Ref. code: 25595708031041HON

ซอมบไทย สงคมไทย และการเมองไทย

โดย

นางสาวชนญญา ประสาทไทย

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

สงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต สาขาวชาการวจยทางสงคม

คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2559

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

Ref. code: 25595708031041HON

ซอมบไทย สงคมไทย และการเมองไทย

โดย

นางสาวชนญญา ประสาทไทย

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร สงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต

สาขาวชาการวจยทางสงคม คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2559 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

Ref. code: 25595708031041HON

READING THAI SOCIETY AND POLITICS THROUGH ZOMBIES IN THAI FILMS AND OTHER MEDIA

BY

MISS CHANANYA PRASARTTHAI

A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER OF ARTS IN SOCIAL RESEARCH

FACULTY OF SOCIOLOGY AND ANTHROPOLOGY THAMMASAT UNIVERSITY

ACADEMIC YEAR 2016 COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

Ref. code: 25595708031041HON

(1)

หวขอวทยานพนธ ซอมบไทย สงคมไทย และการเมองไทย ชอผเขยน นางสาวชนญญา ประสาทไทย ชอปรญญา สงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย สาขาวชาการวจยทางสงคม

คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร.จนทน เจรญศร ปการศกษา 2559

บทคดยอ

“ซอมบ” ไมใชสงทถอก าเนดในวฒนธรรมไทยเรา แตการปรากฏตวของซอมบนน มาพรอมกบความเปนสญญะอนทรงพลง ทพรอมจะสอ สวมใสความหมายมากมายซงผนแปรไปตามบรบทสงคม ผวจยไดอาศยแนวทฤษฎสญวทยา (Semiology) แบบหลงโครงสรางนยม เพอเปนกรอบในการวเคราะหและท าความเขาใจและเผยใหเหนถงพลงของสญญะและการท างานของวาทกรรม ซอมบในสงคมไทย

ในฐานะของ “สง” น าเขา มนไดรบการตอนรบดวยการปะทะกบชดความเชอเดมเกยวกบผในวฒนธรรมไทย ตองเผชญกบภาวะอหลกอเหลอในการเปนผ เกดการปะตดปะตอ และถกจดวางใหมใหสามารถเปนภาพแทนความวตกกงวลรวมสมยทสะทอนลกษณะเฉพาะซงสอดคลองกบบรบทสงคมไทยและบรบทสงคมโลกในแตละชวงเวลา อนเปนลกษณะโดดเดนของซอมบทามกลางระบบความเชอเกยวกบผในวฒนธรรมไทย ดงเชนการเปนภาพแทนของการลกลอบเขาเมองของแรงงานตางดาว ปญหายาเสพตด ภยพบตทางธรรมชาตและการระบาดของโรค สงเหลานถกน าเสนอผานภาพยนตร หนงสนหรอแมแตบทสนทนาตามกระทเวบบอรด

นอกจากทซอมบจะเปนภาพแทนความวตกกงวลตางๆ ในสงคมไทยแลว มนยงถกใชเปนเครองมอในการวพากษผคน สงคมและการเมอง ซงเปนทนาสนใจวา วาทกรรมซอมบเหลาน สามารถท างานในชวตประจ าวนของผคนไดโดยมอ านาจความร ความเชอและคานยมค าจนอย เชน การใหคณคาแกเวลา การใหคณคากบการมสขภาพทด และคณลกษณะของนกการเมองทควรจะมในสงคมไทย

Ref. code: 25595708031041HON

(2)

อยางไรกดการเปนภาพแทนของซอมบหรอแมแตวาทกรรมซอมบทท างานในชวตประจ าวนไมใชสงทคงทหรอหยดนง มนมความเปลยนแปลงในลกษณะของการน ามาใชโดยผคนทแตกตางไปตามบรบทและสถานการณอยตลอดเวลา ความหมายเดมทเกดขนของมนไมไดถกลบทงไป แต ณ ชวงเวลาหนง ความหมายบางชดมความโดดเดนขนมาเทานน ซงการอานความหมายและภาพแทน เหลานตางกเปนการตความจากผใชสญญะนนภายในวฒนธรรม งานวจยชนนกเปนการอานและตความซอมบจากมมมองและประสบการณชดหนงของผวจยเชนกน

ค าส าคญ: ซอมบ, สงคมไทย, สญญะ

Ref. code: 25595708031041HON

(3)

Thesis Title READING THAI SOCIETY AND POLITICS THROUGH ZOMBIES IN THAI FILMS AND OTHER MEDIA

Author Miss Chananya Prasartthai Degree Master of Arts Major Field/Faculty/University Social Research

Faculty of Sociology and Anthropology Thammasat University

Thesis Advisor Assistant Professor Chantanee Charoensri, Ph.D. Academic Years 2016

บทคดยอภาษาองกฤษ

Zombies, or fictional undead beings created through the reanimation of a human corpse, are most often found in western horror and fantasy genre works. When imported into Thai popular culture, in various forms, most prominently film and comic, Zombies have been appropriated and re-appropriated to represent social anxiety of each time-period.

Using a semiological, post-structuralist approach, this research shows how zombies as sign has evolved to capture main anxiety in Thai society at different times. At the first stage of importation, zombies clashed with local spirits so that they were awkwardly called Phi [ghost]. It was only recently that zombies were conceived by Thais as undead beings. The thesis traces this development and related them to social context at various times.

It is also argued that, apart from being such a powerful sign of social anxiety, zombies are also vehicles of criticism against individuals, politicians, and society. Zombies have been used metaphorically to represent people who are idle and dreadful-looking or thoughtless consumers who blindly scramble to get fashionable sneakers, reflecting how society values time, health and sensibility. Keywords: Zombies, Thai Society, Sign

Ref. code: 25595708031041HON

(4)

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบพระคณทกๆ ทานทพลกมาอานหนาน กตตกรรมประกาศ เปนหนาทผวจยอยากพมพมากทสด เพราะมบคคลมากมายทท าใหงานเขยนชนนส าเรจได นบตงแตวนแรกทผวจยไดเดนเขาไปหาอาจารยทปรกษาพรอมกบความตงใจทจะขอรบทนท าวทยานพนธจากหอภาพยนตร (องคการมหาชน) เพอมาท าวทยานพนธ ฉบบน ใหส าเรจ ขอขอบพระคณอาจารยทปรกษา ผชวยศาสตราจารย ดร.จนทน เจรญศร ทตอบรบการเปนทปรกษา และเปนก าลงใจตลอดจนใหค าปรกษาทดเสมอมา มหลายครงทรสกเหนอยและทอใจทงเรองงาน เรองเขยนวทยานพนธ เรองสอบ TU-Get แตอาจารยกสงก าลงใจทดใหตลอดมา ขอบพระคณมากนะคะ : ) ขอบพระคณ อาจารย ดร.สายพณ ศพทธมงคล ประธานกรรมการสอบเลมวทยานพนธ และรองศาสตราจารย ดร.ก าจร หลยยะพงศ ท ให เกยรตมารวมเปนกรรมการวทยานพนธฉบบน ขอขอบพระคณ หอภาพยนตร (องคการมหาชน) ทใหทนสนบสนนครงน นอกจากนนแลวตองขอขอบพระคณ พศรนอย พวชยและพหนงทคอยเอาใจใสหนเสมอมาตงแตวนแรกทกาวเขามาเรยนปรญญาโท ขอขอบพระคณอาจารยทกทานในคณะทมความกรณา ยมแยมและถามขาวคราวการท าวทยานพนธฉบบนดวยความเปนหวงเปนใย

ขอบพระคณพอท อานโครงรางงานวจยใหหน และคอยถามหนทกครงทกลบบาน วาวทยานพนธไปถงไหนแลว? มนกเปนสงเราในการเขยนงานทดเหมอนกนนะ ขอบพระคณแมนะคะทไลนมาใหก าลงใจในทกๆ วน และขอบพระคณทงสองทานอกครงทสงเสยใหหนเรยนจนจบปรญญาอกใบ

ขอบคณทกค าแนะน าจากหลายทานทเคยสงขอความไปขอค าแนะน า ขอบคณก าลงใจจากเพอนรวมรน เพอนรนนอง เพอนทท างานทชอบใหเลาเนอหาวทยานพนธใหฟง ขอบคณมากนะคะทรบฟง ขอบคณฮายมากทคอยใหก าลงใจยอมนอนเปดไฟดกๆ ใหนงเขยนงาน ขอบคณทพาไปเทยวเพอผอนคลายขอบคณมากนะคะ

สดทายขอบคณใจตวเองทไมละทงความสนกในการท าวทยานพนธฉบบน และกหวงวาผอานจะรสกครนเครงในเนอหาเชนเดยวกน

นางสาวชนญญา ประสาทไทย

Ref. code: 25595708031041HON

(5)

สารบญ

เรอง หนา

บทคดยอ (1)

บทคดยอภาษาองกฤษ (3)

กตตกรรมประกาศ (4)

สารบญตาราง (8)

สารบญภาพ (9)

รายการสญลกษณและค ายอ (12)

บทท 1 ความส าคญของปญหา 1

1.1 ท าไมตองซอมบ 1

1.2 ซอมบเปนอยางไร 5

1.3 ขอบเขตและวธการศกษา 12

1.4 ประชากรและการสมตวอยาง 14

Ref. code: 25595708031041HON

(6)

เรอง หนา

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ 25

2.1 สญวทยากบซอมบ 25

2.2 วฒนธรรมลกผสม (Cultural Hybridity) กบการมองซอมบ 38

2.3 งานศกษาวจยทเกยวของ 41

2.4 กรอบในการวจย 45

บทท 3 กาว: มาท าอะไร 47

3.1 ซอมบแครเบยน: ต านานเรองเลา 47

3.2 ซอมบ: ไปฮอลลวดและเพลสเตชน 54

3.3 ซอมบ: บรบทสงคม ภาพยนตรและการน าเขา 61

3.3.1 ซอมบ: ผ? น าเขา 63

3.3.2 ซอมบ: ความอหลกอเหลอกบระบบผไทย 76

บทท 4 ตอ: ปะทะประสาน ปะตดปะตอ 84

4.1 ซอมบ: การคลคลายของการปะทะ 84

4.1.1 ชวงแรกในป พ.ศ. 2520-2529 85

4.1.2 ชวงทสองป พ.ศ. 2530-2539 89

4.1.3 ชวงทสามตงแตป พ.ศ. 2540 เปนตนมา 90

Ref. code: 25595708031041HON

(7)

เรอง หนา

4.2 ซอมบ: การเปนเครองมอในชวตประจ าวน 116

4.2.1 ผคน: ศพ-โทรม-เฉอยชา-เชองชา 116

4.2.2 สงคม: ไรระเบยบ 118

4.2.3 การเมอง: กด-โกง-กน 120

บทท 5 ไป: บทสรปและอภปรายสงทาย 122

รายการอางอง 132

ภาคผนวก 143

ประวตผเขยน 149

Ref. code: 25595708031041HON

(8)

สารบญตาราง ตารางท หนา

3.1 ภาพยนตรซอมบทถกน าเขามาฉายในประเทศไทย 64

4.1 การจดวางซอมบในสงคมไทย 84

4.2 ค าโฆษณาบนใบปดโฆษณาภาพยนตร 86

4.3 จ านวนคดเดกและเยาวชนในฐานความผดเกยวกบยาเสพตดตงแตป พ.ศ.2548-2552 93

4.4 ซอมบไทย 108

Ref. code: 25595708031041HON

(9)

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1.1 ผลลพธการคนหาค าวา "ซอมบ" และ "Zombie" 1

1.2 แนวโนมสอทเกยวของกบซอมบในซงเปนหนวยในการวเคราะห 14

1.3 ฉากในภาพยนตรเรองสยมกย 16

1.4 ฉากในภาพยนตรเรองขนกระบผระบาด 16

1.5 ฉากในภาพยนตรเรอง 5 แพรง ตอน Backpacker 17

1.6 ฉากในภาพยนตรฉากในภาพยนตรกานคอกด 17

1.7 ฉากในภาพยนตรเรองผหาอโยธยา 18

1.8 ฉากในหนงสนเรอง CLASS-Z - เกรยนไทยไฟทซอมบ 19

1.9 ฉากในหนงสนเรองผหารตนโกสนทร 20

1.10 หนงสอการตนอาละวาดกลางกรง 21

1.11 ฉากในมวสควดโอเพลงร 21

1.12 ฉากในโฆษณาของธนาคารกสกรไทยชดเรวทะลซอมบ 22

1.13 ละครโทรทศนนองใหมรายบรสทธ ตอนซอมบบก 22

1.14 ฉากในเกม Yingluck VS Zombie 23

2.1 จดยน 3 จดในวงกลม 3 ชนซงเปนสถานะทใชมองในทฤษฎการศกษาผกบกบ 26

2.2 แผนภาพแสดงทฤษฎและแนวคดทใชในการศกษาตวบทจากสอ 29

2.3 ความสมพนธของสญญะทง 2 แบบ 31

2.4 แบบจ าลอง “การเขารหส/ถอดรหส” 41

2.5 กรอบในการวจย 45

3.1 แผนทแสดงทตงเกาะ Martinique 47

Ref. code: 25595708031041HON

(10)

ภาพท หนา 3.2 หนงสอนวนยายเรอง The magic Island 52

3.3 ซอมบในนวนยาย The magic Island 52

3.4 ผลการคนหาวรรณกรรมเกยวกบซอมบตงแตป ค.ศ. 1930-2008 เปนตนมา 54

3.5 ขอมลละครบอรดเวยเรองซอมบในป ค.ศ. 1932 55

3.6 มวสควดโอเพลง Thriller (1983) ของ Michael 57

3.7 ซอมบและตวละครในเกม Resident 1 58

3.8 ความสนใจซอมบตงแตป ค.ศ. 2000 60

3.9 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองโคตรผ 64

3.10 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองศพกนศพ 65

3.11 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองซอมบคนกดคน ภาค 1 65

3.12 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองซอมบคนกดคน ภาค 2 66

3.13 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองซอมบบกนวยอรค 66

3.14 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองเปรตเดนดนกนซอมบ 67

3.15 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองมนอยในโรงแรม 67

3.16 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองผอมตะ 68

3.17 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองผลมหลม 68

3.18 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองฉกกอนงาบ 69

3.19 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองโกรธกบผ 69

3.20 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองศพกระดก 70

3.21 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองดบๆ ดบๆ 70

3.22 ลกษณะทาทางของผดบจน 72

3.23 ใบปดโฆษณาผกดอยากดตอบ 72

3.24 การสรางแวมไพร จากทวซรย True Blood 73

Ref. code: 25595708031041HON

(11)

ภาพท หนา 3.25 ซอมบ เจยงซอและแวมไพร 75

3.26 ความเชอเรองไตรภม 78

3.27 ภาพนาอนผดบจากหนงสอชด ภตผปศาจของไทย ในชอตอนวา “ขนจากหลม” 81

3.28 รวมฮตผในระบบความเชอเกยวกบผไทย 82

ภาพจากหนงสอการตนอาละวาดกลางกรง 88

ปก CD ภาพยนตรสยมกย 89

ภาพจากภาพยนตรเรอง 5 แพรง ตอน Backpacker เดกนอยตางดาว 94

ภาพจากภาพยนตรเรอง 5 แพรง ตอน Backpacker ฉากทพระสงฆถกกดคอ 94

ภาพจากภาพยนตรเรอง กานคอกด 97

ภาพซอมบจากมวสควดโอเพลงร 98

ภาพโปสเตอรตดประกาศจากมวสควดโอเพลงร 98

ภาพจากเกม YINGLUCK VS ZOMBIES 100

ภาพหนงสนเรอง CLASS-Z - เกรยนไทยไฟทซอมบ 101

ภาพนกเรยนซอมบฉากในละครนองใหมรายบรสทธ 102

ภาพภาพยนตรเรองผหาอโยธยา ทหารหงสากลายเปนซอมบ 105

ภาพจากหนงสนเรองผหารตนโกสนทร 105

ภาพการคนหาดวยแฮชแทก #เหมอนซอมบบ 117

ฉากในโฆษณาของธนาคารกสกรไทยชดเรวทะลซอมบ 118

ฉากเหตการณแยงชงรองเทายหอดง 119

5.1 ซอมบในสงคมไทย 123

5.2 ความหมายของซอมบในสอภาพยนตรทงไทยและตะวนตก 125

5.3 วาทกรรมซอมบในสงคมไทย 130

Ref. code: 25595708031041HON

(12)

รายการสญลกษณและค ายอ

สญลกษณ/ค ายอ ค าเตม/ค าจ ากดความ

สามารถแสดงผลแบบ Augmented Reality ได (รายละเอยดการใชงานอยในภาคผนวก)

Ref. code: 25595708031041HON

1

บทท 1 ความส าคญของปญหา

1.1 ท าไมตองซอมบ

“ซอมบ” ค านผานเขามาในประสบการณและความทรงจ าผคนในสงคม และมคนบางกลมพยายามหาค าตอบของค าถามทวา ซอมบมจรงหรอไม? แตค าถามนส าคญไฉน หากเราถอยหางออกมาแลวลองตงค าถามวา ซอมบซงปรากฏตวในวฒนธรรม ด ารงตวตนตอการท าความเขาใจและอธบายสงคมทเราอยไดอยางไรบางนาจะเปนคณประการตอสงคมเราไดมากกวา เดมทนน ซอมบอาจเปนเรองเลาในนวนยาย การตน เกม และภาพยนตร หรอแมแตสอตางๆ ทไหลเวยนขามผานพรมแดนรฐชาต ตงแตยคโลกาภวฒน จนกระทงตอนนซอมบเปนมากกวาเรองเลาวนสนโลก หากลองน าค าวา “ซอมบ” ในภาษาไทยไปคนหาในเสรชเอนจนอยาง Google.co.th จะพบวาผลลพธในการคนหาตงแตป 2557-2560 มแนวโนมทเพมมากขน (ดงภาพ 1.1) ขอมลมากมายหลายลานหนวยทเกยวของกบซอมบถกประมวลออกมาภายในไมกวนาท เพอตอบสนองความใครรของผคนทพยายามคนหาเรองราวเกยวกบมน

ภาพท 1.1 ผลลพธการคนหาค าวา "ซอมบ" และ "Zombie"

จาก ผวจย

Ref. code: 25595708031041HON

2

ในแงสงคมวฒนธรรม กระแสความนยมซอมบนนเปนปรากฏการณทมความนาสนใจในหลากหลายแงมม เนองจากซอมบไดปรากฏตวในความเชอทางวฒนธรรมตางๆ โดยมลกษณะรวมทคลายคลงกน กลาวคอ ซอมบคอ “บางสง” ทฟนคนจากความตาย เปนสงทเกดจากพธกรรมจดการความตายทไมเหมาะสม ท าใหรางทตายไปแลวกลบมาอยางไมสมควร ซอมบจงเปนรางทมสสารแตไรวญญาณ พฤตกรรมของซอมบถกประกอบสรางในเชงวฒนธรรมโดยองกบความเชอน ท าใหซอมบกลายเปนการกลบมาของสงทควรจะตายไปทงรางและวญญาณ ซอมบจงมพฤตกรรมกดกนเนอมนษยซงมชวตดวยความโหดรายปาเถอน ในเชงศาสนา ซอมบเปนความเชอททรงพลง ซงทาทายตอการมอยของพระเจา ท าใหมนษยไดตระหนกและเตรยมพรอมในการเผชญหนากบความตายทคาดเดาไมได ซงเปนสงทมนษยหวาดกลวอยลกๆ (Marche, 2013) ภาพยนตรแนวซอมบจงกลายเปนกระแสความนยม เนองจากไดอางองกบประเดน “ความกลวตายและความไมเชอในพระเจา” เปรยบไดกบสงคมสมยใหมทนยมในวทยาศาสตร มแรงขบทจะเอาชนะความตาย ซอมบคอตวแทนของความเปนอมตะแตเปลากลวงในเชงสญลกษณ ซอมบในสอมวลชนจงมกแสดงออกในรปแบบของวนสนโลก (Zombie Apocalypse) ซงอาจสะทอนใหเหนผลลบของการพยายามเอาชนะความตายของวทยาศาสตรและการไมประกอบพธกรรมความตายอยางเหมาะสมอาจน าไปสการสรางรางทไรวญญาณ และน ามาสวนสนโลกได

อกเหตผลหนงทอาจท าใหซอมบเปนอสรกายทไดรบความนยมอยางมากในยคสมยใหม คอ ซอมบยงคงเปนค าถามในเชงศาสนา ซงไมวาซอมบจะปรากฏในสอสมยใหมรปแบบไหน มนกยงคงชวนใหคดถงประเดนทยากจะหาค าตอบอยางเชน เรองชวต ความตาย คณธรรมและจดจบของโลกใบน อกทงภาพของซอมบดงทปรากฏในความคดความเขาใจของคนตะวนตกคอ “มนเปนอมตะ” ไมวาจะดวยเรองราวความเชอ หรอเรองการระบาดของไวรส ทท าใหรางและวญญาณหลดออกจากกน ซอมบจงหลงเหลออยเพยงแครางกายทปราศจากวญญาณและความรสกนกคด ซงนนท าใหซอมบหลดออกจากนยามของความเปนมนษยทตองมองคประกอบของรางกายและวญญาณ แมวาเรายงเหนซอมบยงมรางเปนมนษยเหมอนเรา สวมใสเสอผาทคลายคลงกน แตมนมบางสงบางอยางทแบงแยกระหวางมนษยกบซอมบ ซงนนกคอ “วญญาณ” (soul) วญญาณคอตวตนทแทจรงของมนษย ซงท าใหพวกเรายงคงเปนมนษยอย หากพจารณาเรองราวตนตอความเชอเกยวกบซอมบซงเปนทาสท างานรบใชในไร จนกระทง Romero ไดสรางภาพยนตรทอปมา ซอมบเปรยบกบมนษยทเปนทาสของการบรโภคในระบบทนนยม ซอมบกถกใชในแนวทางการวพากษสงคมและตงค าถามกบความเปนมนษยครงแลวครงเลา รปแบบของการเลาเรองถงซอมบในภาพยนตรทถกสรางขนในชวงสองทศวรรษทผานมามกเกยวของกบเรองคณธรรม และเหตการณหายนะทท าใหโลกเตมไปดวยเหลาซอมบ ด ง เชนในภาพยนตร 28 Days Later (2002) World War Z (2013) และทวซรยทอยาง The

Ref. code: 25595708031041HON

3

Walking Dead ซงภาพของเหตการณหายนะอนเปนจดจบของโลกเหลานเปนบรบทเฉพาะตวของภาพยนตรในแนวซอมบและมกชวนใหเราตงค าถามในเชงศาสนาเกยวกบคณธรรม บรรทดฐานตางๆ ของสงคม หากวาโลกถงจดจบดงกลาวแลว บรรทดฐาน ความด-ความชวจะเปลยนไปหรอไม? การฆาผทมชวตรอดจากกลมอน การขโมยของ และขมขนจะยงคงเปนเรองผดบาปอยหรอไม? หากเปนคณจะยอมฆาเพอปกปองคนในครอบครวของคณหรอไม? ซงแนวคดซอมบกบวนโลกแตกไดทาทายประเดนเหลาน นอกจากนนแลวซอมบยงเปนภาพแทนของเสนทแบงกนระหวางชวตและความตาย ซงความคลมเครอเหลานท าใหความเชอเกยวกบชวตหลงความตายถกตงค าถาม ไมวาจะเปนการไดเขาไปอยในอาณาจกรของพระเจา หรอการเวยนวายตายเกดของมนษยตามความเชอของแตละศาสนา ความหวาดกลวความตายทไมรจกของมนษยจงบงเกดขน ซงเปนรปแบบความตายท เหนอไปกวาประสบการณของมนษยไดเคยประสบพบเจอ ซอมบจงบบใหมนษยตองเผชญหนากบความตาย (ทไมตาย) ทคลบคลายจะเปนเรองจรง (Abdul-Azim Ahmed, 2014)

นอกจากนนแลว ซอมบยงด ารงสถานะของ “เครองมอ” ในการอธบาย ท าความเขาใจปรากฏการณทมความละเอยดออน หรอแมแตการเปนแบบจ าลองทางความคดในสนามการศกษาของศาสตรบางแขนง ดง เชน งานศกษาเรอง “Does Surviving the Zombie Apocalypse Represent a Good Model of Human Behavior in Response to Pandemics?” (2014) โดย Cécile Cristofari Matthieu J. Guitton งานดงกลาวเปนงานศกษาทพยายามชใหเหนททางของซอมบในปจจบน ซอมบเปนภาพแทนในการพยายามท าความเขาใจสงคม ดงเชน นโยบายสาธารณสขของคนทวโลก การจดการกบวกฤตการณ หรอแมแตประเดนเรองโภชนาการ ในงานศกษาชนนซอมบปรากฏตวในฐานะของเครองมอหนงในการศกษาการจดการทางดานสาธารณสข (Public health management) ในสองวตถประสงค คอหนง เพอศกษาการจดการกบสถานการณวกฤตของประชากร และสอง เพอพฒนาโมเดลพยากรณพฤตกรรมของมวลชนในวกฤตการณฉกเฉน

ซอมบมคณปการในการเปน “วธการในการเขาถง” (Approach) ปรากฏการณและวกฤตการณอยางใดอยางหนงทศกษา เพอใหเกดภาพความเขาใจอยางกระจางแจง โดยสรางเปนโมเดลซอมบขนและพยายามท าความเขาใจผานโมเดลนน นอกจากน ซอมบยงมประเดนทหลากหลายและมความสมพนธเกยวเนองกน เชนการจดการกบการด ารงอยของมนษย ปจเจกบคคลและการรวมกลมขนาดใหญ ภายใตสภาวะทไมมนคงและเปนอนตราย แตอยางไรกด การศกษาโมเดลการระบาดหรอแพรกระจายของซอมบกยงไมถกน ามาใชในงานวจยอยางจรงจง หากแตเปนเพยงการพฒนาขนจากกลมอาจารย และนกวชาการจากหลากหลายแขนงสาขาวชาทมาท างานรวมกน เชน สงคมศาสตร ฟสกส สาธารณสข และคณตศาสตร เปนตน ในภาวะทเกด “ซอมบบก” ไดใหภาพ

Ref. code: 25595708031041HON

4

ความเปนจรงในจนตนาการของผคนซงคอนขางชดเจน โดยเมอผคนตองเผชญกบภยพบตตางๆ เชน โรคระบาดตดเชอ การแพรกระจายของไวรสรายแรง เหตการณเหลานไมสามารถคาดการณได ประชากรไมไดมการเตรยมความพรอม โครงสรางทางสงคมจะถกท าลาย อตราการตายของมวลชนจะเพมขน สภาพแวดลอมมความเสอมโทรมอยางหนก ซงเหตการณและเงอนไขเหลานเปนเงอนไขหลกทเรามกพบเหนไดในเรองเลาและภาพยนตรในแนวซอมบ โดยในทายทสดผคนจะพยายามเอาตวรอด มองสงรอบกายเปนศตร และพยายามปกปองตนเองจากความเปลยนแปลงทเกดขน ซอมบจงกลายมาเปนภาพเสนอของการแพรระบาดของเรองราย ซงถอไดวาเปนภยพบตขนสงสดในวฒนธรรมของ เรา ไมวาจะเปนการระบาดของโรคภยไขเจบ ภยธรรมชาตหรอแมแตความขดแยงทางการทหาร กลวนแลวแตเปนวกฤตการณทไมสามารถคาดคะเนหรอควบคมไดทงสน นอกจากนนแลวการพยายามน าเอาโมเดลซอมบมาใชเปน “โมเดลพฤตกรรมในภาวะภยพบต” กอาจจะท าใหเราไดเขาใจ และเผยใหเหนถง “ความกลวรวม” ซงเปนความกลวเบองลกในสงคม รวมไปถงความเชอเกยวกบภยธรรมชาตของมนษย โดยสงเหลานจะเปนประโยชนในการจดการกบผลกระทบจากภยพบตทจะเกดขนกบประชากร (Matthieu J. Guitton, Ce´cile Cristofari, 2014)

ฟงดแลวเรองราวของซอมบกยงคงกาวไมพนเรองเลา ความเชอ หรอแมแตเปนเรองเหลอเชอในสงคมของเรา การชวนใหเราตงค าถามคณธรรม ความผดบาป ชว-ด เชนนนอาจไมท าใหเราเหนวาซอมบเปนประเดนทไดรบความสนใจในเชงวชาการไดอยางไร เปนทนาสนใจวา วงการวชาการในตะวนตกไดใหความสนใจศกษาเรองราวของซอมบในหลากหลายศาสตร เชนในเชงวทยาศาสตร มการศกษาและคนพบยนสทไมตาย (Undead Genes) ซงเปนการคนพบกลมยนสยงคงใชในการเจรญเตบโตและพฒนาของส งมชวตหลงจากท ได ตายไปแลว (Dave Marks, 2016) ในทางสงคมศาสตรและมานษยศาสตร การศกษาถงซอมบถกวางเอาไวในแนวทางของวฒนธรรมและภาพยนตรศกษา รวมไปถงสออนๆ เชน งานศกษาของ Debra J. Bassett (2015) ทใหความสนใจสอ Social Network อยาง Facebook Tweeter และYouTube ทไดเกบบนทกเรองราวความทรงจ าของผทจากโลกนไปแลวเอาไวในรปของสอตางๆ แตมนกสามารถฟนคนกลบมาโลดแลน หรอแสดงใหผทยงมชวตอยไดรบชม เชน เพลงของ Michael Jackson ซงบคคลเหลานถกเรยกวา “Digital Zombie” โดยค าทถกเรยกนตางกองมาจากรากความคดความเชอเกยวกบซอมบ นอกจากนนแลว ยงมงานศกษาทองภาพของซอมบจากภาพยนตรมาใชเปนประโยชนในการพฒนางานทางดานการจดการกบสถานการณการระบาดของโรค ซอมบจงถกน ามาใชในการสอนใหนกเรยน นกศกษามความเขาใจเกยวกบการจดการในสภาวการณดงกลาวไดอยางเปนรปธรรมมากขน ซงสถานการณวกฤตขางตนมไดเกยวของกบประเดนทางสาธารณสขเพยงเทานน หากแตอาศยบคลากรและผเชยวชาญดานอนๆ ทงสงคมศาสตร วทยาศาสตร-ฟสกส คณตศาสตร และนกสาธารณสข เขามามสวนส าคญใน

Ref. code: 25595708031041HON

5

การออกแบบและวางแผนรบมอกบสภาวการณดงกลาว โดยมตวอยางการฝกในสถานการณทซอมบระบาด (ดงภาพ 2-3) และยงมงานศกษาในลกษณะทสะทอนใหเหนความเปนภาพแทนในประเดนตางๆ เชน ความรนแรง สงคราม อาชญากรรม การแพรระบาดของโรครวมไปถงภยธรรมชาตรปแบบตางๆ ทมนษยตองเผชญผานซอมบในภาพยนตรฮอลลวดซงมความเปลยนแปลงไปตามบรบทสงคม สงแวดลอมในแตละยคสมยอกดวย (Neail, 2015)

Neail ใหความสนใจและตงขอสงเกตวา ภาพปรากฏของซอมบอาจจะยงคงเปนเชนเดมในภาพยนตร แตความหมายของซอมบมการเคลอนไปตามบรบททางประวตศาสตรซงองแอบกบอ านาจและอารมณรวมของยคสมย ณ ชวงเวลาตางๆ ซงท าใหนยยะของซอมบมมากกวาทตวมนสะทอนออกมา มนเปนการรอและสรางนยามของสงทสรางตางๆ มากมาย ท าใหซอมบทปรากฏในภาพยนตรและวรรณกรรมตางๆ มคณประการในการอธบายและท าความเขาใจการเมอง และสงคม Neail ไดใชแนวคดเรองวาทกรรม (Discourse) ของ Foucault และ มายาคต (Myth) ของ Roland Barthes ในการวเคราะห และพบวา ภาพยนตรซอมบในยคสมยตางๆ สะทอนสญญะและความหมายซงมลกษณะของการเปลยนผานและเคลอนไปตามบรบททรายลอมทงในเชงความร การรบร ปฏบตการและสถาบนทางสงคมทรองรบจนกอตวขนเปนความหมายใหมของซอมบขนมาในชวงเวลาหนงๆ ดงเชนในยคหนง ซอมบเปนภาพแทนของความนาเหนอกเหนใจ ความตรากตร าล าบากกอนทกลายมาเปนภาพแทนภยพบตและหายนะทมนษยมความวตกกงวลและหวาดกลว (Neail, 2015)

1.2 ซอมบเปนอยางไร

จากทไดกลาวมาเกยวกบภาพสะทอนของซอมบทมความผนแปรไปตามบรบทของสงคมและชวงเวลาทเปลยนผาน ซอมบเปนมากกวาทตวเองเปน และในขณะเดยวกน ซอมบกยงคงเปนซอมบ ซงมใชสงอน ความนาสนใจจงอยทวา ผคนซงรบชมภาพยนตรมากมายเกยวกบซอมบ สามารถสรางการรบร หรอสรางความหมายตอสงทตนเองรบชม ตระหนกรวาสงนนคอซอมบไดจากอะไร และผานลกษณะรวมใด

ซอมบคออะไร อาจจะเปนค าถามทตอบไดล าบาก ดงนนผวจยจงลองออกไปสนทนาเพอรบฟงความคดเหนของผคนทมตอซอมบเพอหวงจะไดยนไดฟงความหมาย การนยาม หรอความเขาใจบางอยางทมตอ ซอมบ และเมอไดลองสนทนากบผคนทเรมซกถามหวขอวทยานพนธของผ วจยกจะพบวาใน 10 คนจะมผทจ าไมไดวาเรมรจกซอมบครงแรกเมอใดประมาณสสบเปอรเซนต แตเกนกวา

Ref. code: 25595708031041HON

6

ครง พวกเขารจกซอมบผานภาพยนตร ทวซรยและการเลนเกม และตางกใหนยามของซอมบทองอยกบภาพยนตรทไดรบชมเปนสวนมาก โดยเฉพาะอยางยง ซอมบเปนผ?1 ทกดกนเนอมนษย คนทโดนกดกจะตดเชอแลวกลายเปนซอมบ ค าตอบเหลานเปนสงทผวจยมกจะไดฟงเมอตงค าถามกลบไปวา “ซอมบเปนอยางไร แบบใดทเรยกวาซอมบ”

ซอมบมกจะถกท าใหสบสนกบสงทเรยกวา Ghoul (กล) ซงแมวาจะมคณลกษณะบางอยางทคลายคลงกน แตส าหรบกลนน เปนปศาจรายตามความเชอดงเดมในวฒนธรรมของชาวอาหรบ ซงชนชอบในการกนเนอมนษยสดๆ กนซากศพทตายไปแลว อกทงยงมความสามารถในการกลายรางได (Ahmed Al-Rawi, 2009) แตส าหรบซอมบดงเดมมาจากความเชอในแถบแครเบยนนนจะไมมความสามารถพเศษดงเชนกล จนกระทง Romero ไดสรางภาพยนตรเรอง Night of the Living Dead (1968) ซงมการผสานเอาแนวคดของซอมบยคเกา2 เขากบลกษณะของปศาจกล ท าใหในปจจบนสองค านมกจะถกเขาใจวาเปนสงเดยวกน (เปดต านานของ Ghoul แบบดงเดม, 2557)

จากการศกษาคนควาเกยวลกษณะและรปแบบของซอมบทปรากฏในภาพยนตร พบวาซอมบทปรากฏในภาพยนตรตามยคสมยตางๆ ไดรบการตอเตม-เสรมใหมซงท าใหซอมบในแตละยคสมยบอกเลาถงบรบทสงคมและสะทอนถงสงหนงในชวงเวลาจดหนงของประวตศาสตร ผก ากบภาพยนตรในแนวซอมบ George Andrew Romero เปนคนแรกทก ากบภาพยนตรซอมบยคใหม 3 เขยน "zombie rules" หรอเรยกในอกชอคอ "Romero rules" เพอเปนกฎหรอรปแบบพนฐานของภาพยนตรสยองขวญในแนวซอมบ โดยกฎทถกก าหนดขนเปนการรวบรวมและเรยบเรยงลกษณะของซอมบทมมาสกพกแตยงไมชดเจน Romero จงไดเขยนและจดมนเปนขอก าหนดหนงทบงบอกลกษณะอาการของซอมบ เชน ซอมบเปนสงทตายแลว มความเชองชา โงเขลา กนของสด หรอกนสงทฆาโดยทนท โดยเฉพาะเนอมนษยสด การท าลายซอมบสามารถท าไดโดยการท าลายสมองเทานน และเพยงแครอยกดกสามารถเปลยนใหมนษยกลายเปนซอมบได (Cheber, 2015) ซงเมอภาพยนตร

1 ทจรงแลวซอมบไมสามารถนบเปน “ผ” ในคตแบบไทยไดเตมตว เพราะหากนบตามต านานดงเดม ซอมบคอซากศพ หรอรางทถก

ปลกขนมาใชโดยไมมวญญาณ ในขณะทผไทยมาจากความเชอเรองวญญาณทยงวนเวยนอยหลงจากรางแตกดบไปแลว ผวจยจะกลบมาใหความสนใจในประเดนนอกครงในการวเคราะห

2 ซอมบยคเกา (1930) หนาตาของซอมบทปรากฏในภาพยนตร White Zombie (1932) ของ Victor Halperin ไมไดมลกษณะทดราย หรอฆาเพอกดกนและแพรเชอ ซอมบเกดขนจากการท าพธกรรมของหมอผผมวชาปลกศพใหคนชพมาเพอวตถประสงคบางอยาง เชนใชแรงงาน เปนตน

3 ซอมบยคใหม ตงแตป 1968 ซอมบจะมลกษณะดราย ไลลามนษย หวกระหาย บางกมการใชเครองมอเพอฆา ตดตอไดผานการกด

เคลอนไหวไมรวดเรว ไมทราบแนชดถงจดก าเนด มจดออนคอศรษะ

Ref. code: 25595708031041HON

7

เรอง Night of the living Dead (1968) ออกฉายจงกลายมาเปนแรงบนดาลใจส าคญในการสรางภาพยนตรสยองขวญแนวซอมบ

นกเขยนนยาย Max Brooks ผทมความสนใจในซอมบ ไดเขยนซอมบขนใหม จากการท าความเขาใจถงแนวคดและความหมายเกยวกบซอมบในยคสมยทผานมา เพอทจะเลาถงซอมบในแบบทสามารถท างานภายใตความคดความเชอของคนในปจจบนซงเปนสงคมนยมเหตผล ซอมบในแบบของ Brooks ไดหยบเอาคณสมบตดงเดมบางประการมาคงเอาไว และบรรยายถงคณลกณะของซอมบในเชงลกเพมเตมเขาไป ถงทมา อาการ จดออน และลกษณะตางๆ ซงเปนความพยายามในการเทยบเคยงซอมบกบมนษย (ทเปนโรค) ผานการอธบายถงลกษณะทางชวภาพและกายวภาคตางๆ หรออาจเขาใจไดวา Brooks พยายามท าใหซอมบใกลเคยงกบมนษย แตในขณะเดยวกนกมอาจกลาวไดวาเปนมนษยหรอปจเจกชนไดอยางเตมปาก ซอมบของ Brooks ไมไดมพลงวเศษเหมอนดงสงเหนอมนษยอนๆ ซอมบจะมความสามารถในการมองเหนสงทเคลอนไหวไดทงในกลางวนและกลางคน โดยเฉพาะอยางยงเวลากลางคน หรอแมแตไมมดวงตา เนองมาจากหของซอมบมความไวอยางดเยยมในการไดยน โดยสามารถทจะทราบถงทศทางของตนเสยงไดท าใหการลา การฆา และการหาอาหารในทมดเปนไปไดดวยด นอกจากนน จมกของซอมบยงมความสามารถในการไดกลนรวมถงการแยกแยะระหวางเนอสดกบพวกซอมบดวยกน อกทงซอมบยงสามารถแยกแยะรสชาตระหวางเนอมนษยสด และเนอสตวได ซงหากพบวารางกายหรอศพนนเสยชวตมานานกวา 8 – 12 ชวโมง ซอมบจะไมนบวาสงนนเปนอาหาร หลายครงในภาพยนตรจะพบวาซอมบมสภาพรางกายทฉกขาด แตกสามารถน ารางกายนนเดนตอไปเพอหาเหยอได เนองจากซอมบไรซงประสาทรบรในการสมผส เสนประสาทและตวรบสมผสถกท าลายจากการตดเชอไวรสท าใหอวยวะภายในกลายพนธ ซอมบจงไรความรสกเจบปวด เหตนจงท าใหซอมบสามารถลาเหยอตอไปไดแมวารางกายจะเสยหายจากการเปนแผลฉกขาด

แมวารางกายของซอมบจะมาจากรางกายของมนษยเดมเปนพนฐานแตความสามารถบางอยางกสญเสยไป หนงในนนคอความสามารถในการฟนฟรางกาย หรอการซอมแซมเนอเยอภายใน เมอซอมบไดรบความเสยหายจากการบาดเจบ ซอมบไมสามารถเยยวยาอาการเหลานนไดดวยตนเอง เนองจากเซลลไดถกท าลายไปแลว รางกายของซอมบจงสามารถจะเนาเปอย ผสลายซงอาจใชเวลา 3 – 5 ป ขนอยกบสภาพแวดลอมอณภมและแบคทเรยทชวยในการยอยสลาย

สงทเปรยบเสมอนพลงงานในการขบเคลอนซอมบใหเดนตอไปไดคอ เนอมนษยแบบสดๆ สงทซอมบกนเขาไปไมไดผานกระบวนการในการยอยสลายและดดซมในระบบตางๆ แตจะกกเกบอยในอวยวะเหลานนไมไดถกสงผานไปทใด สงทกนเขาไปจะถกเกบสะสมมากขน สงแรงผลกดนสวนทกน

Ref. code: 25595708031041HON

8

เขาไปกอนหนาจนถงปลายทางสดทายของกระบวนการยอยสลายนนคอสวนขบถาย หรอจนกระทงอวยวะสวนทบรรจอาหารแตกระเบดออกมา นจงอาจเปนสาเหตทซอมบสามารถกนไดโดยไมรจกอม

มนษยเราตองหายใจเพอน าเอาออกซเจนไปใชในกระบวนการตางๆ ของรางกาย แตส าหรบซอมบ การหายใจนนเปนสงทยงคงเกดขนกบซอมบ เพยงแตหนาททมนนแตกตางออกไป ซอมบไมไดตองการอากาศหรอออกซเจนเพอใชในกระบวนการสงเคราะหระดบเซลล อากาศท ซอมบหายใจเขาไปเปนเพยงสงทท าใหเกดเสยงครางเบาๆ ในล าคอและทางเดนหายใจเทานน โดยเมอการหายใจไมมความจ าเปน ระบบหมนเวยนเลอดเพอไปเลยงสวนตางๆ ของซอมบจงไมมการใชงาน ระบบเลอดตางๆ ภายในรางกายจะคงอยตามหลอดเลอด ท าใหเลอดมความแขงตวเกาะตามผนงหลอดเลอด

ในเรองของการสบพนธนน ซอมบไมสามารถสบพนธโดยอาศยไขและเสปรมได อกทงยงไมมสญญาณบงบอกถงความปรารถนาทางเพศทงกบซอมบดวยกนและซอมบกบมนษยอกดวย

ความแขงแกรงและพละก าลงของซอมบไมแตกตางไปจากมนษย ซอมบ ไรซงความรสกเหนดเหนอย นนท าใหซอมบสามารถเดนทางหรอโจมตไดอยางตอเนอง โดยพละก าลงทออกแรงจะมความสม าเสมอและคงท แตถงอยางไรกด ซอมบเคลอนทดวยความเรวเทาๆ กบทความกวางของชวงขาจะพาเดนไป หรอพละก าลงตอนเปนมนษยทมมากนอยเทาใดซอมบกจะกาวเดนไดชาเรวตามก าลงนน ซอมบไมสามารถวง หรอกระโดดได แตถงอยางไรกดซอมบทแขงแกรงทสดกยงมความคลองแคลวในตวเองนอยกวามนษยธรรมดาอยมาก เนองจากมระบบของการท างานระหวางมอกบตาทสอดประสานกนเพยงเลกนอย ซงท าใหเปนจดออนทส าคญของซอมบ

ลกษณะขางตนทไดกลาวมา เปนคณลกษณะทางกายภาพของซอมบซงแตกตางออกไปจากปศาจกล ซงเราอาจจะพบวาคณลกษณะหลายๆ อยางปรากฏในภาพยนตรทไดรบชมกน นอกจากนนแลวซอมบยงมรปแบบพฤตกรรมทแตกตางจากมนษยและสตวเลยงลกดวยนมชนสงทมกระบวนการเรยนรผานการลองผดลองถก ในดานศกยภาพทางสมองนน ซอมบไมมลกษณะดงกลาวปรากฏ ซอมบยงคงท าสงเดมซ าเดม แมจะลมเหลวหรอผดพลาด แตกมไดมการตระหนก จดจ าหรอเรยนรสงใด นอกจากนนซอมบไมสามารถจะใชเครองมอใดๆ หรอแมแตจะหยบหนขนมาเปนเครองมอในการลากไมสามารถท าไดเชนกน สมองของซอมบถกสงการเพยงค าสงเดยวนนคอการกนเนอมนษยสดๆ ซงเปนแรงขบจากสญชาตญาณ สมองจงเปนศนยสงการเดยวทสามารถหยดยงหรอท าลายซอมบได ซอมบนนปราศจากความรสกใดๆ ทเมอครงเปนมนษยเคยม แมวารางกายพนฐานจะประกอบมาจากอวยวะเดยวกน แตความรสก สนก เศรา เครยด รก หรอแมแตกลว ไมเคยเกดขนกบซอมบ ซอมบไมสามารถระลกถงความทรงจ าใดๆ ได แมจะอยในในจตส านกหรอจตใตส านกกตาม

