพอบรรลความรวมมอระหวางชาต

ในการสงเสรมและสนบสนนใหมการเคารพสทธมนษยชนและเสรภาพขนพนฐานส�าหรบมนษยทกคน

โดยไมค�านงถงเชอชาตเพศภาษาหรอศาสนา

ปฏญาณวาดวยสทธมนษยชนทประเทศสมาชกองคการสหประชาชาตไดรวมรบรองนนถอเปน

มาตรฐานในการปฏบตตอกนของมวลมนษยและบรรดานานาชาตแมมไดมผลบงคบทางกฎหมายกตาม

_17-0121(001)P4.indd 138 5/17/60 BE 1:42 PM



แตปฏญญาสากลฉบบนถอเปนหลกเกณฑส�าคญในการปฏบตเกยวกบสทธมนษยชนทบรรดาประเทศ

ทวโลกและไดเปนทยอมรบในระดบสากลเนองจากสทธทระบไวในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

นนจ�าแนกไดเปน

1. สทธของพลเมองและสทธทางการเมองซงรวมถงสทธในชวตเสรภาพและความมนคงของ

บคคล อสรภาพจากความเปนทาสและการถกทรมาน ความเสมอภาคในทางกฎหมาย การคมครอง

เมอถกจบ กกขงหรอเนรเทศ สทธทจะไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรม การมสวนรวมทาง

การเมองสทธการสมรสและการตงครอบครวเสรภาพขนพนฐานในทางความคดมโนธรรมและศาสนา

การแสดงความคดเหนและการแสดงออก เสรภาพในการชมนม และการเขารวมสมาคมอยางสนต

สทธในการมสวนในรฐบาลของตนโดยทางตรงหรอการสงผแทนทไดรบการเลอกตงอยางเสร

2. สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ซงครอบคลมถงสทธในการท�างาน การไดรบ

คาตอบแทนทเทากนส�าหรบงานทเทากน สทธในการกอตงและเขารวมสหภาพแรงงาน สทธใน

มาตรฐานการครองชพทเหมาะสม สทธในการศกษาและสทธในการเขารวมใชชวตทางวฒนธรรม

อยางเสร

2. สทธมนษยชนในประเทศไทย

สทธมนษยชนทางสากลมอทธพลและสงผลกระทบตอประเทศไทยในการเขาเปนภาคสนธสญญา

ระหวางประเทศดานสทธมนษยชนเชน

1) อนสญญาวาดวยการตอตานการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ

2) อนสญญาวาดวยสทธเดก

3) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง

4) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรม

ทงนอนสญญาเกยวกบสทธมนษยชนจะมผลบงคบใชในประเทศไทยนนจะตองมการอนวตการ

คอด�าเนนการใหเปนผลตามบทบญญตแหงอนสญญา (Implement the Provisions of a

Convention) โดยการตรากฎหมายภายในประเทศหรอปรบแกกฎหมายภายในประเทศ เพอให

สอดคลองและรองรบกบพนธกรณอนสญญาดงกลาว

3. สทธมนษยชนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 รบรองสทธเสรภาพของประชาชนทถอวา

เปนฉบบสมบรณอยางไมเคยปรากฏมากอนในรฐธรรมนญหลายฉบบทผานมา โดยมเจตนารมณ

เพอเปนการสงเสรมและคมครองสทธเสรภาพของประชาชน ใหประชาชนมสวนรวมในการปกครอง

_17-0121(001)P4.indd 139 5/17/60 BE 1:42 PM



ระบอบประชาธปไตยและตรวจสอบการใชอ�านาจรฐเพมขน สามารถจ�าแนกสทธเสรภาพตาม

รฐธรรมนญออกไดเปนสามสวนดงน

1) สทธเสรภาพในความเปนมนษยเปนสทธเสรภาพเกยวกบชวตรางกายความคดจตใจและ

ความเปนอยของประชาชน ถอเปนสทธทตดมากบประชาชนตงแตเกดมาเปนคน รฐไมอาจปฏเสธ

ความเปนคน และศกดศรความเปนคนของประชาชนดวยการกระท�าทเปนการลวงล�า คกคาม หรอ

ละเมดได เชน การไมถกลงโทษดวยวธโหดราย ไรมนษยธรรม การมเสรภาพในเคหสถานสวนตว

เสรภาพการเดนทางการนบถอศาสนาการสอสารคมนาคมการแสดงความคดเหนการมกรรมสทธ

ในทรพยสนและการเลอกถนทอยเปนตนตามมาตรา4มาตรา26และมาตรา28ทกลาววาเปน

สทธทจะอย จะเปน หรอเปนสทธทตดมากบตวประชาชน กเพราะเปนสทธทเปนสวนควบตดอย

กบความเปนคนตามธรรมชาตโดยททกคนมอยเหมอนกน รฐไมอาจเขาไปแทรกแซงใหเกดความ

แตกตางหรอสญสนสทธอนเปนเสมอนองคประกอบของชวตจตใจและรางกายไดดงนนสทธเสรภาพ

ในความเปนมนษยจงเปนสทธของคนทหามไมใหรฐกระท�าซงอาจเรยกสทธแบบนวาเปนสทธทเปน

ปฏปกษกบรฐ

2) สทธเสรภาพในความเปนพลเมอง เปนสทธเสรภาพเกยวกบการทสามารถเรยกรอง

ความตองการขนพนฐานจากรฐในฐานะทเปนราษฎรของรฐซงรฐมหนาทใหการตอบในรปของบรการ

สาธารณะ ถอเปนสทธทจะเรยกขอได จะรบเอาได หรอเปนสทธทตามมากบตวโดยงอกขนมาจาก

ความเปนพลเมองหรอเปนราษฎรของรฐโดยรฐไมอาจจะปฏเสธความรบผดชอบหรอความชวยเหลอ

ดวยการเพกเฉยไมกระท�าการตอบสนองตามความเรยกรองตองการของประชาชนซงรฐมหนาทให

ความคมครองไดแกสทธในการรบการศกษาสทธของผบรโภคสทธเสรภาพในการชมนมเสรภาพ

ในการรวมตวเปนหมคณะ สทธการรบขอมลขาวสารจากรฐ เสรภาพการจดตงพรรคการเมอง สทธ

การรบบรการสาธารณสข สทธการฟองหนวยราชการ สทธสวนรวมกบรฐ สทธคดคานการเลอกตง

สทธในการเขาชอเสนอกฎหมายและขอบญญตทองถน สทธการเขาชอถอดถอนผด�ารงต�าแหนงทาง

การเมองดงนนสทธเสรภาพในความเปนพลเมองจงเปนสทธของพลเมองทไมจ�าเปนวาทกคนจะตอง

ไดรบประโยชนเทากน แตหากเปนสทธอะไรของใครกเปนหนาทของรฐทจะตองรบผดชอบในการ

สนองตอบตอการใชสทธนน กลาวคอ พลเมองทเปนเดกยอมสามารถเรยกรองการศกษาฟร

ในภาคบงคบจากรฐไดเชนเดยวกบผใหญกยอมสามารถเรยกรองการใชสทธออกเสยงเลอกตงไดดงนน

สทธเสรภาพของพลเมองจงเปนสทธทสงวนไวใหเปนหนาทของรฐทจะตองจดหาใหประชาชนหรอ

บงคบใหรฐจะตองกระท�าซงอาจเรยกวาเปนสทธทเปนปฏฐานกบรฐ

3) สทธในความเสมอภาค เปนสทธ เสรภาพเกยวกบการไดรบการปฏบตเทาเทยมกนจากรฐ

หรอการไมเลอกปฏบต เวนแตการเลอกปฏบตเพอชวยเหลอใหผเสยเปรยบผดอยโอกาสไดรบสทธ

_17-0121(001)P4.indd 140 5/17/60 BE 1:42 PM



โอกาสเทาเทยมกบคนอนได ซงถอเปนสทธทจะมจะเหมอนหรอเปนสทธ เสรภาพทด�ารงอยนอกตว

ของประชาชนตามมาตรา30โดยรฐไมอาจปฏเสธความเปนกลางหรอความเปนธรรมดวยการละเลย

เพกเฉยไมยนมอเขาไปชวย หรอหยบยนโอกาสอนพงมพงไดใหกบประชาชนไดรบอยางเสมอภาค

เทาเทยมกน โดยทไมมใครไดเปรยบเสยเปรยบ เพราะความแตกตางตามธรรมชาต และเพราะการ

กระท�าหรอละเวนการกระท�าของรฐทไมเทาเทยมกน เชนการเสมอกนในกฎหมายการไมถกเกณฑ

แรงงานการไดรบสงอ�านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะการไดรบความคมครองโดยรฐ และสทธ

ไดรบความชวยเหลอจากรฐ เปนตน ดงนน สทธในความเสมอภาคจงเปนสทธทรฐใหหลกประกน

ในการไดรบการปฏบตทเทาเทยมกน แตรฐไมตองผกพนวาทกคนจะตองเกบเกยวผลประโยชนจาก

การใชสทธนนใหไดเทากนเสมอไป สทธในความเสมอภาคจงเปนสทธทก�าหนดใหรฐด�ารงฐานะของ

ความเปนคนกลางในการถอดลยระหวางความแตกตางกนตามธรรมชาตของคนกบความเทาเทยมกน

ตามกฎหมาย และการปฏบตของรฐเพออดชองวางไมใหความแตกตางนนเปนเหตใหเกดเงอนไขของ

ความไมยตธรรมขนในสงคม แตประโยชนจากความยตธรรมนนเปนสงทแตละคนตองสรางตอขนมา

ใหตวเองในภายหลงหรอไปหาเอาไดขางหนา เมอรฐไดชวยสรางหลกประกนความยตธรรมใหแลว

ซงอาจเรยกสทธแบบนวาเปนสทธทเปนพนธะกบรฐ

สทธมนษยชนในสงคมไทยถกนยามตามพระราชบญญตคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

พ.ศ.2542วา“สทธมนษยชนหมายถงศกดศรความเปนมนษยสทธเสรภาพและความเสมอภาคของ

บคคลทไดรบการรบรองและคมครองตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยหรอตามกฎหมายหรอ

ตามสนธสญญาทประเทศไทยมพนธะกรณทจะตองปฏบตตาม”

4. สทธในการด�าเนนกระบวนพจารณาเกยวกบคดเลอกตง

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 91 ก�าหนดวากรณ

ทคณะกรรมการการเลอกตงเหนวาสมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎร หรอสมาชกวฒสภา

คนใดสนสดลง ใหสงเรองไปยงประธานสภาทผนนเปนสมาชก และใหประธานแหงสภานนสงเรอง

ไปยงศาลรฐธรรมนญเพอวนจฉย มาตรา 182 ก�าหนดวาหากความเปนรฐมนตรสนสดลงเฉพาะตว

ใหคณะกรรมการการเลอกตงยนค�ารองตอศาลรฐธรรมนญและมาตรา239ก�าหนดวากรณทประกาศ

ผลการเลอกตงแลวหากคณะกรรมการการเลอกตงเหนวาควรใหมการเลอกตงใหมหรอเพกถอนสทธ

เลอกตงของสมาชกสภาผแทนราษฎรสมาชกวฒสภาสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถนใหยน

ค�ารองตอศาลฎกาหรอศาลอทธรณวนจฉยแลวแตกรณและใหค�าสงของศาลเปนทสด

การด�าเนนการกระบวนพจารณาเกยวกบคดเลอกตงใชวธพจารณาและวนจฉยคดเลอกตงตาม

ระเบยบทประชมใหญศาลฎกาวาดวยวธพจารณาและวนจฉยคดทเกยวกบคดเลอกตงและการเพกถอน

_17-0121(001)P4.indd 141 5/17/60 BE 1:42 PM



สทธเลอกตงในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา พ.ศ. 2550

หรอระเบยบทประชมใหญศาลฎกาวาดวยวธพจารณาและวนจฉยคดทเกยวกบคดเลอกตงและ

การเพกถอนสทธเลอกตงในการเลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน พ.ศ. 2550 หรอ

ขอก�าหนดศาลรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาและการท�าค�าวนจฉย พ.ศ. 2550 การพจารณาใช

ระบบไตสวนและเปนไปโดยเรวซงระบบไตสวนหมายถงการตรวจพยานหลกฐานการนงพจารณา

การสบพยานหรอกระบวนการพจารณาของศาลเพอใหไดขอเทจจรงและพยานหลกฐาน โดยระบบ

ไตสวนมความแตกตางกบระบบกลาวหาคอระบบไตสวนศาลเปนผมบทบาทส�าคญในการสบพยาน

หรอไตสวนใหไดความจรงมากทสดสวนระบบกลาวหาคความเปนผมบทบาทส�าคญในการสบพยาน

ในศาลตามหลกผใดกลาวอางผนนน�าสบ

1. ความหมายของ “คดเลอกตง”

คดเลอกตง หมายถง คดเกยวกบการเลอกตงทคณะกรรมการการเลอกตงยนตอศาลฎกา

หรอศาลอทธรณ กลาวหาวา ผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา

ผเขารบการสรรหาสมาชกวฒสภา สมาชกสภาทองถน หรอผบรหารทองถน กระท�าการฝาฝนหรอ

ไมปฏบตตามกฎหมายเกยวกบการเลอกตง เพอวนจฉยมค�าสงใหมการเลอกตงใหมหรอใหเพกถอน

สทธเลอกตงตลอดจนคดทผสมครรบเลอกตงขาดคณสมบตและคดทสมาชกสภาผแทนราษฎรสมาชก

วฒสภาหรอรฐมนตรขาดสมาชกสภาพรวมทงคดทคณะกรรมการการเลอกตงยนตอศาลรฐธรรมนญ

ใหยบพรรคการเมองตามอ�านาจหนาทของคณะกรรมการการเลอกตง

ศาล หมายถง ศาลรฐธรรมนญ ศาลฎกา หรอศาลอทธรณ ทมอ�านาจรบค�ารองและ

ด�าเนนกระบวนพจารณาคดตามรฐธรรมนญพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตง

สมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา หรอพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ

วาดวยพรรคการเมอง

ผรอง หมายถง คณะกรรมการการเลอกตงหรอนายทะเบยนพรรคการเมอง ซงเปนผยน

ค�ารองตอศาลเพอพจารณาวนจฉยคดตามรฐธรรมนญ พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย

การเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา หรอพระราชบญญตประกอบ

รฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง

ผคดคาน หมายถง ผถกกลาวหาหรอผถกรองทเขามาในคดตามรฐธรรมนญพระราชบญญต

ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา

พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมองหรอผซงถกศาลเรยกเขามาในคด

_17-0121(001)P4.indd 142 5/17/60 BE 1:42 PM



2. สทธการจดท�าค�ารอง บญชระบพยาน ค�าแถลง และหนงสอมอบอ�านาจ

2.1 สทธการจดท�าค�ารอง

คดเลอกตงจะเรมตนดวยการยนค�ารอง โดยคณะกรรมการการเลอกตงเปนผจดท�าค�ารองตาม

แบบพมพของศาลอทธรณ ศาลฎกา หรอศาลรฐธรรมนญ ค�ารองตองท�าเปนหนงสอและใชถอยค�า

สภาพจะรองดวยวาจาไมได และค�ารองตองมรายการตามระเบยบทประชมใหญศาลฎกาวาดวยวธ

พจารณาและวนจฉยคดทเกยวกบคดเลอกตงและการเพกถอนสทธเลอกตงในการเลอกตงสมาชกสภา

ผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภาพ.ศ.2550ขอ6หรอระเบยบทประชมใหญศาลฎกา

วาดวยวธพจารณาและวนจฉยคดทเกยวกบคดเลอกตงและการเพกถอนสทธเลอกตงในการเลอกตง

สมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถนพ.ศ.2550ขอ6หรอขอก�าหนดศาลรฐธรรมนญวาดวยวธ

พจารณาและการท�าค�าวนจฉยพ.ศ.2550ขอ18

2.2 สทธการจดท�าบญชระบพยานและค�าแถลง

ผรองตองยนบญชระบพยานพรอมค�าแถลงแสดงเหตผลความจ�าเปนในการอางพยานและ

วธการไดมาซงพยานมาพรอมกบค�ารอง โดยอาจอางตนเอง บคคล และหลกฐานอนเปนพยานได

ตามระเบยบทประชมใหญศาลฎกาวาดวยวธพจารณาและวนจฉยคดทเกยวกบคดเลอกตงและ

การเพกถอนสทธเลอกตงในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา

พ.ศ.2550ขอ11ระเบยบทประชมใหญศาลฎกาวาดวยวธพจารณาและวนจฉยคดทเกยวกบคดเลอกตง

และการเพกถอนสทธเลอกตงในการเลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน พ.ศ. 2550

ขอ11หรอขอก�าหนดศาลรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาและการท�าค�าวนจฉยพ.ศ. 2550ขอ33

การยนบญชระบพยานตองท�าค�าแถลงแสดงเหตผลความจ�าเปนในการอางพยานประกอบไปกบบญช

ระบพยานดวยทงนเปนเรองของหลกการทวาคความมสทธอางพยานไดตามทศาลเหนสมควรดงนน

เมอยนบญชระบพยานกตองแถลงถงเหตผลความจ�าเปนในการอางดวยเพอศาลจะไดพจารณาสงตามท

เหนสมควรโดยตองกลาวถงรายละเอยดของพยานแตละปากวาจ�าตองน�าเขาสการไตสวนเพราะเหตใด

เปนพยานส�าคญอยางไรมความเกยวของกบคดอยางไร

2.3 สทธการจดท�าหนงสอมอบอ�านาจ

คณะกรรมการการเลอกตงในฐานะผรอง โดยปกตมไดไปด�าเนนกระบวนพจารณาในคดและ

ไดมอบอ�านาจใหประธานกรรมการการเลอกตงด�าเนนคดแทนคณะกรรมการการเลอกตง รวมทง

ใหประธานกรรมการการเลอกตงมอบอ�านาจชวงใหบคคลหนงบคคลใดหรอคณะบคคลมอ�านาจหนาท

ด�าเนนการคดแทนกไดซงในการจดท�าหนงสอมอบอ�านาจจะมรายละเอยดเกยวกบการมอบอ�านาจให

บคคลทไดรบมอบอ�านาจมอ�านาจด�าเนนการไตสวนและด�าเนนกระบวนพจารณาใดหรอด�าเนนการ

ใดๆในการด�าเนนคดเลอกตง

_17-0121(001)P4.indd 143 5/17/60 BE 1:42 PM



3. สทธการยนค�ารอง

การยนค�ารองตอศาลฎกา ศาลอทธรณ หรอศาลอทธรณภาคทเขตเลอกตงอยในเขตอ�านาจ

ของศาล ผรองตองยนพรอมส�าเนาค�ารองและเอกสารประกอบ ขอความถกตองเปนอยางเดยวกน

เทากบจ�านวนผถกกลาวหาตามค�ารองและอกจ�านวนหาชดตอศาล ตามระเบยบทประชมใหญ

ศาลฎกาวาดวยวธพจารณาและวนจฉยคดทเกยวกบคดเลอกตงและการเพกถอนสทธเลอกตงใน

การเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภาพ.ศ. 2550 ขอ 6 วรรคสาม

ระเบยบทประชมใหญศาลฎกาวาดวยวธพจารณาและวนจฉยคดทเกยวกบคดเลอกตงและการเพกถอน

สทธเลอกตงในการเลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน พ.ศ. 2550 ขอ 6 วรรคสาม

โดยผรองไมตองเสยคาธรรมเนยมในการด�าเนนกระบวนพจารณาคดเลอกตงโดยใหยนบญชระบพยาน

พรอมค�าแถลงแสดงเหตผลความจ�าเปนในการอางพยานและวธการไดมาซงพยานไปพรอมกบค�ารอง

กรณการยนค�ารองตอศาลรฐธรรมนญใหยนค�ารองและบญชระบพยานพรอมค�าแถลงแสดง

เหตผลความจ�าเปนในการอางพยานและวธการไดมาซงพยานไปพรอมกบค�ารอง

4. สทธการสงค�ารอง

เมอคณะกรรมการการเลอกตงยนค�ารองและด�าเนนกระบวนพจารณาคดเลอกตงในศาลซงจะ

ตองน�าค�ารองไปยนตอศาลและศาลจะตรวจและมค�าสงรบหรอไมรบค�ารองภายใน3วนนบแตวนรบ

ค�ารอง เมอศาลมค�าสงรบค�ารองของคณะกรรมการการเลอกตงไวพจารณาวนจฉย ศาลจะสงส�าเนา

ค�ารองแกผถกกลาวหาหรอมค�าสงแจงใหผถกกลาวหามารบส�าเนาค�ารองภายในระยะเวลาทก�าหนด

และศาลจะเปนผแจงประธานสภาผแทนราษฎรหรอประธานวฒสภากรณทผถกกลาวหาเปนสมาชก

สภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาหรอแจงประธานสภาทองถนกรณผถกกลาวหาเปนสมาชกสภา

ทองถนหรอแจงองคกรปกครองสวนทองถนกรณผถกกลาวหาเปนนายกองคกรปกครองสวนทองถน

นนวาศาลไดรบค�ารองไวพจารณาแลวมผลท�าใหสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาสมาชก

สภาทองถนหรอผบรหารทองถนทคณะกรรมการการเลอกตงเหนควรใหมการเลอกตงใหม หรอ

เพกถอนสทธเลอกตงภายหลงประกาศผลการเลอกตง ตองหยดปฏบตหนาทจนกวาศาลจะมค�าสง

ยกค�ารอง(ระเบยบทประชมใหญศาลฎกาขอ8และขอ9)

กรณการยนค�ารองตอศาลรฐธรรมนญ เมอคณะกรรมการการเลอกตงยนค�ารองตอศาล

แลวประธานศาลรฐธรรมนญจะแตงตงตลาการศาลรฐธรรมนญประจ�าคด เพอตรวจค�ารองและ

มความเหนได2กรณคอ(1)กรณเหนควรรบค�ารองจะตองท�าเปนค�าสงรบค�ารองไวพจารณาวนจฉย

ภายใน 15 วนนบแตวนทไดรบการแตงตง (2) กรณมความเหนสงไมรบค�ารองใหตลาการประจ�าคด

เสนอศาลรฐธรรมนญพจารณาภายใน7วนหากศาลรฐธรรมนญเหนพองดวยใหจดท�าเปนค�าสงของ

_17-0121(001)P4.indd 144 5/17/60 BE 1:42 PM



ศาลรฐธรรมนญ แตกรณศาลรฐธรรมนญไมเหนพองดวยใหท�าตามความเหนของศาลรฐธรรมนญ

(ขอก�าหนดศาลรฐธรรมนญขอ27)

5. สทธการยนค�าคดคาน

การยนค�าคดคานตอศาลอทธรณ หรอศาลฎกา ผถกกลาวหาทยนค�าคดคานเขามาในคดก

จะเปนผคดคาน ซงตองยนค�าคดคานภายใน 7 วน นบตงแตวนรบส�าเนาค�ารองจากศาลฎกา หรอ

ศาลอทธรณหรอศาลอทธรณภาคเนอหาของค�าคดคานจะเปนการคดคานขอกลาวหาทผรองกลาวหา

วาผคดคานกระท�าการอนเปนการฝาฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตง

สมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา พ.ศ. 2550 หรอพระราชบญญตวาดวย

การเลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน พ.ศ. 2545 พรอมเหตผลและพยานหลกฐาน

โดยค�าคดคานมรายการตางๆ เชนเดยวกบค�ารอง แตกตางกนทค�าคดคานมเนอหาเปนการคดคาน

ขอกลาวหาในค�ารองของคณะกรรมการการเลอกตง หากผถกกลาวหาไมยนค�าคดคานภายใน 7 วน

นบแตวนรบส�าเนาค�ารองหรอไมมารบส�าเนาค�ารองภายในระยะเวลาทก�าหนดใหศาลด�าเนนกระบวน

พจารณาตอไป(ตามระเบยบทประชมใหญศาลฎกาขอ8และขอ11วรรคสอง)

กรณการยนค�าชแจงตอศาลรฐธรรมนญ เมอศาลรฐธรรมนญหรอตลาการประจ�าคดมค�าสง

รบค�ารองไวพจารณาวนจฉยใหสงส�าเนาค�ารองแกผถกรองและใหผถกรองยนค�าชแจงแกขอกลาวหา

ภายใน15วนหากผถกรองไมยนค�าชแจงแกขอกลาวหาภายในระยะเวลาทก�าหนดหรอไมมารบส�าเนา

ค�ารองภายในก�าหนดใหศาลรฐธรรมนญด�าเนนกระบวนพจารณาตอไป (ขอก�าหนดศาลรฐธรรมนญ

ขอ29)

6. สทธการตรวจพยานหลกฐาน

เมอศาลอทธรณหรอศาลฎการบค�ารองไวพจารณาแลวศาลกจะสงเกยวกบเรองการสงส�าเนา

ค�ารองแกผถกกลาวหาหรอผถกรองตลอดจนจดตรวจพยานหลกฐานหรอนดไตสวนและแจงผเกยวของ

ตอไป โดยในการตรวจพยานหลกฐานคความทงสองฝายอาจอางตนเอง บคคลหรอหลกฐานอนเปน

พยานไดตามทศาลเหนสมควร และมสทธขอตรวจพยานหลกฐานและคดส�าเนาพยานหลกฐานของ

ตนเองหรอของคความอกฝายหนงได ทงน จะตองเปนพยานทคความไดยนบญชระบพยานพรอม

ค�าแถลงแสดงเหตผลความจ�าเปนในการอางพยานและวธการไดมาซงพยานดงกลาวมาพรอมกบ

ค�ารองหรอค�าคดคาน คความอาจยนบญชระบพยานเพมเตมพรอมแถลงแสดงเหตผลความจ�าเปน

ไดตามทศาลเหนสมควร โดยศาลอาจก�าหนดมการตรวจพยานหลกฐานกอนวนนดพจารณากได

ในการตรวจพยานหลกฐาน ศาลจะมบทบาทอยางมากในการท�าความเขาใจและสรปประเดนตางๆ

_17-0121(001)P4.indd 145 5/17/60 BE 1:42 PM



ใหคความเขาใจตรงกน และพจารณาวาจะรบกนไดในประเดนใด ขอเทจจรงใดบาง จะสบพยาน

มากนอยแคไหนเพยงใดพยานซ�าซอนกนหรอไมและวนนดตรวจพยานหลกฐานศาลจะตองตกลงกบ

คความในเรองของการก�าหนดแนวทางการสบพยานหรอการด�าเนนกระบวนพจารณาตอไป เชน

จ�านวนพยานจ�านวนนดประเดนทตองสบล�าดบของพยาน เปนตนหากมกรณทคความไมมาศาล

ในวนนดตรวจพยานหลกฐานศาลกจะสงในแตละกรณคอ

(1) กรณผรองไมมาศาลใหถอวาผรองไมประสงคใหศาลมค�าสงตามค�ารองแลวใหศาลสง

จ�าหนายคด

(2) กรณผคดคานไมมาศาล ใหศาลพจารณาคดไปฝายเดยว (ระเบยบทประชมใหญศาลฎกา

ขอ12)

กรณการตรวจพยานหลกฐานของศาลรฐธรรมนญศาลอาจก�าหนดใหมการตรวจพยานหลกฐาน

กอนกไดและตองแจงใหคกรณทราบลวงหนาไมนอยกวา15วนและกอนวนนดตรวจพยานหลกฐาน

ไมนอยกวา7วนใหคกรณยนบญชระบพยานตอศาลรฐธรรมนญ(ขอก�าหนดตามรฐธรรมนญขอ34)

ในวนนดตรวจพยานหลกฐานใหคกรณน�าพยานหลกฐานยนตอศาลเพอใหทงสองฝายมโอกาสตรวจสอบ

พยานหลกฐาน จากนนศาลรฐธรรมนญจะก�าหนดวนนดสบพยานตอไป (ขอก�าหนดศาลรฐธรรมนญ

ขอ35)

7. สทธการขอใหศาลออกหมายเรยก

การขอใหศาลออกหมายเรยกพยาน ไมวาจะเปนพยานบคคลพยานวตถ หรอพยานเอกสาร

จะตองยนค�าแถลงขอศาลออกหมายเรยกแถลงตอศาลวามความส�าคญเกยวกบประเดนหรอไมอยางไร

มประโยชนตอคดอยางไรโดยแสดงเหตผลความจ�าเปนตอศาลในการอางพยานหลกฐานซงอาจแถลง

โดยวาจาตอศาลในวนตรวจพยานหลกฐานหรอแถลงเปนหนงสอตอศาลกได

8. สทธการสงหมายเรยกพยาน

ศาลจะสงใหผรองสงหมายเรยกใหแกพยานเองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

มาตรา 70(1) ประกอบระเบยบทประชมใหญศาลฎกา ขอ 12 เวนแตมเหตผลความจ�าเปนจรง ๆ

ทผ รองมอาจสงหมายเรยกได ผ รองตองยนค�าแถลงแสดงเหตผลทไมอาจสงหมายไดแลวขอให

ศาลจงหวดเปนผสงหมายใหแกพยานนนแทน

_17-0121(001)P4.indd 146 5/17/60 BE 1:42 PM



9. สทธการบนทกค�าพยานและการท�าค�าคดคานบนทกค�าพยาน

การบนทกค�าพยานทยนตอศาลโดยปกตจะเกดขนภายหลงจากนดตรวจพยานหลกฐาน

เมอศาลเหนสมควรหรอกรณทคความฝายทอางพยานนนรองขอและศาลอนญาต ศาลอาจก�าหนด

ใหพยานบคคลใดทตองมาเบกความเสนอบนทกค�าพยานหรอความเหนตอศาลตามประเดนท

ศาลก�าหนดหรอทคความฝายผรองขอก�าหนดและศาลอนญาตโดยใหสงตนฉบบบนทกค�าพยานหรอ

ความเหนตอศาลและส�าเนาแกคความฝายอนทราบลวงหนาอยางนอย3วนกอนวนสบพยานหรอ

ท�าบนทกค�าพยานสงศาลภายใน 7 วน นบแตทราบค�าสงทศาลอนญาต โดยพยานไมตองมาศาล

(ระเบยบทประชมใหญศาลฎกาขอ13)

การไตสวนพยานหรอการสบพยานของศาลรฐธรรมนญ ศาลอาจก�าหนดใหพยานบคคลท

ตองมาเบกความเสนอบนทกถอยค�ายนยนขอเทจจรงหรอความเหนลวงหนาตอศาลตามประเดนท

ศาลก�าหนดและส�าเนาใหคกรณทราบกอนวนนดสบพยานไมนอยกวา7วนหากคกรณตดใจคดคาน

ใหท�าคดคดคานเปนหนงสอยนตอศาลกอนวนสบพยานไมนอยกวา 3 วน มฉะนนใหถอวาไมตดใจ

คดคาน(ขอก�าหนดศาลรฐธรรมนญขอ40และขอ41)

10. สทธการตรวจส�านวนกอนวนสบพยาน

เปนกรณทในวนสบพยานทนายผคดคานไดอางเอกสารไวและขออนญาตตอศาลขอสงเอกสาร

ภายหลง แตกอนวนสบพยาน ดงนน กอนถงวนสบพยานผรองตองไปตรวจส�านวนหรอเอกสาร

ททนายความผคดคานยนมากอนวาถกตองครบถวนหรอไม การตรวจส�านวนกอนวนสบพยานน

ส�าคญมากเพราะผรองตองน�ามาเพอเตรยมการในการสคดในวนสบพยาน

11. สทธการไตสวนพยานหรอการสบพยาน

การพจารณาของศาลใหกระท�าโดยเปดเผยตอหนาคความหรอผรองและผคดคานการไตสวน

พยานหรอการสบพยาน ศาลจะด�าเนนการไตสวนพยานหรอสบพยานหลกฐานตอเนองกนไปทกวน

จนกวาจะเสรจการพจารณา เวนแตกรณมเหตสดวสยหรอเหตจ�าเปนใหศาลสงเลอนคดไปไดภายใน

ก�าหนดเวลาไมเกน7วนดงนนคความจงตองมความพรอมและมเวลาพอเมอเปนผวาความคดเลอกตง

การสบพยานในคดเลอกตงศาลมอ�านาจเรยกพยานหลกฐานมาสบเองตามทเหนสมควรใหสบพยาน

หลกฐานของผรองกอนเสรจแลวจงสบพยานหลกฐานของผคดคานตอไปและในการสบพยานใหศาล

เปนผซกถามพยานในประเดนตางๆใหไดความครบถวนเวนแตศาลเหนวามความจ�าเปนกอาจอนญาต

ใหผรองหรอผคดคานซกถามได โดยการซกถามพยานของผรองหรอผคดคานจะใชค�าถามน�ากได

การสบพยานโดยระบบการประชมทางวดทศน มขอดท�าใหพยานไมตองเผชญหนากบผรองและ

_17-0121(001)P4.indd 147 5/17/60 BE 1:42 PM



ผคดคาน ท�าใหพยานมความเปนอสระในการเบกความตามขอเทจจรง มขอเสยคอผขอตองเปน

ผเสยคาใชจายเองทงหมด(ระเบยบทประชมใหญศาลฎกาขอ12ขอ13และขอ16)

กรณการไตสวนของศาลรฐธรรมนญใหค กรณซกถามเฉพาะประเดนทศาลก�าหนดและ

ใหสบพยานหลกฐานทคกรณไมรบกน การไตสวนของศาลหากศาลเหนวาคดใดมขอเทจจรงและ

พยานหลกฐานเพยงพอทจะพจารณาวนจฉยไดศาลจะงดการไตสวนกไดการไตสวนพยานบคคลหรอ

พยานผเชยวชาญศาลจะเปนผสอบถามเองและศาลอาจอนญาตใหคกรณซกถามพยานเพมเตมตาม

ประเดนและขอเทจจรงทศาลก�าหนดไวกได(ขอก�าหนดศาลรฐธรรมนญขอ36ขอ37ขอ38ขอ39

และขอ40)

12. สทธการถามพยานในวนไตสวน

การด�าเนนกระบวนพจารณาคดเลอกตงใชระบบไตสวน ผทมหนาทซกถามพยานคอศาล

ไมวาจะเปนพยานของฝายผรองผคดคานหรอพยานของศาลเองกรณทจะใหผรองหรอผคดคานถาม

พยานไดตองเปนกรณจ�าเปนและศาลอนญาตใหถามเทานนซงเปนกรณทแตกตางไปจากการสบพยาน

คดแพงกรณทวไปจากเดมทคความเปนผซกถามพยานมาเปนการท�าหนาทผชวยศาลคนหาความจรง

บางครงอาจจะตองขอใหศาลชวยซกถามพยานในบางจดทเราตองการศาลมอ�านาจอยางเตมทใน

การงดสบพยานหากศาลเหนวาคดใดมพยานหลกฐานเพยงพอทจะพจารณาวนจฉยไดแลวและใน

บางกรณการซกถามพยาน ศาลอาจใหคความสงค�าถามเปนหนงสอกอนการสบพยานของศาลกได

(ระเบยบทประชมใหญศาลฎกาขอ12)

การซกถามพยานในศาลรฐธรรมนญคกรณซกถามเฉพาะประเดนทศาลก�าหนดและทคกรณ

ไมรบ ศาลอาจอนญาตใหคกรณซกถามพยานเพมเตมตามประเดนและขอเทจจรงทศาลก�าหนด

(ขอก�าหนดศาลรฐธรรมนญขอ36และขอ38)

13. สทธการจดท�าค�าแถลงการณปดคด

เมอเสรจการไตสวนคความมสทธยนค�าแถลงการณปดคดโดยท�าค�าแถลงการณเปนหนงสอยน

ตอศาลภายใน5 วนนบแตเสรจสนการพจารณามฉะนนถอวาไมตดใจแถลงการณปดคด โดยกอน

ทจะมการจดท�าค�าแถลงการณปดคด ผวาคดในศาลจะตองยนค�าแถลงหรอแถลงดวยวาจาตอศาล

ในวนสบพยานเพอขอคดถายส�าเนาค�าเบกความของพยานทงสองฝายเพอมาจดท�าค�าแถลงการณปดคด

ค�าแถลงการณปดคดฝายผรองสวนใหญผรองจะแสดงเหตผลขอดของพยานฝายผรอง และแสดง

ขอดอยของพยานฝายผคดคาน เพอชประเดนหรอโนมนาวใหศาลเหนตามความเหนของฝายตน

_17-0121(001)P4.indd 148 5/17/60 BE 1:42 PM



สวนค�าแถลงการณปดคดของผคดคานสรปขอเทจจรงและพยานหลกฐานใหศาลเหนวาผคดคาน

มไดกระท�าผดกฎหมายเลอกตงและขอใหศาลวนจฉยมค�าสงใหยกค�ารอง (ระเบยบทประชมใหญ

ศาลฎกาขอ17)

การแถลงการณเปดหรอปดคดทยนตอศาลรฐธรรมนญคกรณมสทธรองขอใหมการแถลงการณ

เปดหรอปดคดไดโดยตองท�าเปนหนงสอเวนแตศาลจะใหกระท�าดวยวาจา(ขอก�าหนดศาลรฐธรรมนญ

ขอ43)

14. สทธการฟงค�าสงศาล

ศาลจะอานค�าสงใหคความฟงและปดค�าสงไวหนาศาลเพอใหทราบโดยทวกนและค�าสงนน

มผลทนท หากคความทราบนดโดยชอบแลวไมมาศาลใหศาลบนทกไว และใหถอวาค�าสงนนไดอาน

โดยชอบแลวดงนนจงตองไปฟงค�าสงศาลทกครงเพราะจะตองน�าผลของค�าสงศาลไปปฏบตเชนกรณ

ศาลมค�าสงใหมการเลอกตงใหมหรอเพกถอนสทธเลอกตง ศาลจะแจงค�าสงไปยงองคกรทเกยวของ

คอ ประธานสภาผแทนราษฎร ประธานวฒสภา นายกรฐมนตร สภาทองถนหรอองคกรปกครอง

สวนทองถน(ระเบยบทประชมใหญศาลฎกาขอ24และขอ20และขอก�าหนดศาลรฐธรรมนญขอ56)

15. สทธการแจงค�าสงศาล

กรณศาลมค�าสงขอใดขอหนงดงตอไปน

(1) ใหมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรสมาชกวฒสภาสมาชกสภาทองถนหรอผบรหาร

ทองถนหรอ

(2) ใหเพกถอนการสรรหาสมาชกวฒสภา หรอเพกถอนสทธเลอกตงของสมาชกสภาผแทน

ราษฎร สมาชกวฒสภา สมาชกสภาทองถน หรอผบรหารทองถน มผลท�าใหผถกเพกถอนสทธ

เลอกตงไมมสทธสมครรบเลอกตงเปนเวลาหนงปนบแตวนทศาลมค�าสง (กรณการเลอกตงสมาชก

สภาทองถน หรอผบรหารทองถน) หรอหาปนบแตวนทศาลมค�าสง (กรณการเลอกตงสมาชกสภา

ผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภา)คณะกรรมการการเลอกตงตองด�าเนนการจดการเลอกตง

โดยศาลจะแจงค�าสงไปยงประธานสภาผแทนราษฎร ประธานวฒสภา หรอนายกรฐมนตร

ในกรณทศาลมค�าสงใหมการเลอกตงสมาชกสภาผ แทนราษฎร หรอสมาชกวฒสภาใหม หรอ

เพกถอนสทธเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาแลวแตกรณหรอแจงค�าสงไปยง

สภาทองถนหรอองคกรปกครองสวนทองถนในกรณทศาลมค�าสงใหมการเลอกตงสมาชกสภาทองถน

หรอผบรหารทองถนใหมหรอเพกถอนสทธเลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน

_17-0121(001)P4.indd 149 5/17/60 BE 1:42 PM



บทสรป

การด�าเนนกระบวนพจารณาเกยวกบคดเลอกตงของศาลฎกาศาลอทธรณและศาลรฐธรรมนญ

การพจารณากระท�าโดยเปดเผยตอหนาคความคอผรองและผคดคานใชระบบไตสวนหมายความวา

ศาลมบทบาทอยางมากในการทจะเปนผคนหาความจรง ศาลมอ�านาจในการออกค�าสงสามารถท

จะเรยกพยานหลกฐานตางๆ เขามาสส�านวนของศาลได ศาลจะมบทบาทในการตงค�าถามคกรณ

ในค�าถามเปนทงผลดและผลรายกบตวความนน โดยการคนหาความจรงของศาลในระบบไตสวน

ค ความมหนาทเพยงชวยศาลคนหาความจรงเทานน ดงนน ค ความแตละฝายจะตองตดตาม

เรองราวขอเทจจรงทไดจากการทศาลซกถามพยานใหทนและรจดตางๆทจะซกถามจากพยานบางครง

อาจจะตองขอใหศาลชวยซกถามพยานในบางประเดนทคความตองการ คความจงตองมความพรอม

และมเวลาพอเมอมการไตสวนพยานหรอสบพยาน

ปจจบนความเจรญทางดานเทคโนโลยมการพฒนาอยางมาก การสบพยานหรอการด�าเนน

กระบวนพจารณาของศาลโดยระบบการประชมทางวดทศน และใหถอวาเปนการกระท�าในหอง

พจารณาของศาล มความจ�าเปนอยางยงในการสบพยานและการด�าเนนกระบวนพจารณาความผด

เกยวกบคดเลอกตง ท�าใหพยานทมาเบกความไมตองเผชญหนากบผรองหรอผคดคาน ท�าใหพยานม

ความเปนอสระในการเบกความตามขอเทจจรงทเกดขนตามทพยานไดพบเหนเรองราวการกระท�าผด

กฎหมายเลอกตง โดยเฉพาะพยานฝายผรองทเปนประชาชนผมสทธเลอกตง หากตองเบกความ

เปนพยานตอหนาผคดคานกอาจเบกความดวยความเกรงใจ หรอเกรงกลวอทธพลหรอกลวผลราย

ทอาจเกดขนกบตนเองหรอคนใกลชด ซงมผลท�าใหพยานฝายผรองไมนาเชอถอเปนเหตใหศาล

มค�าสงยกค�ารองได

_17-0121(001)P4.indd 150 5/17/60 BE 1:42 PM




มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. โครงการศนยกฎหมายสทธมนษยชนและสนตศกษา, 2546,

สทธมนษยชนและสทธเสรภาพของชนชาวไทย,วชยศรรตน.

มหาวทยาลยมหดล. โครงการศกษาสทธเสรภาพขนพนฐาน ตามกรอบรฐธรรมนญในบรบทของ

สงคมไทยและมาตรฐานสากลระหวางประเทศดานสทธมนษยชน,2549,นายไพโรจนพลเพชร

และนายณฐกรศรแกว.

ส�านกงานคณะกรรมการการเลอกตง. เอกสารประกอบการประชมเชงวชาการ, 2557, เรองการ

ด�าเนนคดเลอกตง.

_17-0121(001)P4.indd 151 5/17/60 BE 1:42 PM


* ประธานศาลปกครองสงสด,ผเขารบการอบรมหลกสตร“หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย”(นธป.)รนท3ของส�านกงาน ศาลรฐธรรมนญ

1. บทน�า ศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพของปจเจกบคคล ถอวาเปนรากฐานทส�าคญของรฐ

เสรประชาธปไตย รฐธรรมนญของประเทศเสรประชาธปไตยจงบญญตรบรองและใหความคมครอง

ศกดศรความเปนมนษยสทธเสรภาพทงโดยชดแจงและโดยปรยายในดานหนงกเพอใหปจเจกบคคล

ไดพฒนาบคคลกภาพแหงตนโดยปราศจากการรบกวนขดขวางตามอ�าเภอใจขององคกรรฐแตในอก

ดานหนง กเพอใหการใชอ�านาจขององคกรของรฐทงหลายเปนไปในทางทเปนการเคารพตอศกดศร

ความเปนมนษยสทธและเสรภาพดงกลาวศาลปกครองในฐานะทเปนองคกรหนงของรฐจงตองผกพน

โดยตรงในการใชอ�านาจทางตลาการเพอใหศกดศรความเปนมนษยสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ

เกดผลบงคบใชอยางเปนรปธรรมผานการวนจฉยคดปกครอง

บทความน จงเรมดวยการส�ารวจขอความคดเบองตนของศกดศรความเปนมนษย สทธและ

เสรภาพตามรฐธรรมนญ และน�าเสนอค�าวนจฉยของศาลปกครองทเปนการใหความคมครองศกดศร

ความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ จากนนจะท�าการสรปและเสนอแนะเกยวกบ

บทบาทของศาลปกครองในการคมครองศกดศรความเปนมนษยสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ

อนง บทบญญตของรฐธรรมนญทอางถงในบทความนยงคงเปนบทบญญตของรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ซงถกยกเลกไปแลว อยางไรกตาม ยอมเปนทคาดหมายไดวา

รฐธรรมนญถาวรฉบบใหมหลงจากนจะยงคงมเนอหาเกยวกบศกดศรความเปนมนษยสทธและเสรภาพ

ไมแตกตางอยางมนยส�าคญไปจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2550แตอยางใด

ปยะ ปะตงทา*

การคมครองศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพ

ตามรฐธรรมนญโดยศาลปกครอง

_17-0121(001)P4.indd 152 5/17/60 BE 1:42 PM


การคมครองศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญโดยศาลปกครอง

1 Duerig,Grundgesetz-Kommentar,Art.1.Abs.1Rdnr.17,อางในบรรเจดสงคะเนต.(2547).หลกพนฐานของ สทธ เสรภาพและศกดศรความเปนมนษยตามรฐธรรมนญ (พมพครงท 2.) กรงเทพมหานคร : ส�านกพมพวญญชน, น.89.2 KlausStern,DasStaatsrechtderBundesrepublikDeutschland,Band ||/2,AllgemeineLehren,อางใน บรรเจดสงคะเนต.(2547),น.85.3 ดงปรากฏในGermanBasicLaw:Article1(1)“Humandignityshallbeinviolable.Torespectandprotect isshallbethedutyofallstateauthority”.

2. ขอพจารณาเบองตนเกยวกบศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ

2.1 ความหมายของศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ

2.1.1 ความหมายของศกดศรความเปนมนษย

“ศกดศรความเปนมนษย” หมายถง การทมนษยทกคนเปนมนษยโดยอ�านาจแหง

จตวญญาณของเขาเอง ซงท�าใหเขาแตกตางจากความเปนอยในสภาวะธรรมชาตทปราศจากความ

เปนสวนบคคลและการท�าใหบรรลเปาหมายภายในขอบเขตสวนบคคลนนยอมขนอยกบการตดสนใจ

ของบคคลนนเอง ในอนทจะก�าหนดตนเองและในการสรางสภาพแวดลอมของตนเอง1 นอกจากน

“ศกดศรความเปนมนษย” ยงถอเปนคณคาอนมลกษณะเฉพาะและเปนคณคาทมความผกพนอยกบ

ความเปนมนษย ซงบคคลในฐานะทเปนมนษย ทกคนไดรบคณคาดงกลาวโดยไมจ�าตองค�านงถงเพศ

เชอชาตศาสนาวยหรอคณสมบตอนๆของบคคล“ศกดศรความเปนมนษย”จงมลกษณะบางประการ

ทสรางออกมาเปนคณคาเฉพาะตวของมนษย2

ศกดศรความเปนมนษยเปนเครองแสดงใหเหนวา“มนษย”เปนสงทตองตรงขามกบ“วตถ

หรอสตว”ความเปนมนษยเปนหลกประกนวามนษยไมอาจถกปฏบตเยยงวตถหรอสตวได ในการท

จะคงคณคาดงกลาวไวในมนษยอยางถาวรและทวไปไดกตอเมอมนษยแตละคนม“แดนแหงเสรภาพ”

(sphere of individual liberty/sphere of autonomy) อนเปนแดนทปราศจากการแทรกแซง

ตามอ�าเภอใจของผอน โดยเฉพาะอยางยงผปกครอง ดงนน ระบบกฎหมายของรฐเสรประชาธปไตย

จงยอมรบวาคณคาแหงศกดศรความเปนมนษยนนไมอาจถกพรากหรอถายโอนระหวางกนได ไมวา

จะกระท�าโดยบคคลนนเองหรอบคคลอนใดกตาม ในทางหลกการ ศกดศรความเปนมนษยแลว

จงเปนสงทลวงละเมดไมไดโดยเดดขาด3

_17-0121(001)P4.indd 153 5/17/60 BE 1:42 PM


ปยะ ปะตงทา

2.1.2 ความหมายของสทธ

สทธ คอ “อ�านาจทกฎหมายรบรองใหแกบคคลในอนทจะกระท�าการเกยวกบ

ทรพยหรอบคคลอน (เชน สทธทางหน กรรมสทธ ฯลฯ) เปนตนวา อ�านาจทกฎหมายรบรอง

ใหแกบคคลหนงในอนทจะเรยกรองใหผอนอกคนหนงหรอหลายคนกระท�าการบางอยางบางประการ

ใหเกดประโยชนแกตน เชน เรยกรองใหเขาช�าระเงนใหหรอซอมแซมก�าแพงบานให หรอละเวน

กระท�าการอยางใดอยางหนงเชนเรยกรองใหผทขายกจการใหแกตนละเวนจากการประกอบกจการ

อยางเดยวกนกบทขายใหแกตนในเมองเดยวกนแขงกบตน สวนกรรมสทธในบานหลงหนง

เมอวเคราะหกนใหลกลงไปแลว แททจรงกคออ�านาจของผเปนเจาของบานหลงนนในอนทจะใชสอย

บานหลงนน เสวยประโยชนจากบานหลงนน จ�าหนายจายโอนบานหลงนน และหามมใหผอนเขาไป

ในบานหลงนนและใชบานหลงนนดวยประการใดๆโดยมชอบนนเอง4

2.1.3 ความหมายของ “เสรภาพ”

เสรภาพ คอ “ภาวะของมนษยทไมอยภายใตการครอบง�าของผอน”5 “ภาวะท

ปราศจากการถกหนวงเหนยวขดขวาง”6

บคคลใดบคคลหนงยอมมเสรภาพอยตราบเทาทเขาไมถกขดขวางไมใหกระท�า

ในสงทเขาไมประสงคจะกระท�าและไมถกหนวงเหนยวขดขวางไมใหกระท�าในสงทเขาประสงคจะกระท�า

เสรภาพจงเปนอ�านาจของบคคลในอนทจะก�าหนดตนเอง(self-determination)โดยอ�านาจนบคคล

ยอมเลอกวธของตนไดดวยตนเองตามใจปรารถนาเสรภาพจงเปนอ�านาจทบคคลมอยเหนอตนเอง7

2.1.4 ขอสงเกตบางประการ

จากความหมายขางตนจะเหนไดวา“สทธ”เปนอ�านาจทบคคลใชในความสมพนธ

ในเรองใดเรองหนงอยางเฉพาะเจาะจงระหวางตนเองกบผอนโดยการเรยกรองใหผอนกระท�าการหรอ

ละเวนกระท�าการอยางใดอยางหนงใหเปนประโยชนแกตนกลาวอกอยางหนงไดวาบคคลอนมหนาท

ทจะตองกระท�าการหรอละเวนกระท�าการอยางใดอยางหนงโดยเฉพาะเจาะจงทงนเพอใหผทรงสทธ

4 AlexWELI,FrancoisTERRE.Droitcivil:Introductiongenerale,4eeditionParis,Dalloz,1979,p.20อางใน วรพจนวศรตพชญ.(2543).สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540.กรงเทพฯ: ส�านกพมพวญญชน,น.21-225 JeanRIVERO in les libertespubliques,Tome1:Lesdroitsdel’homme,6eedition,Paris,PUF1991, p.20.อางในวรพจนวศรตพชญ.(2543),น.22.6 D.D>RAPHAEL,ProblemofPoliticalphilosophy,London,TheMacmillanPressLtd,1976,p.115.อางใน วรพจนวศรตพชญ.(2543),น.22.7 JeanRIVERO in les libertespubliques,Tome1:Lesdroitsdel’homme,6eedition,Paris,PUF1991, p.20.อางในวรพจนวศรตพชญ.(2543),น.22.

_17-0121(001)P4.indd 154 5/17/60 BE 1:42 PM



ไดเสวยประโยชนในเรองนนในขณะทเสรภาพเปนอ�านาจเหนอตนเองไมใชอ�านาจทบคคลใชในความ

สมพนธอยางเฉพาะเจาะจงในเรองใดเรองหนงกบบคคลอนผทรงเสรภาพมอ�านาจทวไปตามกฎหมาย

แตเพยงทจะเรยกรองใหผอนละเวนจากการรบกวนขดขวางการใชเสรภาพของตนเทานน8 หาได

มอ�านาจตามกฎหมายทจะเรยกรองใหผอนกระท�าการอยางใดอยางหนงซงมลกษณะเปนการสงเสรม

การใชเสรภาพของตนหรอเอออ�านวยใหตนใชเสรภาพไดสะดวกขนไม9 บคคลอนจงมหนาททวไป

แตเพยงเคารพเสรภาพของผทรงเสรภาพเทานนเชนเสรภาพในการชมนมโดยสงบและปราศจากอาวธ

เรยกรองใหรฐมหนาททวไปทจะไมรบกวนขดขวางการใชเสรภาพดงกลาวแตไมถงขนาดทจะเรยกรอง

ใหรฐมหนาทเฉพาะเจาะจงในการทจะจดหาอปกรณหรอเครองอ�านวยความสะดวกเพอใหสมประโยชน

ในการใชเสรภาพดงกลาวดวยแตอยางใด

นอกจากเสรภาพในทางความคด ซงเปนเสรภาพทสมบรณจ�ากดไมไดแลว สทธและ

เสรภาพประเภทอนอาจถกจ�ากดและถกจดระเบยบการใชโดยรฐได แตรฐกไมอาจจ�ากดสทธและเสร

ดงกลาวจนกระทบกระเทอนตอสาระส�าคญของสทธและเสรภาพนน หาไมแลว ยอมเปนการยกเลก

สทธและเสรภาพโดยปรยายนนเอง สวนศกดศรความเปนมนษย เนองจากเปนคณคาภายในทเปน

เนอเดยวกนกบความเปนมนษย รฐจงไมอาจกระท�าการอยางใดๆ อนเปนการลดทอนคณคา

ดงกลาวไดเลย หาไมแลว ยอมเปนการปฏบตตอบคคลนนเยยงสตวหรอวตถไปเสย ซงเปนสงทตอง

หามตามปรชญาการปกครองของรฐเสรประชาธปไตยทยกมนษยเปนประธานแหงสทธ (subjectof

law)และเปนเปาหมาย(ไมใชเครองมอ)ของการด�ารงอยของรฐ

2.2 ผทรงและผมหนาทเคารพศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ

2.2.1 ผทรงศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ

เนองจากศกดศรความเป นมนษย เป นคณค าทตดตวความเป นมนษย

ผทรงศกดศรความเปนมนษย จงไมจ�ากดเฉพาะผมสญชาตของรฐเทานน คนตางดาวกยอมมศกดศร

ความเปนมนษยดวย สวนผทรงสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญอาจตองแยกพจารณาระหวาง

สทธของพลเมองหรอสทธทางการเมองกบสทธมนษยชน10

8 วรพจน วศรตพชญ. (2543). สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540. กรงเทพ : ส�านกพมพวญญชน,น.22.9 เรองเดยวกน10 เรองเดยวกน,น.40-45

_17-0121(001)P4.indd 155 5/17/60 BE 1:42 PM



สทธของพลเมอง คอ สทธและเสรภาพในอนทเขามสวนรวมในกระบวนการสราง

เจตนารมณของรฐทส�าคญไดแกเสรภาพในการรวมตวกนจดตงเปนพรรคการเมองสทธเลอกตงสมาชก

สภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาสทธสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชก

วฒสภาเสรภาพในการชมนมโดยสงบและปราศจากอาวธเปนตน

สทธมนษยชน คอ บรรดาสทธและเสรภาพทถอกนวาตดตวมนษยทกคนมาแตก�าเนด

และไมอาจถกพรากไปจากราษฎรไดโดยไมเปนการท�าลายความเปนมนษยของราษฎรเชนสทธและ

เสรภาพในชวตและรางกายเสรภาพในเคหสถานเสรภาพในการเดนทางเสรภาพในการนบถอศาสนา

เสรภาพในการศกษาอบรมสทธในทรพยสนเปนตน

ในประเทศตางๆ ยอมรบกนโดยทวไปวา ผ ทจะทรงสทธของพลเมองหรอสทธ

ทางการเมองไดตองเปนผมสญชาตของรฐเทานน ไมมรฐใดในโลกทยอมใหคนตางดาวทอาศยอยใน

อาณาจกรของตน ไมวาจะเปนการชวคราวหรอถาวรมสทธและเสรภาพทางการเมองได11 สวนสทธ

มนษยชนในทางทฤษฎแลวความเปนมนษย คอคณสมบตเพยงอยางเดยวของการมสทธมนษยชน12

แตเนองจากคนตางดาวมความผกพนกบชาตและรฐไมเทากบคนในสญชาตนน คนตางดาวกอาจ

ถกจ�ากดสทธเหลานไดมากกวาคนสญชาตเทานนเอง13 อยางไรกตาม มนกวชาการบางทานเหนวา

ผทรงสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ จ�ากดเฉพาะผมสญชาตของรฐเทานน เวนแตจะมบทบญญต

ของรฐธรรมนญก�าหนดไวเปนอยางอน14

สวนนตบคคลตามกฎหมายเอกชนกยอมมสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญไดภายในขอบ

วตถประสงคดงทไดก�าหนดไวในขอบงคบหรอตราสารจดตงเวนแตสทธและเสรภาพซงโดยสภาพแลว

จะพงมพงเปนไดเฉพาะแตบคคลธรรมดาเทานน สวนนตบคคลมหาชนโดยปกตไมใชผทรงสทธและ

เสรภาพตามรฐธรรมนญเวนแตมหาวทยาลยนนทมเสรภาพในทางวชาการ15

11 HermanROESLER,inJohannesSIEMEST,HermannROESLERandthemakingofMeijiState,Tokyo,1968, p.117.อางในวรพจนวศรตพชญ.(2543),น.49.12 JeanRIVERO in les libertespubliques,Tome1:Lesdroitsdel’homme,6eedition,Paris,PUF1991, p.20.อางในวรพจนวศรตพชญ.(2543),น.49.13 อางแลวเชงอรรถท8,น.4914 เชนดร.หยดแสงอทยและดร.วษณเครองามโปรดดวรพจนวศรตพชญ.(2543),น.49-50.15 อางแลวเชงอรรถ8,น.51.

_17-0121(001)P4.indd 156 5/17/60 BE 1:42 PM



2.2.2 ผมหนาทเคารพศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ

เนองจากรฐธรรมนญเปนกฎหมายทก�าหนดความสมพนธระหวางองคกรตางๆ

ของรฐดวยกนเองและระหวางองคกรตางๆ ของรฐกบราษฎร บทบญญตทเกยวกบศกดศร

ความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญจงไมไดมผลผกพนราษฎรโดยตรงในการใช

สทธและเสรภาพกระท�าการตางๆ เกยวของสมพนธกบผอน เวนแตรฐธรรมนญจะบญญตใหใช

ความสมพนธระหวางราษฎรดวยกนเองได16โดยหลกองคกรของรฐทกองคกรจงมหนาทผกพนโดยตรง

ทตองค�านงถงศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญเมอมการใชอ�านาจของตน

ในความสมพนธของราษฎร

3. บทบาทของศาลปกครองในการคมครองศกดศรของความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ ในสวนนจะแสดงใหเหนถงบทบาทของศาลปกครองในการมค�าวนจฉยค มครองศกดศร

ความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ โดยจะพจารณาจากการทศาลปกครองตความ

กฎหมายโดยค�านงถงศกดศรความเปนมนษยสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญการมค�าวนจฉยยนยน

สถานะทางกฎหมายอนมผลบงคบโดยตรงของศกดศรความเปนมนษยสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ

และการรบรองความด�ารงอยของสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญโดยปรยาย รายละเอยดใน

แตละประเดนมดงน

16 ดงทบญญตไวในมาตรา46ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2550ซงก�าหนดความสมพนธระหวางพนกงาน หรอลกจางของเอกชนทประกอบกจการหนงสอพมพ วทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอสอมวลชนอนกบเจาของ กจการซงอาจเปนเอกชนกได “พนกงานหรอลกจางของเอกชนทประกอบกจการหนงสอพมพวทยกระจายเสยงวทยโทรทศนหรอสอมวลชนอน ยอมมเสรภาพในการเสนอขาวและแสดงความคดเหนภายใตขอจ�ากดตามรฐธรรมนญโดยไมตกอยภายใตอาณตของหนวย ราชการหนวยงานของรฐรฐวสาหกจหรอเจาของกจการนนแตตองไมขดตอจรยธรรมแหงการประกอบวชาชพและม สทธจดตงองคกรเพอปกปองสทธเสรภาพและความเปนธรรมรวมทงมกลไกควบคมกนเองขององคกรวชาชพ ขาราชการพนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการหนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจในกจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศนหรอสอมวลชนอนยอมมเสรภาพเชนเดยวกบพนกงานหรอลกจางของเอกชนตามวรรคหนง การกระท�าใดๆไมวาโดยทางตรงหรอทางออมของผด�ารงต�าแหนงทางการเมองเจาหนาทของรฐหรอเจาของกจการ อนเปนการขดขวางหรอแทรกแซงการเสนอขาวหรอแสดงความคดเหนในประเดนสาธารณะของบคคลตามวรรคหนงหรอ วรรคสอง ใหถอวาเปนการจงใจใชอ�านาจหนาทโดยมชอบและไมมผลใชบงคบ เวนแตเปนการกระท�าเพอใหเปนไปตาม กฎหมายหรอจรยธรรมแหงการประกอบวชาชพ”

_17-0121(001)P4.indd 157 5/17/60 BE 1:42 PM



3.1 การตความกฎหมายโดยค�านงถงศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพตาม

รฐธรรมนญ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2550มาตรา26บญญตวา“การใชอ�านาจโดย

องคกรของรฐทกองคกร ตองค�านงถงศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพ ตามบทบญญตแหง

รฐธรรมนญน” และมาตรา 27 บญญตวา “สทธและเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไวโดยชดแจง

โดยปรยายหรอโดยค�าวนจฉยของศาลรฐธรรนญ ยอมไดรบความค มครองและผกพนรฐสภา

คณะรฐมนตรศาลรวมทงองคกรตามรฐธรรมนญและหนวยงานของรฐโดยตรงในการตรากฎหมาย

การใชบงคบกฎหมาย และการตความกฎหมายทงปวง” ดงนน ศกดศรความเปนมนษย สทธและ

เสรภาพตามรฐธรรมนญ จงผกพนศาลปกครองโดยตรงในการใชบงคบกฎหมายและการตความ

กฎหมายทงปวงเพอใชในการตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของการกระท�าทางปกครองของ

ฝายปกครองคดทส�าคญซงเปนตวอยางในกรณนกคอ“คดรถไฟ”

ในคดน ผ ฟองคดซงตองเดนทางโดยรถไฟขบวนดวนพเศษเปนประจ�า ไดรบความ

เดอดรอนเสยหาย อนเนองมาจากการรถไฟแหงประเทศไทย (ผถกฟองคด) ท�าสญญาอนญาตให

บรษทเอกชนแหงหนงน�าแผนปายโฆษณาสนคาและบรการปดทกระจกหนาตางตรถโดยสารของ

ขบวนรถไฟดงกลาว ท�าใหเกดการบดบงทวทศนไมอาจมองผานกระจกออกไปเพอพกสายตาได

เพราะพรามว เกดอาการคลนไส การเดนทางโดยรถไฟยาวนานหลายชวโมงจงเปนการทรมานใจ

และกายอยางยงศาลปกครองสงสดวนจฉยวาหนาตางของตรถโดยสารของขบวนรถไฟเปนทยอมรบกน

โดยทวไปและผถกฟองคดเองกมอาจปฏเสธไดวารถโดยสารทกชนดไมวาจะเปนรถโดยสารสวนบคคล

หรอรถโดยสารสาธารณะ และไมวาจะเปนรถโดยสารปรบอากาศหรอรถโดยสารไมปรบอากาศ

จะตองมหนาตางหนาตางรถโดยสารมไดมไวเพยงเพอใหแสงสวางจากภายนอกรถเขาไปภายในรถได

เทานนแตยงมไวเพอใหผโดยสารสามารถมองเหนสรรพสงทอยภายนอกรถเพอใหเกดความเพลดเพลน

ในระหวางทอยในรถและระแวดระวงภยนตรายทอาจจะมจากภายนอกรถอกดวย รถโดยสารทไมม

หนาตางจงไมอาจเรยกไดวารถโดยสารแตเปนรถขนสงสนคาและพสดภณฑและตองถอวาผใหบรการ

รถโดยสารสาธารณะทไมมหนาตางปฏบตตอผโดยสารเยยงวตถ ซงเปนการละเมดศกดศรความ

เปนมนษยของผโดยสาร ดงนน ผถกฟองคดจงมหนาททจะตองจดใหตรถโดยสารของขบวนรถไฟ

ทกขบวนมหนาตางและดแลรกษาหนาตางตรถโดยสารทกคนใหอยในสภาพทสามารถใชการได

สมวตถประสงคของการจดใหมหนาตาง การทผ ถกฟองคดท�าสญญาใหบรษทเอกชนเชาตดตง

ปายโฆษณาทกระจกหนาตางรถโดยสาร อนเปนการใชหนาตางรถโดยสารแสวงหารายไดจนท�าให

ผโดยสารไมอาจใชประโยชนจากหนาตางรถโดยสารตามวตถประสงคของการจดใหมหนาตางได

ตามทควรจะเปนจงเปนการละเลยตอหนาทในการจดท�ากจการรบขนสงผโดยสารสนคาพสดภณฑ

_17-0121(001)P4.indd 158 5/17/60 BE 1:42 PM



และของอนๆ ซงเปนการบรการสาธารณะตามทกฎหมายก�าหนดใหตองปฏบต (คดหมายเลขแดงท

อ.231/2550)

นอกจากนศาลปกครองยงใชการตความกฎหมายโดยค�านงถงสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ

เพอวางหลกใหฝายปกครองตองผกพนกบสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญในการบงคบใชกฎหมาย

แมฝายปกครองจะมดลยพนจในการเลอกใชมาตรการตางๆ ตามทกฎหมายก�าหนดไวกตาม ภายใต

บงคบของสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ ฝายปกครองหามเสรภาพในการเลอกใชมาตรการตางๆ

ตามอ�าเภอใจไมฝายปกครองมหนาททจะตองเลอกใชมาตรการทกระทบกระเทอนตอสทธและเสรภาพ

ของบคคลนอยทสดกอนเสมอ

ในคด “ขอใหจบกมและกกขงผกระท�าผดกฎหมายควบคมอาคาร” ผฟองคดไดรองเรยนตอ

ผอ�านวยการเขตหลกสใหด�าเนนคดกบ นาย อ. (ผถกฟองคดท 2) และนาง พ. (ผถกฟองคดท 3)

กรณดดแปลงอาคารพกอาศย3ชนโดยมไดรบอนญาตเปนสถานทเกบสนคาเพอพาณชยกรรมหรอ

ทางการคาอนเปนความผดตามกฎหมายวาดวยการควบคมอาคารส�านกงานเขตหลกสจงไดมค�าสง

เจาพนกงานทองถนใหระงบการกอสรางอาคารค�าสงหามใชหรอเขาไปในสวนใดๆของบรเวณอาคาร

ค�าสงใหรอถอนอาคารและค�าสงใหระงบการใชอาคารดงกลาวแลวแตไมปรากฏวาผถกฟองคดทงสอง

ไดด�าเนนการรอถอนอาคารสวนทดดแปลงโดยไมไดรบอนญาตแตอยางใด ผฟองคดจงฟองขอให

ศาลปกครองพพากษาหรอมค�าสงใหผถกฟองคดท1(ผวาราชการกรงเทพมหานคร)ด�าเนนการรองขอ

ตอศาลเพอใหศาลมค�าสงจบกมและกกขงผถกฟองคดทงสอง จนกวาจะมการรอถอนอาคารตาม

มาตรา4317 วรรคหนง (1) แหงพ.ร.บ. ควบคมอาคารพ.ศ. 2522 โดยยนค�าขอฝายเดยวตอศาล

นบแตระยะเวลาทก�าหนดไวตามมาตรา 42 แหงพระราชบญญตดงกลาวไดลวงพนไปแลว ทงน

ใหน�าประมวลผลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชบงคบโดยอนโลม

17 มาตรา 43 ถาไมมการรอถอนอาคารตามค�าสงของเจาพนกงานทองถนตามมาตรา 42 ใหเจาพนกงานทองถนมอ�านาจ ดงตอไปน (1) ยนค�าขอฝายเดยวโดยท�าเปนค�ารองตอศาล นบแตระยะเวลาทก�าหนดไวตามมาตรา 42 ไดลวงพนไป ขอใหศาล มค�าสงจบกมและกกขงบคคลซงมไดปฏบตการตามค�าสงของเจาพนกงานทองถนตามมาตรา42โดยใหน�าประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพงมาใชบงคบโดยอนโลม ฯลฯ

_17-0121(001)P4.indd 159 5/17/60 BE 1:42 PM



ในการวนจฉยเกยวกบดลยพนจตดสนใจในการเลอกใชมาตรการของฝายปกครองทมมากกวา

หนงมาตรการเชนนศาลปกครองสงสดไดค�านงถงหลกความเปนจรงและเหนวาการทเจาพนกงาน

ทองถนยนค�าขอฝายเดยวโดยท�าเปนค�ารองตอศาล ขอใหศาลมค�าสงจบกมและกกขงบคคลซงมได

ปฏบตตามค�าสงของเจาพนกงานทองถนทสงใหรอถอนอาคารเพอใหบคคลดงกลาวยนยอมรอถอน

อาคารนนมผลตอการจ�ากดหรอกระทบตอสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญของผรบค�าสงมากกวา

การทเจาพนกงานทองถนด�าเนนการหรอจดใหมการรอถอนอาคารโดยเจาพนกงานทองถนเองดงนน

เมอยงไมปรากฏวามพฤตการณใดทบงชใหเหนวาการใชมาตรการบงคบทางการปกครอง (คอ การท

เจาพนกงานทองถนด�าเนนการหรอจดใหมการรอถอนอาคารโดยเจาพนกงานทองถนเอง) ไมอาจ

ด�าเนนการไดโดยแนแท ศาลปกครองจงไมชอบทจะก�าหนดค�าบงคบโดยสงใหผ ถกฟองคดท 1

(กรงเทพมหานคร) ยนค�าขอฝายเดยวโดยท�าเปนค�ารองตอศาลขอใหศาลมค�าสงจบกมและกกขง

ผถกฟองคดทงสองตามค�าขอของผฟองคดได(คดหมายเลขแดงทอ.99/2555)

3.2 การยนยนสถานะทางกฎหมายทมผลบงคบโดยตรงของศกดศรความเปนมนษย สทธ

และเสรภาพตามรฐธรรมนญ

การทศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพขนพนฐาน ไดรบการบญญตรบรองไว

ในรฐธรรมนญศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพจงเปนคณคาสงสดของชวตทางการเมอง

ของประชาชนและเปนเปาหมายของการด�ารงอยของรฐ18 บทบญญตวาดวยศกดศรความเปนมนษย

สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญยงเปนการประกนดวยวา ผทรงศกดศรความเปนมนษย สทธและ

เสรภาพดงกลาวมฐานะเปนประธานแหงสทธ (subject of low) มใชเปนเพยงเครองมอหรอวตถ

(object of low) ของการใชอ�านาจรฐ บรรดาบทบญญตวาดวยศกดศรความเปนมนษย สทธและ

เสรภาพตามรฐธรรมนญ จงไมใชเพยงแค “ค�าประกาศอดมการณของรฐ” เทานน หากแตมฐานะ

เปน“บทบญญตแหงกฎหมายทมผลใชบงคบโดยตรง”(self-execution)แกองคกรของรฐเหลานน

เลยทเดยวหาจ�าตองมกฎหมายในระดบพระราชบญญตยนยนอกชนหนงแตอยางใดไม

ศาลปกครองสงสดไดเคยมค�าพพากษาไวในคดหมายเลขแดงท อ. 334/2550 โดย

ยนยนวา สทธของบคคลทบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540

18 บรรเจดสงคะเนต.(2547).หลกพนฐานของสทธ เสรภาพและศกดศรความเปนมนษยตามรฐธรรมนญ(พมพครงท2). กรงเทพมหานคร:ส�านกพมพวญญชน,น.89-93.

_17-0121(001)P4.indd 160 5/17/60 BE 1:42 PM



มาตรา4619มาตรา5620และมาตรา5921บญญตรบรองไวยอมไดรบความคมครองและผกพนรฐสภา

คณะรฐมนตร ศาล และองคกรอนของรฐโดยตรงในการตรากฎหมาย การใชบงคบกฎหมาย และ

การตความกฎหมายทงปวง การทยงไมมบทบญญตแหงกฎหมายก�าหนดหลกเกณฑ เงอนไข และ

วธการใชสทธดงกลาวนน ไมใชเหตทองคกรของรฐจะยกขนมาเปนขออางเพอปฏเสธไมใหความ

คมครองสทธดงกลาวไดดงนนในกรณทยงไมมกฎหมายบญญตก�าหนดหลกเกณฑเงอนไขและวธการ

ในการศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย คณภาพชวต หรอ

สวนไดเสยส�าคญของบคคลในชมชนทองถนหรอในการรบฟงความคดเหนของประชาชนหนวยราชการ

หนวยงานของรฐรฐวสาหกจหรอราชการสวนทองถนทเกยวของกจะตองด�าเนนการศกษาและประเมน

ผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย คณภาพชวต หรอสวนไดเสยของบคคลในชมชน

ทองถน และรบฟงความคดเหนของประชาชนในชมชนทองถน ตามหลกเกณฑและวธการทสมควร

แกกรณ

นอกจากน ในคดหมายเลขแดง ท อ. 272/2557 ผถกฟองคด (กรมทางหลวงชนบท) ได

ด�าเนนการเวนคนทดนของผฟองคดทงแปลงเพอสรางถนนตอมาเมอการกอสรางแลวเสรจปรากฏวา

มการใชทดนของผฟองคดไปบางสวนเทานน ผถกฟองคดไดน�าทดนสวนทเหลอของผฟองคดและ

ของบคคลอนอกหลายแปลงทไมมการกอสรางตามโครงการ ไปใหสหกรณจงหวดนนทบรใชเปน

ศนยจ�าหนายไมดอกไมประดบและกงพนธไมผล อนเปนการใชโดยมไดเปนไปตามวตถประสงคของ

19 มาตรา 46 บคคลซงรวมกนเปนชมชนทองถนดงเดมยอมมสทธอนรกษ หรอฟนฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปะหรอวฒนธรรมอนดของทองถนและของชาตและมสวนรวมในการจดการการบ�ารงรกษาและการใชประโยชนจาก ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยนทงนตามทกฎหมายบญญต20 มาตรา56สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการบ�ารงรกษาและการไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต และความหลากหลายทางชวภาพและในการคมครองสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมเพอใหด�ารงชพอยไดอยาง ปกตและตอเนอง ในสงแวดลอมทจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย สวสดภาพ หรอคณภาพชวตของตนยอม ไดรบความคมครองทงนตามทกฎหมายบญญต การด�าเนนงานโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอคณภาพสงแวดลอม จะกระท�ามได เวนแตจะไดศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมรวมทงไดใหองคการอสระซงประกอบดวยผแทนองคการ เอกชนดานสงแวดลอมและผแทนสถาบนอดมศกษาทจดการการศกษาดานสงแวดลอม ใหความเหนประกอบกอนมการ ด�าเนนการดงกลาวทงนตามทกฎหมายบญญต สทธของบคคลทจะฟองหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถน หรอองคกรอนของรฐ เพอใหปฏบตหนาทตามทบญญตไวในกฎหมายตามวรรคหนงและวรรคสองยอมไดรบความคมครอง21 มาตรา 59 บคคลยอมมสทธไดรบรขอมล ค�าชแจง จากหนวยงานราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจหรอราชการ สวนทองถน กอนการอนญาตหรอการด�าเนนโครงการหรอกจกรรมไดทอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมสขภาพ อนามย คณภาพชวต หรอสวนไดเสยส�าคญอนใดทเกยวกบตนหรอชมชนทองถน และมสทธแสดงความคดเหนของตน ในเรองดงกลาวทงนตามกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนทกฎหมายบญญต

_17-0121(001)P4.indd 161 5/17/60 BE 1:42 PM



การเวนคนทดน ศาลปกครองสงสดจงวนจฉยวา ผถกฟองคดไมมอ�านาจใดทจะยดถอทดนทพพาท

ตอไป ผถกฟองคดจงตองคนทดนสวนทเหลอใหแกผฟองคดตามมาตรา 3622 ของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2534 และมาตรา 4923 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 สวนทผ ฟ องคดอทธรณว าทดนของผ ฟ องคดเมอมการเวนคนยอมเปน

สาธารณประโยชน ตกอยในบงคบมาตรา 824 แหงประมวลกฎหมายทดน และประมวลกฎหมาย

22 มาตรา36บคคลยอมมเสรภาพในการเดนทางและมเสรภาพในการเลอกถนทอยภายในราชอาณาจกร การจ�ากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระท�ามไดเวนแตโดยอาศยอ�านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายเฉพาะเพอความ มนคงของรฐความสงบเรยบรอยหรอสวสดภาพของประชาชนการผงเมองหรอเพอสวสดภาพของผเยาว การเนรเทศบคคลผมสญชาตไทยออกนอกราชอาณาจกรหรอหามมใหบคคลผมสญชาตไทยเขามาในราชอาณาจกร จะกระท�ามได23 มาตราท 49 การเวนคนอสงหารมทรพยจะกระท�ามได เวนแตอาศยอ�านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายเฉพาะเพอการ อนเปนสาธารณปโภคการอนจ�าเปนในการปองกนประเทศ การไดมาซงทรพยากรธรรมชาต การผงเมองการสงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอมการพฒนาการเกษตรหรอการอตสาหกรรมการปฏรปทดนหรอเพอประโยชนสาธารณะ อยางอนและตองชดใชคาทดแทนทเปนธรรมภายในเวลาอนควรแกเจาของตลอดจนผทรงสทธ บรรดาทไดรบความ เสยหายในการเวนคนนนทงนตามทกฎหมายบญญต การก�าหนดคาทดแทนตามวรรคหนงตองก�าหนดใหอยางเปนธรรมโดยค�านงถงราคาทซอขายกนตามปกตการไดมา สภาพและทตงอสงหารมทรพยและความเสยหายของผถกเวนคน กฎหมายเวนคนอสงหารมทรพยตองระบวตถประสงคแหงการเวนคนและก�าหนดระยะเวลาการเขาใชอสงหารมทรพย ไวใหชดเจนถามไดใชเพอการนนภายในระยะเวลาทก�าหนดดงกลาวตองคนใหเจาของเดมหรอทายาท การคนอสงหารมทรพยใหเจาของเดมหรอทายาทตามวรรคสามและการเรยกคนคาทดแทนทใชไปใหเปนไปตามท กฎหมายบญญต24 มาตรา8บรรดาทดนทงหลายอนเปนสาธารณสมบตของแผนดนหรอเปนทรพยสนของแผนดนนนถาไมมกฎหมายก�าหนด ไวเปนอยางอน ใหอธบดมหนาทในการดแลรกษา และด�าเนนการคมครองปองกนไดตามควรแกกรณ อ�านาจหนาท ดงวาน รฐมนตรจะมอบหมายใหทบวงการเมองอนเปนผใชกได ทดนอนเปนสาธารณสมบตของแผนดนส�าหรบพลเมอง ใชรวมกนหรอใชเพอประโยชนของแผนดนโดยเฉพาะ หรอเปนททไดหวงหามหรอสงวนไวตามความตองการของ ทบวงการเมองอาจถกถอนสภาพหรอโอนไปเพอใชประโยชนอยางอนหรอน�าไปจดเพอประชาชนไดในกรณดงตอไปน (1) ทดนส�าหรบพลเมองใชรวมกนถาทบวงการเมองรฐวสาหกจหรอเอกชนจดหาทดนมาใหพลเมองใชรวมกนแทน แลว การถอนสภาพหรอโอนใหกระท�าโดยพระราชบญญต แตถาพลเมองไดเลกใชประโยชนในทดนนนหรอทดนนนได เปลยนสภาพไปจากการเปนทดนส�าหรบพลเมองใชรวมกน และมไดตกไปเปนกรรมสทธของผใดตามอ�านาจกฎหมายอน แลวการถอนสภาพใหกระท�าโดยพระราชกฤษฎกา (2) ทดนทใชเพอประโยชนของแผนดนโดยเฉพาะ หรอทดนทไดหวงหามหรอสงวนไวตามความตองการของทบวง การเมองใด ถาทบวงการเมองนนเลกใชหรอไมตองการหวงหามหรอสงวนตอไป เมอไดมพระราชกฤษฎกาถอนสภาพ แลวคณะรฐมนตรจะมอบหมายใหทบวงการเมองซงมหนาทเปนผใชหรอจดหาประโยชนกไดแตถาจะโอนตอไปยงเอกชน ใหกระท�าโดยพระราชบญญต และถาจะน�าไปจดเพอประชาชนตามประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอน ใหกระท�าโดย พระราชกฤษฎกาการตราพระราชบญญตหรอพระราชกฤษฎกาตามวรรคสองใหมแผนทแสดงเขตทดนแนบทายพระราช บญญตหรอพระราชกฤษฎกานนดวย

_17-0121(001)P4.indd 162 5/17/60 BE 1:42 PM



แพงและพาณชย มาตรา 130525 และไดขนทะเบยนเปนทางหลวงชนบทแลว จงไมสามารถโอน

ทดนแกผฟองคดไดนน ศาลปกครองสงสดเหนวา บทบญญตตามประมวลกฎหมายทดน มาตรา 8

เปนบทบญญตเกยวกบการถอนสภาพทดนสาธารณประโยชนเพอน�าไปใชการอน สวนมาตรา 1305

เปนการโอนทรพทยสนสาธารณประโยชนของแผนดน ซงทงสองกรณจะกระท�าไดโดยการตรา

พระราชบญญตออกพระราชกฤษฎกาหรอโดยอ�านาจแหงบทกฎหมายเฉพาะซงในกรณการเวนคนทดน

มบทบญญตตามรฐธรรมนญไมวารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2534รฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540และรฐธรรมนญพทธศกราช2550ตางบญญตวาการเวนคน

อสงหารมทรพยตองระบวตถประสงคแหงการเวนคนและก�าหนดระยะเวลาการเขาใชอสงหารมทรพย

ถามไดใชเพอการนนภายในระยะเวลาทก�าหนดตองคนใหเจาของเดมหรอทายาทจงเหนไดวาการคน

อสงหารมทรพยทถกเวนคนแตมไดใชตามวตถประสงคคนเจาของหรอทายาท เปนไปตามบทบญญต

ของรฐธรรมนญ ศาลซงเปนองคกรทมอ�านาจหนาทตความและบงคบใชกฎหมายจงมอ�านาจหนาท

ตามมาตรา 2626 และมาตรา 2727 ของรฐธรรมนญทจะออกค�าบงคบใหผ ถกฟองคดคนทดน

ตามฟองแกผฟองคดไดตามสทธทผฟองคดพงมพงได ในเมอไมมกฎหมายบญญตเกยวกบเรองนไว

ศาลปกครองสงสด จงก�าหนดใหผถกฟองคดด�าเนนการยนค�าขอจดทะเบยนโอนทดนทเหลอแก

ผฟองคดและใหผฟองคดคนเงนคาทดแทนในสวนของทดนดงกลาวแกผถกฟองคด

3.3 การรบรองความด�ารงอยของสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญโดยปรยาย

รฐธรรมนญตนแบบของโลกอยางรฐธรรมนญสหรฐอเมรกา ซงมฐานคดหลกมาจาก

ลทธสทธตามธรรมชาต (natural rights) ไดยอมรบวา นอกจากสทธและเสรภาพทรฐธรรมนญ

กลาวถงอยางชดแจงในบทบญญตของรฐธรรมนญแลว ยงมสทธและเสรภาพประการอนซงไมได

บญญตไวในรฐธรรมนญ แตกไดรบความคมครองในฐานะทเปนสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ

ดวยเชนกน ดงปรากฏใหเหนจากบทบญญตแกไขเพมเตมรฐธรรมนญแหงสหรฐอเมรกา ขอ 9

(AmendmentIX)ทบญญตไววา“การสาธยายสทธบางประการไวในรฐธรรมนญตองไมใชวาจะเปน

การปฏเสธหรอลดทอนสทธประการอนทประชาชนมอยแลว”28

25 มาตรา1305ทรพยสนซงเปนสาธารณสมบตของแผนดนนนจะโอนแกกนมไดเวนแตอาศยอ�านาจแหงบทกฎหมายเฉพาะ หรอพระราชกฤษฎกา26 มาตรา26การใชอ�านาจโดยองคกรของรฐทกองคกรตองค�านงถงศกดศรความเปนมนษยสทธและเสรภาพตามบทบญญต แหงรฐธรรมนญน27 มาตรา 27 สทธและเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไวโดยชดแจง โดยปรยายหรอโดยค�าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ ยอมไดรบความคมครองและผกพนรฐสภาคณะรฐมนตรศาลรวมทงองคกรตามรฐธรรมนญและหนวยงานของรฐโดยตรง ในการตรากฎหมายการใชบงคบกฎหมายและการตความกฎหมายทงปวง28 “TheenumerationintheConstitution,ofcertainrights,shallnotbeconstruedtodenyordisparage othersretainedbythepeople.”

_17-0121(001)P4.indd 163 5/17/60 BE 1:42 PM



ในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 กเชนกน มาตรา 27 ไดบญญตรบรอง

การด�ารงอยของสทธและเสรภาพโดยปรยายวา“สทธและเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไวโดยชดแจง

โดยปรยายหรอโดยค�าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญยอมไดรบความคมครอง...”แตเนองจากสทธและ

เสรภาพโดยปรยายไมปรากฏใหเหนอยางชดแจงในรปของบทบญญตลายลกษณอกษร ในแดนของ

กฎหมายปกครองศาลปกครองจงมหนาทส�าคญในการประกาศความมอยและผลบงคบของสทธและ

เสรภาพโดยปรยายซงมคาบงคบสงสดไมตางไปจากสทธและเสรภาพตามรฐธรรนญโดยชดแจง

ศาลปกครองสงสดไดมค�าพพากษาในคดหมายเลขแดงท อ.7/2557 หามมใหมการลงโทษ

ทางวนยซ�าส�าหรบการกระท�าความผดเดยวโดยถอวาการลงโทษซ�าส�าหรบการกระท�าความผดเดยว

แมโทษนนจะไมใชโทษทางอาญา กตองหามตามหลกกฎหมายทวไปและการลงโทษซ�าดงกลาว

กเป นการจ�ากดสทธและเสรภาพของบคคลเกนความจ�าเปนซงต องหามตามมาตรา 2929

ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2550ดวยการใหเหตผลในค�าพพากษาเชนนจงถอเปน

หลกไดวา เจาหนาทของรฐยอมมสทธทจะไดรบความคมครองทจะไมถกลงโทษทางวนยซ�าสอง

ส�าหรบการกระท�าความผดกรรมเดยวสทธทไมถกลงโทษซ�าสองนจงถอวาเปนสทธตามรฐธรรมนญ

โดยปรยายทศาลปกครองไดประกาศรบรองแลว

ในคดน เมอครงทผฟองคดรบราชการเปนพนกงานสวนต�าบล ต�าแหนงปลดองคการบรหาร

สวนต�าบลบางปลากดสงกดองคการบรหารสวนต�าบลบางปลากดอ�าเภอองครกษจงหวดนครนายก

ผ ฟองคดในฐานะกรรมการตรวจการจางและกรรมการตรวจรบพสดโครงการกอสรางสะพาน

ทางเดนเทาคอนกรตไดถกรองเรยนตออ�าเภอองครกษ ส�านกงานป.ป.ช. วาการด�าเนนการกอสราง

โครงการดงกลาวไมเปนไปตามแบบ อ�าเภอองครกษจงไดแตงตงคณะกรรมการสอบสวนขอเทจจรง

ผลการสอบสวนปรากฏวาผฟองคดกบพวกเขาขายกระท�าความผดตามทมการรองเรยนในระหวางนน

ผฟองคดไดโอนยายมาด�ารงต�าแหนงทองคการบรหารสวนต�าบลชะอมแลวองคการบรหารสวนต�าบล

ชะอมจงมค�าสงแตงตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยผฟองคดส�าหรบกรณดงกลาวคณะกรรมการ

29 มาตรา 29 การจ�ากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไว จะกระท�ามได เวนแตโดยอาศยอ�านาจตาม บทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอการทรฐธรรมนญนก�าหนดไวและเทาทจ�าเปน และจะกระทบกระเทอนสาระส�าคญ แหงสทธและเสรภาพนนมได กฎหมายตามวรรคหนงตองมผลใชบงคบเปนการทวไป และไมมงหมายใหใชบงคบแกกรณใดกรณหนงหรอแก บคคลใดบคคลหนงเปนการเจาะจงทงตองระบบทบญญตแหงรฐธรรมนญทใหอ�านาจในการตรากฎหมายนนดวย บทบญญตในวรรคหนงและวรรคสองใหน�ามาใชบงคบกบกฎทออกโดยอาศยอ�านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายดวย โดยอนโลม

_17-0121(001)P4.indd 164 5/17/60 BE 1:42 PM



สอบสวนกระท�าการสอบสวนแลวเหนวา ผฟองคดมความผดฐานไมระมดระวงรกษาประโยชนของ

ทางราชการ และไมปฏบตหนาทราชการ ใหเปนไปตามกฎหมายระเบยบของทางราชการ อนเปน

ความผดวนยอยางไมรายแรง ตอมา ประธานกรรมการบรหารองคการบรหารสวนต�าบลชะอมไดม

ค�าสงลงโทษตดเงนเดอนผฟองคดรอยละ5เปนเวลา3เดอน

ภายหลงจากทผฟองคดไดรบโทษทางวนยตามค�าสงดงกลาว ผฟองคดไดยายกลบมาด�ารง

ต�าแหนง ปลดองคการบรหารสวนต�าบลบางปลากด อ�าเภอองครกษ จงหวดนครนายก ส�านกงาน

คณะกรรมการป.ป.ช.ไดมหนงสอแจงใหผถกฟองคดท1(นายกองคการบรหารสวนต�าบลบางปลากด)

พจารณาโทษทางวนยแกผฟองคดตามมาตรา92แหงพ.ร.บ.ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกน

และปราบปรามการทจรตพ.ศ.2542 โดยคณะกรรมการป.ป.ช.มมตวาการกระท�าของผฟองคด

มมลความผดทางวนยอยางรายแรงฐานปฏบต หรอละเวนการปฏบตหนาทราชการโดยมชอบ

เพอใหตนเองหรอผอนไดรบประโยชนทมควรไดเปนการทจรตตอหนาทราชการและฐานปฏบตหนาท

ราชการโดยจงใจไมปฏบตตามกฎหมายระเบยบของทางราชการมตคณะรฐมนตรหรอนโยบายของ

รฐบาลอนเปนเหตใหเสยหายแกทางราชการอยางรายแรงและมมลความผดทางอาญาฐานปฏบตหรอ

ละเวนการปฏบตหนาทโดยมชอบ หรอโดยทจรต และฐานจดท�าและรบรองเอกสารอนเปนเทจดวย

คณะกรรมการพนกงานสวนต�าบลจงหวดนครนายกไดพจารณาการชมลของ คณะกรรมการ ป.ป.ช.

แลวมมตเหนชอบใหองคการบรหารสวนต�าบลบางปลากดลงโทษไลผฟองคดออกจาราชการผถกฟอง

คดท1จงมค�าสงองคการบรหารสวนต�าบลบางปลากดไลผฟองคดออกจากราชการ

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวาการทผถกฟองคดท1มค�าสงองคการบรหารสวนต�าบลบางปลากด

ลงโทษไลผฟองคดออกจากราชการเปนการมค�าสงลงโทษผฟองคดซ�าอกครงหนงส�าหรบการกระท�า

ความผดวนยของผฟองคดเรองเดยวกนกบทผฟองคดเคยถกลงโทษทางวนย (ถกลงโทษตดเงนเดอน)

มาแลวตามค�าสงองคการบรหารสวนต�าบลชะอมกรณจงเปนการตองหามตามหลกกฎหมายทวไป

ทหามมใหลงโทษบคคลใดบคคลหนงมากกวาหนงครงส�าหรบความผดทบคคลนนไดกระท�าเพยง

ครงเดยว ไมวาความผดทบคคลนนไดกระท�าและโทษทจะลงแกบคคลนนจะเปนความผดและ

โทษทางอาญา ความผดและโทษทางปกครอง หรอความผดและโทษทางวนยกตาม นอกจากนน

การลงโทษบคคลไมวาโทษนนจะเปนโทษทางอาญา โทษทางปกครอง หรอโทษทางวนย ถอไดวา

เปนการจ�ากดสทธและเสรภาพในชวตรางกาย หรอทรพยสนของบคคลผถกลงโทษ การลงโทษ

บคคลมากกวาหนงครงส�าหรบการกระท�าความผดทบคคลนนไดกระท�าเพยงครงเดยว จงเทากบเปน

การจ�ากดสทธหรอเสรภาพตามทรฐธรรมนญรบรองไวโดยชดแจงหรอโดยปรยายเกนความจ�าเปน

แกการรกษาไวซงประโยชนสาธารณะทกฎหมายฉบบทใหอ�านาจจ�ากดสทธหรอเสรภาพนนๆ

มงหมายจะใหความคมครอง อนเปนการตองหามตามมาตรา 29 วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550ดวย

_17-0121(001)P4.indd 165 5/17/60 BE 1:42 PM



4. สรปและขอเสนอแนะ ในขณะทศกดศรและความเปนมนษยเปนสงทละเมดไมไดเดดขาด สทธและเสรภาพ

สวนมากอาจถกจ�ากดและจดระเบยบการใชโดยรฐ อยางไรกตาม เนองจากความมผลบงคบโดยตรง

ของบทบญญตวาดวยศกดศรความเปนมนษยสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญศาลปกครองในฐานะ

องคกรหนงของรฐจงตองค�านงถงศกดศรความเปนมนษยสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญในการใช

และตความกฎหมายเพอพจารณาพพากษาอรรถคดของตนการกระท�าทางปกครองของฝายปกครอง

ยอมไมชอบดวยกฎหมายหากเปนการกระท�าทละเมดตอศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพ

ทรฐธรรมนญรบรองไวโดยชดแจงและโดยปรยาย

อยางไรกตาม ในการพฒนาแนวค�าวนจฉยคดของศาลปกครองในเรองทเกยวกบศกดศรความ

เปนมนษย สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญใหเปนไปในแนวทางทสอดคลองกบอารยประเทศท

ปกครองโดยกฎหมาย(นตรฐ)จ�าเปนอยางยงทศาลปกครองจะตองอาศยวธการของการศกษากฎหมาย

เชงเปรยบเทยบ โดยศกษาแนวค�าวนจฉยและการใหเหตผลของศาลตางประเทศเพอน�ามาปรบใชกบ

คดปกครองของไทยแนวค�าวนจฉยของศาลปกครองในเรองเหลานในทสดแลวยอมน�าไปสแนวปฏบต

ราชการทดของฝายปกครองทใหความเคารพอยางแทจรงตอความเปนประธานแหงสทธของปจเจกชน

_17-0121(001)P4.indd 166 5/17/60 BE 1:42 PM


* อยการสงสด,ผเขารบการอบรมหลกสตร“หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย”(นธป.)รนท4ของส�านกงานศาลรฐธรรมนญ

1. บทน�า หลกสทธมนษยชน (Human Rights) เปนหลกส�าคญทนานาอารยประเทศใหความยอมรบ

เปนหลกทองคกรของรฐ องคกรของเอกชน ตลอดจนเจาหนาทและประชาชนจะตองเคารพ

ปฏบตตาม โดยสทธมนษยชนเปนสทธของมนษยทกคนบนโลกทตดตวมาตงแตเกดและเปนสากล

ไมแบงแยกเชอชาตชนชาตประเทศเพศผวพรรณภาษาศาสนาวฒนธรรมสตปญญาความสามารถ

ฐานะทางเศรษฐกจทจะด�าเนนชวตอยางมศกดศรมอสระเสรภาพเสมอภาคมชวตทดมสทธแสวงหา

วตถปจจยมาด�ารงชพ ไดรบการยอมรบจากสงคมและการปฏบตจากรฐอยางเหมาะสม แตอยางไร

กตามในโลกปจจบนการคามนษยซงเปนการท�ารายรางกายและจตใจของเหยอผถกคาและเปนการ

ละเมดสทธมนษยชนโดยย�ายศกดศรความเปนมนษยของเหยอผถกคากลบมการขยายตวเพมมากขน

2. ความหมายของหลกสทธมนษยชนและเหยอจากการคามนษย นางเอลนอรรสเวลทภรยาอดตประธานาธบดแฟรงคลนดรสเวลทแหงประเทศสหรฐอเมรกา

ประธานคณะกรรมาธการสหประชาชาตในการยกรางปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนไดกลาวถง

หลกสทธมนษยชนไวอยางกระชบและเขาใจไดโดยงายวา“ในสถานทเลกๆใกลบานเลกและใกลมาก

จนไมสามารถมองเหนไดในแผนทโลก สถานทเลกๆ แหงนนเปนโลกของปจเจกบคคล เปนละแวก

บานทบคคลอยอาศยเปนโรงเรยนหรอวทยาลยทบคคลไดเขาเรยนเปนโรงงานไรนาหรอส�านกงาน

ทบคคลท�างานสถานทเหลานเปนทซงบรษสตรและเดกทกคนตางมองหาความยตธรรมทเทาเทยมกน

โอกาสทเทาเทยมกนศกดศรทเทาเทยมกนโดยปราศจากการแบงแยกถาสทธเหลานไมมความหมายอย

ณสถานทนนๆ สทธเหลานกจะมความหมายเพยงนอยนดในทกแหง ถาพลเมองไมชวยกนยนหยด

ปกปองสทธเหลานใหอยใกลบานกเปลาประโยชนทจะใหเกดความกาวหนาในโลกทกวางใหญขน”

พงษนวฒน ยทธภณฑบรภาร*

การละเมดสทธมนษยชนโดยการเผยแพรภาพ

เหยอจากการคามนษย

_17-0121(001)P4.indd 167 5/17/60 BE 1:42 PM


พงษนวฒน ยทธภณฑบรภาร

2.1 การอธบายความหมายของหลกสทธมนษยชนในประเทศไทย

หลกสทธมนษยชนไดมการกลาวถงในประเทศไทยมาเปนระยะเวลานานแลว หากแตม

ความชดเจนมากขนในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2540ซงไดเนนเรองสทธมนษยชนไว

คอนขางจะสมบรณอาทเชนมาตรา4ไดบญญตวา

“ศกดศรของความเปนมนษยสทธและเสรภาพของบคคลยอมไดรบความคมครอง”

นอกจากน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ไดมการบญญตเรอง

สทธมนษยชนไวในหมวดท3สทธและเสรภาพของชนชาวไทยและหมวดท5แนวนโยบายพนฐาน

แหงรฐและรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบชวคราวพ.ศ.2557มาตรา4บญญตวา“ศกดศร

ความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาค บรรดาทชนชาวไทยเคยไดรบการคมครอง

ตามประเพณการปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

และตามพนธกรณระหวางประเทศทประเทศไทยมอยแลวยอมไดรบการคมครองตามรฐธรรมนญน”

พระราชบญญตคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตพ.ศ.2542มาตรา3บญญตวา

“สทธมนษยชน”หมายความวาศกดศรความเปนมนษยสทธเสรภาพและความเสมอภาค

ของบคคลทไดรบการรบรองหรอคมครองตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยหรอตามกฎหมาย

ไทยหรอตามสนธสญญาทประเทศไทยมพนธกรณทจะตองปฏบตตาม

ดงนน จงพจารณาเหนไดวา ทงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยและกฎหมายภายใน

ของประเทศไทยไดมการบญญตรบรองสทธมนษยชนไวซงสทธมนษยชนหมายความวาสทธเสรภาพ

ทจ�าเปนขนพนฐานทคนทกคนพงไดรบอยางเสมอภาคและเปนธรรมในฐานะทเกดมาเปนมนษยไมวา

จะมความแตกตางกนทางเชอชาตชาตก�าเนดศาสนาวฒนธรรมภาษาวถชวตเพศรปลกษณภายนอก

อายและสตปญญาหรอมความไมเทาเทยมกนในฐานะทางเศรษฐกจและสงคมมากนอยเพยงใดกตาม

หลกการพนฐานของสทธมนษยชนม6ประการดวยกนคอ

1. ทกคนมศกดศรความเปนมนษย(HumanDignity)เปนสทธตดตวทกคนตามธรรมชาต

ตงแตเกด(NationalRights)

2. คนทกคนมความเสมอภาคและหามการเลอกปฏบต(Equalityandnondiscrimination)

3. สทธมนษยชนเปนของคนทกคนโดยไมเลอกเชอชาตศาสนาเพศอายอาชพสถานะ

ทางเศรษฐกจหรอสงคมสขภาพและความคดเหนดานตางๆ(Universality)

4. สทธมนษยชนเปนองครวมแยกเปนสวนๆ ไมไดและพงพงกน (Indivisibility &

Inter-dependently)

_17-0121(001)P4.indd 168 5/17/60 BE 1:42 PM


การละเมดสทธมนษยชนโดยการเผยแพรภาพเหยอจากการคามนษย

5. การมสวนรวมและการเปนสวนหนงของสทธนน (Participation & Inclusion)

หมายความวา ประชาชนแตละคน หรอกลมประชาชนหรอประชาสงคมยอมมสวนรวมอยางแขงขน

ในการเขาถงและไดรบประโยชนจากสทธพลเมองและการเมอง และสทธทางเศรษฐกจ สงคมและ

วฒนธรรม

6. ตรวจสอบไดและใชหลกนตธรรม(Accountability&theRuleofLaw)

2.2 การอธบายความหมายของเหยอจากการคามนษย

กระบวนการคดแยกเหยอคอการแสวงหาขอเทจจรงวามการกระท�าความผดฐานคามนษย

เกดขนหรอไมหากมการกระท�าความผดเกดขนบคคลใดเปนผไดรบความเสยหายซงในการพจารณา

วาบคคลใดเปนผเสยหายจากการคามนษยนนมกฎหมายทเกยวของ2ฉบบคอ1.ประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความอาญา2.พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษยพ.ศ.2551

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา2บญญตวา

“ในประมวลกฎหมายน

“ศาล”หมายความถงศาลยตธรรมหรอผพพากษาซงมอ�านาจท�าการอนเกยวกบคดอาญา

“ผตองหา” หมายความถง บคคลผถกกลาวหาวาไดกระท�าความผด แตยงไมถกฟอง

ตอศาล

“จ�าเลย”หมายความถงบคคลซงถกฟองตอศาลแลวโดยขอหาวาไดกระท�าความผด

“ผเสยหาย” หมายความถง บคคลผไดรบความเสยหายเนองจากการกระท�าผดฐานใด

ฐานหนงรวมทงบคคลอนทมอ�านาจจดการแทนไดดงบญญตไวในมาตรา4,5และ6”

พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษยพ.ศ.2551มาตรา4บญญตวา

“ในพระราชบญญตน

“แสวงหาประโยชนโดยมชอบ”หมายความวาการแสวงหาประโยชนจากการคาประเวณ

การผลตหรอเผยแพรวตถหรอสอลามก การแสวงหาประโยชนทางเพศในรปแบบอน การเอาคนลง

เปนทาส การน�าคนมาขอทาน การบงคบใชแรงงานหรอบรการ การบงคบตดอวยวะเพอการคาหรอ

การอนใดทคลายคลงกนอนเปนการขดรดบคคลไมวาบคคลนนจะยนยอมหรอไมกตาม

“การบงคบใชแรงงานหรอบรการ” หมายความวา การขมขนใจใหท�างานหรอใหบรการ

โดยท�าใหกลววาจะเกดอนตรายตอชวต รางกาย เสรภาพ ชอเสยง หรอทรพยสนของบคคลนนเอง

หรอของผอนโดยขเขญดวยประการใดๆโดยใชก�าลงประทษรายหรอโดยท�าใหบคคลนนอยในภาวะ

ทไมสามารถขดขนได

“เดก”หมายความวาบคคลผมอายต�ากวาสบแปดป”

_17-0121(001)P4.indd 169 5/17/60 BE 1:42 PM



มาตรา 6 บญญตวา “ผใดเพอแสวงหาประโยชนโดยมชอบ กระท�าการอยางหนงอยางใด


(1) เปนธระจดหาซอ ขายจ�าหนายพามาจากหรอสงไปยงทใดหนวงเหนยวกกขง จดให

อยอาศยหรอรบไวซงบคคลใด โดยขมข ใชก�าลงบงคบ ลกพาตว ฉอฉล หลอกลวง ใชอ�านาจ

โดยมชอบหรอโดยใหเงนหรอผลประโยชนอยางอนแกผปกครองหรอผดแลบคคลนนเพอใหผปกครอง

หรอผดแลใหความยนยอมแกผกระท�าความผดในการแสวงหาประโยชนจากบคคลทตนดแลหรอ

(2) เปนธระจดหา ซอ ขาย จ�าหนาย พามาจากหรอสงไปยงทใด หนวงเหนยวกกขงจดให

อยอาศยหรอรบไวซงเดกผนนกระท�าความผดฐานคามนษย”

ดงนน จงพจารณาไดวา องคประกอบของการเปนผเสยหายหรอเหยอจากการคามนษย

หรอกลาวอกนยหนงคอการพจารณาวาบคคลใดจะเปนผเสยหายจากการคามนษยหรอไม ตองม

องคประกอบดงตอไปน

1. ถกกระท�าอยางหนงอยางใดดงตอไปน

- จดหา(ไปเลอกเฟนหามาจดใหไดคนมาไมวากระท�าดวยวธใดๆ)

- ซอ(เอาเงนตราแลกกบคนไมไดหมายความถงสญญาซอขาย)

- ขาย(เอาคนไปแลกเงนตราเอาเงนเขามาโดยยอมเอาตนเขารบใชการงานของเจาของเงนท

เรยกวาขายตวลงเปนทาส)

- จ�าหนาย(ขายจายแจกแลกเปลยนโอนเอาออกซงแผลงมาจากจาย)

-พามาจาก (น�าไปหรอน�ามาโดยมตนทาง และแสดงอาการตอเนองเรอยมาถงปจจบน

พามาจากทใดกไดในหรอนอกราชอาณาจกร)

- สงไปยงทใด(ท�าใหเคลอนพนจากทหนงไปยงอกทหนงเพอใหถงผรบหรอเปาหมายดวย

อาการตางๆเชนสงขามสงผานสงตอเคลอนออกจากทโดยสงไปยงทใดกไดในหรอ

นอกราชอาณาจกร)

- หนวงเหนยว(รงตวไวดงถวงไวกกไวในสถานทใดสถานทหนง)

- กกขง(บงคบใหอยในสถานทอนจ�ากดเกบตวไวในสถานทอนจ�ากด)

- จดใหอยอาศย(จดใหพกพงพกผอน)

- รบไว(รบหรอพาคนไปสทพกเพอเกบเขาทหรอเอาเขาท)

2. ถกกระท�าดวยวธการอยางหนงอยางใดดงน

- ขมข(ท�าใหกลวท�าใหเสยขวญท�าใหผอนตองกลววาจะเกดความเสยหายเปนภยแกตนเอง

แกสกลแหงตน หรอแกทรพยสนของตน เปนภยอนใกลจะถงและอยางนอยรายแรง

ถงขนาดทจะพงกลว)

_17-0121(001)P4.indd 170 5/17/60 BE 1:42 PM



- ใชก�าลงบงคบ(ใชแรงบงคบใหท�าหรอใชอ�านาจสงใหท�าหรอใหปฏบตหรอใหจ�าตองท�า

หรอใหเปนไปตามความประสงค โดยกระท�าแกกายหรอจตใจ ดวยแรงกายภาพหรอ

วธอนใดเปนเหตใหบคคลอยในภาวะทไมสามารถขดขนได)

-ลกพาตว(แอบหรอลอบน�าคนไปหรอน�าคนมาโดยบคคลนนไมยนยอม)

-ฉอฉล(ใชอบายหลอกลวงโดยเอาความเทจมากลาวเพอใหเขาหลงผด)

- หลอกลวง(ใชอบายทจรตลวงใหเขาใจผดแสดงขอความอนเปนเทจหรอปกปดขอความจรง

ทควรบอกใหแจงเพอใหบคคลอนเขาใจผด)

- ใชอ�านาจโดยมชอบ (ใชอทธพลทจะบงคบใหผอนตองยอมท�าตาม ไมวาจะดวยความ

สมครใจหรอไมหรอสามารถบนดาลใหเปนไปตามความประสงคการปฏบตการกระท�า

เพอใหเกดความเสยหายแกบคคลอนโดยมชอบดวยกฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบ

เปนตน)

- โดยใหเงนหรอผลประโยชนอยางอนแกผปกครองหรอผดแลเพอใหผปกครองหรอผดแล

ใหความยนยอมแกผ กระท�าความผดในการแสวงหาประโยชนจากบคคลทตนดแล

ถากระท�าตอเดกแมจะไมใชวธการดงกลาวขางตนและไมวาเดกจะยนยอมหรอไมกตาม

ใหถอวาเดกนนเปนผเสยหายหรอเหยอของการคามนษย

3.ถกกระท�าโดยมวตถประสงคเพอแสวงหาประโยชนโดยมชอบดงตอไปน

- การแสวงหาประโยชนจากการคาประเวณ (เปนการแสวงหาประโยชนจากการน�าคนมา

คาประเวณ,การคาประเวณหมายความวาการยอมรบการกระท�าช�าเราหรอการยอมรบ

การกระท�าอนใด หรอการกระท�าอนใด เพอส�าเรจความใครในทางกามารมณของผอน

อนเปนการส�าสอนเพอสนจางหรอประโยชนอนใด ทงน ไมวา ผยอมรบการกระท�าและ

ผกระท�าจะเปนบคคลเพศเดยวกนหรอคนละเพศ)

- การผลตหรอเผยแพรวตถหรอสอลามก (เปนการแสวงประโยชนจากการน�าคนมา

เปนแบบหรอแสดงใหปรากฏในสอลามก, สอลามก หมายถง วตถหรอสงทแสดงใหร

หรอเหนถงการกระท�าทางเพศซงแสดงออกในรปแบบของเอกสารภาพเขยนภาพพมพ

ภาพระบายสสงพมพรปภาพภาพโฆษณาเครองหมายรปถายภาพยนตรแถบบนทกเสยง

แถบบนทกภาพหรอรปแบบอนใดในลกษณะท�านองเดยวกนใหหมายความรวมถงวตถ

หรอสงตางๆขางตนทจดเกบในระบบคอมพวเตอรหรออปกรณอเลกทรอนกสอนทสามารถ

แสดงผลใหเขาใจความหมายได,การเผยแพรเปนการเผยแพรจากผผลตหรอเผยแพรจาก

ผอนทรวาเปนสอลามกทมาจากการกระท�าความผดฐานคามนษย)

_17-0121(001)P4.indd 171 5/17/60 BE 1:42 PM



- การแสวงหาประโยชนทางเพศในรปแบบอน (เปนการแสวงหาประโยชนจากการน�าคน

มาแสดงออกในทางเพศโดยมชอบดวยกฎหมายเปนการแสวงหาประโยชนโดยการปฏบต

ตอบคคลทหมายรวมถง เดกชาย เดกหญง ผชายและผหญง เสมอนเปนสนคาหรอวตถ

ทางเพศไมวาโดยการบงคบลอลวงหรอดวยความสมครใจของบคคลทถกกระท�าโดยม

สงตอบแทนในรปแบบตางๆเชนเงนสดทรพยสนสงของการบรการ(เชนการใหความ

ชวยเหลอในดานตางๆหรอการใหความคมครอง)และอนๆทงน“การปฏบตตอบคคล

เสมอนเปนวตถหรอสนคาทางเพศ” หมายรวมถง การลอลวงหรอชกจงใจใหบคคลเพอ

แสวงหาประโยชนทางเพศโดยการแตงงาน การน�าบคคลมาแสดงออกหรอใชเพอกอให

เกดการแสดงออกในทางเพศโดยมชอบดวยกฎหมายเชนการน�าบคคลไปใหบคคลทสาม

จบตองของสงวนเพอแสวงหาประโยชน/การแสดงทน�าบคคลมาแตงกายหรอใหแสดงออก

ในลกษณะสอไปในทางลามกอนาจาร

- การเอาคนลงเปนทาส (เปนการแสวงหาประโยชนจากการน�าคนมาเปนทาส, ทาส

หมายถง บคคลซงตกอย ใตอ�านาจของบคคลอนโดยสนเชง และจะตองท�างานให

บคคลอนนน)

- การน�าคนมาขอทาน (เปนการแสวงหาประโยชนจากการน�าบคคลมาขอทาน, ขอทาน

หมายถงการขอทรพยสนของผอนโดยมไดท�าการงานอยางใดหรอใหทรพยสนสงตอบแทน

และมใชเปนการขอกนในฐานะญาตมตร)

- การบงคบใชแรงงานหรอบรการ (การบงคบใชแรงงานหรอบรการ หมายความวา การ

ขมขนใจใหท�างานหรอใหบรการโดยท�าใหกลววาจะเกดอนตรายตอชวตรางกายเสรภาพ

ชอเสยงหรอทรพยสนของบคคลนนเองหรอของผอนโดยขเขญดวยประการใดๆโดยใช

ก�าลงประทษรายหรอโดยท�าใหบคคลนนอยในภาวะทไมสามารถขดขนได,การใชแรงงาน

หมายถง สญญาซงบคคลหนง เรยกวา ลกจาง ตกลงจะท�างานใหแกบคคลอกคนหนง

เรยกวา นายจาง และนายจางตกลงจะใหสนจางตลอดเวลาทท�างานให ตามประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 575, การบรการ หมายถง การปฏบตรบใช การให

ความสะดวกตางๆ หรอการปฏบตอนๆ ทท�าใหอกฝายหนงเกดความพงพอใจ, แรงงาน

ขดหน หรอการบงคบใชแรงงานแทนการช�าระหน ซงหนดงกลาวมผลผกมดแรงงาน

ใหท�างานกบนายจางโดยไมมก�าหนดเวลาทแนนอน หนดงกลาวนไมอยในลกษณะ

เหมอนกบการกยมเงนปกตจากธนาคารหรอจากผปลอยเงนกในระบบ)

- การบงคบตดอวยวะเพอการคา (เปนการแสวงหาประโยชนจากการน�าคนมาบงคบ

ตดอวยวะเพอการคา)

_17-0121(001)P4.indd 172 5/17/60 BE 1:42 PM



- การอนใดทคลายคลงกนอนเปนการขดรดบคคล(การขดรดหมายความวาการแสวงหา

ประโยชนโดยวธบบบงคบเอารดเอาเปรยบ รดนาทาเรนและหมายถงการอยในภาวะ

จ�ายอม)

บคคลทมสถานะเปนผเสยหายจากการคามนษยนน จะไดรบความชวยเหลอและคมครอง

สวสดภาพ ตามทก�าหนดไวในพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ. 2551

หมวด 4 เกยวกบการชวยเหลอและคมครองสวสดภาพผเสยหายจากการคามนษย นอกจากน

หมวด 3 ไดบญญตเรอง อ�านาจหนาทของพนกงานเจาหนาท ในการแสวงหาขอเทจจรงเกยวกบ

การคามนษยและเพอคมครองปองกนภยแกบคคลทมเหตอนควรเชอไดวาเปนผเสยหายจากการกระท�า

ความผดฐานคามนษยพนกงานเจาหนาทอาจจดใหบคคลดงกลาวอยในความคมครองชวคราวไดและ

ตามบนทกขอตกลงเรองการด�าเนนงานระหวางหนวยงานภาครฐและองคกรเอกชนกรณการคาเดก

และหญง พ.ศ. 2546 ไดก�าหนดใหพนกงานสอบสวนมอ�านาจวนจฉยชขาดการตกเปนเหยอของ

การคามนษย

3. หลกสทธมนษยชนกบการเผยแพรภาพเหยอจากการคามนษย ในการกระท�าความผดเกยวกบการคามนษยนนมกฎหมายระหวางประเทศทเกยวของโดยตรง

คอ พธสารเพอปองกน ปราบปรามและลงโทษการคามนษย โดยเฉพาะผหญงและเดก เพมเตม

อนสญญาสหประชาชาตเพอตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร (Protocol to

Prevent,SuppressandPunishTraffickinginPersons,EspeciallyWomenandChildren,

SupplementingtheUnitedNationsConventionagainstTransnationalOrganizedCrime)

ซงประเทศไทยไดใหสตยาบนพธสารเพอปองกนปราบปรามและลงโทษการคามนษยโดยเฉพาะผหญง

และเดกเพมเตมอนสญญาสหประชาชาตเพอตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร

เมอวนท 17 ตลาคม ค.ศ.2013 อนเปนผลใหประเทศไทยตองยดถอปฏบตตามพนธกรณทก�าหนด

ไวในพธสารฉบบดงกลาวซงมาตรา6แหงพธสารฯไดก�าหนดวา“1.ในกรณทเหมาะสมและเทาท

เปนไปไดภายใตกฎหมายภายในของตนใหรฐภาคแตละรฐคมครองความเปนสวนตวและเอกลกษณ

ของผเสยหายจากการคามนษย และรวมถงการท�าใหการด�าเนนคดเกยวกบความผดฐานคามนษย

เปนความลบเปนตน”1

1 ขอ 6 แหงพธสารเพอปองกน ปราบปรามและลงโทษการคามนษย โดยเฉพาะผหญงและเดก เพมเตมอนสญญา สหประชาชาตเพอตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร “Assistancetoandprotectionofvictimsoftraffickinginpersons 1. Inappropriatecasesandtotheextentpossibleunderitsdomesticlaw,eachStatePartyshall protect the privacy and identity of victims of trafficking in persons, including, inter alia, bymakinglegalproceedingsrelatingtosuchtraffickingconfidential.”

_17-0121(001)P4.indd 173 5/17/60 BE 1:42 PM



ในสวนของประเทศไทยนน ประเทศไทยไดด�าเนนการออกกฎหมายภายใน กลาวคอ

พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษยพ.ศ.2551เพออนวตการพธสารฯฉบบดงกลาว

ซงในสวนทเกยวกบการเผยแพรภาพเหยอหรอผเสยหายจากการกระท�าความผดฐานคามนษยนน

ไดมการก�าหนดไวในมาตรา56วา

“ผใดกระท�าการหรอจดใหมการกระท�าการดงตอไปนตองระวางโทษจ�าคกไมเกนหกเดอนหรอ

ปรบไมเกนหกหมนบาทหรอทงจ�าทงปรบ

(1) บนทกภาพ แพรภาพพมพรป หรอบนทกเสยง แพรเสยงหรอสงอนทสามารถแสดงวา

บคคลใดเปนผเสยหายจากการกระท�าความผดฐานคามนษยทงนไมวาขนตอนใดๆ

(2) โฆษณาหรอเผยแพรขอความ ซงปรากฏในทางสอบสวนของพนกงานสอบสวนหรอ

ในทางพจารณาคดของศาลทท�าใหบคคลอนรจกชอตวชอสกลของผเสยหายจากการกระท�าความผด

ฐานคามนษยหรอบคคลในครอบครวผเสยหายนนทงนไมวาโดยสอสารสนเทศประเภทใด

(3) โฆษณาหรอเผยแพรขอความ ภาพหรอเสยง ไมวาโดยสอสารสนเทศประเภทใด

เปดเผยประวตสถานทอยสถานทท�างานหรอสถานศกษาของบคคลซงเปนผเสยหายจากการกระท�า

ความผดฐานคามนษย

ความในวรรคหนงมใหใชบงคบแกการกระท�าทผกระท�าจ�าตองกระท�าเพอประโยชนของทาง

ราชการในการคมครองหรอชวยเหลอผเสยหายหรอผเสยหายยนยอมโดยบรสทธใจ”

เมอพจารณาทงมาตรา 6 แหงพธสารฯ และมาตรา 56 แหงพระราชบญญตปองกนและ

ปราบปรามการคามนษยพ.ศ.2551แลวจะเหนถงเจตนารมณในการคมครองผเสยหายจากการคา

มนษยหรอเหยอซงเปนบคคลทไดรบความสะเทอนใจจากการถกปฎบตอนเปนการย�ายสทธมนษยชน

ดวยการท�ารายรางกายและจตใจ ซงผเสยหายหรอเหยอบางรายถกกระท�าอยางทารณโหดราย

เสมอนหนงมใชคนเชนถกบงคบใหท�างานทงวนทงคนโดยไมมวนหยดหรอมเวลาพกผอนเพยงวนละ

4 ชวโมงและผเสยหายหรอเหยอถกกกขงในสถานทท�างานหรอบรเวณทก�าหนด ขาดอสรภาพและ

หากผเสยหายท�างานไมไดตามทก�าหนดหรอผลงานไมเปนทพอใจ กจะถกทบตหรอลงโทษ ดงนน

เพอเปนการดแลสภาพจตใจของผเสยหายหรอเหยอเหลานใหฟนกลบคนสสภาพเดมใหเรวทสดและ

สามารถกลบไปด�ารงชวตในสงคมไดตามปกตกฎหมายจงไดหามการกระท�าดงทก�าหนดไวในมาตรา56

นอกจากน ในป พ.ศ. 2546 องคการอนามยโลก (World Health Organization) ไดจด

เผยแพรเอกสารวาดวยขอแนะน�าวาดวยจรยธรรมและความปลอดภยในการสมภาษณผหญงทตกเปน

เหยอการคามนษย(WHOEthicalandSafetyRecommendationsforInterviewingTrafficked

Women) ซงไดก�าหนดแนวปฏบต 10 ประการในการสมภาษณผหญงทถกคา แนวปฏบตดงกลาว

ถอเปนการด�าเนนงานเชงบวกทท�าใหมนใจวาในระหวางการสมภาษณผหญงทถกคา ไมวาจะเปน

_17-0121(001)P4.indd 174 5/17/60 BE 1:42 PM



การสมภาษณเพอท�าการวจย เพอรบเขาบานพกหรอเพอชวยเหลอเหยอนน ตองค�านงถงและ

เคารพตอสทธของผหญงทถกคา และในสวนของเดกทถกคานน แนวทางวาดวยการคมครองเดก

ทตกเปนเหยอจากการคามนษย(GuidelinesontheProtectionofChildVictimsofTrafficking)

ขององคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาต (UNICEF) ไดมการก�าหนดในเรองสทธในการเกบรกษา

ความลบไววา ทกภาคสวนควรปกปองคมครองความเปนสวนตวและเอกลกษณของเหยอทเปนเดก

เพอเปนหลกประกนความปลอดภยมนคงของเหยอและครอบครวของเหยอ ชอ ทอย และขอมล

อนๆทจะน�าไปสการทราบเรองเกยวกบเหยอหรอครอบครวของเหยอทเปนเดกจะตองไมถกเปดเผย

ตอสาธารณะหรอสอ นอกจากน รฐ องคการระหวางประเทศ และกลมองคกรไมแสวงหาก�าไรและ

ผใหบรการอน จะตองสงเสรมใหมมาตรการทสนบสนนใหสอชวยปกปองชวตสวนบคคลและ

เอกลกษณของเหยอ โดยผานการควบคมกนเองหรอมาตรการหรอกฎเกณฑอนๆ และในการทสอ

และนกหนงสอพมพจะเขาถงเหยอทเปนเดกไดโดยตรงนนจะตองเปนขอยกเวนเทานน กลาวคอ

หากผปกครองเดกไดตดสนใจวา จะเปนไปเพอประโยชนสงสดของเดกและในกรณทเหมาะสม

เดกไดใหความยนยอม2

2 ขอ2.6แหงแนวทางวาดวยการคมครองเดกทตกเปนเหยอการคามนษยก�าหนดวา“Allnecessarymeasuresshall betakentoprotecttheprivacyandidentityofchildvictimstoensurethesafetyandsecurityofthe victimandhisorher family.Thename,addressandallother information thatcould lead to the identificationofthechildvictimorhisorherfamilymembersshallnotberevealedtothepublicor media.Exceptionsmaybemadeincircumstancessuchastofacilitatethetracingoffamilymembers orotherwisesecurethewell-beingandprotectionofthechild,withtheinformedconsentofthechild. Informationaboutachildvictimthatcouldendangerthechildorthechild’sfamilymembersshall notbedisclosedinanycase Organizationsmustensurethepermanentpreservationoftheir records insuchamanneras guaranteesconfidentiality.Theymaydecide tocentralize their recordsunder the responsibilityof a competent authority. States, international organizations, NGOs andother service providers shall promotemeasuresencouragingthemediatoprotecttheprivatelifeandidentityofvictimsthrough self-regulationorotherregulatorymeasures.Mediaandjournalistsshallhavedirectaccesstochild victimsoftraffickingonlyunderexceptionalcircumstances,ifandonlyiftheguardianhasdecidedthat itwillbeinthebestinterestofthechildrenand,whereappropriate,thechildconsents.”

_17-0121(001)P4.indd 175 5/17/60 BE 1:42 PM



นอกจากนคมอแนะน�าการปฏบตดานจรยธรรมและสทธมนษยชนในการตอตานการคามนษย,

มาตรฐานจรยธรรมส�าหรบการวจยและการด�าเนนงานโครงการตอตานการคามนษย3 ไดแนะน�า

หลกปฎบตในกรณทมการท�าวจยและการด�าเนนโครงการตอตานการคามนษยในกรณทสอมวลชน

รวมอยดวยไววาในกรณของผทถกคาและบคคลอนทเกยวของในการคามนษย

“ตองด�าเนนการอะไรบางเพอไมใหเกดความเสยหายตอผถกคาหรอบคคลอนทเกยวของจาก

การถายภาพการบนทกเสยงหรอการท�าภาพยนตรบคคลเหลาน”

ประการท1ควรไดรบความยนยอมกอนทจะมการถายภาพการถายท�าวดโอหรอบนทกเสยง

บคคลใดทเกยวของกบการคามนษยไมวาจะเปนเหยอกลมเสยงผใหขอมลหรอบคคลอน

ประการท2ตวตนและขอมลของบคคลทถกคาจะตองถกเกบรกษาเปนความลบทงในการบนทก

การถายภาพ หรอ การถายท�าวดโอเพอเผยแพรสสาธารณชน (เชน ขอมลทปรากฎในรายงานหรอ

ในเวบไซด)โดยจะตองปกปดรปพรรณสณฐานโดยเฉพาะใบหนา

ประการท 3 ควรมการใชชอปลอม เพอปกปองตวตนของเหยอ และเพอใหรายละเอยด

เกยวกบบคคลทไมอาจเปดเผยตวตนได เชน บคคลผซงมใบหนาปรากฎในรายงานหรอเวบไซด

เกยวกบการตอตานการคามนษยโดยทคนเหลานนไมใชเหยอทถกคาหรอเปนอาชญากรแตอาจจะถก

คดวาเปนเหยอหรออาชญากรควรมขอความชแจงเพอใหเกดความกระจางในเรองน”4

ดงนน สอมวลชน รวมตลอดถงประชาชนควรใชความระมดระวงมากยงขนในการน�าเสนอ

ขาวเกยวกบคดคามนษยทมการแพรภาพผเสยหายหรอเหยอ เนองจากการเปดเผยสวนหนงสวนใด

ของรางกายหรอแมกระทงเสยงของเหยอผานสอ อาจท�าใหบคคลผใกลชดกบผเสยหาย หรอสมาชก

ในหมบานของผเสยหายซงสามารถจดจ�าต�าหนรปพรรณสญฐานและเสยงของเหยอไดอาจคาดเดาไดวา

บคคลทออกสอดงกลาวคอ ตวผเสยหายหรอเหยอ ซงอาจท�าใหผเสยหายซงพยายามจะลมอดต

ทเจบปวดและความทกขทรมานจากการถกกระท�าในฐานะเหยอจากการคามนษยกลบตองถกสงคม

และคนรอบตวรอฟนหรอตอกย�าเรองราวการคามนษยทเกดขนในชวตของตนเอง ทงน ไมวาการ

สอบถามพดคยจะเปนไปดวยเจตนาดหรอไมกตาม ซงสงเหลานยอมเปนการซ�าเตมผเสยหายหรอ

อาจท�าใหผ เสยหายยงไดรบความบอบช�าสะเทอนจตใจ และบางรายอาจเปนมากจนถงขนเปน

โรคจตเภทได

3 คมอแนะน�าการปฏบตดานจรยธรรมและสทธมนษยชนในการตอตานการคามนษย, มาตรฐานจรยธรรมส�าหรบการวจย และการด�าเนนงานโครงการตอตานการคามนษย,เอกสารฉบบแปลเปนภาษาไทยเปนความรวมมอระหวางโครงการความ รวมมอสหประชาชาตวาดวยการตอตานการคามนษยกบกรมสอบสวนคดพเศษกระทรวงยตธรรม,กนยายน2551.4 เรองเดม,หนา29.

_17-0121(001)P4.indd 176 5/17/60 BE 1:42 PM



4. สรป

สถานการณสทธมนษยชนของประเทศไทยตงแตปพ.ศ.2557ซงอยในสภาวะทประเทศไทย

อยภายใตการปกครองของรฐบาลทแตงตงโดยคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ตลอดจน

การประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย(ฉบบชวคราว)พทธศกราช2557และอยในระหวาง

การรางรฐธรรมนญฉบบถาวรจงมความจ�าเปนอยางยงททกภาคสวนโดยเฉพาะรฐบาลจะตองสงเสรม

และคมครองสทธมนษยชนโดยยดหลกการปกครองโดยนตรฐและนตธรรมการจ�ากดและลดรอนสทธ

เสรภาพของประชาชนพงกระท�าเทาทจ�าเปนและไดสดสวนทเหมาะสมกบความรนแรงของสถานการณ

เทานนเชนเดยวกนในสวนของสอมวลชนหรอประชาชนกควรใชความระมดระวงเพมมากขนในการ

น�าเสนอขาวเกยวกบคดคามนษย โดยเฉพาะในแงมมของผเสยหาย โดยตองเคารพและปฏบตตาม

หลกสทธมนษยชนและมาตรา 56 แหงพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ.

2551ใหมากยงขน

_17-0121(001)P4.indd 177 5/17/60 BE 1:42 PM




กระทรวงการตางประเทศ.ปรญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนUniversalDeclarationofHuman

Rights.กรงเทพมหานคร:กระทรวงการตางประเทศ.2551.

สหประชาชาตวาดวยการตอตานการคามนษยกบกรมสอบสวนคดพเศษ กระทรวงยตธรรม. คมอ

แนะน�าการปฏบตดานจรยธรรมและสทธมนษยชนในการตอตานการคามนษย, มาตรฐานจรยธรรม

ส�าหรบการวจยและการด�าเนนงานโครงการตอตานการคามนษย. สถานทตสหรฐอเมรกา ประจ�า

ประเทศไทย.2551.

UNICEF Guidelines on the Protection of Child Victims of Trafficking. เขาถงไดจาก:

http://www.unicef.org/ceecis/0610-Unicef_Victims_Guidelines_en.pdf

(วนทคนขอมล:10พฤษภาคม2559).

_17-0121(001)P4.indd 178 5/17/60 BE 1:42 PM


* ผพพากษาศาลฎกา, ผเขารบการอบรมหลกสตร “หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย” (นธป.) รนท 4 ของส�านกงาน ศาลรฐธรรมนญ

ววธน ทองลงยา*


เหตผลในการประกาศใชปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน อารมภบทของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนไดระบเหตผลในการประกาศปฏญญาสากล

วาดวยสทธมนษยชนวา

“โดยทการยอมรบศกดศรแตก�าเนดและสทธทเทาเทยมกนและทไมอาจเพกถอนไดของสมาชก

ทงมวลแหงครอบครวมนษยชาตเปนพนฐานแหงอสรภาพความยตธรรมและสนตภาพในโลก

โดยทการไมน�าพาและการหมนในคณคาของสทธมนษยชน ยงผลใหมการกระท�าอนปาเถอน

ซงเปนการขดอยางรายแรงตอมโนธรรมของมนษยชาต และการมาถงของโลกทไดมการประกาศ

ใหความมอสรภาพในการพดและความเชอ และอสรภาพจากความหวาดกลวและความตองการ

ของมนษยเปนความปรารถนาสงสดของประชาชนทวไป

โดยทเปนการจ�าเปนทสทธมนษยชนควรไดรบความคมครอง

สมชชาจงประกาศปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนน ใหเปนมาตรฐานรวมกนแหงความ

ส�าเรจส�าหรบประชาชนทงมวลและประชาชาตทงหลายเพอจดมงหมายทวาปจเจกบคคลทกคนและ

ทกสวนของสงคม โดยการค�านงถงปฏญญานเปนเนองนตย จะมงมนสงเสรมการเคารพสทธและ

อสรภาพเหลานดวยการสอนและการศกษาและใหมการยอมรบและยดถอโดยสากลอยางมประสทธผล

ดวยมาตรการแหงชาตและระหวางประเทศอนกาวหนาตามล�าดบทงในบรรดาประชาชนของรฐสมาชก

ดวยกนเองและในบรรดาประชาชนของดนแดนทอยใตเขตแหงรฐนน”

ความหมายของสทธมนษยชน เมอพจารณาจากเนอหาของบทบญญตแหงปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนแลวอาจกลาว

ไดวา“สทธมนษยชนหมายถงสทธในชวตการด�ารงชวตสทธในรางกายเสรภาพทรพยสนความ

เทาเทยมศกดศรความเปนมนษยของบคคลทกคน”

_17-0121(001)P4.indd 179 5/17/60 BE 1:42 PM


ววธน ทองลงยา

มขอโตเถยงทางวชาการวาควรมการนยามความหมายของค�าวา “สทธมนษยชน” หรอไม

ซงมผใหความเหนในประเดนนแตกตางกนเปน2ฝายไดแก

ฝายแรก เหนวา ไมควรมค�าจ�ากดความ ค�าวา “สทธมนษยชน” ไวชดแจงเพราะการให

ความหมายของสทธมนษยชนทชดแจงจะสรางขอจ�ากดในการพฒนาของสทธมนษยชน

ฝายทสองเหนวาควรมการใหนยามความหมายของสทธมนษยชนไวในกรอบทชดเจนแนนอน

เพอประโยชนในการวนจฉยวาการกระท�าใดเปนการละเมดสทธมนษยชน

นายปรด พนมยงค ศาสตราจารยเสนห จามรก และศาสตราจารยกลพล พลวน ไดนยาม

ความหมายของสทธมนษยชนไววา สทธมนษยชนเปนสงทตดตวมนษยมาตงแตก�าเนด โอนแกกน

ไมไดมความเปนสากลใชไดเสมอยกเลกเพกถอนไมไดและไมอาจพรากไปจากมนษยไดนอกจากนแลว

ในบางกรณยงเปนเรองของความตองการพนฐานอนเปนธรรมชาตของมนษย

ศาสตราจารยวทต มนตราภรณ ไดนยามความหมายของสทธมนษยชนไววา สทธมนษยชน

เปนขออางเรองประโยชนทตองไดอยางนอยเปนการอางตอรฐ

ดร.บรรเจด สงคะเนต ไดนยามความหมายของสทธมนษยชนไววา สทธมนษยชน คอสทธ

ทตดตวมาแตก�าเนดแลวรฐรบรองและถารฐจะจ�ากดสทธประเภทนตองอธบายใหเหตผลไดอยางชดเจน

หากเปนสทธทรฐมอบใหรฐสามารถจ�ากดไดเสมอ

สรปไดวา สทธมนษยชนเปนสทธทตดตวมนษยมาตงแตเกดเปนสงทท�าใหบคคลนน มความ

เปนมนษย เปนสทธขนพนฐานทมนษยทกคนจ�าตองมเพอใชในการด�าเนนชวตส�าหรบบคคลนนๆ

โดยสทธเหลานไมสามารถโอนหรอพรากไปจากมนษยได

ประเภทของสทธมนษยชน ประเภทของสทธมนษยชนตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน(UniversalDeclaration

ofHumanRights)จ�าแนกออกเปน5ประเภทไดแก

1. สทธพลเมอง(CivilRights)ไดแกสทธในชวตและรางกายเสรภาพและความมนคงในชวต

ไมถกทรมานไมถกท�ารอยหรอฆาสทธในความเสมอภาคตอหนากฎหมายสทธทจะไดรบสญชาต

2. สทธทางการเมอง(PoliticalRights)ไดแกสทธในการมสวนรวมกบรฐในการด�าเนนกจการ

ทเปนประโยชนสาธารณะ เสรภาพในการรวมกลมเปนพรรคการเมอง เสรภาพในการชมนมโดยสงบ

สทธเลอกตงเสร

3. สทธทางสงคม(SocialRights)ไดแกสทธการไดรบการศกษาสทธการไดรบหลกประกน

ดานสขภาพไดรบการพฒนาบคลกภาพอยางเตมทไดรบความมนคงทางสงคมมเสรภาพในการเลอก

คครองและสรางครอบครว

_17-0121(001)P4.indd 180 5/17/60 BE 1:42 PM



4. สทธทางเศรษฐกจ (Economic Rights) ไดแก สทธการมงานท�า ไดเลอกงานอยางอสระ

และไดรบคาจางทเหมาะสมสทธในการเปนเจาของทรพยสน

5. สทธทางวฒนธรรม (Cultural Rights) ไดแก การมเสรภาพในการใชภาษาหรอสอ

ความหมายในภาษาทองถนของตนมเสรภาพในการแตงกายตามวฒนธรรมการปฏบตตามวฒนธรรม

ประเพณทองถนของตนการปฏบตตามความเชอทางศาสนาการพกผอนหยอนใจทางศลปวฒนธรรม

และการบนเทงไดโดยไมมใครมาบบบงคบ

สทธมนษยชนในประเทศไทย หลงจากทประเทศไทยเขารวมรบรองปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนไดมความตนตว

ในการบญญตกฎหมายเพอรบรองสทธมนษยชนดงกลาวไวในกฎหมายไทย ซงมแนวโนมทจะชดเจน

ขนเรอยๆ โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทใชกนมาในอดตไดกลาวถงสทธมนษยชนไว

บางสวน จนกระทงไดมการพฒนาบทบญญตดงกลาวใหมความสมบรณขนตามทปรากฏในประกาศ

ใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 โดยบญญตเรองสทธมนษยชนไวคอนขาง

จะสมบรณ ดงปรากฏตามมาตรา 4 ซงบญญตวา “ศกดศรความเปนมนษย สทธ และเสรภาพของ

บคคลยอมไดรบความคมครอง”ซงสอดคลองกบปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนขอ1ทกลาวไว

วา“มนษยทงหลายเกดมามอสระเสรและเทาเทยมกนทงศกดและสทธในตนมเหตผลและมโนธรรม

ควรปฏบตตอจตวญญาณแหงภราดรภาพ” ซง “ศกดศรความเปนมนษย” เพงไดรบการบญญตใน

รฐธรรมนญของไทยเปนครงแรก นอกจากนยงมบทบญญตทรบรองความมอยของสทธมนษยชนไว

ในเรองตางๆอกซงจ�าแนกตามประเภทของสทธมนษยชนทงหาประการดงกลาวไดแก

1. สทธพลเมอง (Civil Rights) ไดแก ความเทาเทยมกนตามกฎหมาย โดยไมค�านงถงเพศ

ถนก�าเนดเชอชาตภาษาอายสภาพรางกายหรอสขภาพสถานะของบคคลฐานะทางเศรษฐกจหรอ

สงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญต

แหงรฐธรรมนญตามมาตรา30

การรบรองการมสทธเสรภาพในรางกาย การจะไมถกทรมาน ทารณกรรม หรอการลงโทษ

โดยวธการโหดรายหรอไรมนษยธรรม รวมถงการจบ คมขง ตรวจคนตวบคคล หรอการกระท�าใด

อนกระทบตอสทธและเสรภาพไมไดตามมาตรา31

หลกทวา “บคคลจะตองไมรบโทษทางอาญา เวนแตจะไดกระท�าการอนกฎหมายทใชอย

ในเวลาทกระท�านนบญญตเปนความผดและก�าหนดโทษไว และโทษทจะลงแกบคคลนนจะหนกกวา

โทษทก�าหนดไวในกฎหมายทใชอยในเวลาทกระท�าความผดมได”ตามมาตรา32

หลกทวาในคดอาญาตองสนนษฐานไวกอนวาผตองหาหรอจ�าเลยไมมความผดตามมาตรา33

_17-0121(001)P4.indd 181 5/17/60 BE 1:42 PM



การใหความคมครองแกสทธของบคคลในครอบครว เกยรตยศ ชอเสยง หรอความเปนอย

สวนตวตามมาตรา34

การรบรองเสรภาพในเคหสถานตามมาตรา35

2. สทธทางการเมอง(PoliticalRights)ไดแก

การรบรองเสรภาพในการชมนมโดยปราศจากอาวธตามมาตรา44

การรบรองเสรภาพในการรวมตวกนเปนสมาคม สหภาพ สหพนธ สหกรณ กลมเกษตรกร

องคกรเอกชนหรอหมคณะอนตามมาตรา45

การรบรองการรวมตวเปนชมชนทองถนดงเดมยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ

ภมปญญาทองถนตามมาตรา46

การมเสรภาพในการจดตงพรรคการเมองตามมาตรา47การคมครองสทธในทรพยสน และ

การสบมรดกตามมาตรา48

3. สทธทางสงคม(SocialRights)ไดแก

การรบรองวาบคคลยอมมสทธเสมอกนในการไดรบการศกษาขนพนฐานตามมาตรา43

การรบรองเสรภาพในการประกอบกจการหรอการประกอบอาชพตามมาตรา50

การเกณฑแรงงานจะกระท�ามไดเวนแตอาศยอ�านาจแหงกฎหมายตามมาตรา51

ความเสมอภาคในการเขารบบรการสาธารณสขตามมาตรา52

การคมครองเดก เยาวชน และบคคลในครอบครวจากการใชความรนแรงและการปฏบต

อนไมเปนธรรมตามมาตรา53บคคลทมอายเกนหกสบปบรบรณและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ

บคคลพการหรอทพพลภาพมสทธไดรบความชวยเหลอจากรฐตามมาตรา54และมาตรา55

การรบรองสทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการบ�ารงรกษาและไดประโยชน

จากทรพยากรธรรมชาตตามมาตรา56

การคมครองสทธของผบรโภคตามมาตรา57

การรบรองสทธของบคคลในการรบทราบขอมลหรอขาวสารสาธารณะ ตามมาตรา 58 และ

จากหนวยราชการตามมาตรา59

การรบรองสทธมสวนรวมในการพจารณาของเจาหนาทรฐในการปฏบตราชการทางปกครอง

ตามมาตรา60

การรบรองสทธในการเสนอเรองราวรองทกขและรบแจงผลการพจารณาตามมาตรา61

การรบรองสทธของบคคลในการฟองหนวยงานราชการตามมาตรา62

การรบรองสทธบคคลในการตอตานโดยสนตวธตามมาตรา65

_17-0121(001)P4.indd 182 5/17/60 BE 1:42 PM



4. สทธทางเศรษฐกจ(EconomicRights)ไดแก

การเวนคนอสงหารมทรพยตามมาตรา49

5. สทธทางวฒนธรรม(CulturalRights)ไดแก

การรบรองเสรภาพในการเดนทางและการเลอกถนทอยตามมาตรา36

การรบรองเสรภาพในการสอสารตามมาตรา37

การรบรองเสรภาพในการนบถอศาสนาตามมาตรา38และในการแสดงความคดเหน

ตามมาตรา39ทางวชาการตามมาตรา42

ตอมามการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550ยงคงมการบญญต

รบรองเรองสทธมนษยชนไวในมาตรา 4 ทบญญตวา “ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และ

ความเสมอภาคของบคลยอมไดรบความคมครอง” การละเมดศกดศรความเปนมนษย สทธและ

เสรภาพยอมขดตอรฐธรรมนญและปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนรวมถงยงมบทบญญตทคมครอง

สทธมนษยชนดงตอไปน

1. สทธพลเมอง(CivilRights)ไดแก

ความเสมอภาคของบคคลภายใตกฎหมายตามมาตรา30

สทธและเสรภาพในชวตรางกาย จาการถกทรมาน ทารณกรรม และการลงโทษดวยวธการ

ทโหดรายไรมนษยธรรมตามมาตรา32

เสรภาพในเคหสถานตามมาตรา33

เสรภาพในการเดนทางและเลอกถนทอยตามมาตรา34

สทธในครอบครวเกยรตยศชอเสยงและความเปนอยสวนตวตามมาตรา35

เสรภาพในการสอสารตามมาตรา36

สทธในการด�าเนนกระบวนยตธรรมทางอาญาตามมาตรา39และมาตรา40

2. สทธทางการเมอง(PoliticalRights)ไดแก

เสรภาพในการแสดงความคดเหนของบคคลและสอมวลชนตามมาตรา45และมาตรา46

สทธไดรบทราบขอมลขาวสารสาธารณะและการรองเรยนตามมาตรา56ถงมาตรา62

เสรภาพในการชมนมโดยสงบและปราศจากอาวธ ตามมาตรา 63 เสรภาพในการรวมกน

เปนสมาคม สหภาพ สหพนธ สหกรณ กลมเกษตรกร องคการเอกชน องคการพฒนาเอกชนหรอ

หมคณะอนตามมาตรา64

เสรภาพในการจดตงพรรคการเมองตามมาตรา65

สทธพทกษรฐธรรมนญตามมาตรา68และมาตรา69

_17-0121(001)P4.indd 183 5/17/60 BE 1:42 PM



3. สทธทางสงคม(SocialRights)ไดแก

เสรภาพในการนบถอศาสนาตามมาตรา37

สทธและเสรภาพในการศกษาตามมาตรา49และมาตรา50

สทธในการไดรบบรการทางสาธารณสข ตามมาตรา 51 และสทธไดรบสวสดการของรฐ

แกบคคลซงมอายเกนกวาหกสบปบรบรณ และไมมรายไดเพยงพอในการประกอบอาชพ รวมถง

บคคลพการและทพพลภาพ รวมถงบคคลไรทอย อาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการด�ารงชพ

ตามมาตรา53มาตรา54และมาตรา55

4. สทธทางเศรษฐกจ(EconomicRights)ไดแก

สทธในทรพยสนซงไดรบความคมครองตามมาตรา41และมาตรา42

สทธและเสรภาพในการประกอบอาชพตามมาตรา43และมาตรา44

5. สทธทางวฒนธรรม(CulturalRights)ไดแก

สทธชมชนในการอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณภมปญญาทองถนศลปวฒนธรรมอนดของ

ทองถนและของชาตตามมาตรา66

สทธของบคคลทจะเขารวมกบรฐและชมชนในการอนรกษ บ�ารงรกษา และการไดประโยชน

จากทรพยากรธรรมชาตตามมาตรา67

นอกจากน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดบญญตถงองคกรอสระ

ทเรยกวา “คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต” ไวในมาตรา 256 และมาตรา 257 ซงตาม

มาตรา 256 ก�าหนดวาคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตมจ�านวน 7 คน พระมหากษตรย

ทรงแตงตงตามค�าแนะน�าของวฒสภาจากผซงมความรหรอประสบการณดานการคมครองสทธ

เสรภาพของประชาชนเปนทประจกษ โดยค�านงถงการมสวนรวมของผแทนจากองคกรเอกชนดาน

สทธมนษยชนและมวาระการด�ารงต�าแหนง6ปมอ�านาจหนาทตามรฐธรรมนญมาตรา257ดงตอไปน

(1) ตรวจสอบและรายงานการกระท�าหรอการละเลยการกระท�า อนเปนการละเมดสทธ

มนษยชน หรอไมเปนไปตามพนธกรณระหวางประเทศเกยวกบสทธมนษยชนทประเทศไทยเปน

ภาคและเสนอมาตรการการแกไขทเหมาะสมตอบคคลหรอหนวยงานทกระท�าหรอละเลยการกระท�า

ดงกลาวเพอด�าเนนการในกรณทปรากฏวาไมมการด�าเนนการตามทเสนอ ใหรายงานตอรฐสภาเพอ

ด�าเนนการตอไป

(2) เสนอเรองพรอมดวยความเหนตอศาลรฐธรรมนญ ในกรณทเหนชอบตามทมผรองเรยน

วาบทบญญตแหงกฎหมายใดกระทบตอสทธมนษยชนและมปญหาเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญ

ทงนตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ

_17-0121(001)P4.indd 184 5/17/60 BE 1:42 PM



(3) เสนอเรองพรอมดวยความเหนตอศาลปกครอง ในกรณทเหนชอบตามทมผรองเรยน

วา กฎ ค�าสง หรอการกระท�าอนใดในทางปกครองกระทบตอสทธมนษยชนและมปญหาเกยวกบ

ความชอบดวยรฐธรรมนญหรอกฎหมายทงนตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณา

คดปกครอง

(4) ฟองคดตอศาลยตธรรมแทนผเสยหาย เมอไดรบการรองขอจากผเสยหายและเปนกรณ

ทเหนสมควรเพอแกไขปญหาการละเมดสทธมนษยชนเปนสวนรวมทงนตามทกฎหมายบญญต

(5) เสนอแนะนโยบายและขอเสนอในการปรบปรงกฎหมาย และกฎ ตอรฐสภาหรอ

คณะรฐมนตรเพอสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน

(6) สงเสรมการศกษาการวจยและการเผยแพรความรดานสทธมนษยชน

(7) สงเสรมความรวมมอและการประสานงานระหวางหนวยราชการ องคการเอกชน และ

องคการอนในดานสทธมนษยชน

(8) จดท�ารายงานประจ�าปเพอประเมนสถานการณดานสทธมนษยชนภายในประเทศและ

เสนอตอรฐสภา

(9) อ�านาจหนาทอนตามทกฎหมายบญญต

บทบญญตรฐธรรมนญของไทยกบความหวงใยของสหประชาชาต องคการสหประชาชาตไดแสดงความหวงใยตอการละเมดสทธมนษยชนในหลายพนทของโลก

โดยเฉพาะตอผอพยพและผลภย ผไรทอยในประเทศ ชนกลมนอยและกลมศาสนา ผเคลอนไหวทาง

การเมองและสอมวลชน ตอการกระท�าทารณเดก การใชแรงงานเดก การเกณฑเดกเปนทหาร

เดกก�าพราเดกเรรอนเดกขางถนนโสเภณเดกเดกทตดเชอเอชไอวจากมารดาการลกลอบคาอาวธ

สงครามขนาดเลกกบระเบดการท�าทารณตอนกโทษความแออดในเรอนจ�าการขาดแคลนสงอ�านวย

ความสะดวกใหนกโทษ

บทสรป นบแตมการประกาศใชปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนประเทศไทยไดเขารบรองปฏญญา

ฉบบดงกลาว ทงยงมการบญญตรบรองสทธมนษยชนไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

หลายฉบบแตเพงมาใหการรบรองอยางจรงจงนบแตมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 และยงคงมบทบญญตรบรองสทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทยภายใต

หลกสทธมนษยชนตอมา ซงยงคงมบทบญญตรบรองสทธมนษยชนทชดแจงตามรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 อกดวย และเมอพจารณาบทบญญตของรฐธรรมนญแหง

_17-0121(001)P4.indd 185 5/17/60 BE 1:42 PM



ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 แลว มบทบญญตถงสาระส�าคญทตรงตามขอหวงใยเกยวกบ

คนชาตไทยในประเภทของผไรทอยในประเทศกลมศาสนาผเคลอนไหวทางการเมองและสอมวลชน

รวมถงครอบคลมถงความหวงใยในการทารณนกโทษอกดวย

บทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 บญญตรบรอง

สทธมนษยชนไวอยางละเอยดและชดเจนการจะมบทบญญตใดเพมเตมลงไปอกยอมจะท�าใหบทบญญต

ของรฐธรรมนญขยายออกไปโดยไมจ�าเปนสวนความหวงใยในประเดนอนของสหประชาชาตยงเปนราย

ละเอยดหากน�ามาบญญตในรฐธรรมนญยอมกอความยงยากในการปรบปรงแกไขสมควรบญญตไวเปน

กฎหมายล�าดบรองลงไปจงไมมขอเสนอแนะในการแกไขบทบญญตของรฐธรรมนญเกยวกบประเดน

สทธมนษยชน หากแตมขอเสนอแนะใหตรวจสอบบทบญญตแหงกฎหมายของไทยวาบญญตรบรอง

สทธและเสรภาพ ตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนไวครบถวนหรอไม หากยงไมมบทบญญต

ในประเดนดงกลาวหรอมแลวแตไมครบถวน ใหมการพจารณาความเหมาะสมในการปรบปรงแกไข

กฎหมายฉบบเดมหรอตรากฎหมายฉบบใหมขนเพอใหความคมครองสทธมนษยชน

_17-0121(001)P4.indd 186 5/17/60 BE 1:42 PM


* อธการบดมหาวทยาลยธรรมศาสตร, ผเขารบการอบรมหลกสตร “หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย” (นธป.) รนท 2 ของส�านกงานศาลรฐธรรมนญ1 เอกสารชดความร สทธมนษยชน สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ สนธสญญาหลกระหวางประเทศดานสทธมนษยชน ทประเทศไทยเปนภาค(กองสงเสรมสทธและเสรภาพกองคมครองสทธและเสรภาพกระทรวงยตธรรม),หนา4–8.