Ref. code: 25595708031041HON

9

พนฐานความตองการของรางกายของซอมบมเพยงความหวทไมรจกอม ซอมบไมไดตองการการพกผอน สามารถทนรอน ทนเยน ไมตองการทอยอาศยใดๆ ทางดานการสอสารนน ซอมบไมสามารถสอสารโดยใชภาษาพดได มเพยงการสงเสยงครางสง ต า ดงและเบาผานล าคอเมอพบเหยอ ซอมบไมไดมกลมทางสงคม ไมมระบบศกดนา หรอผทเปนคนคอยสงหรอบงการ ฝงซอมบมความแขงแกรงจากปรมาณและความหนาแนนของประชากรซอมบ ไมมการสอสาร สงสญญาณ หรอสญลกษณใดๆ เกดขนเมอซอมบไดพบเจอกน หรอแมแตเดนชนกนเอง ซอมบเปนสงมชวตท อพยพโยกยายอยางไมมเขตรฐและพรมแดนขวางกน อกทงยงปราศจากแนวคดเรอง “บาน” ในหมซอมบ ซอมบเดนทางเปนระยะทางยาวไกลเพอหาอาหารเพยงเทานน รปแบบของการลาอาหารจงเปนการสมไปตามบานเรอนตางๆ อยางไรรปแบบ เดนสะเปะสะปะ แตเมอตวไหนพบเหยอ ตวอนๆ กจะเดนตามไปยงจดนน ในเขตเมองจงเปนบรเวณทพบซอมบอยมาก เพราะเปนแถบทอยอาศย และสถานทท างานของผคน เมอมการระบาดของเชอซอมบเกดขนในบรเวณน ประชากรซอมบในละแวกนจงหนาแนน นอกจากนนแลวบรเวณเขตเมองยงเตมไปดวยตรอกซอกซอยตามตก ท าใหซอมบตองใชเวลาในการเดนตามบรเวณตางๆ เพอหาเหยออยางชาๆ

ในการท าลายซอมบอาจจะไมสามารถท าไดโดยงายดายดงทเหนในภาพยนตร เนองจากซอมบไมไดมความตองการพนฐานดงเชนมนษย องคประกอบของระบบรางกายตางๆ แมจะเสยหายไป ซอมบกยงคงด ารงอยได การจะฆามนษยนนแสนงายดายมหลากหลายวธ แตวธเดยวทจะก าจดซอมบใหหยดลาคอการท าลายทสมอง เมอท าลายซอมบแลว การจะก าจดศพของซอมบอาจจะตองค านงถงไวรสซงจะสามารถด ารงอยในรางนนไดราว 5 – 8 ชวโมง โดยเฉพาะสวนหวของซอมบ ผก าจดจะตองปองกนตนเองโดยสวมใสเสอผาปองกนอยางด วธทดทสดและปลอดภยทสดในการก าจดศพซอมบคอการเผา อาจน ารางมากองสมรวมและเผารวมกนได เพอก าจดรางนนทงและคาดวาไวรสจะไมสามารถทนทานตอความรอนของไฟจนกระทงถกท าลายดวยการเผา ในทายท สดแลว ซอมบเปนอาการเจบปวย หรอโรคอยางหนง แตอาการเหลานไมสามารถทจะรกษาเยยวยาใหหายไดไมวาโดยวธการใดๆ ถงแมวาจะมการฝกซอมบใหเปนดงสตวเลยง เพอใหเชอง แตวธการดงกลาวกไมเปนผลส าเรจ และคาดวาจะไมสามารถหาวธการใดๆ เพอรกษาเยยวยาการเปนซอมบไดเลย (Brooks, 2003)

จากหนงสอเรอง The Zombie Survival Guide (2003) อาจท าใหเหนแลววาการเขยนและเลาเรองซอมบในแบบของ Brooks ไดสรางความหมายตอซอมบในสงคมสมยใหม โดยเปรยบซอมบไมตางไปจากความเจบปวย เปนรปแบบหนงของภยธรรมชาตทมาจากการระบาดของเชอโรคราย ซงตอมา Brooks กไดเขยนนวนยาย เรอง World War Z: An Oral History of the Zombie War (2006) และถกน ามาสรางเปนภาพยนตรเรอง World War Z (2013) โดยองเนอหาและกฎเกณฑ

Ref. code: 25595708031041HON

10

ซอมบจากหนงสอทงสองเลมท Brooks เขยน ภาพยนตรเรองดงกลาวเปนภาพยนตรซอมบทท ารายไดเกนกวาครงพนลานดอลลา (Inguanzo, 2014) ซงชใหเหนวาแนวทางการเลาเรองราวและใหภาพของซอมบเชนนเปนทยอมรบในสงคมปจจบนซงเปลยนแปลงไปจากอดตทซอมบในภาพยนตรเปนภาพสะทอนความหวาดกลวและความวตกกงวลจากชวงหลงสงครามโลกครงทสองของมนษยทพยายามใชวทยาศาสตรในการสรางสรรคและท าลายลาง ซงอาจมองไดวาเปนการทาทายศาสนาโดยนกวทยาศาสตรทเลนบทบาทเปนพระเจา และควบคมทกสงได แตถงกระนนมนษยกไมอาจเอาชนะภยธรรมชาตทมาในรปแบบของโรคระบาดไดไมวาจะเปนการระบาดของเชอไวรสซาร ส (SARS) ในชวงป 2003 (สรพล กอบวรรธนะกล, ม.ป.ป.) โรคไขหวดนก (H5N1) ระบาดทวโลกตงแตป 2003 (ส านกโรคตดตออบตใหม, 2557) ตอมาเกดการระบาดของไขหวดใหญสายพนธใหม (H1N1) ซงรจกกนในนามไขหวดหม ระบาดในป 2009-2010 (โรคไขหวดหม (H1N1), ม.ป.ป.) นอกจากนนยงมการระบาดของไวรสอโบลาในป 2013 และโรคไวรส MERS ในป 2012-2015 (ปยทพย ขนตยาภรณ, 2557) ซงการระบาดของโรคตางๆ แพรกระจายผานการอพยพโยกยายและเดนทางขามพรมแดนของผคน เมอตองเผชญกบความเจบปวยทเกดจากโรคระบาด การเคลอนของความหมายของซอมบในลกษณะนสอดคลองกบแนวคดหลกหนงในภาพยนตรศกษา ทมองภาพยนตรวาเปนการบนทกความเปนไปในสงคมและมกสะทอนความวตกกงวลของยคสมยเพอเปนการสนบสนนขอเสนอเกยวกบลกษณะซอมบในปจจบนทถกสรางใหมความสมพนธกบเชอโรค หรอเชอไวรส ความเชอด งกลาวนปรากฏในภาพยนตรแทบทกเรองในแนวซอมบยคใหม การตายทเกดจากการตดเชอโรคราย ท าใหผทตายเปลยนไปเปนสงทมความดราย ซอมบสามารถเพมปรมาณประชากรไดอยางรวดเรว และแผขยายบรเวณทไดรบความเสยหายจากการระบาดของโรคไดเปนบรเวณกวาง ผ วจยจงไดหยบยกบทความว จ ย เ ร อ ง When zombies attack!: Mathematical modelling of an outbreak of zombie infection (2009) โดย Philip Munz และคณะ เพอชใหเหนวาความหมายของซอมบในความเขาใจของผคนน าไปสสงใดไดบาง บทความวจยไดน าเสนอถงโมเดลการบกโจมตของซอมบ ซงใชสมมตฐานทางชววทยาประกอบกบภาพยนตรแนวซอมบทไดรบความนยมเปนพนฐานในการสรางโมเดล โดยอาศยคณลกษณะของซอมบในภาพยนตรยคคลาสสคนนคอ ซอมบเคลอนทอยางชาๆ มความดบเถอน โหดราย และท าใหคนทโดนกดไมตายแตฟนจากการตดเชอและแพรเชอตอไป (Philip และคณะไมไดน าคณลกษณะของซอมบทปรากฏในภาพยนตรเรอง 28 Days Later และ Dawn of the Dead มาพจารณา เนองจากคณลกษณะของซอมบในภาพยนตรทงสองเรองใหภาพของซอมบทมความฉลาด และรวดเรวจนเกนไป) (Philip Munz, Ioan Hudea, Joe Imad, Robert J. Smith, 2009, pp. 134-135)

Ref. code: 25595708031041HON

11

โมเดลท Philip และคณะจ าลองขนโดยอาศยภาพยนตรเปนพนฐานขอมล ท าใหไดขอสรปทนาสนใจวา เมอแบงประชากรออกเปน กลมมนษยและซอมบ หากซอมบไมถกก าจดใหหมดไป มนษยกจะสญพนธ เพอใหเกดสภาพสมดลตามสมการทเขาจ าลองขน จงเปนไปไดยากทจะมมนษยและซอมบอยรวมกนได นอกจากนน Philip และคณะยงไดสรางโมเดลเพอชะลอการตดเชอทเกดขน ซงพบวา การชะลอเปนเพยงการยอเวลาไมใหมนษยกลายเปนซอมบ แตผลสดทายหากเกดการปะทะกนจรง ซอมบกจะเปนฝายทอยรอดเชนเดม เมอพจารณาถงการกกกนโรคนนอาจจะตองพจารณาลกษณะทางภมศาสตรรวมดวย ซงหากการตดเชอเพมขนในปรมาณมากการกกกนอาจจะไมเปนผล จะตองอาศยภมประเทศแบบหมเกาะเพอชวยอกทางหนง และหากวามการพฒนาวธการรกษาซอมบไดเปนผลส าเรจ สมการไดแสดงใหเหนวา มนษยอาจจะสามารถอยรอดภายในสภาวะสมดลตามสมการแตอยในปรมาณทไมมากนก

หากตองการจดการกบซอมบ Philip และคณะ ไดเสนอโมเดลทางการทหาร โดยใชก าลงและอาวธทรายแรงเดดขาด ซงจะสามารถท าลายซอมบไดภายในระยะเวลาหนง สมการท Philip และคณะ ไดจ าลองขนมาทงหมดนลวนแลวแตน าขอมลพนฐานเกยวกบซอมบมาจากภาพยนตร และดวยซอมบเปนลกษณะอาการตดเชอทการระบาดไมเพยงท าใหคนเสยชวต แตกลบท าใหคนฟนขนมาจากความตายได โมเดลทสรางขนนจงมความพเศษและแตกตางจากโมเดลการศกษาทางระบาดวทยาของโรคอนๆ (Philip Munz, Ioan Hudea, Joe Imad, Robert J. Smith, 2009, pp. 133-150)

จากงานวจยขางตนไดพยายามจดวางซอมบ ใหกลายเปนตวแบบของการระบาดในระดบโลก และยงสะทอนวธจดการทางวทยาศาสตรโดยใชโมเดลทางคณตศาสตร จงอาจกลาวไดวาซอมบเปนเสมอนการแปลงความหวาดกลวและวตกกงวลทเปนนามธรรมใหกลายเปนรปธรรมทจบตองได ดวยความทซอมบถกผกโยงเขากบความคดเกยวกบการเปนโรคทสามารถแพรระบาดไปทวได การแพรระบาดของซอมบดวยตวเชอโรค อาจท าใหซอมบเพมปรมาณประชากรทมากขน ซงในแงของภาพยนตรในแนวซอมบกเกดการแพรกระจายไปทวโลกเชนเดยวกน จงอาจกลาวไดวาซอมบในภาพยนตรแพรเชอโรค และภาพยนตรซอมบแผขยายความนยม จนท าใหภาพยนตรในแนวนเปนภาพยนตรในกระแส Pop-culture (Russell, 2014) โดยซอมบทปรากฏในภาพยนตรยคใหมพยายามอธบายถงการเกดขนของซอมบผานแงมมทางวทยาศาสตร ใหสอดคลองกบรปแบบความคดความเชอของคนในสงคมสมยใหม แตในขณะเดยวกนกไดด ารงสถานะททาทายตอความเชอเกยวกบความตายในยคเกาเปนภาพสะทอนความหวาดกลว ชชวนใหคนตงค าถามกบความศกดสทธ และศรทธาทมตอความเชอทางศาสนาทตนเองนบถอ

Ref. code: 25595708031041HON

12

ตลอดชวงระยะเวลาทผานมากวา 7 ทศวรรษทซอมบปรากฏตวในภาพยนตรอเมรกน ความหมายของซอมบมลกษณะทเคลอนไปกบบรบททางสงคมในยคสมยนน ซงนาสนใจวาความหมายทเกดขนไดสะทอนคณลกษณะของสงคม ความสมพนธของผคน ความรสกในรปแบบตางๆ ราวกบวาซอมบเปนสงทรงพลงในการสะทอนสงทสงคมหวาดกลว (เชนเดยวกบความตาย) และมศกยภาพทจะบรรจความหมายหรอเปนภาพแทนของความวตกกงวลไดอยางไมจ ากด อาจจะดวยเหตผลนซอมบจงถกน าเขามาสสงคมไทยทแมวาจะไมไดเปนประเทศทใหก าเนดเรองเลาและค าอธบายเกยวกบซอมบแตประเทศไทยกรบเอาเรองราวของซอมบผานมาจากสอเชนกน ทงในรปแบบของเกมและภาพยนตร จนกระทงไทยเองกมภาพยนตรในแนวคลายคลงกบซอมบตะวนตกเชนเดยวกน นอกจากนนซอมบยงถกกลาวถงในกระทสนทนา มการท าภาพยนตรสน และเกมทเกยวกบซอมบในบรบทแบบไทย จงเปนทมาส าคญใหผวจยเหนภาพ ททางการจดวาง การปรบใหมของซอมบในสงคมไทย การปะทะประสานและการจดวางนสะทอนอะไรในสงคมไทย ตลอดจนสะทอนการกอตวของวาทกรรมซอมบทมลกษณะเฉพาะในสงคมไทยอยางไรบาง งานศกษาชนนจงมงจะท าความเขาใจและส ารวจซอมบผานสอตางๆ ในสงคมไทย เชนภาพยนตร เกม กระท สนทนามวสควดโอเพลง เพอใหเหนถงการท างานของซอมบในฐานะของภาพแทนบางสงในวฒนธรรมของเรา อนจะน าไปสการท าความเขาใจมตของสงคมและการเมอง ซงผวจยมสมมตฐานวาซอมบจะท าใหเราเหนภาพความรสกนกคดในชวงเวลาและบรบทของคนในสงคม ท าใหไดยอนมองและตงค าถามกบความเปนไปทเกดขน ใหหนกลบมาตระหนกถงคณคา ชวตผคนทมความหลากหลายทอาศยรวมโลก ใบน

1.3 ขอบเขตและวธการศกษา

การพจารณาระเบยบวธวจยนน ผวจยไดพจารณาโดยค านงถงประเดนจดยนทางญาณวทยา เนองจากลกษณะของการเขาถงขอมลอาจตองอาศยการตความ และพจารณาจากชดของความจรงหรอนยามถงซอมบทปรากฏผานภาพยนตร ประกอบกบการพจารณาบรบทแวดลอมทางประวตศาสตรสงคมในยคสมยทมการสรางภาพยนตร และการปรากฏตวของซอมบในสอตางๆ เพอใหเหนถงความสมพนธของชดค าอธบายถงซอมบกบโครงสรางทางสงคมทเปนอย ประกอบกบการพจารณาถงระเบยบวธทซงสามารถตอบโจทยวจยทผวจยตองการศกษา

Ref. code: 25595708031041HON

13

ดงนนในการศกษาครงนผศกษาจงเลอกใชระเบยบวธวจยในเชงคณภาพโดยใชวธศกษาเอกสาร (Document analysis) โดยส ารวจเอกสารจ าพวก Multimedia ไดแก ภาพยนตร วดทศน สออเลคทรอนคส เชน เวบไซต ชมชนออนไลน เปนแหลงขอมลส าคญ ทงนแมวาสออยางเวบบอรดจะมลกษณะหลกทตางจากสอภาพยนตรคอนขางมากโดยเฉพาะความเปนสอสงคมมากกวาสอมวลชน แตการสนทนาในเวบบอรดเกยวกบเรองซอมบกมลกษณะ “องภาพจ า” จากซอมบในภาพยนตรอยางชดเจนจนอาจกลาวไดวา เมอคนพดถงซอมบภาพทผดขนในหวลวนแตเปนภาพจากภาพยนตรทงสนจนนาจะมความชดเจนวาซอมบจากสอทงสองประเภทตงอยบนชดความคดเดยวกน นอกจากนผวจยยงจะใชการคนควาบนทกเอกสาร และการวเคราะหตวบท ( textual Analysis) จากตวเนอหาภาพยนตรและสอตางๆ ประกอบจากนนจงท าการวเคราะหโดยอาศยแนวคดและทฤษฎในกลมสญวทยา (Semiology) แบบหลงโครงสรางนยมของ Roland Barthes ในการวเคราะห เนองจากผวจยเหนวาแนวทฤษฎศกษาทบารตสไดพฒนาตอจากแนวทางของโซซร เปนกรอบการมองสญญะ ทอยในวถชวตผคนภายใตวฒนธรรมหนง และพยายามทจะอานสญญะทแฝงเรนกบเรองราวในชวตประจ าเพอสลายสนคลอนมายาคตและวาทกรรม หรอทบารตสไดกลาวในการบรรยายของเขาวา “คณคาของวรรณกรรมอยทศกยภาพของมนในการตอดานอ านาจ” (นพพร ประชากล, 2554, น. 154) อ านาจทอาจถกสลายจากการอานและเขยนขนใหมโดยผคนในสงคมซงเปนวธในการอานตวบทแบบหลงโครงสรางนยมทบารตสเรยกวา “การเขยนดวยการอาน” (writerly text) ผานโครงขายของรหสชดตางๆ ทมาสานรอยและปะทะกนภายในตวบท ซงมกลมของรหสทงหาดงทไดกลาวไปขางตนแลว รวมกนแกไข และเปลยนแปลงความหมายของสงทอานไป ซงการอานของบารตส เปนการเปดชองใหผอานสามารถผลตตวบทขนมาใหมจากการอานของตน สามารถทจะผา แบ งสงทอานออกเปนเศษเสยวเพอใหเหนกระบวนการสรางโครงสรางทรปสญญะ และรหสถกรอยเรยงเปนตวบท ทผกโยงกบประวตศาสตร วฒนธรรมและสงคม ท าใหไดความหมายทไมรจบเกดขนมา

โดยเฉพาะอยางยงรหสทางวฒนธรรมทอาจปรากฏและน าไปสการท าความเขาใจเศษเสยวหนงของปรากฏการณทตองการจะอธบาย ผาการท าความเขาใจสงทถกพด ถกแสดงออกมา หรอเลาออกมาในรปของวาทกรรมแบบตางๆ ทเกดขนในสงคม การคดเลอกสอในการศกษาจะด าเนนการคดเลอกสอตางๆ เทาทสบคนได จนกระทงถงป พ.ศ. 2558 เนองจากเปนชวงเวลาทผวจยด าเนนโครงการวจย (แตในชวงหลงป พ.ศ.2558 กพบวาสอทเกยวของกบซอมบมแนวโนมทเพมมากขน)

Ref. code: 25595708031041HON

14

1.4 ประชากรและการสมตวอยาง

ในการศกษาครงน ผวจยใหความสนใจในภาพยนตรไทยกระแสหลกซงฉายในโรงภาพยนตร และหนงสนทเผยแพรในเวบไซต youtube.com นอกจากนนยงพจารณาถง กระทการพดคยสนทนาซงมเนอหาเกยวกบซอมบในภาพยนตรจากเวบไซต pantip.com รวมกบการศกษาบรบททางสงคม การเมอง และวฒนธรรมซงเกยวของกบชวงเวลาทภาพยนตรฉายออกมาเพอน าไปสการท าความเขาใจสงคมผานสญญะของซอมบทภาพยนตรไดสะทอนออกมา โดยใชค าส าคญเพอคนหาขอมลในการศกษาครงนคอ ซอมบ

โดยจะเหนวาจากภาพแนวโนมขางตนไดแสดงใหเหนถงการเพมขนของสอภาพยนตรและหนงสนเกยวกบซอมบทเผยแพรและสามารถเขาถงไดจากการคนเอกสารออนไลน ผวจยจงไดคดเลอกตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) เพอเลอกสอและภาพยนตรทสนใจ ซงสามารถเปนหนวยในการวเคราะหเพอตอบโจทยในการศกษาได ซงผวจยไดแบงชวงยคสมยของภาพยนตร ตามเกณฑทพจารณาเรองของบรบทสงคมและบรบทภาพยนตรเชนเดยวกบงานศกษาของก าจร หลยยะพงศ และสมสข หนวมาน (2551) ซงไดแบงยคของหนงผไทยออกเปน 3 ยคสมย แมวาซอมบจะจดวางลงในระบบผของไทยไดยาก แตกปฏมไดเชนกนวาหนงทมซอมบเปนหนงในตวละคร มกถกโยงใหเกยวพนกบหนงสยองขวญ หรอหนงผในภาษาทคนไทยเรยกกนจนชนปาก

1 1 1

9

2520-2529 2530-2539 2540-2549 2550-2559

จ านว

นสอท

ใชใน

การว

เครา

ะห

ป พ.ศ.

จ านวนสอทใชในการวเคราะห

ภาพท 1.2 แนวโนมสอทเกยวของกบซอมบในซงเปนหนวยในการวเคราะห

จาก ผวจย

Ref. code: 25595708031041HON

15

ยคสมยแหงหนงผไทย แบงออกเปนชวง ซงแตละชวงมระยะหางกน 1 ทศวรรษ ซงเรมตงแตยคสมยทประเทศไทยเรมมการผลตภาพยนตรผจากต านานเรองเลา (2520-2529) ซงในยคนเปนยคแหงผธรรมเนยมนยม กลาวคอ ผทปรากฏมกจะเปนผทมาจากต านานเรองเลาในวฒนธรรม แตถงอยางไรกด หนงผในยคนกเรมทจะไดรบอทธพลจากผในแนวตะวนตกดวยเชนกน ยคตอมา (2530 -2539) ในยคนเปนหนงผวยรนและธรรมเนยมนยม เนองจากความลาหลงของความเชอเกยวกบผในสงคม ประกอบกบวยรนเปนสญลกษณของกลมคนรนใหมทแทนความทนสมยและเปนกลมหลกทผผลตภาพยนตรใหความสนใจในการท าตลาดภาพยนตร อกทงยงสอดรบกบบรบทสงคมทก าลงจะกาวเขาสการพฒนาใหทนสมยทดเทยมตะวนตก ยคถดมา (2540-2547) ซงเปนยคของหนงผยคใหมและธรรมเนยมนยมแบบใหม เนอเรองจะมความทนสมยเปนนวทยาศาสตรในแนวสบสวน มากขนและในบางเรองเปนการน าเอาหนงผเกามาเลาและตความใหมเปนตน (ก าจร หลยะพงศ, สมสข หนวมาน, 2551, น. 49-60)

ในเบองตน ผวจยไดพจารณาถงสอภาพยนตร และสออนๆ ในแนวซอมบโดยพจารณาผานเกณฑในการสบคนดวยค าส าคญและความนยมในตวสอ โดยหนวยตวอยางจากภาพยนตรนน ผวจยไดคดเลอกภาพยนตรทมเหตการณหรอลกษณะของเนอเรองใกลเคยงกบภาพยนตรซอมบจาก ฮอลลวดหรอเปนไปตามกฎของ Romero และ Max brooks ไดสรางขน ซงจะพบวาภาพยนตรกระแสหลกทถกฉายในโรงภาพยนตรตงแตป พ.ศ. 2534-2558 ทมเนอหาเกยวกบซอมบนนมไมมากนก สวนเกณฑในการพจารณาเลอกหนงสนทสามารถรบชมไดจาก www.youtube.com ผวจยพจารณาจากคลปวดโอทมยอดผรบชมไมนอยกวา 10,000 ราย รวมไปถงกระทสนทนาทเปนทนยมในเวบบอรด pantip.com ซงใชค าคนหาวา “ซอมบ” ใน google.co.th โดยกระทสนทนาซงอยในชวงป 2556-2558 และคดเลอกเฉพาะกระททปรากฏในหนาแรกทแสดงผลการคนหาเทานน

สอในแนวซอมบทปรากฏและสามารถสบคนไดจ านวน 11 สอซงเปนภาพยนตรทฉายในโรงภาพยนตรจ านวน 5 เรอง ไดแก

Ref. code: 25595708031041HON

16

1) สยมกย (2534) ซงเปนภาพยนตรไทยในยคแรกทพยายามผสานแนวคดของผตะวนตกเขากบความเชอของไทย ในภาพยนตรจงพบเหน “ผดบ” ซงอาจมความคลายคลงกบค าอธบายถงซอมบ ในลทธวดเมอครงยงเปนทาสรบใชของหมอผ

2) ขนกระบผระบาด (2547) เปนภาพยนตรทน าเอาแนวของซอมบและโรคระบาดมาสรางเปนภาพยนตรผในแนวตลก

ภาพท 1.3 ฉากในภาพยนตรเรองสยมกย

จาก สยมกย [ภาพยนตร], โดย ธนตย จตนกล, 2534.

ภาพท 1.4 ฉากในภาพยนตรเรองขนกระบผระบาด

จาก ขนกระบผระบาด [ภาพยนตร], โดย ทววฒน วนทา, 2547.

Ref. code: 25595708031041HON

17

3) 5 แพรง ตอน Backpack (2552) ภาพยนตรในตอนนไดฉายใหเหนถงอาการคมคลงคลายกบซอมบ ของแรงงานตางดาวทแอบลกลอบขนยาเสพตดเขาประเทศดวยการกลนถงยา และโดยสารรถบรรทกคอนเทนเนอรหลบหนเขามาในประเทศไทย

4) กานคอกด (2554) เปนภาพยนตรทมกลนไอบางอยางของความเปนซอมบ ตรงความโหดรายของตวละครทสรางขน จดออนการในการท าลาย รวมไปถงสามารถทจะแพรกระจายผานการกดไดซงผสมผสานกบความเชอเรองเลาทองถนตามเนอเรองในภาพยนตร

ภาพท 1.5 ฉากในภาพยนตรเรอง 5 แพรง ตอน Backpacker

จาก 5 แพรง ตอน Backpacker [ภาพยนตร], โดย ทรงยศ สขมากอนนต, 2552.

ภาพท 1.6 ฉากในภาพยนตรฉากในภาพยนตรกานคอกด

จาก กานคอกด [ภาพยนตร], โดย อภสทธ โอภาสเอยมลขต, 2554.

Ref. code: 25595708031041HON

18

5) ผหาอโยธยา (2558) ภาพยนตรในแนวยอนยคสมยอยธยาทพยายามเลาเรองการระบาดของโรครายทเปลยนใหคนทปวยตาย กลายเปนสงทฟนคนจากความตาย ตามไลฆากดกนอยางโหดเหยม โดยทไมมอ านาจศกดสทธใดทจะหยดยงการฆานนได นอกจากการท าลายทจดออนเดยวคอหว

นอกจากนนยงมหนงสนอกจ านวน 2 เรอง ท เผยแพรอยางเปนสาธารณะในเวบไซต youtube.comซงมยอดชมสงตงแตหลกหมนถงหลกแสนคนทไดรบชม ไดแก

ภาพท 1.7 ฉากในภาพยนตรเรองผหาอโยธยา

จาก ผหาอโยธยา [ภาพยนตร], โดย เฉลมชาตร ยคล, ม.ว.ร., 2558.

Ref. code: 25595708031041HON

19

1) หนงสนเรองเกรยนไทยปะทะซอมบ (2557) ยอดวว 547,834 ณ วนท 21 พฤษภาคม 2560 เปนภาพยนตรทเลาเรองการเอาชวตรอดของกลมเพอนนกเรยนในโรงเรยนจากฝงซอมบนกเรยนซงคาดวาเกดจากการกนน ายาชนดหนงทชอวา “น ายาสมปรารถนา” เขาไป

ภาพท 1.8 ฉากในหนงสนเรอง CLASS-Z - เกรยนไทยไฟทซอมบ

จาก CLASS-Z – เกรยนไทยไฟทซอมบ [หนงสน,] โดย Owl's Crew, 2558.

Ref. code: 25595708031041HON

20

2) หนงสนเรองผหารตนโกสนทร (2558) ยอดวว 57,665 ณ วนท 21 พฤษภาคม 2560 เปนภาพยนตรสนฝมอนกศกษาคณะสถาปตยกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง ทเลาเรองเกยวกบอาการหลอนของตวละครซงเสพยา และพบวาตนเองตองเผชญกบซอมบในความหลอนของจตตนเอง

ภาพท 1.9 ฉากในหนงสนเรองผหารตนโกสนทร

จาก ผหารตนโกสนทร [หนงสน], โดย ทองมวนฟลม, 2558.

Ref. code: 25595708031041HON

21

สอชนดอนๆ ทปรากฏรองรอยของซอมบซงสามารถสบคนไดในสงคมไทยและนาสนใจทจะน ามาศกษาวเคราะหคอ

1) หนงสอการตนรวมเรองชด “ซอมบ”

2)

3) มวสควดโอเพลงร ของ บพระพฒน (2555) ยอดวว 7,385,733 ณ วนท 21 พฤษภาคม 2560 ซงเนอหาไดเลาถงความสมพนธของครกในสถานการณทตองตดสนใจเพอเอาชวตรอดจากการลมสลายของกรงเทพมหานครทระบาดไปดวยซอมบ

ภาพท 1.10 หนงสอการตนอาละวาดกลางกรง

จาก อาละวาดกลางกรง, โดย SIAM Zombie Club, 2559.

ภาพท 1.11 ฉากในมวสควดโอเพลงร

จาก ร [มวสควดโอเพลง], โดย พระพฒน เถรวอง, 2555.

Ref. code: 25595708031041HON

22

4) โฆษณาของธนาคารกสกรไทยชดเรวทะลซอมบ (2558) ยอดวว 192,136 ณ วนท 21 พฤษภาคม 2560 ซงโฆษณาบตรเครดตทสามารถใชจายไดอยางรวดเรวกวาการเคลอนไหวทเชองชาของซอมบ

5) ละครโทรทศนนองใหมรายบรสทธ ตอนซอมบบก 29 มนาคม 2557 เปนตอนหนงของละครโทรทศนทตวละครจ าลองสถานการณทซอมบบกโรงเรยนแหงหนงท าใหเกดความวนวายขน

ภาพท 1.12 ฉากในโฆษณาของธนาคารกสกรไทยชดเรวทะลซอมบ

จาก เรวทะลซอมบ [โฆษณา], โดย KBank Live, 2558.

ภาพท 1.13 ละครโทรทศนนองใหมรายบรสทธ ตอนซอมบบก

จาก นองใหมรายบรสทธ ตอนซอมบบก [ละครโทรทศน], โดย เหมนต เชตม, 2557.

Ref. code: 25595708031041HON

23

6) แอนดรอยดเกม Yingluck VS Zombie (2557) ผเลนจะไดรบบทบาทเปนอดตนายก รบมอกบฝงซอมบทรายลอมทงหนาหลง โดยจะตองยงขาวสารหรอเหรยญเงนใสเพอเปลยนใหซอมบเสอเหลองกลายเปนคนเสอแดง

ภาพท 1.14 ฉากในเกม Yingluck VS Zombie

จาก Yingluck VS Zombie [แอนดรอยดเกม], โดย Drama Game Studio, 2557.

Ref. code: 25595708031041HON

24

7) กระทสนทนาเกยวกบซอมบทใชคยเวรดในการคนหาคอ “ซอมบ pantip” คดเลอกเฉพาะกระททปรากฏใน “หนาท 1” ของการคนหาใน google.co.th เนองจากเปนกระททไดรบความนยมในการคนหามากทสด ซงไดกระทสนทนาจ านวน 10 กระทสนทนาซงอยในชวงป 2556-2558 ดงน

5.1) ชอกระท หากมซอมบเกดขนมาจรงๆ คดวาประเทศไหน ลมเปนประเทศแรก แลวประเทศไหนยนหยดอยเปนประเทศสดทาย เขาถงไดจาก http://pantip.com/topic/31783967

5.2) ชอกระท เชอซอมบแพรระบาด คณจะท าไง เขาถงไดจาก http://pantip.com/topic/30840393

5.3) ชอกระท หากเกดเหตการณซอมบในไทย ทไหนปลอดภยพอจะตงเปนฐานได? เขาถงไดจาก http://pantip.com/topic/32522912

5.4) ชอกระท ซอมบมจรงไหมครบ? เขาถงไดจาก http://pantip.com/topic/30937279

5.5) ชอกระท ยทธวธซอมบครองโลก เปนไปไดอยางไร เขาถงไดจาก http://pantip.com/topic/30275338

5.6) ชอกระท ถาวนหนงบนโลกเรา เกดมวกฤตซอมบ เราจะเอาวธการอยรอดยงไงครบ?? เขาถงไดจาก http://pantip.com/topic/33196465

5.7) ชอกระท คดวาโลกนจะมวนทม "ซอมบ" ออกมาวงลลลาบนทองถนนแบบในหนงหรอไม เขาถงไดจาก http://pantip.com/topic/31107363

5.8) ชอกระท ถาเพอนสนทคณโดน "ซอมบกดทแขน" คณจะทงเขาไหม ? เขาถงไดจาก http://pantip.com/topic/33294698

5.9) ชอกระท ถามซอมบ 1000ตว มาลงเรอท คลองเตย ไทยเราจะตานไหวไหมคะ เขาถงไดจาก http://pantip.com/topic/30657021

5.10) ชอกระทถาซอมบบก คณจะเตรยมตวกนอยางไร เขาถงไดจาก http://pantip.com/topic/30136437

Ref. code: 25595708031041HON

25

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

2.1 สญวทยากบซอมบ

งานศกษาถงซอมบผานภาพยนตร และสอตางๆ เพอท าความเขาใจมตทางสงคม และชวตผคน มความจ าเปนตองอาศยมโนทศนทเกยวของในการพจารณา โดยแนวคดหลกซงผวจยไดเลอกใชคอ แนวคดทฤษฎในกลมสญวทยา (Semiology) เพอศกษาถงซอมบในฐานะทเปน “สญญะ” หนงทสอสารความหมายกบผทไดรบชมผานภาพยนตรและสอตางๆ แตอยางไรกดผวจยจะเรมตนดวยการท าความเขาใจถงภาพรวมของการศกษาตวบทจากสอ (media) เพอใหเขาใจถงแนวทางในการอานและวเคราะหถงซอมบในฐานะหนวยของขอมลหรอตวบทหนงทปรากฏในสอดงน

จากหนงสอ Media and Society (2002) โดย Michael O' Shaughnessy และ Jane Stadler ซงในบทท 6 วาดวยเรองของ Text, Meaning, and Audiences ไดเสนอถงวธในการอานสอและถอดรหสสอ ซงเรมตนดวยการท าความเขาใจเกยวกบค าวา “อาน” เอาไวดงน “ศพทค าวา ‘อาน’ (read) ไดถกน ามาใชอยางหลวมๆ ในทนเพออางถงกระบวนการเกยวกบการตความหรอแปลความหมายทงหมด – นบตงแตการด การกวาดตา การฟง และรปแบบอนๆ ของการผกพน ทงหมดนสามารถถกเรยกวา ‘การอาน’ (reading) ไดทงสน” (สมเกยรต ตงนโม, ผแปล. 2552, ยอหนาท 1)

โดยการอานขางตนถกน ามาใชเพออานตวบทสอ (media text) อนน าไปสหวใจส าคญของการศกษานนคอ การวเคราะหตวบท (textual analysis) เชนเดยวกน ซอมบเปนหนวยหนงของตวบท ทชวนใหเราคดวา สงนจะอานอยางไร ซอมบมความหมายทอาจเปนไปไดบางอยางอยหรอไม หรออาจขนกบวา ผใดเปนผทอานซอมบ และซอมบถกอานเมอไรในสถานการณ หรอสถานทแบบใด สงเหลานจงน าเราไปสการพจารณาถงตวบท (texts) บรบท (contexts) และตวผรบสอ (audiences) ซงจะชวยในการอานและสามารถเขาใจถงความเปนไปไดของความหมายทเกดขนกบตวบท (สมเกยรต ตงนโม, ผแปล. 2552, ยอหนาท 10)

ในทางภาพยนตรศกษา ตงแตป ค.ศ. 1954 มกใหความสนใจถงอทธพลของผก ากบหรอผแตง (The auteur approach) ในฐานะทเปนคนผลตสอ ผก ากบจงเปนเสมอนผทมอ านาจในการควบคมสอและความหมายของตวบททตองการสงสารไปยงผชมผานโครงสรางการเลาเรอง เนอหา จนเปนท

Ref. code: 25595708031041HON

26

จดจ าถงเอกลกษณเฉพาะตวของผก ากบคนนน การใหความสนใจถงบรบทชวตทางสงคม ความรสกนกคดของผก ากบจงท าใหสามารถเขาใจการสอความหมายในการสรางภาพยนตร แตถงอยางไรกดแนวทางในการศกษาภาพยนตรเชนนกลบถกตงค าถามถงกระบวนการส าคญของบคคลแวดลอมทเกยวของในการสรางภาพยนตร อกทงบรบทอนๆ ทงทางเศรษฐกจ สงคม การเมองและประวตศาสตร (สมเกยรต ตงนโม, ผแปล. 2552, ยอหนาท 19-20)

หากจะพจารณาถงซอมบในแนวทางทใหความสนใจถงอทธพลของผก ากบในงานศกษาของ Cameron M.(2009) ไดเสนอตวอยางของการน าเอาทฤษฎในการศกษาผแตง-ผก ากบ มาพจารณาในกรณของ George A. Romero ผก ากบทไดสรางความเขาใจตอซอมบยคใหมซงยงคงทรงอทธพลตอการศกษาถงซอมบในปจจบน โดยในงานเขยนของ Cameron ไดเสนอใหเหนวา Romero ในฐานะเปนผสรางภาพยนตรไดแสดงใหเหนถงจดยน 3 จดในวงกลม 3 ชนซงเปนสถานะทใชมองในทฤษฎการศกษาผกบกบ (ดงภาพ)

the outer circle as technique the middle circle, personal style the inner circle, interior meaning

จากภาพวงกลมนอกสด Romero เปนผทควบคมดานการสรางภาพยนตร เทคนคการตดตอ ซงท าใหซรยภาพยนตรซอมบของ Romero มความเปนธรรมชาตบางอยางทสอดรบกบคณลกษณะทางสนทรยภาพเฉพาะตวของ Romero เชนการเคลอนของกลอง มมกลอง การเลาเรองของภาพ รวมไปถงการตดตอท Romero ไดลงมอท าดวยตวเอง ถดมา Romero เปนผรางบทและก ากบภาพยนตรดวยตนเองซงมสวนทแสดงใหเหนถงลกษณะสวนตว เชนความคด การเรยนร และอารมณขน ทปรากฏเปนภาพลกษณทางสนทรยศาสตรในภาพยนตร ดงเชนฉากในภาพยนตรทมการเคลอนกลองจากหลอดไฟนออนบนโตะอาหารค า ไปสภาพของฝงซอมบในภาพยนตรเรอง Land of the Dead เพอเปนสญญาณใหผชมไดอาน รบรและเขาใจถง “การกน” และในวงสดทายเปนสวนท

ภาพท 2.1 จดยน 3 จดในวงกลม 3 ชนซงเปนสถานะทใชมองในทฤษฎการศกษาผกบกบ

จาก Notes on the Auteur Theory in 1962, 2004, โดย Andrew Sarris, น. 563.

Ref. code: 25595708031041HON

27

อธบายไดยากทสด ซงเปนความหมายภายในทเปนความรสกของผก ากบ ดงเชนภาพของการทเหนซอมบเพนพานในภาพยนตรตามหางสรรพสนคา หรอการถกทอดทงใหโดดเดยวล าพง แมกระทงความเงยบงนทเกดขนระหวางการตอสเพยงล าพงของผทก าลงหาทางเอาชวตรอดจากซอมบ (Cameron M. Weed, 2009, p.4-9) ซงสงเหลานเปนการแสดงออกถงความรสกภายในของผก ากบ โดยแสดงออกผานภาพยนตร ดงนนผก ากบจงมอทธพลตอการสรางความหมายในภาพยนตร

แตอยางไรกดในยคตอมาการวพากษถงอ านาจของผก ากบในฐานะผผลตสรางความหมายผานสอถงการละเลยการมสวนรวมของผรบสารในฐานะผถกกระท ากมมากขน ท าใหแนวทางในการศกษาสอเปลยนจากการศกษาถงตวผสรางมาเปนการศกษาตวบท (text) โดยการพจารณาในแนวทางน คอการมองวาสารในตวบทอาจสอความโดยเปนอสระจากความตงใจของผก ากบในการวเคราะหขอมลเชนนจงมงเปาไปทการวเคราะหตวบท (textual analysis) ในกระบวนการทตวบทถกน ามาใช ไมวาจะเปนภาษา หรอกลวธในการสอสาร แตถงอยางไรกด สงส าคญทท าใหตวบทมความหมายบางอยางคอตวบทนนก าลงอางองถงสงทอยภายนอกตวบท โดยการทจะอานหรอเขาใจตวบทเหลานไดจ าเปนทจะตองอาศยความรเกยวกบรหสและการถอดรหสของขอมลตวบทเหลานน โดยผรบสารจะตองเขาใจเกยวกบสงทตวบทนนอางองถง กลาวคอเขาใจถงขอเทจจรงบางประการ รวมไปถงมความรในรหสทอาจมความเฉพาะเรอง เชนมมกลอง การถายภาพ และการตดตอภาพในภาพยนตรเปนตน ซงวธการศกษาในแนวทางนเปนการมองตวบทและพยายามถอดรหสโดยอาศยความรความเขาใจของตวผรบสารเอง เพอทจะตความขอมลทถกสอออกมา โดยจะเหนไดวา ความหมายของตวบททเปนไปได มนไดอางองอยกบชดของความรความจรงบางอยางภายใตบรบทหนง (สมเกยรต ตงนโม, ผแปล. 2552, ยอหนาท 21-28) ดงเชนในงานศกษาเรอง Textual Analysis, Digital Games, Zombies ของ Diane Carr (2009) ซ งไดลองใชกรอบในการว เคราะห เกม Resident Evil 41

ดวยแนวทางททบซอนกนของ structure, textual และ inter-texuality มาเปนกรอบในการวเคราะห โดยในสวนของ textual analysis นนอางองจากแนวคดของ Barthes ทวา ความหมายปรากฏขนเมอตวบทนนถกท าใหเปนจรงหรอน าไปสการปฏบต แตการจะอานถงความหมายเพอเขาใจถงระบบเหลานนจะตองเขาสขนตอนในการผาตดเศษเสยวทเรยกวา laxia ซง รหสตางๆ แบงออกไดเปน รหสปรศนา – เกยวของกบปรศนา ค าถามและความจรงทถกเฉลย รหสเหตการณ – การกระท า ผลของการกระท าและอ านาจ, รหสอรรถลกษณ - รปแบบและความหมาย, รหสสญลกษณ – สงท

1 เปนเกมในแนวสยองขวญเกยวกบซอมบ ซงตวผเลนจะตองเอาชวตรอดจากซอมบในเกม

Ref. code: 25595708031041HON

28

เปนคตรงขาม และ รหสวฒนธรรม – เปนรหสทอางองถงการใหคณคาของคนในสงคม1 การน าเอาความคดเรองรหสเขามาปรบใชกบเกมอาจเปนเรองทยากและสรางความสบสนในการมองตวบท แต Barthes กไดเสนอใหพจารณาถงความหมายแฝงทถกวางอยในตวบท ซ งอาจเหนไดจากการกระท า ภาพ สและอากปกรยาทแสดงออก ซงเปนหลกฐานในตวบท แตถงอยางไรกดในการศกษาเกมนมความจ าเปนจะตองเพมมมมองโดยการวเคราะหถงกรอบการตความของผเลน เพอใหเหนถงความหมายทเปนไปไดภายในวฒนธรรม แนวทางในการศกษาโดยการวเ คราะหแบบ textual analysis จงยงมขอจ ากดในการใชอย (Diane Carr, 2009, p.2-6)

ดงนนความสนใจในการศกษาตวบทจงเคลอนมาสการใหความสนใจในบรบท (context) ของตวบทนนและเปนวธทนยมในแนวการศกษาของสญศาสตรและโครงสรางนยม นนคอการพจารณาถงบรบททแวดลอมตวบทนนอย เนองจากตวบทหรอขอมลไมอาจปรากฏไดโดยล าพง การปรากฏนนท าใหตวบทมความหมายเฉพาะบางอยางในตวมนเองภายใตบรบททมนอย ซงจะตองพจารณามตของสถานทและเวลา (space and time) รวมดวย กลาวคอ ตวบทหรอขอมลนนถกอานทไหนและถกอานเมอใด (สมเกยรต ตงนโม, ผแปล. 2552, ยอหนาท 29-39) ดงเชนการฟงเพลง Zombie (1994) ของวง The Cranberries เมอฟงเพลงนในประเทศไทย เราอาจแปลความหมายตามเนอเพลงและทวงท านอง บางครงรสกเมามนกบดนตรทหนกแนนจนละเลยสารทถกสงออกมา Zombie ในเพลงอาจมความหมายถงผทตกทกขไดยาก หวกระหายและขาดแคลน ในขณะเดยวกน ผทฟงเพลงนและอยในบรบททสอดรบกบการถอดรหสตางๆ อาจใหความหมายของซอมบมมทตางออกไป Tanya Vermaak (2014) ไดน าเสนอบทความเกยวกบการวเคราะหเพลง ซงมการพจารณาถงบรบทของเพลงรวมดวย โดย Vermaak เสนอวา Zombie ในเพลงนนเปรยบเหมอนทหารตาบอดทท าตามค าสงและท าเพอฝายของตนเอง ปราศจากการควบคมตนเอง ดงเชนซอมบ นอกจากนนค าวา Zombie ในเพลงยงหมายความถงความรนแรงและสงครามอกดวย โดยสรปแลวบรบททางประวตศาสตรของเพลง Zombie เปนพลงในการขบเคลอนการตอตานสงครามทคราชวตผบรสทธ โดยเฉพาะเดกเลกและผทไดรบผลกระทบจากความรนแรงในชวงปค.ศ.1916 ทเกดสงครามการประกาศอสรภาพของไอรแลนดเหนอจากองกฤษ (Vermaak, 2014) ดงนนแลวการศกษาถงตวบทหรอเนอหาจากสอมกจะมความเกยวของสมพนธกบความรและบรบททอยนอกเหนอไปจากตวบทเอง ท าใหเมอผรบสารไดอานตวบท การเขาถงความหมายและความเขาใจจงไมอาจเกดขนโดยสมบรณ สงทท าไดมากทสดคอการท าความเขาใจเนอหาตวบททมความเฉพาะในบรบทนน ซงอาจจะท าใหเหนถง

1 ในเรองของรหสตางๆ จะใหรายละเอยดเพมเตมในการอธบายขางหนาทจะถงน

Ref. code: 25595708031041HON

29

ความหมายทสามารถเปนไปได และตวบทสามารถทจะผลตความหมายขนมาไดมากกวาหนงความหมาย (สมเกยรต ตงนโม, ผแปล. 2552, ยอหนาท 50-51)

เมอความหมายอาจเกดขนไดมากกวาหนงในตวบททถกอางองในบรบทหนง ตวผรบสาร (Audiences) จงเปนความสนใจในการศกษาถงการใหความหมายและความเขาใจตอตวบทในกาวตอมา โดยทฤษฎในกลมทศกษาผรบสาร (audiences studies) มองวาความหมายตางๆ ไดถกผลตสรางจากผอานซงมความแตกตางกนของประสบการณ ความรและความคดของตวผอาน การอานตวบททเกดขนจงเปนการท าความเขาใจการใหความหมายของปจเจกบคคล ซงหากตองการหาความหมายทเปนลกษณะรวมหรอลกษณะทวไปกจะตองค านงถงประเดนเกยวกบการลดทอนความซบซอนของความหมายดวย แตถงอยางไรกด แมจะกลาววาการอานเพอสรางความหมายของผอานตวบทมความแตกตางกนออกไป แตการทผอานจะท าความเขาใจถงตวบทไดจะตองอาศยการท างานของรหสตางๆ ดงทไดกลาวไปขางตน รวมไปถงบรบททางสงคมและประวตศาสตรทแวดลอมในการพจารณาถงการวเคราะหตวบท ซงหากด าเนนการศกษาในแนวทางน จะท าใหไดความหมายเปนไปไดของตวบทมากทสดจากการอานตวบทของผอานภายใตบรบทหนง ขอมลตรงนจงเปนสงทมคณคาตอการศกษา งานศกษาทเนนถงผรบสารจงตองยอมรบขอตกลงเบองตนถงความสมพนธของบรบท ปฏบตการและกระบวนการในการรบสารทมสวนส าคญตอการสรางความหมายของผอาน (สมเกยรต ตงนโม, 2552, ยอหนาท 52-56) ดงทไดกลาวมาแลวขางตนวาแนวทางในการศกษาตวบทจากสอภาพยนตรนนมความเปลยนแปลงของจดทใหความสนใจ ซงอาจแสดงเปนภาพใหเหนไดดงน

ภาพท 2.2 แผนภาพแสดงทฤษฎและแนวคดทใชในการศกษาตวบทจากสอ จาก ผวจย

auteur studies

text &

contextaudiences

studies

Code

Hermeneutic code/ proairetic code/ semic code/ symbolic code/ cultural code

Ferdinand de Saussure ภาษาศาสตรเชงโครงสราง Roland Barthes

การศกษาสญศาสตรวรรณกรรม The Death of the Author

Jacques Derrida หลงโครงสรางนยม

สญวท

ยาแน

ววพา

กษ

การศ

กษาก

ารให

ความ

หมาย

ของ

ตวบท

จากส

อ

VS

Ref. code: 25595708031041HON

30

สวนทส าคญและเปนหวใจของการศกษาในงานชนนคอแนวทฤษฎสญวทยาทถกพฒนาโดย โรลองด บารตส จากแผนภาพผวจยไดลองพยายามวางแนวคดดานสญวทยาเทยบเคยงกบการศกษาวเคราะหตวบทจากสอ ท าใหเหนภาพรวมของการน าทฤษฎสญวทยาเขามาศกษาตวบทจากสอ โดยสญวทยาใหความสนใจในเรองของ สญญะ (Sign) ดวยการตงค าถามถงความหมายทถกประกอบสรางขน การถายทอดความหมาย และเสนอวาการสอความเกดขนจากความสมพนธ (Relations) ของความแตกตางในระบบสญญะมากกวาองคประกอบ (elements) ในตวสญญะนนๆ ฉะนนหากมการเคลอนในระบบการจ าแนก หรอการเคลอนของความหมายขององคประกอบหนง ใดในระบบ ความหมายกมจะเคลอนไปทงชด สวนนเปนสวนทมความซบซอน และเปนพนทซงอดมการณ คานยมของสงคมก าลงปฏบตการอย สญญะจงเปนผลผลตทางวฒนธรรมซงถกผลตสราง และท างานภายใตบรบททางวฒนธรรมหนง ดงนนหากภายใตบรบทสงคมวฒนธรรมหนงมความเปลยนแปลงไป ความหมายทถกสรางกจะมความเปลยนแปลงไปดวย (กาญจนา แกวเทพ, 2551)

แนวการวเคราะหแบบสญวทยา มพฒนาการจากแนวการหาความรแบบโครงสรางนยม ทมองวามนษยนนเปนเพยงรางทรงของภาษา ซงท าใหญาณวทยาในแนวคดนมลกษณะยอนศรแนวความคดทมมากอนหนา กลาวคอ แนวคดมนษยนยมเชอวาปจเจกบคคลเปนผสรางสงคมขนมา แตแนวคดนเชอวาระบบ ระเบยบ กฎเกณฑและโครงสราง เปนสงทผลตและตอกย าความเปนปจเจกบคคลของมนษย ซงเปนแนวคดทมความพยายามจะทาทายและลมลางความคดทมองวาปจเจกหรอมนษยเปนผมความคด สรางหรอกระท าสงตางๆ ดวยเหตผล วธการหาความรแบบโครงสรางนยมมฐานคดมาจากแนวทางการศกษาดานภาษาศาสตรเชงโครงสรางของแฟรรดนองด เดอ โซซร ซงไดพยายามอธบายใหเหนวา “ความหมาย” ของสรรพสงไมไดด ารงอยดวยตวของมนเอง หากแตมความสมพนธกบสงอนๆ ภายใตระบบโครงสรางเดยวกน

โซซรมองวาภาษาเปนสญญะรปแบบหนง เนองจากสามารถสอถงความหมาย ความคด ศาสตรทวาดวยการศกษาถงองคประกอบกฎเกณฑทก าหนดความเปนไปไดของสญญะถกเรยกวา “สญวทยา” ซงสญญะคอสงใดกไดทกอใหเกดความหมายโดยการเปรยบเทยบใหเหนความตางจากสงอนๆ อาจจะไมใชสญลกษณ เครองหมายตางๆ ในภาษาเพยงเทานน สงตางๆ กสามารถเปนสญญะไดทงสน ภาษาจงถอเปนระบบสญญะหนง เปนชดคณคาทสงคมก าหนดขน ซงสญญะนเองเปนหนวยยอยพนฐานท ประกอบไปดวยองคประกอบ 2 สวน คอ “รปสญญะ” (Signifier) เปนตวสอความหมายซงเรารบรไดผานการมองเหน ไดยน หรอสมผส กบสวนทเปน “ความหมายสญญะ” (Signified) ซงเปนความคดทคอยก ากบ และชน าใหเราเขาใจความหมายของรปสญญะ ทงสองสวนนเปนองคประกอบส าคญของสญญะ และโซซรย าวารปสญญะและความหมายสญญะจะไมปรากฏแยก

Ref. code: 25595708031041HON

31

จากกนในโลกของความเปนจรง ดงเชนการท าความเขาใจถงซอมบ ทมค า ภาพ หรอเสยงเปนรปสญญะ ในขณะทความหมายสญญะของซอมบถกเขาใจโดยองกบระบบของความแตกตางในหมอสรกายดวยกน เชน ซอมบคอรางทไรวญญาณ เชองชา กดกนเนอมนษย และแพรกระจายเหมอนเชอโรค ซงแตกตางจากอสรกายอนๆ เชน มนษยหมาปา แวมไพร และวญญาณราย เปนตน

นอกจากนนโซซร เหนวามความสมพนธ 2 รปแบบในการใชภาษา รปแบบแรกเปนความสมพนธในแบบทเรยงตอกนในแนวราบ (Syntagmatic relationship) เชน แมว+จบ+หน กจะท าใหเกดขอความวา “แมวจบหน” ซงใหความหมายทสะทอนคณลกษณะความเปนแมวทไลจบหนเมอสลบสบเปลยนกนอาจท าใหคณคาหรอความหมายแปรเปลยนไป เชน จบ+แมว+หน อาจสอความหมายทวา มบางคนก าลงจบแมวของเดกผหญงได ดงนนแลว ค า จะมคณคาเมอถกจดวางในต าแหนงทเหมาะสมของมน รปแบบทสองเปนความสมพนธทในรปของการแทนท ความสมพนธรปแบบนเรยกวาความสมพนธในแนวดง (Paradigmatic relationship) แบบหมวดหม หรอแบบกระบวนทศน ความสมพนธในลกษณะนจะเปนการน าค าทมลกษณะบางอยางคลายกนมาจดเปนหมวดหม เชน เราอาจสบเปลยนค าทถกจดอยในหมเดยวกบแมว ในประโยคเดม อาจเกดขอความทวา “สงโตจบหน” และ “เหยยวจบหน” ได (ดงภาพ)

ในการศกษาภาพยนตรแนวทางเชนนถกน ามาพจารณาการด าเนนเรอง เชนในภาพยนตรซอมบ จะพบวามล าดบของการเลาเรองในแนวราบทคลายคลงกน โดยไลเรยงถงตวละครหนง อยในสถานททมการระบาดของซอมบ มการตอสฆาซอมบ มความพยายามเอาตวรอดของกลมผรอดชวต มความขดแยงหวาดระแวงของคนภายในกลม มความหวงหรอหนทางรอด สถานการณคลคลาย และอาจจบลงดวยความชวยเหลอจากทางการ ตามมาดวยการท าลายลางซอมบ แตกจะพบวาซอมบยงคงเหลอเลดรอดไปได สวนในแนวดงกมกจะถกแทนทดวยปมตางๆ ทแตกตางกน เชน เงอนไขทท าใหเกดซอมบมตงแต การประกอบพธกรรมความตายไมสมบรณ การทดลองทางวทยาศาสตรท

ภาพท 2.3 ความสมพนธของสญญะทง 2 แบบ จาก ผวจย

แมว + จบ + หน

สงโต

เหยยว รปแบ

บการ

แทนท

ค าใน

กลม

เดยว

กน (ก

ระบว

นทศน

)

รปแบบทอาจมการสลบสบเปลยนต าแหนงของค า (วากยสมพนธ)

Ref. code: 25595708031041HON

32

ทะเยอทะยานเกนไปจนเกดความผดพลาด จนมาถงยคของโรคระบาดและยาเสพตด ในขณะทการผจญภยกบภาวะซอมบบกกมกมคขดแยง เชน ความสมพนธของตวละคร เชนระหวางกองทพกบประชาชน นกวทยาศาสตรกบคนเครงศาสนา เปนตน

รปแบบดงกลาวนเปนสาระส าคญของวธการหาความรแบบโครงสรางนยม ซงในภายหลงเปนฐานแนวคดทส าคญในการหาความรแบบสญวทยา ในการเผยใหเหนการท างานของความหมายในสงคม ทมกรวมเอาการอ าพรางบางสงบางอยางไว ในเวลาตอมา การมงมองหาโครงสรางเบองหลงทก าหนดความหมายอยางตายตวไดถกวพากษวจารณ เนองจากสนใจเพยงแกน หรอโครงสรางขางหลง ทเปนการอธบายแบบลดรปทไมใหความส าคญการใชทเอาเขาจรงไมไดสะทอนโครงสรางขางหลงแบบหยดนง แตกลบดนไปเรอยๆ ตามกรอบการอางองทเคลอนทอยตลอด ท าใหละเลยและมองไมเหนการเปลยนแปลง ปรากฏการณใหมๆ ทอาจเกดขนมา นอกจากนน วธการหาความรแบบโครงสรางนยมเปนการสลบการจดวางของสงทด ารงอยเพอใหเหนถงสงทอยตรงขาม โดยเปนความสมพนธทเกดขนภายในหนวยยอยๆ ของระบบ เมอพจารณาถงความเปนคตรงขามและการด ารงอยของสองสงทดจะไปดวยกนไมได “ตวเชอม” จงเปนจดทนกโครงสรางนยมใหความสนใจ ในฐานะตวส าคญทมบทบาทในการเชอมสงทอยตรงกนขามเขาดวยกน

การหาความรแบบโครงสรางนยมจะมองหนวยทตองการศกษาในฐานะทเปนสญญะ (sign) เพอใหเหนถงระบบของกฎเกณฑทก าหนดและท าใหความหมายทเกดขนมความเปนไปไดภายใตระบบนน แตไมไดใหความสนใจกบความแตกตางของชวงเวลา เนองจากสนใจลกษณะของโครงสรางบางอยางทคอยก ากบเอาไวเทานน และไมวาเวลาจะเปลยนไป ลกษณะรวมส าคญของแกนและโครงสรางเหลานกยงคงด ารงอย (ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, 2555, น. 50-55) แมแนวคดและแนวทางการหาความรแบบโครงสรางนยมจะมคณประการทส าคญอนเปนฐานคดและวธหาความรทนาสนใจ แตกไดรบเสยงวพากษวจารณมากมายไมแพกน ทงในเรองของการเชอและตอกย าสงทเรยกวาโครงสราง แกนกลาง อกทงยงสถาปนาใหโครงสรางเปนผครอบง าและกระท าตอสมาชกในสงคม ละเลยความคดสรางสรรคและความเปนมนษยภายใตโครงสราง สนใจแตโครงสรางทหยดนง (แมวาจะเสนอความเคลอนไหวภายใตโครงสราง) ดงนนเมอกฎเกณฑหรอโครงสรางมความเปลยนแปลง ความหมายทเกดขนกแปรเปลยนไปเชนเดยวกน

ตอมาในภายหลง ส านกหลงโครงสรางนยมจงชชวนใหสนใจการศกษาสงท เรยกวา “วาทกรรม” ซงนกคดคนส าคญของส านกหลงโครงสรางนยมอยาง ฟโกตไดใหความสนใจในกระบวนการของการสรางความรความจรง การใหความหมายหรอการใหนยาม และฟโกตยงไดชวนใหเราคดตอไปวาการทเราใหความหมายและความรความจรงเชนนนน าไปสการจดการอยางไร

Ref. code: 25595708031041HON

33

รวมทงดวาอ านาจใดทค าจนความรความจรงเชนนนดวย กระบวนการทฟโกตใชนนเปนการขดลงไปใหถงอ านาจทค าจนความรความจรงนนอยซงเรยกวา Genealogy of knowledge หรอ วงศาวทยา โดยเปนความพยายามสบคน การเชอมตอสานสมพนธของสงหนงไปสสงหนงคลายสาแหรกของเครอญาตทมการเชอมโยงบางสงบางอยางรวมกน เพอใหเหนชนดนในทางประวตศาสตร ซงแสดงใหเหนถงโครงสรางบางอยางทมสวนตอกระบวนการของการสรางความหมายซงเคลอนไปพรอมๆ กบบรบทของเวลา วฒนธรรมรวมไปถงองคความรในการอธบายถงปรากฏการณของมนษยในยคสมยนน กระบวนการเหลานจงเรยกวา “วาทกรรม” (Discourse) ซงมความเกยวของกบการใชภาษาในการเรยกและนยามสงตางๆ ใหเกดความเขาใจ ณ ชวงเวลาหนงๆ วาทกรรมจงเปนปฏบตการเชงอ านาจทเขามาครอบและควบคมกระบวนการคดของผคน (วศน สทธวภากร, 2552)

โครงสรางทด ารงอยยงเปนสวนส าคญทหลอหลอม ความคด ความเชอและการมองโลกของผคนในการสรางหรอนยามความหมายใหกบสงตางๆ โดยเงอนไขของโครงสรางทด าเนนไปนนไมไดมความตอเนอง หากแตมการเลอนไหลไปตามบรบทของเวลาและสงคมในยคสมยนน ซ งฟโกตไดพยายามชใหเหนวาสงส าคญคอการพยายามมองหาจดรวมหลก (Theme) ของเรองราวหรอปรากฏการณ ซงแมวาในภาพปรากฏอาจจะมความตางกนในเชงเนอหา แตในทายทสดกอาจจะวางอยบนฐานคดแบบเดยวกนกเปนได (วศน สทธวภากร , 2552, อางถงใน Foucault, , 1969/1972, p.11)

ฟโกตไดชวนใหหารองรอยของอ านาจ อ านาจในการใหความหมาย การพด การเขยน อ านาจในการกดทบความหมายอนๆ รวมไปถงอ านาจในการจดการกบสงทใหความหมาย โดยพยายามใหเหนถงกลไกการท างานของอ านาจ ดรองรอยการปะทะ ความไมตอเนองและความยอนแยงของความหมาย อกทงดการตอตาน ทาทายและการตอรองกบอ านาจในการชวงชงความหมาย

เมอเปนเชนน สงทนกสญวทยาใหความสนใจและเปนประเดนหลกในการศกษาคอเรองของ “ความหมาย” หากแตมใชการหาความหมายวาสงนนหมายความวาอยางไร สงทนกสญวทยาตองการคนหาคอรปแบบและกระบวนการ ตดผา แบงแยก ของภาษา เพอใหเกดการเปรยบเทยบและเหนความแตกตางจนเกดความหมายขนมา ซงความหมายทเกดขนกเกดจาการก าหนดซงกนและกนของสงทน ามาเปรยบเทยบ ค าวา “ความหมาย” ของนกสญวทยา จงมลกษณะไมหยดนง เปนเรองของการประกอบ การปะทะของสญญะตางๆ ภายใตระบบโครงสรางหรอระบบกฎเกณฑ ซงแดรรดาเรยกวา “การเลนพลวของรปสญญะ” สวนโรลองด บารตส เรยกวา “การผจญภยของสญญะ (Barthes Roland, 1988, อางถงใน ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, น. 90)

Ref. code: 25595708031041HON

34

สญญะของนกสญวทยามความหลากหลาย มากมาย อาจจะเปนสงใดๆ เชน อาหาร ของเลน เครองใช ภาพถาย หรอแมแตภาพยนตร กสามารถเปนสญญะไดทงสน วตถสงของภายในวฒนธรรมเปนสญญะทเรามกมองขามถงความหมายในระดบทลกลงไป กลาวคอ เราเหนเฉพาะเพยงประโยชน หรอหนาทของสงนน ซงความหมายในระดบทสองนเอง บารตส เรยกวา “ความหมายแฝง” อนเปนหวใจของการสอความหมาย โดยบารตสไดอธบายถงการสอความหมายใน 2 ระดบ โดยในระดบแรก ความหมายตรง (denotation) เปนความหมายประจ าทอยกบตวค านนเอง ในทนซอมบ อาจมความหมายตามพจนานกรมวาผดบ เปนตน สวนความหมายในระดบทสอง คอความหมายแฝง (Connotation) เปนสงทมความหมายเกนไปกวาความหมายทางตรงอนเกดจากการคดเชอมโยงกบความเชอ คานยมทมในสงคมและวฒนธรรม ดงตวอยางเดมค าวาซอมบ อาจมความหมายแฝงถงพฤตกรรมดบเถอน ความไรระเบยบ และความโงงมกเปนได โดยความหมายแฝงน จะตองอาศยเรองของรหส (code) เพอชวยในการถอดรหสความหมายแฝงดงกลาว โดยรหสทกลาวถงนเปนรปแบบทวไปซงผทอานสามารถน าไปใชในการท าความเขาใจตวบท เกดจากความคนเคยและการสงสมประสบการณไดอาน ไดยนและไดฟง หรอซมซบเอาวาทกรรมตางๆ ในสงคมเขามา บารตสเสนอวาความหมายแฝงของสญญะถกก ากบดวยรหส 5 ประเภทดงน (นพพร ประชากล เขยนใน มายคต ,

2544, น. 141-148)

1. รหสปรศนา (hermeneutic code) รหสชดนเปนตวกระตนใหเกดความใครรถงสงทแฝงเรนอย ซงชวยใหการอานความหมายแฝงเกดขนไปจนตลอดรอดฝง

2. รหสเหตการณ (proairetic code) รหสชดน เปนตวทท าใหผอานสามารถเชอมโยงพฤตกรรม หรอการกระท ากบกบรปแบบทเคยเกดขนหรอมความคนเคย

3. รหสอรรถลกษณ (semic code) รหสชดนชวยในการจบความหมายทเปนคณลกษณะบางอยางของตวบท

4. รหสสญลกษณ (symbolic code) รหสชดนมความเกยวของกบนยยะเชงจตวเคราะห ซงเปนการกลาวถงความหมายแฝงทเชอมโยงกบกายภาพและแรงขบในสวนลก

5. รหสวฒนธรรม (cultural code) รหสชดนเกยวกบคตความคดความเชอและความรมากมายทมในสงคม และถกน ามาใชเพอค าจนในการสรางความนาเชอถอ หรออาจกลาวไดวา รหสวฒนธรรมนเปนชดของวาทกรรมในสงคมทชวยใหเราเหนถงความสมพนธของตวบทกบวาทกรรมอนๆ ในสงคม

Ref. code: 25595708031041HON

35

โดยรหสทกลาวไปขางตนนมทศทางและหนาทในการท างานทแตกตางกนและไมจ าเปนตองเกยวของกนกได ซงเปนสงทบารตสชใหเหนวาในการวเคราะหตวบทไมตองพยายามทจะสรางความเปนเอกภาพของความหมายแตอยางใด ดงทบารสตไดกลาวในหนงสอ S/Z (1970) หนา 27 แปลโดย นพพร ประชากล (2544) วา

รหสทงหาไดรวมกนสรางเครอขายชนดหนงขนมาใหเปนเหมอนพนททตวบททงหมดลอดผาน (หรอกลาวใหถกคอ ตวบทกอรปขนขณะทลอดผานรหสทงหลาย) การทเรามไดพยายามหาโครงสรางใหรหสแตละประเภทหรอน าเอารหสทงหาประเภทมาจดเขาเปนโครงสราง กเพราะจงใจทจะเปดรบความหลากคา (multivalence) ของตวบท หรอความยอนแยงในบางสวนของมน เปาหมายของเรามใชตองการใหโครงสราง (structure) ปรากฏออกมา แตเราตองการใหเหนกระบวนการจดโครงสราง (structuration)” (S/Z, p.27, ผแปล. นพพร ประชากล, 2544, น. 147)

ในขณะเดยวกน ความหมายแฝงอนเปนหวใจส าคญของการสอความหมายทตองการรหสในการอานไข กไดรบการบดเบอนใหการเขาถงความหมายแฝงเปนเรองทถกมองขามไป โดยท าใหดเปนเรองปกตธรรมชาต ไมถกสงสยและตงค าถาม ซงกระบวนการดงกลาว บารตสเรยกวา “กระบวนการสรางมายาคต” สงทเปนผลตผลส าคญของกระบวนการนคอ “มายาคต” ซงเปนชดของความคดความเชอ คานยมของคนในสงคมทยอมสยบตอความเชอนนโดยไมตงค าถาม ความคดความเชอเหลานเองเปนไปตามโครงสรางของอ านาจ กฎเกณฑทก าหนดใหเกดความเชอเชนนนในสงคมขณะนน การเหนซอมบแลวผคนในวฒนธรรมเดยวกนเขาใจตรงกนวาคอซอมบคอ การสอความหมายทางตรง (denotation) หรอบางครงเปนการสอความหมายระดบทหนง แตการวเคราะหแบบโครงสรางนยมยงใหความสนใจการสอความหมายระดบทสอง หรอการสอความหมายโดยนย (connotation) หรอระดบมายาคต ซงการสอความหมายในระดบนเปนระดบทซอมบถกใชเพอสอใหเหนถง ความวตกกงวลของสงคมทมลกษณะเฉพาะตามยคสมย

กระบวนการสรางมายาคตจงเปนเปาหมายส าคญทนกสญวทยาตองศกษาวเคราะหตามแนวทางแบบสญวทยา เพอเผยใหเหนตวทก ากบ ก าหนดการรบรของคนในสงคม เพราะเชอวา ไมมสงทเรยกวาธรรมชาต หรอความจรงชดเดยวทยอมรบรวมกน สงเหลานเปนสงทถกก าหนดใหม ก าหนดใหเปนโดยอ านาจบางอยางภายใตวฒนธรรมและสงคมหนง ดงนนส าหรบบารตสแลวจดยนทางญาณวทยาไดเคลอนจากแนวโครงสรางนยมซงใหความสนใจในเรองรหส สแนวทางแบบหลงโครงสรางนยม ซงใหความสนใจกบ “ตวบท” (text) กระบวนการสรางโครงสราง และกระบวนการ

Ref. code: 25595708031041HON

36

สรางความหมายทเกดขนมากมาย บารตสมองวากระบวนการสอความหมายหรอสรางความหมายใหสงตางๆ ในสงคมตางกเปนสวนหนงของระบบวฒนธรรม โดยหมายรวมถงอดมการณ (กรอบในการท าความเขาใจชวตประจ าวนของผคนรวมถงการรบรความหมายของสญญะ) เปนตวก าหนดสรางกฎเกณฑในการใหความหมาย หรออาจกลาวไดวาตวผใชความหมายกมสวนในการสรางความหมายนนดวย การกระท าและปรากฏการณตางๆ ในสงคมทเกดขนเปนสงทไมไดมความหมายในตวเอง หากแตมบทบาทหนาทและมต าแหนงอยภายใตระบบใหญซงท าใหสงเหลานนมความหมายขนมา โดยมรหสส าคญทก ากบและก าหนด ไดแกจารตธรรมเนยมปฏบตทางสงคม-วฒนธรรม

ในบางครงเราอาจเคยเขาใจตอความหมายของบางสงในชวงเวลาหนง แตกจะพบวาสงนนสามารถสอความหมายไดมากกวาทตวมนเปน มทงสอดคลองและขดแยงกนในเวลาเดยวกน ท าใหการรบรตอความหมายเปนเรองทเขาใจไดยาก ซงกอดซก (Godzich, 1985, อางถงใน ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, น. 119) เรยกวา “วกฤตของความหมาย” (the crisis of meaning) กลาวคอ เปนภาวะทความหมายซงเกาะเกยวกบรปสญญะไมสามารถอธบายหรอท าใหเขาใจตอบางสงไดตอไป จงจะตองหาชดรหสใหม เพอท าความเขาใจในปรากฏการณท เกดขน ดงนนในการพจารณาถงความหมายของสญญะจงตองอาศยความคดและประสบการณภายใตระบบสงคมและวฒนธรรมหนง เหตการณนเกดขนกบซอมบเชนเดยวกน ซอมบนนก าลงเผชญกบวกฤตของความหมาย เพราะดวยตวมนสามารถทจะสอความหมายไดไกลกวาทตวเองบรรจมา การอธบายถงซอมบในสงคมไทยวาเปนผดบดงเชนทผานมาอาจจะไมสรางความเขาใจตอความหมายทแฝงเรนอยในซอมบภายใตสงคมและวฒนธรรมไทย ผคนจงพยายามอธบายและมองหารหสทจะสามารถท าความเขาใจตอปรากฏการณทเกดขน อาจจะมาจากวาทกรรมความร หรอประสบการณทมในสงคม

นอกจากนนบารตสยงเหนอกวาแมมนษยจะสามารถเกบเกยวประสบการณตางๆ ภายใตระบบสงคมและวฒนธรรมทตนเองอย แตสงทมนษยไมอาจหลกหนไดคอการรบเอาชดของรหสในการท าความเขาใจสญญะภายใตบรบทสงคมนนเขาไปอธบายหรอท าความเขาใจตอปรากฏการณและสรรพสงรอบกาย ซงท าใหไมมสงใดทเปนความจรง ไมมธรรมชาต เพราะบารตสเชอวาทงหมดนถกฉาบเคลอบดวยรหสทางวฒนธรรมทงนน รหสทแฝงไปดวยความคด อดมการณคานยมของสงคมทผคนตางกรบเอาเขามาท าความเขาใจตอสงตางๆ และยงสะทอนผานงานเขยน งานศลปะ ภาพถาย ภาพยนตร หรอแมแตการใชชวตประจ าวนของผคน (ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, 2555, น. 87-127)

แนวทางในการวเคราะหชวงหลงของบารตสจงเรมเปลยนจากความสนใจมายาคตส “การวเคราะหตวบท” (textual analysis) โดยสรางวตถในการศกษาแบบใหมทเรยกวา “ตวบท” (text) ซงเปนพนททถกสรางหรอผลตขนจากความสมพนธของ “คนอาน”กบ “งานทอาน” เพอทจะ

Ref. code: 25595708031041HON

37

เปลยนแปลง สลาย สนคลอนศนยกลางความจรง ความหมายทสรางโดยผเขยน ดงนนตวบทจงมใชสงทหยดนงสญญะตางๆ ทถกสรางขนเปนสงทพลวไหวลองลอย และไมมความหมายทแนนอน ความหมายทเกดขนพรอมจะเปลยนแปลงหรอเกดเปนความหมายใหมไดเสมอ เพราะบารตสเองกเรมตระหนกวา ไมวาจะงานเขยนหรอสงใดๆ ทผแตงไดสรางขนมา มใชเพยงผเขยนงานเทานนทสามารถจะสรางและตความตวบทได ผอานเองกสามารถตความไดภายใตกรอบความเขาใจบางอยางดวยเชนกน ดงนนตวบทจงเปนพนทแหงการรวมตวกนของวาทกรรม โดยผเขยนเปนผประกอบสราง “ตวบท” เพอใหเกดความหมายบางอยางขนมา หรออาจกลาวไดวา ตวบท เปนพนทซงรวบรวมรปสญญะตางๆ ถกทอเปนโครงขายและชนของความหมายทตอเนองกนคลายกบใยแมงมม จงท าใหบารตสเรมหนออกจากการวเคราะหสญวทยาในแบบของโซซร และเรมแนวทางการอานสญญะแบบหลงโครงสรางนยมทใหความสนใจกบการอางองถงสงอนทท าใหเกดความหมาย ซงท า ใหเราไมสามารถเขาไปใกลความหมายทแทจรงของสงนน กระบวนการในการสรางความหมายเหลานนจงเปนสงทนกทฤษฎแนวหลงโครงสรางนยมใหความสนใจ ซงอาจพจารณารวมกบการท าความเขาใจวาทกรรม

เมอรปสญญะและความหมายไมจ าเปนตองเกาะเกยวกนเพอใหมความหมาย และยงคงลนไหลไปเรอย การอานเพอคนหาถงความหมายทแทจรงจงไมใชสงทนกทฤษฎแนวหลงโครงสรางนยมท า หากแตเปนการอานเพอหาความเปนไปไดของความหมายทมากกวาหนง เพราะผอานเองกมการเพมเตมและแทนทความหมายในรปสญญะท อานเชนเดยวกน ซ งเปนสงทแดรรดาเรยกวา Supplement (Derrida, 1981, อางถงใน ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, 2555, น. 192) ในการอานตวบทจงตองสลายตวบทจากภายในตวบทเอง เพอชใหเหนความขดแยง รอยแตกราว ซงเรยกการอานแบบนวา “การรอสราง” (deconstruction) นอกจากนนยงเปนการอานเพอใหเหนกลวธการเขยน วาเขยนอยางไรหรอพดอยางไร มการอปมาอปไมย มรปแบบ ลลาอยางไร และสงใดหรอระบบใดทท าใหการพดการเขยนเชนนนเปนไปได และผลตสรางความหมายผานการท างานของกลวธการเขยน ซงอาจไมไดมาจากเจตนาผพดหรอผเขยน จะเหนไดวาแนวทางแบบหลงโครงสรางนยมกยงคงใหความส าคญกบเรองของภาษาทเราจ าเปนตองเขาใจระบบและการท างานของภาษาใหได เนองจากความรความจรงตางกถกสรางขนผานภาษา ดงนนแลวภาษาจงถอเปนภาคปฏบตการทางสงคมและวฒนธรรมรปแบบหนง ซงในทรรศนะของฟโกต นกทฤษฎแนวหลงโครงสรางนยมกมองวาแมแตมนษยเองกเปนเพยงผลตผลของอ านาจวาทกรรมเทานน มใชผแสดงหรอผกระท าอยางทเขาใจ ในภาพรวมแลวสาระส าคญของสญวทยาดงทไดกลาวไปแลวในขางตนจงเปนการใหความสนใจในกระบวนการสอและสรางความหมายของภาษาและงานเขยนทสานรอยกนจนกลายเปนตวบทหรอความหมายขนมา ตวบทจงแสดงใหเหนถงปฏบตการของความหมายเหลานน ความหมายทเกดขนมมากมายไมรจบ ปฏบตการของการสรางความหมายจงอาจน าไปสการสรางตวบทใหเกดขนใหมได

Ref. code: 25595708031041HON

38

เสมอ เชน การวาดภาพ การเลนดนตรและการท าภาพยนตร (ไชยรตน เจรญสนโอฬาร , 2555, น. 171-248)

ดงทกลาวมาทงหมดทงมวลตงแตแนวทางในการศกษาสอภาพยนตร การวเคราะหตวบท และทฤษฎในแนวสญวทยาโครงสรางนยมและหลงโครงสรางนยม ซงใหภาพทชดแจงและความเปนไปไดในการศกษา ซอมบในฐานะสญญะหนงทถกผลตขนในวฒนธรรมมวลชน และถกถกทอเรยงรอยในตวบทของภาพยนตร และสอตางๆ ซ งเปนปฏบตการของการสรางความหมายทสะทอนลกษณะเฉพาะของความคดความเชอในบรบทสงคมและวฒนธรรมไทยความนาสนใจเหลานจงเรงเราใหผวจยใครรถงซอมบในฐานะสญญะทถกน าเขามา จดวางปรบใหมและสะทอนการกอตวของ วาทกรรมซอมบทมลกษณะเฉพาะอยางไรในสงคมไทย

2.2 วฒนธรรมลกผสม (Cultural Hybridity) กบการมองซอมบ

การศกษาซอมบในสอภาพยนตรซงเปนสอกระแสหลกในวฒนธรรม มความจ าเปนตองพจารณาแนวความคดทางดานวฒนธรรมศกษารวมดวย เนองมาจากภาพยนตรซอมบนนไมไดถอก าเนดในวฒนธรรมของไทย หากแต เกดขนในวฒนธรรมอนๆ และเกดการไหลไปกบกระแส โลกาภวตนทางวฒนธรรม ในยคสมยทเทคโนโลยมความกาวหนา สงของ เงนตราและการรบสงขอมลขาวสารเปนไปไดอยางรวดเรว และสามารถขามผานพรมแดนรฐชาตทดจะพราเลอนไปเมอผคนจากซกโลกหนงสามามารถตดตอสอสารและรบรเรองราวของกนและกนได รวมถงผคนเดนทางจากทหนงไปอกทหนงไดสะดวกและรวดเรวขน ผลจากกระแสโลกาภวตนกอใหเกดผลกระทบทางวฒนธรรมรปแบบหนงทเรยกวา “วฒนธรรมลกผสม (Cultural Hybridization)” หรอวฒนธรรมพนธทาง เนองจากการปรบเปลยน ผสมผสานและหยบยม (Appropriation) เอาบางสวนจากวฒนธรรมอนเขามาปะตดปะตอกบวฒนธรรมเดมของตนเอง ซงวฒนธรรมรปแบบนเกดขนจากการตดตอสอสารแลกเปลยนขามวฒนธรรมแบบประณประนอมกน (อศวน เนตรโพธแกว, 2547)

ประเดนส าคญของวฒนธรรมลกผสมจงเปนการหยบยมบางสวนจากวฒนธรรมอนเขามาผสมกบวฒนธรรมของตวเองอาจเปนไปเพอการตอบสนองการใชชวตประจ าวนดานตางๆ ดงเชน ดานการสอสาร รวมทงดานความคดและอดมการณดงงานศกษาของอมพร จรฐตกร เรอง ละครไทยเปลยนเสยงไต: กรณศกษาการบรโภคสอขามพรมแดนของชมชนไทใหญ ในรฐฉาน ประเทศพมา

Ref. code: 25595708031041HON

39

งานศกษาชนนมงท าความเขาใจกระบวนการดดแปลง เปลยนรป และสรางความหมายใหมใหกบสอขามพรมแดน รวมทงศกษาบทบาทของสอดงกลาวตอการสรางอตลกษณของชาวไทใหญในรฐฉาน ประเทศพมา และมงทบทวนแนวคดเรองการบรโภคสอขามพรมแดน และเสนอประเดนถกเถยงทวา การบรโภคมผลท าใหพรมแดนรฐชาตสนคลอน ดวยเหตทการบรโภคสอเปนแรงผลกดนอนส าคญตอการอพยพเขามาท างานเปนจ านวนมากของชาวไทยใหญในประเทศไทย โดยอาศยระเบยบวธวจยเชงคณภาพ เกบขอมลจากภาคสนามดวยการสงเกตการณอยางมสวนรวมในชมชนชาวไทใหญทงในพมาและกลมอพยพ ในชวงป พ.ศ.2548 อกทงยงไดรวมสงเกตการณการพากยเสยง รวมทงสมภาษณผใหเชาสอวดโอ ซด และผชมโดยทวไป

ผศกษาพบขอมลส าคญซงเกดจากการน าเอาแนวคดดานการสอสารขามพรมแดนรฐชาตมาเปนกรอบในการมองปรากฏการณนนคอ ในกระบวนการหนงของการเปลยนรป ตดตอและสรางความหมายใหมนน ไดมการหยบยม ตดตอ ปรบเปลยนชดของวฒนธรรมละครไทยใหกลายไปเปนของไต หรอเปนการขอยมเอาวฒนธรรมผอนมารบใชสงคมหรอชมชนของตนเองผานการรบชมละครไทยเปลยนเสยงไต

บรบททางสงคม วฒนธรรมและการเมองของชาวไทใหญมความแตกตางจากประเทศไทย โดยชาวไทใหญสามารถรบรความแตกตางเหลานไดผานการชมละครโทรทศนตางๆ รวมถงจากค าบอกเลาของผทไดมาท างานทประเทศไทยและพบวาบานเมองทประเทศไทยทนสมย รวมไปถงรสนยมในการบรโภคของคนไทยทแตกตางจากชาวไทใหญทงสไตลการแตงหนาและการแตงตวของผคนทสวยงามทนสมยกวา ซงชาวไทใหญนยมรบชมภาพเหลานผานละครไทย และเลอกจะปฏเสธสอละครทใหความบนเทงแบบพมา โดยมองและเชอมโยงตนเองเขากบความเปนพนองรวมเชอชาตระหวางไทยกบไตมากกวา ดงนนชาวไทใหญจงมไดรสกวาก าลงบรโภค “คนอน” (other) ผานสอละครโทรทศนเสยทเดยว หากแตก าลงหยบยมความเปนไทยจากภาพยนตรมาอางองเพอตอตานอ านาจรฐบาลพมา

ผลจากการศกษาสะทอนใหเหนวา กระบวนการสรางความหมายใหมจากการตดตอ หยบยมชดของวฒนธรรมละครไทยมาพากยเสยงเปนไต ไดกลายเปนสอทสามารถรบใชความตองการในชวตประจ าวนของผคนได ในขณะทบรโภคสอละคร ชาวไทใหญกสามารถเชอมโยงตวตนเขากบคนไทยเพอสรางความรสกรวมในการตอตานพมา อกทงการรบชมละครไทยยงเปนแรงผลกดนใหคนไตเขามาท างานในไทย ซงการบรโภคสอขามพรมแดนของคนไตทอพยพและคนไตในพมาท าใหเสนแบงพรมแดนรฐชาตพราเลอนลงไป (อมพร จรฐตกร, 2550)

Ref. code: 25595708031041HON

40

จะเหนไดวา งานศกษาของอมพรใหความสนใจกบการบรโภคสอขามพรมแดนมความเกยวของกบชวตประจ าวนของผคน เชนเดยวกบงานศกษาของผวจยทใหความสนใจในประเดนส อภาพยนตรซอมบในยคสมยใหม โดยซอมบถกน าเขามาปรบใหม ปะตดปะตอเขากบวฒนธรรมเราเพอใหสามารถรบใชความคด คานยมและเกดความหมายทเกยวของกบการด าเนนชวตประจ าวนของผคนในสงคนผานการบรโภคสอภาพยนตรทถกน าเขาและสรางขนเองในวฒนธรรม ซงรปแบบความสนใจทเนนวฒนธรรมรวมสมย มจดเนนในเรองวถชวตและสภาพสงคมเชนนถกจดวางอยในแนวทางการศกษาทางวฒนธรรมศกษา (เกษม เพญภนนท, 2550)

เมอซอมบถกน าเขามาผคนในวฒนธรรมจะสามารถท าความเขาใจมนไดดวยการถอดรหส ซงขนตอนในการถอดรหสเพอเขาใจความหมายม 3 ขนตอนดงภาพท 2.4 ในขนแรกซอมบเปนสารทผผลตเลอกทจะน าเสนอผานสอภาพยนตร โดยไดสวมใสรหสบางอยางเขาไปในซอมบ เมอผรบสารถอดรหสความหมายทตองการจะสอมา อาจไมไดเปนการเขาใจความหมายทผผลตตองการจะสอทงหมดเสยทเดยว หากแตเปนการอานความหมายประกอบกบการสรางความหมายใหมขนมาแตยงคงความเขาใจหลกบางอยางเอาไว เชน ซอมบเปนสงทไรวญญาณ เปนสงอน หรอลกษณะแบบใดทเรยกวาเปนซอมบได โดยความหมายเหลานเกดจากการสรางชดความหมายรวมกนในวฒนธรรม ท าใหภาพของซอมบเหลานนมศกยภาพทจะสอความหมายไดอยางหลากหลาย (Polysemy) หรอกลาวคอ ซอมบอาจผกโยงอยกบความหมายชดหนงอยางหลวมๆ ท าใหผ อานสามารถเลอกความหมายบางตวและมองขามบางตวไปได (ประชา สวรานนท, 2538) ซงการเลอกความหมายทโดดเดนนนแปรผนไปกบจดอางองตามบรบทสงคมและวฒนธรรมในแตละชวงเวลา

Ref. code: 25595708031041HON

41

2.3 งานศกษาวจยทเกยวของ

ทผานมาผวจยไดพยายามคนหางานศกษาซงเกยวของกบการศกษาซอมบในสงคมไทย และพบวา งานศกษาในแนวทางนแทบจะไมมปรากฏในประเทศไทย ดงนนผวจยจงคนหางานวจยทงไทยและตางประเทศทจะสามารถเปนกรอบแนวทางในการศกษาได ซงควรจะเปนงานศกษาทมหนวยวเคราะหทคลายคลงกน นนคอ สอภาพยนตร และจากการทบทวนวรรณกรรมตางๆ ท าใหเหนจดรวมทนาสนใจวา สงทผศกษามกจะมองหาคอสญญะ การตความ การตอรองความหมาย และการประกอบสรางความหมายใหม ซงความหมายทถกตอรองและประกอบสรางมานนกจะน าไปสความเขาใจหรออธบายปรากฏการณเรองใดเรองหนง ดงนนผวจยจงไดแบงกลมแนวการมองสญญะจากสอ ออกเปน 2 กลม กลาวคอ กลมแรกเนนความสมพนธทอยนอกตวบท อาทความสมพนธระหวางภมหลงทางสงคมกบการถอดรหสทางวฒนธรรม งานอกกลมหนงเปนการ “อานสญญะในภาพยนตร” เพอท าความเขาใจความเปนภาพแทนของสญญะเหลานน

ภาพท 2.4 แบบจ าลอง “การเขารหส/ถอดรหส” จาก ผวจย เรยบเรยงจาก สายธารแหงนกคดทฤษฎเศรษฐศาสตรการเมองกบสอสารศกษา (น. 681). โดย

กาญจนา แกวเทพ, 2551, กรงเทพฯ: ภาพพมพ.