สมคด เลศไพฑรย*


บทน�า ภายหลงการสนสดสงครามโลกครงทสองในปพ.ศ.2488ทไดคราชวตพลเรอนหลายลานคน

ทงเกดการฆาลางเผาพนธ การทรมานนกโทษ การใชแรงงานทาส การย�ายและท�าลายศกดศรความ

เปนมนษย องคการสหประชาชาตซงกอตงขนภายหลงการสนสดของสงคราม ดวยวตถประสงค

รวมกนประการหนงของประเทศสมาชก คอ เพอสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน ไดจดท�า

รางปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights) ขนในป

พ.ศ.2490เพอเปนหลกประกนสทธและเสรภาพพนฐานของมนษยในฐานะปจเจกชนทวทกหนแหง

รวมทงเพอปองกนมใหการกระท�าอนโหดรายทารณตอชวตและศกดศรความเปนมนษยเกดขนอกและ

ในปตอมาทประชมสหประชาชาตกไดลงมตรบรองปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนฉบบดงกลาว

โดยมประเทศทลงคะแนนเสยงสนบสนน48ประเทศรวมทงประเทศไทยดวย

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (UniversalDeclarationofHumanRights) ถอเปน

แมบทของกฎหมายระหวางประเทศดานสทธมนษยชน และเปนพนฐานส�าคญส�าหรบการพฒนา

กฎหมายภายในของประเทศตาง ๆ เพอสงเสรมและคมครองสทธมนษยชนภายในประเทศนน ๆ

โดยไดก�าหนดใหรฐบาลทกประเทศมหนาทในการสรางหลกประกนใหแกปจเจกชนในสงคมวาหลกการ

ของสทธมนษยชนจะเปนมาตรฐานของการปฏบตตอกนในสงคม ทงในประเทศและระหวางประเทศ

ซงหลกการของสทธมนษยชนนมเนอหาครอบคลมทงสทธพลเมองสทธทางการเมองสทธทางสงคม

สทธทางเศรษฐกจและสทธทางวฒนธรรมดงน1

1)ทกคนมศกดศรสทธและเสรภาพเทาเทยมกนและตองปฏบตตอกนฉนพนอง

2) ทกคนมสทธและเสรภาพอยางเทาเทยมกนโดยไมถกเลอกปฏบต

3) ทกคนมสทธในการมชวตอยและมความมนคง

4) หามบงคบใหเปนทาสและหามคาทาสทกรปแบบ

_17-0121(001)P4.indd 187 5/17/60 BE 1:42 PM


สมคด เลศไพฑรย

5) หามการทรมานหรอการลงโทษทารณโหดรายผดมนษย

6) สทธในการไดรบการยอมรบวาเปนบคคลตามกฎหมาย

7)สทธในการไดรบความคมครองตามกฎหมายอยางเทาเทยมกน

8)สทธในการไดรบการเยยวยาจากศาล

9)หามการจบกมคมขงหรอเนรเทศโดยพลการ

10) สทธในการไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรมและเปดเผย

11) สทธในการไดรบการสนนษฐานวาบรสทธกอนศาลตดสน และตองมกฎหมายก�าหนดวา

การกระท�านนเปนความผด

12) หามรบกวนความเปนอยสวนตวครอบครวเคหสถานการตดตอสอสารรวมทงหามท�าลาย

ชอเสยงและเกยรตยศ

13) เสรภาพในการเดนทางและเลอกถนทอยในประเทศ รวมทงการออกนอกประเทศหรอ

กลบเขาประเทศโดยเสร

14)สทธในการลภยไปประเทศอนเพอใหพนจากการถกประหตประหาร

15)สทธในการไดรบสญชาตและการเปลยนสญชาต

16)สทธในการเลอกคครองและสรางครอบครว

17)สทธในการเปนเจาของทรพยสน

18) เสรภาพในความคดมโนธรรมความเชอหรอการถอศาสนา

19) เสรภาพในการแสดงความคดเหนและการแสดงออกรวมทงการไดรบขอมลขาวสาร

20)สทธในการชมนมโดยสงบและรวมกลมและหามบงคบเปนสมาชกสมาคม

21) สทธทจะมสวนรวมในรฐบาลทงทางตรงและโดยผานผแทนอยางอสระและมสทธเขาถง

บรการสาธารณะโดยเทาเทยมกน

22)สทธในการไดรบความมนคงทางสงคมและไดรบสทธทางเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรม

โดยการก�าหนดระเบยบและทรพยากรของประเทศตนเอง

23) สทธในการมงานท�าตามทตองการ และไดรบการประกนการวางงาน รวมทงไดรบ

คาตอบแทนเทากนส�าหรบงานอยางเดยวกน และรายไดตองพอแกการด�ารงชพส�าหรบตนเองและ

ครอบครวตลอดจนมสทธกอตงและเขารวมสหภาพแรงงาน

24)สทธในการพกผอนและมเวลาพกจากการท�างาน

25) สทธในการไดรบมาตรฐานการครองชพอยางเพยงพอ ไดรบปจจยในการด�ารงชวต

สวสดการสงคมประกนการวางงานเจบปวยเปนหมายผสงอายตลอดจนตองคมครองแมและเดก

เปนพเศษ

_17-0121(001)P4.indd 188 5/17/60 BE 1:42 PM



26) สทธในการไดรบการศกษาอยางเทาเทยมกน

27) สทธทจะมสวนรวมในวฒนธรรมและวถชวตของชมชน และไดรบการคมครองทรพยสน

ทางปญญา

28) สงคมตองมระเบยบทงในระดบประเทศและระหวางประเทศเพอใหบคคลไดรบสทธและ

เสรภาพทางปญญา

29)บคคลยอมมหนาทตอชมชน การใชสทธและเสรภาพจะตองเคารพในสทธและเสรภาพ

ของผอน

30)หามมใหรฐ กลมชน หรอบคคล กระท�าการท�าลายสทธและเสรภาพทไดรบการรบรอง

ในปฏญญาน

จากขอบเขตของสทธมนษยชนตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน จะเหนไดวา ค�าวา

“สทธมนษยชน”(HumanRights)นนมความหมายกวางขวางกวาค�าวา“สทธและเสรภาพ”(Rights

and Liberties) กลาวคอ สทธมนษยชน หมายถง สทธตามธรรมชาตของมนษยทกคนทตดตวมา

แตก�าเนด ทมความจ�าเปนเพอใหสามารถมชวตอยรอดและพฒนาตนเองได โดยมนษยทกคนมสทธ

ดงกลาวเทาเทยมกน ไมอาจพรากหรอถายโอนใหแกกนได สทธมนษยชนจงเปนมาตรฐานขนต�า

ของการปฏบตตอมนษยดวยกนอยางเทาเทยมกน และด�ารงอยเหนอกฎหมายและอ�านาจของรฐ

ดงนน แมไมมกฎหมายบญญตไว รฐหรอบคคลใดกไมอาจกระท�าการใด ๆ อนเปนการละเมดสทธ

มนษยชนได อยางไรกด รฐใดรฐหนงอาจรบรองหลกสทธมนษยชนไวในกฎหมายหรอรฐธรรมนญ

เพอเปนหลกประกนวาคนทกคนทอยในรฐนนจะไดรบความคมครองใหมความเหมาะสมแกความ

เปนมนษยดวยกได

ในสวนของสทธและเสรภาพ (Rights and Liberties) นน หมายถง สทธ และเสรภาพ

ทมการบญญตรบรองไวในกฎหมายของแตละรฐวา ประชาชนจะมสทธ และเสรภาพ ในเรองใดบาง

มากหรอนอยเพยงใดซงขนอยกบบรบทสงคมของรฐนนๆ เชนในบางกรณเพอความสงบสขของสงคม

หรอประโยชนรวมกนของสาธารณะรฐอาจตรากฎหมายทบญญตรบรองสทธและเสรภาพไวเปนการ

เฉพาะเรอง หรอจ�ากดสทธและเสรภาพบางประการตามเงอนไขทรฐธรรมนญหรอกฎหมายก�าหนด

แตอยางไรกตามการตรากฎหมายทละเมดตอหลกสทธมนษยชนจะกระท�ามได

ส�าหรบประเทศไทยนบตงแตปพ.ศ.2540เปนตนมาหลกสทธมนษยชนไดรบการรบรองไว

อยางชดแจงในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540โดยครอบคลมทงสทธพลเมอง

สทธทางการเมอง สทธทางสงคม สทธทางเศรษฐกจ และสทธทางวฒนธรรม และยงไดมการจดตง

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตขนเปนองคกรระดบชาตซงท�าหนาทตรวจสอบคมครองและ

สงเสรมสทธมนษยชนเพอเปนหลกประกนใหแกปจเจกชนในประเทศวาสทธมนษยชนจะไมถกละเมด

_17-0121(001)P4.indd 189 5/17/60 BE 1:42 PM



ตอมาเมอไดมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ทยงคง

ไดรบการรบรองหลกสทธมนษยชนไวอยางชดแจง และไดมการขยายสทธและเสรภาพตามหลกสทธ

มนษยชนใหกวางขวางยงขนรวมทงไดมการปรบปรงบทบาทหนาทของคณะกรรมการสทธมนษยชน

แหงชาตใหสามารถท�าหนาทตรวจสอบและคมครองสทธมนษยชนไดอยางมประสทธภาพมากขน

ทงนการศกษาเกยวกบคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตจงจะไดจ�าแนกเนอหาเปน3สวน

คอ 1. ความเปนมา องคประกอบ และอ�านาจหนาทของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

2.ความแตกตางระหวางคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตกบศาลปกครองและ3.ความแตกตาง

ระหวางคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตกบผตรวจการแผนดน

บทท 1 ความเปนมา องคประกอบ และอ�านาจหนาทของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต 1. ความเปนมา

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540กลาวไดวาเปนรฐธรรมนญฉบบปฏรป

ทประชาชนไดเขามามสวนรวมทงในกระบวนการรบฟงความคดเหนเพอยกรางรฐธรรมนญและ

การจดท�าประชาพจารณทวประเทศ โดยรฐธรรมนญฉบบนไดก�าหนดกลไกใหม ๆ เพอใหการเมอง

มความมนคงและมเสถยรภาพยงขนควบคไปกบมงคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนโดยจดตง

องคกรอสระขนหลายองคกรเพอท�าหนาทตรวจสอบการใชอ�านาจรฐคอคณะกรรมการการเลอกตง

ผตรวจการแผนดนของรฐสภา คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต คณะกรรมการปองกนและ

ปราบปรามการทจรตแหงชาตและคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน

1.1 จดตงขนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540

หลกสทธมนษยชนของประเทศไทยไดเกดผลเปนรปธรรมกวาทเคยปรากฏ ในอดต

เมอรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540ไดบญญตคมครองศกดศรความเปนมนษย

สทธ และเสรภาพของบคคลไวอยางชดแจง และบญญตรบรองสทธและเสรภาพของประชาชนตาม

หลกสทธมนษยชนไวอยางกวางขวาง รวมตลอดถงไดจดตงคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตขน

เพอท�าหนาทตรวจสอบคมครองและสงเสรมสทธมนษยชน

แตเดมนนในชนของการยกรางรฐธรรมนญฯ ยงไมปรากฏวาม “คณะกรรมการ

สทธมนษยชนแหงชาต” ในรางรฐธรรมนญฯ ฉบบทคณะท�างานของสภารางรฐธรรมนญไดจดท�าขน

แตไดมบทบญญตจดตง “ผ ตรวจการแผนดนของรฐสภา” ซงมอ�านาจหนาทประการหนงคอ

“การพจารณาสอบสวนหาขอเทจจรงตามค�ารองเรยนในกรณการกระท�าหรอละเลยการกระท�า

_17-0121(001)P4.indd 190 5/17/60 BE 1:42 PM



อนไมเปนไปตามพนธกรณหรอขอก�าหนดทเกยวกบสทธมนษยชน” ควบคไปกบอ�านาจหนาทในการ

ตรวจสอบการท�างานของรฐซงบทบาทดานสทธมนษยชนของผตรวจการแผนดนของรฐสภาตามราง

รฐธรรมนญฯฉบบดงกลาวถอไดวายงมขอจ�ากดอยมาก

ตอมาในชนการพจารณาของคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญฯจงไดมการเสนอให

แยกออกเปนสององคกรอสระ คอ ผตรวจการแผนดนของรฐสภา และคณะกรรมการสทธมนษยชน

แหงชาตเนองจากภาระหนาทในแตละดานกวางขวางมากหากรวมไวในองคกรอสระเพยงองคกรเดยว

อาจท�าใหไมสามารถปฏบตหนาทดานสงเสรมและคมครองสทธมนษยชนไดอยางมประสทธภาพ

และไดก�าหนดอ�านาจหนาทของทงสององคกรไมใหมความซ�าซอนกน ซงทประชมไดมมตใหม

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตเปนหนวยงานอสระแยกตางหากจากผตรวจการแผนดนของ

รฐสภา และใหจดตงขนตามรปแบบของสาธารณรฐแอฟรกาใต มอ�านาจหนาทสงเสรมการเคารพ

ในสทธมนษยชนสงเสรมการไดมาซงสทธมนษยชนตดตามประเมนเรองสทธมนษยชนและตรวจสอบ

พรอมทงท�ารายงานเกยวกบสทธมนษยชน ตลอดจนศกษาวจยดานสทธมนษยชน ทงน ไดม

ผตงขอสงเกตวาคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตไมควรมอ�านาจยนฟองตอศาล

จากนนในชนการพจารณาของของคณะกรรมาธการพจารณารางรฐธรรมนญและ

สภารางรฐธรรมนญ ไดมกรรมาธการและสมาชกสภารางรฐธรรมนญขอตดบทบญญตในสวนของ

“คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต” ออกทงหมด แตสภารางรฐธรรมนญมมตใหคงบทบญญต

ดงกลาวไวดงนนคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตจงเปนองคกรอสระทจดตงขนโดยรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540

1.2 ไดรบการยนยนและพฒนาขนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช

2550

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550เปนรฐธรรมนญทรางขนทามกลาง

สภาพปญหาและความขดแยงทางการเมอง ทงทเกดขนจากขอบกพรองของบทบญญตรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 และขอเทจจรงทางการเมองทท�าใหการตรวจสอบ

การใชอ�านาจระหวางฝายนตบญญตและฝายบรหารไมมประสทธภาพ และเกดการแทรกแซง

องคกรอสระตางๆ เพอแกไขปญหาดงกลาวรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550

จงมเจตนารมณมงเนนการลดการผกขาดอ�านาจรฐและขจดการใชอ�านาจอยางไมเปนธรรมการท�าให

การเมองมความโปรงใสมคณธรรมและจรยธรรมการท�าใหระบบตรวจสอบมความเขมแขงและท�างาน

ไดอยางมประสทธภาพ รวมทงการคมครอง สงเสรม และการขยายสทธและเสรภาพของประชาชน

ใหกวางขวางยงขน

_17-0121(001)P4.indd 191 5/17/60 BE 1:42 PM



ในสวนของการคมครองสงเสรมและขยายสทธและเสรภาพของประชาชนใหกวางขวางยงขน

นนนอกเหนอจากการบญญตรบรองหลกสทธมนษยชนไวอยางชดแจงท�านองเดยวกนกบรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540แลวรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550

ยงไดขยายสทธและเสรภาพตามหลกสทธมนษยชนใหครอบคลมกวางขวางขน เชน สทธไดรบ

หลกประกนความปลอดภยและสวสดภาพในการท�างานรวมทงหลกประกนในการด�ารงชพทง

ในระหวางการท�างานและเมอพนภาวะการท�างาน2บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอ

แกการยงชพยอมมสทธไดรบความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ3นอกเหนอจากนนยงไดมการปรบปรง

อ�านาจหนาทของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต เพอเปนชองทางใหประชาชนสามารถเขาส

กระบวนการยตธรรมของศาลในกรณทมการละเมดสทธมนษยชนไดงายยงขน

2. องคประกอบ4

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ตามบทบญญตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช2550มจ�านวน7คนประกอบดวยประธานกรรมการ1คนและกรรมการอนอก6คน

ซงพระมหากษตรยทรงแตงตงตามค�าแนะน�าของวฒสภา จากผซงมความรหรอประสบการณดาน

การคมครองสทธเสรภาพของประชาชนเปนทประจกษโดยตองค�านงถงการมสวนรวมของผแทนจาก

องคการเอกชนดานสทธมนษยชนดวย

กรรมการสทธมนษยชนแหงชาตมวาระการด�ารงต�าแหนง 6 ป และสามารถด�ารงต�าแหนง

ไดเพยงวาระเดยว ส�าหรบคณสมบต ลกษณะตองหาม การถอดถอน และการก�าหนดคาตอบแทน

ของกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตนน จะเปนไปตามทบญญตไวในพระราชบญญตคณะกรรมการ

สทธมนษยชนแหงชาตพ.ศ.2542

3. อ�านาจหนาท

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตมอ�านาจหนาทตามบทบญญตรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540ซงครอบคลมทงในดานการตรวจสอบขอเทจจรงกรณการละเมด

สทธมนษยชนการรายงานผลและการคมครองสงเสรมสทธมนษยชนในประเทศและตอมารฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 กไดบญญตใหอ�านาจหนาทของคณะกรรมการ สทธ

มนษยชนแหงชาตในดานการตรวจสอบและคมครองสทธมนษยชนเพมมากขน

2 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540มาตรา443 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540มาตรา554 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540มาตรา256

_17-0121(001)P4.indd 192 5/17/60 BE 1:42 PM



3.1 อ�านาจหนาทตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดบญญตให คณะกรรมการ

สทธมนษยชนแหงชาตมอ�านาจหนาทด�าเนนงานเพอตรวจสอบ รายงาน และสงเสรมสทธมนษยชน

ดงน5

1) ตรวจสอบและรายงานการกระท�าหรอการละเลยการกระท�าอนเปนการละเมด

สทธมนษยชนหรอไมเปนไปตามพนธกรณระหวางประเทศเกยวกบสทธมนษยชนทประเทศไทยเปนภาค

และเสนอมาตรการแกไขทเหมาะสมตอบคคลหรอหนวยงานทกระท�าหรอละเลยการกระท�าดงกลาว

เพอด�าเนนการในกรณทปรากฏวาไมมการด�าเนนการตามทเสนอใหรายงานตอรฐสภาเพอด�าเนนการ

ตอไป

2) เสนอแนะนโยบายและขอเสนอในการปรบปรงกฎหมายกฎหรอขอบงคบตอรฐสภา

และคณะรฐมนตรเพอสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน

3) สงเสรมการศกษาการวจยและการเผยแพรความรดานสทธมนษยชน

4) สงเสรมความรวมมอและการประสานงานระหวางหนวยราชการองคการเอกชนและ

องคการอนในดานสทธมนษยชน

5) จดท�ารายงานประจ�าปเพอประเมนสถานการณดานสทธมนษยชนภายในประเทศ

เสนอตอรฐสภา

จากอ�านาจหนาทขางตนจะเหนไดวาคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตสามารถรเรม

ตรวจสอบขอเทจจรงเมอมการละเมดสทธมนษยชนไดเอง แมจะไมมผรองเรยนกตาม และสามารถ

ตรวจสอบไดทงการละเมดสทธมนษยชนทเกดขนจากการกระท�าหรอละเลยการกระท�า ของเอกชน

และการละเมดสทธมนษยชนทเกดขนจากการกระท�าหรอละเลยการกระท�าของเจาหนาทรฐหรอ

หนวยงานของรฐ

3.2 อ�านาจหนาททเพมขนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550

เพอใหกลไกในการคมครองสทธมนษยชนและการตรวจสอบการละเมดสทธมนษยชนม

ประสทธภาพมากขนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550จงไดเพมเตมอ�านาจหนาท

ของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตใหมากขนกวารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช

2540 โดยบญญตใหคณะกรรมการฯ มอ�านาจยนฟองคดเกยวกบการละเมดสทธมนษยชนตอ

ศาลรฐธรรมนญศาลปกครองหรอศาลยตธรรมไดแลวแตกรณตามเงอนไขทก�าหนดไวดงน

5 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540มาตรา200

_17-0121(001)P4.indd 193 5/17/60 BE 1:42 PM



3.2.1 ฟองคดตอศาลรฐธรรมนญ

นอกเหนอจากการตรวจสอบการกระท�าหรอละเลยการกระท�าทเปนการละเมด

สทธมนษยชนแลวรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550ไดเพมเตมอ�านาจหนาทใน

การตรวจสอบบทบญญตของกฎหมายทมผลกระทบตอสทธมนษยชนไดดวย โดยในกรณทม

ผรองเรยนตอคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตวา มบทบญญตแหงกฎหมายใดทกระทบตอ

สทธมนษยชนและมปญหาเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญและเมอคณะกรรมการฯไดพจารณาแลว

เหนชอบตามเรองรองเรยน คณะกรรมการฯ สามารถเสนอเรองรองเรยนนนพรอมดวยความเหน

ตอศาลรฐธรรมนญเพอพจารณาวนจฉยชขาดได6

3.2.2 ฟองคดตอศาลปกครอง

โดยทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดบญญตให

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตมอ�านาจรเรมตรวจสอบและรายงานขอเทจจรงการละเมด

สทธมนษยชน ทงทเกดขนจากเอกชน และจากเจาหนาทรฐหรอหนวยงานของรฐ ตอรฐสภาและ

คณะรฐมนตรเพอด�าเนนการในสวนทเกยวของตอไป การด�าเนนการตามอ�านาจหนาทดงกลาว

จงไมมผลหรอสภาพบงคบตอผละเมดสทธมนษยชนแตอยางใด รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2550 จงไดเพมอ�านาจหนาทของคณะกรรมการฯ ในกรณทมผ ร องเรยนตอ

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตวา กฎ ค�าสง หรอการกระท�าอนใดในทางปกครองของ

เจาหนาทของรฐหรอหนวยงานของรฐมผลกระทบตอสทธมนษยชนและมปญหาเกยวกบความชอบดวย

รฐธรรมนญหรอกฎหมาย และเมอคณะกรรมการฯ ไดพจารณาแลวเหนชอบตามเรองรองเรยน

คณะกรรมการฯ สามารถเสนอเรองรองเรยนนนพรอมความเหนตอศาลปกครองเพอพจารณา

พพากษาได7

3.2.3 ฟองคดตอศาลยตธรรมแทนผเสยหาย

ในกรณทไดมผถกละเมดสทธมนษยชนจากการกระท�าหรอละเลยการกระท�าของ

เอกชนและผถกละเมดสทธมนษยชนผนนไดรองขอใหคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตฟองคดตอ

ศาลยตธรรมแทนตนและเมอคณะกรรมการฯพจารณาแลวเหนวาเปนกรณทสมควรแกไขปญหาการ

ละเมดสทธมนษยชนเพอประโยชนของสวนรวมคณะกรรมการฯสามารถฟองคดตอศาลยตธรรมแทน

ผเสยหายได8

6 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540มาตรา257(2)7 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540มาตรา257(3)8 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540มาตรา257(4)

_17-0121(001)P4.indd 194 5/17/60 BE 1:42 PM



เมอพจารณาอ�านาจของคณะกรรมการสทธมนษยชนในการฟองคดเกยวกบการ

ละเมดสทธมนษยชนตอศาลรฐธรรมนญศาลปกครองหรอศาลยตธรรมตามบทบญญตรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550แลวจะเหนไดวาคณะกรรมการสทธมนษยชนจะฟองเปนคด

ตอศาลไดกเมอมผรองเรยนเทานนซงแตกตางจากการอ�านาจในการตรวจสอบขอเทจจรงและรายงาน

เกยวกบการละเมดสทธมนษยชน ทคณะกรรมการฯ สามารถรเรมด�าเนนการไดเองโดยไมตองม

ผรองเรยน

บทท 2 ความแตกตางระหวางคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตกบศาลปกครอง ศาลปกครองเปนองคกรตลาการซงมอ�านาจหนาทพจารณาและพพากษาคดพพาทระหวาง

รฐกบเอกชน หรอระหวางหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐดวยกนเอง อนเนองมาจากการใช

อ�านาจทางปกครองตามกฎหมาย หรอการด�าเนนกจการทางปกครองของรฐ รวมทงยงมอ�านาจ

พจารณาพพากษาเรองทรฐธรรมนญหรอกฎหมายบญญตใหอยในอ�านาจของศาลปกครองดวย9

1. อ�านาจหนาทของศาลปกครอง

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ไดก�าหนดให

ศาลปกครองมอ�านาจหนาทพจารณาและพพากษาหรอมค�าสงในคดพพาททมลกษณะตางๆดงน

1) คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐกระท�าการโดย

ไมชอบดวยกฎหมายไมวาจะเปนการออกกฎค�าสงหรอการกระท�าอนใด เนองจากกระท�าโดยไมม

อ�านาจ หรอนอกเหนออ�านาจหนาท หรอไมถกตองตามกฎหมาย หรอโดยไมถกตองตามรปแบบ

ขนตอน หรอวธการอนเปนสาระส�าคญทก�าหนดไวส�าหรบการกระท�านน หรอโดยไมสจรต หรอ

มลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม หรอมลกษณะเปนการสรางขนตอนโดยไมจ�าเปนหรอ

สรางภาระใหเกดกบประชาชนเกนสมควรหรอเปนการใชดลพนจโดยมชอบ

2) คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐละเลยตอหนาท

ตามทกฎหมายก�าหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร

3)คดพพาทเกยวกบการกระท�าละเมดหรอความรบผดอยางอนของหนวยงานทางปกครอง

หรอเจาหนาทของรฐอนเกดจากการใชอ�านาจตามกฎหมาย หรอจากกฎ ค�าสงทางปกครอง หรอ

ค�าสงอน หรอจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก�าหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาว

ลาชาเกนสมควร

9 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540มาตรา223

_17-0121(001)P4.indd 195 5/17/60 BE 1:42 PM



4)คดพพาทเกยวกบสญญาทางปกครอง

5)คดทมกฎหมายก�าหนดใหหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐฟองคดตอศาล

เพอบงคบใหบคคลตองกระท�าหรอละเวนกระท�าอยางหนงอยางใด

6)คดพพาทเกยวกบเรองทมกฎหมายก�าหนดใหอยในเขตอ�านาจศาลปกครอง

อยางไรกด ไดมขอยกเวนก�าหนดใหเรองดงตอไปนไมอย ในอ�านาจศาลปกครอง คอ

การด�าเนนการเกยวกบวนยทหาร การด�าเนนการของคณะกรรมการตลาการตามกฎหมายวาดวย

ระเบยบขาราชการฝายตลาการ และคดทอยในอ�านาจของศาลเยาวชนและครอบครว ศาลแรงงาน

ศาลภาษอากร ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ ศาลลมละลาย หรอศาลช�านญ

พเศษอน

2. ลกษณะทแตกตางกน

บทบาทและอ�านาจหนาทของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตและศาลปกครองมความ

แตกตางกนในประการส�าคญคอศาลปกครองมสถานะเปนองคกรตลาการผลของค�าพพากษาหรอ

ค�าสงศาลจงมผลผกพนใหคความจะตองปฏบตตาม ในขณะทคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

มสถานะเปนองคกรอนตามรฐธรรมนญ ทมอสระในการบรหารงานบคคล งบประมาณ และ

การด�าเนนงาน ซงแมวาคณะกรรมการฯ จะมอ�านาจหนาทส�าคญคอการตรวจสอบขอเทจจรง

การกระท�าหรอการละเลยการกระท�าอนเปนการละเมดสทธมนษยชน หรอไมเปนไปตามพนธกรณ

ระหวางประเทศเกยวกบสทธมนษยชนทประเทศไทยเปนภาค10 แตผลการตรวจสอบขอเทจจรง

ดงกลาวจะไมมสภาพบงคบตอผละเมดสทธมนษยชนใหตองปฏบตตาม คณะกรรมการฯ สามารถ

ด�าเนนการไดเฉพาะการรายงานและเสนอมาตรการเพอแกไขปญหาตอรฐสภาและคณะรฐมนตร

เพอด�าเนนการในสวนทเกยวของตอไป

10 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540มาตรา257(1)

_17-0121(001)P4.indd 196 5/17/60 BE 1:42 PM



บทท 3 ความแตกตางระหวางคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตกบผตรวจการแผนดน

ผตรวจการแผนดนเปนองคกรอสระตามรฐธรรมนญทมอ�านาจหนาทคลายคลงกนอยางมาก

กบอ�านาจหนาทของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ทงในสวนของอ�านาจหนาทในการ

ตรวจสอบและรายงานขอเทจจรงในกรณทการกระท�าหรอไมกระท�าการของเจาหนาทรฐมผลกระทบ

ตอประชาชนและอ�านาจหนาทในการฟองคดตอศาลรฐธรรมนญและศาลปกครอง

1. อ�านาจหนาทของผตรวจการแผนดน ผ ตรวจการแผนดนมอ�านาจหนาทตามบทบญญตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช2550ดงน

1) พจารณาและสอบสวนหาขอเทจจรงตามค�ารองเรยนในกรณ

(ก) การไมปฏบตตามกฎหมายหรอปฏบตนอกเหนออ�านาจหนาทตามกฎหมายของ

ขาราชการพนกงานหรอลกจางของหนวยราชการหนวยงานของรฐหรอรฐวสาหกจหรอราชการ

สวนทองถน

(ข) การปฏบตหรอละเลยไมปฏบตหนาทของขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของ

หนวยราชการหนวยงานของรฐหรอรฐวสาหกจหรอราชการสวนทองถนทกอใหเกดความเสยหายแก

ผรองเรยนหรอประชาชนโดยไมเปนธรรมไมวาการนนจะชอบหรอไมชอบดวยอ�านาจหนาทกตาม

(ค) การตรวจสอบการละเลยการปฏบตหนาทหรอการปฏบตหนาทโดยไมชอบดวย

กฎหมายขององคกรตามรฐธรรมนญและองคกรในกระบวนการยตธรรมทงนไมรวมถงการพจารณา

พพากษาอรรถคดของศาล

(ง) กรณอนตามทกฎหมายบญญต

อยางไรกดการใชอ�านาจหนาทพจารณาและสอบสวนหาขอเทจจรงตามกรณ(ก)(ข)และ

(ค) นน ผตรวจการแผนดนจะสามารถด�าเนนการไดตอเมอมผรองเรยน เวนแต เปนกรณทผตรวจ

การแผนดนพจารณาเหนวาการกระท�าดงกลาวมผลกระทบตอความเสยหายของประชาชนสวนรวม

หรอเพอคมครองประโยชนสาธารณะ ผตรวจการแผนดนกสามารถรเรมด�าเนนการตรวจสอบไดเอง

โดยไมตองมผรองเรยน

2) ด�าเนนการเกยวกบจรยธรรมของผด�ารงต�าแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐตาม

มาตรา279วรรคสามและมาตรา280ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550

_17-0121(001)P4.indd 197 5/17/60 BE 1:42 PM



3) ตดตามประเมนผลและจดท�าขอเสนอแนะในการปฏบตตามรฐธรรมนญรวมตลอดถง

ขอพจารณาเพอแกไขเพมเตมรฐธรรมนญในกรณทเหนวาจ�าเปน

4) รายงานผลการตรวจสอบและผลการปฏบตหนาทพรอมขอสงเกตตอคณะรฐมนตร

สภาผแทนราษฎร และวฒสภา ทกป ทงน ใหประกาศรายงานดงกลาวในราชกจจานเบกษาและ

เปดเผยตอสาธารณะดวย

5) เสนอเรองตอศาลรฐธรรมนญ11 เมอเหนวาบทบญญตแหงกฎหมายใดมปญหาเกยวกบ

ความชอบดวยรฐธรรมนญใหเสนอเรองพรอมดวยความเหนตอศาลรฐธรรมนญและใหศาลรฐธรรมนญ

พจารณาวนจฉยโดยไมชกชาตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของ

ศาลรฐธรรมนญ

6) เสนอเรองตอศาลปกครอง12 เมอเหนวากฎ ค�าสง หรอการกระท�าอนใดของบคคลใด

ตามมาตรา244(1)(ก)ของรฐธรรมนญฯมปญหาเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญหรอกฎหมาย

ใหเสนอเรองพรอมดวยความเหนตอศาลปกครองและใหศาลปกครองพจารณาวนจฉยโดยไมชกชา

ตามพระราชบญญตวาดวยการจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง

2. ลกษณะทแตกตางกน แมอ�านาจหนาทของผตรวจการแผนดนดงทกลาวมาขางตนจะมลกษณะทคลายคลงกบ

อ�านาจหนาทของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต โดยเฉพาะอยางยง อ�านาจหนาทใน

การตรวจสอบขอเทจจรงและรายงานผลตอรฐสภาและคณะรฐมนตร เพอด�าเนนการในสวน

ทเกยวของตอไป โดยไมมสภาพบงคบตอคกรณทจะตองปฏบตตาม อยางไรกตาม อาจพจารณา

ขอแตกตางประการส�าคญของลกษณะอ�านาจหนาทของทงสององคกรไดดงน

ประการทหนงผตรวจการแผนดนมอ�านาจตรวจสอบขอเทจจรงเฉพาะกรณทการกระท�าหรอ

ละเวนไมกระท�าการของเจาหนาทรฐหรอหนวยงานของรฐมผลกระทบตอประชาชนสวนคณะกรรมการ

สทธมนษยชนแหงชาตสามารถตรวจสอบขอเทจจรงไดทงกรณทเอกชน และเจาหนาทของรฐหรอ

หนวยงานของรฐกระท�าการหรอละเลยกระท�าการอนเปนการละเมดสทธมนษยชน

11 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540มาตรา245(1)1112 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540มาตรา245(2)

_17-0121(001)P4.indd 198 5/17/60 BE 1:42 PM



ประการทสอง โดยหลกการแลว ผตรวจการแผนดนจะเขาไปด�าเนนการตรวจสอบ

ขอเทจจรงเกยวกบการใชอ�านาจโดยมชอบของเจาหนาทรฐหรอหนวยงานของรฐไดตอเมอมผรองเรยน

เวนแตเปนกรณทการใชอ�านาจโดยมชอบนนจะมผลกระทบตอประโยชนสวนรวมผตรวจการแผนดน

จงจะสามารถรเรมเขาไปตรวจสอบกรณดงกลาวไดดวยตนเองในขณะทคณะกรรมการสทธมนษยชน

สามารถรเรมตรวจสอบขอเทจจรงกรณการละเมดสทธมนษยชนไดดวยตนเองโดยไมจ�าตองมผรองเรยน

ประการทสามผตรวจการแผนดนมอ�านาจตรวจสอบในเรองทเกยวกบสทธทวไปทประชาชน

ไดรบผลกระทบจากการใชอ�านาจโดยมชอบของเจาหนาทรฐหรอหนวยงานของรฐ ในสวนของ

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตนนมอ�านาจตรวจสอบในเรองทเกยวกบสทธมนษยชนซงอาจจะ

ท�าใหเกดความซ�าซอนในการท�างานของทงสององคกรขนไดในบางกรณ

บทสรป

การเกดขนของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

2540ถอวาเปนกาวยางทส�าคญทประเทศไทยมองคกรทท�าหนาทคมครองและปกปองสทธมนษยชน

ซงเปนปญหาส�าคญของประเทศไทย แมอ�านาจหนาทและบทบาทของคณะกรรมการสทธมนษยชน

แหงชาตจะคลายคลงและทบซอนกบศาลปกครองและผตรวจการแผนดนอยบาง แตปญหาเหลาน

กสามารถแกไดดวยการบญญตบทบาทอ�านาจหนาทของแตละองคกรใหมความชดเจน

_17-0121(001)P4.indd 199 5/17/60 BE 1:42 PM


* เลขาธการคณะกรรมการก�ากบและสงเสรมการประกอบธรกจประกนภย(คปภ.),ผเขารบการอบรมหลกสตร“หลกนตธรรม เพอประชาธปไตย”(นธป.)รนท2ของส�านกงานศาลรฐธรรมนญ1 อบลรตนศรยวศกด,“สทธในการสอสารของประชาชนกบสทธมนษยชน:วาทกรรมการตอสในเวทสากล”,ในกฎหมาย และสทธมนษยชน, (วถสงคมไทยสรรนพนธทางวชาการเนองในวาระหนงทศวรรตปรดพนมยงคชดท 6,กรงเทพฯ, คณะกรรมการด�าเนนงานฉลอง100ปชาตกาลนายปรดพนมยงครฐบรษอาวโสภาคเอกชน,2554)หนา22 http://www.ipesp.ac.th/learning/thai/chapter1-1.html

1. บทน�า สทธและเสรภาพในดานการสอสารเปนสทธมนษยชนขนพนฐานในอนทชวยใหบคคลและ

ชมชนสามารถตดตอสอสารและสามารถเลอกทจะคดและเชอในเรองศาสนา การเมอง แบบอยาง

การด�ารงชวตหรอความเชอทางเศรษฐกจ การรกษาเอกลกษณและความหลากหลายทางภาษาและ

ศลปวฒนธรรมฯลฯ1การสอสารจงเปนปจจยส�าคญอยางหนงนอกเหนอจากปจจยพนฐานในการ

ด�ารงชวตของมนษย การสอสารมความส�าคญอยางยงในยคปจจบน ซงไดชอวาเปนยคโลกาภวตน

ซงเปนยคของขอมลขาวสาร การสอสารยงเปนปจจยส�าคญในการพฒนาประเทศ สรางสรรค

ความเจรญกาวหนาแกชมชนและสงคมในทกดาน2ดงนนมนษยทกเพศทกวยไมมใครทจะด�ารงชวต

ไดโดยปราศจากการสอสารไดเมอมการเปลยนแปลงของเทคโนโลยการสอสารและกจการโทรคมนาคม

และการน�าศกยภาพของเทคโนโลยใหมๆ มาใชในการสอสาร ท�าใหมความสะดวกรวดเรวและ

มประสทธภาพมากยงขน โดยเฉพาะอยางยงการสอสารผานระบบโทรคมนาคมในปจจบนถอไดวา

เปนการบรการสาธารณะขนพนฐานทประชาชนตองสามารถเขาถงไดอยางเสมอภาคและทวถง

เมอรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2540 และ 2550 ไดปรบเปลยนระบบ

โทรคมนาคมไทยจากระบบสมปทานเปนการแขงขนอยางเสรภายใตระบบใบอนญาตโดยมก�าหนด

การเปลยนผานกรณสญญาสมปทานคลนความถยาน1800MHzจ�านวน25MHzทมก�าหนดสนสด

สทธพล ทวชยการ*

การคมครองสทธมนษยชนในเรองสทธและเสรภาพ

ในดานการสอสารดวยการออกประกาศหามซมดบ

_17-0121(001)P4.indd 200 5/17/60 BE 1:42 PM


การคมครองสทธมนษยชนในเรองสทธและเสรภาพในดานการสอสารดวยการออกประกาศหามซมดบ

สญญาในวนท15กนยายน2556ซงมผใชบรการคงคางอยในระบบขณะนนกวา17ลานหมายเลข

อกทงปรากฏวาการโอนยายผใชบรการออกจากระบบไมสามารถโอนยายไดทงหมดในวนสนสดสญญา

สมปทาน เนองจากมปญหาทางดานเทคนคและดานกฎหมาย ถาปลอยใหเกดกรณซมดบ โดยไมม

มาตรการรองรบกจะท�าใหการใชบรการดานการสอสารโทรคมนาคมเกดการชะงก กอใหเกดความ

เดอดรอนและเสยหายตอสทธและเสรภาพในดานการสอสารของประชาชนและระบบเศรษฐกจ

โดยรวมของประเทศ กสทช. ซงมหนาทในการก�ากบดแลการใชคลนความถ ก�ากบการใชเลขหมาย

และคมครองสทธประชาชนผบรโภค จงออกมาตรการในการคมครองสทธของประชาชนผใชบรการ

เปนการชวคราวเพอมใหการไดรบการบรการตามปกตตองสะดดหยดลงดวยการออกประกาศกสทช.