Ref. code: 25595708031041HON

42

งานในกลมแรกทผวจยไดพจารณาทบทวนวรรณกรรมมานน เปนงานศกษาทางมานษยวทยา เรอง นางนาก: การตอรองความหมายในภาพยนตรยอดนยม โดย พรรณราย โอสถาภรตน (2543) ซงไดใชภาพยนตรเปนหนวยในการวเคราะหและสะทอนใหเหนถงการนยามความหมายตอตวละคร ตวบท ทมกจะถกละเลยในการศกษา อกทงยงชใหเหนวาภาพยนตรอาจเปนพนทในการตอรองความหมายระหวางคนทมความแตกตางทางวฒนธรรม โดยสะทอนผานการใหคณคากบความหมายในชวตประจ าวนทผคนแสดงออก อกทงยงสะทอนและตอกย าความเปนชนชนน าของคนบางกลมอกดวย งานศกษาชนนไดเลอกกรณศกษาคอภาพยนตรนางนาก (2542) ของนนทรย นมบตร ซงสามารถสรางรายไดจากการฉายภาพยนตรไดอยางมากมาย สงทพรรณรายสนใจในภาพยนตรเรองนคอ เรองของการตอรองความหมาย ซงเกดจากการรบรและตความจากความเขาใจหลายชด กลาวคอ ทงจากผชมและผสราง ซงประเดนส าคญทพรรณรายไดเลงเหนและหยบยกขนมาศกษาน เปนประเดนทถกละเลยจากงานศกษาทางภาพยนตรในสงคมไทย ทเดมตางกพยายามพดตอกย า สนบสนนผลจากการศกษาเดมๆ วาภาพยนตรไดสะทอนสงคมอยางไร พรรณรายไดอาศยมโนทศนเรองการปฏบต (Practice) ของปจเจกผกระท าตามแนวทางของปแอร บรดเยอ เพอทจะแสดงใหเหนวา การตอรองระหวางคนกลมตางๆ อาจจะมาจากกลมทมภมหลงทางวฒนธรรมทหลากหลาย แนวทางของบรดเยอนนชใหเหนวฒนธรรมการบรโภคของคนตางกลม ซงลวนแลวแตเปนผลผลตของชดความสมพนธเชงอ านาจ งานศกษาชนนจงมกลนอายของแนวการศกษาทางวฒนธรรม (Cultural Studies) เนองจากไมไดเพยงชใหเหนการตความตวบทซงสะทอนสงคมวฒนธรรมเทานน แตยงใหความสนใจผรบชมในฐานะของผกระท าทางวฒนธรรม อกทงยงใหความสนใจในเรองของความสามารถทางวฒนธรรมอนเปนผลมาจากตนทนทางวฒนธรรมทแตกตางกนของคนแตละกลม ซงท า ใหตวผสรางและผรบชมภาพยนตรนางนากไดกอรปความหมายและเรองเลาทางวฒนธรรมเกยวกบนางนากทแตกตางกน

ผลจากการศกษาชใหเหนวา การสรางและตความถงนางนากในตวบทภาพยนตรจงมไดมความราบเรยบ หากแตเตมไปดวยความขดแยงของกลมคนทมสวนเกยวของในการสรางผลงาน กลาวคอ ผใหทนสนบสนนกมความคาดหวงชดหนง ผกบกบเองกมความคาดหวงอกชดหนง แตทงนทงสองกลมกตองค านงถงความนยมของผชมในการทจะสรางภาพยนตรออกมา อยางไรกด แมวาผก ากบหรอผใหทนจะค านงถงความนยมของผรบชมทมตอภาพยนตรนางนากมากเพยงใด ความนยมและการใหคณคา ตความถงนางนากกมความแตกตางหลากหลายไปตามภมหลงทางวฒนธรรมของคนแตละกลม (พรรณราย โอสถาภรตน, 2543)

งานศกษาขางตนมความนาสนใจอยางมากในการใชสอภาพยนตรยอดนยม ในกระแสวฒนธรรมมวลชนมาเปนหนวยในการวเคราะห อกทงยงมองภาพยนตรในฐานะของพนทแหงการ

Ref. code: 25595708031041HON

43

ตอรองและกอรปเรองเลาภาพยนตรจากชดของการกระท าทางวฒนธรรมทแตกตางหลากหลายของคนหลายกลม ซงเปนทนาสงเกตวามตโครงทางสงคมนนมความสมพนธอยางมากตอความเขาใจและตความตอสอตางๆ

สวนงานในกลมทสองนน ผวจยไดพจารณาถงงานศกษาทเกยวของกบการท าความเขาใจสญญะทอานผานภาพยนตร ซงงานศกษาจากตางประเทศชนหนงไดใหกรอบแนวทางการศกษาทเปนประโยชนในการพจารณาภาพแทนซอมบในสอตางๆ ของไทย โดยงานศกษานเปนของ Elizabeth Neail เรอง The Signification of the Zombie: From 1930s American Film to the post-9/11 Rise and beyond (2015) ซงกลาวถง สญญะของซอมบในภาพยนตรอเมรกน ทอางองถงบทความหนงชอ “The Zombie as Barometer of Social Anxiety” เขยนโดย Peter Dendle ซง Dendle ไดชใหเหนวา ปศาจซอมบทปรากฏตวไมวาจะเปนภาพยนตร ทว วดโอเกม หรอสอตางๆ ไดสะทอนสงทเรยกวา “ความวตกกงวลทางวฒนธรรมของคนอเมรกน” ทก าลงเผชญอยในขณะน แตทนาสนใจคอซอมบอาจจะไมใชเพยงตวสะทอนความตงเครยดทงทางสงคม เศรษฐกจและการเมองของคนในสงคมอเมรกนเทานน Neail พยายามช ให เหนวาส งท Dendle ไดท าคอการใชค าวา “Barometer” ในการอธบายผานซอมบ โดยค านแสดงใหเหนถงความคดของ Dendle ทไดประยกตเอาแนวทางของ สญญะวทยา (Semiology) และวาทกรรม (Discourse) มาใชในการวเคราะห ซงเปนอกกาวทเคลอนออกมาจากแนวทางการอธบายแบบเดม เพอทจะช ให เหนวา ซอมบ ในฐานะสญญะมการปรบแปลงความหมายไปตามจดอางองทเปลยนแปลงไป และในแตละยค ซอมบในฐานะมาตรวดความวตกกงวลทางสงคมไดเปลยนไปจากซอมบในภาพยนตรยคเกา (1930-1990) และมการเปลยนแปลงไปเรอยจนถงปจจบน

Neail ใหความสนใจและตงขอสงเกตวา ภาพปรากฏของซอมบอาจจะยงคงเปนเชนเดมในภาพยนตร แตความหมายของซอมบมการเคลอนไปตามบรบททางประวตศาสตรซงองแอบกบอ านาจและอารมณรวมของยคสมย ณ ชวงเวลาตางๆ ซงท าใหนยยะของซอมบมมากกวาทตวมนสะทอนออกมา มนเปนการรอและสรางนยามของสงทสรางตางๆ มากมาย ท าใหซอมบทปรากฏในภาพยนตรและวรรณกรรมตางๆ มคณประการในการอธบายและท าความเขาใจการเมอง และสงคม Neail ไดใชแนวคดเรองวาทกรรม (Discourse) ของ Foucault และ มายาคต (Myth) ของ Roland Barthes ในการวเคราะห และพบวา ภาพยนตรซอมบในยคสมยตางๆ สะทอนสญญะและความหมายซงมลกษณะของการเปลยนผานและเคลอนไปตามบรบททรายลอมทงในเชงความร การรบร ปฏบตการและสถาบนทางสงคมทรองรบจนกอตวขนเปนความหมายใหมของซอมบขนมาในชวงเวลาหนงๆ (Neail, 2015)

Ref. code: 25595708031041HON

44

งานศกษาขางตนเปนกรอบแนวทางในการพจารณาซอมบในสงคมไทยไดเปนอยางด ซงท าใหผวจยตองใหความสนใจพจารณาบรบทแวดลอมทงทางสงคม การเมองในแตละยคสมยของไทย โดยมงานศกษาหนงทไดใหแงคดเกยวกบบรบทแวดลอมภาพยนตรตระกลสยองขวญ หรอตระกลผของไทย คองานศกษาของก าจร หลยยะพงศและสมสข หนวมาน ซงไดศกษาภาพยนตรไทยในรอบสามทศวรรษ (พ.ศ.2520-2547) กรณศกษาตระกลหนงผ หนงรก และหนงหลงยคสมยใหม (2551) แมวางานชนนจะไมใชงานชนแรกทท าการศกษาเรองภาพยนตร แตกใหภาพรวมเกยวกบการมองภาพยนตรไทยในฐานะหนวยของการศกษาและเปนแนวทางส าคญในการท าความเขาใจบรบทสงคมวฒนธรรมกบภาพยนตรไทย โดยงานวจยชนนสนใจถงพฒนาการของภาพยนตรไทยในมตความเปนอตสาหกรรมวามลกษณะเปลยนแปลงไปอยางไรในชวงทศวรรษท 2520-2540 อกทงภาพยนตรมการประกอบสราง ผลตซ าโลกทศนทางสงคม รวมถงปฏบตการเชงสนทรยะอยางไรในหนงไทยตระกลตางๆ งานศกษาชนนใชระเบยบวธเชงคณภาพ โดยใชวธการวเคราะหเนอหา/ ตวบท (textual analysis) โดยจะดเนอหาของภาพยนตรควบคกบบรบทสงคม ซงอาศยแนวคดการวเคราะหทสนใจสนทรยะตางๆ ทงมตองคประกอบภายใน การเลาเรอง รวมถงเทคนคตางๆ อกทงยงสนใจถงอดมการณในภาพยนตร ซงชใหเหนมตทางสงคม คณคา ความคด คานยมในภาพยนตรทแลวแตเปนสงสรางอกดวย สวนการศกษาเอกสาร (document analysis) เปนการทบทวนใหเหนถงบรบทตางๆ และการเปลยนแปลงทเกดขนกบอตสาหกรรมภาพยนตรในชวงป พ.ศ. 2520-2540

ความนาสนใจของงานวจยชนนอาจไมไดอยทผลของการศกษาโดยตรง แตเปนการทท าใหเราเหนวา อตสาหกรรมภาพยนตรในประเทศไทยเรากไดรบอทธพลจากบรบทสงคมการเมอง ชนชนทเสพสอภาพยนตร เทคโนโลยและความเจรญเตบโตของวงการภาพยนตรไทย หรอแมแตการรบเอาแนวคดภาพยนตรแบบตะวนตกเขามา ซงกไดเปลยนแปลงโครงสรางและเนอหาในการเลาเรองเพอตอบโจทยผชมภาพยนตรโดยเฉพาะกลมของชนชนกลางทมอ านาจในการสรางและด ารงคานยม ความหมายตอการมองโลกไวในภาพยนตร ซงสอดคลองกบมาตรฐานภาพยนตรตางประเทศทรบเอาแนวคดและอดมการณบางอยางเขามา (ก าจร หลยยะพงศและสมสข หนวมาน, 2551) ผวจยมองวาซอมบกเปนแนวคดทถกน าเขามาผานภาพยนตรตะวนตก ซอมบทถกน าเขามามการปรบเปลยนโครงสรางเนอหาการเลาเรองใหสอดรบกบคานยมบางอยางในสงคม เชน ความรกชาต และความคดแบบอนรกษนยม ดงปรากฏในหนงสนเรองผหารตนโกสนทร และภาพยนตรเรองผหาอโยธยาทเลาถงซอมบในบรบททางประวตศาสตรชวงหนงของไทย แตกยงคงไวซงลกษณะความเปนซอมบบางอยางเหมอนตะวนตก เปนตน นอกจากนนแลวยงมขอสงเกตบางประการทผวจยพบเหนในภาพยนตรแนวซอมบของไทย นนคอ การเปลยนแปลงของการเลาเรองทจากสมยกอนจะให ศาสนาเปนผเขามาจดระเบยบและสรางความสงบเรยบรอยใหเกดขนหลงจากเหตการณโกลาหลในภาพยนตร แตภาพยนตร

Ref. code: 25595708031041HON

45

ในแนวซอมบใหภาพทตางออกไป กลาวคอ ศาสนาอาจมใชพลงทมอ านาจในการควบคมและสรางความสงบเรยบรอยไดดงเชนเดม ซงขอสงเกตทเกดขนนท าใหเหนถงแงมมทเปนคณคาและความเชอทถกสะทอนและสอดแทรกผานภาพยนตร

งานศกษาทงสองกลมนไดใหแนวทางส าคญในการวเคราะหศกษาในประเดนซอมบในสงคมไทย ท าใหผวจยเหนถงแนวทางและความเปนไปไดในการศกษามากขน อกทงใหขอควรพจารณาอยางนาสนใจเกยวกบการศกษาสอภาพยนตรภายใตบรบทสงคมวฒนธรรมแบบไทย ทอาจท าใหเปนททางและซอมบในสงคมไทยทมความเฉพาะตว แมวาจะไมไดมรากก าเนดจากวฒนธรรมของไทยกตาม

2.4 กรอบในการวจย

ในการวจยครงน ผวจยไดอาศยกรอบในการพจารณาสอตางๆ เพอประกอบการวเคราะหและสะทอนใหเหนลกษณะส าคญของซอมบไทย สงคมไทย และการเมองไทย ดงน

ภาพท 2.5 กรอบในการวจย จาก ผวจย

Ref. code: 25595708031041HON

46

จากภาพขางตนจะเหนไดวาซอมบในฐานะของสญญะ ซงเปนหนวยทตองการวเคราะหศกษามองคประกอบตางๆ ทงในสวนทเปนแกนของซอมบทไดจากการทบทวนวรรณกรรมซอมบในตะวนตก ท าใหพบจดรวมทส าคญนนคอ ซอมบเปนรางทไรวญญาณและเปนภาพแทนของ “ความเปนอน” ในสงคม

เพอทจะตอบโจทยวจยใหไดวา ซอมบไทยมลกษณะอยางไร ผวจยจงไดก าหนดลกษณะตางๆ ของซอมบเพอน ามาพจารณา เชน รปลกษณของซอมบ นสย หนาท การจดการซอมบ และใครทถกมองวาเปนซอมบ การพจารณาในขนนจะท าใหทราบไดถงความเปนซอมบไทยซงสะทอนจากสอภาพยนตรในแตละยคสมยทถกแวดลอมดวยบรบททางสงคม วฒนธรรม การเมองและเศรษฐกจของประเทศไทยทแตกตางกน

Ref. code: 25595708031041HON

47

บทท 3 กาว: มาท าอะไร

3.1 ซอมบแครเบยน: ต านานเรองเลา

จากหนงสอ Zombies: A cultural history ของ Roger Luckhurst ไดบอกเลาใหฟงถงเรองราวของซอมบทคลายจะเรมตนขนเมอ Lafcadio Hearn ผทมความสนใจในการศกษาต านานเรองแปลก เรองเหนอธรรมชาตในทองถนตางๆ เขยนบนทกบอกเลาเรองราวการเดนทางในเกาะแหงหนงแถบทะเลแครเบยน

Hearn ใชเวลา 2 ป ตงแต ค.ศ. 1887 หลบหนความวนวายและความเจรญในนวยอรกไปอยท เกาะมารต-นก (Martinique)1 ซงตงอยระหวางทะเลแครเบยนและมหาสมทรแอตแลนตกเหนอ เกาะแหงนมความนาสนใจและดงดดใหเขารสกถงเรองราว ต านาน เรองเหนอธรรมชาต ซงเขามองวามนชางงดงามอยางนาประหลาดใจ เขาเรมตนการเขยนหนงสอดวยการเขาไปสมภาษณพดคยกบผคนเกยวกบเรองผๆ ในทองถน ขณะทเขาสนทนากบ Adou ลกสาวเจาของบานอยนน เขาเกดสะดดและสนใจในค าว า “Zombi” เพราะเขาไมสามารถแปลหรอเขาใจความหมายของค านไดเลย เขาจงไดถาม Adou ซงเกดเปนบทสนทนาบางชวงบางตอนทเกยวกบ Zombi ขนดงน

1 มารตนก (Martinique) เปนหมเกาะทรจกกนในฉายา เกาะแหงดอกไม เกาะแหงนถกคนพบโดยครสโตเฟอรโคลมบสในป ค.ศ. 1502

จนกระทงในป ค.ศ. 1640 ไดเปนฐานการผลตน าตาลจากออยเพอสงออกไปยงยโรป ซงเปนบทบาทส าคญทางประวตศาสตรของเกาะแหงน และในปจจบน เกาะแหงนเปนแหลงเพาะปลกพชไรทใหญเปนอนดบสองเนองดวยความอดมสมบรณของแรธาตจากภเขาไฟ Mount Pelée และ the Carbet Mountains ทตงตระหงานทางตอนเหนอของเกาะ

ภาพท 3.1 แผนทแสดงทตงเกาะ Martinique

จาก Index of images military maps miscellaneous, โดย Robert Burnham, 2013.

Ref. code: 25595708031041HON

48

‘Adou, ผมถาม, ‘อะไรคอ Zombi’ รอยยม กบฟนสขาวปรากฏบนใบหนาของ Adou และจางหายไปโดยทนท เธอตอบมาวา จรงๆ แลวเธอไมเคยพบเจอ Zombi และเธอไมตองการจะพบเจอมนแมแตตวเดยวเลยดวย’

‘แต, Adou, เดกนอย, ผมไมไดถามวาคณเคยเหนมนไหม ผมขอเพยงใหคณบอกผมวา มนเปนอยางไร?’

Adou มททากระอกกระอวนใจเลกนอย กอนจะตอบวา

‘อา! มนเปนบางสงทท าใหเกดความผดปกตในยามราตร’ ซงนกเปนค าอธบายทยงไมนาประทบใจเทาใดนก ‘มนใชสงผสาง คนทตายแลวหรอเปลา Adou’ ‘ใชบางคนทกลบมาไหม’

‘ไมใชหรอ? ...แลวอยางนน อะไรคอสงทคณบอกผมในคนกอน วาคณกลวเมอตองเดนผานสสานตอนคณไปท าธระละ?

‘ฉนบอกวา, “ฉนไมอยากเดนผานไปแถวสสาน เพราะวามนมคนตาย คนตายจะปดทางเอาไว จนฉนไมสามารถหาทางกลบมาได”’

‘แลวคณเชอหรอ Adou?’ ค าตอบคอ “ใช”

นนคอสงทพวกเขาตอบมา

‘แลว…พวกคนตายคอ Zombi หรอเปลา Adou?’

‘ไมใช; moun-mò1 ไมใช Zombi พวก Zombi ไปไดทกท พวกคนตายยงคงอยในหลมศพ ยกเวนในราตรแหงวญญาณ (the Night of All Souls) เมอค าคนนนมาถง พวกมนกจะไปยงบานของผคนทกหนแหงได’

‘Adou, ถาคณปดประตหนาตาง ทกอยางถกปองกนเอาไว คณยงจะเหนผหญงสงสบสฟตในหองตอนกลางดกอยางนนหรอ?’

1 moun-mò เปนภาษาของชาวเฮต (Haitian Creole) moun แปลวา Man; คน สวน mò แปลวา Death; ตาย สามารถดขอมล

เพมเตมไดท http://www.jewsforshalom.org/Creole-EnglishWordlist.html

Ref. code: 25595708031041HON

49

‘ท าไมจะไมไดละ, ใช นนตองเปน Zombi แนๆ เลย ตอนกลางคนทมกจะมเสยงแปลกๆ ทไมมใครรวาเปนเสยงอะไร เปนฝมอของ Zombi นนเอง หรอถาฉนเหนสนขตวสงใหญเขามาในบานตอนกลางคน [เธอท ามอสงประมาณขนาดสนขสงจากพนประมาณหาฟต] ฉนจะตะโกนดงๆ วา Mi Zombi!’

การแลกเปลยนเพอท าความเขาใจความหมาย Zombi ทเกดขนท าใหเหนการไหลไปมาของความหมายในค าวา Zombi จากค านามทมความหมายอยางหนง กระโดดกระเดงไปเปนค านามอกค าทมความหมายอยางอน ท าใหไมสามารถเขาใจความหมายของค านไดเลย Hearn จงหนไปหาค าตอบทจะสรางความกระจางจากแมของ Adou (Hearn, 1938, p. 326-327)

แม Hearn จะพยายามท าความเขาใจความหมายของค าวา Zombi แตเขากกลบพบวาค านชางเปนปรศนายงนก Hearn พบวามค าอธบายเกาแกของ Théréza ซงอธบายในท านองทวา Zombi เปนวลทไมมความหมายทแนนอนตายตว มนคลมเครอเชนเดยวกบความกลวทคนเราแสดงออกเมอกลาวถงมน เรากลวผ หรอ เรากลวความมด ซงท าใหค านมความหมายแปลกเปนพเศษ.... “หากคณผานไปยงถนนเสนหนงในเวลากลางคน และคณเหนดวงไฟขนาดใหญ นนเปนฝมอของ Zombi หรอหากคณพบมาทมเพยงสามขาเดนผานคณไป นนแหละคอ Zombi” จนถงทสดแลว Hearn กยงรสกวาค าทมความพเศษนคลมเครอเหลอเกน ซงท าใหเขารสกสบสนอยางมาก โดยเขาไดอธบายเอาไววา

Zombi ค าทมความคลมเครอเตมไปดวยความลกลบแมแตคนทสรางมนขนมากดวยเชนกน ซงไมวาจะมผใดอธบายถงความหมายของค าน มนกไมเคยชดเจนเลยสกครง ความเปนไปไดทพอจะนยามมนกคอ ค านดเหมอนจะแสดงความหมายทเกยวกบความมด ความชวราย เรองจนตนาการถงคนเชอชาตอน จากพนทอน เปนเรองทไมมใครเอยถง Zombi เปนรปแบบหนงของความเชอทคลายคลงกบความเชอในเรองผสางทมอยมากมายในกลมชนดงเดม เปนรปแบบของฝนรายซงเปลยนจากคนธรรมดาใหกลายเปนสงชวราย Zombi อ าพรางมาภายใตหนากากของเพอนเดนทาง มตรสหายเกา หรอแมแตในรปของสตว เปนผลใหเกดความหวาดกลว สงตางๆ ซงพบเหนหลงจากความมดปรากฏขน โดยเฉพาะบนถนนหนทางทแสนเปลยว ผคนจงไดพบเจอกบเรองแปลกๆ (Hearn, 1938, p.489)

Lafcadio Hearn เปนคนแรกๆ ทไดบกเบกการแปลค าระหวางภาษาอนๆ กบภาษาองกฤษ ดงเชน ค าวา Tsunami (สนาม) และหากวา Hearn เปนนกเดนทางคนแรกทไดกลาวถง Zombi ในบนทกเรองเลาการเดนทางของเขา เขาควรจะใหค านยามถง Zombi เอาไว แตกลบไมไดท าเชนนน

Ref. code: 25595708031041HON

50

เพราะเขามองวาค าพเศษนมความหมายทกวางมากเกนไป ส าหรบเขาเองการจะนยามวามนคออะไรจงท าไดยากนก (Luckhurst, 2015, p.22)

จากนนราวสสบป William Seabrook นกเขยนนยายชาวอเมรกนไดบนทกเรองราวการเดนทางไปยงเฮต เขาไปท Port-au-Prince พรอมกบผตดตามหนงคน เพอเขยนบนทกเรองราวการเดนทางลงในหนงสอ The magic Island (ดงภาพท 3.2) งานเขยนชนนเปนความพยายามทจะเขาถงความลบของพธกรรมวด ซงเขามองวาพธกรรมเหลานมนยยะบางอยางทสะทอนใหเหนความเชออนๆ ทนอกเหนอไปจากศาสนาครสต (คลายกบเปนการลดทอนความเชอทางศาสนาครสตใหเปนเพยงต านานเรองเลารปแบบหนง)

Seabrook มองวา สงทอยเบองหลงพธกรรมวดคอ “มนตรด า” ซงเปนสงทยากตอการเขาถง และนนเปนสาเหตส าคญทท าใหคนตายลกขนมาเดนได บทหน งในหนงสอนวนยาย The magic Island ของเขามชอวา “Dead Men Working in the Cane Fields” (ดงภาพ 3) ไดสรางความนาตนตาตนใจปนเปไปกบความสบสนและงนงงเกยวกบการลกขนมาเดนของคนทตายไปแลว ท าใหมผทสนใจศกษาความเปนไปไดของคนตายทถกปลกขนมาท างานทงในเชงไศยศาสตรและวทยาศาสตร Seabrook จงใหค าอธบายถงซอมบอยางกระชบ เพอไมใหเกดความสบสน คลมเครอเหมอนดงท Hearn ไดเผชญกบสภาวะทค าอธบายถงซอมบกระโดดกระเดงไปมา โดยเขาไดกลาวในท านองทวา “ซอมบ ค าทผคนเรยกกน มนคอ ศพมนษยทปราศจากวญญาณ ไรชวต แตถกท าใหฟนขนมาคลายกบมชวตดวยเวทยมนตรคาถา พวกมนคอคนตายทถกท าใหเดน เคลอนไหวและกระท าสงตางๆ เหมอนเมอครงมชวต ผทสามารถปลกซอมบขนมาได จะตองมพลงอ านาจและเวทยมนตรคาถา การสรางซอมบจะตองใชศพทเพงถกฝงใหมๆ ศพจะถกขดขนมากอนเพอท าพธกรรมกอนทจะเนา มการกระตนดวยกระแสไฟฟาเพอใหรางกายศพสามารถกลบมาเคลอนไหวไดอกครง เมอศพเหลานฟนคน พวกมนจะถกน าไปเปนทาสรบใชท างานในไรอยางหนก และถกเฆยนตอยางทารณหากมททาออนลาในการท างาน” (Luckhurst, 2015, p.30)

Seabrook สนใจวาสภาวะของซอมบทคลายกบการตายนนเกดขนไดอยางไร ความเชอในทองถนน าเขาไปสสสารชนดหนง นนคอ “เกลอ” ทกนเขาไปแลวจะท าใหผนนเกดภาวะโคมาจนเสยชวตกอนทจะถกปลกขนมาโดยผทควบคม สอดคลองกบประมวลกฎหมายอาญาทองถนทมเนอหาสาระแปลกประหลาด ซงไดระบเกยวกบกรณทจะถกพจารณาเปนการฆาตกรรม หากผวาจางพยายามจะท าใหทาส หรอลกจางมอาการโคมาคลายเสยชวต (เพอหวงน ามาเปนทาสรบใช) (Luckhurst, 2015, p.30)

Ref. code: 25595708031041HON

51

หลงจากเรองราวเหลานถกบอกเลาออกไปและเปนทรจกมากขน หาสบปตอมา Wade Davis ไดท าการศกษาถงยาพษชนดหนงซงท าใหปรศนาซอมบเฮตถกเฉลยผานงานบทความวชาการเรอง “The Ethnobiology of the Haitian Zombi” ในป ค.ศ. 1983 ซงไดเผยใหเหนวาพษของปลาปกเปา สามารถท าใหเกดอาการโคมาจนน าไปสกระบวนการสรางซอมบได

เรองราวของ Hearn และ Seabrook ชวนใหเราพจารณาถงมตทางดานภมรฐศาสตร (Geo-Politics) เพอใหเหนการแพรกระจายความคดและค าวาซอมบในแถบแครเบยน และบรเวณโดยรอบแอตแลนตก ซงพบวาซอมบในแตละทนนมความแตกตางกนออกไปขนอยกบบรบทพนทในเชงประวตศาสตร ท าใหเกดการเคลอนไปของความหมายดงท Hearn ไดเผชญกบความยากล าบากในการท าความเขาใจถงค าวา Zombi แตเดมนนทงเฮตและมารตนก ตางกเปนเมองทเคยตกอยภายใตอาณานคมของฝรงเศสตงแตป ค.ศ. 1635 โดยเฉพาะอยางทเกาะมารตนกนน เปนเมองทมความส าคญตอการเกดขนของแนวคดตอตานอาณานคม สวนทเฮตประชาชนพนเมองถกใชงานเปนทาสตองเผชญกบความทารณโหดราย ซงซอมบไดถกน ามาใชอปมาอปมยภายใตบรบทเชนน

ในชวงศตวรรษท 19-20 อเมรกาเขาไปด าเนนธรกจในเฮต ซงเปนรปแบบใหมของการลาอาณานคม โดยอเมรกาเขาไปสรางฐานการผลต สงเสรมการลงทน เปนแหลงเงนก ท าใหมชาวเฮตกเงนมากมายเพอลงทนท าธรกจ แตในทายทสดกไมสามารถจายดอกเบยและภาษมากมายได ท าใหตองตกอยในสภาวะมหนสน ตองกลายมาเปนแรงงานทาสรบใชใหกลมทนอเมรกน จนเมอป ค.ศ. 1922 เรมมการเคลอนไหวเพอสทธความเปนพลเมองของคนผวด า เรมมการปฏวตทไดแรงบนดาลใจมาจากการปฏวตฝรงเศสเพอปลดแอกการเปนทาส ในป ค.ศ. 1934 อเมรกาไดถอนฐานการผลตออกจากเฮตไป (Luckhurst, 2015, pp.26-36)

ซงกอนหนาทจะมการถอนก าลงการผลตออกจากเฮตไป Seabrook กไดตพมพเผยแพร นวนยายเรอง The magic Island (1929) เขาไดเปลยนรปแบบการเขยนสะกดค าจาก Zombi เปน Zombie และน าซอมบใหเปนทรจกในหมชาวอเมรกน ดงปรากฏค ากลาวอางบางชวงบางตอนของ Seabrook ดงน

ซอมบ เปนค าค าหนงของชาวแอฟรกน ผมไมไดเปนคนคดคนค านหรอแมแตแนวคดเกยวกบซอมบขนมา แตผมไดน าค าและแนวคดนมาจากเฮต ใหชาวอเมรกนไดรจกผานผลงานการตพมพสสาธารณะเปนครงแรก จนกระทงตอนน ค าวาซอมบไดกลายเปนสวนหนงของภาษาองกฤษอเมรกน มนเปนค าทโดงดง ไดกลายมาเปนชอบารและเครองดม แนวคดซอมบยงถกน าไปใชทางการทหาร ใน

Ref. code: 25595708031041HON

52

การแทนททหารดวยหนยนตร ทมความอดทนไมตองกนอาหาร รอรบฟงค าสง รวมไปถงการสรางสรรคโครงเรองนวนยายทแทนทแนวคดซอมบเดม (เกยวกบคนผวด า) ดวยสาวผมบรอนดผวขาว ซงค าวาซอมบนนไมเคยปรากฏในภาษาองกฤษมากอน จนกระทงผมไดเขยนนวนยาย The Magic Island ขน (Seabrook, No Place to Hide: An Autobiography, 1942, pp.280-281)

ภาพท 3.2 หนงสอนวนยายเรอง The magic Island

จาก The Magic Island, โดย Goodreads, 2011.

ภาพท 3.3 ซอมบในนวนยาย The magic Island

จาก The Magic Island, โดย Seabrook, W., 1929, California: Blue Ribbon Books.

Ref. code: 25595708031041HON

53

เมอเขาสยคสมยตอมา ประเทศภายใตอาณานคมเรมกอการปฏวตเพอประกาศอสรภาพ แตกยงกาวไมพนรปแบบของการตกเปนอาณานคมแบบใหมภายใตระบบทนซงสรางทาสในรปแบบแรงงานอตสาหกรรม ในชวงเวลาน ค าอธบายถงซอมบจงเคลอนไปสค าอธบายทมความรวมสมยกลายเปนค าอธบายทดเปนวทยาศาสตรมากขน (Luckhurst, 2015, pp.37-39) โดย Frantz Fanon ไดกลาวถงซอมบในเชงจตวทยาและการแพทยวา “ซอมบเปนภาวะทเหมอนตายมากกวามชวต ตกอยในสภาพแขงทอ รางกายเคลอนไปไดดวยการกาวเทาระยะสนๆ มความตงของเสนประสาท ผปวยอยระหวางความเปนและความตาย” (Fanon, 1963) อาจท าใหเขาใจถงภาพของซอมบในชวงเวลานไดวา เปนสภาวะทไรจตใจ ไมแตกตางอะไรกบคนตาย Erna Brodber นกวชาการทมความสนใจในเรองเลาต านานและไสยศาสตรไดกลาวถงการถกท าใหเปนซอมบหรอ Zombified ในนวนยายเรอง Myal (1988) ซ ง ไ ด ร บ ร า ง ว ล The Caribbean and Canadian regional Commonwealth Writers' Prize ในป 1989 วา

-.....เขาท าใหพวกนนไรจตใจ เขาท า.......-

- ท าใหพวกนนเปนซอมบ นนคอค าทคณตองการจะพด –

- ความหมาย –

- เอาความรดงเดมทมเกยวกบธรรมชาตและโลกใบนออกจากหวพวกเขา ท าใหหวพวกเขาวางเปลา ซอมบ ผราย หรอคนตายจะสามารถรบค าสงจากบางคนเทานน และพวกมนจะท าตามค าสงเหลานนไป

- คณเคยถกท าใหเปนซอมบไหม? – 1

(Brodber, 1988, p.107)

1 ตนฉบบ Erna Brodber, Myal (London, 1988), p. 107.

-…He gives them no mind. He has…- - Zombified them. That’s the word you need. – - Meaning – - Taken their knowledge of their original and natural world away from them and left them empty shells – duppies,

zombies, living dead capable only of receiving orders from someone else and carrying them out … - Have you been zombified?

Ref. code: 25595708031041HON

54

ลกษณะดงท Fanon และ Erna ไดกลาวถงนนท าใหเหนภาพส าคญซงแสดงการเคลอนของค าอธบายถงซอมบในชวงทผานมา จากสงชวรายในยามค าคน สการใชมนตรด าท าใหเปนทาสรบใชท างานในไร จนกระทงกลายเปนรปแบบความเจบปวยทางจตและการลางสมอง ซงเปนความพยายามในการอธบายถงซอมบจงเรมองอยกบความเปนไปไดทางวทยาศาสตรมากยงขน

3.2 ซอมบ: ไปฮอลลวดและเพลสเตชน

กอนหนานไมมวรรณกรรมหรอเรองแตงในแนวสยองขวญใดไดเอยถงหรอเกยวของกบซอมบเลย จนกระทงนวนยายของ Seabrook น าซอมบเขาสวฒนธรรมปอปอเมรกน (Russell, 2014, p.17) สญญาณแรกของกระแสความนยมซอมบ เรมจากนวนยายเรองดงกลาวไดใหแรงบนดาลใจแก Victor Hugo Halperin ในการสรางภาพยนตรเรอง White Zombie (1932) ซงเปนภาพยนตรซอมบเรองแรก จากนน ซอมบเรมปรากฏในหนงสอและวรรณกรรม ดงเหนไดจากแนวโนมทเพมมากขนเมอใชค าคนหา zombie ใน Ngram Viewer ซงไดดงฐานขอมลการคนหาเอกสารเกยวกบซอมบทถกบนทกรวบรวมเอาไวในคลงหนงสอของ google ออกมาตงแตชวง ค.ศ. 1930-2008 (ดงภาพท 3.4) จะเหนไดวาในชวงหลงป ค.ศ. 2000 กราฟมแนวโนมทพงสงขน สะทอนใหเหนแนวโนมความสนใจในซอมบทเพมมากขน

ภาพท 3.4 ผลการคนหาวรรณกรรมเกยวกบซอมบตงแตป ค.ศ. 1930-2008 เปนตนมา

จาก ผวจย

Ref. code: 25595708031041HON

55

ครงหนงซอมบถกน ามาแสดงเปนละครบอรดเวย (ดงภาพท 3.5) เชนเดยวกบวรรณกรรมแนวสยองขวญทโดงดงในโลกตะวนตกอยางเรอง Dracula Frankenstein และ Jekyll and Hide โดย Kenneth Webb เปนผเขยนบทละครซงเขาคาดหวงวาจะท าใหปศาจตวนมชอเสยงโดงดงเทยบเทากบปศาจอนๆ ทเคยมมา เขาไดน าซอมบมงหนาเขาสเมองแหงพรมแดงและแสงสอยาง Hollywood และไดจดการแสดงขนในวนท 10 กมภาพนธ ป ค.ศ. 1932 โดยใชชอการแสดงวา Zombie

ภาพท 3.5 ขอมลละครบอรดเวยเรองซอมบในป ค.ศ. 1932

จาก Zombie, โดย IBDB, 2007.

Ref. code: 25595708031041HON

56

ตอมาในชวงป ค.ศ. 1940s-1960s เปนชวงทภาพยนตรในแนวซอมบถกผลตออกมามากขน เชน King of the Zombies (1941) Revenge of the Zombies (1943) Voodoo Man (1944) I Walked With a Zombie (1943) Zombies of the Stratosphere (1952) Zombies of Mora Tau (1957) Voodoo Woman (1957) และ Teenage Zombies (1960) ภาพยนตรในชวงแรกนเปนเพยงภาพยนตรทนต า และยงไมไดรบความนยมมากเทาใดนกเนองจากเมอเปรยบเทยบกบมาตรฐานทงการผลต นกแสดง และการเลาเรองแลวยงไมสามารถเทยบชนกบภาพยนตรฮอลลวดได (Russell, 2014, pp.6-11)

จนกระทงในป ค.ศ. 1968 George Romero ไดสรางภาพยนตร Night of the Living Dead (1968) ซงเปนจดเปลยนทส าคญในแงของการเลาเรองราวของซอมบจากบางสงทกลบมาจากความตายเพอเปนทาสรบใช สซอมบทมความสมจรงมากขน Romero นยามซอมบดวยตวของเขาเองวาเปนดง "blue-collar monsters"1 คนตายทเดนได ผทลกขนจากหลมศพ หวกระหายและบาเลอด ปรารถนาลมชมรสมนษยเปนๆ มทางเดยวทจะหยดไดคอตองยงทหวใหสมองถกท าลาย (AMC, 2017) เรองราวในภาพยนตรของ Romero แสดงภาพของความรนแรงและเสยดสสงคมอเมรกนผานเหลาซอมบทท าใหเราคดวาในสงคมรวมสมยนไมมอะไรทปกปองดแลเราไดเลย ใหความรสกหมดศรทธา หมดสนความหวง การลอเลนในเชงตลกรายทเกดขนในสงคม การลดทอนความเปนมนษย ไรความมชวตชวา ภาพยนตรของ Romero เปลยนภาพของซอมบในความเขาใจผคนไดสงอทธพลอยางมากตอการสรางและสอความหมายผานซอมบในภาพยนตรในชวงเวลาตอมา โดยเขาไดสรางภาพยนตรในแนวซอมบขนมาอกหลายเรอง เชน Dawn of the Dead (1978) Day of the Dead (1985) Land of the Dead (2005) Diary of the Dead (2007) และ Survival of the Dead (2009)

1 มาจากขอความทวา "I have always liked the 'monster within' idea. I like to think of zombies as being us. Zombies

are the blue-collar monsters." - George Romero

Ref. code: 25595708031041HON

57

นอกจากในหนงสอนยาย ภาพยนตรและละครบอรดเวยแลว ซอมบยงไดปรากฏตวในมวสค วดโอเพลง Thriller (1983) ของ Michael Jackson เนอหาของมวสค วดโอกลาวถงความนาสะพรงกลวทเกดขนยามค าคน โดยใชซอมบเปนตวละครหลกทแสดงออกถงความนากลว ลกลบ อยางไรกด การใสทาเตนให ซอมบเหมอนเปนความพยายามในการท าใหซอมบดเปนเรองตลกขบขน สรางความมชวตชวา เพราะจากทผานมา ซอมบเปนเพยงซากศพทไรชวตเทานน (ดงภาพท 3.6)

ภาพท 3.6 มวสควดโอเพลง Thriller (1983) ของ Michael

จาก Michael Jackson - Thriller (Official Video) [มวสควดโอ] โดย Michael Jackson performing Thriller, 2009.

Ref. code: 25595708031041HON

58

ปค.ศ. 1996 นกออกแบบเกมชาวญปน Shinji Mikami ไดออกแบบเกมแนวสยองขวญทมาจากภาพยนตรสยองของญปนเรอง Sweet Home (1989) ตามมาดวยเกมทมชอเดมวา Bioharzard โดยไดรบแรงบนดาลใจหนงมาจากภาพยนตรซอมบของ Romero เรอง Dawn of the Dead (1987) Mikami กลาววาเขาเคยฝนถงโลกทเตมไปดวยเหลาซอมบ เขาจงไดออกแบบเกมนขนมา ซงมเนอหาเกยวกบบรษท Umbrella Corporation ทไดพฒนาอาวธสงครามชวภาพเชอไวรสท (T-Virus) ในหองทดลองลบใตดน ทตอมาเกดการรวไหลและแพรกระจายไปทวโลก โครงเรองของเกมไดแรง บนดาลใจมาจากภาพยนตรเรอง The Crazies ของ Romero (1978) จากนน บรษท Capcom ผผลตเกมจงตดสนใจสงออกเกมไปทวโลกภายใตชอเกม Resident Evil (Luckhurst, 2015, p.169)

ความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยในยคสมยใหม ท าใหการผลตภาพยนตรมคณภาพมากขน ใชตนทนในการสรางมากขน ประกอบกบการท าโครงเรองภาพยนตรใหสามารถขายไดในตลาดหนงกระแสหลกภาพยนตรซอมบเองกเรมมการปรบตวเขากบยคสมย ใชเทคโนโลยการผลตทดมากขน เนน CG (Computer Graphic) ทสมจรง และเลาเรองราวในแบบทท าใหผคนรสกถงความเปนไปไดของมน

ซอมบ สญลกษณทเคยสะทอนความหวาดกลวการตกเปนทาสแรงงาน และการถกท าใหคนชพจากความตายอกครงของชาวเฮต กาวเขาสโลกภาพยนตรเปนปศาจทดรายกระหายเนอ ไดถกแปะ

ภาพท 3.7 ซอมบและตวละครในเกม Resident 1

จาก A Trip Down Horror Lane: zombie rebirths in Resident Evil, โดย Josh Bycer, 2012.

Ref. code: 25595708031041HON

59

ทบดวยการเปนสญลกษณความวตกกงวลในสงคมอเมรกน ภาพของการบกโจมตเมองและความโกลาหล ยงชดเจนขนอกครงในชวงทเกดเหตการณ 9-11 ขนในป ค.ศ. 2001 สอตางๆ และภาพยนตรในแนวซอมบถกผลตออกมามากขน น าพาซอมบใหเขาสวฒนธรรมกระแส (Pop culture) และกระจายความนยมไปทวโลก ภาพยนตรในแนวซอมบกดกนไลฆาผคนซงไดรบอทธพลจากภาพยนตรซอมบของ Romero เปนแนวทางส าคญทสงใหซอมบกลายเปนภาพแทนปญหาโลกสมยใหม ทงอาชญากรรม ภยธรรมชาต และการระบาดของโรค ชวงเวลาเดยวกนในป ค.ศ. 2001 กระแสหวาดกลวเชอโรคแอนแทรกซ ไดสรางความวตกกงวลอยางมากในสงคมอเมรกนและทวโลก เนองจากโรคนสามารถแพรกระจายไดงายดาย ผานสปอรทลองลอยในอากาศปะปนไปกบสงแวดลอมและการสมผสกบพาหะของโรคนนคอสตว เชน วว แพะ แกะ หรอแมแตสนขกอาจเปนพาหะของเชอนได การรบเชอสามารถท าผานทางผวหนง โดยสปอรจะแทรกซมผานบรเวณทเกดแผลถลอกบนผวหนงได การสดดมสปอรเขาไป และการรบประทานเนอสตวทตดเชอ (วนทนย โลหะประกตกล, 2557)

เหตการณแพรกระจายของเชอแอนแทรกซเกดขนทสหรฐอเมรกา พบการสงสปอรของเชอแบคทเรย Bacillus anthracis ไปกบจดหมาย ท าใหมชาวอเมรกนตดเชอกวา 22 รายและเสยชวตถง 5 ราย โดยอาการส าคญของผรบเชอคอ เกดการคนตามผวหนง และผวหนงบรเวณนนจะเกดความคล า เชอแบคทเรยกระจายเขาสกระแสเลอดท าลายระบบภมคมกนของร างกายจนท าใหผปวยเสยชวต โดยทางรฐบาลไทยกมไดนงนอนใจ มการเตรยมมาตรการปองกนการแพรกระจายและเตรยมพรอมทางดานการรกษา หากมการเตรยมการทดและแจงขอมลขาวสารใหประชาชนรบทราบเพอปองกน กจะไมกอใหเกดความตนตระหนกตามทผกอการรายตง ใจ (กองการสอมวลชน กรมสารนเทศ กระทรวงการตางประเทศ, 2544)

ในปตอมา Danny Boyle สรางภาพยนตรเรอง 28 Days Later (2002) ซงมเนอหาเกยวกบการระบาดของเชอไวรสทมพาหะจากลงชมแปนซ จนท าใหผคนกลายเปนซอมบกระหายเลอดบาคลงแพรเชอตดตอกนไปทวทงลอนดอน ในปเดยวกนเนอหาจากเกม Biohazard ถกน ามาดดแปลงเปนภาพยนตร Resident Evil (2002) เลาเรองการแพรกระจายเชอ (อยางตงใจ) ในหองทดลองใตดนแหงหนง จนท าใหทงโลกตองกลายเปนซอมบ แนวหนงซอมบไดกาวไปอกขนในการเลาเรองผกโยงกบเหตการณโรคระบาด และกลายเปนหนงทสะทอนใหเหนการถงการพยายามเอาชวตรอดในสภาวะทมนษยชาตถกท าลาย ระบบสงคมลมสลาย แนวทางการเลาเรองเชนนเสรมกระแสความนยมซอมบใหเพมมากขน เพราะซอมบสามารถเปนภาพแทนอารมณความรสก ความหวาดกลว และความวตกกงวลทเกดขนในสงคม ณ ชวงเวลานนได ตงแตป ค.ศ. 2000 เปนตนมาจงเรยกไดวาเปน “ยครงเรอง

Ref. code: 25595708031041HON

60

ของซอมบ (Zombie Renaissance)”1 (Bishop K. W., 2010) ทงหนงสอและภาพยนตรทเกยวกบซอมบถกผลตออกมาและมแนวโนมเพมมากขน (ดงภาพท 3.8)

1 “ Since the terrorist attacks of September 11 , 2001 , zombie movies have become more popular than ever, with multiple

remakes, parodies, and sequels. This renaissance of the subgenre reveals a connection between zombie cinema and post-9 / 1 1 cultural consciousness. Horror films function as barometers of society's anxieties, and zombie movies represent the inescapable realities of unnatural death while presenting a grim view of the modern apocalypse through scenes of deserted streets, piles of corpses, and gangs.” (Bishop K' , Dead Man Still Walking: Explaining the Zombie Renaissance, 2009)

ภาพท 3.8 ความสนใจซอมบตงแตป ค.ศ. 2000

จาก Theories of INTERNATIONAL POLITICS AND ZOMBIES. โดย Drezner, D. W., 2011, Oxfordshire: Princeton University Press.

Ref. code: 25595708031041HON

61

3.3 ซอมบ: บรบทสงคม ภาพยนตรและการน าเขา

ดงทไดกลาวมาแลวขางตนเกยวกบเรองเลาและต านานของซอมบในแถบแครเบยน สการเปนตวละครในนวนยาย ภาพยนตร ละครเวทและเกมจนกระทงไดรบความนยมไปทวโลก ส าหรบประเทศไทยเอง หากจะตงค าถามวาบรบทแบบใดทชกน าใหซอมบเขามามททางอยในวฒนธรรมของเรา ผวจยมองวาอาจเปนไปไดดวยเหตผลเหลาน คอ

ประการแรก: ขนบเดม

อาจจะตองเรมพจารณาจากสอส าคญทแพรกระจายซอมบใหระบาดไปทวโลก นนคอ ภาพยนตร โดยแนวภาพยนตรทมความใกลเคยงกบภาพยนตรซอมบ คอภาพยนตรแนวสยองขวญของไทย หรอ “หนงผไทย” ทมกปรากฏภาพของภตผปศาจ สตวประหลาด สงแปลกปลอมจากนอกโลก ความนากลว ความสยดสยอง การฉกกดกนเลอดเนอ (กฤษดา เกดด, 2541, น. 30-31) เมอพจารณาถง “ความเปนหนงผไทย” จากการศกษาวเคราะหตระกลหนงผไทย ท าใหพบประเดนทมความนาสนใจนนคอ หนงผไทยมกจะม “สตร” หรอ “ขนบ” บางอยาง เชน โครงสรางการเลาเรอง แกนความคด ภาพและองคประกอบ การสอความหมายในระดบสญลกษณ ตวละคร และอดมการณทแฝงเรนในภาพยนตร โดยขนบเหลานเปนแนวทางส าคญในการสรางภาพยนตร รวมถงก าหนดความคาดหวงของผชมอกดวย

สงทผวจยตงขอสงเกตคอ สวนทเปนอดมการณอนแฝงเรนในภาพยนตรซงมความสมพนธกบการด าเนนเรองราวของตวละคร “ผ” ในสงคมไทย ซงมกจะมการหนาทในการด ารง ผลตซ าและสบทอดอดมการณบางอยางในสงคม นกวชาการหลายทาน มองวาหนงผไทยนนไดมการน าเอาตนทนทางวฒนธรรมความเชอ รวมไปถงการหยบยมแลกเปลยนจากตางชาตมาผสมผสานท าใหหนงผไทยมความหลากหลายรอบดาน (สกลวด สขอนนต, 2553, น. 8) ตามทศนะของผวจยกลบมองวา ขนบทถอก าเนด เรองเลาและต านานทถกเลาและผลตซ าจนไมเหนการเคลอนไปกบบรบทสงคมโลกท าใหตนทนผไทยเรมเสอมราคา

ดวยขนบความเชอทเหนยวรงผไทย ความคดในการประกอบสรางผทยงวนเวยนอยกบคานยมเดมในสงคม ท าใหผไทยไมสามารถกาวขามและเปนภาพแทนในสภาวะท โลกพยายามจะเชอมโยงความคดเกยวกบโลกหนงเดยว ททกประเทศตางตระหนก รบรถงปญหา รวมถงมความรสกรวมกน ดงเชน การรายงานขาวการกอการราย ณ จดหนงของโลก กสรางความสะเทอนใจตอผคนทรบชมอกมากมายในฐานะของเพอนมนษยรวมโลก ซงสงเกตไดวา ผไทย อาจไมสามารถตอบสนองตอ

Ref. code: 25595708031041HON

62

การเปนภาพแทนดงกลาวได ในขณะทการปรากฏตวของซอมบในฐานะของปศาจรายทมความทนสมยทสดในศตวรรษท 20 ไดกลายมาเปนภาพแทนของสงทท าใหเราสามารถท าความเขาใจถงความวตกกงวลรวมกนของคนในยคสมยปจจบน (Russell, 2014, p.7) ผวจยจงเชอวานอาจเปนเหตผลหนงทซอมบถกน าเขามาและเกดการปะทะประสานกบระบบของผไทย

ประการทสอง: ความเชอทเปลยนไป

นอกจากประเดนของขนบทเหนยวรงผไทยเอาไวแลว ผวจยพจารณาถงเงอนไขในเชงความคดความเชอทมตอผในสงคมไทย ซงก าจร หลยยะพงศ (2556) กลาวถงความคดจากนกวชาการตางๆ ทไดชใหเหนแนวทางในการพจารณาถงความเชอเรองผในสงคมไทยทมการเคลอนไปถง 3 ระลอกคลน ไดแก

3.1 คลนแหงศาสนา: ในยคแรกของสงคม เปนชวงทความเชอเรองผมการผสมผสานกบความเชอทางศาสนา โดยมการจดวางสถานะใหผอยต าทสด และถกควบคมดวยอ านาจ

3.2 คลนแหงวทยาศาสตร: ในยคตอมาวธคดแบบวทยาศาสตรทเนนความเปนเหตเปนผล ไดเขามาทาทายและตงค าถามกบความเชอเดม ท าใหเกดการปรบตวของความเชอทางศาสนาทพยายามอางความเปนเหตเปนผลและแยกตวเองจากผทกลายเปนความเชอทไมสามารถอธบายแบบเปนเหตเปนผลได

3.3 คลนแหงโลกาภวตน: แมวาโลกจะพฒนาขนมากทงทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยมวธคดและความเชอทหลากหลาย แตสงทยงคงอยในสงคมไทยคอความเชอในเรองผ ทงนอาจเนองมาจากในสภาวะสมยผคนแสวงหาความมนคงและเครองยดเหนยวทางจตใจ เนองจากความเชอหลายอยางถกลมลางและตงค าถามเพอทาทาย ในยคนจงมกจะเหนความเชอและสงแทนเครองยดเหนยวทมลกษณะของความผสมผสานความเชอทหลากหลาย เชน จตคามรามเทพ ลกเทพ หรอแมแตลปสตกลงอาคม

ดงจะเหนไดวาความเชอเกยวกบผในสงคมไทยแปรผนไปกบความเปลยนแปลงของบรบทสงคม ผคนและความคด โดยภาพยนตรเปนพนททผสามารถจะปรากฏกาย แพรกระจาย รวมไปถงส าแดงอ านาจเหนอธรรมชาตใหเปนทประจกษตอสายตาคนได (ก าจร หลยยะพงศ, 2556, น. 64-70) ในขณะทซอมบปรากฏตวในภาพยนตรโดยไมไดแสดงอ านาจหรออภนหารใดๆ แตซอมบเพยงแคอาศยความเปนสอทแพรกระจายไดไกลของภาพยนตรใหน าพาซอมบใหเปนทรจกทวโลก โดยเฉพาะอยางยงในกระแสโลกาภวตนทมการสงผานแลกเปลยนขอมลขาวสารขามพรมแดนรฐชาต ผคน

Ref. code: 25595708031041HON

63

เดนทาง เงนตราไหลเวยน และสงของมการขนสงโยกยาย ในสภาวการณเชนน ซอมบไมไดกระท าตนเปนทยดเหนยวจตใจใหกบผในสงคมรวมสมย แตเปนสงทท าใหผคนคอยตระหนกและเฝาระวงตอความเปลยนแปลงทอาจเกดขนโดยไมคาดฝน เชน ภยจากการกอการราย ภยธรรมชาตและโรคระบาด

นอกจากนนแลว อาจเนองมาจากความตองการในการยกระดบการรบชมภาพยนตรในประเทศไทยของชนชนกลางทนยมภาพยนตรในตะวนตก รวมถงความเจรญเตบโตของอตสาหกรรมภาพยนตรทงน าเขาและสงออกของไทยในชวงทก าลงรงเรองท าใหเกดการน าเขาภาพยนตรฮอลลวด ซงกเปนจงหวะดทซอมบถกน าเขามาเปนทรจกในสงคมไทย กวา 7 ทศวรรษทซอมบปรากฏตวในภาพยนตรอเมรกน เปนภาพแทนความหมายตางๆ ซงเคลอนไปกบบรบททางสงคมในยคสมยนน นาสนใจวาความหมายทเกดขนไดสะทอนคณลกษณะของสงคม ความสมพนธของผคน ความรสกในรปแบบตางๆ ราวกบวาซอมบเปนสงทรงพลงในการสะทอนสงทสงคมหวาดกลว (เชนเดยวกบความตาย) และมศกยภาพทจะบรรจความหมายหรอเปนภาพแทนของความวตกกงวลไดอยางไมจ ากด

อาจจะดวยเหตผลเหลาน ซอมบจงถกน าเขามาสสงคมไทยหากแตในระยะแรกทซอมบถกน าเขามาอาจจะยงไมเปนทรจกมากนก ผคนในสงคมอาจจะยงไมเขาใจถงสงท เรยกวาซอมบ โดยเฉพาะอยางยงเมอมองซอมบในฐานะของสญญะทเปนภาพแทนสงตางๆ

3.3.1 ซอมบ: ผ? น าเขา

การรเรมน าภาพยนตรตางประเทศเขามาฉายมมาตงแต พ.ศ. 2440 ณ โรงละครหมอมเจาอลงการ โดยนาย เอส. จ. มารคอฟสก ชาวฝรงเศส ภาพยนตรฝรงกลายเปนสอบนเทงสงใหมทสรางความตนใจใหกบชาวสยาม และตงแตปนนเปนตนมาจงอาจกลาวไดวาเปนการเรมตนศกราชแหงหนงฝรงในประเทศไทย

ป พ.ศ. 2502 รฐบาลไทยไดรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรการในการเรงพฒนาชนบทเพอตอสกบคอมมวนสต ซงไดมการรเรมใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม ฉบบท 1 ในป พ.ศ. 2504 ท าใหเกดการกอสรางสาธารณปโภคพนฐานขน วงการอตสาหกรรมภาพยนตรในประเทศไทยกเรมเจรญเตบโตไปดวยเชนกน การพฒนาประเทศไดแผขยายเขาถงพนทในแถบชนบท ท าใหชมชนเมองเกดการขยายตวกวางขน และเกดธรกจโรงภาพยนตรตามเมองใหญตางๆ

ในชวงเวลาตงแตป พ.ศ. 2500 – 2516 แมจะเปนยคเผดจการทหาร แตกถอไดวาเปนชวงเวลาทมความเตบโตของอตสาหกรรมภาพยนตรทงการผลต น าเขาและสงออก รวมไปถงกจการ

Ref. code: 25595708031041HON

64

โรงภาพยนตรดวยเชนกน จ านวนโรงฉายภาพยนตรและหนงกลางแปลงมมากกวา 500 โรงทวประเทศ ซงท าใหตองใชภาพยนตรเพอน าเสนอปละประมาณ 500 - 600 เรอง ในจ านวนนเปนหนงฮอลลวดทน าเขา ประมาณ 200 - 300 เรอง หนงจากชาตอน ๆ ประมาณ 100 - 200 เรอง และเปนหนงทไทยสรางเอง ประมาณ 60 - 80 เรอง (โดม สขวงศ, 2549)

ส าหรบภาพยนตรซอมบทถกน าเขามาฉายในประเทศไทยนน ผวจยไดท าการสบคนแผนใบปดเพอโฆษณาภาพยนตรเทาทสามารถสบคนได ซงพบหลกฐานปรากฏในชวงป พ.ศ. 2520-2530 กอนป พ.ศ. 2534 ซงมการสรางภาพยนตรเรองสยมกยทมตวละครในภาพยนตรคลายคลงกบลกษณะของซอมบ โดยภาพยนตรทคนพบมจ านวน 13 เรอง ดงตอไปน

ตารางท 3.1

ภาพยนตร ซอมบทถกน าเขามาฉายในประเทศไทย ค.ศ. ชอภาษาองกฤษ ชอไทย ฉายเมอ ป พ.ศ.

1971 Tomb of The Blind Dead โคตรผ ไมปรากฏ

ภาพท 3.9 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองโคตรผ

จาก ใบปดหนงระทกขวญของไทย หาดยาก, โดย The exorcist, 2555.

Ref. code: 25595708031041HON

65

ตารางท 3.1

ภาพยนตรซอมบทถกน าเขามาฉายในประเทศไทย (ตอ) ค.ศ. ชอภาษาองกฤษ ชอไทย ฉายเมอ ป พ.ศ. 1974 The Living Dead at Manchester Morgue ศพกนศพ ไมปรากฏ

ภาพท 3.10 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองศพกนศพ

จาก Thai Film Posters, โดย Aeron Alfrey, 2012.

1978 Dawn of The Dead ซอมบ คนกดคน ภาค 1 2522

ภาพท 3.11 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองซอมบคนกดคน ภาค 1

จาก Thai Film Posters, โดย Aeron Alfrey, 2012.

Ref. code: 25595708031041HON

66

ตารางท 3.1 ภาพยนตรซอมบทถกน าเขามาฉายในประเทศไทย (ตอ) ค.ศ. ชอภาษาองกฤษ ชอไทย ฉายเมอ ป พ.ศ. 1979 Zombie Flesh-Eaters ซอมบ คนกดคน ภาค 2 2523

ภาพท 3.12 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองซอมบคนกดคน ภาค 2

จาก Thai Film Posters, โดย Aeron Alfrey, 2012.

1980 City of The Living Dead ซอมบบกนวยอรค 2524

ภาพท 3.13 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองซอมบบกนวยอรค

จาก Thai Film Posters, โดย Aeron Alfrey, 2012.

Ref. code: 25595708031041HON

67

ตารางท 3.1 ภาพยนตรซอมบทถกน าเขามาฉายในประเทศไทย (ตอ) ค.ศ. ชอภาษาองกฤษ ชอไทย ฉายเมอ ป พ.ศ. 1980 Zombie Holocaus เปรตเดนดนกนซอมบ 2526

ภาพท 3.14 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองเปรตเดนดนกนซอมบ

จาก Thai Film Posters, โดย Aeron Alfrey, 2012.

1981 The Beyond มนอยในโรงแรม 2527

ภาพท 3.15 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองมนอยในโรงแรม

จาก Thai Film Posters, โดย Aeron Alfrey, 2012.

Ref. code: 25595708031041HON

68

ตารางท 3.1 ภาพยนตรซอมบทถกน าเขามาฉายในประเทศไทย (ตอ) ค.ศ. ชอภาษาองกฤษ ชอไทย ฉายเมอ ป พ.ศ. 1982 The Evil Dead ผอมตะ 2527

ภาพท 3.16 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองผอมตะ

จาก Thai Film Posters, โดย Aeron Alfrey, 2012.

1984 The Return of The Living Dead ผลมหลม 2530

ภาพท 3.17 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองผลมหลม

จาก Thai Film Posters, โดย Aeron Alfrey, 2012.

Ref. code: 25595708031041HON

69

ตารางท 3.1 ภาพยนตรซอมบทถกน าเขามาฉายในประเทศไทย (ตอ) ค.ศ. ชอภาษาองกฤษ ชอไทย ฉายเมอ ป พ.ศ. 1985 Day of The Dead ฉกกอนงาบ 2530

ภาพท 3.18 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองฉกกอนงาบ

จาก Thai Film Posters, โดย Aeron Alfrey, 2012.

1985 House โกรธกบผ 2530

ภาพท 3.19 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองโกรธกบผ

จาก Thai Film Posters, โดย Aeron Alfrey, 2012.

Ref. code: 25595708031041HON

70

ตารางท 3.1 ภาพยนตรซอมบทถกน าเขามาฉายในประเทศไทย (ตอ) ค.ศ. ชอภาษาองกฤษ ชอไทย ฉายเมอ ป พ.ศ. 1986 Deadly Friend ศพกระดก 2530

ภาพท 3.20 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองศพกระดก

จาก ภาพยนตรยค 80 ทเขามาฉายในบานเรา (พ.ศ. 2523-2532). โดย Paween Khoenkaw, 2559.

1987 Prince of Darkness ดบๆ ดบๆ 2531

ภาพท 3.21 ใบปดโฆษณาภาพยนตรเรองดบๆ ดบๆ

จาก Prince Of Darkness / Thailand, โดย Film On Paper, 2559.

หมายเหต. จาก ผวจย

Ref. code: 25595708031041HON

71

รายชอของภาพยนตรทง 13 เรองทปรากฏขางตนอางองจากหนงสอ Book of the Dead โดย Jamie Russell (2014) ทไดรวบรวมรายชอภาพยนตรซอมบจากทวโลกและจดท าเปน Zombie Filmography ซงรวมเอารายชอภาพยนตรซอมบไวมากกวา 500 เรอง ผวจยจงไดท าการเทยบเคยงรายชอภาพยนตรซอมบทถกน าเขามาฉายกบภาพใบปดโฆษณาทสบคนได ซงพบจดทนาสนใจอยางยงคอ การแปลชอหนงเปนภาษาไทยและค าเชอเชญโฆษณาทปรากฏบนใบปดเหลานน

ในชวงระยะเวลาไมแตกตางกนผอกชนดทถกน าเขามาและท าใหคนไทยเกดความสบสนเนองจากมลกษณะทส าคญรวมกบซอมบคอ “การฟนจากความตายและมนสามารถกดได” นนคอ “ผดบจน” เปนสมภเวสชนดหนงทคนชพขนมาจากความตาย โดยลกษณะทส าคญของมนคอ มกจะเคลอนทดวยการกระโดดพรอมๆ กนสองขา และยดมอทงสองขางออกไปขางหนา สวนใหญจะแตงกายดวยชดขนนางในราชส านกสมยราชวงศชงและนอนในโรงศพ (ดงภาพท 3.22) การกลายเปนเจยงซอนนเกดไดหลายวธ ดงเชน บางต านานกลาววา เจยงซอเกดจากคนทตองเผชญกบความตายททกทรมาน หรอถกกระท าความรนแรง เชน การฆาตวตายดวยการแขวนคอ หรอการจมน าตาย ท าใหวญญาณไมสามารถออกจากรางได หรอในบางต านานกกลาววา ศพจะกลายเปนเจยงซอหากไมมการประกอบพธกรรมความตายอยางเหมาะสม เชนในกรณทพธศพถกเลอนออกไปหลงจากการตาย รางทตายกจะไมสงบ และจะกลบมาหลอกหลอนคนทมชวตอย นอกจากนนแลว ยงมกรณอนๆ อกเชน เกดมฟาผา หรอแมแตแมวกระโดดขามโรงศพ กอาจท าใหศพฟนคนขนมาจากความตายได (Mingren, 2016)

นอกจากนนแลวศพยงสามารถตนขนมาจากการปลกของผมคาถาอาคม (นกพรตในลทธเตา) ซงวตถประสงคของการปลกกอาจเปนไดทงในทางทดและไมด นนคอ ปลกขนมาเพอจะใหศพเคลอนยายตนเองกลบไปท าพธทบานเกดอยางเหมาะสม กบการปลกเพอใหกลายมาเปนบรวาร โดยนกพรตจะท าการสนกระดงเพอใหศพเคลอนไหวดวยการกระโดดตามเสยง พรอมๆ กบมยนสเหลองทเขยนดวยเลอดไกตดอยทหนาผากเพอเปนการสะกดวญญาณเอาไว (A.J.Style, 2559) ลกษณะส าคญอกประการหนงของเจยงซอคอ มนมกจะออกมาหากนในเวลากลางคน ดวยการดดกลนพลงชวต (Qi: ฉ) จากเหยอของมน แตอยางไรกด ยงคงมวธทจะปองกนเจยงซอได นนคอใชเลอดหมาด า ขาวสาร กระจก ไขไก และปสสาวะของเดกผชายทยงบรสทธ (Mingren, 2016)

ในประเทศไทย เจยงซอ หรอผดบจนเรมเปนทรจกกนโดยทวไปผานภาพยนตรฮองกงแนวตลกสยองขวญเรองผกดอยากดตอบ Mr. Vampire (1985) (ดงภาพท 3.23) เปนทนาสงเกตวาคณลกษณะของเจยงซอหลายๆ อยางมความแตกตางจากซอมบ โดยเฉพาะอยางยง การทตองอยภายใตอ านาจควบคมของผมอาคาอาคม และออกมาเฉพาะในเวลากลางคน ซงคณลกษณะส าคญ

Ref. code: 25595708031041HON

72

ประการนท าใหเจยงซอถกจดอยในประเภทผของไทยไดไมยากนก เพราะเรามขอตกลงในวฒนธรรมรวมกนเกยวกบผเอาไวแลวคอ ตองยอมสยบตออ านาจของผทรงศลและมกจะปรากฏกายในยามค าคน

นอกจากเจยงซอแลว ยงมผน าเขาจากตะวนตกซงมกจะถกรวมเขาไวในพวกเดยวกบซอมบและเจยงซอคอ แวมไพร หรอ ผดดเลอด โดยลกษณะเดนของแวมไพรคอ เปนปศาจทตายไปแลว แตยงตองกนเลอดมนษย มกออกลาในยามค าคนเนองจากไมสามารถโดนแสงอาทตยได พวกมนจะไมสามารถมองเหนเงาของตนเอง และสามารถท าใหมนษยทถกกดกลายเปนพวกได (ผวจยไดมโอกาศ

ภาพท 3.22 ลกษณะทาทางของผดบจน

จาก The Living Dead: Chinese Hopping Vampires, โดย Wu Mingren, 2016.

ภาพท 3.23 ใบปดโฆษณาผกดอยากดตอบ

จาก Mr. Stiff Corpse, โดย Filmaffinity, 2017.

Ref. code: 25595708031041HON

73

ชมซรยอเมรการเรอง True Blood ซงมเนอหาเกยวกบแวมไพรและปศาจตางๆ ในต านานตะวนตก ซงพบวา การสรางแวมไพรหนงตวนนมพธการทซบซอน กลาวคอ แวมไพรผสรางจะเลอกผทจะเปนทายาท และจะดดกนเลอดคนผนนจนเกอบหมดตว จากนนจะใหทายาทดมกนเลอดของ แวมไพรผสรางเขาไปเพอทดแทนเลอดทถกดดออกมา ทงสองจะตองลงไปนอนในหลมศพ จนกวาจะถงเวลาค าของอกวน แวมไพรเกดใหมจะอยภายใตอ านาจของแวมไพรผสราง)

ภาพท 3.24 การสรางแวมไพร จากทวซรย True Blood

จาก The Making of a Baby Vamp: Jessica - True Blood (Season 1), โดย Mykie253, 2013.

Ref. code: 25595708031041HON

74

นอกจากนนแลวพวกมนไมคอยชอบกระเทยม มกจะอยอาศยในบานใหญหรหรา หรอปราสาท โดยวธในการก าจดคอการใชลมตอกทหวใจ หรอใชการเผาท าลายตามความเชอ เรองราวเกยวกบแวมไพรรมรวยมากทางตอนใตและตะวนออกของยโรปในชวงศตวรรษท 17-18 ซงชวงกลางศตวรรษท 18 สมเดจพระสนตะปาปาเบเนดกตทสบส (Pope Benedict XIV) กลาววา “เรองแตงเกยวกบแวมไพรเปนนยายในจนตนาการทหลอกลวงของมนษย” (Little, 2016) แตหากพจารณาใหดเรองผๆ หรอต านานเรองเลาไรสาระทหลอกลวงกมการหนาทบางอยางในสงคมดงท สมสข หนวมาน (2544) ไดกลาวไว เดมผนนด ารงอยเพออธบายถงปรากฏการณทไมสามารถหาค าตอบได เชน ภยธรรมชาตและความเจบปวย อกทงผ ยงกอใหเกดการรวมกล มสรางแรงยดเหนยวในเครอญาต นอกจากนนแลวผยงเปนเสมอนผทควบคมใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยในสงคม ท าใหผคนอยในกรอบ เคารพและเชอฟงค าสงสอน ปฏบตตามขนบประเพณในสงคม (ก าจร หลยยะพงศ, 2556, อางถงใน สมสข หนวมาน, 2544)

ขอสงเกตประการหนงทผวจยพบในภาพยนตรทเกยวกบซอมบ เจยงซอ และแวมไพร คอ ทงสามเปนปศาจจ าพวกทตายแตไมตาย (Undead) และมเหยอสวนใหญเปนมนษยเชนเดยวกน หากแตจะมสวนส าคญทแตกตางกนคอ

1) การปรากฏตว: ซอมบในภาพยนตรไมจ าเปนทจะตองปรากฏในเวลากลางคนเสมอไป แตเจยงซอและแวมไพรมขอจ ากดในการอยในเวลากลางวน

2) อาหาร: ซอมบจะกนเนอมนษยสดๆ แวมไพรจะดดเลอดมนษย สวนเจยงซอจะดดพลงชวตของมนษย

3) การเคลอนไหว: ซอมบจะเคลอนทไดชาๆ ตามความกวางของขาทกาวเดนไป โดยพละก าลงจะไมตกลง แวมไพรสามารถเคลอนทไดวองไว บางต านานกลาววาสามารถแปลงรางและเหาะเหนเดนอากาศได สวนเจยงซอ จะเคลอนทดวยการกระโดด

4) การแตงกาย: ซอมบจะสวมใสเสอผาทขาดวน เจยงซอจะสวมชดขนนางแบบราชวงศของจน สวนแวมไพร มกจะแตงกายดวยชดขนนางทางตะวนตกหรอเสอผาทดดทนสมย

5) อ านาจวเศษและการก าจด: ซอมบไมมอ านาจพเศษใด นอกจากการกดกนและแพรจ านวนได โดยจดออนเดยวของซอมบคอตองท าลายทสมองเทานน เจยงซออยภายใตอ านาจของหมอผนกพรต และถกสะกดดวยเครองรางของขลง สวนแวมไพรสามารถก าจดไดดวยอาวธศกดสทธ เอาลมตอกทหวใจ และปองกนแวมไพรไดดวยกระเทยม

Ref. code: 25595708031041HON

75

6) แหลงทอยอาศย: ซอมบไมมบานหรอแหลงทอยอาศยของตนเองแบบถาวร เพราะมนไมเคยตองพกผอน เจยงซอจะนอนอยในโรงศพในเวลากลางวน สวนแวมไพรจะนอนในโรงอาศยอยในปราสาท

ความแตกตางทง 5 ประการนเมอพจารณาจากลกษณะเบองตนทปรากฏในภาพยนตรท าใหไมอาจกลาวไดวา ซอมบ คอ เจยงซอ และคอแวมไพร แตกลบพบวาเจยงซอและแวมไพรในฐานะของผทน าเขามาสามารถเขาไปอยในระบบผไดไมยากเยนนก นนเปนเพราะคนไทยเองกมชดของรหสเกยวกบผทสามารถอานไข ท าความเขาใจเจยงซอและแวมไพร โดยเมอน ามาเทยบเคยงกบผตางๆ ในวฒนธรรมไทยแลวจงสามารถจดใหเจยงซอและแวมไพรเปนสวนหนงของระบบความเชอเกยวกบผได (ดงภาพท 3.25)

ภาพท 3.25 ซอมบ เจยงซอและแวมไพร

จาก ผวจย

เปนสงทตายแตไมตาย

ผในความเชอของไทย

ซอมบ เจยงซอ แวมไพร

Ref. code: 25595708031041HON

76

3.3.2 ซอมบ: ความอหลกอเหลอกบระบบผไทย

เลยงมไดทความคดความเชอเกยวกบผตองมาเกยวโยงกบความเชอทางศาสนาของคนในสงคม เพราะหากพจารณาถงความหมายของผ ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2554 จะพบวา “ผ” เปนค านาม ซงหมายถง สงทมนษยเชอวาเปนสภาพลกลบ มองไมเหนตว แตอาจปรากฏเหมอนมตวตนได อาจใหคณหรอโทษได มทงดและราย1 แตค านยามความหมายดงกลาวยงไมเฉพาะเจาะจงจนสามารถระบวาซอมบ เปนผไดหรอไม

แมวาประเทศไทยจะรบเอาแนวความคดแบบหลกเหตผลในเชงวทยาศาสตรเขามาอธบายเหตการณตางๆ ในสงคมแลว แตยงคงปรากฏรองรอยของความคดความเชอเกยวกบผอยทวไป เชนเราจะพบวามรายการโทรทศนทเกยวของกบเรองผและวญญาณ เชน รายการคนอวดผ รายการนเปนทรจกและไดรบความนยมอยางมากในสงคมไทย โดยเนอหาของรายการจะน าเสนอเรองราวของผในรปแบบตางๆ ทงผในคลปวดโอทท าใหสงของเคลอนไหว เปนเหตการณแปลกประหลาด ผทไดรบความทกขยาก จนกระทงตองมาขอความชวยเหลอจากญาตทยงเปนมนษย และการพสจนหรอทดลองท าพธกรรมทเชอวาจะเหนผได เพอยนยนใหผชมรบรถงการมอยของผ (โดยมากมนษยจะมองไมเหนผ)

ดงนนค าอธบายเกยวกบผในความคดความเชอของมนษยจงเปนการอธบายในลกษณะของคตรงขามกบสงทมตวตนอย มชวตอย สมผสได กลาวคอ ผเปนสงทไมมชวต อาจเปนกลมกอนความคดความเชอ หรอพลงงานรปแบบตางๆ ดงเชนค าอธบายของ เสฐยรโกเศศ (2515) (นามปากกาของพระยาอนมานราชธน) ทวา “ตายคอตายแตรางกาย แตเราซงเปนลมๆ มองไมเหนตวนนถอกนวาไมตาย สงทเปนลมๆ นเดมเราเรยกวา ขวญ แตเดยวนเราเรยกวาวญญาณและวญญาณนแหละ ถายงไม มาเกดเปนคนอก กไปเกดเปนผ” (เสฐยรโกเศศ, 2515, น. 352-353) การด ารงอยของผในสงคมจงเปนความพยายามท าความเขาใจโลกหลงความตายซงคขนานกบโลกของคนเปน (ส านกวจยสงคมและสขภาพ, 2550)

ความเชอเกยวกบผในสงคมไทยนนไดรบอทธพลสวนหนงมาจากความเชอทางศาสนาพทธนกายเถรวาท โดยไดมการอธบายเรองโลกและชวตผานความเชอเรองภพภมตางๆ 3 ภพภม หรอทเรยกวา “ไตรภม” (ดงภาพท 3.26) ซงการไดไปเกดในภพภมใดขนอยกบผลของการกระท าทสงสมมา จงเปนทมาส าคญใหคนไทยเชอและยดมนในการท าบญ เพอหวงจะสะสมบญใหตนเองไดไปจตยง

1 ความหมายของค าวา ผ ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (2554). เขาถงไดจาก Application Royal Society. เขาถงเมอ 30

มนาคม 2559

Ref. code: 25595708031041HON

77

ภพภมทด รวมไปถงการท าบญอทศสวนกศลใหผทลวงลบเพอหวงจะไปสมทบบญใหเลอนชนไปสภพภมทดขน เนองจากมความเชอวาผ สมภเวสหรอวญญาณของผทลวงลบไปแลวจะอยในชนทต าสดของกามาวจรภม ซงเปนภพภมเดยวกบมนษย (ส านกวจยสงคมและสขภาพ, 2550)

ผ ตามความเชอทางวฒนธรรมในสงคมไทยมหลายชนด และตางกมชดความคดความเชอทผกโยงผเหลานนเขากบสงตางๆ ในชวตประจ าวนของผคน เชน ผตาน จะสงอยในตนกลวย ผตะเคยน จะสงอยในตนตะเคยน ผพรายจะเปนวญญาณของผทเสยชวตในน า และตามบานเรอนกจะมผบานผเรอนคอยคมครองรกษา เปนตน ดงนนแลวจงอาจจดแบงผในสงคมไทยตามการพจารณาถง “การใหคณ” หรอ “การใหโทษ” ตอมนษยไดดงน (ส านกวจยสงคมและสขภาพ, 2550)

1) ผทใหคณตอมนษย หมายถง ผทด ไมท ารายหรอเบยดเบยนมนษย เชนการท าใหเกดโรคภยไขเจบ หรอสงสและท าใหมนษยผนนสตฟนเฟอน อกทงยงเปนผในกลมทไดรบการเคารพบชา โดยสามารถแบงไดเปน 2 ประเภทไดแก

ผในธรรมชาต ผกลมนมหนาทคอยปกปองคมครอง รกษาสมดลใหกบสงตางๆ มกมพฤตกรรมไมท ารายผใด (ยกเวนไดรบการลบหล ถากถาง) ผกลมนเปนผทมนษยมกจะแสดงความเคารพ บชา เชน มการจดบวงสรวงบชาผปา ผบานผเรอน และผเจาทเจาทาง เพอใหชวยปกปกษรกษา คมครองมนษยจากภยอนตรายตางๆ

ผบรรพบรษ-ผวรบรษ ผกลมน เปนผบคคลส าคญทเกยวของกบชวงเวลาทางประวตศาสตรในชวตของมนษย ผบรรพบรษ จะเปนกลมเครอญาตในครอบครวทลวงลบไปแลว โดยมความเชอวา ผกลมนจะคอยอยปกปองดแลลกหลานในครอบครว ซงหากมงานบญบาน พธการหรอเทศกาลส าคญจะตองท าพธเซนไหว เรยกผบรรพบรษใหออกมารบเครองเซนไหวเหลานนคลายกบเปนการเรยกญาตผใหญใหมารวมรบประทานอาหารในครอบครว สวนผวรบรษนน เปนวรชนทสรางคณงามความดใหกบชมชน ทองถน หรอมความส าคญในระดบประเทศ จงเปนทเคารพกราบไหวเพอร าลกถงวรกรรมตางๆ ทไดสรางประโยชนใหกบชนรนหลง เชนศาลเจาพอตางๆ ทเรามกพบเหนโดยทวไปในสงคมไทย

2) ผทใหโทษตอมนษย หมายถง ผทชวราย มกจะสรางความเดอดรอนใหมนษยรปแบบตางๆ มนษยจงตองพกเครองรางของขลงส าหรบปองกนภยจากผกลมน เชน สวมใสตะกรด พนดายสายสญจน หรอพกพระเครองตดตว โดยผกลมนมอยมากมายหลายชนด ตามความเชอทปรากฏในแตละทองถน เชน ผเปรต ผกระสอ ผกระหง ผหา ผตายโหง ผปอป หรอแมแตผแมนาค

Ref. code: 25595708031041HON

78

แนวความคดความเชอเกยวกบผในสงคมไทยสะทอนใหเหนวธคดเกยวกบความตายและชวตหลงความตายของผคนผานพธกรรมทจดขนเพอใหวญญาณของผทลวงลบไปแลวไดไปสภพภมอน เชนการจดงานศพ ทงการเผาและการฝง การท าบญอทศสวนกศลใหดวงวญญาณของผทลวงลบไปแลว ผวจยตงขอสงเกตวา สงคมไทยนนสามารถอยรวมกบผได โดยการหาเครองมอเขามาชวยเพอใหความสมพนธระหวางคนและผในสงคมด าเนนไปได เชน ผดตองมการบชา ผรายกตองมเครองปองกน หรออาจใชความเชอเกยวกบผอางองในการควบคมสงคม (ส านกวจยสงคมและสขภาพ, 2550)

แมวาสงคมไทยจะเผชญกบละลอกคลนความเชอทง 3 ชวง ดงทไดกลาวไปแลว จนตอนนประเทศไทยเขาสยคสมยทพยายามอธบายอะไรดวยเหตผล แตสมสข หนวมาน (2554) กยงเหนวา ความเชอเกยวกบผในสงคมไทยสามารถด ารงอยไดดวย มเหตผลส าคญ 3 ประการ นนคอ ประการแรก ในอดตมปรากฏการณ เชน การตาย ความเจบปวย และภยธรรมชาตทคนไมสามารถอธบายได แมปจจบนจะอธบายไดแลวดวยเหตผลทางวทยาศาสตร แตกมผคนบางสวนทยงเชอวาความเจบปวย หรอภยธรรมชาตมสาเหตมาจากผ และเรองเหนอธรรมชาต เชน เมอเรวๆ น มขาวสตว เลยง และคนในหมบานตายโดยไมทราบสาเหต ซงชาวบานตางเชอวาเปนเพราะมผปอบอยในหมบาน (ไทยรฐออนไลน, 2560) ประการทสอง ผท าหนาทสรางแรงยดเหนยวในกลม โดยเชอมโยงตนเองกบกลมเปน

อรปาวจรภม: ภมนเปนทของพรมชนสง ไรรปราง

รปวจนภม: ภมนเปนทของผทไดบ าเพญปฏบตสมธขนสง กลายเปนรปพรหม 16

ชน

กามาวจรภม: ภมนเปนทตงของสวรรค โลกและนรก

ภาพท 3.26 ความเชอเรองไตรภม

จาก ผวจย

Ref. code: 25595708031041HON

79

เครอผเขอญาตกนประการทสาม ผไดท าหนาทควบคมพฤตกรรมใหคนในสงคมปฏบตตามขนบและกฎเกณฑ (สมสข หนวมาน, 2544)

อ านาจของผทท าหนาทควบคม ไกลเกลยความผดและด ารงแนวคดความดความชวในสงคมปรากฏใหเหนในสอภาพยนตรตระกลผไทย ซงองคประกอบของหนงผจะคลายคลงกบหนงตระกลอนๆ เชน มตวละครด-ราย แกนเรอง โครงเรอง สถานท ปมความขดแยง และการคลคลาย โดยในหนงผ อาจมตวเอกเปนผด ตวรายเปนผไมด หรอ ตวเอกเปนมนษย ตวรายเปนผกได บรรดาผจะปรากฏกายตอนกลางคน ในมมมด ผมาเพอรอคอย แกแคน ตามหา และในทสดจะถกอ านาจศกดสทธก าจดไป แกนของหนงผจงมกจะเปนเรองความด-ความชว บาปกรรม และโครงเรองทเลาถงการก าจดผเหลานน (ก าจร หลยยะพงศ, 2556)

ผในภาพยนตรสมยใหมมลกษณะเปนภาพแทนปญหาสงคม ดงเชน ผผหญงในภาพยนตรเปนภาพแทนปญหาความรนแรงตอผหญงในสงคมแบบชายเปนใหญ ในภาพยนตรผหญงถกกระท าทารณ ถกขมขน ฆาตกรรม และไมไดรบความเปนธรรม จงกลายเปนผอาฆาตแคน ฆาและหลอกหลอนผชาย (ก าจร หลยยะพงศ, 2556) และสดทายกจะคลคลายดวยจดจบของผรายทหนไปบวชจนกระทงผยอมใหอภย หรอผพอใจทไดฆาผรายแลว แตกจะมอ านาจทศกดสทธกวา เชน พระ มาปลดปลอยผ ชทางสวางให

ส าหรบซอมบไมไดเปนเชนนน เนองจากซอมบเปนซากศพทลกขนมาเดนได โดยไมไดมแนวคดเกยวกบวญญาณ มนไมไดมเปาหมายในการฆาทชดเจน ไมไดมความแคนกบใคร ปมการคลคลายทปรากฏในหนงผจงมความแตกตางจากหนงซอมบ เนองจากเรามกจะพบวา ซอมบไมเคยถกก าจดใหหมดสนไป แนวคดเชนนอาจสะทอนใหเหนวามปญหาสงคมทไมอาจก าจดใหหมดไดดวยแนวคดความด-ความชว ศลธรรม

เมอพจารณาถงบรรดาผตางๆ ตามความเชอและต านานมากมายเกยวกบภตผปศาจของไทย ท าใหพอเหนภาพไดวา นอกจากซอมบจะถกเทยบเคยงกบผน าเขาในชวงเวลาเดยวกนแลวซอมบกยงถกน ามาเทยบเคยงกบผในวฒนธรรมอกดวย ซงผชนดนนคอ “ผดบ” และ “ผปอบ”

ผคนมกจะแปลความค าวา ซอมบ ในความหมายเดยวกบค าวา “ผดบ” ซงค านมความหมายตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2554 วา เปนค านาม ซงหมายถง ศพทฝงไวไมนยมเผา

Ref. code: 25595708031041HON

80

เชน ผตายโหง หรอเปนผชนดหนงทเปนศพเดนได1 ลกษณะเชนนคลายคลงกบวรรณกรรมแนวสยองขวญของ เหม เวชกร (2546) ในหนงสอชด ภตผปศาจของไทย ในชอตอนวา “ขนจากหลม” ทไดเลาบรรยายถงการฟนคนจากหลมของตวละคร ซงเสยชวตจากการระบาดของโรคกาฬโรคในชวงเวลานน โดยวญญาณของผเสยชวตมาเขาฝนญาตใหไปขดศพ ทสภาพศพกก าลงเนาเหมน แตในทสดศพกฟนขนมาได โดยตวละครไดบรรยายถงสภาพและความรสกทพบเหน “มนษยครงผ” เอาไววา

จะเพราะอะไรกแลวแต ใจผมยงระแวงๆ แมจะทราบวานาอนฟนคนชพเปนคนเรานแลว แตมนกยงแววๆ อยวาแกคอศพทตายแลวเจดวน ขดขนมากเนาเฟะ หากจะรกษาหายกคงไมไวใจอยนนเอง ตงแตฟนขนมาและมาอยบานยงไมเคยสบตากนเลย นยนตาแกบดนเปนนยนตาอกคหนงซงผดไปจากแววตานาอนแตเกากอน มแววตาลกและคมเฉอนหวใจนก บางคราวคลายจะมองใครๆ โดยกรยาแอบๆ มเลหกระเทห ผมสงเกตเสมอ และนกเหนวานยนตานนเปนตาของผมจตคดประทษรายโดยแท (เหม เวชกร, 2546)

ความนากลวไมเพยงปรากฏในแววตา แตสงทถกเรยกวา “มนษยครงผ” ทถกขดมาจากหลมสามารถลกขนและเดนเหนไปไหนมาไหนไดในยามค าคนอยางกระฉบกระเฉง สวนกลางวนจะนอนแนนง ในขณะเดยวกนนนมชาวบานในละแวกตายอยางตอเนอง จนเชอกนวาเปนฝมอของมนษยครงผ หากแตผในลกษณะดงกลาวไมไดปรากฏความเปนซอมบ ดวยขาดคณสมบตในความกระหายเลอดเนอมนษยสดๆ อกทงผดบนยงอยภายใตบรบทความเชอทางศาสนาอกดวย

1 ความหมายของค าวา ผดบ ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (2554). เขาถงไดจาก Application Royal Society. เขาถงเมอ

30 มนาคม 2559

Ref. code: 25595708031041HON

81

ส าหรบผปอบ ความคลายคลงกบซอมบประการหนงคอ ชนชอบการกนของดบเหมอนกน ผปอบนนเปนความเชอทองถนในภาคเหนอและภาคอสานของประเทศไทย โดยลกษณะส าคญของผปอบคอ เปนผทเชอกนวาสงอยในตวคน กนตบไตไสพงจนหมดแลวออกจากรางไป ท าใหผนนตาย (พจนานกรม ฉบบบราชบณฑตยสถาน, 2554) การปราบหรอขบไลผปอบจะตองใชผทมคาถาอาคมในการขบไล มการใชน ามนตร และเครองรางของขลงตางๆ เพอท าใหผปอบทสงอยในรางมนษยออกไป คณลกษณะนท าใหผปอบมความแตกตางจากซอมบ กลาวคอ ซอมบไมไดสงสในตวคนแลวกดกนคนจากภายใน แตลกษณะของซอมบทปรากฏในภาพยนตรคอศพทตายไปแลว หรอถกท าใหตายแลวฟนคนกลบมากดกนผคนอนและเปลยนใหมนษยธรรมดากลายเปนซอมบ

ภาพท 3.27 ภาพนาอนผดบจากหนงสอชด ภตผปศาจของไทย ในชอตอนวา “ขนจากหลม”

จาก ปศาจของไทย, โดย เหม เวชกร, 2546, กรงเทพฯ: วรยะ. หนาปก.