เรอง มาตรการคมครองผใชบรการเปนการชวคราวในกรณสนสดการอนญาตสมปทาน หรอสญญา

การใหบรการโทรศพทเคลอนท พ.ศ. 2556 (“ประกาศหามซมดบ”) แตเนองจากไมมบทบญญต

ของกฎหมายโดยตรงทท�าใหอ�านาจกสทช.ในการออกประกาศหามซมดบจงมผทมองกฎหมายเฉพาะ

ลายลกษณอกษรอยางเครงครดวพากษวจารณไมเหนดวยกบการออกมาตรการทางกฎหมายดงกลาว

และมการใหข อมลคลาดเคลอนจนน�าไปส การฟองคดในศาลปกครองกลางและมค�าขอให

ศาลปกครองกลางมค�าสงคมครองชวคราวหามไมใหบงคบใชประกาศดงกลาวซง กสทช. ไดตอสคด

จนเปนผลส�าเรจ ท�าใหศาลปกครองกลางมค�าสงยกค�ารองขอคมครองชวคราวของผฟองคด สงผล

ใหประกาศหามซมดบมผลคมครองผใชบรการตอไป และตอมาเมอคณะรกษาความสงบแหงชาต

(“คสช.”) เขามายดอ�านาจการปกครองและจดระเบยบการปกครองประเทศไดมค�าสงท 94/2557

ให กสทช. ชะลอการจดประมลคลนความถเพอกจการโทรคมนาคมออกไปเปนระยะเวลาหนงป

เพอใหปรบปรงกฎหมายและกฎระเบยบตางๆ ทเกยวของ โดยในระหวางนใหขยายการบงคบใช

ประกาศหามซมดบออกไปดวยเพอคมครองผบรโภคไมใหประสบกบปญหาซมดบจงแสดงใหเหนวา

การด�าเนนการของกสทช.ในการใชมาตรการทางกฎหมายคมครองสทธและเสรภาพในดานการสอสาร

ดวยการออกประกาศหามซมดบเปนไปในทศทางทถกตองแลว

ดวยเหตผลขางตนซงกรณนเปนประเดนใหมทกสทช.ใชกฎหมายผาทางตนอดชองโหวของ

กฎหมายในปจจบนและมรายละเอยดทนาศกษาและท�าความเขาใจผศกษาจงเหนควรศกษาวเคราะห

การออกประกาศกสทช.เรองมาตรการคมครองผใชบรการเปนการชวคราวในกรณสนสดการอนญาต

สมปทาน หรอ สญญาการใหบรการโทรศพทเคลอนท พ.ศ. 2556 (“ประกาศหามซมดบ”) ใหเกด

ความเขาใจทถกตองเกยวกบเหตผลความจ�าเปน ฐานอ�านาจของกฎหมายทเกยวของ ตลอดจน

วเคราะหวาการออกประกาศดงกลาวสอดคลองกบหลกการและแนวคดเรองการคมครองสทธมนษยชน

ในดานการสอสารหรอไม

_17-0121(001)P4.indd 201 5/17/60 BE 1:42 PM


สทธพล ทวชยการ

แนวคดเรองสทธมนษยชนกบสทธและเสรภาพในดานการสอสาร 1. แนวคดเรองสทธมนษยชน

กระแสความคดในเรอง “สทธมนษยชน” (human right) เปนกระแสความคดทไดรบ

การยอมรบมากยงขนในปจจบนไมใชเรองใหม หากแตแนวคดนมมานานแลว ตงแตสมยกรกและ

สมยโรมนแตสมยนนไมไดเรยกวาสทธมนษยชนแตเรยกวา“สทธธรรมชาต”(naturalright)และ

ตอมาเรยก“สทธของมนษย”(rightofhuman)กอนทจะมาเรยกวา“สทธมนษยชน”ในปจจบน

โดยแนวคดเรองสทธมนษยชน มรากฐานทางความคดมาจากทฤษฎเรองสทธตามธรรมชาตเปนสทธ

ทตดตวมาตงแตเกด3 เปนสทธและเสรภาพทมนษยทกคนมอยตามธรรมชาตในฐานะทเขาเกดมา

เปนมนษย โดยไมค�านงวาบคคลนนจะมถนทอยอาศย ชนชน วรรณะ ชาตพนธ เพศ สผว ภาษา

มความเชอทางศาสนาหรอทางการเมองเปนอยางไร ซงบคคลทกคนสามารถใชสทธธรรมชาตเหลาน

ไดอยางเสมอภาคเทาเทยมกนดวยเหตผลเพราะบคคลนนเปนมนษยโดยหลกทวไปแลวสทธมนษยชน

เปนสทธทมมากอนการเกดขนของ“รฐ”ดงนนการเปนผทรงสทธมนษยชนจงมไดเปนเรองรฐบญญต

กฎหมายก�าหนดใหเปนสทธแกบคคลหากแตเปนเรองทกฎหมายของรฐไดบญญตรบรองสทธทตดตว

มนษยไวในบทบญญตของกฎหมาย4

สทธมนษยชนในฐานะเปนสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ5

ความหมายโดยทวไปของค�าวา“สทธ”นนหมายถงอ�านาจหนาทกฎหมายรบรองและให

ความคมครองแกบคคลในอนทจะเรยกรองใหบคคลอนกระท�าการอยางใดอยางหนงสทธจงกอใหเกด

หนาทแกบคคลอนดวย แต “สทธตามรฐธรรมนญ ” ถอวาเปนสทธตามหลกกฎหมายมหาชน

(Dassubjective rechat)หมายถงอ�านาจตามรฐธรรมหรอกฎหมายสงสดไดบญญตใหการรบรอง

แกปจเจกบคคลในอนทจะกระท�าหรอไมกระท�าการใด การใหอ�านาจแกปจเจกบคคลดงกลาวกอให

เกดสทธเรยกรองตอองคกรของรฐมใหแทรกแซงในขอบเขตสทธตนเอง ดงนน สทธตามรฐธรรมนญ

จงมความสมพนธระหวางปจเจกบคคลกบรฐ และสทธตามรฐธรรมนญเปนสทธทผกพนองคกร

ผใชอ�านาจรฐทงหลายทจะตองใหความเคารพปกปองและคมครองสทธตามรฐธรรมนญเพอใหสทธ

ตามรฐธรรมนญมผลในทางปฏบต

3 อบลรตนศรยวศกด,อางแลว,หนา24 สวจกขณนาควชระชย,“พฒนาการของสทธมนษยชนภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย”ในหนงสอรวมบทความ ทางวชาการ ชดท 12 ศาลรฐธรรมนญกบการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนภายใตรฐธรรมนญ, (กรงเทพฯ : บรษทพ.เพรสจ�ากด,2557)หนา431-432.5 สวจกขณนาควชระชย,อางแลว,หนา432-433

_17-0121(001)P4.indd 202 5/17/60 BE 1:42 PM



สวน “เสรภาพตามรฐธรรมนญ” นน หมายถง สภาพการณทบคคลมอสระในการทจะ

กระท�าการอยางใดอยางหนง ตามความประสงคของตน เสรภาพจงเปนอ�านาจในการก�าหนดตนเอง

โดยอสระของบคคลทจะกระท�าการใดหรอไมกระท�าการใดอนเปนอ�านาจทมเหนอตนเอง

ความแตกตางระหวาง“สทธ”และ“เสรภาพ”คอสทธนนเปนอ�านาจทบคคลมเพอเรยกรอง

ใหผอนกระท�าการหรอละเวนกระท�าการอยางใดอยางหนง ในขณะทเสรภาพนนเปนอ�านาจท

บคคลนนมอยเหนอตนเองในการตดสนใจกระท�าการหรอละเวนกระท�าการอยางใดอยางหนงเสรภาพ

จงไมกอใหเกดหนาทตอบคคลอนแตอยางใดนอกจากนแลวค�าวา“สทธในเสรภาพ”ซงมความหมาย

วาบคคลนนยอมมสทธทใชเสรภาพตามทรฐธรรมนญรบรองไวโดยการใชเสรภาพของบคคลดงกลาว

นนยอมกอใหเกดหนาทแกผอนทจะไมเขามารบกวนการใชอ�านาจในการกระท�าหรอไมกระท�าการของ

บคคลนน

2. แนวคดเกยวกบสทธและเสรภาพในดานการสอสาร

มนษยไมมใครทจะด�ารงชวตโดยปราศจาการตดตอสอสารไดการสอสารนนเปนปจจยส�าคญ

ทท�าใหมนษยสามารถรบรขาวสารและตดตอระหวางกนในชมชนและสงคม นอกจากนนแลวยงม

ความส�าคญในการชวยสรางสรรคความเจรญกาวหนาของชมชนสงคมและเศรษฐกจจงถอไดวาการ

สอสารนนเปนปจจยส�าคญอยางยงในการด�ารงชวตของมนษย

2.1 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human

Rights)

สทธในการสอสาร(RighttoCommunication)นนเปนแนวคดทไดมการรบรองไว

ในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนขอ19ซงกลาววา

“ทกคนมสทธในอสรภาพแหงความคดและการแสดงออกทงนสทธนนรวมถงอสรภาพ

จะถอเอาความเหนโดยปราศจากการแทรกแซงและทจะแสวงหารบและสงขอมลขาวสารและขอคด

ผานสอใดและโดยไมค�านงถงพรมแดน”

การทปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ไดก�าหนดรบรองสทธใหทกคนมสทธ

ในอสรภาพแหงความคด และการแสดงออกโดยปราศจากการแทรกแซง และการแสวงหา

รบ และสงขอมลขาวสารและขอคดใดนน มนษยทกคนยอมมสทธและเสรภาพในการสอสารเชนกน

เพอชวยบคคลและชมชนสามารถเลอกทจะคดและเชอในเรองศาสนาการเมองแบบอยางการด�ารงชวต

หรอความเชอทางเศรษฐกจการรกษาเอกลกษณและความหลากหลายทางศลปวฒนธรรมและภาษา

ทงยงเปนเรองทเกยวกบสทธอนชอบธรรมทจะด�ารงความเชอของตนไว ดวยการสอสารถายทอด

ความคดความเชอของตนออกไป ซงยอมหมายความวา ตองมการเขาถงทรพยากรดานการสอสาร

_17-0121(001)P4.indd 203 5/17/60 BE 1:42 PM



ไดอยางเสมอภาค คอ มสทธเขาถง มความรความสามารถในการใช และมโอกาสทางเศรษฐกจ

ทเทาเทยมกนทจะใชสอทงหลายเพอแสดงและยนหยดความเหนของตนหรอโตแยงแสดงเหตผลกบ

ฝายทคดคาน6

ตามเนอหาทปรากฏในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนขอ19นนนอกจากจะเนน

เรองสทธและเสรภาพของบคคลในอนทจะแสวงหารบและแจกจายขาวสารหรอทเรยกวาสทธในการ

รบร(RighttoKnow)หรอสทธในขาวสาร(InformationRight)แลวยงมความหมายครอบคลมถง

บรรดาสทธตางๆในกระบวนการสอสารทงหมดตลอดจนการใชสอสาธารณะทกประเภทเพอถายทอด

ความคดเหนความหวงและปญหาตางๆดงนนสทธการสอสารจงมความหมายกวางซงเปนไปตาม

แนวคดนายJeand’Arcyเมอปค.ศ.19697

2.2 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

มาตรา4แหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย(ฉบบชวคราว)พทธศกราช2557

ไดบญญตวา“ภายใตบงคบบทบญญตแหงรฐธรรมนญนศกดศรความเปนมนษยสทธ เสรภาพและ

ความเสมอภาค บรรดาทชนชาวไทยเคยไดรบการคมครองตามประเพณการปกครองประเทศไทย

ในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขและตามพนธกรณระหวางประเทศท

ประเทศไทยมอยแลวยอมไดรบการคมครองตามรฐธรรมนญน”แมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

(ฉบบชวคราว)พทธศกราช2557จะไมไดระบรบรองเรองสทธและเสรภาพดานการสอสารไวโดยตรง

กลาวแตเพยงใหไดรบการคมครองในเรองศกดศรความเปนมนษยสทธเสรภาพและความเสมอภาค

ตามทเคยไดรบการคมครองตามประเพณการปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธปไตยอนม

พระมหากษตรยทรงเปนประมขและตามพนธกรณระหวางประเทศทประเทศไทยมอยแลว กไม

ไดหมายความวา สทธและเสรภาพดานการสอสารจะไมไดรบการคมครองตามรฐธรรมนญฉบบน

ซงเรองสทธและเสรภาพดานการสอสารนน เปนสทธและเสรภาพ ทเปนหลกการและแนวคดทไดม

การรบรองไวในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน อกทงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 และ 2550 ยงไดมการบญญตรบรองเรองสทธและเสรภาพของประชาชนไว

ในหมวด 3 สทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทย โดยมเนอหาครอบคลมในเรองการสอสารของ

ประชาชน ซงรฐธรรมนญฉบบดงกลาวไดรบรองใหบคคลมเสรภาพในการสอสารถงกนในทางท

ชอบดวยกฎหมาย และมสวนทเกยวของกบสทธและเสรภาพของการสอสารของประชาชนโดยได

ก�าหนดกรอบในเรองการเปนเจาของ (ownership) การเขาถง (access) และการจดสรรทรพยากร

สอสาร (resource allocation) การมสวนรวมในการบรหาร (management) และการมสวนรวม

6 อบลรตนศรยวศกด,อางแลว,หนา2.7 http://righttocommunicate.com/?q=about

_17-0121(001)P4.indd 204 5/17/60 BE 1:42 PM



ในการประเมน (evaluation) ของกจการประกอบกจการวทยโทรทศนและกจการโทรคมนาคมไว

อยางชดเจน8ตอมาเมอมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550กปรากฏ

วายงคงเนอหาในเรองการรบรองเสรภาพในดานการสอสารเอาไวในมาตรา36วรรคแรกโดยบญญต

วา“บคคลยอมมเสรภาพในการสอสารถงกนโดยชอบดวยกฎหมาย”เชนเดยวกน

อกทงประเทศไทยมประวตการพฒนาแนวคดเรองสทธมนษยชนดานสทธและเสรภาพ

การสอสารในทศทางทดตลอดมาอยางตอเนองจงเปนทคาดหมายอยางแนชดวาสภาปฏรปแหงชาต

และสมาชกสภานตบญญตแหงชาตทจะท�าหนาทในการตรากฎหมายหรอจดท�ารฐธรรมนญฉบบใหม

จะน�าหลกการของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนในดานสทธและเสรภาพในการสอสารมาบญญต

ไวในรฐธรรมนญฉบบใหมทจะมการยกรางในเรวๆน

2.3 หลกการการบรการสาธารณะ

บรการสาธารณะนนเปนกจกรรมประเภทหนงทรฐมหนาทตองจดท�าขนหรอจดใหมขน

เพอใหบรการหรอสนองความตองการของประชาชนโดยสวนรวมการบรการสาธารณะตองประกอบ

ดวยเงอนไขสองประการคอ9

(1) เปนกจการทเกยวของกบนตบคคลมหาชน ซงหมายถงกรณทนตบคคลมหาชน

เปนผประกอบกจกรรมดวยตนเองอนไดแกกจกรรมทรฐองคกรปกครองสวนทองถนหรอรฐวสาหกจ

เปนผด�าเนนการ และยงหมายความรวมถงกรณทรฐมอบกจกรรมของรฐบางประเภทใหเอกชน

เปนผด�าเนนการดวย

(2) กจกรรมดงกลาวมาแลวในขอ (1) จะตองเปนกจกรรมทมวตถประสงคเพอ

ประโยชนสาธารณะและตอบสนองความตองการของประชาชน

2.3.1 ประเภทของบรการสาธารณะ10

(ก) บรการสาธารณะทมลกษณะทางปกครอง ไดแก กจกรรมทโดย

สภาพแลว เปนงานในหนาทของฝายปกครองทจะตองจดท�าเพอสนองตอบความตองการของ

ประชาชนกจกรรมเหลานสวนใหญจะเปนเรองการดแลรกษาความปลอดภยและความสงบสขของ

ชมชน บรการสาธารณะประเภทนฝายปกครองตองอาศย “อ�านาจพเศษ” ตามกฎหมายมหาชน

ในการจดท�าบรการสาธารณะทางปกครองสวนใหญจะเปนกจกรรมทรฐจดท�าใหประชาชนโดยไมตอง

เสยคาตอบแทน และนอกจากน เนองจากกจกรรมของบรการสาธารณะทางปกครองเปนเรองทเปน

8 อบลรตนศรยวศกด,อางแลว,หนา29.9 นนทวฒนบรมานนท,หลกกฎหมายปกครองเกยวกบบรการสาธารณะ,พมพครงท2,ส�านกพมพวญญชน,พ.ศ.2544, หนา27–29.10 เพงอาง,หนา29–33.

_17-0121(001)P4.indd 205 5/17/60 BE 1:42 PM



หนาทเฉพาะของฝายปกครองทตองอาศยเทคนคพเศษในการจดท�า รวมทง “อ�านาจพเศษ”

ของฝายปกครองในการจดท�าบรการสาธารณะดวย ดงนนฝายปกครองจงไมสามารถมอบบรการ

สาธารณะประเภทนใหองคกรอนหรอเอกชนเขามาด�าเนนการแทนได บรการสาธารณะ

ทางปกครองกลมนไดแกกจการทเกยวของกบการรกษาความสงบภายในประเทศการปองกนประเทศ

และการคลงเปนตน

(ข) บรการสาธารณะทมลกษณะทางอตสาหกรรมและพาณชยกรรม

เปนบรการสาธารณะอกประเภทหนงทฝายปกครองเปนผด�าเนนการแตมลกษณะคลายกบการ

ด�าเนนการใหบรการของเอกชนขอแตกตางระหวางบรการสาธารณะทมลกษณะทางปกครองกบบรการ

สาธารณะทมลกษณะทางอตสาหกรรมและพาณชยกรรมนนมอยสามประการดวยกนคอ11

1 วตถแหงบรการ บรการสาธารณะทมลกษณะทางปกครองจะม

วตถแหงบรการเพอสนองความตองการของประชาชนแตเพยงอยางเดยวในขณะนบรการสาธารณะทม

ลกษณะทางอตสาหกรรมและพาณชยกรรมนนมวตถแหงบรการทางดานเศรษฐกจเหมอนกบวสาหกจ

เอกชนคอเนนทางดานการผลตการจ�าหนายการใหบรการและมการแบงปนผลประโยชนทไดรบ

ดงเชนกจการของเอกชน

2 วธปฏบตงาน บรการสาธารณะทมลกษณะทางปกครองจะม

วธปฏบตงานทรฐสรางขนมาเปนแบบเดยวกนมระบบบงคบบญชาซงใชกบผปฏบตงานทกคนในขณะท

บรการสาธารณะทมลกษณะทางอตสาหกรรมและพาณชยกรรมจะมวธปฏบตงานทสรางขนมาเอง

แตกตางไปจากบรการสาธารณะทมลกษณะทางปกครอง ทงน เพอใหเกดความคลองตวในการ

ด�าเนนการ

3 แหลงทมาของเงนทน บรการสาธารณะทมลกษณะทางปกครอง

จะมแหลงทมาของเงนทนจากรฐแตเพยงอยางเดยวโดยรฐจะเปนผรบผดชอบเงนทนทงหมดทน�ามา

ใชจายในการด�าเนนการ สวนบรการสาธารณะทมลกษณะทางอตสาหกรรมและพาณชยกรรมนน

แหลงรายไดสวนใหญจะมาจากคาตอบแทนทเรยกเกบจากผใชบรการ

2.3.2 หลกเกณฑส�าคญในการจดท�าบรการสาธารณะ12

บรการสาธารณะไมวาจะเปนประเภทใดหรอทจดท�าโดยผใดยอมตองอยภายใต

หลกเกณฑทส�าคญ 3 ประการ คอ หลกวาดวยความเสมอภาค หลกวาดวยความตอเนอง และ

หลกวาดวยการปรบปรงเปลยนแปลง

11 JeandeSOTO,Droitadministratif.ThéorieGénéraleduservicepublic,EditionMontchrétien,Paris,1981, p.37.12 นนทวฒนบรมานนท,อางแลวในเชงอรรถท1,หนา39–49.

_17-0121(001)P4.indd 206 5/17/60 BE 1:42 PM



(ก) หลกวาดวยความเสมอภาค (principed’égalité)หลกนเปนหลกเกณฑ

ทส�าคญประการแรกในการจดท�าบรการสาธารณะ ทงน เนองจากการทฝายปกครองเขามาจดท�า

บรการสาธารณะนนฝายปกครองมไดมจดมงหมายทจะจดท�าบรการสาธารณะขนเพอประโยชนของ

ผหนงผใดโดยเฉพาะ แตเปนการจดท�าขนเพอประโยชนของประชาชนทกคน คอประชาชนทกคน

ยอมมสทธไดรบการปฏบตหรอไดรบผลประโยชนจากบรการสาธารณะอยางเสมอภาคกน ดงนน

กจการใดทฝายปกครองจดท�าขนเพอบคคลใดโดยเฉพาะจงไมมลกษณะเปนบรการสาธารณะ

(ข) หลกวาดวยความตอเนอง (principedecontinuité)เนองจากบรการ

สาธารณะเปนกจการทมความจ�าเปนส�าหรบประชาชน ดงนน หากบรการสาธารณะหยดชะงกไมวา

ดวยเหตใดกตาม ประชาชนใชบรการสาธารณะยอมไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายได ดวยเหตน

บรการสาธารณะจงตองมความตอเนองหลกการทส�าคญของหลกความตอเนองของบรการสาธารณะ

คอนตบคคลผมหนาทจดท�าบรการสาธารณะจะตองด�าเนนการจดท�าบรการสาธารณะอยางสม�าเสมอ

และตอเนองตลอดเวลาหากมกรณทเกดการหยดชะงกจะตองมการรบผดชอบและในกรณทเกดการ

หยดชะงกขององคกรปกครองทองถนหรอองคกรมหาชนอสระองคกรทท�าหนาทก�ากบดแลจะตอง

เขาด�าเนนการแทนเพอเปนหลกประกนการตอเนองของบรการสาธารณะ(6)

(ค) หลกวาดวยการปรบปรงเปลยนแปลง (principed’adaptationหรอ

principedemutabilité)บรการสาธารณะทดนนจะตองสามารถปรบปรงแกไขไดตลอดเวลาเพอให

เหมาะสมกบเหตการณและความจ�าเปนในทางปกครองทจะรกษาประโยชนสาธารณะ รวมทง

ปรบปรงใหเขากบววฒนาการของความตองการสวนรวมของประชาชนดวยหลกวาดวยการปรบปรง

เปลยนแปลงหมายความถงการปรบปรงเปลยนแปลงบรการสาธารณะใหทนกบความตองการของ

ผใชบรการสาธารณะอยเสมอเพอใหบรการสาธารณะทฝายปกครองจดท�ามความสอดคลองกบความ

ตองการของประชาชนหรอประโยชนมหาชน

ปญหาการสนสดสญญาสมปทานคลนความถยาน 1800 MHz ทกระทบตอสทธ มนษยชนเกยวกบเสรภาพในการสอสาร

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 และ 2550 ไดก�าหนดใหปรบเปลยน

ระบบโทรคมนาคมไทยจากระบบสมปทานทใหรฐมอ�านาจหนาทมาเปนการแขงขนเสรของเอกชนใน

ระบบอนญาตและเพอการดงกลาวรฐสภาไดตราพระราชบญญตองคกรจดสรรคลนความถและก�ากบ

กจการวทยกระจายเสยงวทยโทรทศนและกจการโทรคมนาคมพ.ศ.2553(พ.ร.บ.องคกรจดสรร

คลนความถฯพ.ศ.2553)ขนโดยในระหวางเปลยนผานจากระบบเกาไปสระบบใหมพ.ร.บ.ฉบบน

_17-0121(001)P4.indd 207 5/17/60 BE 1:42 PM



ไดคมครองใหระบบสมปทานยงคงอยตอไปอกระยะหนงดวยการก�าหนดไวในบทเฉพาะกาลของพ.ร.บ.

ดงกลาวซงก�าหนดใหสญญาใหบรการโดยบรษทเอกชนทไดรบอนญาตหรอรบสญญาจากรฐวสาหกจ

ยงคงมผลใชบงคบตอไปจนกวาอายสญญา จะสนสดลง ตวอยางเชน คลนความถยาน 1800MHz

จ�านวน 25MHz ทอยภายใตสญญาสมปทานระหวางบรษท กสท โทรคมนาคม จ�ากด (มหาชน)

(บรษทกสทฯ)กบบรษททรมฟจ�ากดและบรษทดจตอลโฟนจ�ากดกฎหมายปจจบนไดคมครอง

สทธตามสญญาสมปทานดงกลาวจนถงเวลาสนสดสญญาสมปทานในวนท 15 กนยายน 2556

แตจากการตรวจสอบพบวามผใชบรการคงคางอยในระบบในขณะนนกวา17ลานหมายเลขปญหา

ทเกดขนคอ พ.ร.บ.องคกรจดสรรคลนความถฯ พ.ศ. 2553 ไมไดบญญตใหชดเจนวาเมอสญญา

สมปทานสนสดคลนความถจะไปอยภายใตการบรหารจดการของผใดทงยงไมไดก�าหนดกลไกในการ

เปลยนผานจากระบบสมปทานไปสระบบใบอนญาต รวมทงไมไดก�าหนดมาตรการรองรบในการ

คมครองผใชบรการทจะไดรบผลกระทบแตอยางใด

กรณการสนสดสญญาสมปทานคลนความถยาน 1800MHz ดงกลาว กสทช. ซงมหนาท

ในการก�ากบดแลการใชคลนความถ ก�ากบการใชเลขหมาย การประกอบกจการโทรคมนาคม และ

คมครองสทธประชาชนผบรโภคพจารณาวธการจดสรรและบรหารจดการตางๆจากปจจยตางๆอยาง

รอบดานแลวเหนวาแมกอนวนสนสดสญญาสมปทานกสทช.จะสามารถจดหาผรบอนญาตรายใหม

มารอใชคลนอยแลวกตาม กรณกจะยงคงมผใชบรการเปนจ�านวนมากคงคางในระบบณ วนสนสด

สญญาสมปทานซงจะเกดกรณ“ซมดบ” เนองจากเมอสนสดสญญาสมปทานแลวผใหบรการซงเปน

ผรบสมปทานไมมสทธในการใชคลนความถอกตอไปหากไมมมาตรการทางกฎหมายทชดเจนก�าหนด

หนาทในการใหบรการสาธารณะอยางตอเนองแลวกอาจจะเปนเหตใหผใหบรการไมกลาทจะใหบรการ

ตอไป ซมกดบ และเมอเกดกรณซมดบขน กจะสงผลใหการตดตอสอสารผานกจการโทรคมนาคม

ของผใชบรการกวา 17 ลานหมายเลขไมสามารถตดตอสอสารผานชองทางโทรคมนาคมดงกลาวได

ท�าใหการตดตอสอสารถงกนของประชาชนในชมชนหรอสงคมตองหยดชะงก ซงเปนการกระทบตอ

สทธและเสรภาพของประชาชนในดานการสอสาร อนเปนสทธมนษยชนขนพนฐานของมนษยทกคน

ตามทมการประกาศรบรองสทธและเสรภาพในดานเสรภาพในการสอสารในปฏญญาสากลวาดวย

สทธมนษยชนขอ19อกทงยงขดตอรฐธรรมนญทไดบญญตรบรองเรองสทธและเสรภาพในดานสทธ

และเสรภาพในดานการสอสารไวเชนกนโดยทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550

มาตรา 36 ไดก�าหนดใหบคคลยอมมเสรภาพในการสอสารถงกนโดยชอบดวยกฎหมายนอกจากน

ยงขดตอหลกกฎหมายปกครองในเรองการบรการสาธารณะ โดยทบรการดานโทรคมนาคมนน

เปนบรการสาธารณะทรฐผใชอ�านาจปกครองตองจดใหมบรการอยางเสมอภาคและตอเนอง กรณ

ปญหาซมดบดงกลาวนอกจากจะกระทบตอผใชบรการในการตดตอสอสารถงกนแลวยงมผลกระทบ

_17-0121(001)P4.indd 208 5/17/60 BE 1:42 PM



ทมผลสบเนองจากการน�าเทคโนโลยการสอสารนไปใชกบการใหบรการประชาชนในกจการตางๆ

ทใชบรการผานชองทางหมายเลขโทรศพท เชน การใชบรการต ATM การใชบรการ GPRS เปนตน

ซงกระทบตอการใชชวตของประชาชนผใชบรการอยางหลกเลยงไมได จงมความจ�าเปนอยางยงทจะ

ตองก�าหนดมาตรการทางกฎหมาย รองรบผลกระทบดงกลาวเพอเปนการคมครองสทธและเสรภาพ

ของประชาชนในดานการสอสาร

แนวคดในการคมครองสทธมนษยชนเกยวกบการสอสารดวยการออกประกาศ กสทช.เรอง มาตรการคมครองผใชบรการเปนการชวคราวในกรณสนสดการอนญาตสญญาสมปทานหรอสญญาใหบรการโทรศพทเคลอนท พ.ศ. 2556 (ประกาศหามซมดบ)

1. หลกการและเหตผลของการออกประกาศ กสทช. เรอง มาตรการคมครองผใชบรการ

เปนการชวคราวในกรณสนสดการอนญาตสญญาสมปทานหรอสญญาใหบรการโทรศพทเคลอนท

พ.ศ. 2556

โดยทกรณการใหบรการโทรศพทเคลอนทภายใตการใหสมปทานหรอสญญาการใหบรการ

โทรศพทเคลอนทจะสนสดสญญาการใหบรการลงนนแผนแมบทการบรหารคลนความถ(พ.ศ.2555)

ก�าหนดไวอยางชดเจนวาเมอสนสดอายการอนญาตสมปทานหรอสญญาประกอบกจการโทรคมนาคม

ใดแลวใหรฐวสาหกจตองคนคลนความถทใหบรการเพอน�าไปจดสรรใหมโดยระบบใบอนญาตตอไป

แตปรากฏวาการโอนยายผใชบรการออกจากระบบไมสามารถโอนยายไดทงหมด ในวนสนสดสญญา

สมปทานเนองจากมขอจ�ากดทางเทคนคและปญหาขอกฎหมาย ซงจะกระทบตอผใชบรการ และ

ไมสามารถใชมาตรการอนเพอคมครองผใชบรการไดอยางมประสทธภาพเพอเปนการเตรยมการรองรบ

ผลของการสนสดสญญาดงกลาวใหมความตอเนองในการใหบรการการคมครองประโยชนสาธารณะ

และคมครองผใชบรการใหไดรบประโยชนและใชบรการไดอยางตอเนองปราศจากขอจ�ากดในชวงเวลา

เปลยนผานการสนสดการอนญาตสมปทานหรอสญญาการใหบรการโทรศพทเคลอนท ในระหวางท

การจดสรรคลนความถดงกลาวแกผรบใบอนญาตรายใหมยงไมแลวเสรจคณะกรรมการกจการกระจาย

เสยงกจการโทรทศนและกจการโทรคมนาคมแหงชาตจงก�าหนดมาตรการคมครองผใชบรการเปนการ

ชวคราวเพอใชบงคบในกรณสญญาสมปทานสนสดลงจงก�าหนดมาตรการคมครองผใชบรการเปนการ

ชวคราวเพอมใหการไดรบบรการโทรศพทเคลอนททผใชบรการไดรบตามปกตตองสะดดหยดลง13

13 ประกาศกสทช.เรองมาตรการคมครองผใชบรการเปนการชวคราวในกรณสนสดการอนญาตสญญาสมปทานหรอสญญา ใหบรการโทรศพทเคลอนทพ.ศ.2556

_17-0121(001)P4.indd 209 5/17/60 BE 1:42 PM



2. ฐานอ�านาจทางกฎหมายของการออกประกาศ กสทช. เรอง มาตรการคมครองผใชบรการ

เปนการชวคราวในกรณสนสดการอนญาตสญญาสมปทานหรอสญญาใหบรการโทรศพทเคลอนท

พ.ศ. 2556 (ประกาศหามซมดบ)

ในการออกประกาศหามซมดบนไดมนกวชาการและกลมบคคลตางๆ ทไมเหนดวยกบ

การออกประกาศดงกลาวออกมาวพากษวจารณในประเดนเรองฐานอ�านาจ ซง กสทช. ไดชแจงวา

การออกประกาศดงกลาว กสทช. ใชฐานอ�านาจตามทรฐธรรมนญก�าหนดให กสทช. ตองมหนาท

จดสรรคลนความถอยางมประสทธภาพและเกดประโยชนสงสดตอประชาชนการจดสรรคลนความถ

อยางไรจงจะเกดประโยชนสงสดถอเปนโจทยส�าคญของ กสทช. และการท กสทช. ออกประกาศ

หามซมดบไมไดเปนการกระท�านอกกรอบอ�านาจหนาทตามกฎหมายทมอยเพราะกสทช.ไดด�าเนน

ตามกรอบอ�านาจทกฎหมายวางไวชดเจนดงน

1) ตามมาตรา 47 แหงรฐธรรมนญฯพทธศกราช 2550ทตองก�ากบดแลเพอประโยชน

สงสดของประชาชน

2)ตามพ.ร.บ.องคกรจดสรรคลนความถฯพ.ศ.2553ทตองก�ากบดแลการใชคลนความถ

ก�ากบดแลการใชเลขหมายอนเปนทรพยากรโทรคมนาคมและคมครองสทธประชาชนผบรโภค

3)ตาม พ.ร.บ.การประกอบกจการโทรคมนาคม พ .ศ. 2544 ทก�าหนด “หนาท”

หามหยดใหบรการโดยพลการ หนาทนทงรฐวสาหกจและเอกชนลวนมอย แลวในฐานะทเปน

ผรบใบอนญาตโดยตองแยกเรอง“คลน”และ“การเยยวยาลกคา”พจารณาแยกจากกนคนละสวน

เพราะแมสทธการใชคลนสนสดไปแลวแตหนาทของผใหบรการยงคงมอยอนประกอบดวยประการแรก

หนาทหามหยดหรอพกการใหบรการไมวาทงหมดหรอบางสวนตามมาตรา 20 แหง พ.ร.บ. การ

ประกอบกจการโทรคมนาคมพ.ศ. 2544 และประการทสอง หนาทเยยวยาผลกระทบผใชบรการ

ภายหลงการสนสดการอนญาตใหประกอบกจการตามขอ 24 ตามเงอนไขแนบทายใบอนญาต

การประกอบกจการโทรคมนาคมแบบทสาม โดยกฎหมายมเจตนารมณเพอความตอเนองของ

การใหบรการเพอไมใหเกดผลกระทบในอนาคตจากการทลกคาคงคางในระบบจะไมสามารถตดตอ

สอสารได

4) ตามหลกกฎหมายปกครอง บรการโทรคมนาคมทเปนการบรการสาธารณะตองม

ความตอเนอง ไมสะดดหยดลง เปนหวใจส�าคญของกฎหมายปกครอง และ กสทช. เปนองคกร

ฝายปกครองทมหนาทก�ากบดแลการจดท�าบรการสาธารณะดงกลาวใหตองเกดความตอเนองอกทง

กรณดงกลาวยงเกยวของกบประชาชนทคงคางในระบบหลงสนสดสญญาสมปทานเปนจ�านวนมาก

ฝายปกครองตองเขามาชวยเหลอ เพอใหบรการสาธารณะด�าเนนการตอไปได จะถอเสมอน

หลกกฎหมายเอกชนทวาตวใครตวมนไมได

_17-0121(001)P4.indd 210 5/17/60 BE 1:42 PM



การออกประกาศกสทช.ฉบบนขนมากเพอใหเกดความชดเจนแนนอนเชอถอไดโปรงใส

และเปนแนวทางเอาไวบงคบใชแกทกกรณทเมอหมดอายสญญาสมปทานทไมวาในวนสนสดอายสญญา

สมปทานของคลนใด คายใดกตาม เมอหมดอายแลว ทกกรณกจะมผใชบรการเดมเหลอคงคางอย

ในระบบณวนสนอายสญญาเสมอประกาศหามซมดบนจงเปนแนวทางทชดเจนและมความจ�าเปน

ใชกบทกกรณไมใชการขยายระยะเวลาใหกบคายใดคายหนงเปนพเศษประกาศหามซมดบนจงมขนมา

เพอก�าหนดแนวปฏบตของทกฝายใหชดเจนตามอ�านาจทมอยกอนแลว หาใชการสรางอ�านาจใหม

ขนมาลอยๆใหกสทช.โดยไรทมาทไปทางกฎหมายแตอยางใด

การใชและตความเกยวกบฐานอ�านาจการออกประกาศหามซมดบ ตองยดประโยชน

ผบรโภคเปนทตงเพอใชและตความกฎหมายทเกยวของตามหลกกฎหมายปกครองทถกตองและ

ใหเกดประโยชนตอสาธารณะ โดยใชกฎหมายเปนเครองมอ “ผาทางตน” มใชใชกฎหมายใหเกดผล

ใหบรการสาธารณะหยดชะงก การออกประกาศหามซมดบจะชวยเยยวยาผบรโภคและการให

บรการโทรคมนาคมทเปนบรการสาธารณะเกดความตอเนองของการใหบรการตามหลกกฎหมาย

ปกครอง14

3. หลกกฎหมายปกครองเรองการจดท�าบรการสาธารณะตองมความตอเนองกบการออก

ประกาศ กสทช. เรอง มาตรการคมครองผใชบรการเปนการชวคราวในกรณสนสดการอนญาต

สญญาสมปทานหรอสญญาใหบรการโทรศพทเคลอนท พ.ศ. 2556 (ประกาศหามซมดบ)

การทกสทช.ออกประกาศฯโดยใชหลกกฎหมายปกครองเรองการจดท�าบรการสาธารณะ

ตองมความตอเนองนน มกลมนกวชาการและกลมผทไมเหนดวยกบการออกประกาศฯ ดงกลาว

ตงขอสงสยวาการอางหลกกฎหมายปกครองเรองการจดท�าบรการสาธารณะไมถกตอง โดยอางวา

การจะน�าหลกกฎหมายปกครองมาใชจะน�ามาใชไดเฉพาะกรณทไมมผใหบรการโทรศพทมอถอรายอน

ในตลาดเทานนหากในตลาดยงมผใหบรการรายอนทดแทนกนไดไมเขาองคประกอบของหลกกฎหมาย

ปกครองน การตงขอสงสยดงกลาวนนไมถกตอง แมมผใหบรการอนทใชคลน 1800MHz อยใน

ตลาดกไมสามารถใชเปน“ทางเลอก”ส�าหรบผใชบรการทคงคางในระบบ17ลานคนไดในทกกรณ

การพจารณาทางเลอกวามอยหรอไม ตองมองไปท “สทธ” ของผใชบรการทสมปทานจะสนสด

เปนส�าคญสวนการใหบรการของคายอนไมใชบรการทจะเปดตอเนองกนไปไดโดยอตโนมตทจะเขามา

สวมสทธรบผใชบรการคงคางไปไดทนท15

14 ดร.สทธพลทวชยการ,“เรองวนวายของฐานอ�านาจกฎหมายกบประกาศ กสทช. หามซมดบ”,(มตชน:14สงหาคม 2556),หนา1615 ดร.สทธพล ทวชยการ, “ความจรงและความรบผดชอบทหายไปในสงคมไทย กรณฟองนกวชาการ-สอมวลชน จากการวพากษประเดนคลน 1800 MHz”, (สยามรฐ:23กนยายน2556),หนา7

_17-0121(001)P4.indd 211 5/17/60 BE 1:42 PM



ยกตวอยางเชนหากนายก.ใชบรการบนคลนความถยาน1800MHzของคายAอยและ

ทราบแลววาสมปทานคลนทตนใชจะสนสดลงในวนท 15กนยายน2556นายก.ก�าลงอยระหวาง

การตดสนใจวาจะยายไปใชคายไหนดระหวางสามทางเลอก

ทางเลอกท 1 : คาย B ทจงใจให นาย ก. ยายคายไปอยดวยบนโปรโมชน 3G บนคลน

2100MHz นาย ก. สนใจมาก เพราะผลจากท กสทช. ก�ากบเพดานราคาลดไป 15% จงท�าให

คาบรการรายเดอนออกมาไมแพงนก แตตดทนาย ก. ใชโทรศพทรนโบราณอกทงเนนใชโทรคย

ไมใชหาขอมลเลนเนตโดยหากตองการยายไปใช3Gตองเปลยนไปใชsmartphoneซงมราคาทสงอย

ทางเลอกท2:คายCทนายก.เองกสนใจเชนกนเพราะแขงขนโปรโมชนราคาคาบรการ

กบอกคายหนงอยผลจากการแขงขนท�าใหราคาไมแพงมากทงคอกทงนายก.สามารถใชเครองเดมได

ไมตองเปลยนรนโทรศพทอยางไรกตามนายก.กทราบวาคลน900MHzของคายAจะหมดอาย

ลงอกเชนกนในป2558

ทางเลอกท3:คายDทนาสนใจตอนายก.อยางมากเนองจากใชคลนความถยาน1800MHz

เหมอนกบคลนทหมดอายไป ไมตองเปลยนรนโทรศพทและโปรโมชนราคากนาสนใจเชนกน

แต นาย ก. ขอเวลาตดสนใจเนองจากบรเวณแถวบานนาย ก. เปนจดอบสญญาณและคลน

ของคายอนเขาถงไดดกวา

จากสามทางเลอกขางตนชใหเหนวาการใหบรการของทงสามคายไมสามารถน�ามาทดแทน

กนไดโดยสมบรณ สบเปลยนกนไดโดยอตโนมต ไมเหมอนกบการใหบรการประปาหรอไฟฟาเพราะ

ลกษณะการใหบรการโทรคมนาคมประกอบไปดวยคณสมบตและรายละเอยดตางๆทแตกตางกนโดย

ผใชบรการตองตดสนใจเลอกเอง กสทช. จะยดเยยดไปไวทคายใดคายหนงโดยผใชบรการไมยนยอม

ไมไดขอจ�ากดและรายละเอยดตางๆ ทางเทคนคทประกอบในการตดสนใจเลอกใชบรการเหลาน

เปนอกหนงปจจยทสงผลให กสทช. ไมสามารถโอนยายลกคาทคงคางทงระบบเขาไปทผใหบรการ

รายใดรายหนงใหเขามาสวมสทธรบไปทง 17 ลานรายไดโดยทนท นอกจากนยงประกอบดวยเหตผล

ดานกฎหมายและดานเทคนคดงน

1. หากปลอยใหมการรบโอนลกคา 17 ลานคนทคงคางในระบบไป จะกระทบตอการ

แขงขนในตลาด เพราะจะเกดการผกขาดการแขงขนไวทคายใดคายหนง

แนวทางทเสนอใหโอนลกคาไปไวทคายผใหบรการคลนความถยาน 1800 MHz

ทเหลออยในทองตลาด จะท�าใหเกดการไดเปรยบเสยเปรยบกนอยางรนแรงในการแขงขน ซงโดย

หลกการก�ากบดแลตามรฐธรรมนญนน การแขงขนตองเสรและเปนธรรม การแขงขนทเสรจะท�าให

ผประกอบการแขงขนกนบนพนฐานคณภาพและราคา เพอทจะชวงชงจงใจลกคาใหมาใชบรการ

ของตน แตหาก กสทช. ปลอยใหเกดการยายลกคา 17 ลานคนไปไวบนคายใดคายเดยวแลวนน

_17-0121(001)P4.indd 212 5/17/60 BE 1:42 PM



กจะท�าใหเกดการผกขาดการแขงขนในตลาด ขดกบหลกการตามรฐธรรมนญทตองเปนไปอยางเสร

และเปนธรรมอยางสนเชง

2. ในกรณมทางเลอกหลายทาง กสทช. ในฐานะองคกรผก�ากบดแลมหนาทรกษาคมครอง

ประโยชนใหผบรโภค กสทช . ตองเลอกแนวทางในการใชกฎหมายใหเปนคณ เกดประโยชน ไมใช

ใหเปนโทษโดยไปเลอกแนวทางหรอแปลกฎหมายอยางแคบทไปรดรอนสทธของประชาชน

การไปตงเงอนไขวา กสทช. จะสามารถแกไขปญหาผบรโภคเฉพาะกรณทไมมบรการ

ทางเลอกอนในทองตลาดเทานน เทากบเปนการแปลความหนาทในการคมครองผบรโภคเพอท�าให

บรการสาธารณะเปนไปอยางตอเนองอยางแคบหากแปลความหลกการใหบรการสาธารณะโดยตอเนอง

อยางแคบแบบนน เทากบไปแปลหลกการกฎหมายปกครองทคมครองสทธประชาชนอยางเครงครด

และจะสงผลเปนการใชกฎหมายในทางลดรอนสทธของประชาชน ซงไมถกตองเนองจากหากใช

ความพยายามในการหาทางเลอกทจะเยยวยาปญหาซมดบกสามารถจะใชกฎหมายในทางทเปนคณ

และเกดประโยชนไมใหผใชบรการเดอดรอนได

3. สมมตวาหากมการโอนยายผใชบรการคงคางในระบบหลงสนสดสญญาสมปทานทงหมด

17ลานคนไปไวบนคลนความถยาน1800MHzของคายทเหลออยในตลาดไดจรงกตามความสามารถ

(capacity)ของโครงขายและจ�านวนแบนดวดท25MHzของคายทยายลกคาไปไวนนกมแนวโนม

สงวาจะเกดปญหาทางเทคนคกระทบตอคณภาพการใหบรการ (QoS) เนองจากโครงขายทมอย

อาจไมพอตอการรองรบลกคาเปนจ�านวนมากเพมเขาไปอก อาจจ�าเปนตองสรางโครงขายเพม

ซงกตองอาศยระยะเวลาอกเชนกน ยกตวอยางเชนเดมการใหบรการบนคลนความถยาน1800MHz

จ�านวน25MHzมลกคาอยแลวในระบบราว28ลานรายใชบนโครงขายเดมทมอยหากตอมามการ

portลกคาจากการหมดสมปทานอก17ลานคนกจะท�าใหโครงขายแบกรบลกคาเพมเขามารวมเปน

45ลานคนมแนวโนมสงทจะกระทบคณภาพการใหบรการโดยผลกระทบดงกลาวไมเพยงเกดกบลกคา

17ลานคนทโอนไปไวใหมนเทานนแตลกคาเดม28ลานคนทใชบรการอยเดมกจะไดรบผลกระทบ

จากคณภาพการใหบรการดงกลาวดวยกลายเปนความโกลาหลไมจบไมสนจากการแกปญหาไมถกจด

4. ศาลปกครองสงสดและศาลยตธรรมไดวางหลกทเมอน�ามาเทยบเคยงแลวสอดคลอง

ตอกรณท กสทช. ออกประกาศฯ มาตรการค มครองกรณซมดบ โดยเทยบเคยงกบค�าสง

ศาลปกครองสงสดท161/2551กรณศาลสงคมครองITVเพอใหการจดท�าบรการวทยโทรทศนUHF

อนเปนบรการสาธารณะด�าเนนการตอไปไดอยางตอเนองโดยไมหยดชะงก ทงๆ ทประชาชนยงม

ทางเลอกอนทจะดรายการโทรทศนของสถานอนอกทงม งค มครองสทธตามรฐธรรมนญของ

ประชาชนทวไปในการรบรขอมลขาวสาร โดยจากค�าพพากษาสะทอนใหเหนวาศาลปกครองสงสด

พจารณาโดยใชหลกความตอเนองของการจดท�าบรการสาธารณะและเคารพหลกกฎหมายรฐธรรมนญ

_17-0121(001)P4.indd 213 5/17/60 BE 1:42 PM



อนเปนกฎหมายสงสดทมงคมครองสทธประชาชนเปนส�าคญโดยไมไดค�านงถงวาจะตองไมมทางเลอก

อนใดๆ เหลออยในทองตลาดเชนเดยวกบกรณท กสทช. ไดออกประกาศหามซมดบ กเพอคง

ความตอเนองของการใหบรการไมใหเกดปญหากรณซมดบและค�านงถงประโยชนสงสดของประชาชน

ตามรฐธรรมนญ ในทางกลบกนยงมกรณทศาลแพงไดออกค�าสงยกค�ารองขอคมครองชวคราว

คดหมายเลขด�าทผบ.1841/2555กรณจอด�าบอลยโรทสะทอนใหเหนวาแมไมมผไดสทธรายอนใน

การถายทอดสดฟตบอลยโรเหลออยเลยกตาม ศาลกยงสงใหยกค�ารองค�าขอคมครอง ชใหเหนวา

การมทางเลอกวาเหลออยหรอไมในตลาดไมส�าคญไปกวาการพจารณาไปท“สทธ”ของผถกคมครอง

โดยศาลไมไดน�าเอาหลกวาตองไมมทางเลอกเหลออยในตลาดมาพจารณาดวย แตศาลพจารณา

ทงภาพรวมโดยชงน�าหนกและพจารณาสทธประโยชนตางๆของผมสวนเกยวของทกฝาย

5. หลกการของประกาศหามซมดบ ทม งค มครองประโยชนสาธารณะและยดถอหลก

คงความตอเนองในการใหบรการยงสอดคลองกบแนวปฏบตสากล (international best practice)

โดยจากการศกษาขอมลขององคกรระหวางประเทศดานกจการโทรคมนาคมอาทสหภาพโทรคมนาคม

ระหวางประเทศ (ITU) สมาคมผประกอบการ GSMA รวมทงผลการศกษาของหนวยงานดาน

การสอสารและเทคโนโลยของWorld Bank กระบชดเจนวาในชวงเวลาการเปลยนผานจาก 2G

ไปส3Gหลกการส�าคญทผก�ากบดแลตองค�านงถงอยางยงคอการคงความตอเนองของการใหบรการ

ตอประชาชนผใชบรการ (ensure continuity of service) แมในชวงทยงไมมการออกใบอนญาต

กตาม นอกจากน องคกรก�ากบดแลในตางประเทศกใชหลกคงความตอเนองในการใหบรการและ

ค�านงถงประโยชนสาธารณะเปนหลกประกอบการพจารณาแนวทางภายหลงสนสดการใหบรการตาม

ใบอนญาตอาทACMAของออสเตรเลยOFCOMของสหราชอาณาจกรBNetzAของเยอรมนหรอ

OFCAของฮองกงเปนตน

6. ศาลปกครองกลางมค�าสงไมรบค�าขอคมครองชวคราว กรณมผฟองขอใหเพกถอน

ประกาศ กสทช. เรองมาตรการคมครองผใชบรการเปนการชวคราวในกรณสนสดการอนญาต

สมปทาน และสญญาการใหบรการโทรศพทเคลอนท พ.ศ. 2556 (“ประกาศหามซมดบ”)

การทกสทช.ออกมาตรการทางกฎมายเพอคมครองผใชบรการเพอรองรบปญหากรณซมดบ

โดยออกประกาศหามซมดบก�าหนดหนาทใหผใหบรการ(รฐวสาหกจและเอกชน)ผรบสญญารวมกน

รบผดชอบใหบรการแกผ ใชบรการโทรศพทเคลอนทในคลนความถยาน 1800 MHz ตอไปอก

ชวงระยะเวลาหนงเพอใหการบรการดานการสอสารของประชาชนสามารถใชบรการไดอยางตอเนอง

ไมหยดชะงก และเพอใหประชาชนผใชบรการมโอกาสเลอกโอนยายการใชบรการไปยงระบบอน

ดวยตนเอง โดยการออกประกาศหามซมดบดงกลาว มกลมนกวชาการดานกฎหมายออกมาวพากษ

วจารณวาการออกประกาศหามซมดบไมมฐานอ�านาจในการออกประกาศ และมความสมเสยงทจะ

_17-0121(001)P4.indd 214 5/17/60 BE 1:42 PM



กระท�าผดกฎหมาย ซงตอมา บรษท กสท โทรคมนาคม จ�ากด (มหาชน) หรอ (CAT) ซงเปนผให

สมปทานคลนความถยาน 1800 MHz ไดยนฟองส�านกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง

กจการโทรทศนและกจการโทรคมนาคมแหงชาต(ส�านกงานกสทช.)คณะกรรมการกจการโทรคมนาคม

(บอรด กทค.) คณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศนและกจการโทรคมนาคมแหงชาต

(บอรดกสทช.)ตอศาลปกครองกลางเปนคดหมายเลขด�าท2128/2556เกยวกบการใชอ�านาจตาม

กฎหมายของกสทช.กทค.และส�านกงานกสทช.ในการออกประกาศกสทช.เรองมาตรการคมครองผใช

บรการเปนการชวคราวในกรณสนสดการอนญาตสมปทานหรอสญญาการใหบรการโทรศพทเคลอนท

พ.ศ. 2556 หรอ (ประกาศฯ หามซมดบ) และการออกค�าสงทางปกครองเกยวกบคลนความถ

1800MHz โดยขอใหเพกถอนประกาศฯ หามซมดบและเรยกคาเสยหายกวา 2 แสนลานบาท

พรอมขอใหกสทช.อนญาตใหCATใชคลนความถ (1800MHzทสมปทานหมดอาย)ไดตลอดไป

โดยไมมก�าหนดระยะเวลาคนคลนความถทงยงมค�าขอใหศาลก�าหนดวธการชวคราวกอนการพพากษา

มาพรอมกบค�าฟองตอมาศาลปกครองกลางไดตรวจพจารณาค�าฟองค�าชแจงของผฟองคดค�าชแจง

ของผถกฟองคดทงสาม บนทกถอยค�าของคกรณชนไตสวน รวมทงเอกสารอนๆ ในส�านวนคด

ตลอดจนไดตรวจพจารณาบทกฎหมายและกฎทส�าคญ และไดรบฟงค�าแถลงการณของตลาการ

ผแถลงคดตลอดจนพเคราะหค�าขอก�าหนดมาตรการหรอวธการคมครองเพอทเลาการบงคบตามกฎ

หรอค�าสงทางปกครองของผฟองคดแลวจงมค�าสงลงวนท12กมภาพนธ2557ไมรบค�าฟองบางขอหา

ไวพจารณา และยกค�าขอทเลาการบงคบตามกฎหรอค�าสงทางปกครองไวชวคราวกอนการพจารณา

สงผลใหขอหาตามค�าฟองของ CAT ใน 5 ประเดนตองตกไปและค�าขอคมครองชวคราวของ CAT

ทตองการใหศาลสงระงบการใชและหรอด�าเนนการใดตามประกาศหามซมดบเปนการชวคราวจนกวา

คดจะถงทสดจงตองตกไปเชนกนเปนผลดใหประชาชนผใชบรการทยงตกคางอยในระบบ1800MHz

ทหมดอายสมปทานไปเมอวนท15กนยายน2556จ�านวนกวา17ลานรายยงคงไดรบการคมครอง

ตามประกาศหามซมดบตอไป

ทงนศาลปกครองกลางไดใหเหตผลแหงการวนจฉยในประการทส�าคญกรณยกค�าขอทเลา

การบงคบของCATดงน

“...เหนวา ประกาศดงกลาวเปนการใชอ�านาจตามกฎหมายของผถกฟองคดท 3 (กสทช.)

ตามมาตรา27แหงพระราชบญญตองคกรจดสรรคลนความถฯพ.ศ.2553โดยก�าหนดหลกเกณฑ

และเงอนไขการคมครองผใชบรการเพอมใหการไดรบบรการโทรศพทเคลอนท ทผใชบรการไดรบ

ตามปกตตองสะดดหยดลงอนมผลบงคบเปนการทวไป โดยไมมงหมายใหใชบงคบแกกรณใด

เพอบคคลใด เปนการเฉพาะ...”

_17-0121(001)P4.indd 215 5/17/60 BE 1:42 PM



“...ศาลไดพเคราะหมาตรา27(4)(6)(7)(13)และ(24)มาตรา28และมาตรา84แหง

พระราชบญญตองคกรจดสรรคลนความถฯพ.ศ.2553ประกอบกบมาตรา15แหงพระราชบญญต

การประกอบกจการโทรคมนาคมพ.ศ.2544แลวเหนวากฎหมายบญญตใหผถกฟองคดท3(กสทช.)

มอ�านาจหนาทคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนมใหถกเอาเปรยบจากผประกอบกจการ และ

คมครองสทธในความเปนสวนตวและเสรภาพของบคคลในการสอสารถงกนโดยทางโทรคมนาคม

และสงเสรมสทธเสรภาพและความเสมอภาคของประชาชนในการเขาถงและใชประโยชนคลน

ความถทใชในกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคม .... และเพอการน

ผถกฟองคดท 3 (กสทช.) ยอมมอ�านาจออกระเบยบประกาศ หรอค�าสงอนเกยวกบอ�านาจหนาท

ของตนไดทงนผฟองคด(CAT)ในฐานะผรบใบอนญาตตองปฏบตตามหลกเกณฑทก�าหนดในกฎหมาย

วาดวยองคกรจดสรรคลนความถและก�ากบการประกอบกจการวทยกระจายเสยงวทยโทรทศนและ

กจการโทรคมนาคมและตามเงอนไขทผถกฟองคดท3 (กสทช.)ก�าหนดโดยจะพกหรอหยดการให

บรการไมวาทงหมดหรอบางสวนไมไดเวนแตจะไดรบอนญาตจากผถกฟองคดท3(กสทช.)...

....ในชนนจงเหนวาการด�าเนนการของผถกฟองคดท3(กสทช.)เปนการใชอ�านาจตามกฎหมาย

ในฐานะองคกรก�ากบดแลการประกอบกจการโทรคมนาคมเพอก�าหนดหนาทใหผใหสมปทานและ

ผรบสมปทานตามการอนญาต สมปทานหรอสญญาการใหบรการโทรศพทเคลอนทปฏบตเพมเตม

อนเกยวกบการจดท�าบรการสาธารณะกรณยงไมพอฟงวาการออกประกาศกสทช.เรองมาตรการ

คมครองผใชบรการเปนการชวคราวในกรณสนสดการอนญาต สมปทาน หรอสญญาการใหบรการ

โทรศพทเคลอนทพ.ศ.2556ซงมลกษณะเปนกฎนนนาจะไมชอบดวยกฎหมาย....”

“เมอไดพเคราะหแลววาการออกกฎและค�าสงพพาทยงไมพอฟงวาเปนกฎหรอค�าสงทาง

ปกครองทนาจะไมชอบดวยกฎหมายอนเปนเงอนไขประการแรกของการทศาลจะมอ�านาจมค�าสงทเลา

การบงคบตามกฎหรอค�าสงทางปกครองได นอกจากนน ยงเปนค�าขอทเปนประเดนเนอหาของคด

ซงศาลจ�าเปนตองแสวงหาขอเทจจรงใหไดความครบถวนจากคกรณทงสองฝายเสยกอนแลวจงจะม

ค�าวนจฉยตอไปไดดงนนจงยงไมมเหตอนสมควรทจะก�าหนดมาตรการหรอวธการคมครองเพอทเลา

การบงคบตามกฎหรอค�าสงทางปกครองไวชวคราวกอนการพพากษาตามค�าขอของผฟองคด(CAT)”

จากค�าวนจฉยของศาลปกครองกลางในครงน ท�าใหประกาศหามซมดบยงมผลบงคบใช

ตอไปและยงสามารถคมครองสทธและเสรภาพของบคคลในการสอสารถงกนโดยทางโทรคมนาคมและ

สงเสรมสทธเสรภาพและความเสมอภาคของประชาชนในการเขาถงและใชประโยชนคลนความถ

อนเปนสมบตสาธารณะตอไปตลอดอายการคมครองชวคราวตามประกาศ16

16 “เปดค�าตดสนศาลปกครองกลางผบรโภคเฮ...! ศาลไมรบค�ารองชวคราว-ท�าใหประกาศหามซมดบไมสะดด”, (แนวหนา:27กมภาพนธ2557),หนา11

_17-0121(001)P4.indd 216 5/17/60 BE 1:42 PM



7. คณะรกษาความสงบแหงชาตมค�าสงให กสทช. คมครองผใชบรการเปนการชวคราว

ในกรณสนสดการอนญาตหรอสมปทานใหผใชบรการไดรบประโยชนและใชบรการไดอยางตอเนอง

ปราศจากขอจ�ากด17

คณะรกษาความสงบแหงชาต(“คสช.”)ไดท�าการยดอ�านาจการปกครองและเขาจดระเบยบ

การปกครองประเทศไดมค�าสงคสช.ฉบบท94/2557เมอวนท17กรกฎาคม2557ใหกสทช.ชะลอ

การด�าเนนการเกยวกบการประมลคลนความถ เพอกจการโทรคมนาคมออกไปเปนระยะเวลาหนงป

นบตงแตวนทมค�าสง ค�าสงดงกลาวเปนผลท�าใหการประมลคลนความถเพอกจการโทรคมนาคม

ตองเลอนออกไปอกหนงป จากเดมทมการเตรยมจดประมลคลนความถ เพอกจการโทรคมนาคม

ในคลนความถยาน 1800 MHz ในชวงเดอนสงหาคม 2557 เพอใหไดผรบใบอนญาตประกอบ

กจการและใหสามารถเปดบรการใหทนกอนครบก�าหนดมาตรการคมครองผใชบรการในกรณสนสด

การอนญาต สญญาสมปทานหรอสญญาการใหบรการโทรศพทเคลอนท กรณการสนสดสญญา

สมปทานคลนความถยาน 1800MHz ซงจะครบก�าหนดในวนท 15 กนยายน 2557 เพอใหผให

บรการรายใหมสามารถด�าเนนการใหบรการดานการสอสารแกผใชบรการไดอยางตอเนองไมหยดชะงก

โดยระหวางระยะเวลาหนงปทใหชะลอการประมลเพอปรบปรงแกไขกฎหมายของ กสทช. นน

ค�าสง คสช. ฉบบดงกลาวไดก�าหนดให กสทช. คมครองผใชบรการเปนการชวคราว ในกรณสนสด

การอนญาตหรอสมปทาน ใหผใชบรการไดรบประโยชนและใชบรการไดอยางตอเนอง ปราศจาก

ขอจ�ากดโดยใหเปนไปตามทก�าหนดไวในประกาศกสทช.เรองมาตรการคมครองผใชบรการเปนการ

ชวคราวในกรณสนสดการอนญาตสมปทานหรอสญญาการใหบรการโทรศพทเคลอนทพ.ศ.2556

(ประกาศหามซมดบ)ซงท�าใหผใหบรการ(รฐวสาหกจและเอกชน)ตองรวมกนใหบรการแกประชาชน

ตอไปอนเปนการคมครองผใชบรการใหสามารถใชสทธและเสรภาพดานการสอสารไดอยางตอเนอง

ไมหยดชะงก ในชวงการชะลอการจดประมลคลนความถ เพอใหกจการโทรคมนาคม ทงน เพอให

ปรบปรงกฎหมายใหเกดประสทธภาพและประสทธผล

17 ค�าสงคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 94/2557 เรอง การระงบการด�าเนนการตามกฎหมายวาดวยองคกรจดสรร คลนความถและก�ากบการประกอบกจการวทยกระจายเสยงวทยโทรทศนและกจการโทรคมนาคมสงณวนท17กรกฎาคม 2557

_17-0121(001)P4.indd 217 5/17/60 BE 1:42 PM



ไขประเดน ขอโตแยง และความเขาใจคลาดเคลอนเกยวกบการออกประกาศ กสทช.เรอง มาตรการคมครองผใชบรการเปนการชวคราวในกรณสนสดการอนญาตสญญาสมปทานหรอสญญาใหบรการโทรศพทเคลอนท พ.ศ. 2556 (ประกาศหามซมดบ)

1. การออกประกาศหามซมดบเปนการขยายระยะเวลาสญญาสมปทานหรอเปนการอนญาต

ใหใชคลนเปนเวลาอก 1 ปหรอไม18

ขอชแจงวาการออกประกาศหามซมดบไมเปนการขยายสญญาสมปทานและไมใชการอนญาต

ใหใชคลนความถเพราะการออกประกาศฯมาตรการคมครองผใชบรการในกรณสนสดการอนญาตฯ

ไมใชจดสรรคลนความถใหมใหผประกอบการและไมใชเพอใหผประกอบการใชคลนเพอ“ใหบรการตอ”

แตเปนไปเพอใหผใชบรการเดมไมไดรบผลกระทบจากการสนสดการใหบรการอนเนองมาจากหมดอาย

สญญาสมปทาน โดยมเงอนไขวา “เฉพาะกจชวคราว” มก�าหนดเวลาชดเจนแนนอน ตองเรงรด

ทยอยโอนยายลกคาใหเสรจสนในระยะเวลา1ปและ“หามรบลกคาใหม”ในชวงเวลาเปลยนผานน

เพอยนยนไดจรงวาไมไดใชเปน tactic เพอขยายระยะเวลาเพอประกอบกจการตามนยมาตรา 45

แหงพ.ร.บ.องคกรจดสรรคลนความถฯพ.ศ.2557ทก�าหนดใหตองจดสรรคลนความถเพอกจการ

โทรคมนาคมโดยวธการประมลฯหากแตเปนมาตรการทมขนเพอคมครองผบรโภคหลงสญญาสมปทาน

หมดอายเพราะคาดหมายไดอยางชดเจนวาไมวาจะใชวธการใดๆกจะมลกคาคงคางเหลออยในระบบ

ทงน การออกประกาศเปนไปเพอประโยชนผบรโภค ไมใหเกดการสภาวะซมดบขน เพราะนอกจาก

อ�านาจหนาทตามกฎหมายในการจดสรรคลนความถแลว กสทช. ยงมหนาทก�ากบดแลและคมครอง

ผบรโภคอกดวยดงนนการหามาตรการคมครองผบรโภคโดยการออกประกาศหามซมดบนจงจ�าเปน

และถอเปนทางเลอกทดทสดในการหามาตรการรองรบการค มครองผ บรโภค ในทางกลบกน

หาก กสทช. เลอกทจะไมออกประกาศฯ กจะเกดความเสยหาย ผบรโภคตองเผชญชะตากรรมกน

เอาเองกบสภาวะซมดบตดตอสอสารไมไดหลงหมดอายสมปทานโดยกสทช.เองกสามารถคาดการณ

เองไดอยแลววาจะเกดความเสยหายเชนนหากปลอยใหเกดโดยไมด�าเนนการใดเลยจะเกดผลกระทบ

ตอประชาชนและ กสทช. จะถกกลาวหาวาละเวนการปฏบตหนาทตามกฎหมาย เพราะ กสทช.

มหนาทโดยตรงทตองหาวธปองกนไมใหการบรการสาธารณะทางการสอสารตองหยดชะงกลงไป

18 “ปจฉา-วสชนา...! อยางตรงไปตรงมา : กรณสนสดอายสมปทานคลน 1800 MHz (ตอน 2)”, ออนไลน, http:// www.nbtc.go.th

_17-0121(001)P4.indd 218 5/17/60 BE 1:42 PM



2. เหตใด กสทช. จงไมเรงจดประมลคลนความถยาน 1800 MHz กอนหรอทนททสนสด

สมปทาน19

ขอชแจงวา การเรงประมลโดยเอาวนสนสดสมปทานเปนตวตงโดยไมค�านงถงปจจย

ความพรอมจะท�าใหชาตเสยหายการจดสรรคลนความถตองเกด “ประโยชนสงสด” แกประชาชน

ประเดนนไมใช กสทช. จดประมลไมทนกอนหมดสมปทาน การเรงประมลคลนโดยดวนแบบรบๆ

อาจจะสามารถท�าไดแตจะเกดผลกระทบและความเสยหายตามมา เนองจากการจดประมลทถกตอง

ตองสอดคลองตามหลกกฎหมายและตามหลกวชาการ โดยไมปรากฏทงในรฐธรรมนญหรอกฎหมาย

อนใดทก�าหนดใหเรงประมล “ทนท” หลงหมดอายสมปทานหรอ “กอน” สญญาสมปทานสนสด

มเพยงมาตรา45แหงพ.ร.บ.องคกรจดสรรคลนความถฯพ.ศ.2553ทก�าหนดใหกสทช.จดสรร

คลนความถโดยวธการประมลสวนจะจดประมลเมอใดอยางไรนนมาตรา45ก�าหนดวา“ใหเปนไป

ตามหลกเกณฑ วธการ ระยะเวลาและเงอนไขท กสทช. ก�าหนด” ฉะนนการจะจดประมลเมอใด

อยางไรจงอยในดลพนจของกสทช.ซงกสทช.พจารณาแลวเหนวาตอง“ค�านงถงประโยชนสงสด”

ตามมาตรา47ของรฐธรรมนญเปนประการส�าคญโดยการประมลคลนความถนนเปนเพยงวธการหนง

ในการจดสรรคลนความถ เพอใหทราบวาผประกอบการรายใดจะเปนผไดรบอนญาตใหมสทธใช

คลนความถ แตไมไดหมายความวาทราบตวผมสทธใชคลนความถแลว จะสามารถเปดใหบรการ

โทรคมนาคมไดเลย เพราะจ�าเปนตองมขนตอนตางๆทตองด�าเนนการอก กอนทจะสามารถเปดให

บรการโทรคมนาคมได ซงตองใชระยะเวลาในการตดตงโครงขาย ดงนนหาก กสทช. เหนวา

ถาเรงจดประมลไวเกนไปโดยเพงออกใบอนญาต 3G ไปยงไมถงป หากประมลไปแลวไมเกด

ประโยชนสงสด กสทช. ยอมไมสามารถจดประมลไดและจ�าเปนตองก�าหนดชวงระยะเวลา

ทเหมาะสมเพอใหเปนไปตามหลกการของกฎหมาย และทส�าคญปจจยทเกยวของตองพรอม

ผเขาประมลตองพรอม อตสาหกรรมกจการโทรคมนาคมตองพรอม การจดประมลคลนจงจะเกด

ประสทธภาพและเปนการสงเสรมใหเกดการลงทนอยางมประสทธภาพในโครงสรางพนฐานทใหบรการ

แกประชาชนทวประเทศ

ตวอยางเชน หากมการประมลคลนความถยาน 1800 MHz ทนท ณ ปจจบน และ

ผชนะประมลไดเลอกไมท�า2Gหรอ3Gเพราะมอยแลวในตลาดแตกาวขามไปท�า4Gทมลกษณะ

การบรการทเนนการรองรบขอมล(data)อยางเดยวขณะทการใหบรการเสยง(voice)ใชงานไดไมดนก

เพราะเปนVOIPซงในประเทศสวนใหญทวโลกกทราบขอจ�ากดของ4Gและยงอยระหวางการพฒนา

19 “ปจฉา-วสชนา...! อยางตรงไปตรงมา : กรณสนสดอายสมปทานคลน 1800 MHz (ตอน 2)”, ออนไลน, http:// www.nbtc.go.th

_17-0121(001)P4.indd 219 5/17/60 BE 1:42 PM



ดงนน หาก กสทช. เหนวาเทคโนโลยและอตสาหกรรมยงไมพรอม อนจะกอใหเกดผลกระทบไปยง

ผบรโภคในทายทสดแลว แตหาก กสทช. เรงรดจดประมลไป การจดสรรคลนกจะไมเกดประโยชน

สงสดตอประชาชนเกดความเสยหายตามมาเชนไมมผเขารวมประมลผเขาประมลลวนเปนรายเดม

ประมลไดแตไมสามารถrolloutการใหบรการไดฯลฯประชาชนกจะไมไดรบประโยชนอยางเตมท

และกสทช.ในฐานะผก�ากบดแลกตองรบผดชอบ

3. การเรงประชาสมพนธโอนยายลกคากอนหมดสญญาสมปทานอาจไปกระทบสทธตาม

สญญาสมปทานทไดรบการคมครองตามรฐธรรมนญจนถงวนทสมปทานหมดอาย

ขอชแจงวาตามบทเฉพาะกาล มาตรา 305 ของรฐธรรมนญก�าหนดคมครองสทธการใช

คลนความถของคสญญาสมปทานจนกวาสมปทานนนจะสนผลดงนนหากกสทช.ไปเรงการโอนยาย

ลกคากอนสญญาสมปทานสนสดในวนท 15 กนยายน 2556 กจะสมเสยงวาไปกระทบสทธทไดรบ

การคมครองไวตามรฐธรรมนญ โดยท�าใหรฐเสยรายได ขณะทจะมผลเปนการไปเออผประกอบการ

ทอยนอกสญญาสมปทาน กสทช. จงตองด�าเนนมาตรการตางๆ ดวยความรอบคอบ ค�านงถงฐาน

อ�านาจตามกฎหมายทรองรบไวโดยครบถวนไมไปกาวลวงหรอกระทบสทธผใดเปนธรรมแกทกฝาย

4. การเลอนจดประมลคลนความถ 1800 MHz กอนสนสดสมปทานฯ จะท�าใหรฐเสยหาย

1.6 แสนลานหรอไม

ขอใหขอมลวา มนกวชาการคนหนงซงเปนอนกรรมการเตรยมการจดประมลคลนความถ

1800MHz ท กสทช. เปนผแตงตงไปโจมต การท กสทช. เลอนการจดประมลคลน 1800MHz

กอนสนสดสมปทานฯ วา ท�าใหรฐเสยหายเปนเงนกวา 1.6 แสนลานบาทนน ขอกลาวอางของกลม

นกวชาการดงกลาวเปนเรองไมจรงและมการใสความท�าใหเกดความเสยหาย เนองจาก กสทช.

โดยกทค.ยงไมเคยมมตก�าหนดวนประมลกอนสมปทานคลน1800MHzจะสนสดจงไมมการเลอน

จดประมลและไมมกรณประมลลาชา ทงน การจดประมลคลนความถตองอยในชวงเวลาทเหมาะสม

โดยปจจยทกมตตองพรอมจงจะเกดประโยชนสงสดแกประชาชนอนเปนโจทยส�าคญตามเจตนารมณ

ของรฐธรรมนญ ซงเรองนบอรด กทค. สคน ซงไดรบผลกระทบจากการทถกใสความน ไดน�าคดไป

ฟองคดอาญาฐานหมนประมาทตอศาลอาญา ซงศาลอาญาไดไตสวนพยานโจทกอยางละเอยดพรอม

เปดโอกาสใหทนายฝายจ�าเลยซกคานอยางเตมทแลวศาลมค�าสงวาคดมมลใหประทบรบฟองตอไป

ขอชแจงวากสทช.ไมไดท�าใหรฐเสยรายไดเนองจากกสทช.ยงไมไดก�าหนดวนจดประมลคลน

ความถยาน 1800MHz เมอยงไมเคยก�าหนดวน กจะเรยกวามการเลอนไมไดขอเทจจรงทวารฐ

เสยหายจากการเลอนประมล จงไมตรงกบความเปนจรง โดยทถกตองคอนอกจาก กสทช. ไมเคย

เลอนจดประมลแลว กสทช. กไมไดจดประมลลาชาอกดวย เนองจากการจดประมลใหส�าเรจลลวง

ตามทกฎหมายก�าหนดและบรรลตามเจตนารมณวตถประสงคตามกฎหมายนน รฐธรรมนญก�าหนด

_17-0121(001)P4.indd 220 5/17/60 BE 1:42 PM



วาให กสทช. จดสรรคลนและก�ากบดแลโดย “ค�านงประโยชนสงสดของประชาชน” ประกอบกบ

ไมมกฎหมายใดก�าหนดใหเรงประมลกอนหรอทนททสญญาสมปทานสนสดมเพยงมาตรา 45 แหง

พ.ร.บ.องคกรจดสรรคลนฯ2553ทก�าหนดวาการประมลใหเปนไปตามหลกเกณฑวธการระยะเวลา

และเงอนไขทกสทช.ก�าหนดฉะนนการจะจดประมลเมอใดอยางไรนนจงอยในดลพนจของกสทช.

ซง กสทช. พจารณาโดยรอบคอบจนมาสค�าตอบวา ปจจยทเกยวของทกมตตองพรอม จงจะเกด

ประโยชนสงสดตอประชาชนตามมาตรา 47 ของรฐธรรมนญอนเปนกฎหมายสงสดทเปนบทบญญต

เกยวกบคลนความถไวโดยเฉพาะ เรองนจงไมใชการเลอนจดประมลหรอประมลลาชา แตเปน

การหาชวงเวลาทเหมาะสม เมอปจจยทเกยวของทกมตพรอมและท�าการเยยวยาผใชบรการ

คงคางในระบบไดแลวจงจะสามารถจดประมลตามมาตรา 45 ตอไปซงในขณะนกสทช.กไดเตรยม

ความพรอมการจดประมลคลนความถยาน1800MHzโดยเดนหนาเตรยมการคขนานกนไปดวย

การเรงจดประมลโดยเอาวนสนสดสมปทานเปนตวตงโดยไมค�านงถงปจจยความพรอม

ตางหากทจะท�าใหชาตเสยหาย ขณะทการจดประมลเมอปจจยทกมตพรอมจะน�ามาซงประโยชน

และรายไดแกเศรษฐกจ สงคมและประเทศชาตโดยรวม

ในทางกลบกนสงทจะท�าใหรฐเสยหายคอการเรงจดประมลในขณะทปจจยตางๆไมพรอม

การเรงประมลคลนโดยดวนแบบรบๆ อาจจะสามารถท�าไดแตจะเกดผลกระทบและความเสยหาย

ตามมาแตหากกสทช.จดประมลเมอปจจยทเกยวของพรอมผเขาประมลพรอมอตสาหกรรมกจการ

โทรคมนาคมพรอม การจดประมลคลนกจะเกดประสทธภาพและเปนการสงเสรมใหเกดการลงทน

อยางยงยนมประสทธภาพในการวางโครงสรางพนฐานทใหบรการแกประชาชนทวประเทศประโยชน

และรายไดกจะเกดแกทงประเทศโดยรวมอนเนองมาจากการใหบรการบนคลนความถยาน1800MHz

จะเปนกลไกส�าคญทจะกระตนเศรษฐกจของประเทศอยางยงยนในอนาคต เกดการลงทนในประเทศ

การวางโครงขายโทรคมนาคม การจางงาน การตลาด การลงทนในเทคโนโลยใหม เกดมลคา

ทางเศรษฐกจตอการเจรญเตบโตของอตสาหกรรมโทรคมนาคมเองและอตสาหกรรมเกยวเนอง

ในรปแบบตางๆทเกดจากการอนญาตใหใชคลนความถยาน1800MHzตอเมอปจจยทกมตพรอมโดย

ขอเปรยบเทยบใหเหนถงผลดผลเสยเรงจดประมลคลนยาน1800MHzกอนสนสดสมปทานดงน

ผลดการเรงจดประมล

1. ถาจดประมลส�าเรจจะเกดรายไดจากการประมลเขารฐเรวขน

2. มผไดรบอนญาตใหใชคลนยาน1800MHzตอทนท

ผลเสยการเรงจดประมล

1. รฐไมมรายไดเพมขนถาการจดประมลคลนความถยาน1800MHzลมเหลวเนองจาก

มแนวโนมสงวาจะมผเขาประมลนอยราย

_17-0121(001)P4.indd 221 5/17/60 BE 1:42 PM



2. ผใชบรการ2Gเดมสวนใหญจะไดรบผลกระทบเพราะไมสามารถโอนยายไปยงระบบใหม

ไดทนเนองจากผชนะการประมลมแนวโนมจะใชคลนความถยาน1800MHzไปใหบรการในระบบ

4G ซงไมไดตอบสนองความตองการเดมของผใชบรการทเปนระบบ 2G รวมทงการทจดการประมล

เรวแลว ไดผมสทธในการใชคลน 1800กอนสนสดสมปทาน ไมไดหมายความวาผทไดสทธในการใช

คลนนจะสามารถเปดใหบรการไดทนทเพราะตองมขนตอนตางๆทตองด�าเนนการโดยเฉพาะการสราง

โครงขายซงตองใชเวลาด�าเนนการเปนปสงผลมาจากการทเพงเสรจสนการประมล3Gไปเมอป2555

และปจจบนอยระหวางการเดนหนาสรางโครงขาย3Gใหครอบคลมทวประเทศตามทกสทช.ก�าหนด

ในเงอนไขใบอนญาตซงตองใชเงนลงทนสงนบหมนลานบาทในการสรางโครงขายทตองอาศยเงนลงทน

จดสรางโครงสรางพนฐานทเปนระบบสาธารณปโภคขนาดใหญ โดยอาจสงผลกระทบตอการระดม

เงนมาเขาประมลคลนความถยาน 1800 MHz ทจะจดขนได รวมทงผ ประกอบการบางราย

ยงถอครองคลนความถยาน 1800MHz ทสมปทานยงไมหมดอายอยจ�านวนหนงซงอาจไมสามารถ

เขาประมลได

3. หากเปนไปตามขอเสนอของนกวชาการบางคนทใหเรงประมล โดยไมใหออกประกาศ

ก�าหนดมาตรการทางกฎหมายหามซมดบผลคอเมอสนสดสมปทานซมจะดบผใชบรการ2Gของคลน

1800เดมอาจถกลอยแพและอาจตองโอนยายไปใชบรการ2Gของคายทสมปทานยงเหลออกหลายป

ซงเหลออยเพยงเจาเดยวในตลาดท�าใหเกดการผกขาดการใหบรการ2G

4. การเปดใหบรการ4Gจะใชเวลานานขนเนองจากการใหบรการไมสามารถใชโครงขาย

2G เดมได จงตองทยอยสรางโครงขายขนใหมทตองใชการลงทนมหาศาลในการจดสรางโครงสราง

พนฐานดานโทรคมนาคมในระบบสาธารณปโภคขนาดใหญและอาศยระยะเวลาด�าเนนการครนจะไปใช

โครงขาย3Gกยงไมไดเพราะผรบอนญาตทง3รายทเพงไดรบใบอนญาตในวนท7ธนวาคม2555

ยงตดตงโครงขายไมสมบรณ

5. อาจมคลนความถจ�านวนหนงไมไดรบการจดสรรซงตามรฐธรรมนญก�าหนดใหกสทช.

จดสรรคลนความถโดยค�านงถงประโยชนสงสดดงนนการเรงจดสรรคลนอยางฉกเฉนในกรณทยงไมม

ปญหาขาดแคลนคลนและปจจยตางๆ ยงไมพรอม เนองจากคลน 1800 ตามสมปทานทจะสนสด

มลกษณะเปนคลนฟนหลอ หากจดสรรไปเรวมโอกาสทจะมคลนเหลอ ท�าใหการใชทรพยากรคลน

ความถกจะไมเกดประโยชนสงสดไมเกดประสทธภาพในการจดสรรทรพยากรสาธารณะ

6. อปกรณโทรศพทมอถอทรองรบ4Gและเทคโนโลย4Gในปจจบนยงมราคาแพงและ

หายาก เมอเทยบกบ 2G และ 3G อนจะกระทบตอตนทนและสงผลตอคาบรการและคาใชจายท

ผบรโภคผตองการใชบรการตองแบกรบ

_17-0121(001)P4.indd 222 5/17/60 BE 1:42 PM



7. คลนความถยาน 1800MHz ทวางอยไมสามารถเรยกคนมาเพอปรบปรงการใชงาน

คลนความถ (refarm) เพอใหการจดสรรคลนเกดประสทธภาพมากขนได เนองจากการขยบ block

ปรบชวงความถเพอใหชวงคลนทอยหางกน(คลนฟนหลอ)ใหมาตดกนตองอาศยระยะเวลาเพยงพอ

ด�าเนนการดงน

1) ตองมการเจรจากบคสญญาสมปทานเจาของสทธการใชงานคลนในการขยบชวง

ความถใหตรงกบแผงวทย

2) การปรบปรงชวงการใชคลนตองแกไขแผนแมบทหรอแผนความถทมขนตอน

ตามกฎหมายทใหจดประเมนผลและปรบปรงในภาพรวม การไปแกไขบางจดจะสมเสยงถกโจมตวา

เลอกปฏบตชวยเหลอผประกอบการบางรายไมสอดคลองกบเงอนไขและวตถประสงคตามกฎหมาย

ในการrefarm

8. มแนวโนมวาการประมล 4G จะลมเหลว เนองจากผเขาประมลอาจมนอยราย และ

รายทไมมสทธเขาประมลอาจใชสทธฟองรองเพอหามจดการประมล

บทสรป การออกประกาศ กสทช. เรอง มาตรการคมครองผใชบรการเปนการชวคราวในกรณสนสด

การอนญาตสมปทานหรอสญญาการใหบรการโทรศพทเคลอนทพ.ศ.2556(“ประกาศหามซมดบ”)

เปนการเยยวยาผใชบรการทคงคางในระบบราว17ลานคนหลงสนสดสญญาสมปทานโดยก�าหนด

หนาทใหผใหบรการ (รฐวสาหกจและเอกชน) รวมกนรบผดชอบใหบรการแกประชาชนตอไปอก

ชวงเวลาหนงตามมาตรฐานเดม เพอท�าใหบรการสาธารณะดานการสอสารโทรคมนาคมมความ

ตอเนองไมสะดดหยดลงโดยเปดโอกาสใหประชาชนผใชบรการสามารถเลอกโอนยายไปใชบรการกบ

ผใชบรการรายอนใดในคลนยานความถอนตามความประสงคของตนเองอนเปนการคมครองประชาชน

ผบรโภคใหยงสามารถใชบรการดานการสอสารผานกจการโทรคมนาคมตอไปไดอยางตอเนองไมหยด

ชะงกซงเปนไปตามหลกกฎหมายปกครองเรองการใหบรการสาธารณะทรฐจะตองด�าเนนการใหมการ

บรการสาธารณะอยางเสมอภาคและตอเนอง

นอกจากน การออกประกาศหามซมดบดงกลาว ยงเปนการคมครองใหประชาชน สามารถ

ตดตอสอสารระหวางกนไดอยางตอเนอง อนเปนสทธและเสรภาพขนพนฐานของประชาชนในดาน

การสอสารและการเขาถงบรการการสอสาร ทมการรบรองในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบตางๆ กไดมบทบญญตรบรองสทธและเสรภาพดานการ

สอสารเอาไวดวย ซงคาดวารฐธรรมนญฉบบใหมทจะมการยกรางขนมากจะมการบญญตก�าหนด

หลกการเกยวกบสทธและเสรภาพในเรองนไวเชนกน

_17-0121(001)P4.indd 223 5/17/60 BE 1:42 PM



นอกจากน การทคณะรกษาความสงบแหงชาตไดมค�าสงท 94/2557 ก�าหนดมการบงคบใช

ประกาศหามซมดบตอไปเพอคมครองประชาชนผใชบรการ ไมใหอยในสภาวะซมดบในชวงทมการ

ชะลอการประมลคลนความถและปรบปรงกฎหมาย กเปนบทพสจนอยางชดเจนวาการด�าเนนการ

ของกสทช. ในการคมครองสทธมนษยชนในเรองสทธและเสรภาพในดานการสอสาร ดวยการออก

ประกาศหามซมดบเปนไปอยางถกตองและเกดประโยชนตอประชาชนสอดคลองกบภารกจของกสทช.

ทจะตองด�าเนนการตามกฎหมายแลวแตการทจะท�าใหการคมครองสทธและเสรภาพในสวนนเปนไป

อยางยงยนและเกดประสทธภาพยงขนนน จ�าเปนจะตองแกไขปรบปรง พ.ร.บ. องคกรจดสรรคลน

ความถฯพ.ศ.2553ใหมบทบญญตก�าหนดมาตรการเยยวยาผบรโภคในระหวางการเปลยนผานจาก

ระบบสมปทานไปสระบบใบอนญาตใหชดเจนดวย

_17-0121(001)P4.indd 224 5/17/60 BE 1:42 PM




ภาษาไทย

“ปจฉา-วสชนา...!อยางตรงไปตรงมา:กรณสนสดอายสมปทานคลน1800MHz(ตอน2)”,ออนไลน,

http://www.nbtc.go.th

“เปดค�าตดสนศาลปกครองกลางผบรโภคเฮ...! ศาลไมรบค�ารองชวคราว-ท�าใหประกาศหามซมดบ

ไมสะดด”, (แนวหนา:27กมภาพนธ2557),หนา11

นนทวฒนบรมานนท,“หลกกฎหมายปกครองเกยวกบบรการสาธารณะ”,ส�านกพมพวญญชน,2544

ดร.สทธพลทวชยการ,“ความจรงและความรบผดชอบทหายไปในสงคมไทยกรณฟองนกวชาการ-

สอมวลชนจากการวพากษประเดนคลน1800MHz”,(สยามรฐ:23กนยายน2556),

ดร. สทธพล ทวชยการ, “เรองวนวายของฐานอ�านาจกฎหมายกบประกาศ กสทช. หามซมดบ”,

(มตชน:14สงหาคม2556),

สวจกขณ นาควชระชย, “พฒนาการของสทธมนษยชนภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย”

ในหนงสอรวมบทความทางวชาการชดท12ศาลรฐธรรมนญกบการคมครองสทธเสรภาพของ

ประชาชนภายใตรฐธรรมนญ,2557

อบลรตนศรยวศกด,“สทธในการสอสารของประชาชนกบสทธมนษยชน:วาทกรรมการตอสในเวท

สากล” ในกฎหมายและสทธมนษยชน, (วถสงคมไทย สรรนพนธทางวชาการเนองใน

วาระหนงทศวรรตปรดพนมยงคชดท 6คณะกรรมการด�าเนนงานฉลอง100ป ชาตกาล

นายปรดพนมยงครฐบรษอาวโสภาคเอกชน,2554

ภาษาองกฤษ

Jeand’Arcy,Therighttocommunicate,1969,http://righttocommunicate.com/?q=about

_17-0121(001)P4.indd 225 5/17/60 BE 1:42 PM



ภาคผนวก

_17-0121(001)P4.indd 226 5/17/60 BE 1:42 PM



หนา ๕ เลม ๑๓๑ ตอนพเศษ ๑๓๙ ง ราชกจจานเบกษา ๒๓ กรกฎาคม ๒๕๕๗

คาสงคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท ๙๔/๒๕๕๗

เรอง การระงบการดาเนนการตามกฎหมายวาดวยองคกรจดสรรคลนความถ และกากบการประกอบกจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และกจการโทรคมนาคม

เพอใหการดาเนนการของ กสทช. ในการประมลคลนความถเพอกจการโทรคมนาคม เปนไปดวยความเรยบรอยและเปนไปอยางรอบคอบ เพอคมครองผใชบรการใหไดรบประโยชนและใชบรการไดอยางตอเนอง ปราศจากขอจากดในชวงเวลาเปลยนผานการสนสดการสมปทาน และคมครองประโยชนสาธารณะ คณะรกษาความสงบแหงชาตจงมคาสง ดงตอไปน

ขอ ๑ ให กสทช. ชะลอการดาเนนการเกยวกบการประมลคลนความถเพอกจการโทรคมนาคม ออกไปเปนระยะเวลาหนงปนบแตวนทมคาสงน

ในระหวางชะลอการดาเนนการตามวรรคหนง ให กสทช. คมครองผใชบรการเปนการชวคราว ในกรณสนสดการอนญาตหรอสมปทาน ใหผใชบรการไดรบประโยชนและใชบรการไดอยางตอเนอง ปราศจากขอจากด โดยใหเปนไปตามทกาหนดไวในประกาศคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต เรอง มาตรการคมครองผใชบรการเปนการชวคราวในกรณสนสดการอนญาต สมปทาน หรอสญญาการใหบรการโทรศพทเคลอนท พ.ศ. ๒๕๕๖

ขอ ๒ ให กสทช. ดาเนนการใหมการแกไขเพมเตมกฎหมาย ออกกฎ ระเบยบ ประกาศ หรอคาสงทเกยวของ หรอแกไขปรบปรงหรอยกเลกกฎ ระเบยบ ประกาศ หรอคาสงทเกยวของ เพอรองรบการดาเนนการใหเปนไปดวยความโปรงใส เปนธรรม และสามารถตรวจสอบได อนจะทาใหการดาเนนการของหนวยงานท เ กยวของเปนไปอยางมประสทธภาพ เกดประสทธผลสงสด และสอดคลองกบแนวนโยบายการใชจายเงนงบประมาณของรฐ โดยคานงถงความมนคงของรฐ และประโยชนสาธารณะ

ทงน ตงแตบดนเปนตนไป

สง ณ วนท ๑๗ กรกฎาคม พทธศกราช ๒๕๕๗ พลเอก ประยทธ จนทรโอชา

หวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต

_17-0121(001)P4.indd 227 5/17/60 BE 1:42 PM



หนา ๔๙ เลม ๑๓๐ ตอนพเศษ ๑๐๘ ง ราชกจจานเบกษา ๒๙ สงหาคม ๒๕๕๖

ประกาศคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต

เรอง มาตรการคมครองผใชบรการเปนการชวคราวในกรณสนสดการอนญาต สมปทาน หรอสญญาการใหบรการโทรศพทเคลอนท

พ.ศ. ๒๕๕๖

โดยทการใหบรการโทรศพทเคลอนทภายใตการอนญาต สมปทาน หรอสญญาการใหบรการโทรศพทเคลอนท จะสนสดสญญาการใหบรการ ซงแผนแมบทการบรหารคลนความถ (พ.ศ. ๒๕๕๕) กาหนดไวอยางชดเจนวา เมอสนสดอายการอนญาต สมปทาน หรอสญญาประกอบกจการโทรคมนาคมใดแลวใหรฐวสาหกจตองคนคลนความถทใหบรการเพอนาไปจดสรรใหมโดยระบบใบอนญาตตอไป แตปรากฏวา การโอนยายผใชบรการออกจากระบบไมสามารถโอนยายไดทงหมดในวนสนสดสญญาสมปทานเนองจากมขอจากดทางเทคนคและปญหาขอกฎหมายซงจะกระทบตอผใชบรการ และไมสามารถ ใชมาตรการอนเพอคมครองผใชบรการไดอยางมประสทธภาพ เพอเปนการเตรยมการรองรบผลของ การสนสดสญญาดงกลาว ใหมความตอเนองในการใหบรการ การคมครองประโยชนสาธารณะ และคมครองผใชบรการใหไดรบประโยชนและใชบรการไดอยางตอเนองปราศจากขอจากดในชวงเวลาเปลยนผาน การสนสดการอนญาต สมปทาน หรอสญญาการใหบรการโทรศพทเคลอนท ในระหวางทการจดสรรคลนความถดงกลาวแกผรบใบอนญาตรายใหมยงไมแลวเสรจ คณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต จงกาหนดมาตรการคมครองผใชบรการเปนการชวคราวเพอใชบงคบ ในกรณสญญาสมปทานสนสดลง

อาศยอานาจตามความในมาตรา ๒๗ (๔) (๖) (๗) (๑๓) และ (๒๔) มาตรา ๒๙ ประกอบกบมาตรา ๘๓ และมาตรา ๘๔ แหงพระราชบญญตองคกรจดสรรคลนความถและกากบการประกอบกจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และกจการโทรคมนาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ อนเปนกฎหมาย ทมบทบญญตบางประการเกยวกบการจากดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา ๒๙ ประกอบกบมาตรา ๓๕ มาตรา ๓๖ มาตรา ๔๑ มาตรา ๔๓ มาตรา ๔๕ มาตรา ๔๖ มาตรา ๔๗ มาตรา ๖๑ และมาตรา ๖๔ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย บญญตใหกระทาไดโดยอาศยอานาจ ตามบทบญญตแหงกฎหมาย และอานาจตามมาตรา ๑๕ และมาตรา ๒๐ แหงพระราชบญญต การประกอบกจการโทรคมนาคม พ.ศ. ๒๕๔๔ อนเปนกฎหมายทมบทบญญตบางประการเกยวกบ การจากดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา ๒๙ ประกอบกบมาตรา ๓๕ มาตรา ๓๖ มาตรา ๔๑ มาตรา ๔๓ และมาตรา ๔๕ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย บญญตใหกระทาไดโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย คณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต จงกาหนดมาตรการคมครองผใชบรการเปนการชวคราวเพอมใหการไดรบบรการโทรศพทเคลอนททผใชบรการไดรบตามปกตตองสะดดหยดลง ไวดงตอไปน

_17-0121(001)P4.indd 228 5/17/60 BE 1:42 PM



หนา ๕๐ เลม ๑๓๐ ตอนพเศษ ๑๐๘ ง ราชกจจานเบกษา ๒๙ สงหาคม ๒๕๕๖

ขอ ๑ ประกาศนเรยกวา “ประกาศคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต เรอง มาตรการคมครองผใชบรการเปนการชวคราวในกรณสนสด การอนญาต สมปทาน หรอสญญาการใหบรการโทรศพทเคลอนท พ.ศ. ๒๕๕๖”

ขอ ๒ ในประกาศน “คณะกรรมการ” หมายความวา คณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน

และกจการโทรคมนาคมแหงชาต “สานกงาน” หมายความวา สานกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน

และกจการโทรคมนาคมแหงชาต “สญญาสมปทาน” หมายความวา การอนญาต สมปทาน หรอสญญาทรฐวสาหกจนาคลนความถ

มามอบหมายใหเอกชนประกอบกจการโทรคมนาคม “ผใหบรการ” หมายความวา ผใหสมปทานและผรบสมปทานเดมตามสญญาการอนญาต สมปทาน

หรอสญญาทสนสดลง “ผใชบรการ” หมายความวา ผใชบรการโทรศพทเคลอนทในวนทการอนญาต สมปทาน หรอ

สญญาสนสดลง ขอ ๓ เมอสนสดสญญาสมปทาน เพอบรรเทาความเดอดรอนเสยหายของผใชบรการทยง

ไมอาจโอนยายไปยงผใหบรการโทรศพทเคลอนทรายอนไดและเปนการคมครองผใชบรการใหสามารถ ใชบรการไดอยางตอเนอง รวมทงเพอเปนการเตรยมความพรอมสาหรบการจดประมลคลนความถและ การโอนยายผใชบรการไปสผรบใบอนญาตทไดรบจดสรรคลนความถ ในระหวางทยงไมสนสดระยะเวลา ความคมครองทคณะกรรมการกาหนดตามขอ ๙ ใหผใหบรการมหนาทใหบรการตอไปเปนการชวคราว โดยจะตองแจงใหผใชบรการทราบถงการสนสดสญญาสมปทาน และสทธของผใชบรการทจะไดรบความคมครองใหสามารถใชบรการไดอยางตอเนองภายใตสญญาใหบรการเดม รวมทงตองอานวยความสะดวก แกผใชบรการในการใชบรการคงสทธเลขหมายโทรศพทเคลอนทของตนจนสนสดระยะเวลาความคมครอง ซงตองไมเกนหนงป นบแตวนสนสดสญญาสมปทาน

ในกรณทผใชบรการโอนยายออกจากระบบไปยงผใหบรการโทรศพทเคลอนทรายอนหมดกอนระยะเวลาหนงป หรอผใหบรการไดรายงานตอคณะกรรมการและพสจนไดวาเลขหมายทยงคงอยในระบบ ไมปรากฏขอมลการใชบรการเปนเวลาไมนอยกวาหกเดอน คณะกรรมการอาจสงใหยตหนาทการใหบรการตามประกาศนได

ขอ ๔ กอนสญญาสมปทานจะสนสดลงไมนอยกวาเกาสบวน ผใหบรการจะตองจดทาแผนความคมครองผใชบรการเสนอตอคณะกรรมการเพอพจารณาใหความเหนชอบ โดยคณะกรรมการอาจมคาสงแกไขเพมเตมแผนความคมครองผใชบรการใหมความเหมาะสมยงขนได ทงน คณะกรรมการจะตองพจารณาใหแลวเสรจภายในสามสบวน นบแตวนไดรบแผนความคมครองผใชบรการดงกลาว

_17-0121(001)P4.indd 229 5/17/60 BE 1:42 PM



หนา ๕๑ เลม ๑๓๐ ตอนพเศษ ๑๐๘ ง ราชกจจานเบกษา ๒๙ สงหาคม ๒๕๕๖

เมอประกาศนมผลใชบงคบแลว หากสญญาสมปทานมระยะเวลาสนสดเหลออยไมถงเกาสบวน ผใหบรการตองจดทาแผนความคมครองผใชบรการเสนอตอคณะกรรมการเพอพจารณาใหความเหนชอบภายในสบหาวน นบแตวนทประกาศนมผลใชบงคบ

ในระหวางทคณะกรรมการยงไมไดใหความเหนชอบแผนความคมครองผใชบรการ ใหผใหบรการมหนาทใหบรการตอไปโดยจะพกหรอหยดการใหบรการไมวาทงหมดหรอบางสวนไมได

ขอ ๕ แผนความคมครองผใชบรการตามขอ ๔ อยางนอยตองมสาระสาคญ ดงตอไปน (๑) ขอมลการใหบรการ เชน ขอมลผใชบรการ จานวนเงนคงคางในระบบ (๒) แผนงานประชาสมพนธใหผใชบรการทราบถงการสนสดสญญาสมปทาน (๓) แผนงานสงเสรมใหผใชบรการสามารถใชบรการคงสทธเลขหมายโทรศพทเคลอนทไดอยาง

มประสทธภาพ ไมเลอกปฏบต และเปนไปอยางทวถง (๔) คาใชจายในการใหบรการ และภาระทเกดขนจากการทตองรกษาคณภาพมาตรฐาน

ในขณะทจานวนผใชบรการลดลงตลอดเวลา ขอ ๖ ในระหวางระยะเวลาความคมครอง ผใหบรการมหนาทปฏบตตามเงอนไข ดงน (๑) จะพกหรอหยดการใหบรการไมวาทงหมดหรอบางสวนไมได (๒) ไมมสทธรบผขอใชบรการรายใหม ทงน ไมวาจะเปนการรบโดยใหสญญาบรการหรอโดย

ผานบรการคงสทธเลขหมายโทรศพทเคลอนท (๓) รกษาคณภาพการใหบรการและกาหนดคาบรการตามประกาศทเกยวของ (๔) ประชาสมพนธแจงเงอนไขความคมครอง กาหนดระยะเวลาสนสดความคมครอง

และบรการคงสทธเลขหมายโทรศพทเคลอนท ใหผใชบรการทราบอยางตอเนองตามทกาหนดในแผนงานตามขอ ๕ (๒)

(๕) เรงรดการโอนยายผใชบรการตามทกาหนดในแผนงานตามขอ ๕ (๓) และรบภาระคาใชจายในการพฒนาชองทางและเพมประสทธภาพในการโอนยายเลขหมายโทรศพทเคลอนท

(๖) ใหรายงานจานวนผใชบรการคงเหลอใหคณะกรรมการทราบภายในวนทเจดของทกเดอน ขอ ๗ ในชวงระยะเวลาคมครอง ใหผใหบรการเปนผรบชาระเงนรายไดจากการใหบรการ

แทนรฐโดยแยกบญชการรบเงนไวเปนการเฉพาะ แลวรายงานจานวนเงนรายไดและดอกผลทเกดขนซงไดหกตนทนคาใชโครงขาย คาธรรมเนยมเลขหมายโทรคมนาคม ตนทนคาใชจายในการบรหารจดการ และตนทนคาใชจายอนทจาเปนในการใหบรการแลว สวนทเหลอใหนาสงสานกงานเพอตรวจสอบ กอนนาสงเปนรายไดแผนดนตอไป

การตรวจสอบการดาเนนการตามวรรคหนง ใหสานกงานแตงตงคณะทางานคณะหนงจานวน หาคน ประกอบดวย ผแทนกระทรวงการคลง ผแทนกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ผแทนสานกงานอยการสงสด ผเชยวชาญดานการเงนและบญชหนงคนและผเชยวชาญดานเศรษฐศาสตรหนงคน โดยมผแทนสานกงานเปนเลขานการคณะทางาน

_17-0121(001)P4.indd 230 5/17/60 BE 1:42 PM



หนา ๕๒ เลม ๑๓๐ ตอนพเศษ ๑๐๘ ง ราชกจจานเบกษา ๒๙ สงหาคม ๒๕๕๖

ขอ ๘ เพอกาหนดกรอบระยะเวลาทแนนอนในการจดสรรคลนความถทใชอยในสญญาสมปทาน คณะกรรมการจะจดทาแผนการประมลคลนความถทใชอยในสญญาสมปทานเพอกาหนดกรอบระยะเวลาในการจดสรรคลนความถตามมาตรา ๔๕ แหงพระราชบญญตองคกรจดสรรคลนความถ และกากบการประกอบกจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และกจการโทรคมนาคม พ.ศ. ๒๕๕๓

แผนการประมลคลนความถตามวรรคหนง อยางนอยตองมรายละเอยดเกยวกบกาหนดระยะเวลาการประมลคลนความถแลวเสรจ

ขอ ๙ ในกรณระยะเวลาความคมครองยงไมสนสด เมอคณะกรรมการไดจดสรรคลนความถใหกบผรบใบอนญาตใหใชคลนความถรายใหมแลว ใหคณะกรรมการกาหนดวนหยดการใหบรการซงถอเปนวนสนสดระยะเวลาความคมครอง พรอมทงแจงใหผใหบรการทราบถงกาหนดวนหยดใหบรการดงกลาวเพอเตรยมความพรอมในการนาคลนความถไปใหบรการใหม

ผใหบรการมหนาทจะตองแจงถงวนหยดใหบรการแกผใชบรการลวงหนาไมนอยกวาเกาสบวน กอนทผใหบรการจะหยดใหบรการ

ขอ ๑๐ เมอสนสดระยะเวลาการคมครอง หากยงมผใชบรการคงเหลอทไมแจงความประสงคจะขอยายไปยงผใหบรการโทรศพทเคลอนทรายอน ใหสนสดระยะเวลาคมครองผใชบรการเปนการชวคราว ตามประกาศน

ในกรณทผใหบรการมเงนคางชาระแกผใชบรการตามวรรคหนง ผใหบรการตองคนเงนนนแกผใชบรการ ทงน การคนเงนใหเปนไปตามประกาศคณะกรรมการกจการโทรคมนาคมแหงชาต เรอง มาตรฐานของสญญาใหบรการโทรคมนาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ ขอ ๓๔ โดยอนโลม

ขอ ๑๑ ประกาศนใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป

ประกาศ ณ วนท ๑๖ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ พลอากาศเอก ธเรศ ปณศร

ประธานกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต

_17-0121(001)P4.indd 231 5/17/60 BE 1:42 PM


* รองประธานสภานตบญญตแหงชาต, ผเขารบการอบรมหลกสตร “หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย” (นธป.) รนท 3 ของส�านกงานศาลรฐธรรมนญ

1. บทน�า การคมครองสทธและเสรภาพ เปนหลกการพนฐานของประเทศเสรประชาธปไตยทอยบน

รากฐานของความเปนนตรฐเหนไดจากรฐธรรมนญของแตละประเทศไดมบทบญญตวาดวยสทธและ

เสรภาพของประชาชนปรากฏไวในรฐธรรมนญ หรอบางประเทศไดใหความส�าคญถงการรบรองและ

คมครองสทธและเสรภาพโดยกลาวถงการคมครองสทธและเสรภาพไวในอารมภบทของรฐธรรมนญ

เชนรฐธรรมนญของประเทศสาธารณรฐฝรงเศสเปนตน

อยางไรกด แมวาการคมครองสทธและเสรภาพเปนเรองไดรบการรบรองดวยบทบญญตแหง

รฐธรรมนญและเปนเรองทรฐจะตองใหความส�าคญเปนล�าดบแรกแตในการคมครองสทธและเสรภาพ

บางประการประชาชนยงคงมขอจ�ากดในการเขาถงเชนสทธและเสรภาพของประชาชนในการเขาถง

กระบวนการยตธรรม เปนตน ซงขอจ�ากดมาจากหลายสาเหต ท�าใหการเขาถงกระบวนการยตธรรม

ของประชาชนไมไดรบความสะดวกรวดเรวและทวถงดงเชนทก�าหนดไวในบทบญญตแหงรฐธรรมนญ

ซงในปจจบนรฐไดพยายามทจะแกไขปญหาอปสรรคดงกลาว

บทความน จงขอน�าเสนอขอพจารณาเกยวกบการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน

ดานการเขาถงกระบวนการยตธรรม โดยมการน�าเสนอแนวความคดและหลกความคมครองสทธ

และเสรภาพของประชาชนดานการเขาถงกระบวนการยตธรรม สาระส�าคญของการคมครองสทธ

และเสรภาพรวมถงการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนดานการเขาถงกระบวนการยตธรรม

บทสรปและขอเสนอแนะเพอใหบคคลทเกยวของน�าไปสการปฏบตใหเกดผลเปนรปธรรมตอไป

สรชย เลยงบญเลศชย*

การคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน

ดานการเขาถงกระบวนการยตธรรม

(The protection of rights and liberties

in accessing justice)

_17-0121(001)P4.indd 232 5/17/60 BE 1:42 PM


การคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนดานการเขาถงกระบวนการยตธรรม(The protection of rights and liberties in accessing justice)

1 วรพจนวศรตพชญ,สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ,กรงเทพมหานคร,วญญชน,2538,หนา21.2 หยดแสงอทย,ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป,กรงเทพฯ,ส�านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตรพมพครงท 9, หนา188.3 บรรเจด สงคะเนต, หลกพนฐานเกยวกบสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษย, กรงเทพฯ, วญญชน, 2555, พมพครงท4,หนา49.4 วรพจนวศรตพชญ,อางแลว,หนา22.5 บรรเจดสงคะเนต,อางแลว,หนา51.6 บรรเจดสงคะเนต,อางแลว,หนา51.

2. แนวความคดและหลกการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนดานการเขาถงกระบวนการยตธรรม

2.1 ความหมายและประเภทของสทธและเสรภาพ

“สทธ” ตามความหมายโดยทวไปหมายถงอ�านาจทกฎหมายรบรองคมครองใหแกบคคล

ในอนทจะเรยกรองใหบคคลอนกระท�าการอยางใดอยางหนงสทธจงกอใหเกดหนาทแกบคคลอนดวย1

กลาวอกนยหนงสทธเปนประโยชนทกฎหมายรบรองและคมครองใหและเปนกรณทกฎหมายบญญต

ใหประโยชนแกบคคลไวโดยบคคลผไดรบประโยชนสามารถใชสทธทางศาลเพอรกษาสทธ2

นอกจาก“สทธ”ตามความหมายทวไปแลว“สทธตามรฐธรรมนญ”จะหมายถงอ�านาจ

ตามรฐธรรมนญ ทไดบญญตใหการรบรองคมครองแกบคคลในการทจะกระท�าหรอไมกระท�าการใด

ซงในบางกรณการรบรองดงกลาวไดกอใหเกดสทธเรยกรองใหรฐด�าเนนการอยางใดอยางหนงเปนสทธ

ตามกฎหมายมหาชน(dassubjektiveöffentlichesRecht)ทผกพนองคกรผใชนโยบายรฐทงหลาย

ทจะตองใหการเคารพและคมครองสทธตามรฐธรรมนญดงกลาว3

สวน “เสรภาพ” คออ�านาจของบคคลในอนทจะก�าหนดตนเองดวยใจตามปรารถนา

ปราศจากการขเขญใหตองกระท�าการหรอไมกระท�าการจากบคคลภายนอก4เสรภาพจงหมายถงอ�านาจ

ในการก�าหนดตนเองโดยอสระของบคคลทจะกระท�าการใดหรอไมกระท�าการใดอนเปนอ�านาจทเหนอ

ตนเอง5

สทธและเสรภาพมกเปนค�าทใชควบคกนแตมลกษณะแตกตางกนบางประการทส�าคญคอ

สทธเปนประโยชนในการทบคคลจะเรยกรองจากบคคลอน สวนเสรภาพ คอ ประโยชนในลกษณะ

ทบคคลจะกระท�าการใดๆ โดยไมถกบงคบหรอตกอยภายใตอาณตเปนอ�านาจทบคคลมเหนอตนเอง

ในการตดสนใจกระท�าการใดๆเสรภาพจะไมกอใหเกดหนาทตอบคคลอน6

_17-0121(001)P4.indd 233 5/17/60 BE 1:42 PM


สรชย เลยงบญเลศชย

การก�าหนดประเภทของสทธและเสรภาพ อาจแบงออกไดหลายลกษณะ ซงในทนจะกลาวถง

การแบงสทธและเสรภาพตามแนวความคดของเยอรมนโดยGeorgJellineckผเสนอแนวคดดงกลาว

โดยสรปได3ประเภทดงน7

1. สทธในเชงปฏเสธ (Status Negativus) สทธในเชงปฏเสธมลกษณะเปนสทธในการ

ปองกน(Abewehrrecht)เปนสทธในการปดปองการกาวกายของอ�านาจรฐเพอปกปองเสรภาพของ

ปจเจกบคคล เชน เสรภาพในการแสดงความคดเหน เสรภาพในเคหสถาน เสรภาพในทางวชาการ

เปนตน

2. สทธในเชงเรยกรอง(statusPotivus)เปนสทธในการเรยกรองใหรฐด�าเนนการเพอประโยชน

ของบคคลและสทธดงกลาวจะไดรบการคมครองตามกฎหมายเชนสทธทจะใชสทธทางศาลสทธใน

การไดรบการศกษาขนพนฐานสทธในการรบบรการสาธารณสขเปนตน

3. สทธกระท�าการ (Status activus) เปนสทธของบคคลในการเขาไปมสวนรวมในการสราง

เจตจ�านงทางการเมอง ซงมกออกมาในรปของ “สทธพลเมอง” เชน สทธเลอกตง และมกจะจ�ากด

ใหเฉพาะเพยงพลเมองของชาตนนเชนสทธเลอกตงสทธในการลงสมครรบเลอกตงเปนตน

2.2 หลกการค มครองสทธและเสรภาพของประชาชน (die Gewähleistung

persönlicher Grundrechte)

หลกการคมครองสทธและเสรภาพเปนหลกการพนฐานทส�าคญของหลกนตรฐการกระท�า

ของรฐทงหลายตองด�าเนนการใหสอดคลองกบคณคาของสทธของประชาชนตามทบทบญญตไว

ในรฐธรรมนญการแทรกแซงสทธและเสรภาพของบคคลรฐจะสามารถกระท�าไดเฉพาะเมอมกฎหมาย

ซงผานความเหนชอบจากตวแทนของประชาชนอนญาตไวเทานน ทงนตามหลกความชอบธรรมทาง

ประชาธปไตย8ซงการคมครองสทธและเสรภาพจากการละเมดของรฐม3ระดบ9คอ

1. การคมครองสทธและเสรภาพทเดดขาด หมายถง สทธ เสรภาพ ทองคกรของรฐไม

สามารถละเมดสทธเสรภาพนไดถอเปนสทธเสรภาพเดดขาดเชนสทธและเสรภาพในชวตและรางกาย

เสรภาพในความเชอและนบถอศาสนาเปนตน

7 Piroth/Schlink,Grundrechte–StaatsrechtII,9.Aufl.,S.21;บรรเจดสงคะเนต,อางแลว,หนา52-53.8 บรรเจดสงคะเนต,อางแลว,หนา23.9 เกรยงไกรเจรญธนาวฒน,หลกกฎหมายวาดวยสทธเสรภาพ,กรงเทพฯ,วญญชน,2547,หนา194-195

_17-0121(001)P4.indd 234 5/17/60 BE 1:42 PM



2. การคมครองสทธและเสรภาพ จากการละเมดของฝายบรหาร ซงการจะด�าเนนการ

จ�ากดสทธ เสรภาพของประชาชนตองกระท�าโดยกฎหมายทตราขนโดยเจตจ�านงของประชาชนหรอ

ตวแทนของประชาชนในรฐสภาหรอองคกรทใชอ�านาจนตบญญตเทานน เชน การเวนคนทดนตอง

กระท�าโดยการตราพระราชบญญตเวนคนทดนเนองจากเปนการกระทบตอสทธเสรภาพของประชาชน

เปนตน

3. การคมครองสทธและเสรภาพในกรณทมการละเมดเปนการคมครองสทธและเสรภาพ

ของประชาชนจากรฐหรอจากเอกชนมใหถกละเมดโดยตองมการก�าหนดโทษไวหากมการละเมดสทธ

เสรภาพเกดขน ทงทางแพงและอาญา และจะตองมองคกรทท�าหนาทวนจฉยชขาด คอ ศาลซงเปน

องคกรทใชอ�านาจตลาการซงกคอศาลรฐธรรมนญศาลยตธรรมศาลปกครองใหการบงคบใชกฎหมาย

เปนไปอยางมประสทธภาพ

2.3 หลกความเสมอภาคของบคคล

2.3.1 ความหมายของหลกเสมอภาค

หลกความเสมอภาค (Principle of Equality) เปนสทธขนพนฐานของบคคล

ทไดมการบญญตรบรองไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยเสมอมา10 หลกความเสมอภาคถอ

เปนหลกรฐธรรมนญทวไปทคมครองสทธและเสรภาพอยางเทาเทยมกนตามกฎหมาย โดยใหทกคน

มความเสมอกนตอหนาภายใตกฎหมายและหามมใหมการเลอกปฏบตอนท�าใหเกดความไมเสมอภาค

แกบคคลส�าหรบสาระส�าคญของหลกความเสมอภาคจะประกอบดวยหลกการส�าคญ4ประการ11 คอ

1. หลกความเสมอภาคของบคคลภายใตกฎหมาย

2. หลกความเสมอภาคของบคคลในการท�างานในหนวยงานของรฐ

3.หลกความเสมอภาคของบคคลในการไดรบบรการสาธารณะ

4.หลกความเสมอภาคของบคคลตอการรบภาระสาธารณะ

อยางไรกดความเสมอภาคภายใตรฐธรรมนญของไทยสามารถแบงได12ดงน

1. หลกความเสมอภาคทวไปหมายความวาบคคลไมวาจะมฐานะทางกฎหมาย

อยางไรกตองอยภายใตกฎหมายเดยวกน เชน การเปนต�ารวจไมกอใหเกดสทธแกต�ารวจทไมตอง

รบโทษในคดอาญา เปนตน หลกความเสมอภาคตอหนากฎหมาย จงเปนหลกความเสมอภาคทวไป

ทบคคลอาจเรยกรองตอรฐเพอใหปฏบตตอตนเชนเดยวกนกบบคคลอนอยางเทาเทยมกน

10 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550มาตรา30.11 ศนยศกษาคดปกครอง ส�านกวจยและวชาการ ส�านกงานศาลปกครอง, เอกสารวชาการ เรอง หลกความเสมอภาคและ การเลอกปฏบตทไมเปนธรรม,หนา3.12 บรรเจดสงคะเนต,อางแลว,หนา159-160.

_17-0121(001)P4.indd 235 5/17/60 BE 1:42 PM



2. หลกความเสมอภาคเฉพาะเรอง หมายความวา ความเสมอภาคของบคคล

ภายในขอบเขตเรองใดเรองหนงเปนการเฉพาะ เชน ความเสมอภาคในกระบวนการยตธรรมทบคคล

สามารถใชสทธทางศาลในการน�าคดเขาสการพจารณาในศาลทมเขตอ�านาจอยางเทาเทยมกน และ

ไดรบการพจารณาตามกระบวนการพจารณาอยางเดยวกน

2.3.2 หลกความไดสดสวน และหลกความจ�าเปน

หลกความไดสดสวน (Der Grundsatz der Verhältnismaßigkeit) ตาม

หลกกฎหมายเยอรมน ถอเปนหลกกฎหมายทวไป และไดรบการยอมรบอยางกวางขวางในสหภาพ

ยโรปโดยหลกการดงกลาวมพนฐานมาจากหลกความยตธรรมส�าหรบประเทศเยอรมนแลวหลกความ

ไดสดสวนมความส�าคญอยางยงกบศาลรฐธรรมนญสหพนธในการน�ามาใชเปนเกณฑในการพจารณา

ในกรณทมการจ�ากดสทธและเสรภาพของประชาชนตลอดจนการน�ามาปรบใช กรณการตรวจสอบ

ความชอบดวยกฎหมายของการกระท�าในทางปกครองทเปนการแทรกแซงสทธและเสรภาพ

ซงศาลปกครองเยอรมนไดน�ามาใชเปนเกณฑในการตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายมานานแลว13

ส�าหรบสาระส�าคญของหลกความไดสดสวนมสาระส�าคญอย3ประการ14คอ

1. ความเหมาะสม(Geeignetheit)หมายถงมาตรการหรอวธการอนใดอนหนง

จะสามารถท�าใหบรรลวตถประสงคทมงหมายไดหรอไมโดยมาตรการทรฐเลอกใชจะตองเปนมาตรการ

ทแสดงใหเหนอยางชดแจงวามความเปนไปไดทจะบรรลวตถประสงคดงกลาว

2. หลกความจ�าเปน (Erforderlichkeit/Notwendigkeit)หมายถงมาตรการ

หรอวธการทเหมาะสมทรฐเลอกนน จะมความจ�าเปนเมอไมสามารถทจะเลอกมาตรการอนใดทม

ผลเชนเดยวกบมาตรการทเลอก อกทงมาตรการทเลอกนนจะตองมผลกระทบตอสทธขนพนฐาน

นอยทสด15

3. หลกความไดสดสวนในความหมายอยางแคบ (Verhältnismäßigkeit im

engeren Sinne) หมายถง มาตรการหรอวธการทรฐเลอกนน นอกจากจะเปนมาตรการทมความ

เหมาะสมและจ�าเปนแลวรฐจะตองชงน�าหนกระหวางประโยชนมหาชนทจะไดรบกบประโยชนเอกชน

ทจะเสยไปเนองจากปฏบตตามมาตรการดงกลาว16

13 KlausStern,StaatsrechtderBundesrepublikDeutschland,BandIII/2,S.764.14 บรรเจดสงคะเนต,อางแลว,หนา273-275.15 BVerfGE7,377(405);14,288(303);16,147(172).16 บรรเจดสงคะเนต,อางแลว,หนา285.

_17-0121(001)P4.indd 236 5/17/60 BE 1:42 PM



2.4 ความหมายของกระบวนการยตธรรม

กระบวนการการยตธรรม หมายความถง กลไกทางสงคมทท�าหนาทดานการยตธรรม

ซงเปนภารกจรวมกนของทกคนในการควบคมสงคม บงคบใชกฎหมาย ปฏบตตอผกระท�าผด และ

ค มครองสทธเสรภาพใหความเปนธรรมในทางกฎหมาย และแกไขความขดแยงตอบคคลทรฐ

จะมอบหมายใหหนวยงานในกระบวนการยตธรรมด�าเนนการหรอมอบภารกจยตธรรมทางเลอก

บางอยางใหหนวยงานอนของรฐรวมทงชมชนด�าเนนการกได

ส�าหรบความมงหมายของกระบวนการยตธรรมคอการสรางความสขในสงคมโดยการ

ปองกนแกไขปญหาอาชญากรรม การคมครองความปลอดภยในชวตและทรพยสน การแกไขและ

ปองกนขอพพาทขดแยงและมงหวงถงผลสมฤทธของความยตธรรมของมนษยธรรมทจะเกดขน

2.5 หนวยงานในกระบวนการยตธรรม

กระบวนการยตธรรมทส�าคญสามารถแบงไดเปน กระบวนการยตธรรมทางอาญาและ

กระบวนการยตธรรมทางแพงซงมหนวยงานในกระบวนการยตธรรมกลาวโดยสรปไดดงน

2.5.1 กระบวนการยตธรรมทางอาญา จะประกอบดวย

1) พนกงานฝายปกครองหรอต�ารวจ โดยเมอมการกระท�าผดทางอาญาเกดขน

พนกงานฝายปกครองหรอต�ารวจทเปนพนกงานสอบสวนมหนาทเปนหนวยงานตนทางในการจบกม

สอบสวนผกระท�าความผดหรอผเสยหายตามกฎหมายอาญาฐานใดฐานหนง

2) พนกงานอยการ เปรยบเสมอนทนายความแผนดน ซงด�าเนนการฟองรอง

ผตองหาสงศาลโดยเปนโจทกในคดอาญา

3) ศาลยตธรรม เปนผมอ�านาจพจารณาพพากษาคดอาญา ทพนกงานอยการ

หรอผเสยหายเปนโจทกฟอง

4) พนกงานคมประพฤต หรอ เจาหนาทพกการลงโทษ เปนเจาหนาทของรฐ

ผควบคมและสอดสองความประพฤตของผ กระท�าผดทศาลรอลงอาญา หรอใชกจกรรมชมชน

ในรปแบบตางๆในการแกไขฟนฟความประพฤต

5) เจาหนาทราชทณฑเปนเจาหนาทของรฐซงมหนาทรบผดชอบในการควบคม

หรอปลอยตวผตองหาหรอจ�าเลยตามค�าสงศาลในกระบวนการพจารณาคด

2.5.2 กระบวนการยตธรรมทางแพง จะประกอบดวย

1) คความ คอ ผยนฟอง (โจทก) หรอผถกฟอง (จ�าเลย) นอกจากนน คความ

ยงหมายถงผรองเรยนส�าหรบคดทไมมขอพพาทและหมายความรวมถงบคคลผมสทธกระท�าการแทน

คความตามกฎหมาย

_17-0121(001)P4.indd 237 5/17/60 BE 1:42 PM



2) ศาลยตธรรม

3) เจาพนกงานบงคบคด คอ เจาพนกงานของศาล หรอพนกงานอนผมอ�านาจ

ตามบทบญญตแหงกฎหมายเพอคมครองสทธของคความในระหวางการพจารณาหรอเพอบงคบตาม

ค�าพพากษาหรอค�าสงเจาพนกงานบงคบคดถอเปนเจาพนกงานของศาลและมหนาทตองปฏบตตาม

ค�าสงของศาล

3. สาระส�าคญของการคมครองสทธเสรภาพ และความเสมอภาค

3.1 หลกการคมครองศกดศรความเปนมนษย

ศกดศรความเปนมนษย(HumanDignity)หมายถงคณคาอนมลกษณะเฉพาะและเปน

คณคาทมความผกพนอยกบความเปนมนษย โดยไมจ�าเปนตองค�านงถง เพศ เชอชาต ศาสนาหรอ

คณสมบตอนๆของบคคลนนเปนสารตถะทมนษยแตละคนมและไดรบ17

ตามกฎหมายพนฐานของประเทศเยอรมนนน “ศกดศ รความเป นมนษย ”

(Menschenwürde) เปนคณคาสงสดของรฐธรรมนญ18การด�าเนนการตางๆของรฐตองค�านงถง

ศกดศรความเปนมนษย และตองใหความปกปองคมครองศกดศรความเปนมนษย ดวยเหตนศกดศร

ความเปนมนษยจงถอวาเปนหลกพนฐานส�าหรบหลกเสรภาพของบคคลและหลกความเสมอภาคดวย

การตความเกยวกบสทธเสรภาพทงหลายจงตองน�าเนอหาของศกดศรความเปนมนษยเปนพนฐานใน

การตความสทธเสรภาพอนๆ ดวยและหากมการกระท�าอนเปนการละเมดตอศกดศรความเปนมนษย

แลวบคคลนนยอมตองสามารถทจะใชสทธเรยกรองตอศาลไดเพอใหรฐด�าเนนการปกปองคมครองตอ

ศกดศรความเปนมนษยของบคคลนน

3.2 หลกการคมครองสทธเสรภาพ

การประกนสทธ เสรภาพขนพนฐานของประชาชนเกดขน และตงอยบนรากฐานของ

ความเปนนตรฐของรฐนน ๆ ซงในรฐเสรประชาธปไตยยอมรบหลกความเปนธรรมของปจเจกบคคล

จะใชความเคารพตอขอบเขตของสทธ เสรภาพของปจเจกบคคล การแทรกแซงในสทธและเสรภาพ

ของบคคลจะกระท�ามได เวนแตตามทบทบญญตแหงกฎหมายก�าหนดไวเทานน ทงน เพอมงหวงให

เปนการคมครองสทธและเสรภาพของบคคลใหมผลในทางปฏบตอยางแทจรง

17 Klaus Stern, Das Staatsrecht der Bundesrepublik Deutsdhland, Band III/2, Allgemeine Lehren der Grundrechte,S.113.18 BverfGE.5,85(204).

_17-0121(001)P4.indd 238 5/17/60 BE 1:42 PM



ทงน เพอเปนหลกประกนแกสทธและเสรภาพของบคคลไมใหถกละเมด การจ�ากดสทธ

และเสรภาพของประชาชน จะตองมผลเปนการบงคบเปนการทวไป และไมมงหมายใชกบกรณใด

เปนการเฉพาะการก�าหนดใหระบบทบญญตแหงรฐธรรมนญทใหอ�านาจในการจ�ากดสทธและเสรภาพ

แตจะกระทบกระเทอนสาระส�าคญแหงสทธและเสรภาพนนไมไดกเปนหลกประกนสทธและเสรภาพ

ของบคคลไมใหถกละเมดและการคมครองสทธและเสรภาพโดยองคกรตลาการ19

3.3 หลกการคมครองความเสมอภาค

หลกความเสมอภาคเปนหลกการพนฐานทส�าคญของศกดศรความเปนมนษย มนษยจะ

ด�ารงอยไดอยางมศกดศรหากมนษยมสทธและเสรภาพเทาเทยมมนษยคนอนๆในสงคมหลกความ

เสมอภาคเปนหลกทท�าใหประชาชนทกคนไดรบการปฏบตจากรฐอยางเทาเทยมกนมความเสมอภาค

ในทางกฎหมาย หรอในทางหนาทหรอภาระ เชน ความเสมอภาคในการเสยภาษอากร หรอความ

เสมอภาคในการรบราชการทหาร20

ส�าหรบสาระส�าคญของหลกการคมครองความเสมอภาค มความมงหมายเพอมใหม

การปฏบตตอเรองทมความเหมอนกนในสาระส�าคญใหแตกตางกนตามอ�าเภอใจ (Willkürverbot)21

แตกมไดหมายความวาทกคนจะไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกนโดยมไดค�านงถงขอแตกตางใด ๆ

การปฏบตอยางเทาเทยมกน จงหมายถง กรณทตองมขอเทจจรงอยางเดยวกน หรอมไดแตกตาง

ในสาระส�าคญ ยอมตองไดรบการปฏบตทเสมอภาคเฉกเชนเดยวกน22 หลกการคมครองความ

เสมอภาคทปรากฏในระบบกฎหมายไทยอาจแบงแยกไดเปน2ประเภท23คอ

1. หลกความเสมอภาคทมการบญญตรบรองไวในรฐธรรมนญ ซงจะเหนไดจากการ

ทประเทศไทยไดมการบญญตรบรองหลกความเสนอภาคไวในรฐธรรมนญฉบบแรกของไทย คอ

พระราชบญญตธรรมนญการปกครองแผนดนสยามชวคราวพทธศกราช247524ซงนบเปนจดเรมตน

ของความเสมอภาคตามกฎหมาย ซงเปนรากฐานส�าคญในการคมครองความเสมอภาคและหลกการ

ดงกลาวไดรบการพฒนาตอมาจนถงรฐธรรมนญฉบบปจจบน

19 บรรเจดสงคะเนต,อางแลว,หนา23.20 หลวงประดษฐมนธรรม, “ค�าอธบายกฎหมายปกครอง” ในประชมกฎหมายมหาชนและเอกชนของปรด พนมยงค, กรงเทพมหานคร:โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร,2522,หนา154.21 BVerfGE,49,148(165).22 บรรเจดสงคะเนต,อางแลว,หนา132.23 บรรเจดสงคะเนต,อางแลว,หนา161-162.24 บรรเจดสงคะเนต,อางแลว,หนา161-162.

_17-0121(001)P4.indd 239 5/17/60 BE 1:42 PM



2. หลกความเสมอภาคทปรากฏในรปของค�าวนจฉยและค�าพพากษาของศาล

นอกจากหลกความเสมอภาคทไดมการบญญตรบรองไวในรฐธรรมนญโดยตรงแลว เมอมกรณกลาว

อางวา บทบญญตของกฎหมายใดขดหรอแยงกบความเสมอภาค ศาลรฐธรรมนญจะเปนผท�าหนาท

วนจฉยวาบทบญญตของกฎหมายดงกลาวขดกบหลกความเสมอภาคหรอไม ตวอยางเชน ค�าวนจฉย

ศาลรฐธรรมนญท37/2542ซงมสาระส�าคญโดยสรปวาหลกการคมครองความเสมอภาคทางกฎหมาย

ทหามมใหมการปฏบตทแตกตางกนระหวางบคคลทมสถานะเดยวกนโดยไมมเหตอนสมควร

เมอส�านกงานผตรวจการแผนดนของรฐสภา(ปจจบนคอส�านกงานผตรวจการแผนดน)มลกษณะพเศษ

มใชสวนราชการ มใชรฐวสาหกจ และมไดเปนหนวยงานเอกชนอนจะตองอยภายใตบงคบกฎหมาย

เกยวกบแรงงานแลวการปฏบตตอของส�านกงานฯในลกษณะทแตกตางไปจากทบญญตไวในกฎหมาย

แรงงาน จงเปนการสมเหตสมผลกบสถานะของผปฏบตงานในส�านกงานฯ ไมเปนการเลอกปฏบต

ทไมเปนธรรมตามรฐธรรมนญฯมาตรา30วรรคสามของรฐธรรมนญฯ40

3.4 หลกการจ�ากดสทธและเสรภาพ

การจ�ากดสทธและเสรภาพ (Grundrechtbeschränkung) นนอาจกระท�าได แตทงน

ตองกระท�าภายใตเงอนไขตามทรฐธรรมนญฯไดก�าหนดไวหรอกลาวอกนยหนงการแทรกแซงในสทธ

เสรภาพจะตองไดรบมอบอ�านาจจากรฐธรรมนญในการจ�ากดสทธและเสรภาพมเงอนไขการจ�ากดสทธ

เสรภาพ2เงอนไข25คอ

1. เงอนไขทวไป เปนกรณทสทธและเสรภาพอาจจ�ากดไดโดยบทบญญตของกฎหมาย

ธรรมดาเชนการตรวจคนเคหสถานหรอทรโหฐานจะท�าไดเมอมค�าสงหรอหมายของศาล

2. เงอนไขพเศษ เปนกรณทสทธและเสรภาพอาจจ�ากดไดเมอเปนกรณทเขาเงอนไข

ตามทรฐธรรมนญก�าหนดเทานน เชน การเวนคนอสงหารมทรพยตามมาตรา 42 รฐธรรมนญฯ 40

โดยเพอกจการของรฐอนเปนสาธารณปโภคการอนเปนการจ�าเปนเพอปองกนประเทศฯลฯจะกระท�า

ไดดวยเฉพาะเหตพเศษตามทรฐธรรมนญก�าหนดเทานน

ทงนการแทรกแซงในสทธและเสรภาพของประชาชนยงตองค�านงถงเงอนไขบางประการ

ทไมปรากฏเปนลายลกษณอกษรดวย เชน การแทรกแซงสทธและเสรภาพจะตองค�านงถงหลก

ความไดสดสวน (Der Grundsatz der Verhältnismaßigkeit) ดงทไดกลาวมาแลว และจะตอง

ไมกระทบกระเทอนถงสาระส�าคญแหงสทธ (Wesengehaltsgarantie) หลกความจ�าเปนหรอ

25 บรรเจดสงคะเนต,อางแลว,หนา203.

_17-0121(001)P4.indd 240 5/17/60 BE 1:42 PM



ความเหมาะสมดวยเชนการจ�ากดสทธและเสรภาพตองค�านงถง“ศกดศรความเปนมนษย”เนองจาก

ถอเปนสาระส�าคญของสทธขนพนฐานของสทธและเสรภาพใด ๆ หากวาการจ�ากดสทธและเสรภาพ

ใดๆละเมดตอหลกการดงกลาวยอมเปนการขดตอสาระส�าคญแหงสทธนนดวย

3.5 สทธในกระบวนการยตธรรม

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 4026 ไดวางหลกของ

สทธในกระบวนการยตธรรมของประชาชนโดยมสาระส�าคญ27ดงตอไปน

1. สทธเขาถงกระบวนการยตธรรม ประชาชนตองสามารถเขาถงเพอใชบรการตางๆ

ของกระบวนการยตธรรมไดงายสะดวกรวดเรวและทวถง

2. สทธในการพจารณาโดยเปดเผย ประชาชนตองมสทธพนฐานในการพจารณาคด

โดยเปดเผยทราบขอเทจจรงและตรวจเอกสารอยางเพยงพอ

3. สทธในการพจารณาอยางถกตอง รวดเรว และเปนธรรมซงบคคลมสทธทจะใหคด

ของตนไดรบการพจารณาอยางถกตองรวดเรวและเปนธรรม

4. สทธทจะไดรบการปฏบตอยางเหมาะสม ซงประชาชนไมวาจะเปน ผตองหา โจทก

จ�าเลย คกรณ ผมสวนไดเสย หรอพยานในคด มสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสม ถกตองรวดเรว

เปนธรรม

กลาวโดยสรป สทธในกระบวนการยตธรรมของประชาชนเปนเรองส�าคญทรฐธรรมนญ

บญญตและรบรองถงสทธดงกลาวไว เพอคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนในการเขาถง

กระบวนการยตธรรม ทงในเรองการเขาถงกระบวนการยตธรรมทตองเขาถงไดสะดวกและรวดเรว

การรบทราบขอเทจจรงในกระบวนการพจารณาโดยเปดเผย และเปนการพจารณาอยางถกตอง

ตลอดจนตองไดรบการปฏบตอยางเหมาะสมและเปนธรรมในการพจารณาในกระบวนการยตธรรม

ตงแตเรมกระบวนการจนสนสด

26 โปรดดรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550มาตรา40.27 จฑารตนเอออ�านวย,ระบบยตธรรมและยตธรรมทางเลอก:แนววเคราะหเชงสงคมศาสตร,ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย,2556,หนา79-80.

_17-0121(001)P4.indd 241 5/17/60 BE 1:42 PM



4. การคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนดานการเขาถงกระบวนการยตธรรม

4.1 การคมครองสทธของประชาชนดานกระบวนการยตธรรม

4.1.1 สทธในชนสอบสวน

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 มาตรา 4028 ไดบญญต

และรบรองถงสทธในกระบวนการยตธรรมของประชาชนไว อนถอวาเปนกฎหมายแมบทในการ

คมครองสทธประชาชนทงปวงในกระบวนการยตธรรม รวมถงสทธในชนสอบสวนของประชาชนดวย

เชน สทธในการไดรบการสอบสวนอยางถกตอง รวดเรว เปนธรรม สทธในการไดรบความคมครอง

และความชวยเหลอทจ�าเปนและเหมาะสมจากรฐ สทธการไดรบการปลอยตวชวคราว เปนตน

ซงในรายละเอยดเกยวกบสทธในชนสอบสวนนน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากไดม

การบญญตและรบรองถงสทธดงกลาวไว เชน สทธทจะไดรบแจงขอกลาวหา สทธทจะไมใหถอยค�า

เปนปฏปกษตอตนเองสทธในการขอทนายความเขารวมฟงการสอบปากค�าในชนสอบสวนเปนตน

อาจกลาวไดวา สทธในชนสอบสวนตามบทบญญตของประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความอาญาบญญตเพอใหสอดคลองกบหลกการแหงรฐธรรมนญฯทมงคมครองสทธของ

ประชาชนในชนสอบสวน

4.1.2 การคมครองสทธในชนการพจารณาคดของศาล

ส�าหรบสทธของประชาชนในชนการพจารณาคดของศาลนน สบเนองมาจาก

บทบญญตแหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 มาตรา 40 (2) (3) ทบญญต

และรบรองใหบคคลมสทธพนฐานในกระบวนการพจารณา กลาวคอ การไดรบการพจารณาคด

โดยเปดเผย การไดรบทราบขอเทจจรงและตรวจเอกสารอยางเพยงพอ การเสนอขอโตแยงและ

พยานหลกฐานของตน ฯลฯ นอกจากน บคคลยอมมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยาง

ถกตอง รวดเรว และเปนธรรม ซงเปนหลกการทส�าคญ โดยความลาชามผลเปนการปฏเสธ

ความยตธรรม29ซงท�าใหผถกกลาวหาทตองถกคมขงเปนเวลานานตองเสยโอกาสในเรองตางๆ

ทงน ในชนพจารณาคดของศาล บคคลยอมมสทธในการไดรบการชวยเหลอ

ในทางคดจากทนายความและไดมการบญญตรบรองไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาวา

หากเปนคดทมอตราโทษประหารชวต หรอในคดทจ�าเลยมอายไมเกน 18 ป ในวนทถกฟอง

ตอศาลหากวาจ�าเลยไมมทนายความศาลตองตงทนายความใหแกจ�าเลยรวมถงกรณอนหากจ�าเลย

28 โปรดดรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550มาตรา40.29 ชาต ชยเดชสรยะ, มาตรการทางกฎหมายในการคมครองสทธมนษยชนในกระบวนการยตธรรมทางอาญา, กรงเทพฯ : โรงพมพเดอนตลา,2549หนา104.

_17-0121(001)P4.indd 242 5/17/60 BE 1:42 PM



ไมมทนายความ กใหศาลตงทนายความให30 ซงสทธการมทนายความทรฐตองจดหาใหดงกลาว

เปนไปเพอคมครองสทธการเขาถงความยตธรรมในคดในกรณทบคคลไมสามารถรบภาระในการจาย

คาตอบแทน31แกทนายความทวาตางคดความให

4.1.3 สทธทจะไดรบความชวยเหลอทจ�าเปนและเหมาะสมจากรฐ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550มาตรา40(5)ไดกลาวถง

การคมครองและความชวยเหลอทผเสยหายผตองหาจ�าเลยและพยานในคดอาญาซงมสทธในการ

ทจะไดรบความชวยเหลอทจ�าเปนและเหมาะสมจากรฐความชวยเหลอทจ�าเปนและเหมาะสมจากรฐ

ดงกลาว เชน สทธในการไดรบการชวยเหลอจากทนายความ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความอาญา โดยนอกจากสทธของผตองหาในการมทนายความเพอชวยเหลอในทางคดแลว ยงม

บทบญญตใหรฐตองจดหาทนายความใหกบผตองหาไวในกรณตาง ๆ ในชนสอบสวน เชน กรณตาม

มาตรา134/132แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาหรอกรณผตองหามสทธใหทนายความ

หรอผซงตนไววางใจเขารวมฟงการสอบปากค�าตนได33เปนตนซงในทางปฏบตการจดหาทนายความ

ใหแกผตองหาในชนสอบสวนโดยรฐนน พนกงานสอบสวนจะไดประสานงานกบสภาทนายความ

ซงมทนายความทอยปฏบตหนาทตามทสภาทนายความก�าหนด

30 โปรดดประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา173วรรคสอง.31 ชพจลมนตสทธมนษยชนในกระบวนยตธรรมทางอาญา;รวมบทความทางวชาการของส�านกงานศาลรฐธรรมนญชดท12 “ศาลรฐธรรมนญกบการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนภายใตรฐธรรมนญ”,กรงเทพ:ส�านกงานศาลรฐธรรมนญ, 2557,หนา126-12732 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา134/1บญญตวา “ในคดทมอตราโทษประหารชวต หรอในคดทผตองหามอายไมเกนสบแปดปในวนทพนกงานสอบสวนแจงขอหา กอนเรมถามค�าใหการใหพนกงานสอบสวนถามผตองหาวามทนายความหรอไมถาไมมใหรฐจดหาทนายความให ในคดทมอตราโทษจ�าคก กอนเรมถามค�าใหการใหพนกงานสอบสวนถามผตองหาวามทนายความหรอไม ถาไมม และผตองหาตองการทนายความใหรฐจดหาทนายความให การจดหาทนายความตามวรรคหนงหรอวรรคสองใหพนกงานสอบสวนปฏบตตามหลกเกณฑวธการและเงอนไขท ก�าหนดในกฎกระทรวง และใหทนายความทรฐจดหาใหไดรบเงนรางวลและคาใชจายตามระเบยบทกระทรวงยตธรรม ก�าหนดโดยไดรบความเหนชอบจากกระทรวงการคลง เมอไดจดหาทนายความใหแกผตองหาตามวรรคหนง วรรคสอง หรอวรรคสามแลว ในกรณจ�าเปนเรงดวน หากทนายความ ไมอาจมาพบผตองหาได โดยไมแจงเหตขดของใหพนกงานสอบสวนทราบหรอแจงแตไมมาพบผตองหา ภายในเวลาอนสมควรใหพนกงานสอบสวนท�าการสอบสวนผตองหาไปไดโดยไมตองรอทนายความแตพนกงานสอบสวน ตองบนทกเหตนนไวในส�านวนการสอบสวนดวย”.33 โปรดดประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา134/3.

_17-0121(001)P4.indd 243 5/17/60 BE 1:42 PM



4.2 แนวทางการเขาถงกระบวนการยตธรรม

4.2.1 สทธการเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรว และทวถง

แมวาสทธการเขาถงกระบวนการยตธรรม(AccesstoJustice)ของประชาชน

จะไดมการบญญตและรบรองไวในรฐธรรมนญหลายฉบบทผานมา แตในทางปฏบตยงพบสทธการ

เขาถงกระบวนการยตธรรมของประชาชนยงคงมสภาพปญหาบางประการ เชน ความไมเสมอภาค

ในการเขาถงความยตธรรมกระบวนการยตธรรมทใชเวลายาวนานกวาคดจะสนสดปญหาความยากจน

กบการเขาถงกระบวนการยตธรรมเปนตน

ส�าหรบแนวทางในการใหประชาชนเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย

สะดวกรวดเรวและทวถงอาจตองเรมตนจากการท�าใหประชาชนมความรและเขาใจในสทธทตนเองม

เชน สทธในกระบวนการยตธรรม โดยใหประชาชนไดทราบถงสทธของตนในโอกาสแรกทตองอย

ในกระบวนการยตธรรม โดยหนวยงานของรฐทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทงหมดตอง

รวมมอกนเพอใหประชาชนไดรบทราบถงสทธของตนเนองจากประชาชนทเขาสกระบวนการยตธรรม

สวนใหญมกจะไมทราบถงสทธทตนเองมอยและไมทราบวาตนจะไดรบการชวยเหลอใดจากรฐบาง

นอกจากน พบวาปญหาเรองทนทรพยในการด�าเนนคดเปนอปสรรคในการ

เขาถงกระบวนการยตธรรมของประชาชนสวนใหญ และท�าใหขาดความสะดวก และรวดเรวในการ

เขาถงกระบวนการยตธรรม รฐจงตองสนบสนนการเขาถงกระบวนการยตธรรมโดยการจดหาเงนทน

แกประชาชนผยากจนซงตอกรณดงกลาวไดมการจดตงกองทนยตธรรมเพอใหการชวยเหลอประชาชน

ดงทจะไดกลาวในรายละเอยดในหวขอ4.2.4

4.2.2 การปฏรปกระบวนการยตธรรม

องคกรในกระบวนการยตธรรมประกอบดวยหนวยงานหลายหนวยงาน เชน

ต�ารวจ อยการ ศาล ราชทณฑ ซงตองมการปฏบตงานเชอมโยงประสานกนเปน “กระบวนการ”

ทสามารถอ�านวยความยตธรรมไดอยางมประสทธภาพ การขาดการบรณาการและขาดความเปน

เอกภาพของกระบวนการยตธรรม เปนสาเหตส�าคญประการหนงทท�าใหกระบวนการยตธรรม

เกดความลาชา ไมเสมอภาค มการท�างานซ�าซอนระหวางหนวยงานแตกลบไมเชอมโยงกนท�าใหเปน

อปสรรคปญหาของการเขาถงกระบวนการยตธรรมของประชาชน และเกดขอเรยกรองในการปฏรป

กระบวนการยตธรรมเรอยมา ซงการบรณาการการท�างานของหนวยงานในกระบวนการยตธรรม

อาจเกดไดดวยความรวมมอของทกหนวยงานทเกยวของจดเวทถกแถลงรวมกนถงสภาพปญหาและ

รวมกนหาแนวทางในการแกไขปญหาทเกดขนในกระบวนการยตธรรม

นอกจากน การปฏรปกระบวนการยตธรรมในการคมครองสทธ เสรภาพของ

ประชาชนดานการเขาถงกระบวนการยตธรรมนนอาจมแนวทางทจะตองด�าเนนการเพอใหประชาชน

_17-0121(001)P4.indd 244 5/17/60 BE 1:42 PM



สามารถเขาถงกระบวนการยตธรรมไดเสมอภาครวดเรวและเปนธรรมมากขนโดยอาจตองแกปญหา

ทโครงสรางและระบบของกระบวนการยตธรรมทงระบบทงในแงของการบงคบใชกฎหมายหรอในแง

ของการค�านงถงการคมครองสทธและเสรภาพของผเขาสกระบวนการยตธรรม รวมทงตองสนบสนน

ใหเกดการมสวนรวมจากประชาชนในการท�าความเขาใจ และสรางภาพลกษณทดตอกระบวนการ

ยตธรรมดวย

4.2.3 การชวยเหลอตามพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย และคาทดแทนและ

คาใชจายแกจ�าเลยในคดอาญา พ.ศ. 2544

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 245 และ

มาตรา246ไดบญญตรบรองสทธในการไดรบความชวยเหลอจากรฐของบคคลซงไดรบความเสยหาย

เนองจากการกระท�าความผดอาญาของผอนโดยตนมไดมสวนเกยวของกบการกระท�าความผดนน

และไมมโอกาสไดรบการบรรเทาความเสยหายโดยทางอน รวมทงการรบรองสทธในการไดรบ

คาทดแทนในกรณของบคคลซงตกเปนจ�าเลยในคดอาญาและถกคมขงระหวางพจารณาคดหากปรากฏ

ตามค�าพพากษาอนถงทสดในคดนน ขอเทจจรงฟงเปนยตวาจ�าเลยมไดเปนผกระท�าความผดหรอ

การกระท�าของจ�าเลยไมเปนความผด

การเรยกรองหรอการไดมาซงสทธประโยชนตามพระราชบญญตน ไมเปน

การตดสทธประโยชนทผเสยหายหรอจ�าเลยพงไดรบตามกฎหมายอน และในกรณทผเสยหายหรอ

จ�าเลยถงแกความตายกอนทจะไดรบคาตอบแทนคาทดแทนหรอคาใชจายแลวแตกรณใหสทธตกแก

ทายาทของผเสยหายหรอจ�าเลยทถงแกความตายในการเรยกรองและการรบคาตอบแทนคาทดแทน

หรอคาใชจายไดทงนตามระเบยบทคณะกรรมการก�าหนด

“คณะกรรมการพจารณาคาตอบแทนผเสยหาย และคาทดแทนและคาใชจาย

แกจ�าเลยในคดอาญา” มอ�านาจหนาทในการพจารณาอนมตคาตอบแทน คาทดแทนหรอคาใชจาย

ตามพระราชบญญตนเสนอความเหนตอรฐมนตรเกยวกบมาตรการในการคมครองสทธของผเสยหาย

และจ�าเลยในคดอาญาตลอดจนการออกกฎกระทรวง ระเบยบ และประกาศตาง ๆ เพอด�าเนนการ

ตามพระราชบญญตนและมหนงสอสอบถามหรอเรยกบคคลใดมาใหถอยค�าหรอใหสงเอกสารหลกฐาน

ทเกยวของหรอขอมลหรอสงอนทจ�าเปนมาเพอประกอบการพจารณา รวมทงปฏบตการอนใดเพอ

บรรลวตถประสงคตามทก�าหนดไวในพระราชบญญตน

ส�าหรบความผดทกระท�าตอผเสยหายอนอาจขอรบคาตอบแทนไดตองเปน

ความผดตามประมวลกฎหมายอาญา เปนความผดเกยวกบเพศ (มาตรา276 - 287) และความผด

เกยวกบชวตและรางกาย(มาตรา288-308)ผเสยหายจะไดรบคาตอบแทนไดแกคาใชจายทจ�าเปน

ในการรกษาพยาบาล คาฟนฟสมรรถภาพทางรางกายและจตใจ คาตอบแทนในกรณทผเสยหาย

_17-0121(001)P4.indd 245 5/17/60 BE 1:42 PM



ถงแกความตาย คาขาดประโยชนท�ามาหาไดในระหวางทไมสามารถประกอบการงานไดตามปกต

และคาตอบแทนความเสยหายอนตามทคณะกรรมการเหนสมควร อยางไรกตาม คณะกรรมการฯ

จะก�าหนดใหผเสยหายไดรบคาตอบแทนเพยงใดหรอไมกไดโดยค�านงถงพฤตการณและความรายแรง

ของการกระท�าความผดและสภาพความเสยหายทผเสยหายไดรบรวมทงโอกาสทผเสยหายจะไดรบ

การบรรเทาความเสยหายโดยทางอนดวย

ส�าหรบสภาพปญหาทพบส�าหรบการชวยเหลอตามพระราชบญญตคาตอบแทน

ผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจ�าเลยในคดอาญาพ.ศ.2544นนไดแกกรณทประชาชน

ไมทราบถงสทธในการไดรบความชวยเหลอจากพระราชบญญตดงกลาว ซงอาจเกดจากหนวยงาน

ทเกยวของมไดด�าเนนการประชาสมพนธใหทราบถงสทธดงกลาว หรอปญหาในการพจารณา

จายคาตอบแทนผเสยหาย และคาทดแทนและคาใชจายแกจ�าเลยในคดอาญา สบเนองจากเปน

ดลพนจของคณะกรรมการฯ ในการพจารณาผอยในเกณฑทผยนค�าขอจะมสทธไดรบคาทดแทนและ

คาใชจายฯ หากเปนกรณทศาลมค�าพพากษาถงทสดในคดยกฟองเพราะเหตพนกงานอยการโจทก

ไมมพยานหลกฐานเพยงพอทน�าสบพสจนวาจ�าเลยเปนผกระท�าความผด ขอเทจจรงจงยงไมเปน

ทยตวา ผยนค�าขอมไดเปนผกระท�าผดตามฟอง กรณจะไมอยในเกณฑทผยนค�าขอจะมสทธไดรบ

คาทดแทนและคาใชจายแกจ�าเลยในคดอาญา

4.2.4 การจดตงกองทนยตธรรม

กองทนยตธรรมเดมจดตงขนตามระเบยบคณะกรรมการบรหารกองทนยตธรรม

วาดวยการบรหารและการใชจายเงนกองทนยตธรรม พ.ศ. 2553 เพอใหการสนบสนนเงน

หรอคาใชจายเกยวกบการใหความชวยเหลอทางกฎหมาย การฟองรองด�าเนนคด การบงคบคด

การค มครองสทธและเสรภาพ กองทนนบรหารโดยคณะกรรมการบรหารกองทนยตธรรมม

ปลดกระทรวงยตธรรมเปนประธาน แตเนองดวยเหตผลทกองทนยตธรรมเดมยงไมสามารถใหความ

ชวยเหลอผยากไรในการเขาถงความยตธรรมไดอยางเตมท เนองจากงบประมาณทมาจากภาครฐ

ฝายเดยวและมจ�านวนจ�ากดการท�าใหกองทนยตธรรมมศกยภาพในการชวยเหลอผยากไรในการเขาถง

ความยตธรรมนนจ�าเปนตองอาศยเงนสมทบจากภาคสวนตางๆทเกยวของกบกระบวนการยตธรรม

อกทางหนงดวย

นอกจากน ภารกจการเยยวยาผเสยหายในคดอาญาและจ�าเลยทถกยกฟองใน

คดอาญา อยในอ�านาจตามพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย และคาทดแทนและคาใชจาย

แกจ�าเลยในคดอาญาพ.ศ.2544ซงอาศยงบประมาณแผนดนแตเพยงอยางเดยวท�าใหการเยยวยา

เปนไปไดอยางจ�ากดและไมทวถงจงควรใหกองทนยตธรรมเปนผจายเงนคาตอบแทนผเสยหายและ

_17-0121(001)P4.indd 246 5/17/60 BE 1:42 PM



คาทดแทนและคาใชจายแกจ�าเลยในคดอาญาเพอเปนแนวทางการขยายขอบเขตของการเยยวยาและ

เพมประสทธภาพการเยยวยาบคคลดงกลาว

ดงนน เพอเปนการแกไขปญหาทเกดขนจากกองทนยตธรรมเดม คณะรฐมนตร

จงไดเสนอรางพระราชบญญตกองทนยตธรรม พ.ศ. …. มายงสภานตบญญตแหงชาต และ

สภานตบญญตแหงชาตไดลงมตรบหลกการในวาระท 1 แหงรางพระราชบญญตดงกลาว เมอวนท

12 มถนายน 2558 ซงสาระส�าคญของกองทนยตธรรมใหมทตงขนโดยยกเลกกองทนยตธรรมเดม

มฐานะเปนนตบคคลเพอความสะดวกในการบรหารจดการกองทนและท�าใหมสถานะทางกฎหมายใน

การด�าเนนการตางๆกองทนยตธรรมตามพระราชบญญตนมรายไดจากหลายทางเชนเงนอดหนน

ทรฐบาลจดสรรให เงนสมทบทเปนคาธรรมเนยมศาลและคาทนายความ เงนสมทบทเปนคาปรบใน

คดอาญาฯลฯเพอเปนแหลงเงนทนในการเยยวยาประชาชนผยากไรใหเปนไปอยางทวถงมากขน

นอกจากนเพอตอบสนองภารกจอกสวนหนงของกองทนยตธรรมใหมทจดตงขน

คอเปนแหลงเงนทนใหกบคณะกรรมการพจารณาคาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจาย

แกจ�าเลยในคดอาญาจงมการระบนยามค�าวา “ผเสยหาย”และ“จ�าเลย” ใหมความหมายตรงกบ

พระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจ�าเลยในคดอาญาพ.ศ.2544

มาตรา 4 โดยผยากไรมสทธยนค�าขอรบการสนบสนนคาใชจายในการเขาถงกระบวนการยตธรรม

ทางแพง อาญา และทางปกครอง โดยยนค�าขอตอกองทนยตธรรม โดยคณะอนกรรมการพจารณา

ค�าขอรบการชวยเหลอจากกองทนยตธรรมจะเปนผพจารณาและอนมตและแจงผลการพจารณาโดยเรว

กองทนยตธรรมตามรางพระราชบญญตกองทนยตธรรม พ.ศ. …. ทจะได

จดตงขน จงเปนความหวงของประชาชนผ ยากไรในการเขาถงกระบวนการยตธรรม เพอให

การคมครองสทธ เสรภาพของประชาชนดานการเขาถงกระบวนการยตธรรมเปนไปอยางเทาเทยม

และเสมอภาคมากยงขน

5. บทสรปและขอเสนอแนะ

5.1 บทสรป

ในการปกครองของประเทศเสรประชาธปไตยทงหลายการคมครองสทธและเสรภาพของ

ประชาชนถอเปนเรองพนฐานทส�าคญทรฐจะตองใหความส�าคญเปนล�าดบแรก กรณจะเหนไดจาก

บทบญญตรฐธรรมนญทไดมการก�าหนดหมวดหมวาดวยสทธและเสรภาพปรากฏไวในรฐธรรมนญฯ

ทงน ขอบเขตในการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนโดยรฐนนยงรวมถง สทธดานการเขาถง

_17-0121(001)P4.indd 247 5/17/60 BE 1:42 PM



กระบวนการยตธรรม ซงถอเปนสทธในกระบวนการยตธรรมของประชาชนทรฐก�าหนดใหมอยาง

เสมอภาคและเทาเทยมกน

แมวาการคมครองสทธเสรภาพเปนเรองไดรบการรบรองดวยบทบญญตแหงรฐธรรมนญฯ

และเปนเรองทรฐจะตองใหความส�าคญเปนล�าดบแรก และรฐไดวางหลกของสทธในกระบวนการ

ยตธรรมของประชาชนไวหลายประการ กลบพบวา การคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน

ดานการเขาถงกระบวนการยตธรรมยงคงมปญหาและอปสรรคหลายประการในการเขาถงกระบวนการ

ยตธรรม เชน ความไมเสมอภาคในการเขาถงกระบวนการยตธรรม กระบวนการยตธรรมทลาชา

ปญหาความยากจนกบการเขาถงกระบวนการยตธรรม การไมทราบถงสทธในกระบวนการยตธรรม

ของประชาชน การขาดการบรณาการระหวางหนวยงานในกระบวนการยตธรรม ฯลฯ ซงอปสรรค

และปญหาตาง ๆ ทส�าคญเหลาน สวนหนงเกดจากปญหาในระดบ “ระบบ และ โครงสราง” ของ

กระบวนการยตธรรมเปนระยะเวลานานแลวและหลายภาคสวนเรยกรองใหมการปฏรปกระบวนการ

ยตธรรมเพอใหประชาชนเขาถงกระบวนการยตธรรมไดสะดวกรวดเรวและเปนธรรมสมตามความ

มงหมายของภาครฐ

อยางไรกตาม อาจกลาวไดวา ปจจบนน ไดมความพยายามในการปฏรปกระบวนการ

ยตธรรมเพอใหสทธของประชาชนดานการเขาถงกระบวนการยตธรรมไปแลวบางประการ เพอแกไข

ปญหาและชวยเหลอประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรม เชน การชวยเหลอตามพระราช

บญญตคาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจ�าเลยในคดอาญาพ.ศ.2544หรอการ

จดตงกองทนยตธรรมขนใหมซงรางกฎหมายเกยวกบการจดตงกองทนยตธรรมขณะนอยในระหวาง

การพจารณาของสภานตบญญตแหงชาตในวาระ2,3โดยกองทนดงกลาวจะมสวนในการชวยเหลอ

ผทเขาสกระบวนการยตธรรมใหไดรบความชวยเหลอจากรฐในการเขาถงกระบวนการยตธรรม

5.2 ขอเสนอแนะ

จากการศกษาเรอง การค มครองสทธและเสรภาพของประชาชนดานการเขาถง

กระบวนการยตธรรมเหนควรมขอเสนอแนะบางประการในสวนทเกยวของกบการด�าเนนการเพอให

หนวยงานผทเกยวของมแนวทางปฏบตทชดเจนดงตอไปน

5.2.1 การปฏรปกระบวนการยตธรรม

เนองจากการปฏรปกระบวนการยตธรรมเปนเรองทยากและมความสลบซบซอน

ในดานเนอหา และการผลกดนเพอใหเกดการเปลยนแปลงกระทบตออ�านาจหนาทหลายองคกร

การปฏรปกระบวนการยตธรรมในเรองสทธการเขาถงกระบวนการยตธรรมของประชาชนจะส�าเรจได

จงตองเรมจากการเขาใจในสภาพปญหาและสาเหตของปญหาอยางแทจรงเพอใหสามารถหาแนวทาง

แกปญหาไดอยางตรงจดและครอบคลมซงจะชวยใหสามารถน�าไปผลกดนใหเกดขนจรงไดงายขน

_17-0121(001)P4.indd 248 5/17/60 BE 1:42 PM



5.2.2 การเคารพและค มครองสทธและเสรภาพของประชาชนดานการเขาถง

กระบวนการยตธรรม

การใหความเคารพและคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนเปนพนฐาน

ทส�าคญของหลก “สทธมนษยชน” รฐจงมหนาททจะตองเคารพสทธและเสรภาพของประชาชน

มใหถกลวงละเมดโดยบคคลใดบคคลหนง หรอแมกระทงโดยรฐเอง กระบวนการยตธรรมจงถอเปน

กลไกหลกในการบงคบใชกฎหมายรฐจงมหนาทโดยตรงในการคมครองสทธและเสรภาพดานการเขาถง

กระบวนการยตธรรม และในการด�าเนนภารกจนใหมประสทธภาพ กระบวนการยตธรรมทดตอง

สรางหลกประกนทเหมาะสมในการคมครองสทธและเสรภาพของบคคลทเขาสกระบวนการยตธรรม

มใหถกลวงละเมดโดยค�านงถงความสมดลของการควบคมอาชญากรรมและหลกสทธมนษยชน

5.2.3 การอ�านวยความยตธรรมดวยความเสมอภาค รวดเรว และเปนธรรม

สบเนองจากอปสรรคส�าคญในการเขาถงกระบวนการยตธรรมของประชาชน

คอกระบวนการยตธรรมทลาชา และไมเปนธรรม การอ�านวยความยตธรรมจงตองด�าเนนการอยาง

เสมอภาค และไมเลอกปฏบต ทงในการบงคบใชกฎหมาย และกระบวนการในการด�าเนนการ

ใหเปนไปตามกฎหมาย ซงเกยวของกบบคลากรในกระบวนการยตธรรมทงหมด อนไดแก ต�ารวจ

อยการศาลราชทณฑโดยตองด�าเนนการตอผกระท�าความผดดวยความรวดเรวและเทาเทยมกน

_17-0121(001)P4.indd 249 5/17/60 BE 1:42 PM




หนงสอ ต�ารา งานวจย

เกรยงไกรเจรญธนาวฒน,2547.หลกกฎหมายวาดวยสทธเสรภาพ.กรงเทพฯ:วญญชน.

จฑารตน เอออ�านวย,2556.ระบบยตธรรมและยตธรรมทางเลอก :แนววเคราะหเชงสงคมศาสตร,

กรงเทพฯ:ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชาตชยเดชสรยะ,2549.มาตรการทางกฎหมายในการคมครองสทธมนษยชนในกระบวนการยตธรรม

ทางอาญา,กรงเทพฯ:โรงพมพเดอนตลา.

วรพจนวศรตพชญ,2538.สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ.กรงเทพมหานคร;วญญชน.

หลวงประดษฐมนธรรม,2522.“ค�าอธบายกฎหมายปกครอง”ในประชมกฎหมายมหาชนและเอกชน

ของปรดพนมยงค,กรงเทพมหานคร:โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

หยดแสงอทย,ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป,กรงเทพฯ;ส�านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร,

พมพครงท9.

บรรเจดสงคะเนต,2555.หลกพนฐานเกยวกบสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษย.กรงเทพฯ:

วญญชน,พมพครงท4.

KlausStern,DasStaatsrechtderBundesrepublikDeutschland,BandIII/2.

Piroth/Schlink,Grundrechte,StaatsrechtII,9.Aufl.

กฎหมาย ขอบงคบและค�าวนจฉยศาลทเกยวของ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550

ค�าวนจฉยศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธของประเทศเยอรมนทเกยวของ

บทความและหนงสอพมพ

ชพ จลมนต, 2557. สทธมนษยชนในกระบวนยตธรรมทางอาญา ; รวมบทความทางวชาการของ

ส�านกงานศาลรฐธรรมนญชดท12“ศาลรฐธรรมนญกบการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน

ภายใตรฐธรรมนญ”.กรงเทพ:ส�านกงานศาลรฐธรรมนญ.

เมธ เลขานกจ, 2547. การปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญา : เอกสารวชาการสวนบคคลของ

การอบรมหลกสตร“ผพพากษาศาลชนตน”.กรงเทพฯ.

_17-0121(001)P4.indd 250 5/17/60 BE 1:42 PM



ศนยศกษาคดปกครอง ส�านกวจยและวชาการ ส�านกงานศาลปกครอง, เอกสารวชาการ เรอง

หลกความเสมอภาคและการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม.

สรปสาระส�าคญพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย และคาทดแทนและคาใชจายแกจ�าเลยใน

คดอาญาพ.ศ.2544,http://th.macmuslim.com/?p=161[online],4สงหาคม2558

_17-0121(001)P4.indd 251 5/17/60 BE 1:42 PM


* President,ConstitutionalCourtofKorea,ค�าบรรยายพเศษในพธปดหลกสตร“หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย” (นธป.)รนท4

H.E.PARK Han-Chul*

The Rule of Law for Democracy

<Lecture>

Thetopicofmytalktodayis“TheRuleofLawforDemocracy.”Theruleoflawand

democracyare the key componentsof themodern constitutionalism.Democracy

withouttheruleoflaw,andtheruleoflawwithoutdemocracymaybeblindorvoid.

Thus,democracyandtheruleoflawaretrulymeaningfulonlywhentheycoexist.

Especially,theconceptoftheruleoflawtodaydoesnotsimplymeanjudicialcontrol

overtheadministration.Theconcepthasnowexpandedtoembracetheconstitutional

regulationoverthestatepoweringeneral,includingthelegislature.

Asyouallknow,mycurrentworkisdedicatedtothefurtheranceofconstitutional

justice.Inthataspect,mytalktodayonthetopicoftheruleoflawwillbegivenin

aparticularcontextofconstitutionalregulationoverthestatepower.

Iwouldliketomentiontwoprimaryreasonswhytheruleoflawisanessentialand

paramountelementofdemocracy.

First, the rule of law protects the democratic system. The rule of law protects

democracyfromanti-democraticforcesdeterminedtohinderthedemocraticorder,

andfacilitatesdemocracytooperatesmoothlybyguaranteeingthepolitical rights

thatarecrucialforachievingdemocracy.

_17-0121(001)P4.indd 252 5/17/60 BE 1:42 PM



Second, the rule of law protects universal and fundamental human rights.

Democracy is a formofdecision-making groundeduponamajorpremise that all

peopleareequalandfree.Accordingly,equallibertyofallpeoplemustbeprotected

inthedemocraticsystem.

If there arises any inequality in regard to the people’s enjoyment of freedom,

for example, one enjoysmore freedom than another and vice versa, democracy

isnotsustainableinsuchsociety.Guaranteeingequallibertyofallpeopleisakeyto

asuccessfuldemocracy.

Today, I would like to introduce and share with you the efforts that the

ConstitutionalCourtofKoreahasmadetocontributetoachievementof“TheRule

ofLawforDemocracy.”

I would also like to speak about the need for and the means to form an

internationalcooperation for theprotectionofhumanrightsandthe international

practice of the rule of law, especially the possibility of establishing a regional

humanrightsmechanismforAsiatoprotectandprovideremedytothepeoplewhose

fundamentalhumanrightshavebeenviolatedduetoactsagainsthumanity.

1.

Constitutional justice has evolved to be themost specific and directmeans of

protectinghumanrightswithinthenation.

Whenlookingbackatthehistoryofmankind,constitutionallawthatlimitsstatepower

andguaranteesfreedom,dignity,andvalueofindividualshascreatedastronglegal

basisforliberaldemocracy,andthroughconstitutionallaw,respectwasprovidedfor

rightsofsocialminoritiesandfundamentalhumanrightswereguaranteed.

_17-0121(001)P4.indd 253 5/17/60 BE 1:42 PM


H.E.PARK Han-Chul

Aconstitutionalstatemustprovidejudicialremediestoindividualswhentheirrights

havebeenviolated.

Otherwise,humanrightsenumeratedintheconstitutionwouldbenothingmorethan

merelywordsonpaperwithnonormativepower.

When a state action that is supposed to ensure the protection of freedom and

humanrightsdoesnotachieveitspurposeandinfringesfundamentalrightsguaranteed

undertheconstitution,weseetheneedforajudicialsystemaffordingprotectionof

fundamentalrightsofpublicandconstitutionalvalues.

Many constitutional courts around the globe including the ones in Korea and

Thailand,throughmanydecisions,havemadeclearthatastatehasadutytoprotect

individualswhosefundamentalrightswereinfringed,andthatastatemustseekto

provideremedyagainstinfringementoftheirrights.

The Constitutional Court of Korea was established in September of 1988

pursuanttotheconstitutionwhollyamendedonOctober29,1987,whichaimedto

furtherpromoteandnurturedemocracyinKorea.

The Courtwas established as a result of reflection that the SupremeCourt and

theConstitutionalCommittee,whichwere initiallygivenconstitutional jurisdiction,

weretoopassiveinexercisingthejurisdictionandthusfailedtofulfilltheirrole.

Theestablishmentof theCourt inKorea is inmanyways similar to thehistorical

backgroundontheestablishmentoftheFederalConstitutionalCourtofGermany.

TheGermanconstitutionalcourtwassetuppartiallyduetoremorseforfailureto

controlmassiveviolationsoffundamentalrightsbythelegitimatelyelectedregime

ofNaziGermany.

_17-0121(001)P4.indd 254 5/17/60 BE 1:42 PM



Although the Constitutional Court Act thatmandated the establishment of the

constitutionalcourtinKoreahadpreviouslycomeintoeffectin1961,theconstitution

wasagainamendedoneyearlaterevenbeforethecourt’sbasicstructurewasformed,

andtheamendmentcancelledtheestablishmentoftheconstitutionalcourt.

TheConstitutionalCourtofKoreahasjurisdictionoverfiveareas:

i)adjudicationontheconstitutionalityofstatutesthatbecamethesubjectoftrial;

ii)adjudicationoncompetencedisputeswhenconflictsarisebetweenstateandlocal

governmentsandagencies;iii)impeachments;iv)dissolutionofapoliticalparty;and

v)adjudicationonaconstitutionalcomplaintfiledbyanindividualwhosebasicrights

havebeeninfringedbygovernmentalpower.

Decisions of the Court including those finding a statute unconstitutional,

decisions upholding requests in a constitutional complaint, and decisions on

competence disputes have binding power on national government and agencies,

aswellaslocalgovernments.

OncetheConstitutionalCourtfindsastatuteunconstitutional,thebindingpowerof

thedecisionpreventsacourtfromapplyingthatstatute.

If a court continues to apply such statute in trial, that trial, by an exception,

willbesubjecttoaconstitutionalcomplaint.

Any statute or a provision held unconstitutional by the Constitutional Court,

inprinciple,becomesineffectivefromthedateofthedecision.

But, if such statute or a provision is related to criminal punishment, it becomes

ineffectiveretroactively.

_17-0121(001)P4.indd 255 5/17/60 BE 1:42 PM


H.E.PARK Han-Chul

Also,theCourt,inadjudicatingaconstitutionalcomplaint,cannullifytheexerciseof

governmentalpowerwhichcausedinfringementoffundamentalrights,andcanalso

holdthatafailuretoexercisegovernmentalpowerisinviolationoftheconstitution.

Whenarequestforimpeachmenthasmerit,theCourtmaydecidethattheaccused

personberemovedfrompublicoffice.Thedecisionofimpeachmentdoesnotexcuse

theofficialfromcivilorcriminalresponsibility.

When the Court pronounces a decision ordering dissolution of a political

party,thepoliticalpartyisdissolvedandlawmakersofthepartylosetheirseatsinthe

NationalAssembly.

Forthepast28yearssinceitsfoundationin1988,theCourthasgainedthepeople’s

trustbyboldlystrikingdownunjustlawsthatinfringedhumanrightsinmanyaspects,

mostofwhichwerealegacyofthemilitarydictatorshipofthepast,andbyrendering

manydecisionsensuringbasicrightsofthepeople.

A good example is when the Court in 2013 decided that the Presidential

EmergencyMeasureswereunconstitutional.

TheseMeasuresservedasabasisforabuseofthepresidentialpowerinthe1970s

thatallowedthepresidenttoarbitrarilyrestrictbasicrightsofthepeopleandimpose

criminalpunishment.

TheCourthassincealsoreviewedmanylawsthatlimitfreedomandrightsofthe

peopleordiscriminatewomenwithoutreasonablegrounds.

Specifically, the Court hasmade rigorous efforts for the advance of democracy.

In 2007, theCourtheld that aprovision in thePublic ElectionsActwhichbarred

Koreancitizensresidinginforeigncountriesfromvotinginelectionsisunconstitutional.

_17-0121(001)P4.indd 256 5/17/60 BE 1:42 PM



The Court in 1995, 2001, 2007, and 2014 reviewed an issue of population

disparity inelectoraldistricts,and in2001ordered thatvoters shouldbeallowed

tocasttwoseparateballotsfortheelectionofproportionalrepresentativesinthe

NationalAssemblyandtheelectionofdistrictassemblypersonrespectively.

Throughthesedecisions,theCourtmadesurethewillofthepeopleisreflectedin

arepresentativebodyandhassubstantiallyguaranteedtherighttovoteandtheright

torunforanelection.

Moreover,werenderedanumberofgroundbreakingdecisionsprotectingthefreedom

ofexpressioninKorea.

Forexample,in1996,1997,2001,2005,and2008,itstruckdownpre-censorshiplaws

onfilms,recordsandvideos,andin2012,regulationsrequiringuserstoverifytheir

realnamesbeforepostingcommentsonwebsites,and in2003,anabsoluteban

onassembliesanddemonstrationsneardiplomaticoffices.Andin2009and2014,

weheldabanofnighttimeoutdoorassemblypartiallyunconstitutional.

IbelievethatthesedecisionsgreatlyadvancedthequalityofdemocracyinKoreaand

enabledKoreatogainglobalrecognitionasaleadingdemocraticnation.

The Court further rendered important decisions regarding application and

constructionofthegoverningorderprescribedbytheconstitution.

In1997, theSpeaker’s railroadingofabillwithoutdulynotifyingmembersof the

oppositionpartythatthemeetingwillbeconvenedwasheldtobeinviolationofthe

rightsoflawmakerstoreviewandvoteonproposedlegislation.

Also,theCourt in2004dismissedapetitionfor impeachmentofthepresidentby

holdingthatashowingofagraveviolationoftheconstitutionorstatuteisrequired

toimpeachapresident.

_17-0121(001)P4.indd 257 5/17/60 BE 1:42 PM


H.E.PARK Han-Chul

In 2014, theCourtordereddissolutionof thepoliticalpartywhoseobjective and

activities,whichincludedincitingdestructionofthecountry’sinfrastructurebyviolent

meansandbyseekingtodenytheconstitutionalorder,werefoundtobeinviolation

ofthebasicorderofdemocracy.

Thebasicorderofdemocracymeansapoliticalordertrustingautonomousreason

andwillof individuals,groundeduponapluralisticworldview,accordingtowhich,

all political views have relative truth and rationality, defying all sorts of violence

andarbitrarycontrol,respectingthemajoritywhilestillcaringfortheminority,and

composedofandoperatedbythedemocraticdecision-makingprocessandfreedom

andequality.

However, the Court expressly suggested that, on account of importance of

apoliticalpartyinademocraticsystem,apoliticalpartyshouldbepermittedtofreely

pursue ideologies fromdiverse spectrums as long as it does not deny the basic

orderofdemocracy,andthattheproportionalityprinciplemustbecompliedwithin

evaluating thedegreeof violationof thebasicorderofdemocracy, and that the

existenceoftheconcreteriskmustbeshowntodissolveapoliticalparty.

Meanwhile, the Court also made efforts to make the Korean society more

egalitarian and respectful of human rights. For instance, theCourt democratically

reformed the family system in Korea and enhancedwomen’s rights through its

decisions.In2005,westruckdownthe“Hoju”systemwhichallowedonlymento

headthefamily.

In the same year, a Civil Code provision which required persons to follow the

family name of the fatherwas also struck down, and in 2000,we held that the

NationalityActthatadoptedpaternallineagesystemwasunconstitutional.

_17-0121(001)P4.indd 258 5/17/60 BE 1:42 PM



Other significant decisions of the Court include the decision in 2008 finding the

unconstitutionalityofagelimitationforthecivilserviceexamination,andthedecisions

in1999and2006findingtheunconstitutionalityofextrapointsawardedtoveterans

andfamilymembersofpatriotsinthecivilserviceexamination.

Discriminatory treatment of foreign industrial traineeswhich excluded them from

certainprotectionsundertheLaborStandardActwasruledunconstitutionalin2007,

andrefusalsbytheprosecutor’sofficetoallowaccesstoinvestigationrecordswere

struckdownin1997,andmaintenanceoflavatoriesatpolicedetentionfacilitieslacking

sufficientcoverofuserswasalsoruledunconstitutionalin2001.

As theconstitutionaladjudication thatmonitors theexerciseof thegovernmental

powerandenhancesbasicrightsofthepeoplethroughsystematicandconsistent

interpretationoftheconstitutionimplementingtheconstitutionalvaluesbecameall

themoreactive,democracyandtheruleoflawthatareenshrinedintheconstitution

havebecomemoreconsolidated.Duringthatprocess,regulationovertheabuseof

thestatepowerwasachieved,andthestatusofpeopleasthesubjectoffundamental

rightswaselevated.

In recognition of these achievements, the Constitutional Court of Korea has

continuedtoranknumber1asthemosttrustedandinfluentialgovernmentinstitution

insurveysconductedbymajormediasourcessince2005.

2.

IunderstandthattheConstitutionalCourtofThailandwasfirstestablishedin1998

bytheconstitutionalamendmentin1997,andthatthecurrentCourtwasformedin

2007bytheconstitutionalamendmentin2007,andhasbeenactivelyfulfilling its

missionsincethen.

_17-0121(001)P4.indd 259 5/17/60 BE 1:42 PM


H.E.PARK Han-Chul

TheConstitutionalCourtofThailandisappraisedtoretainmorecomprehensiveand

tightjurisdictionthananyotherconstitutionalinstitutionintheworld.

WhiletheConstitutionalCourtofThailandhasjurisdictionondissolutionofapolitical

partyandadjudicationoncompetencedisputes,itisnotablethattheThaiCourthas

varioussystemsrelatedtojurisdictionovernormcontrol.

TheThaiCourtexercisessystemsforbothabstractnormcontrolincludingasystemof

preventivenormcontrolunderwhichtheconstitutionalityofalawmaybereviewed

priortoitspromulgation,andconcretenormcontrol.

Inparticular, from the systemofpreventivenormcontrol that intends to resolve

anycontroversyofunconstitutionalityoftheorganicandordinarybillspriortothe

implementation,IcanseethestrongwilloftheThaipeopleforgreaterprotectionof

theconstitutionalorder.

AsopposedtoThailand,Koreaisyettointroducepreventiveorabstractnormcontrol

systemsandtheintroductionofthesesystemsarestillunderdiscussioninKorea.

In addition, Thailand, by the constitutional amendment in 2007, adopted

asystemforconstitutionalcomplaints.

TheKoreanconstitutionalcourtalsoadoptedthesystemforconstitutionalcomplaints

sinceitsinception,andwhenlookingbackatthehistoryofthecourt,Icanseethat

this systemof constitutional complaints helpedpropel the activepracticeof the

constitutionaladjudicationsandtheimprovementofpeople’sawarenessofhuman

rights. Adoption of the constitutional complaints system in Thailand shows that

Thailandiswiththeglobaltrendoftheexpansionoftheconstitutionalcomplaints

systemthatensuresadirectprocessunderwhichanindividualcandisputewhether

violationofone’sfundamentalrightshasoccurred.

_17-0121(001)P4.indd 260 5/17/60 BE 1:42 PM



I believe these institutional frameworks can pave the way for further stable

developmentofdemocracyandruleoflawinThailand.

In order for Thailand to strengthen its position and presence in Asia and an

internationalcommunity,theroleoftheConstitutionalCourtofThailand,whichhas

beenactingasaguardianoftheconstitutionalorder,andfreedomandbasicrightsof

thepeopleofthiscountry,willbecomeallthemoreimportant.

3.

However, a ruling of a domestic constitutional court inevitably has some

limitations,duetoalimitedscopeofitseffect.

This is one of the challenges encountered by the constitutional justice today.

Especially, intheareaofuniversalhumanrights,suchasseriousviolationsagainst

humanity,nationalbordersshouldnotbeahurdle.

Inthisregard,theneedforaninternationalalliancebecomesapparent.

In Asia as well, the Association of Asian Constitutional Courts and Equivalent

Institutions (so-called, “AACC”)was created by adopting the Jakarta Declaration

inJulyof2010,andtheInauguralCongresswasheldinSeoul,KoreainMayof2012.

TheeffortstoestablishtheAACCwereledbyKoreaandjoinedbyThailand.

TheAssociationwhichhadsevencountriesasfoundingmembersnowhassixteen

memberstates.ThroughtheAACC,aconsensuswasalreadyreachedamongAsian

countriesthatinviolablehumanrightsofindividualsmustbeprotected.

Ofcourse,theConstitutionalCourtofThailandhasbeenactivelyparticipatinginthe

AssociationsinceitsfoundationandisplayingaveryimportantroleintheAACC.

_17-0121(001)P4.indd 261 5/17/60 BE 1:42 PM


H.E.PARK Han-Chul

Nonetheless, regional groups of constitutional courts like the AACC still face the

limitationthattheylacklegalbindingforceontheirown.

Creationofregionalhumanrightsinstitutionscanmitigatesuchlimitation.

Regional human rights institutions established by multilateral international

treatiesmustfirstbuildtheconsensusamongthestatesintheregiononthespecifics

of human rights protections, and the institutionswill be operated according to

the terms of enforceable agreements regarding investigation, determination, and

enforcementregardinganactofviolation.

Asmutualsupervisionandpressureamongcountries intheregioncanensurethe

implementation of the decisions, the institutions will provide a highly effective

mechanismforhumanrightsprotection.

Currently,Europe,Africa,andAmericahaveregionalsystemsforhumanrightsprotection.

EuropehastheEuropeanCourtofHumanRights,AfricahastheAfricanCourtonHuman

andPeoples’Rights,andAmericahastheInter-AmericanCourtofHumanRights.

AsyoucanseefromtheexampleoftheEuropeanCourtofHumanRights,regional

humanrightssystems,throughconstantcommunicationwithconstitutionalcourtsof

eachcountryintheregion,canimprovethelevelofhumanrightsprotectionover

theregionandexpandtheconsensusonhumanrights,democracyandruleoflaw.

Unfortunately,Asia,thehomeof60percentoftheworldpopulationandwhereKorea

andThailandarelocated,istheonlycontinentthatdoesnothavearegionalhuman

rightscourt.

_17-0121(001)P4.indd 262 5/17/60 BE 1:42 PM



Thisisveryregrettable,consideringthedifficulthumanrightssituationsfoundinAsia

today,and the tragichistoryofAsia,whereapologiesand reflections for thepast

humanrightsviolationsarestillneeded.

4.

Asia is a great continent. It is the birthplace of three of the four ancient

civilizations:Mesopotamia,IndusValley,andYellowRiver.

Itisalsothecradlewheremajorreligionsandphilosophiesthatteachuniversallove

andrespecttowardsotherssuchasIslam,Christianity,Buddhism,Confucianism,and

Hinduoriginatedfrom.

Inthemodernera,manyAsiancountriestookpartinadoptingtheUniversalHuman

RightsDeclarationsbytheUnitedNationsin1948andcontributedtomakesurethat

economic,socialandculturalrightsarerecognizedintheDeclarations.

The Declarations served as the foundation formany international human rights

protectionscheme.

Yet, it isalsotruethatAsia, inthepastcentury,sufferedfromgravehumanrights

violationsasitexperiencedthedevastationofwar,thesufferingfromcolonization,

anddictatorship.

Atthefoundationofsuchhumanrightsviolations,therewastheimperialpowers’

doublestandardsforindividualdignityandhumanrights.

However, countries inAsia, themostpopulouscontinent in theworld,nowhave

overcomethebruisesfromthepast,andaremakinggreatsuccessineconomicgrowth,

humanrights,anddevelopmentofdemocracyatthesametime.

_17-0121(001)P4.indd 263 5/17/60 BE 1:42 PM


H.E.PARK Han-Chul

Asiaalreadyboaststhemostactiveindustrialproductionintheworld,andissoon

expectedtoemergeasthelargestconsumptionmarketsurpassingtheEuropeanUnion.

Asiaalsohasapopulationthatiscomparativelyyoung,culturaldiversityanddynamics.

Onedoesnotneed to search far forexamples.Yourcountry,Thailand, isa good

illustration.Baseduponalargeterritoryandabundantnaturalresources,theThais

builtonafascinatinghistoryandculture.

Evenintherampancyoftheimperialisminthe20thcentury,Thailandwastheonly

countrythatremainedasanindependentstate.

ItisaleadingmemberofASEAN,theworld’stoptourismcountry,andoneofthe

mostinternationalizednationinAsiawithitsglobalcapitalcity,Bangkok.Andnoone

woulddisagreethatthiscountrywillseemorelong-termgrowthinthefuture.

Astheword,“thai,”inThailandmeansafreeman,desireandactionsoftheThai

peoplelongingforfreedomwillcontinuetoattracttheattentionoftheworld.

AndmanyKoreanswhovisitedthiscountrysaythatThailand,alwaysfullofenergy

andrichness,willrisetoaleaderthatwillleadAsiaandtheworldtobecomemore

dynamic.

Givensuchpositionandpotentialofthecontinent,Asiaisgraduallyemergingasthe

centralaxisthatleadsaglobalworldofthe21stcentury.

Manygreatfuturistshavesuggestedthatthepowerinthe21stcenturywillshiftfrom

theWesttotheEast,frommentowomen,andfromanabsolutepowertothepeople.

_17-0121(001)P4.indd 264 5/17/60 BE 1:42 PM



The power shift from an absolute power to the people, in otherwords,means

a societywhere democracy and constitutionalism thrive based upon respect for

individualrights.Thisisinlinewiththetopicof“theruleoflawfordemocracy.”

Now is themoment forAsia tobring thequalityofdemocracyandhuman rights

protectionintheregiontoahigherlevelbyutilizingthecapabilitiesandstrengthit

hasgainedthusfar.

Protectingdemocracyandhumanrights,andadvancingpeaceandsolidarityinthis

regionareagenerationalmissionthatispresentedtoallAsians.

InternationalcooperationtopromoteandguaranteeconstitutionalrightsofAsians

willhelpustoensurethatthetragediesofhumanrightsviolationsofourpastwill

notberepeatedinourfuture.

Effortstoguaranteeuniversalhumanrightswillultimatelybeafoundationforachieving

regionalpeaceandunityofAsia.

5.

Andforthisreason,IwouldliketosuggestthatAsianeeds,andmusthave,itsown

courtofhumanrights.

Overthepastfewyears,theconstitutionalcourtsandinstitutionsofAsiahaveshared

theirexperiencesandwisdomontheconstitutionandconstitutional justiceunder

theframeworkoftheAACC.

AsthereisalreadyanagreementbetweenAsiancountriesthatinviolablehumanrights

ofindividualsmustbeprotected,thegroundworkfortheformationofanAsiancourt

ofhumanrightshasalreadybeenlaid.

_17-0121(001)P4.indd 265 5/17/60 BE 1:42 PM


H.E.PARK Han-Chul

ConsideringtheculturalandeconomicdisparitiesbetweenthedifferentAsiancountries,

Ibelieveitwouldbemostpracticaltostartoutwiththecourtthatprotectsalimited

scopeofhumanrightsthatwouldhardlybedisputedbyanystate.

ThiswillbeaviablewaytocreateavalidconsensusbetweentheAsiannations.

ToenableaswiftlaunchingofanAsia-wideinstitutionprotectinghumanrights,weare

aimingtofirstsetoutthejurisdictionandmethodsofapplicationoftheAsiancourt

ofhumanrightsonalimitedbasis,andthereaftergraduallyexpandingthesame.

We would first establish an Asian institution guaranteeing human rights,

and thereafter gradually and simultaneously begin the process of founding

acomprehensiveAsiancharterofhumanrights.

Wemustprovidespecialprotectionsforthemostvulnerablegroups,andprotectthe

peoplefromthemostserioushumanrightsviolations,andprovideremedyforany

suchviolations.

Specifically, thismay include prohibition of genocide, and special protection for

womenandchildren.

First, prohibitionof genocidehasbeen set forthunder the very first international

treatiesaddressinghumanrightsissuesenactedafterWorldWarII.Theprohibitionof

genocidecurrentlystandsasoneofthemostprominentmandatoryprinciplesthatbind

allnations,regardlessofwhetheranationisapartytotheinternationaltreatyornot.

Inourcivilizedsocietiesofthe21stcentury,killingmembersofacertaingroupor

inflictingseriousphysicalormentalharm,orforciblyrelocatingthechildrenofsuch

group,withapurposetodestroyoreliminateanational,racial,ethnic,orreligious

group,cannotbeacceptedunderanycircumstances.

_17-0121(001)P4.indd 266 5/17/60 BE 1:42 PM



Second,thehumanrightscourtofAsiashouldalsoaddressviolenceagainstwomen,

whichhasbeenpersistentlyrepeatedinthehistoryofmankind.

This would include prohibition of not only physical violence, but also the

prohibitionofanytypeofviolencethatinflictsasexual,mental,oreconomicharm.

Particularly, stoppingviolenceagainstwomencausedbywar, civilwaror regional

armedconflictsisoneofthemostimportantcommongoalsforhumanity.

Third, wemust protect our children, which are yet another group that ismost

vulnerable to human rights violations. Prohibiting trafficking and sex trafficking of

children,stoppingchildlabor,andprotectingchildrenfromforcedparticipationinthe

militaryareurgentissuesthattheAsiancourtofhumanrightsmustaddress.

Also,nationsparticipatingintheAsiancourtofhumanrightsmustbeboundbyits

decisions,andpracticalremediesmustbeaffordedtopersonsaffectedbyhuman

rightsviolations,suchasorderingofmonetarycompensation.

Weareverymuchwellawareofthat,forsuccessfullaunchingoftheAsiancourtof

humanrights,strongwillandsupportofthesovereigngovernmentsthathavepowers

tosignandratifytreatiesisneededmorethananything.

In order to draw such strong support of the governments, a constitutional

institutionineachnationmustprovideabasisforthegovernmentsupportbydiligently

fulfillingitsmissionasaguardianofdemocracy,ruleoflawandhumanrights.

I am confident that the Constitutional Court of Thailand, hand in handwith the

ConstitutionalCourtofKorea,willmakeagreatcontributionforthatmission.

_17-0121(001)P4.indd 267 5/17/60 BE 1:42 PM


H.E.PARK Han-Chul

6.

Inthepastcentury,wehaveseenmanywarsandserioushumanrightsviolations

occurringinAsiancountries.

One of the leading causes of such tragedieswas a disregard for the dignity of

individualsandcontemptforhumanlife.

IfconstitutionaljusticeflourisheswithineachnationinAsia,andiftheAsiancourtof

humanrightsdiligentlyperformsitsroleinAsia,IbelievethatAsiaasawholewillbe

abletouniteunderacommongoalofprotectinguniversalhumanrights.

Also,byresolvingregionaldisputesthroughsuchregionalcourt,wewillbeableto

build the framework underwhich tragedies such aswars andmass human rights

violationswillnolongerariseinAsia.

Andwewillalsobeabletosecuretheenhancementofuniversalhumanrightsand

peacewithinAsiainafutureorientedway.

Thiswillserveasafirststepforustoreflectonourhistoryofhumanrightsviolations,

andasastartingpointforunitywithinourregionforgenerationstocome.

ItismysincerewishthatKoreaandThailandwillmarchtogethertowardsestablishing

andguaranteeinguniversalhumanrightsinAsia,andtowardsforminginternational

cooperationandunityfordemocracyandpeace.

Thankyouverymuchforlistening.

_17-0121(001)P4.indd 268 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 269 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 270 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 271 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 272 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 273 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 274 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 275 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 276 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 277 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 278 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 279 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 280 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 281 5/17/60 BE 1:42 PM


_17-0121(001)P4.indd 282 5/17/60 BE 1:42 PM

_17-0121(001)P4.indd 283 5/17/60 BE 1:42 PM

กองบรรณาธการวารสารศาลรฐธรรมนญ

ขอเชญชวนสงบทความทางวชาการเพอลงพมพเผยแพรในวารสารศาลรฐธรรมนญ

ส�านกงานศาลรฐธรรมนญเปนหนวยธรการของศาลรฐธรรมนญมภารกจหนาททส�าคญประการ

หนงคอการสงเสรมความรความเขาใจเกยวกบรฐธรรมนญและศาลรฐธรรมนญ เพอใหสาธารณชน

ไดรบความรความเขาใจเกยวกบรฐธรรมนญ กฎหมายมหาชน และอนๆ ทเกยวของ จงไดจดพมพ

วารสารศาลรฐธรรมนญเพอเผยเพรความรความเขาใจซงวารสารศาลรฐธรรมนญเลมแรก ไดจดพมพ

ตงแตปพ.ศ2542เปนตนมา

เปาหมาย : ส�านกงานศาลรฐธรรมนญขอเชญชวนบคลากรในหนวยงานภาครฐ/เอกชนสถาบน

การศกษาเจาหนาทของรฐและประชาชนทวไปทมองคความรทางดานรฐธรรมนญคดรฐธรรมนญ

กฎหมายมหาชน กฎหมาย และงานทางวชาการทเกยวของกบศาลรฐธรรมนญและส�านกงาน

ศาลรฐธรรมนญของไทยและตางประเทศ สงบทความทางวชาการเพอลงพมพเผยแพรในวารสาร

ศาลรฐธรรมนญ

วตถประสงค : เพอสนบสนนสงเสรมและพฒนาองคความรเกยวกบรฐธรรมนญ คดรฐธรรมนญ

กฎหมายมหาชน กฎหมาย และงานทางวชาการทเกยวของกบศาลรฐธรรมนญและส�านกงาน

ศาลรฐธรรมนญของไทยและตางประเทศ

ระยะเวลาการจดพมพ :

วารสารศาลรฐธรรมนญก�าหนดใหมการจดพมพปละ 3 เลม ตามก�าหนดหวง

ระยะเวลาคอ

-เลมท1ระหวางเดอนมกราคม-เมษายน

-เลมท2ระหวางเดอนพฤษภาคม-สงหาคม

-เลมท3ระหวางเดอนกนยายน-ธนวาคม

ระยะเวลาการเผยแพร :

วารสารศาลรฐธรรมนญก�าหนดเผยแพรหลงจากสนรอบระยะเวลาตามก�าหนดการ

จดพมพในแตละรอบนนๆ

แนวทางปฏบตในการน�าเสนอบทความ :ส�านกงานศาลรฐธรรมนญก�าหนดแนวทางการเขยนบทความ

ทางวชาการดงน

1. ตองเปนบทความทางวชาการดานรฐธรรมนญคดรฐธรรมนญกฎหมายมหาชน

กฎหมาย และงานทางวชาการทเกยวของกบศาลรฐธรรมนญและส�านกงานศาลรฐธรรมนญของไทย

และตางประเทศ

_17-0121(001)P4.indd 284 5/17/60 BE 1:42 PM

2. ลกษณะของบทความเพอน�าลงพมพเผยแพร ตองเปนบทความทางวชาการ

ดานรฐธรรมนญ คดรฐธรรมนญ กฎหมายมหาชน กฎหมาย และงานทางวชาการทเกยวของกบ

ศาลรฐธรรมนญและส�านกงานศาลรฐธรรมนญของไทยและตางประเทศ บทความทางวชาการนน

ประกอบดวยชอเรองบทน�าเนอเรองบทสรปและการอางอง

3. รปแบบการอางองบทความทางวชการใหอางองในเนอเรองเปนรปแบบของการ

ใสเชงอรรถตวเลขดงน

ภาษาไทยชอ-สกล//ชอเรอง.//เมองทพมพ.//ผพมพ.//ปทพมพ.//หนาทอางอง.//

ภาษาองกฤษชอ-สกล//ชอเรอง.//ครงทพมพ.//เมองทพมพ.//ผพมพ.//ปทพมพ.

4. เงอนไขการรบบทความและการน�าลงพมพมดงน

(1) บทความทางวชาการทน�าเสนอตองไมเคยลงพมพเผยแพรทใดมากอนและ

ไมอยระหวางการเสนอขอลงพมพในสอสงพมพใดๆ

(2) บทความทางวชาการทลงพมพเผยแพรในวารสารศาลรฐธรรมนญจะตอง

ผานการตรวจสอบและประเมนคณภาพความสมบรณของเนอหาโดยคณะกรรมการพจารณาเผยแพร

บทความวชาการทางสอสงพมพของส�านกงานศาลรฐธรรมนญหากคณะกรรมการฯมความเหนและ

ขอสงเกตเพมเตมตอบทความทผานการตรวจสอบและประเมนคณภาพแลวกองบรรณาธการวารสาร

ศาลรฐธรรมนญจะแจงใหผเขยนบทความไดด�าเนนการแกไขปรบปรงตอไปและจะน�าบทความลงพมพ

เผยแพรภายหลงจากทผเขยนบทความไดแกไขปรบปรงแลว ส�าหรบบทความทไมผานการพจารณา

จะแจงใหทราบและสงคนตอไป

5. ส�านกงานศาลรฐธรรมนญขอสงวนสทธในการพมพเผยแพรบทความทางวชาการ

ทผานการพจารณาแลวในวารสารศาลรฐธรรมนญเลมใดกไดตามความเหมาะสม

6. ผเขยนบทความทางวชาการสามารถสงตนฉบบบทความทางวชาการในชองทาง

ตางๆดงน

(1) สงในรปแบบเอกสารจ�านวน1ชดพรอมแผนซดทบรรจเอกสารบทความ

ทางวชาการ โดยสงไปท ส�านกงานศาลรฐธรรมนญ ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา

อาคารราชบรดเรกฤทธ (อาคารเอ) เลขท 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส

กรงเทพมหานคร10210

(2) สงในรปแบบไฟลเอกสารเวรดทางE-mail:[email protected]

โดยสามารถสอบถามขอมลเพมเตมไดทโทรศพทหมายเลข024147675และ

021417681ในวนเวลาราชการ

คาตอบแทนในการเขยนบทความ :

ผเขยนบทความทางวชาการจะไดรบคาตอบแทนในการเขยนบทความเมอไดมการน�า

บทความทางวชาการลงพมพเผยแพรในวารสารศาลรฐธรรมนญตามอตราทก�าหนดไว

_17-0121(001)P4.indd 285 5/17/60 BE 1:42 PM

สถานทจดสงบทความ :

ผสนใจสงบทความทางวชาการไดตามทอยดานลางน


ศนยราชการเฉลมพระเกยรต80พรรษาอาคารราชบรดเรกฤทธ(อาคารเอ)

เลขท120หม3ถนนแจงวฒนะแขวงทงสองหองเขตหลกส

กรงเทพมหานคร10210E-mail:[email protected]

การสมครเปนสมาชกวารสารศาลรฐธรรมนญ :

ผสนใจสามารถสมครเปนสมาชกวารสารศาลรฐธรรมนญเพอรบวารสารรฐธรรมนญ

ไดทกลมงานคลงและพสดส�านกบรหารกลางส�านกงานศาลรฐธรรมนญ

หมายเลขโทรศพท021417680,021417635

สอบถามรายละเอยดเพมเตม :

สามารถสอบถามรายละเอยดเพมเตมไดท กลมงานวจยและพฒนารฐธรรมนญ

สถาบนรฐธรรมนญศกษา ส�านกงานศาลรฐธรรมนญ ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา

อาคารราชบรดเรกฤทธ (อาคารเอ) ชน 5 เลขท 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง

เขตหลกส กรงเทพมหานคร 10210 หมายเลขโทรศพท 0 2141 7675 และ 0 2141 7681

ในวนเวลาราชการหรอดรายละเอยดทางเวบไซตwww.constitutionalcourt.or.th

_17-0121(001)P4.indd 286 5/17/60 BE 1:42 PM

ใบสมครสมาชก “วารสารศาลรฐธรรมนญ”


เจาของ ส�านกงานศาลรฐธรรมนญ ศนยราชการเฉลมพระเกยรต80พรรษา5ธนวาคม2550

อาคารราชบรดเรกฤทธเลขท120หม3ถนนแจงวฒนะ

แขวงทงสองหองเขตหลกสกรงเทพมหานคร10210

สมครสมาชก คาสมาชก

(1ป3เลมรวมคาจดสงทางไปรษณย)

ราคาจ�าหนาย เลมละ120บาท

พรอมนไดแนบธนาณต

สงจายปณฝ.ศนยราชการเฉลมพระเกยรต10215/เชคธนาคาร/ตวแลกเงนจ�านวนเงน................................บาท

โดยสงจายในนาม ผอ�านวยการกลมงานคลงและพสด

ส�านกงานศาลรฐธรรมนญ: ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา 5 ธนวาคม 2550

อาคารราชบรดเรกฤทธ เลขท 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง

เขตหลกส กรงเทพมหานคร 10210 โทร. 02 141 7777

หรอ ตดตอโดยตรงไดท สถาบนรฐธรรมนญศกษา ส�านกงานศาลรฐธรรมนญ

โทร. 0 2141 7681 โทรสาร 0 2143 9515

การสงบทความเพอลงพมพในวารสารศาลรฐธรรมนญและการตดตอเรองอน ๆ กบกองบรรณาธการ

โปรดแจงสถานทอยทสามารถตดตอไดสะดวกพรอมเบอรโทรศพทและE-mail(ถาม)

ขอสมครเปนสมาชกวารสารศาลรฐธรรมนญ

ชอ-สกล....................................................................................................................................................................................................

ทอย..........................................................................................................................................รหสไปรษณย....................................

โทรศพท........................................................................................โทรสาร..........................................................................................

❑ ประจ�าปพ.ศ..............................................................................เลมท...................................................................................

❑ ตงแตพ.ศ.....................................................................................ถงพ.ศ...............................................................................

❑ เลมท................................................................................................(ระบใหชดเจน)

_17-0121(001)P4.indd 287 5/17/60 BE 1:42 PM

วารสาร ISSN 1513-1246

ศาลรฐธรรมนญConstitutional Court Journal


ทปรกษา

คณะตลาการศาลรฐธรรมนญ

บรรณาธการ

นายพมลธรรมพทกษพงษ

ผชวยบรรณาธการ

นายเชาวนะไตรมาศ นางพรทภาไสวสวรรณวงศ พนโทภาคภมศลารตน

กองบรรณาธการ

นายมนตรกนกวาร นายสทธพรเศาภายน นางขนษฐาโตโพธไทย

นายบญเสรมนาคสาร นางอจฉรยาอนนตพงศ นางสาวอจฉราพรพรมกดา

คณะเจาหนาท

นางสาววจตราภรณโพธชย นายรงครชตจนทรสวรรณ นายเจนววฒนตองประสงค

นางสาวพชราภรณทองปานด

ตดตอหนวยงานรบผดชอบ : การสมครเปนสมาชก :

สถาบนรฐธรรมนญศกษาส�านกงานศาลรฐธรรมนญ คาสมครสมาชกวารสารศาลรฐธรรมนญ

โทรศพท021417681 ปละ300บาท(รวมคาจดสงไปรษณย)

โทรสาร 021439519

http://www.constitutionalcourt.or.th

“บทความหรอขอคดเหนใดๆ ทปรากฏในวารสารศาลรฐธรรมนญเปนวรรณกรรมของผเขยน

ส�านกงานศาลรฐธรรมนญและบรรณาธการไมจ�าเปนตองเหนดวย”

_17-0121(001)P4.indd 288 5/17/60 BE 1:42 PM

ส�ำนกงำนศำลรฐธรรมนญOffice of the Constitutional Courthttp://www.constitutionalcourt.or.th

ISSN

151

3-124

6

ศาลรฐธรรมนญวารสาร

ยดหลกนตธรรม ค�าจนประชาธปไตย หวงใยสทธและเสรภาพของประชาชน


ส�ำนกงำนศำลรฐธรรมนญศนยรำชกำรเฉลมพระเกยรต 80 พรรษำ 5 ธนวำคม 2550

อำคำรรำชบรดเรกฤทธ 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะแขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพ 10210

โทรศพท 0-2141-7777 โทรสำร 0-2143-9500www.constitutionalcourt.or.th


วารสารศาลรฐธรรมน

ญ ป

ท 18 เลม

ท 54 เดอน

กนยายน

-ธนวาคม

พ.ศ.2559

Documents

ศาลรัฐธรรมนูญ Constitutional Court Journalelibrary.constitutionalcourt.or.th/.../Journal_54.pdf · 2017-05-17 · แขวงทุ่งสองห้อง