Ref. code: 25595708031041HON

82

บทความของ กมลเลศ โพธกนษฐ (2555) เผยใหเหนแนวคดทนาสนใจของผปอบในสงคมไทยนนคอประเดน “ความแตกตาง” และ “สงทตองถกก าจด” ใหหมดไป ซงรปธรรมทเหนไดในสงคมคอความขดแยงจากการไมยอมรบความแตกตางหลากหลายทางความคด เมอพบผ ทมความผดแปลกไปจากคนหมมาก กมกจะกลาวหา ตตราคนผนนวาเปน “ผดปกต” (เปน “ผปอป”) อนน าไปสการพยายามใชความรนแรงเพอก าจดกลมคนทคดตาง เพอยตขจดความขดแยงทเกดขน (กมลเลศ โพธกนษฐ, 2555) แนวความคดขางตนคลายคลงกบภาพปรากฏของซอมบในภาพยนตร ทเรามกจะเหนฝงซอมบปะทะกบกลมคนตดอาวธ ดวยความคดทวา เหลาซอมบไมใชพวกมนษยอกตอไปแลว จงมความจ าเปนจะตองก าจดทง ดงนนผวจยจงมองวา นเปนจดรวมทผปอปและซอมบคลายคลงกน ซงไมไดมาจากลกษณะทปรากฏ แตมาจากแนวความคดอยเบองหลงความเปนซอมบและผปอป

ภาพท 3.28 รวมฮตผในระบบความเชอเกยวกบผไทย

จาก รวมฮต ผไทย-ผเทศ กบต านานเขยาขวญสนประสาท, โดย กระปกดอทคอม, 2554.

Ref. code: 25595708031041HON

83

อยางไรกด การเปนผปอปนนสามารถเยยวยาใหหายได หากผานพธกรรมตางๆ และพสจนถงความ “ไมผดปกต” ได แตส าหรบซอมบจะไมเปนเชนนน จากภาพปรากฏในภาพยนตรตางๆ การกลายเปนซอมบ เทากบคณไดกลายเปนคนอนโดยสมบรณแลว ไมมทางทจะกลบมาเปนมนษยได (มขอยกเวนส าหรบภาพยนตรเรอง Warm Bodies ป ค.ศ. 2013 ทซอมบกลบมาเปนมนษยไดดวยความรก ผวจยตงขอสงเกตวา หรอเพราะความรกและความเขาใจจะเยยวยาความขดแยงและการแบงฝกแบงฝายได)

แมจะมความพยายามผลกใหซอมบเปนผ เนองมาจากซอมบเปนสภาพลกลบบางอยาง และใหโทษตอมนษยตามนยามของการเปนผ จงอาจวาง/พง ซอมบเอาไวในระบบความคดความเชอเกยวกบผของคนในสงคมแบบลอยๆ แตหากจะกลาววา “ซอมบเปนผ” อยางแนนอนนน ผวจยตงขอสงเกตวาการกลาวแบบนนอาจไมถกตองเสยทเดยว เนองจากค าอธบายถงซอมบรวมถงคณลกษณะตางๆ ของมนไดทาทายตออ านาจความเลอมใสศรทธาในสถาบนศาสนา เชน การทไมสามารถใชหมอผก าจดได ไมมเครองรางใดๆ ปองกนซอมบได ในขณะท “ผ” ในสงคมไทยถกเลาและผลตซ าบนความเชอเกยวกบบาปบญ คณโทษ ศาสนาและไสยศาสตร ซงเปนคานยมทยงคงด ารงอยในสงคมสบมา

Ref. code: 25595708031041HON

84

บทท 4 ตอ: ปะทะประสาน ปะตดปะตอ

4.1 ซอมบ: การคลคลายของการปะทะ

จากทไดกลาวไปแลวขางตน ซอมบถกน าเขามาในประเทศไทยดวยเงอนไขตางๆ ทงจากขนบผไทยทพนธนาการความเปนผแบบไทย ความคดความเชอของผคนทเปลยนไป รวมไปถงความนยมในการรบชมภาพยนตรตะวนตกทเพมมากขน เกดเปนสภาวะอหลกอเหลอทซอมบตองปะทะประสานกบระบบผไทย เนองจากไมสามารถจดวางเขากบระบบผทมในวฒนธรรมได เมอซอมบในฐานะของสญญะไมสามารถอานไขไดดวยรหสทมในวฒนธรรม สงทพอจะท าไดคอ การหยบยมรหสจากวฒนธรรมอนเพอมาท าความเขาใจซอมบ ซงในเบองตน เราเรมรบรถงการมอยของสงทเรยกวาซอมบและจดจ าไดวาสงทมลกษณะเชนใดจะเรยกวาซอมบ โดยการเทยบเคยงเพอใหเกดความแตกตางจากสงอนๆ ทมอยในวฒนธรรม

การคลคลายจากการปะทะนนปรากฏใหเหนในสอตางๆ ทถกผลตขนในสงคมไทย ซงผวจยพบการจดวางซอมบใน 2 ลกษณะ นนคอ ซอมบถกจดวางไวในระบบผ และซอมบถกวางไวขางๆ ระบบผ เปนสงทไมใชผแตกไมใชคน เปนเพยงสงทเรยกวาซอมบ โดยสามาถสรปไดดงน

ตารางท 4.1

การจดวางซอมบในสงคมไทย พ.ศ. สอตางๆ ทศกษา ผ ซอมบ

2520-2530 ใบปดโฆษณาภาพยนตรซอมบฮอลลวดทถกน าเขามาฉาย

2529 หนงสอการตนรวมเรองชดซอมบ

2534 ภาพยนตรสยมกย

2547 ภาพยนตรขนกระบผระบาด

2552 ภาพยนตร 5 แพรงตอน Backpacker

2554 ภาพยนตรกานคอกด

2555 เพลงร

Ref. code: 25595708031041HON

85

ตารางท 4.1

การจดวางซอมบในสงคมไทย (ตอ)

พ.ศ. สอตางๆ ทศกษา ผ ซอมบ

2557 ละครโทรทศนนองใหมรายบรสทธ ตอนซอมบบก

2557 หนงสนเรองเกรยนไทยปะทะซอมบ

2557 เกม Yingluck VS Zombie

2558 หนงสนเรองผหารตนโกสนทร

2558 โฆษณาของธนาคารกสกรไทยชดเรวทะลซอมบ

2558 ภาพยนตรเรองผหาอโยธยา

2556-2558 กระทสนทนาทมเนอหาเกยวกบซอมบ

หมายเหต.

จากตารางขางตนจะเหนไดวาตลอดระยะเวลาเกอบ 40 ป ซอมบทปรากฏในสอตางๆ ทพบในสงคมไทย ความเปนซอมบยงคงเผชญกบความล าบากในการจดวางตวมนเพอใหเกดความหมายทจะสอสารกบคนในสงคมอยตลอดเวลา บางกเปนผแตกกลาวอางถงซอมบ แตพอจะพดอยางเตมปากวาตนเองเปนซอมบกยงเกรงวาคนจะไมเขาใจ จงเกดเปนลกษณะของการอางอง ยนพงกนไปมาระหวางความเปนซอมบกบความเปนผ ซงผวจยสามารถจดแบงชวงเวลาในปรากฏตวของซอมบในสอตางๆ ออกเปน 3 ชวง ไดแก

4.1.1 ชวงแรกในป พ.ศ. 2520-2529

งานศกษาเรองภาพยนตรไทยในรอบสามทศวรรษ (พ.ศ.2520-2547) กรณศกษาตระกลหนงผ หนงรกและหนงยคหลงสมยใหม โดย ก าจร หลยยะพงศและสมสข หนวมาน (2551) ไดชใหเหนวา การปรากฏตวขนของผไทยในภาพยนตรมความเปลยนแปลงโดยไดรบอทธพลทงจากบรบทของสงคมและบรบทของภาพยนตร กลาวคอ ในชวงแรกราวๆ พ.ศ.2520-2529 สงคมเรมเขาสยคแหงการพฒนาประเทศ ทงเศรษฐกจและเทคโนโลย โดยไดรบเอาแนวคดตะวนตกเขามาใชในการผลตภาพยนตรมากขน ซงท าใหวงการภาพยนตรไทยมการเตบโตอยางกวางขวาง หนงผในยคนจงเปนการ

ค าอธบาย หมายถง ถกจดวางในความเขาใจเชนนน

หมายถง ถกอางถงเปนบางสวน

จาก ผวจย

Ref. code: 25595708031041HON

86

น าเสนอเรองเลาของผในต านาน สอดคลองกบความเชอเดมทมในสงคม แตถงอยางไรกดในชวงปลาย ของยคแรกหนงผไทยไดรบเอาอทธพลจากหนงผตะวนตกเขามาเชนเดยวกน เชน ปศาจจ าพวก ผดบ และแดรกคลา ถกน ามาปรบใหเขากบวฒนธรรมไทยมากขน เชน การท าใหผตางประเทศดเปนเรองตลกขบขน (ก าจร หลยยะพงศและสมสข หนวมาน, 2551)

จากการคนหาหลกฐานตางๆ เทาทสบคนได ผวจยพบวาภาพยนตรในแนวซอมบเรมมการน าเขามาฉายในประเทศไทยราวๆ ชวงเวลาน โดยไดมการตงชอภาพยนตรเปนภาษาไทยเพอสอใหคนในสงคมไทยไดเขาใจถงภาพยนตรทถกน ามาฉาย สาระส าคญของการแปลชอภาพยนตรใหเปนภาษาไทยคอ วธคด การจดวางและเลอกสรรค ามาใชใหเกดความหมายทคนในสงคมจะรบรและเขาใจไดผานการสอสาร โดยซอมบนน ถกจดวางเขากบค าในหมวดหมของ ศพทตายแตไมตาย มนกด มนสยดสยอง มนจโจม มนมาเปนกองทพ การจดวางในลกษณะนอาจเกดขนจากการพจารณาถงลกษณะของซอมบทปรากฏในภาพยนตร หรอกลาวคอ เหนอยางไรกอธบายไปเชนนน (ดงตารางท 3.3) ประกอบกบชดของรหสเดมทมอยในสงคมและวฒนธรรมนนคอรหสเกยวกบผ ทท าใหแมวาเนอหาในภาพยนตรจะเกยวของกบเหลาซอมบ แตในความคดของไทยทมองวา สงทแตกตางจากคนถงจะมรางกายใกลเคยงกบคนกจะถกจดวาเปนสงอนทเรยกวาผ (สมสข หนวมาน, 2544) ตามความเขาใจเชนนท าใหซอมบทเขามากบภาพยนตรตะวนตกถกมองวาเปนผรปแบบหนง การมองใหเหนถงความหมายทแฝงมากบสญญะของซอมบในภาพยนตรตะวนตก ยงไมถกอานหรอตความจากคนในสงคมไทยซงมความเปนไปไดวาในวฒนธรรมเรายงไมมชดของรหสทสามารถถอดความหมายทแฝงมากบซอมบในโลกตะวนตกได มเพยงชดรหสทท าความเขาใจวาซอมบเปนเพยงผรปแบบหนงเทานน

ตารางท 4.2

ค าโฆษณาบนใบปดโฆษณาภาพยนตร ค.ศ. ชอภาษาองกฤษ ชอไทย ฉายเมอ ค าโฆษณา 1971 Tomb of The Blind Dead โคตรผ - ยอดผ มาเปนกองทพ!! ไมมอ านาจ

เวทยมนตร แมสวรรค หรอ นรก ยงท าลายมนไมได

1974 The Living Dead at Manchester Morgue

ศพกนศพ - ไมใชแดรกคลา ดดเลอด หรอวญญาณเขาสง …..

1978 Dawn of The Dead ซอมบ คนกดคน ภาค 1 2522 แปลกและบาทสดแหงศตวรรษ! ภาพทกฉากคอสงทคณนกไมถงและไมคาด

Ref. code: 25595708031041HON

87

ตารางท 4.2

ค าโฆษณาบนใบปดโฆษณาภาพยนตร (ตอ) ค.ศ. ชอภาษาองกฤษ ชอไทย ฉายเมอ ค าโฆษณา

ฝน กดรายไดหนงอนๆ กระจยมาแลวทวโลก

1979 Zombie Flesh-Eaters ซอมบ คนกดคน ภาค 2 2523 กรฑาทพตามกด สบดกวา! มนเขยวกวา และค าโตกวา ตดสนใจเดยวนจะหนหรอจะส

1980 City of The Living Dead ซอมบบกนวยอรค 2524 คราวนกดโหดกวาและสยองคอหอยกวา...มนมาเปนกองทพเพอกดไมใหเหลอ

1980 Zombie Holocaust เปรตเดนดนกนซอมบ 2526 2522 ซอมบครองแชมปหนงผ 2525 เปรตเดนดนครองแชมปหนงสยองขวญ 2526 ทงคมาพบกน...ครงยงใหญ ไมมโปรโมเตอรหนาไหนกลาจด

1981 The Beyond มนอยในโรงแรม 2527 30 ปทมนสะสมแรงอาฆาตไวเพอโผลมาอาละวาดในปน สดสยอง...เขยาขวญ

1982 The Evil Dead ผอมตะ 2527 กลาทาไดวา คณไมเคยพบผดเทานในชวต

1984 The Return of The Living Dead

ผลมหลม 2530 คนเอย...รไหม? เมอผลงหลมได ผกลมหลมได

1985 Day of The Dead ฉกกอนงาบ 2530 รางตองเปนชนกอนมนจะลมรส 1985 House โกรธกบผ 2530 ผตระกลน ขใจนอย ถาโกรธแลวชอบ

หยอกแรง 1986 Deadly Friend ศพกระดก 2530 ท ากระดกศพ-สวยเสยว 1987 Prince of Darkness ดบๆ ดบๆ 2531 ไมมเวลาใหตกใจ การจโจมสยองทนา

กลวทสด

หมายเหต. จาก ผวจย

ในป พ.ศ. 2529 หลงจากทภาพยนตรซอมบฮอลลวดเรมเขามาท าตลาดในประเทศไทย ผวจยกคนพบวามหนงสอการตนเลมละบาทเรอง “อาละวาดกลางกรง” เขยนโดย พงษ พนธวษณ ได

Ref. code: 25595708031041HON

88

น าเอาเรองราวของซอมบมาท าเปนการตนลายเสน และเลาเรองการบกโจมตของซอมบทเกดขน ณ โรงพยาบาลแหงหนงในกรงเทพมหานคร เนอหาของการตนเลาถง กลมวยรนทบงเอญพบกบสงทพวกเขาเชอวาเปน “ผ” จโจมจนท าใหเพอนในกลมเสยชวต แตแลวเมอศพถกน าไปทโรงพยาบาลกกลบฟนคนและไลกดหมอและเจาหนาทในโรงพยาบาล ซงเปลยนใหผคนจ านวนมากกลายเปนซอมบ (ดงภาพท 4.1)

ความเขาใจเกยวกบลกษณะพนฐานของซอมบเรมปรากฏขนในสงคมไทย เราเรมรวาผทถกซอมบกดจะกลายเปนซอมบ เราเรมเรยนรวาการจะจดการกบซอมบไดตองท าลายทหวของมน แตถงอยางไรกด สอในรปแบบหนงสอการตนอาจยงท าหนาทในการสอสารถงความเขาใจเกยวกบซอมบไดไมกวางขวางมากนก อกทงพลงของการเลาเรองราวยงมไมมากเทาภาพยนตร ซงอาศยภาพทเคลอนไหว และการใชเทคนคของภาพเขาชวย

ขณะทสงคมไทยยงคงเผชญกบความสบสนของสงทเรยกวาซอมบ ในชวงเวลานตรงกบป ค.ศ. 1968-1980 ซอมบในตะวนตกซงปรากฏในภาพยนตรชอ Dawn of the Dead (1978) เปนภาพแทนของความบาคลงการบรโภคในระบบทนนยมของคนอเมรกน สนคามากมายถกวางจ าหนาย ณ หางสรรพสนคา คนอเมรกนกพากนมงหนาไปยงหางสรรพสนคาประดจวาเปนสญชาตญาณจากภายในไมแตกตางอะไรจากฝงซอมบทถกขบดวยสญชาตญาณความหวกระหาย (Bishop K' , 2010)

ภาพท ภาพจากหนงสอการตนอาละวาดกลางกรง

จาก อาละวาดกลางกรง, โดย SIAM Zombie Club, 2559.

Ref. code: 25595708031041HON

89

4.1.2 ชวงทสองป พ.ศ. 2530-2539

ชวง พ.ศ.2530-2539 เกดภาวะทความนยมในภาพยนตรไทยลดลงอยางมาก โดยในชวงนนมปญหาความไมสงบทางการเมองมการเรยกรองประชาธปไตยในป พ.ศ. 2535 ประกอบกบมการเจรญเตบโตของกลมชนชนกลางรนใหมทมอทธพลตอระบบการเมอง เศรษฐกจ ทมรสนยมในการเลอกรบชมภาพยนตรจากตางประเทศท าใหวงการภาพยนตรไทยมความตกต าลงอยางมาก ความเชอเรองผในยคกอนกถกมองวาลาหลง ไมพฒนา ภาพยนตรผจงพยายามใสเนอหาความเปนสมยใหมใหมากขน โดยสรางภาพยนตรผวยรน เพอใหสอดรบกบความทนสมยของสงคมไทยในชวงนน (ก าจร หลยยะพงศ, สมสข หนวมาน, 2551)

โดยการสนนษฐานของผวจยมภาพยนตรผไทยในแนวละมายคลายคลงซอมบในยคแรกคอภาพยนตรเรอง สยมกย (2534) ดงทไดกลาวไปแลวถงบรบทสงคมและบรบทภาพยนตรทเกดขน ซงเรยกรองใหมการน าเสนอภาพยนตรสมยใหมทรบเอาวฒนธรรมตะวนตกเขามา โดยภาพยนตรเรองนสรางโดยบรษทไทเอนเตอรเทนเมนต และก ากบโดย ธนตย จตนกล เนอหาไดเลาถงชวตการท างานในออฟฟศของชนชนกลางทเผชญกบเรองราวลลบทางไสยศาสตร มตวละครรายเปนหมอผผใชมนตรด าปลกศพของผทโดนหมาบากดเสยชวตขนมาเปนผดบทาสรบใช ซงเมอผดบตวแรกไปเจอกบเหยอกจะท าใหเหยอกลายเปนพวกผานการกด

ภาพท ปก CD ภาพยนตรสยมกย

จาก แนวหนงไทยทตายไปแลว และไมมใครคดทจะคดสรางในปจจบน, โดย Black Hunter, 2558.

Ref. code: 25595708031041HON

90

การเลาเรองเชนนอาจเปนความพยายามทจะผสมผสานเรองของความเชอทางไสยศาสตรกบวทยาศาสตรเขาไวในภาพยนตรเรองน โดยสะทอนผานตวละครทมลกษณะเหมอนซอมบ แตถงอยางไรกตาม รปแบบการเลาเรองกยงคงขนบการด าเนนเรองแบบภาพยนตรผไทยทจะตองมผมาปราบเหลาผรายดวยอาวธของขลงรปแบบตางๆ ไมไดใชวธจดการทสมองดงเชนซอมบสมยใหมในโลกตะวนตก เพอคงไวซงอดมการณเกยวกบความดทยอมชนะความชว (เลาเรองหนงไทย ตอนท 23 สยมกย (พ.ศ.2534), 2557) ในขณะเดยวกนภาพยนตรเรองนตรงกบชวงป ค.ศ. 1991 ของซอมบในโลกตะวนตกทสะทอนความวตกกงวลและความหวาดกลวจากชวงหลงปสงครามโลกครงทสอง แตเมอพจารณาถงซอมบผดบไทยลกษณะจะคลายคลงกบเรองเลาและต านานตนก าเนดซอมบในราว ค.ศ. 1930 เสยมากกวา

4.1.3 ชวงทสามตงแตป พ.ศ. 2540 เปนตนมา

สงคมไทยมความกาวหนามากขน มการเปลยนผานจากความเชอดงเดมสสงคมทยดหลกเหตผล และด ารงอยทามกลางกระแสโลกาภวตนทมการไหลเวยนของผคน สงของ เงนตรา และสอขามผานพรมแดนรฐชาต โดยแนวคดเหลานเปนแนวคดโลกสมยใหม ทตอมาถกตงขอสงเกตในหลายประเดนจากกลมแนวคดแบบหลงสมยใหม เชน วทยาศาตรอาจเปนผท าลายมนษย การยดหลกเหตผลอาจไมใชขอสรปเพยงหนงเดยวทควรยดถอ เกดสนามการตอสทนอกเหนอไปจากเวทการเมองและเศรษฐกจ แตเปนขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบตางๆ เชน ขบวนการประทวงตอตานกระแสโลกาภวตน เปนตน (สมสข หนวมาน, 2550)

ผลจากสงคมสมยใหมเผยดานมด (Dark side) ของมนษย ทตนเองกเปนทงผทสรางและท าลาย มนษยตองเผชญกบความเสยงทไมอาจคาดการณได ไมทราบสาเหตทแนชด ควบคมผลไมได ผลกระทบเปนวงกวางและรวดเรว รปแบบความเสยงทเกดขนเปนกระบวนการทสงคมสรางขนมา (Social Construct) (Zinn, 2008, อางถงใน สมสข หนวมาน, 2550, น. 42)

ความเสยงถกฝงลงไปในจตส านกของผคนในยคสงคมความเสยง (Risk Society) ท าใหคนในยคสมยนมองโลกในแงราย และพยายามหาวถทางเอาตวรอดทามกลางสภาวะความเสยงทก าลงเผชญอย (Beck, 1992, อางถงใน สมสข หนวมาน, 2550, น. 42) สอภาพยนตรซอมบไมวาตะวนตกหรอไทยกมลกษณะส าคญของสงคมเสยงเชนเดยวกน โดยมกจะเลาเรองราวการระบาดของซอมบทไมสามารถควบคมได ภาพของการพยายามเอาตวรอดทามกลางสภาวะความเสยงและอนตรายทคกคามชวต ซอมบในภาพยนตรจงเปรยบเสมอนความเสยงรปแบบหนงทมนษยจะตองหลกเลยงและพยายามเอาตวรอดใหได

Ref. code: 25595708031041HON

91

ในบรบทสงคมไทยไดมการกลาวถงประเดนสงคมความเสยงดงเชน อาหารและการบรโภค เรมมการใหความส าคญกบการบรโภคอาหารทตองสะอาด ไดมาตรฐานสากลในยคสมยใหม เนองมาจากความวตกกงวลเรองสขภาพและสารปนเปอนตางๆ (ปว จ าปาทอง, 2548) นอกจากนนยงมประเดนสงคมความเสยงในมตสงคม การเมองและเศรษฐกจซงเปนผลส าคญมาจากการทประเทศไทยมความทนสมยมากขน

ซอมบในภาพยนตรไทยชวงตงแตป พ.ศ. 2540 เปนตนมา มความทนสมยขนเชนกน จดอางองในการเลาเรองซอมบแบบผมนอยลง เรมมการยอมรบวาซอมบกคอซอมบ เปนสงทไมทราบสาเหตของการเกดทแนชด แตคลายคลงกบรปแบบของการระบาดของโรคราย หรอเชอไวรสทเปลยนใหคนมนสยและพฤตกรรมทดรายมากขน สามารถตดโรคไดจากการถกกดหรอสมผสโดนเลอด หรอน าเหลอง ซงเปนการใหเหตผลตามแบบวทยาศาสตรมากขน

โดยในป พ.ศ. 2544 (ค.ศ.2001) ซงเปนยคทองของภาพยนตรซอมบในตะวนตก สงคมไทยไดเปดรบซอมบเขามาอยางกวางขวางมากขนทงในรปแบบภาพยนตร หนงสอการตนและเกมเพลยสเตชน บก.ของนตยสาร Filmax คณอลงกรณ คลายสแกว ไดใหสมภาษณในรายการ สยามสาระพา วนศกรท 5 กรกฎาคม ป พ.ศ.2556 ตอน: "ซอมบ" หนงกบความจรงทางวทยาศาสตร โดยไดเลาใหฟงเกยวกบววฒนาการของซอมบทเกดขนในไทย ซงมจดเรมตนความนยมจากวดโอเกมและเพลยสเตชน (2000) จากนนจงเรมนยมมากขนจากกระแสภาพยนตรเรอง Resident Evil (2002) ซงถอเปนจดเรมตนของกระแสความนยมซอมบในประเทศไทย (อลงกรณ คลายสแกว, 2556) ท าใหซอมบกลายเปนทรจกอยางแพรหลาย เขาใจลกษณะและพฤตกรรมของซอมบวามความแตกตางจากผรปแบบอนๆ ในความเชอของไทย หรออาจกลาวไดวาเราไดรบและปรบ สรางชดรหสเพอใชท าความเขาใจสญญะของซอมบในสอตางๆ แลว

ในป พ.ศ. 2547 (ค.ศ.2004) เกดภาพยนตรแนวซอมบในแบบของไทยเรองขนกระบผระบาด กใหภาพของความวตกกงวลตอสถานการณการแพรกระจายของเชอโรค สอดรบกบบรบทในสงคมชวงนนททงโลกเผชญกบการระบาดของเชอโรคซารส (พ.ศ. 2545-2546)

ซารส หรอ SARS ยอมาจาก Severe acute respiratory distress syndrome (กลมอาการทางเดนหายใจเฉยบพลนรนแรง) ซงเปนโรคตดตอรายแรงทเกดจากเชอไวรสชอ SARS coronavirus โดยผทตดเชอจะมอาการทางระบบหายใจรนแรงและเสยงตอการเสยชวต โรคนเปนโรคทเพงเกดขนใหม โดยเกดขนครงแรกทประเทศจนในป พ.ศ. 2545 อกทงยงสามารถตดตอกนไดงาย จงท าใหเกดการระบาดไปยงอกหลายประเทศทวโลก ทางองคการอนามยโลกรวมกบองคการตางๆ ไดพยายาม

Ref. code: 25595708031041HON

92

ควบคมการแพรระบาดของโรค และสามารถยบยงการระบาดไดในป พ.ศ.2546 ในประเทศไทยพบผปวยทมความนาจะเปนโรคซารส (Probable case) 9 ราย เสยชวต 2 ราย โดยไดรบการยนยนแนนอนวาเปนโรคซารส 1 ราย และมผปวยเขาขายสงสย (Suspect case) 31 ราย แตในจ านวนน ไมมผเสยชวตและไมมการแพรเชอจากผปวยไปสพนทในประเทศไทย ท าใหประเทศไทยไมถกจดเปนพนททมการระบาดของโรค (สลล ศรอดมภาส , 2555) แตกมการตระหนกและวตกกงวลตอสถานการณทเกดขนเชนกน ซงซอมบไดถกน ามาใชเปนภาพแทนความวตกกงวลทเกดขนในสงคมไทย โดยในทายทสดแมในภาพยนตรจะสามารถจดการกบเหลาซอมบไดแตกไมทงหมด ยงคงมบางส วนทเลดลอดออกไปได เหมอนเชอโรคทอาจจะเกดการระบาดไดอกครง

ในป พ.ศ. 2552 ภาพยนตรแนวสยองขวญของไทยจากคาย GTH เรอง 5 แพรง ไดน าเสนอตอนหนงในหาแพรงทมเนอหาแนวใหมและยงไมเคยปรากฏในภาพยนตรสยองขวญของไทยในชอตอนวา "Backpackers" ซงก ากบโดย ทรงยศ สขมากอนนต (ผก ากบภาพยนตรเรองเดกหอ) เนอเรองยอในตอนคอ ครกญปนคหนงฉลองเรยนจบดวยการ Backpack ตะลยเมองไทย ขากลบจากสมยพวกเขาใชวธโบกรถเขากรงเทพฯ แตโบกไมไดสกคน ชายหนมตดสนใจใชแบงคพนเปนรางวลจงใจเพอใหรถจอดรบ รถพวงคนหนงจงจอดรบพวกเขา ซงพวกเขาไมรเลยวามบางสงซอนอยหลงตคอนเทนเนอร นนคอแรงงานตางดาวทหลบหนเขาเมองไทยอยางผดกฎหมาย อกทงยงไดมการลกลอบเอาสารเสพตดฝากเขามาในตวแรงงานตางดาวอกดวย แรงงานในตคอนเทนเนอรเสยชวตในขณะทก าลงเดนทางเนองจากขาดอากาศหายใจ แตศพกลบลกขนมาไลลาเอาชวตของคนทยงมชวตอย นอกจากจะเปนภาพยนตรแลว ประเดนในตอน Backpacker ยงถกน ามาคดตอเปนการตนในชอตอนวา “Dead on The Beach” โดยตอยอดในประเดนเรองการเสยดสสงคม และการเหยยดหยามผทต าตอยกวา ซงเรามกจะไมคอยพบประเดนเชนนในหนงผไทย (การตนไทยสตดโอ, 2552)

ผวจยพบวา ซอมบทปรากฏในภาพยนตรในชวงนมความนาสนใจอยางมาก เนองจากไดสะทอนใหเหนถงความวตกกงวลทเกยวโยงกบบรบทสงคมและการเมองในชวงเวลานน ซงความหมายของซอมบไดเคลอนไปจากค าอธบายเดมวามนคอโรคระบาดสการเปนภาพแทนของปญหาสงคมความมนคงปลอดภยในชวตทามกลางสถานการณทมความเสยง ความหวาดระแวง การระบาดของยาเสพตด การลกลอบเขาเมองของแรงงานตางดาว และสะทอนวธคดตอกลมคนเหลานนผานตวละครทมลกษณะคลายคลงกบซอมบ (ลกษณะของการเคลอนน ไมไดลบภาพค าอธบายเดมไป แตผทรบชมหรอตความภาพยนตรสามารถเขาใจถงซอมบทปรากฏในภาพยนตรได ในความหมายใหม โดยความหมายนนมความโดดเดนออกมาในชวงเวลาน)

Ref. code: 25595708031041HON

93

บรบทสงคมและการเมอง ในป พ.ศ. 2552 เปนชวงทประเทศไทยประสบกบวกฤตการณทางการเมองทเปนผลสบเนองมาจากปลายป พ.ศ. 2551 ความขดแยงระหวางผทมความเหนตางทางการเมองปะทหนกขน มการชมนมใหญทางการเมองทแบงฝกฝายตามสเสอทคอนขางช ดเจน การชมนมทวความรนแรงขนจนกระทงเกดการเผาท าลายอาคารบานเมองเปนเหตใหมการใชก าลงเพอสลายการชมนมจนกระทงมผเสยชวต (Snook, 2552) นอกจากประเดนทางการเมองทรอนแรงแลว ในปเดยวกนนไทยกเผชญกบวกฤตความสมพนธระหวางประเทศกบกมพชา กรณพพาทปราสาทเขาพระวหารซงปลกกระแสใหคนไทยตนตวขนมารกชาตและตองการปกปองแผนดนไทยมากขน (Kapook, 2553)

ภาวะทบานเมองเกดความวนวายท าใหทงเจาหนาททหารและต ารวจตองออกมาดแลความสงบเรยบรอยทางการเมองภายในและการเมองระหวางประเทศ สงผลใหยาเสพตดกลบมาเบงบานอกครง เนองจากความสนใจในการปราบปรามถกเบนไปทประเดนทางการเมองเปนสวนใหญ การระบาดของยาเสพตดจงเพมสงขนอยางนาตกใจโดยเฉพาะในกลมเดกและเยาวชน (ส านกงานพฒนาระบบขอมลขาวสารสขภาพ, 2552) (ผวจยใหความสนใจในกลมนเนองมาจากในภาพยนตร 5 แพรงตอน Backpacker ซอมบตวสดทายทเหลอรอดและวงไปกระโดดกดคอพระสงฆเปนเดกแรงงานตางดาวทถกบงคบใหกลนยาเสพตดชนดหนงลงทองไป) โดยจ านวนคดเดกและเยาวชนในฐานความผดเกยวกบยาเสพตดตงแตป พ.ศ.2548-2552 มแนวโนมทเพมสงขน (ดงตารางท 4.3)

ป พ.ศ. จ านวนคด 2548 6,323 2549 8,227 2550 9,733 2551 11,671 2552 12,352

หมายเหต. จาก ศนยเทคโนโลยสารสนเทศ กรมพนจและคมครองเดกและเยาวชน

ตารางท 4.3 จ านวนคดเดกและเยาวชนในฐานความผดเกยวกบยาเสพตดตงแตป พ.ศ.2548-2552

Ref. code: 25595708031041HON

94

จากบรบทสถานการณบานเมองขางตนท าใหเขาใจไดวา ซอมบในภาพยนตร 5 แพรงถกท าใหเปนภาพแทนของความวตกกงวลของผคนเกยวกบความมนคงปลอดภยภายใตการดแลของรฐ เนองจากจะเหนไดวา ซอมบในภาพยนตรเกดจากการลกลอบน าเขาทงแรงงานตางดาว และยาเสพตด ทเลดลอดการดแลตรวจสอบเขามาไดจนกระทงสรางความเสยหายใหแกประเทศ ท าใหเกดความวตกกงวลตอความปลอดภยจากสถานการณความรนแรง ผนวกรวมกบบรรยากาศทโหมกระแสความรกชาตจากขอพพาทเขาพระวหาร สะทอนออกมาผานการจดวางใหซอมบในภาพยนตรเปนคนอนทเขามารกราน ซงพจารณาจากซอมบในฉากสดทายของภาพยนตรทวงตรงเขาปะทะและกระโดดกดคอพระทก าลงบณฑบาต ในฉากนเองซอมบไดสรางความเขาใจตอผคนวา นอกจากจะโจมตผคนทวไปในเวลากลางวนแสกๆ แลว อ านาจศกดสทธและความเชอทางศาสนากไมใชสงทซอมบจะเกรงกลว

ภาพท ภาพจากภาพยนตรเรอง 5 แพรง ตอน Backpacker เดกนอยตางดาว

จาก 5 แพรง ตอน Backpacker [ภาพยนตร], โดย ทรงยศ สขมากอนนต, 2552.

ภาพท ภาพจากภาพยนตรเรอง 5 แพรง ตอน Backpacker ฉากทพระสงฆถกกดคอ

จาก 5 แพรง ตอน Backpacker [ภาพยนตร], โดย ทรงยศ สขมากอนนต, 2552.

Ref. code: 25595708031041HON

95

ในปพ.ศ. 2554 บรรยากาศทางการเมองของไทยกลบมาคกคกอกครง เมอผลจากการเลอกตงหลงจากการยบสภาเมอปลายป พ.ศ. 2553 ท าใหประเทศไทยมนายกหญงคนแรกจากรฐบาลพรรคเพอไทย หลายกระแสวพากษวจารณรวมถงใหก าลงใจนายกหญงคนนกนมากมาย เพราะหวงวาจะเปนผทเขามาด าเนนการแกไขจดการปญหาความขดแยงทางการเมองรวมถงปญหาตางๆ ทประเทศไทยตองเผชญอยางละมนละมอม ในปเดยวกน เกดเหตการณอทกภยครงใหญทสรางความเสยหายในหลายพนททวประเทศไทย แมแตกรงเทพและปรมณฑลกไดรบผลกระทบจากอทกภยครงใหญนดวย (Thaiwater, 2554) ท าใหประเดนเรองการบรหารจดการน า และปญหาสงแวดลอมถกใหความส าคญมากขน หลายฝายไดออกมาใหการชวยเหลอเยยวทงทางรางกายและจตใจแกผทสญเสย ภาพของความรวมมอและความชวยเหลอกนของคนในบานเมองปรากฏใหเหน ผวจยตงขอสงเกตวาเหตการณน าทวมครงนท าใหปญหาความขดแยงทางการเมองเงยบไปชวขณะ ผคนตางกไมเคยคาดคดวาจะเจอเหตการณเชนน และไมเคยไดตระหนกถงการเตรยมความพรอมและรบมอกบสถานการณตางๆ

ในปนมภาพยนตรแนวตลกเซกซสยองขวญกดเลอดสาดแนวใหมเรองกานคอกด แมจะดเปนภาพยนตรทดเพอความตลกขบขน แตภาพยนตรเรองไดสอดแทรกประเดนตางๆ ทเสยดสสงคมเอาไวอยางนาสนใจ เชนประเดน 3G คานยมความงามของผหญง การท าลายสงแวดลอมจากการทองเทยว รวมไปถงประเดนการใชอ านาจของรฐ

ภาพยนตรเลาเรองราวของกลมนกรองคายหนงเดนทางไปเลนคอนเสรตทปาค าชะโนดตามต านานผจางหนง1 (แตในเรองปรบเปลยนใหเปนผจางเลนคอนเสรต ดวยความหวาดกลวตกใจเมอทราบความจรงวาคอนเสรตไมไดถกจดใหคน กลมศลปนกรบหนออกจากสถานทแหงนน ตอจากนนพวกเขาไดมโอกาสเดนทางไปถายท านตยสารทเกาะแหงหนง ทมต านานเกยวกบเงอกและกระเบยว รวมถงกลมชาวเกาะทไลฆาเอาชวตผคน ลกษณะปรากฏซงคลายคลงกบซอมบคอสงทเรยกวา “กระเบยว”2 จากภาพยนตร สงนเกดขนจากทหารญปนไดจบเอานางเงอกขนมาจากทะเล เพอท าการทดลองกนเนอเงอกเพอใหมชวตอมตะตามความเชอ แตเกดเหตผดพลาดขนเงอกไดกดทหารญปน

1 ต านานผจางหนง เปนเรองเลาถงคณะฉายหนงเรทไดรบจางวานใหไปฉายภาพยนตรทค าชะโนด จงหวดอดรธาน แตคณะผฉายหนงก

ไดพบกบเรองราวประหลาดมากมาย โดยในภายหลงทราบวาบรเวณทคณะฉายหนงเขาไปไมมหมบานตงอยเลย สามารถสบคนเพมเตมไดจาก “ผจางหนง อาถรรพณปาค าชะโนด http://treatise.16mb.com/viewtopic.php?t=1601”

2 กระเบยว เปนตวละครสมมตทสรางขนในภาพยนตรเรองกานคอกด โดยกระเบยวไดผสมผสานความเปนซอมบเขากบความเชอเกยวกบการกนเนอ

เงอก สามารถสบคนเพมเตมไดจาก “ต านานกระเบยว (กานคอกด) https://www.youtube.com/watch?v=fjC4qCc0RmQ”

Ref. code: 25595708031041HON

96

และท าใหทหารญปนมอาการคลงไลฆา กดและเปลยนใหทหารรวมถงชาวบานบนเกาะกลายเปนกระเบยว

ความนาสนใจของซอมบในภาพยนตรเรองนคอการผสมผสานเอาความคดของซอมบตะวนตกเขากบ “เรองทแตงขนใหเปนต านานของทองถนทดนาเกรงขามศกดสทธ และไมสามารถลบหลได” ลกษณะสวนใหญของกระเบยวคลายคลงกบซอมบคอ เปนสงทตายแตไมตาย แพรเชอไดผานการกด พวกมนอาศยอยในน าแตมนจะขนมาเฉพาะเวลาทพนทรายเปยกน า หรอมฝนตกเทานน รางกายจะตองสมผสน าอยตลอดเวลา และหากจะลางค าสาปกระเบยวกจะตองสงนางเงอกกลบคนสทะเล

ผวจยมความคดเหนวาซอมบกระเบยวนมนยยะบางอยาง โดยในภาพยนตรเราจะเหนไดถงความสมพนธระหวางกลมเพอนทคอยชวยเหลอกน แมเพอนคนนนจะถกท าใหกลายเปนซอมบไปแลว แตความสมพนธกยงไมหมดไปเสยทเดยว ความเปนตวตนของบคคลนนในมมมองของคนอนยงคงอย การเคลอนไปเชนนท าใหพจารณาไดวาซอมบเคลอนเขามาใกลกบประเดนความสมพนธของผคนในสงคมมากยงขน สอดรบกบบรบทในชวงทเกดอทกภยครงใหญ ทแมวาจะแตกตางทางความคดความเชอ แตกชวยเหลอกนไดในฐานะของเพอนรวมชาตเดยวกน อกทงยงเปนไปไดวา ซอมบเปนภาพแทนของการตระหนกถงปญหาสงแวดลอมทพวกเราตองหนกลบมาดแลมากขน ดวยการปลอยใหสงมชวตกลบคนสสภาพแวดลอมเดมเพอใหเกดระบบทสมดล หากวามนษยรบกวนสมดลของระบบนเวศนกจะท าใหเกดภยธรรมชาต ดงเชนทประเทศไทยประสบกบอทกภยทรนแรงในปนน

Ref. code: 25595708031041HON

97

ตอมา ในป พ.ศ. 2555 ซอมบยงคงถกน ามาเปนภาพแทนในประเดนทเกยวของกบความสมพนธของผคนในสงคม แตครงนเปนรปแบบของครก อนปรากฏในมวสควดโอเพลง ร ของ บ พระพฒน เนอหาของมวสควดโอบอกเลาถงความพยายามหนเอาตวรอดของครกทามกลางความโกลาหลในกรงเทพมหานครทเตมไปดวยฝงซอมบ ทงสองวงหนเขาไปในตกราง และดเหมอนสถานการณก าลงจะไปไดด จนกระทงฝายหญงพบวาตนถกซอมบกดทแขน ฝายชายจงตองตดสนใจกบทางเลอกทมอยไมมากนกนนคอปลดชพคนทตนรกแลวหนไป หรอยอมกลายเปนซอมบ โปสเตอรทตดประกาศ (ดงภาพท 4.7) เหมอนเปนการย าเตอนใหตระหนกวาผทตดเชอจากการถกกดไมใชคนทคณรก หรอแมแตเปนครอบครวของคณอกตอไป และคณตองตดสนใจเพอทจะมชวตรอด สดทายฝายชายตดสนใจทจะยอมกลายเปนซอมบเพราะไมสามารถท ารายคนทตนรกและยงมองวาถงคนผ นนจะเปลยนไปเปนซอมบ เขากยงคงเปนคนรกอยเชนเดม

ภาพท ภาพจากภาพยนตรเรอง กานคอกด

จาก กานคอกด [ภาพยนตร], โดย อภสทธ โอภาสเอยมลขต, 2554.

Ref. code: 25595708031041HON

98

ภาพท ภาพซอมบจากมวสควดโอเพลงร

จาก ร [มวสควดโอเพลง], โดย พระพฒน เถรวอง, 2555.

ภาพท ภาพโปสเตอรตดประกาศจากมวสควดโอเพลงร

จาก ร [มวสควดโอเพลง], โดย พระพฒน เถรวอง, 2555.

Ref. code: 25595708031041HON

99

ชวงป พ.ศ. 2556-2558 บรบทสงคมและการเมองอยในชวงต งเครยด น าไปสการท ารฐประหารในครงท 13 ขน ในวนท 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2557 น าโดยพลเอก ประยทธ จนทรโอชา ซงอางเหตผลในการท ารฐประหารจากความขดแยงทางการเมองทรนแรง การทจรตโครงการรบจ าน าขาว กรณพระราชบญญตนรโทษกรรม สภาวะสญญากาศทางการเมองเนองมาจากการเลอกตงเปนโมฆะ รวมถงมประชาชนบางกลมออกมาเรยกรองใหทหารออกมาเคลอนไหวเพอหาทางออกใหประเทศ (ชญานนท พรยสตยาและคณะ, 2558) ในชวงเวลานความนยมในซอมบเพมมากขน ซงพจารณาไดจากสอตางๆ ทถกผลตออกมา โดยมทง ภาพยนตร เกม ละครโทรทศน โฆษณารวมถงกระทสนทนาทเกยวของกบความเปนไปไดในการเกดซอมบเพมมากขน

ป พ .ศ . 2557 Drama Game Studio ได ผล ต เกม Yingluck vs Zombies ข นมาบนระบบปฏบตการแอนดรอยด เนอหาของเกมคอการเผชญหนาของอดตนายกหญงของไทยตอสกบเหลาซอมบทบกเขามาดวยการยงเมลดขาวหรอเหรยญเงนใสเหลาซอมบ เพอเปลยนใหซอมบกลายเปน “คนเสอแดง” นอกจากนยงมคนดงในแวดวงการเมองทเรารจกกนด เปนตวละครซอมบและเปนตวละครพเศษทชวยเหลอทานอดตนายกตอสเหลาซอมบได เชน ธารต เพงดษฐ ชชชาต สทธพนธ และชวทย กมลวศษฎ (PuruZ, 2557) ภาพปรากฏของซอมบ ในเกมยงคงเปนเชนเคย โดยเฉพาะการมาเปนกองทพ (ในเกมซอมบเดนมาเปนกองทพคนเสอหลากส แตเนนทสเหลอง) ลกษณะของซอมบยงคงสรางการจดจ าใหผคนไดรบรวานคอซอมบ แมจะมการใสผาโพกหวและแขวนนกหวดสเหลองไวทคอ ซงผวจยมองวาซอมบทถกน าเขามา บดนไดถกน ามาปะตดปะตอเพอใหท างานเปนภาพแทนบางอยางในบรบทสงคมไทยไดแลว

จากบรรยากาศทางการเมองทมผคนมากมายออกมาชมนม กลมผชมนมไดสรางสญลกษณของกลมเพอใหเปนทเขาใจวา “พวกเดยวกนนะ” ดวยสงของตางๆ เชน สเสอ ตนตบ มอตบ และนกหวด ซงสงเหลานถกน ามาสวมใสในตวซอมบเพอท าใหซอมบมอตลกษณทชดเจนมากขน เพราะโดยสวนมากในภาพยนตร เรามกจะมองเหนซอมบแบบเปนกลมกอนไมไดมตวตนของใครทเดนหรอชดเจนออกมาในฝงซอมบ การสวมใสสญลกษณเหลาน ท าใหซอมบมอตลกษณทชดเจนมากขน ดงนนความหมายของซอมบจงอางองอยกบสงทถกปะตดปะตอเขาไปใหม และมนไดถกตความใหมโดยผใชในวฒนธรรม ซงสอดรบกบบรบททางสงคมและการเมอง (ดงภาพท 4.8)

Ref. code: 25595708031041HON

100

นอกจากนนแลว ในป พ.ศ. 2557 ผวจยพบวามภาพยนตรสนในแนวซอมบเรอง CLASS-Z – เกรยนไทยไฟทซอมบ โดยฝมอของนกศกษามหาวทยาลยกรงเทพ เนอเรองเลาถงนกเรยนคนหนงทมความสนใจและชนชอบซอมบเปนพเศษ ดวยบคลกเปนคนเงยบๆ โลกสวนตวสงและมจนตนาการเปนของตนเองท าใหถกเพอนรงแกอยบอยครง จนกระทงเขาถกเพอนแกลงเทน ายาสมปรารถนาลงในแกวน า จงท าใหแรงปรารถนาในความชนชอบซอมบสมฤทธผล เดกคนนนกลายเปนซอมบและไลกดเพอนๆ แพรเชอไปทวโรงเรยน กลมนกเรยนทเหลออยลกขนสและพยายามหนเอาตวรอดออกมาจากโรงเรยนแหงนน

ละครโทรทศนเรองนองใหมรายบรสทธตอน ซอมบบก กไดเลาเรองของนกเรยนทมความชนชอบเปนซอมบเชนเดยวกน แตเปนการสรางสถานการณซอมบบกโรงเรยนเนองจากเปนวน April’s Fool day

ผวจยมความคดเหนวา การวางตวละครซอมบใหเปนนกเรยนนนมนยยะบางอยางทสะทอนแนวคดเกยวกบระบบการศกษาของไทย กลาวคอ ปญหาระบบการศกษากบสงคมไทยเปนสงทเรอรงมานานมากแลว ในป พ.ศ. 2556-2557 ประเทศไทยใชงบประมาณดานการศกษาสงมากขน แตกลบพบวาจ านวนของนกเรยนนกศกษาทส าเรจการศกษาลดลง เนองจากประชากรวยเรยนมอตราลดลง รวมถงสดสวนของประชากรวยเรยนทไมไดเรยนและออกจากการศกษากลางคนมสดสวนสง ในสวนของผลสมฤทธทางการศกษาของนกเรยนเมอเปรยบเทยบกบตางประเทศกยงพบวาอยในเกณฑต า สภาพการศกษายงคงมความเหลอมล าระหวางเมองใหญและตางจงหวด (วทยากร เชยงกล, 2559)

ภาพท ภาพจากเกม YINGLUCK VS ZOMBIES

จาก Yingluck VS Zombie [แอนดรอยดเกม], โดย Drama Game Studio, 2557.

Ref. code: 25595708031041HON

101

จากขอขอมลขางตนจะเหนความดอยประสทธภาพในการด าเนนการดานการศกษาของไทยอยางมาก การทใชซอมบเปนภาพแทนของนกเรยนทอยภายใตโครงสรางของระบบการศกษาไทย คลายกบเปนการลอเลยนเสยดสรปแบบการศกษาทผลตเดกนกเรยนใหเดนไปตามแนวทางทถกวางไว เพอบรรลคานยมความส าเรจทคนในสงคมรวมกนสรางขนมา เชนนเปนการละเลยถงความคดสรางสรรคและความเปนมนษยของนกเรยน ไมตางอะไรจากซอมบทเปาหมายของมนคอ กน เพยงเทานน มนไมไดคดอะไร ไมตองท าอะไรมากมาย เพยงแคใหตวมนไดกน และแพรจ านวนออกไป ซงสอดคลองกบความคดเหนของ วรพจน วงศกจรงเรอง ทวา “ทศทางของการศกษาไทย มแนวโนมทจะผลต ‘ซอมบเดนได’ มากกวา เดกทมทกษะทหลากหลาย รจกคดตาง และพรอมรบฟงความเหนของผคน” (เจนวทย เชอสาวะถ, 2558)

อกภาพปรากฏหนงทท าใหอดนกไมไดเมอเหนกลมนกเรยนในหนงสนวงเขาใสกนคอ เหตการณนกเรยนตกนทมกจะเปนขาวหนาหนงสอพมพอย ชวงหนง จากถอยค าสมภาษณของ ประภสสร เสวกล ไดใหความเหนเกยวกบเดกนกเรยนตกนวา ในสมยกอนปญหาความขดแยงของกลมวยรนนกเรยนมกจะมาจากการแขงขนกฬา หรออาจจะแขงกนจบสาวตางสถาบน โดยรปแบบของการตกนยงไมไดใชอาวธหนก เชนระเบด แตมาชวงหลงๆ 50-60 ปรปแบบการตกนรนแรงขน มการใชอาวธหนกท ารายกนถงชวต ความขดแยงบานปลายยกระดบจากกลมวยรนกลายเปน ระดบสถาบน เปนศตรคอาฆาตทแทบจะอยรวมโลกกนไมได (คมชดลก, 2557)

ภาพท ภาพหนงสนเรอง CLASS-Z - เกรยนไทยไฟทซอมบ

จาก CLASS-Z – เกรยนไทยไฟทซอมบ [หนงสน] โดย Owl's Crew, 2558.

Ref. code: 25595708031041HON

102

แนวคดขางตนมความนาสนใจอยางมาก เพราะจากหนงสนเราจะเหนไดวามการปะทะกนระหวางนกเรยนและซอมบโดยมไดคดเลยวา “นนคอเพอนนกเรยน” เพราะเมอกลายเปนซอมบไปแลวกเทากบวาเปนศตรกน ไมสามารถทจะอยดวยกนได คลายกบแนวคดการตกนของนกเรยนสถาบนตางๆ ทหวงเอาชวตคอรโดยไมไดค านงถงความเปนมนษยของคนนนเลย

จนถงตอนนซอมบทอยในสงคมไทยถกน ามาจดวางและปรบใหมเพอใหเปนภาพแทนความวตกกงวล และเหตการณตางๆ ในสงคมอยางดาษดน แตซอมบกยงไมไดละทงการเปนภาพแทนทสอความหมายถงความวตกกงวลทเชอมโยงอารมณและความรสกประเทศไทยใหเปนสวนหนงของโลกในน ซอมบกลบมาท างานอกครงกบการเปนภาพแทนความวตกกงวลจากโรคระบาดเชอไวรสอโบลา ซงระบาดหนกในแถบประเทศแอฟรกาตะวนตก โรคนเรยกอกชอหนงวาโรคไขเลอดออกอโบลา สามารถแพรจากคนสคนไดโดยการสมผสสารคดหลงตางๆ เชน เลอด น าลาย น ามก และเชออสจเปนตน

อยางไรกด เปนโชคดของมนษยทเชออโบลาไมไดแพรกระจายผานอากาศ แตกยงคงตองเฝาระวงการกลายพนธของเชอเชนกน อาการของโรคคอนขางรนแรง ผทไดรบเชอจะมไขสง ออนเพลย ปวดศรษะ อาเจยน ทองเสย ปวดเมอยกลามเนอ มผนนนแดงตามตวและมอาการเลอดออกงาย อวยวะภายในลมเหลวจนกระทงเสยชวต โดยในปจจบนยงไมมยารกษาโดยตรง ท าไดเพยงประคบประคองและรกษาตามอาการทเกดขน ในประเทศไทยถกจดอย ในกลมประเทศทมความเสยง

ภาพท ภาพนกเรยนซอมบฉากในละครนองใหมรายบรสทธ

จาก นองใหมรายบรสทธ ตอนซอมบบก [ละครโทรทศน], โดย เหมนต เชตม, 2557.

Ref. code: 25595708031041HON

103

ต าในการระบาด แตกไดมการเฝาระวงอยางใกลชดในกลมนกทองเทยวทเดนทางมาจากประเทศทมความเสยงสง มการเพมมาตรการดแลและเฝาระวงผปวยตองสงสยอยางเขมงวด (ส านกขาวเจาพระยา, 2557)

สถานการณตางๆ ทเกดขนท าใหเกดความวตกกงวลในสงคมไทยเกยวกบการระบาดของเชอไวรส โดยผวจยพบวามกระทสนทนาทตงค าถามมากมายวา “หากโลกนมซอมบจะท าอยางไร?” “ในประเทศไทยทไหนจะปลอดภย” และ “เราจะมวธการในการเตรยมตวรบมอกบซอมบอยางไรบาง” ค าถามเหลานมความนาสนใจ รวมถงค าตอบกมความนาสนในใจดวยเชนกน เนองจากมนไดสะทอนถงวธคดของผคน ซงสวนหนงถกกระตนมาจากการรบชมภาพยนตรฮอลลวดทน าเขามาฉาย โดยเฉพาะอยางยงภาพยนตรเรอง World War Z (2013) ภาพยนตรเรองนไดยกระดบความรนแรงของซอมบใหนาหวาดกลวมากยงขน ดวยความเรว ความดรายและขยายพนททไดรบผลกระทบใหกวางออกไปทวโลก ซอมบในภาพยนตรเรองนท าใหผรบชมรสกถงภยพบตทเกดจากการระบาดของโรคราย ซงมความเปนไปไดอยางมากทจะเกดขนจรง นคงเปนอกกาวหนงทเราไดเหนการปรบและจดวางซอมบใหเกดเปนภาพแทนทมความหมายในวฒนธรรมซงสอดรบกบบรบทสงคมในชวงเวลาน

ความวตกกงวลเหลานถกถายทอดผานสงทเรยกวา “ผหา” ในหนงสนเรองผหารตนโกสนทรและภาพยนตรเรองผหาอโยธยา ซงลกษณะส าคญของผหาจากทงสองสอ คลายคลงกบซอมบอยางมาก นนคอ มนเปนสงทตายแตไมตาย มนกดได มนแพรเชอ และจะตองก าจดมนดวยการฟนทหว ผวจยพยายามท าความเขาใจแนวคดวา เหตใดตองเปนผหา ซงกไดค าอธบายถอยค าสมภาษณผก ากบภาพยนตรเรองผหาอโยธยา ม.ร.ว.เฉลมชาตร ยคล ทวา

ผหาเปนผชนดหนงซงอยในค าพดของคนไทยมาตลอดทเขาบอกผหาซาตาน ไอผชนดนลกษณะความจรงแลวเปน Universal มากเหมอนหนงฝรงดวย โรคหาในความคดของคนทวไปคอมกจะคดวาอหวาต หรอวาไขทรพษ ความจรงแลวไมใช โรคหาความจรงแลวแปลวาโรคระบาดดกวา มนจะมโรคปจจบนเวลาได หวใจวาย โรคเรอรงอยางเชนเบาหวาน ในสมยต านานสมเดจพระนเรศวร แตโรคหาคอโรคทเปนโรคระบาดอยางเชนอหวาต ไขทรพษ ซารส หรออโบลาพวกนดงนนคนไทยจงมความเชอในโบราณวาเวลาเกดโรคระบาดแตละครงมนเกดจากผ (Major Cineplex, 2558)

Ref. code: 25595708031041HON

104

แมจากแนวคดเกยวกบการสอความหมายโดยผเขยน หรอผก ากบจะดเกาตอการอธบาย แตผวจยคดวา แนวคดนกยงคงใชการไดบาง เพราะมนคอนขางชดเจนวา ผหาในภาพยนตร เปนภาพแทนของความวตกกงวลจากโรคระบาด ซงแมแตตวผชม (รวมถงผวจย) หรอตวผก ากบเองกสามารถตความ และเขาใจถงความหมายภายใตบรบทเชนน

แตอยางไรกด ความหมายทปรากฏซงองอยกบบรบทสงคมทสถานการณทางการเมองไทยกยงไมไดคลคลาย เรายงคงอยภายใตระบบการปกครองแบบเผดจการทหารหลงการท ารฐประหารป พ.ศ. 2557 ทหารไดมมาตรการควบคมสอและการเคลอนไหวทางการเมองอยางเขมงวด การพดหรอแสดงออกเกยวกบการเมองอยางมเสรภาพเปนไปไดยาก ผทออกมาเคลอนไหวกจะถกเรยกตวไป “ปรบทศนคต” ซงในตอมาไดกลายเปนค าลอเลยนยอดฮตในสงคมอยพกหนง แตในภายหลงมการปรบรปแบบจากการเรยกไปหา กลายเปนการไปเยยมบานและคนใกลชดแทน ทนาสนใจคอในชวงปนมสถตของการตงขอหาตามมาตรา 112 สงขนอยางนาตกใจ (iLaw Freedom, 2558) สภาวการณเชนนอาจท าใหคดไปไดวา “ผหาหรอซอมบ” ในภาพยนตรก าลงจะบอกอะไรเรา

แนวคดเกยวกบอ านาจของทหารและกองทพในสนามการเมองไทย รวมถงการท ารฐประหารหลายตอหลายคร ง เปนส งท “ไมตาย” (Undead) จากบทความ Democracy 3.5 เมอลมประชาธปไตย พดหวน! โดย สรชาต บ ารงสข ชใหเหนวา ประเทศไทยมระยะเปลยนผานทางการเมองสประชาธปไตยครงใด ทหารกจะออกมามบทบาทส าคญ ซงแมทหารจะถอยลนกลบไปครงใด แตวนหนงกจะกลบมา ทหารไมเคยตายไปจากสนามการเมอง คลายกบวา “เปนอมตะในการเมองไทย” (สรชาต บ ารงสข, 2558)

แลวแนวคดเชนนส าคญอยางไร? จากภาพยนตรและหนงสน เราจะเหนไดถงบทบาทส าคญของทหารในการปกปองดแลผคนรวมถงประเทศ ทหารเหลานจบดาบลกขนสกบกองทพศตร เมอใดทบานเมองเกดความไมสงบทหารกจะออกมา ซอมบในภาพยนตรอาจจะเปนภาพแทนของฆาศกศตรทเขามารกรานประเทศ จงมความจ าเปนททหารจะตองด ารงอยและออกมาท าหนาทในการดแลประชาชน ซงหากเปนดงเชนทผวจยสนนษฐาน การปรากฏตวของซอมบในภาพยนตรแนวยอนยคทงสองเรองกอาจจะแฝงนยยะการมอยของอ านาจทหารทไมมวนตาย อกทงตอกย าใหผคนรบรวา ทหารจะเปนผปกปองและท าใหบานเมองสงบสขได

Ref. code: 25595708031041HON

105

ดงจะเหนไดวา ตลอดระยะเวลากวา 40 ปทผานมาตงแตสงคมไทยเรมรจกกบสงทเรยกวาซอมบ จนกระทงในวนน มนไดถกท าใหเปนภาพแทนบางอยางและสอสารกบผคนในสงคม ดงค ากลาวทวา “ภตผปศาจทงหลายทครอบง าในวฒนธรรมใดๆ ณ ชวงเวลาหนง คอสงทเสนอใหเหนความเขาใจอยางเหนอธรรมดาตอความหวาดกลวและความวตกกงวลซงสะทอนใหเหนถงคณลกษณะของ

ภาพท ภาพภาพยนตรเรองผหาอโยธยา ทหารหงสากลายเปนซอมบ

จาก ผหาอโยธยา [ภาพยนตร] โดย เฉลมชาตร ยคล, ม.ว.ร., 2558.

ภาพท ภาพจากหนงสนเรองผหารตนโกสนทร

จาก ผหารตนโกสนทร [หนงสน], โดย ทองมวนฟลม, 2558.

Ref. code: 25595708031041HON

106

ชวงเวลานน1” (Russell, 2014) ความเปลยนแปลงของความหมายทมาเกาะเกยวอยกบซอมบ ไดแปรผนไปตามบรบทสถานการณ แตความหมายเดมไมไดถกลบไป เพยงแตเมอสถานการณเปลยน ความหมายใหมจะเดนชดขนมา และสอใหผคนเขาใจไดในชวงเวลานน แตทงนการท าความเขาใจความหมายของซอมบกตองอาศยชดของรหสทไดมาจากสงคมวฒนธรรม ความรและประสบการณทแตละคนมเพออานไขความหมายทแฝงมากบซอมบ

จากการศกษาซอมบผานสอตางๆ ในสงคมไทย โดยอาศยกรอบการวจยเปนแนวทางในการวเคราะหซอมบ ท าใหภาพของซอมบไทยปรากฏชดเจนขน ซอมบไทยมาจากคนหลายกลม มความแตกตางไปตามอาย อาชพ เชอชาต ชนชน ความเชอและวถชวต แตยงคงลกษณะรวมส าคญเอาไว เชน รปรางหนาตาและพฤตกรรมของซอมบทมความดราย ไรการควบคมตนเอง ไลลากดกนมนษย ไมสามารถเยยวยารกษาได จะตองใชวธฆาโดยท าลายทหวสมอง แมจะก าจดซอมบไดโดยท าลายจดออน แตในทายทสดจะพบวาไมสามารถก าจดซอมบไดอยางสนซาก

ซอมบไทยยงคงความไรวญญาณและความเปนอนเอาไวโดยเปลยนแปลงกลมตวละครทไดรบบทเปนซอมบ (ตวละครทถกมองวาเปนอน) ตวละครกลมนมลกษณะเฉพาะทปรากฏในสงคมไทย เชน การวางตวละครเชอชาตอนใหเปนซอมบ (ทหารหงสาวด จากภาพยนตรผหาอโยธยาและชาวตะวนตกทเปนพาหะน าเชอซอมบ จากภาพยนตรเรองขนกระบผระบาด) ปรากฏการณทเกดขนเปนการหยบยม ตดตอ และปรบเปลยนใหซอมบสามารถรบใชสงคมและท างานไดภายใตบรบทวฒนธรรมไทย ซงผวจยไดสรปประเดนส าคญจากสอตางๆ ทใชวเคราะหศกษาดงตารางท 4.4

ผวจยตงขอสงเกตกบซอมบไทยในกระทสนทนาทมเนอหาเกยวกบซอมบ โดยมมมองของผทเขามาพดคยมความหลากหลาย และมองวากลมคนบางกลมเชน วยทอง มนษยปา ผหญงในชวงทมประจ าเดอน และคนไรบาน เปนกลมคนทคกคามการใชชวตประจ าวนในดานตางๆ เชน การตอควซอสนคาแลวมมนษยปามาแทรกหนา การตองรองรบอารมณแปรปรวนของหญงคนรกในชวงทมประจ าเดอนหรอใกลหมดประจ าเดอน และการเผชญหนากบคนไรบานเรรอนตามทองถนน ซงสรางความรสกไมปลอดภยตอชวตใหผคน เหตการณเหลานเปนความเสยงในชวตประจ าวนทผคนในสงคมพบเจอไดทวไป และมความตองการจะหลกเลยงคนกลมน

1 ตนฉบบ “The monsters that dominate any particular culture or period offer unusual insight into the specific fears

and anxieties that characterize that historical moment.” (Russell, 2014: 8)

Ref. code: 25595708031041HON

107

สวนซอมบโรฮงญา ปรากฏขนในชวงทประเทศไทยมประเดนการสงตวชาวโรฮงญาเพอกลบประเทศในชวงป พ.ศ. 2556 ขาวนไดรบความสนใจจากคนไทยจ านวนหนง ซงมกระแสแสดงความคดเหนตอการสงตวชาวโรฮงญากลบประเทศทจากมาหรอสงตอไปใหองคกรระหวางประเทศอนๆ ดแล เนองจากความคดเหนโดยมากมองวา การรบชาวโรฮงญาเขามาเปนภาระของรฐซงรฐตองแบกรบภาระดแลคนในประเทศมากมายอยแลว ชาวโรฮงญาจะมาเบยดบงทรพยากรและความชวยเหลอทควรจะเออตอประชากรในประเทศมากกวา อกทงชาวโรฮงญาทลกลอบเขามามจ านวนมาก และไมมการคมก าเนดท าใหมแนวโนมทชาวโรฮงญาในประเทศไทยจะเพมมากขน จนไมสามารถควบคมดแลกลายเปนปญหาในอนาคตได (“โรฮงญารองรฐบาลไทย หามสงกลบพมา”, 2556) ชาวโรฮงญาจงถกเปรยบวาเปนซอมบ เปนความเปนอนทตองถกก าจดออกไปเนองจากคกคามความรสกมนคงของคนไทย

Ref. code: 25595708031041HON

108

ตารางท 4.4

ซอมบไทย

ป พ.ศ.

สอทใชในการวเคราะห

ซอมบทปรากฏ ลกษณะทวไป (มมมอง)

การเกดซอมบ การเยยวยารกษา/

การก าจด จดจบของซอมบ

การท าหนาของซอมบ/ภาพแทน/

เครองมอ รปรางหนาตา นสย/พฤตกรรม ผทเปนซอมบ ผทปราบซอมบ

2529 หนงสอการตนรวมเรองชดซอมบ

หนาตานากลว เสอผาทสวมใสขาดวน

นสยดราย พงเขาใสท ารายกดกนผคน ไรความคดในการควบคมตนเอง

คนแปลกหนาทพบในทางเปลยวยามค าคน

ไมปรากฏแนชด มเพยงผทหนรอดมาได

ไมบอกทมาทไปแนชด ทราบเพยงแคสามารถกดและเปลยนใหผทถกกดเปนซอมบได

เมอถกกดไมสามารถเยยวยารกษาได ตองฆาดวยการฟนทหว

มการระบาดแพรกระจายไปทวกรงเทพฯ

เกดการหยบยมซอมบมาปรบเปลยน และเปนภาพแทนในประเดนสงคมความเสยงของประเทศไทย

2534 ภาพยนตรสยมกย หนาตาขาวซด บางกสภาพเหมอนศพทเดนได เสอผาขาดรงรง

เดนอยางเชองชา มากนเปนกลม ไลลา กดมนษยและเปลยนใหเปนพวกเดยวกน ไรความคดในการควบคมตนเอง

ซากศพทตายไปแลว พนกงานโรงแรม ผจดการโรงแรม แขกทพกในโรงแรม

หมอผ เกดจากหมอผใชมนตรด าปลกศพทถกหมาบากดตายขนมา และศพนนไปกดผอนตอ

สามารถสกดไดดวยการใชน า ท าลายโดยใชดาบศกดสทธ

สามารถปราบได

108

Ref. code: 25595708031041HON

109

ตารางท 4.4

ซอมบไทย (ตอ)

ป พ.ศ.

สอทใชในการวเคราะห

ซอมบทปรากฏ ลกษณะทวไป (มมมอง)

การเกดซอมบ การเยยวยารกษา/

การก าจด จดจบของซอมบ

การท าหนาของซอมบ/ภาพแทน/

เครองมอ รปรางหนาตา นสย/พฤตกรรม ผทเปนซอมบ ผทปราบซอมบ

2547 ภาพยนตรขนกระบผระบาด

หนาตาดราย เปรอะเปอนดวยคราบเลอด

เดนอยางเชองชา รมกนเปนกลม ไลลา หวกระหาย กดกนมนษยและเปลยนใหเปนพวก ไรความคดในการควบคมตนเอง

ชาวตางชาต นกเลง นกเทยวกลางคน ประชาชนทวไป

หมอผ/ผมอ านาจวเศษ

เกดจากเชอโรคซารสในแมลงสาบกดชาวตางชาตท าใหคนผนนกลายเปนซอมบ

กองก าลงตดอาวธเขามา มการผลตอาวธเคมทใชหยดเชอไวรสโดยไมตองใชความรนแรง กระบวเศษ

ก าจดไมหมดสน ความวตกกงวลจากโรคระบาดทแพรกระจายไปทวโลก

2551 ภาพยนตร 5 แพรงตอน Backpacker

สภาพเหมอนศพ นยนตาขาวโพลน เสอผาเปรอะเปอน

ดราย พงเขาใสท ารายกดกนผคน ไรความคดในการควบคมตนเอง

แรงงานตางดาว เดกและเยาวชน

ไมปรากฏแนชด ไมทราบแนชด อาจเนองมาจากยาเสพตดทถกลกลอบเขามากบแรงงานตางดาว

ไมสามารถรกษาใหหายได ไมปรากฏวธก าจดในภาพยนตร

ไมสามารถปราบได ซอมบโจมตชาวบานตอไป

ความวตกกงวลจากยาเสพตด ความมนคงปลอดภยภายใตการดแลของรฐ และ

109

Ref. code: 25595708031041HON

110

ตารางท 4.4

ซอมบไทย (ตอ)

ป พ.ศ.

สอทใชในการวเคราะห

ซอมบทปรากฏ ลกษณะทวไป (มมมอง)

การเกดซอมบ การเยยวยารกษา/

การก าจด จดจบของซอมบ

การท าหนาของซอมบ/ภาพแทน/

เครองมอ รปรางหนาตา นสย/พฤตกรรม ผทเปนซอมบ ผทปราบซอมบ

อาชญากรรมจากประเทศเพอนบาน

2554 ภาพยนตรกานคอกด

สภาพเหมอนศพเปอยยยทแชอยในน านาน หนาตาดราย มฟนแหลมคม นยนตาขาวโพลน เสอผาขาดวน

อาศยอยในน า ขนมาจากน าเมอฝนตก ชอบความเปยกชน ไลกดกนเนอมนษย เปลยนใหผทถกกดเปนพวกได

ศลปน ชาวบาน ทหาร

ตวละครหลกของเรอง

ซอมบในภาพยนตรถกเรยกวากระเบยว เกดจากการทดลองกนเนอเงอกตามความเชอของชาวญปนทตองการเปนอมตะ

สามารถสกดไดดวยการจองตาโดยไมละสายตาไปทอน ถอนลางค าสาปไดดวยการน าเงอกกลบไปปลอยในทะเล

ค าสาปถกลาง ความวตกกงวลตอปญหาภยธรรมชาต

110

Ref. code: 25595708031041HON

111

ตารางท 4.4

ซอมบไทย (ตอ)

ป พ.ศ.

สอทใชในการวเคราะห

ซอมบทปรากฏ ลกษณะทวไป (มมมอง)

การเกดซอมบ การเยยวยารกษา/

การก าจด จดจบของซอมบ

การท าหนาของซอมบ/ภาพแทน/

เครองมอ รปรางหนาตา นสย/พฤตกรรม ผทเปนซอมบ ผทปราบซอมบ

2555 เพลงร หนาตาดราย เปรอะเปอนดวยคาบเลอด

ดราย คลมคลง พงเขาใสท ารายกดกนผคน และเปลยนผทถกกดใหเปนพวก ไรความคดในการควบคมตนเอง

ประชาชนทวไป คนรก

ไมปรากฏแนชด บาดแผลตดเชอจากการถกกด

ไมสามารถรกษาใหหายได สามารถก าจดไดโดยท าลายทสมอง

มการระบาดแพรกระจายไปทวกรงเทพฯ

ความวตกกงวลตอความสมพนธของผคน

2557 ละครโทรทศนนองใหมรายบรสทธ ตอนซอมบบก

หนาตาขาวซด ใตตาคล า เสอผาเปรอะเปอนเลอด

มากนเปนกลม เขารมท ารายและเปลยนใหผอนเปนพวก

เดกนกเรยน คร ต ารวจ การเสพสอในแนวซอมบมากเกนไป

มกองก าลงตดอาวธเขาไปในโรงเรยนเพอวางระเบด

สารภาพความจรงกบครวาเปนเรองสมมต

ความวตกกงวลตอความสมพนธของผคน

111

Ref. code: 25595708031041HON

112

ตารางท 4.4

ซอมบไทย (ตอ)

ป พ.ศ.

สอทใชในการวเคราะห

ซอมบทปรากฏ ลกษณะทวไป (มมมอง)

การเกดซอมบ การเยยวยารกษา/

การก าจด จดจบของซอมบ

การท าหนาของซอมบ/ภาพแทน/

เครองมอ รปรางหนาตา นสย/พฤตกรรม ผทเปนซอมบ ผทปราบซอมบ

2557 หนงสนเรองเกรยนไทยปะทะซอมบ

หนาตาขาวซด ใตตาคล า เสอผาเปรอะเปอนเลอด

ไวตอเสยง มากนเปนกลม เขารมท าราย กดกนและเปลยนใหผอนเปนพวก

เดกนกเรยน เดกนกเรยน น ายาสมปรารถนาและความเชอเกยวกบซอมบ

ใชก าลงเขาตอส หาอาวธทมในโรงเรยน ใชวธการฆา

ไมสามารถปราบได ซอมบแพรกระจายออกมานอกโรงเรยน

ความวตกกงวลตอความสมพนธของผคน

2557 เกม Yingluck VS Zombie

สภาพเหมอนศพ เสอผาเปรอะเปอนเลอด บางกมผาโพกสเหลอง หรอหอยนกหวดสเหลอง

เดนอยางเชองชา ตรงเขามาจโจมยงลกษณ

กลมผชมนมทางการเมอง (คนเสอหลากส)

ยงลกษณ ชชชาต ชวทย และธารต

ซอมบเกดจากการชมนมของคนเสอหลากส

ใชเมดขาวสาร/เหรยญปาใส

กลายเปนมนษย (เสอแดง)

เครองมอในการวพากษการเมอง

112

Ref. code: 25595708031041HON

113

ตารางท 4.4

ซอมบไทย (ตอ)

ป พ.ศ.

สอทใชในการวเคราะห

ซอมบทปรากฏ ลกษณะทวไป (มมมอง)

การเกดซอมบ การเยยวยารกษา/

การก าจด จดจบของซอมบ

การท าหนาของซอมบ/ภาพแทน/

เครองมอ รปรางหนาตา นสย/พฤตกรรม ผทเปนซอมบ ผทปราบซอมบ

2558 หนงสนเรองผหารตนโกสนทร

สภาพเหมอนศพ นยนตาขาวโพลน เสอผาเปรอะเปอนเลอด

ดราย คลมคลง พงเขาใสท ารายกดกนผคน และเปลยนผทถกกดใหเปนพวก ไรความคดในการควบคมตนเอง

ชาวบาน ประชาชนทวไป

ไมปรากฏแนชด เกดจากการทดลองยารกษาอาการปวยของชาวตางชาต

สกดไดดวยใบมะขอบ แพรระบาดไปทวรตนโกสนทร

แนวคดการด ารงอยของอ านาจทหารและแนวคดชาตนยม

2558 โฆษณาของธนาคารกสกรไทยชดเรวทะลซอมบ

หนาตาขาวซด บางกแตงหนา ดอดโรย เปรอะเปอนคราบเลอด

เดนอยางเชองชา ท ากจวตรประจ าวนเหมอนตอนทตนเองเปนมนษย เชน การแตงหนา และซอของ

ประชาชนในหางสรรพสนคา

บตรเครดต เกดจากความเชองชาในการซอของ

บตรเครดต เมอใชบตรเครดตทใชจายไดวองไว กจะไมเปนซอมบทเชองชา

การใหคณคาตอเวลา และภาพของสงคมทคลงการบรโภค

113

Ref. code: 25595708031041HON

114

ตารางท 4.4

ซอมบไทย (ตอ)

ป พ.ศ.

สอทใชในการวเคราะห

ซอมบทปรากฏ ลกษณะทวไป (มมมอง)

การเกดซอมบ การเยยวยารกษา/

การก าจด จดจบของซอมบ

การท าหนาของซอมบ/ภาพแทน/

เครองมอ รปรางหนาตา นสย/พฤตกรรม ผทเปนซอมบ ผทปราบซอมบ

อยรวมกนเปนกลมใหญในหางสรรพสนคา

2558 ภาพยนตรเรองผหาอโยธยา

หนาตาดราย นยนตาแดง มองเหนเหยอไดทงมดและสวาง มพละก าลงมาก เคลอนไหวไดอยางวองไว มฟนทแหลมคมเอาไวกดและแพรเชอ

หวกระหาย ไลลามนษย

ทหารหงสาวด ชาวบาน

ทหารไทย พาหะน าโรคมาจากชาวตะวนตก

ไมสามารถรกษาได ตองท าลายทสมอง

ก าจดไมหมดสน ความวตกกงวลตอโรคระบาด แนวคดการด ารงอยของอ านาจทหารและแนวคดชาตนยม

114

Ref. code: 25595708031041HON

115

ตารางท 4.4

ซอมบไทย (ตอ)

ป พ.ศ.

สอทใชในการวเคราะห

ซอมบทปรากฏ ลกษณะทวไป (มมมอง)

การเกดซอมบ การเยยวยารกษา/

การก าจด จดจบของซอมบ

การท าหนาของซอมบ/ภาพแทน/

เครองมอ รปรางหนาตา นสย/พฤตกรรม ผทเปนซอมบ ผทปราบซอมบ

2556-2558

กระทสนทนาทมเนอหาเกยวกบซอมบ

องภาพจ ามาจากสอภาพยนตรตางๆ ในตะวนตก โดยซอมบจะดเหมอนซากศพเดนได เนอตวเปอนเลอด เสอผาขาดรงรง บางกเคลอนทไดเรว บางกเคลอนทไดชา

ดราย บาคลง ไลอาละวาดกดผคน

วยทอง มนษยปา ผหญงในชวงทมประจ าเดอน ชาวโรฮงญา คนไรบาน

คนทมอ านาจอยางหนงอยางใดเหนอกวา เชน รฐ ต ารวจ พลงโซเชยลมเดย

เกดจากทกสงทคนมองวาไมดและคกคามการใชชวต ทงดานสงคมและเศรษฐกจ

ไมสามารถรกษาได เปนสงทตองขบไล หลกเลยง ก าจดใหสนซาก

เครองมอในการวพากษผคนและสงคม

115

Ref. code: 25595708031041HON

116

4.2 ซอมบ: การเปนเครองมอในชวตประจ าวน

หลงจากเราเรมท าความเขาใจ เหนการปะทะประสาน ปะตดปะตอและจดวางซอมบใหมแลว ความนาสนใจกาวตอมาของซอมบคอ การทมนไดเขามามบทบาทในชวตประจ าวนของผคนในสงคมไทยในฐานะของเครองมอในการวพากษสงคม ผคน รวมไปถงการเมอง ซอมบไดกลายมาเปนวาทกรรมหนงในสงคมไทย อ านาจความรความจรงชดใดทค าจนใหซอมบสามารถปฏบตการไดจงเปนอกกาวหนงทมความนาสนใจในการคนหา

4.2.1 ผคน: ศพ-โทรม-เฉอยชา-เชองชา

“วนนโทรมเปนศพเลยแก”

“ไมไดนอนเลยเมอคน วนนซอมบแนๆ”

“ท าไมสภาพรางแกเปนซอมบอยางน”

ประโยคสนทนาเหลานผวจยเองเคยไดยนในชวตประจ าวนมาบาง (รวมถงใชอยเพอเปรยบเทยบสภาพตอนท าวทยานพนธ) ผวจยลองคนหาในโซเชยลมเดย Twitter โดยใช แฮชแทกค าวา #เหมอนซอมบ (ดงภาพท 4.13) ท าใหพบประเดนทมความนาสนใจ โดยค าวาซอมบถกน ามาใชเปรยบเปรยกบลกษณะของนกเรยน นกศกษา ทไมไดแตงหนา หรอมนษยท างานในออฟฟศทอดหลบอดนอนวาเหมอนซอมบ

Ref. code: 25595708031041HON

117

เหตใดจงเปนเชนนน ท าไมซอมบถงกลายมาเปนค าทตรงความหมายความเขาใจและใหภาพของสภาพทไมนาอภรมยได ซงผวจยมองวา โดยสวนหนงซอมบถกองภาพจ ามาจากภาพยนตร ซงลกษณะและทาทางของมนดนารงเกยจ สภาพรางกายหลดลย ทรงผมกระเซอะกระเซง เสอผาขาดวน หนาตาเกรอะกรงเตมไปดวยคราบเลอด ผวหนงซดจางและถลอก บางกอวยวะหลดรวงหอยโตงเตงไปมา เดนโซเซเหมอนคนไรเรยวแรงพรอมกบหอบสภาพรางทบรรจอวยวะทยงเหลออยไปไหนมาไหนดวย ลกษณะเหลานตรงขามกบความงาม เปลงปลงและแนวคดในการมสขภาพทดสมบรณพรอมของคนในสงคม ซงหากมลกษณะทตรงกนขามกบสงเหลานกจะถกเรยกวาเปนอยางอน ซงซอมบไดเขามาแบกรบความไมนาอภรมยทงหลาย และมนสามารถท างานไดโดยมชดของความคดความเชอตอการมสขภาพทดของคนในสงคม

นอกจากเรองความไมนาอภรมยขางตนแลว โฆษณาชดหนงของธนาคารกสกรไทย ไดน าเสนอภาพของซอมบ ทเชองชา (คงเปนการใหความหมายตอซอมบในยคกอนทจะวงเรว) โฆษณาตวนมการใชสญญะโดยให “ซอมบ” เปนตวแทนความเชองชาของการใชเงนในรปแบบเดมๆ คอทงอดอาดและลาสมย เพอตอบโจทยวถชวตคนเมองทตองท าเรงรบกบเวลา (Marketing Oops!, 2558)

ภาพท ภาพการคนหาดวยแฮชแทก #เหมอนซอมบ

จาก #เหมอนซอมบ, 2560.

Ref. code: 25595708031041HON

118

ท าไมซอมบถงกลายมาเปนภาพแทนของความเชองชาได ซงเมอกอนเราคงเคยไดยนส านวนทเปรยบเปรยความชาทวา “ชาเปนเตาคลาน” ในยคสมยนเวลาเปนสงทมคามาก การใหคณคากบเวลาท าใหมความพยายามในการสรางเครองมอเพอก าจดความเชองชาใหหมดไป ซอมบเองหากองภาพจากภาพยนตรในยคเกากจะพบวา มนยงมลกษณะของความอดอาดเชองชาอย การท างานของวาทกรรมซอมบทวาดวยความเฉอยชาจงท างานไดดวยชดความจรงทผคนตางคดวาเวลานนเปนสงทมคณคา และอะไรทชาๆ เหมอนซอมบกควรจดการหรอเปลยนแปลงมน

4.2.2 สงคม: ไรระเบยบ

ภายในสงคมยอมมกฎกตกาเพอเปนแนวทางใหสมาชกปฏบต เพอความเปนระเบยบเรยบรอยในสงคม แตหากเกดสภาวการณทบานเมองโกลาหลดงเชนในภาพยนตรซอมบฮอลลวด ผคนจะท าเชนไร เมอป พ.ศ. 2559 เกดปรากฏการณแยงซอรองเทารน Adidas NMD จนไดฉายาวา “ผสรางปรากฏการณซอมบไทยแลนด” ตามขาวในเวบไซตผจดการออนไลนไดรายงานดงน

จากกรณทวานน (30 ม.ค.) เกดเหตการณผคนจ านวนมากแหแหนกนแยงซอรองเทาอาดดาสทรานอาดดาส ออรจนลส คอนเซปท สโตร ชนจ สยามเซนเตอร กรงเทพมหานคร จนกระทงเกดความวนวายโดยมคนลมเปนลม และกระจกรานแตก ท าใหทางรานอาอดาสตองสงปดการขายพเศษนทนท ท าใหเกดการวพากษวจารณกนในโลกออนไลนอยางมากวา การแยงกนซอของโดยไรระเบยบวนยดงกลาวไมตางอะไรกบ “ผซอมบ” ในหนงของฮอลลวดเลย (MGR Online, 2559)

ภาพท ฉากในโฆษณาของธนาคารกสกรไทยชดเรวทะลซอมบ

จาก เรวทะลซอมบ [โฆษณา], โดย KBank Live, 2558.

Ref. code: 25595708031041HON

119

ท าไมซอมบไดกลายมาเปนสงทสอความหมายถงความไรระเบยบในสงคมได และผคนในสงคมกยอมรบดวยวาลกษณะความไรระเบยบเชนนจะถกเรยกวาซอมบ ในการผลตสรางความรความจรงเพอท างานเบองหลงวาทกรรมอาจเกดขนจากความคดความเชอ ค านยมในสงคมวฒนธรรม ประสบการณของผคนกได เนองมาจาก วาทกรรมเปนความรความจรงชดหนงทมความสมพนธกบผคนขนอยกบสถานการณ และผทมอ านาจในการใชความรความจรงชดนน

ในสถานการณนเปนไปไดวาความมระเบยบเปนคณคาทสงคมยดถอ เพราะแสดงถงความมอารยะ เราจงมวฒนธรรมในการตอควเพอท ากจกรรมตางๆ เชน การซออาหาร การช าระสนคา และขนรถไฟฟา จากเหตการณทเกดขน ผคนทอยในเหตการณหรอไดเหนเหตการณตางเชอมโยงประสบการณเขากบภาพองจากภาพยนตรซอมบทเคยรบชม และท าใหคดไปวารปแบบทเกดขนนมความคลายคลงกบภาพทเคยเหน นนคอฝงซอมบก าลงรมกนโตะ หรอพยายามบกเขาอาคารบานเรอนเพอจะกนเนอมนษย ซงเตมไปดวยความวนวายไรระเบยบ

นอกจากนนแลว จากกระทสนทนาตางๆ เกยวกบสถานการณทซอมบบกโจมตประเทศไทย ผคนตางจนตนาการถงสภาวะไรบรรทดฐาน ไมมกฎระเบยบอะไร ไมมศลธรรม ไมมความดความชว มเพยงแคการเอาชวตรอด ดงนนแลวเราสามารถทจะฆาคนหรอฆาซอมบ ขโมยของ ปลนชงทรพยสน อาหาร หรอทอยอาศยกได ดงทมผตอบกระททานหนงใหความเหนวา “ปลนเซเวนครบ ผมอยากกนฟตลองพรกสดแบบไมอนมานานแลว” กบอกทานหนงทใหความเหนวา “ถามแตซอมบจรงๆผมไมกลวซอมบหรอกครบผมกลวคนมากกวา”

ภาพท ฉากเหตการณแยงชงรองเทายหอดง

จาก ยงกวาซอมบ!! เผยวนาทแฟนคลบ Adidas รมซอรองเทาจนรานแทบพง, โดย BRIGHT TV, 2559.

Ref. code: 25595708031041HON

120

การทซอมบถกใชเปนค ากลาวอางถงสภาวะไรระเบยบในสงคมไดนน กเพราะถกค าจนดวยชดความคดเกยวกบความมระเบยบในสงคมและภาพองของซอมบจากภาพยนตรซงเปนชดความรความจรงทถกประกอบสรางขนจากประสบการณและใชงานภายในสงคม

4.2.3 การเมอง: กด-โกง-กน

นอกจากจะเปนเครองมอในการวพากษผคนและสงคมแลว ซอมบกยงเขามามบทบาทในการเปนวาทกรรมทางการเมองเชนเดยวกบท สชาต ศรสวรรณ ไดใหความเหนทางการเมองทมการหยบเอาซอมบมาใชเปรยบเปรยรฐสภาทมผแทนราษฎร “ตดเชอ ซอมบ” โดยมลกษณะคอ แยกเขยวน าลายฟมปากงบคอกน ผานการถกเถยงในญตตอภปรายทบางทกไมมสาระอะไร เอาแตโจมต คดวธท าลายคนอนไปวนๆ เชอซอมบทจองจะโจมตและท าลายผอนไดแพรระบาดไปทวสภาไทย กลายเปนวฒนธรรมการเมองแบบซอมบ (มตชน, 2554)

ท าไมซอมบถงไดกลายมาเปนสงทใชเปรยบเปรยกบนกการเมองในเมองไทยได จากทกลาวไปแลวขางตน ภาพจ าตางๆ เกยวกบซอมบมกยดโยงมาจากสอภาพยนตร หรอสออนๆ ซงลกษณะส าคญของมนคอมนไมไดคดอะไร มนกดกนแบบไมเลอกเหยอมนษยคนไหน และมนสามารถแพรเชอได แตนนยงไมพอใหซอมบกลายมาเปนวาทกรรม หากไมมการใหความรความจรง ความเชอ หรอการใหคณคาตอการเปนนกการเมองทดทค าจนแนวคดนกการเมองแบบซอมบนอย ซงผวจยพบวาส านกปองกนการทจรตภาคการเมอง ภายใตส านกงานปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ไดท ากจกรรมการส ารวจ “นกการเมองทดทคนไทยตองการ” ซงผลจากการส ารวจมาจากประชาชนคนไทยทวไปจ านวนกวาสามพนคนทรวมกจกรรมตอบค าถาม ผลจากการส ารวจพบวานกการเมองทดทคนไทยตองการตองมลกษณะส าคญสามประการแรก (ส านกปองกนการทจรตภาคการเมอง, 2554) ดงน

อนดบแรก คอ ปฏบตหนาทและแสดงความคดเหนโดยสจรต เทยงธรรมและมความอสระ เพอรกษาไวซงประโยชนของประเทศชาตและประชาชนเปนส าคญ

อนดบทสอง คอ ยดถอและปกปองผลประโยชนของประเทศชาตและประชาชนเปนสงสงสด

อนดบทสาม คอ ไมวางตนอยภายใตอทธพลทางการเงน ผลประโยชนหรอขอตอรองใด ๆ เพอบคคลหรอองคกรอนใด ซงอาจมผลตอการปฏบตหนาทของสมาชกสภาผแทนราษฎร

ผลจากการส ารวจสะทอนการใหคณคาตอการเปนนกการเมองทด ซงซอมบไมไดคดเรองพวกนอยแลว สงทพวกมนท าคอ กด กน และแพรกระจายพวกพองใหมากท สด ซงคงจะคลายคลงกบ

Ref. code: 25595708031041HON

121

บรรยากาศในรฐสภาดงทสชาต ศรสวรรณ ไดกลาวเอาไว เชนนน วาทกรรมซอมบนกการเมองและวฒนธรรมการเมองแบบซอมบจงสามารถท างานไดในบรบทสงคมไทย

ดงจะเหนไดวาไมวาจะซอมบจะเปนเครองมอในการวพากษในระดบใด มนกมกจะถกท า ใหเปนภาพลบเสมอ เปนสงทตองก าจดใหหมดไป เปนสงทตองไดรบการแกไข และเปนสงทไมนาอภรมย มมมองตอซอมบเชนนไมใชสงทเกดขนโดยธรรมชาต มนเปนสงทถกสงคมประกอบสรางขนจากการใหคณคากบบางสงและท าใหสงทไมเปนทตองการไดรบการปรบปรงเปลยนแปลงไป

Ref. code: 25595708031041HON

122

บทท 5 ไป: บทสรปและอภปรายสงทาย

งานศกษาซอมบไทย สงคมไทย และการเมองไทย เปนมมมองเกยวกบซอมบในสงคมไทยทผวจยไดอาศยกรอบแนวคดแบบหลงโครงสรางนยมเพอเปนแนวทางในการตความ และท าความเขาใจความเปนไปไดของความหมายทเกดขนกบซอมบซงองอยกบบรบททางสงคม อยางไรกด แมเราจะเหนไดถงความหมายโดดเดนทปรากฏ ณ ชวงเวลาหนง ซงถกอานและถกตความโดยผวจยทมภมหลงทางวฒนธรรมแบบหนง จงอาจละเลยมตของความแตกตางหลากหลายในการตอรองและการท าความเขาใจถงซอมบในวฒนธรรมไทยในมมมองอนๆ

ซอมบไมใชสงทถอก าเนดในสงคมไทย แตดวยขนบบางอยางของความเปนผไทยไดเหนยวรงไวท าใหผไทยไมสามารถทจะท าหนาทในการสอความหมายภายใตบรบทสงคมรวมสมยซงผคนทวโลกตางมความวตกกงวลรวมกนไดโดยเฉพาะอยางยงในประเดนโรคระบาด ประกอบกบความคดความเชอในสงคมทเปลยนแปลงไป ขาดหลกยดเหนยวภายใตสภาวะทมแตความไมแนนอน ซอมบไดกาวเขามาตอกย าถงความไมแนนอนเหลานนและท าใหคนรจกคดทจะเตรยมพรอมเพอรบมอกบสงทไมคาดฝน

เมอซอมบกาวเขามาในสงคมไทย มนกเผชญกบความอหลกอเหลอในการจดวางในระบบผ เพราะดวยคณลกษณะหลายประการท าใหไมอาจกลาวไดอยางเตมปากวามนคอผ แตอยางไรกดในชวงแรกของการเขามามนกถกจดวางใหเปนผอยางลอยๆ ในระบบผของไทย และในขณะเดยวกนผคนในสงคมกเรมทจะเรยนรและจดจ าไดวามนเปนสงทแตกตางจากผน าเขาตวอนๆ ทงเจยงซอ และ แวมไพร แตมนคอสงทเรยกวาซอมบ

การคลคลายของการปะทะและการจดวางใหม ท าใหสามารถอธบายซอมบออกเปน 3 ชวงหลกซงพจารณาจดแบงตามป พ.ศ.ตงแตป พ.ศ. 2520-2558 ซอมบทปรากฏในสงคมไทยมลกษณะทเชอมโยงกบบรบทสงคม และเหตการณส าคญในชวงเวลานน ท าใหเหนกลมซอมบทมความหลากหลายทงชนชน เชอชาต อาย และเพศ โดยสามารถแสดงไดดงภาพท 5.1

Ref. code: 25595708031041HON

123

จากภาพจะเหนวาซอมบไทยมความแตกตางไปตามจดอางองในบรบทสงคมแตละยคสมยคลายคลงกบงานศกงานของ Elizabeth Neail (2015) ทผวจยใชเปนแนวทางส าคญในการศกษา

Neail ใหความสนใจกบการเคลอนไปของความหมายซอมบทปรากฏในภาพยนตรตงแตป ค.ศ. 1930 จนกระทงถงยคหลงเหตการณ 9-11 ซอมบในฐานะสญญะมการปรบเปลยนความหมายไปตามจดอางองทเปลยนแปลง ซงผวจยไดสรางแผนภาพทแสดงภาพยนตรซอมบฮอลลวดคขนานกบภาพยนตรซอมบทถกน าเขาและสรางขนใหมในสงคมไทยซงจะเหนถงซอมบทท างานเปนภาพแทนในชวงเวลาตางๆ (ดงภาพท 5.2)

Neail อธบายวา ในชวงป ค.ศ.1930 ภาพยนตร เร อง White Zombie (1932) ของ Victor Halperin ถกสรางขน ซงไดเคาโครงเรองราวมาจากนวนยายของ William B. Seabrook เรอง The Magic Island ในยคนบรรยากาศของการล าอาณานคมจากชาตมหาอ านาจตางๆ โดยเฉพาะอยางยงประเทศมหาอ านาจในแถบยโรปไดพยายามแผขยายดนแดนและอ านาจทางเศรษฐกจ กอใหเกดการคาขายและการลงทนแสวงหาผลประโยชนจากชนชาตภายใตอาณานคม ซงปฏบตการขยายอ านาจและอาณานคมเหลานมาพรอมกบแนวคดในการแบงแยกเช อชาต แบงแยกความเปนอน แนวคดซอมบทเกดขนในยคนจงถอเปนจดเรมตนของซอมบในหลายทศวรรษตอมา

ภาพท 5.1 ซอมบในสงคมไทย

จาก ผวจย

Ref. code: 25595708031041HON

124

แนวคดเรองซอมบมก าเนดมาจากความเชอของทาสแอฟรกนในเฮต ทาสเหลานคอแรงงานในไรทถกใชงานอยางหนกดวยความทารณโหดรายจนกระทงเสยชวตไปในเวลาเพยง 1-2 ป ความตรากตร าล าบากอยางสดขดท าใหทาสจ านวนมากเหนวาความตายยงดกวาการมชวตและเลอกทจะฆาตวตาย ซงพวกเขาเชอวาเมอตายไปแลววญญาณจะไดลองลอยกลบไปสบานทแอฟรกา ต านานซอมบเกดขนในบรบทดงกลาว เมอความทกขระก าถงขดสดจนกอใหเกดความเชอทวาแมตายไปแลวรางของเขากยงอาจจะถกปลกขนมาใชแรงงานในไรไปตราบชวนรนดร (Mariani, 2015) เดมทซอมบจงเปนสญลกษณของการท างานหนก ตรากตร า นาสงสารและนาเหนใจ ในขณะเดยวกนกถกปฏบตจากผจางอยางไมใยด เนองจากมองวาซอมบไรความรสก ทวาภาพยนตร White Zombie (1932) ทสรางซอมบขนจากลกษณะเหลานกลบพยายามลบความเชอมโยงระหวางซอมบกบการคาทาสออกจนนาจะพดไดวา ชอของภาพยนตรเรองนนาจะเหมาะสมอยางยงในแงทมนท าหนาทคลายกบฟอกขาวซอมบในสองความหมาย นนคอการแยกซอมบออกจากความเปนคนผวสจากแอฟรกา และในเวลาเดยวกนกชะลางซอมบในเชงสญลกษณจนมนวางเปลาพอทจะบรรจอยางอนลงไปได

ตอมา ในชวงปค.ศ. 1940s-1960s บรรยากาศอนสบเนองมาจากการแผขยายอาณานคม ประกอบกบเหตการณความขดแยงระหวางชาตมหาอ านาจ การทหาร การท าสงครามและความรนแรง เปนบรรยากาศทอบอวลในชวงเวลาน ซงถอไดวาเปนจดเปลยนทส าคญของภาพยนตรในแนวซอมบ เนองมาจาก George A. Romero ไดสรางภาพยนตรเรอง Night of the living Dead (1968) โดยฉายภาพซอมบทเคลอนไปจากค าอธบายแบบเกา Romero ไดสรางซอมบทหวกระหายในมนษย ฉกกนรางกายของมนษย ซงตอมาเปนคณลกษณะพนฐานทส าคญของซอมบยคใหมในภาพยนตร ซอมบ ความหมายใหมของซอมบทเกดขน ความนากลว ความตายและความรนแรง 1 เปนสงหลกทถกน าเสนอผานภาพยนตรเพอสอสารกบผชมและชวนใหคดวพากษถงการแกไขปญหาดวยความรนแรงและสงคราม

1 เปนทนาสงเกตวา ความรนแรงในหนงซอมบทปรากฏผานการสงหารซอมบดวยวธรนแรงตางๆ มกไมถกรบรวาเปนความรนแรง เมอ

เทยบกบการสงหารมนษยดวยวธเดยวกน โดยผวจยจะไดวเคราะหประเดนนตอไป

Ref. code: 25595708031041HON

125

ภาพท 5.2 ความหมายของซอมบในสอภาพยนตรทงไทยและตะวนตก

จาก ผวจย

125

1985 2001-2009

ปญหาโลกสมยใหม 2010

เปนตนมา 1968-1980

Flesh consumering monster:

Consumerism and

Capitalism

Psychosocial anxieties

and stressor

Biological outbreak, Terrorism,

Gangs, Violence, Crime, Natural

disaster, more issues like

depression and relationship

ความไรศลธรรม, สงคมเสพตดความสบาย, ไรซงจต

วณญาณและเปาหมายรวมกนในสงคม , อสระจาก

ทางโลก, หลบหลกจากความเปนปจเจกนยม, สราง

และรอถอนความเปนมนษย, ภาพเสนอความเหนอก

เหนใจผอน, ผน า-ชนชน,

2526

ค.ศ.

พ.ศ.

1990-2000

2534 2547 2552 2554 2558

Game Play Station

2529

1986

ความนยมในภาพยนตรซอมบก

ซบเซาลง

(Neail, 2015)

(ผเขยนเรยบเรยง)

การผสานกนของซอมบยคแรกกบแนวคดความเปนผใน

สงคมไทย

ความวตกกงวลจากการระบาดของโรคทแพรกระจายมาจาก

ทอนและการเขามาของแรงงานขามชาตทเพมมากขน

เปนชวงทสงคมไทยก าลงคนหารหสเพอเขาใจซอมบในฐานะของสญญะทมากบภาพยนตรตางประเทศ เกดการปะทะกบชดความคดเกยวกบระบบผในสงคมไทย

ความวตกกงวลจากการระบาดของปญหายาเสพตดและ อาชญากรรมจาก

ประเทศเพอนบาน

ความวตกกงวลจากภยธรรมชาต ปญหาสงแวดลอม และปญหาความสมพนธของ

ผคนในสงคม

เรมเกดแนวคดเกยวกบซอมบซงมบางคณลกษณะ

แตกตางจากผไทย แตกยงคงถกเรยกวา “ผ

ดบ”

ความวตกกงวลเกยวกบโรคระบาดและการเผชญหนา

กบวกฤตการณความโกลาหลของบานเมอง

2522 2523 2524

ชวงท 1 พ.ศ. 2520-2529 ชวงท 2 พ.ศ. 2530-2539 ชวงท 3 พ.ศ. 2540 เปนตนไป

Ref. code: 25595708031041HON

126

ตอมา ในชวงปค.ศ. 1940s-1960s บรรยากาศอนสบเนองมาจากการแผขยายอาณานคม ประกอบกบเหตการณความขดแยงระหวางชาตมหาอ านาจ การทหาร การท าสงครามและความรนแรง เปนบรรยากาศทอบอวลในชวงเวลาน ซงถอไดวาเปนจดเปลยนทส าคญของภาพยนตรในแนวซอมบ เนองมาจาก George A. Romero ไดสรางภาพยนตรเรอง Night of the living Dead (1968) โดยฉายภาพซอมบทเคลอนไปจากค าอธบายแบบเกา Romero ไดสรางซอมบทหวกระหายในมนษย ฉกกนรางกายของมนษย ซงตอมาเปนคณลกษณะพนฐานทส าคญของซอมบยคใหมในภาพยนตร ซอมบ ความหมายใหมของซอมบทเกดขน ความนากลว ความตายและความรนแรง 1 เปนสงหลกทถกน าเสนอผานภาพยนตรเพอสอสารกบผชมและชวนใหคดวพากษถงการแกไขปญหาดวยความรนแรงและสงคราม จากนนในชวงป ค.ศ. 1968-1980 เปนชวงหลงสงครามโลกครงทสอง ในชวงน เปนบรรยากาศของการฟนฟอาการบอบช าจากสงคราม โครงสรางทางเศรษฐกจและสงคมของโลกซงไดรบผลกระทบจากสงครามโลกครงทสองทผานมาเรมกลบฟนตวขน โดยเฉพาะอยางยงโครงสรางทางเศรษฐกจและอตสาหกรรม เกดการอปโภคบรโภค และการเพมขนของประชากรอยางรวดเรว ในชวงนเอง George A. Romero ไดสรางภาพยนตรเรอง Dawn of the Dead (1978) ภาพยนตรเรองนใชฉากหลกในการด าเนนเรองเปนหางสรรพสนคาซงเตมไปดวยเหลาซอมบและกลมคนทพยายามเอาชวตรอด ซอมบในยคนถกสวมใสความหมายใหเปน “ปศาจ” ทหวกระหายมนษย “บาคลงการบรโภค” ซงสอดคลองกบบรรยากาศทนนยมและยคแหงการบรโภคในยคสมยนน ในชวงนเองทภาพยนตรซอมบไดถกน าเขามาในสงคมไทย โดยการน าเขามานน ไทยยงไมมชดของรหสในการท าความเขาใจหรออานไขซอมบเพอจะเขาถงความหมายทแฝงมา เราท าไดเพยงแคสงเกตลกษณะทางทางและพยายามใหความหมายมนวาเปนผรปแบบหนงตามความคดความเชอ หรอชดรหสทเราม

ในป ค.ศ.1985 ภาพยนตรเรอง Day of the Dead (1985) โดย George A. Romero อกเชนกน โดยชวงนเปนบรรยากาศในชวงสงครามเยน (Cold War) ซงเปนผลมาจากการทสงครามโลกครงทสองสนสดลง ภาพยนตร Day of the Dead เลาเรองเกยวกบการหลบซอนตวของกลมคนในหลมหลบภยใตดน โดยมนกวทยาศาสตรทพยายามจะหาค าตอบกบเหตการณทเกดขน รวมไปถงการทดลอง ศกษา หรอแมแตฝกซอมบเชนเดยวกบสตวเลยงทดลอง ซอมบถกสวมทบดวยความหมายของความหวาดระแวง ความวตกกงวล และความกลวจากสงคราม หลงจากนนความนยมในภาพยนตรซอมบกซบเซาลง แตจากนนชวงป ค.ศ. 2001 ซงเกดเหตส าคญอยางการวนาศกรรมตกเวลดเทรด เซนเตอร ของสหรฐอเมรกา หนงซอมบมากมายกถกผลตออกมาจนอาจกลาวไดวา เปนยคทองของ

1 เปนทนาสงเกตวา ความรนแรงในหนงซอมบทปรากฏผานการสงหารซอมบดวยวธรนแรงตางๆ มกไมถกรบรวาเปนความรนแรง เมอ

เทยบกบการสงหารมนษยดวยวธเดยวกน

Ref. code: 25595708031041HON

127

หนงซอมบ ภาพยนตรซอมบทมชอเสยงอยาง 28 Days Later (2002) ของ Danny Boyle, Resident Evil (2002) ของ Paul W.S. Anderson, Shaun of the Dead (2004) ของ Edgar Wright และ Zombieland (2009) ของ Ruben Fleischer ซอมบในภาพยนตรยคนถกสวมทบความหมายดวยแนวคดสมยใหม กลาวคอ ซอมบกลายเปนสงท เปนปญหาทางสงคมรวมไปถงภยธรรมชาตทเกดขน ภาพยนตรซอมบ ในชวงเวลานมกจะใหภาพของการแพรกระจายทางชวทยา ความรนแรง อาชญากรรม การกอการราย ภยธรรมชาต ซงปรากฏการณเหลานเปนปรากฏการณทสรางแรงสะเทอนตอการเอาชวตรอดของมนษยชาต อารมณความรสก และความสมพนธของผคน เชน ภาพยนตรเรอง World War Z (2013) ของ Marc Forster ในขณะทชวงหลงป ค.ศ. 1976 (พ.ศ. 2529) ประเทศไทยกเรมทจะมหนงสอการตนลายเสน และมภาพยนตรเรองสยมกยทใกลเคยงกบลกษณะของซอมบออกมาไดเหนในป ค.ศ. 1991 (พ.ศ. 2534) และมแนวโนมทชดเจนและเพมขนตงแตป ค.ศ. 2003 (พ.ศ. 2547) โดยในปนมภาพยนตรเรองขนกระบผระบาดทเลาเรองราวการระบาดของเชอไวรสทท าใหคนกลายเปนซอมบ สอดคลองกบสถานการณการระบาดของเชอโรคซารสในชวงนน

ตงแตป ค.ศ. 2010 เปนตนมาในฝงตะวนตกภาพยนตรอยาง Warm Bodies (2013) ของ Jonathan Levine ซงสรางจาก นวนยายเรอง Warm Bodies ของ Isaac Marion ภาพยนตรเรองนไดยายค าอธบายถงความหมายของซอมบซงจากเดมทสวมใสความหมายของสงคราม เศรษฐกจ และการเมอง ความหมายใหมของซอมบไดแสดงถงบางสงบางอยางทเปนอสระ หลดพน ไมตองกงวล ไมตองสนใจ ไมตองการเงน ไมตองท างาน เรยกไดวาเปน Zombie ทเคลอนเขาสกระแสนยม slow life โดยมเพยงความตองการอยางเดยวคอการฆาและกนมนษย1 (Neail, 2015, pp.2-22) ซงในประเทศไทย สอตางๆ เกยวกบซอมบถกผลตออกมามากมาย และเราเรมเขาใจมนในฐานะทเปนภาพแทนความวตกกงวลรวมกบคนทงโลก รวมถงไดมการปรบและจดวางใหมเพอใหมนสามารถเปนสญญะทสอสารไดในวฒนธรรมแลว ซงในยคหนงมนเคยเปนภาพแทนความวตกกงวลจากการระบาดของเชอโรคราย อนเนองมาจากบรบทสงคมทตองเผชญกบการระบาดของโรค กอนทจะเคลอนไปสการเปนภาพแทนความวตกกงวลจากการระบาดของปญหายาเสพตดและ อาชญากรรมจากประเทศเพอนบาน จากนนในปทไทยเผชญกบอทกภย ซอมบกไดเคลอนไปสการเปนภาพแทนของความวตกกงวล

1 ความนาสนใจอกอยางหนงของภาพยนตรเรองนคอการก าหนดใหแหลงทอยอาศยหลกของซอมบคอสนามบนซงไปกนไดกบภาวะ

สมยใหมสดตง (super modernity) ทซอมบเดนไปมาในสนามบนโดยไมสนใจการมอยของกนและกนจนเกดภาพใกลเคยงกบความเปนจรงอยางนาขบขน

Ref. code: 25595708031041HON

128

จากภยธรรมชาต ปญหาสงแวดลอม และปญหาความสมพนธของผคนในสงคม กอนทจะยกระดบขนเปนความวตกกงวลรวมกบคนทงโลกจากเชอโรคทแพรระบาดอยางหนก

ซอมบกาวไปไดไกลกวาทตวมนเปนมากแลว ตวมนไดแสดงศกยภาพทจะบรรจความหมายตางๆ และสอสารออกไปไดอยางมพลง โดยการรบรและเขาใจถงความหมายของซอมบ อางองอยกบบรบทสงคมการเมองและวฒนธรรมดงท Neail ไดอธบายถงการเกดขนและการเคลอนของความหมายของซอมบในภาพยนตรฮอลลวดเชนเดยวกน

อกกาวหนงทมความนาสนใจคอ นอกจากซอมบจะมการเคลอนของความหมายไดแลวนน การกอรางของวาทกรรมซอมบทพบเหนในชวตประจ าวนของผคนกสะทอนใหเหนการด ารงอยของชดความรความจรงและคณคาบางอยางทคนในสงคมยดถอ (ดงภาพท 5.2) ทงในเรองชวตสขภาพ ความเปนระเบยบเรยบรอย การใชชวตและใชเวลาอยางคมคา รวมไปถงคานยมคณงามความดของตวผน าในสงคมไทย สงเหลานยงคงไมจางหายไป เหมอนซอมบ ทไมยอมตาย อกทงยงเผยใหเหนถงพลงทออนลงของความเชอดานศาสนาในสงคมไทย

นาสนใจอยางยงเกยวกบแวดวงศาสนาพทธในประเทศไทยโดยเฉพาะชวง 4-5 ปทผานมา ขาวสารตามสอมากมายเรมน าเสนอพฤตกรรมทผดไปจากบรรทดฐานของการเปนพระสงฆทดในสายตาชาวไทย โดยคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยแมโจ ไดท าการส ารวจสถานการณพทธศาสนาในสงคมปจจบน ป พ.ศ. 2558 ผลจากการส ารวจชใหเหนวา พทธศาสนกชนเกนกวาครงมองวา สงส าคญทบนทอนความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนาคอ “พฤตกรรมทไมเหมาะสมของพระสงฆ” “การบดเบอนหลกค าสอน” และ “การหาประโยชนในเชงพทธพาณชย” (คมชดลก, 2558)

การออนพลงลงของศาสนาในการจดการและควบคมสงคม ท าใหผทปรากฏในภาพยนตร รวมไปถงแนวความคดเกยวกบความด-ความชว และบาปบญคณโทษถกตงค าถามมากขน เพราะผทเคยไดรบการยกยองวาเปนแบบอยางอนดแปรเปลยนไป ในขณะทภาพของซอมบกลบดแขงแกรงขนในสภาวะทไมตององกบอ านาจศกดสทธ บรรทดฐาน และความเชอใดๆ มนเปนเพยงแคซอมบทตอกย าถงการมอยของความไมแนนอนทงหลาย ชวตทตองเผชญกบภยพบตในรปแบบตางๆ ผคน สงคม การเปลยนแปลงของโลก และความเจรญของเทคโนโลยทแมวาผไทยพยายามปรบตวแตกยงถ กเหนยวรงดวยความคดความเชอชดเดยวกบทถกทอมนขนมา การจนตนาการถงสงคมทปราศจากการควบคมดวยความเชอทางศาสนา บรรทดฐานและกฎเกณฑตางๆ มความเสมอนจรงมากขนเมอมองผานซอมบ

Ref. code: 25595708031041HON

129

จากการศกษาและรวบรวมขอมลตางๆ มาเปนระยะเวลาหนง ผวจยไดคนพบกบค าถามทเฝาถามตวเองอยบอยครงวา “เหตใด เราจงตองฆาซอมบ” “ท าไมจงไมสามารถเยยวยารกษาและอยรวมกบซอมบได” อาจเปนเพราะวา “ซอมบไมใชคน” แนวคดเชนนคลายคลงกบการพยายามแยกมนษยใหมความแตกตางจากสงอนๆ เพออางความชอบธรรมในการฆาและท าลายลาง ดวยความรสกทวา มนไมใชพวกเดยวกบเราอกตอไปแลว เชน เปนเชอโรค หรอตดเชอโรค เปนผรกรานจากทอน ซงท าใหเราไมสามารถอยรวมกบสงทไมปลอดภยเหลานนได ประกอบกบแนวคดสงคมความเสยงทไดฝงความวตกกงวลตอสงตางๆ รอบตวเขาไปในจตส านกของคน ท าใหคนตองพยายามเอาตวรอดจากสภาวการณทถกคกคามโดยสงทไมคนเคยจากภายนอก หลกหนจากบคคลอนทมมากมาย (เหมอนกองทพซอมบทไมสามารถก าจดใหหมดไปได) พยายามปกปองตนเองโดยมไดค านงวา ตนเองกเปนสวนหนงทสรางความเสยหายไดเชนกน การมอยของซอมบจงเปนการตงค าถามกบแนวคดเรองความสมานฉนท เพราะเมอคนกลายเปนซอมบ แมจะเคยเปนเพอน คนรก พอแม เรากตองก าจดสงเหลานใหหมดไป เนองจากไมมทางเลยทจะเยยวยารกษาและเปนทางเดยวทจะรกษาชวตตวเอง หรอรกษาวญญาณเราไวไมใหกลายเปนอนไปดวย ดงนนเมอมการหยบซอมบมาใชเปนภาพแทนปรากฏการณตางๆ ในสงคมจงสะทอนใหเหนความคดของผคนทตองการจะหลกเลยงหรอก าจดรปแบบนนๆ ใหหมดไป ดงเชน ซอมบโรฮงญา มนษยปาและวยทอง

Ref. code: 25595708031041HON

130

ภาพท 5.3 วาทกรรมซอมบในสงคมไทย

จาก ผวจย

ซอมบ: ศพ-โทรม ซอมบ: เฉอยชา-เชองชา ซอมบ: ไรระเบยบ

ซอมบ: นกการเมองซอมบและวฒนธรรมการเมองแบบซอมบ

ผคน ระดบการใชวาทกรรม สงคม การเมอง

วาทกรรม

อ านาจค าจน

(ความรความจรง ความเชอ คานยมและการใหคณคา)

อ านาจค าจน

(ความรความจรงเกยวกบการมสขภาพทด)

อ านาจค าจน

(การใหคณคากบเวลา)

อ านาจค าจน

(การใหคณคากบการยดถอกฎระเบยบ)

อ านาจค าจน

(การเปนนกการเมองทด)

130

Ref. code: 25595708031041HON

131

อกแนวคดหนง เมอคนกลายเปนซอมบ เขาไดสญเสยความเปนปจเจกบคคล สญเสยอตลกษณและถกกลนไปกบฝงซอมบ ภาวะเชนนสงผลตอการจดวางความสมพนธของผคนทแตเดมสามารถแยกแยะบคคลดงกลาวไดดวยการมตวตนของปจเจกและอตลกษณ แตในขณะเดยวกน การททกสรรพสงวงกลบทจดเรมตน เหมอนการลาง ลบทกความเชอ ความแตกตาง สามญส านก คานยม บรรทดฐานและสงสรางอนๆ ใหกลบไปอยในจดทไมตองแบกรบอะไรกเปนววฒนาการขนสดของแนวคดแบบยคหลงมนษย (Post-human) (Neail, 2015)

ทงหมดทงปวงน ผวจยมองวา ความนากลวไมไดเกดขนในสถานการณทบานเมองตองเผชญกบซอมบแลวเกดความโกลาหลวนวาย แตความนากลวคอสงคมทเปนอยในปจจบนของเรา เนองมาจากมนเตมไปดวยความแตกตางหลากหลายทางเชอชาต ชนชน ความคดความเชอ คานยมและประสบการณของผคน ท าใหเกดการแบงพรรคแบงพวก เกดความขดแยงทตอมาบานปลายเปนสงครามและการใชความรนแรงท าลายลาง ซงมนท าใหกลบไปยอนคดวา ในความเปนจรง เราทกคนอาจจะมความเปนซอมบอยในตวอยแลว ทงความโหดรายและดบเถอน เราพรอมทจะกดคนอนๆ ทไมใชพวกพองและท าใหคนนนกลายมาเปนพวกเดยวกนกบเรา มองในมมของความเปนคน ถาเพยงแคเราเปดใจ ยอมรบความแตกตางหลากหลาย และมองมนอยางเขาใจ ความขดแยงกอาจจะเบาบางลงไป ไมตองมใครพยายามสรางความเหมอนทามกลางสภาวะทเตมไปดวยความแตกตางโลกของเรากอาจจะอยงายยงขน

การศกษาถงความเปนมาเปนไปของซอมบไทย สงคมไทย และการเมองไทยยงมอกหลายแงมมทรอใหผทมความสนใจไดคดรเรมและตอยอดจากขอคนพบของผวจย สงทผวจยไดศกษามานน เปนเพยงแคการถางหญาเปดหนาดนเพอใหผทมความคดรเรม หยอนเมลดพนธทจะเตบโตตอไป และเปนการทลายภาพความมสาระและความไรสาระในเชงวชาการ เพอใหเหนวา “สงตางๆ มนกถกท าใหมสาระไดทงนน” นอกจากนนแลว แนวโนมของสอตางๆ ทเกยวของกบซอมบในสงคมไทยกดจะเพมมากขน อาจดวยบรบทสงคม ผคน เศรษฐกจและการเมอง ท าใหเชอซอมบยงไมหมดไปจากสงคมไทยโดยงาย จงมความนาสนใจอยางยงหากซอมบไทยในอนาคตจะไดรบการศกษา

Ref. code: 25595708031041HON

132

รายการอางอง

หนงสอและบทความในหนงสอ

กฤษดา เกดด. (2541). ประวตศาสตรภาพยนตรการศกษาวาดวย 10 ตระกลส าคญ. กรงเทพฯ: หสน.หองภาพสวรรณ.

กาญจนา แกวเทพ. (2551). สายธารแหงนกคดทฤษฎ เศรษฐศาสตรการเมองกบการสอสาร. กรงเทพฯ: ภาพพมพ.

การตนไทยสตดโอ. (2552). 5 แพรง. กรงเทพฯ: บรษท กเลน การพมพจ ากด.

เกษม เพญภนนท. (2550). สพรมแดนความร...เรองวฒนธรรมบรโภค: ความเปนปกตวสยของการบรโภควฒนธรรมในชวตประจ าวน. ใน ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน), สพรมแดนความร...เรองวฒนธรรมบรโภค (น. 1-91). กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร.

ก าจร หลยยะพงศ. (2556). ภาพยนตรกบการประกอบสรางสงคม: ผคน ประวตศาสตร และชาต. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ก าจร หลยยะพงศ, สมสข หนวมาน. (2551). ภาพยนตรไทยในรอบสามทศวรรษ (พ.ศ.2520-2547): กรณศกษาตระกลหนงผ หนงรก และหนงยคหลงสมยใหม. รายงานวจย, ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. (2555). สญวทยา โครงสรางนยม หลงโครงสรางนยมกบการศกษารฐศาสตร. กรงเทพฯ: วภาษา.

เสฐยรโกเศศ. (2515). เมองสวรรค และผสางเทวดา. กรงเทพฯ: บรรณาคาร. เหม เวชกร. (2546). ปศาจของไทย (พมพครงท 1). กรงเทพฯ: วรยะ. อมพร จรฐตกร. (2550). การเดนทางของสนคาสมยใหม. ละครไทยเปลยนเสยงไต: การเมองเรองของ

การบรโภคสอขามพรมแดนของชมชนไทใหญ ในรฐฉาน ประเทศพมา, น.1-37.

Ref. code: 25595708031041HON

133

บทความวารสาร กมลเลศ โพธกนษฐ. (2555). การท าใหเปน “ผปอบ” และการกดกนทางสงคม ในมมมองของการ

บรหารความขดแยง (Ogre-zation and Social Discrimination in Conflict Management Perspectives). วารสารสถาบนพระปกเกลา.

ประชา สวรานนท. (2538). โวหารของภาพ. วารสารธรรมศาสตร, 21(2), 110-131. สมสข หนวมาน. (2544). ดหนงดละครแลวยอนดผ. นเทศศาสตรปรทศน, 44-65. สมสข หนวมาน. (2550). การสอสารกบสงคมความเสยง Communcation and Risk Society.

Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat University, 5(1), 27-51. อศวน เนตรโพธแกว. (2547). โลกาภวตนทางวฒนธรรม. มตชนรายวน, 6. วทยานพนธ ปว จ าปาทอง. (2548). แนวคดเรอง "สงคมเสยง" กบอาหารปลอดภยและอาหารแชแขง: ทมอทธพล

ตอสงคมไทยททนสมย. วทยานพนธ (สงคมศาสตรการแพทยและสาธารณสข), มหาวทยาลยมหดล.

พรรณราย โอสถาภรตน. (2543). นางนาก : การตอรองทางความหมายในภาพยนตรยอดนยม. วทยานพนธ สงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต (มานษยวทยา). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา.

วศน สทธวภากร. (2552). วาทกรรมของ มเชลฟโกต ตอสถานภาพและบทบาทสตรไทยตามทน าเสนอในนวนยายของคณหญงวมล ศรไพบลย. ศลปศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยเชยงใหม, ศลปศาสตร (สาขาวชาปรชญา).

สกลวด สขอนนต. (2553). การวเคราะหตระกลหนงผไทย. วทยานพนธ, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชน.

สออเลกทรอนกส

กระปกดอทคอม. (2554). รวมฮต ผไทย-ผเทศ กบต านานเขยาขวญสนประสาท. สบคนจาก https://hilight.kapook.com/view/92885

Ref. code: 25595708031041HON

134

กองการสอมวลชน กรมสารนเทศ กระทรวงการตางประเทศ. (2544). กรณพบเชอแอนแทรกซในสหรฐอเมรกา. 21 มนาคม 2560, สบคนจาก RYT9: http://www.ryt9.com/s/ryt9/257682

คมชดลก. (2557). นกเรยนตกน: ปญหาของเดกหรอระบบการศกษา? : จนทร พธ ศกรกบ ประภสสร เสวกล. 20 มถนายน 2560 สบคนจาก คมชดลก: http://www.komchadluek.net/news/politic/192833

คมชดลก. (2558). พระท าตวไมเหมาะ-บดเบอนค าสอน'ท าลายพทธ. 30 มถนายน 2560, สบคนจาก คมชดลก: http://www.komchadluek.net/news/lifestyle/202271

เจนวทย เชอสาวะถ. (2558). การศกษาไทยในวนสรางแต 'ซอมบ'. 19 มถนายน 2560, สบคนจาก VoiceTV21: http://news.voicetv.co.th/thailand/153630.html

เชอซอมบแพรระบาด คณจะท าไง. (2556). สบคนจาก พนทป: http://pantip.com/topic/30840393

โดม สขวงศ. (2549). Thai Film Foundation. 13 มถนายน 2560, สบคนจาก หนงศตวรรษภาพยนตรในประเทศไทย: http://www.thaifilm.com/articleDetail.asp?id=17

ปยทพย ขนตยาภรณ. (2557). เมอรส : โคโรนาไวรสสายพนธใหม. 4 มถนายน 2559, สบคนจาก คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล: http://www.pharmacy.mahidol.ac.th/th/knowledge/article/206/โคโรนาไวรสสายพนธใหม/

เปดต านานของ Ghoul แบบดงเดม. (2557). 13 มถนายน 2560, สบคนจาก http://akibatan.com/: http://akibatan.com/2014/08/toshokan-ghoul-legend/

ไทยรฐออนไลน. (2560). ผปอบอาละวาด! คนตาย ครเจบ ววตกลกไรสาเหต นอภ.แจงทมาหนงสอราชการปราบผ. สบคนจาก ไทยรฐออนไลน: https://www.thairath.co.th/content/988893

พจนานกรม ฉบบบราชบณฑตยสถาน. (2554). ปอบ. 16 มถนายน 2560, สบคนจาก พจณานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน: http://www.royin.go.th/dictionary/index.php

มตชน. (2554). หยดวฒนธรรม "ซอมบ". สบคนจาก มตชน: http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1321867999&grpid=no&catid=no

Ref. code: 25595708031041HON

135

มตชน. (2557). เกอบเปนซอมบกนทงประเทศ. สบคนจาก มตชน: http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1403145328

โรคไขหวดหม (H1N1). (ม.ป.ป.). (Dettol) 4 มถนายน 2559, สบคนจาก Dettol: http://goo.gl/UZHrsE

เลาเรองหนงไทย ตอนท 23 สยมกย (พ.ศ.2534). (2557). 15 มนาคม 2559, สบคนจาก http://pantip.com/topic/32524226

วนทนย โลหะประกตกล. (2557). “แอนแทรกซ” เชออนตราย. 21 มนาคม 2560, จาก หาหมอ แหลงรวมขอมลสขภาพ โรงพยาบาลและแพทย: https://goo.gl/n9xdUw

วทยากร เชยงกล. (2559). รายงานสภาวะการศกษาไทย ป 2557/2558 จะปฏรปการศกษาไทย ใหทนโลกในศตวรรษท 21 ไดอยางไร. 20 มถนายน 2560, สบคนจาก ส านกงานศกษาธการจงหวดสงขลา: http://www.spe.go.th/files/com_news_service/2016-05_5f47bdb1bf5fc31.pdf

สลล ศรอดมภาส. (2555). ซารส (SARS). 18 มถนายน 2560, สบคนจาก หาหมอ: goo.gl/JZn1Qr ส านกโรคตดตออบตใหม. (2557). โรคไขหวดนก (Avian Influenza). (กรมควบคมโรค กระทรวง

สาธารณสข) สบคนจาก beid.ddc.moph.go.th: beid.ddc.moph.go.th/beid_2014/th/diseases/289

ส านกขาวเจาพระยา. (2557). อโบลา (Ebola) ไวรสมรณะ. 19 มถนายน 2560, สบคนจาก ส านกขาวเจาพระยา: https://goo.gl/uS43Xy

ส านกงานพฒนาระบบขอมลขาวสารสขภาพ. (2552). ยาเสพตดกลบมาเบงบานเพราะการเมองออนแอ. 19 มถนายน 2560, สบคนจาก ส านกงานพฒนาระบบขอมลขาวสารสขภาพ: http://www.hiso.or.th/hiso/picture/reportHealth/ThaiHealth2009/thai2009_13.pdf

ส านกปองกนการทจรตภาคการเมอง. (2554). นกการเมองทดคนไทยตองการ. 20 มถนายน 2560, สบคนจาก ส านกงาน ป.ป.ช.: https://www.nacc.go.th/images/article/freetemp/article_20110324180725.pdf

ส านกวจยสงคมและสขภาพ. (2550). การตายอยางสนต: ความตายและการตายในพทธศาสนา. 8 สงหาคม 2560, สบคนจาก ส านกวจยสงคมและสขภาพ: http://www.shi.or.th/download/86/

Ref. code: 25595708031041HON

136

ส านกวจยสงคมและสขภาพ. (2550). การตายอยางสนต: ความตายในมตเชงวฒนธรรม. 8 สงหาคม 2560, สบคนจาก ส านกวจยสงคมและสขภาพ: http://www.shi.or.th/download/79/

ส านกวจยสงคมและสขภาพ. (2550). การตายอยางสนต: ผ-พราหมณกบความเชอเรองความตายในสงคมไทย. 8 สงหาคม 2560, สบคนจาก ส านกวจยสงคมและสขภาพ: http://www.shi.or.th/download/85/

สรชาต บ ารงสข. (2558). ดลอ านาจ: การพฒนาประชาธปไตย. 20 มถนายน 2560, สบคนจาก สถาบนพระปกเกลา: http://kpi.ac.th/media/pdf/M10_611.pdf

สรพล กอบวรรธนะกล. (n.d.). SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome). 4 มถนายน 2559, สบคนจาก คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล ม.มหดล: http://www.si.mahidol.ac.th/sirirajcme/Others/Hot_issues/sars.asp

อลงกรณ คลายสแกว. (2556). "ซอมบ" หนงกบความจรงทางวทยาศาสตร. (วรรณศร ศรวรรณ, ผสมภาษณ) สยามสาระพา. สบคนจาก https://www.youtube.com/watch?v=xaliQ3ALvfI

สอโสตทศนวสด เฉลมชาตร ยคล, ม.ร.ว. (ผก ากบ). (2558). ผหาอโยธยา [ภาพยนตร]. ไทย: สหมงคลฟลม.

ทรงยศ สขมากอนนต (ผก ากบ). (2552). 5 แพรง ตอน Backpacker [ภาพยนตร]. ไทย: GTH.

ทววฒน วนทา (ผก ากบ). (2547). ขนกระบผระบาด [ภาพยนตร]. ไทย: สหมงคลฟลม.

ทองมวนฟลม (ผก ากบ). (2558). ผหารตนโกสนทร [ภาพยนตร]. ไทย: โครงการเดกดนหนง สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง. สบคนจากhttps://www.youtube.com/watch?v=6IJw7pcP6WI

ธนตย จตนกล (ผก ากบ). (2534). สยมกย [ภาพยนตร]. ไทย: ไทเอนเตอรเทนมนต. พระพฒน เถรวอง. (2555). ร [มวสควดโอ]. ไทย: GMM Grammy. สบคนจาก

https://www.youtube.com/watch?v=JnnH3H0gZKQ

เหมนต เชตม (ผก ากบ). (2557). นองใหมรายบรสทธ ตอนซอมบบก [ละครโทรทศน]. ไทย. สบคนจากhttps://www.youtube.com/watch?v=39alrOsSrwI

อภสทธ โอภาสเอยมลขต (ผก ากบ). (2554). กานคอกด [ภาพยนตร]. ไทย: พระนครฟลม.

Ref. code: 25595708031041HON

137

กระดานขาวบนอนเทอรเนต Electronic Mailing List และ เวบบลอก

คดวาโลกนจะมวนทม "ซอมบ" ออกมาวงลลลาบนทองถนนแบบในหนงหรอไม. (2556). [กระทสนทนา] สบคนจาก พนทป: http://pantip.com/topic/31107363

คณจะเตรยมตวกนอยางไร. (2556). [กระทสนทนา] สบคนจาก พนทป: http://pantip.com/topic/30136437

ซอมบมจรงไหมครบ? (2556). [กระทสนทนา] สบคนจาก พนทป: http://pantip.com/topic/30937279

ถาเพอนสนทคณโดน "ซอมบกดทแขน" คณจะทงเขาไหม ? (2558). [กระทสนทนา] สบคนจาก พนทป: http://pantip.com/topic/33294698

ถามซอมบ 1000ตว มาลงเรอท คลองเตย ไทยเราจะตานไหวไหมคะ . (2556). [กระทสนทนา] สบคนจาก พนทป: http://pantip.com/topic/30657021

ถาวนหนงบนโลกเรา เกดมวกฤตซอมบ เราจะเอาวธการอยรอดยงไงครบ?? (2558). [กระทสนทนา] สบคนจาก พนทป: http://pantip.com/topic/33196465

ยทธวธซอมบครองโลก. (2556). [กระทสนทนา] สบคนจาก พนทป: http://pantip.com/topic/30275338

โรฮงญารองรฐบาลไทย หามสงกลบพมา. (2556). 9 สงหาคม 2560. [กระทสนทนา] สบคนจาก Pantip: https://pantip.com/topic/30064810

หากเกดเหตการณซอมบในไทย ทไหนปลอดภยพอจะตงเปนฐานได? (2557). [กระทสนทนา] สบคนจาก พนทป: http://pantip.com/topic/32522912

หากมซอมบเกดขนมาจรงๆ คดวาประเทศไหน ลมเปนประเทศแรก แลวประเทศไหนยนหยดอยเปนประเทศสดทาย. (2557). [กระทสนทนา] สบคนจาก พนทป: http://pantip.com/topic/31783967

A.J.Style. (2559). ผกดอยากดตอบ: เจยงซอ ต านานผดบแหงประเทศจน. 13 มถนายน 2560 สบคนจาก Rabbit daily: https://goo.gl/hNhy2i

Black Hunter. (2558). แนวหนงไทยทตายไปแลว และไมมใครคดทจะคดสรางในปจจบน. สบคนจาก https://pantip.com/topic/34152453

Ref. code: 25595708031041HON

138

BRIGHT TV. (2559). ยงกวาซอมบ!! เผยวนาทแฟนคลบ Adidas รมซอรองเทาจนรานแทบพง. สบคนจาก https://www.youtube.com/watch?v=BxaU30pwNbc

Drama Game Studio. (2557). Yingluck vs Zombies. ไทย. สบคนจาก http://www.mobogenie.com/download-yingluck-vs-zombies-1158107.html

iLaw Freedom. (2558). สรปสถานการณป 2558: ระบบยตธรรมตามสง เสรภาพขาดตลาด. 20 มถนายน 2560, สบคนจาก iLaw Freedom: https://freedom.ilaw.or.th/report/2015report

Kapook. (2553). เปดขอมลกรณพพาทปราสาทพระวหาร โดยศรโชค - นายกฯ. 19 มถนายน 2560, สบคนจาก Kapook.com: https://hilight.kapook.com/view/50919

KBank Live. (2558). เรวทะลซอมบ. ไทย. สบคนจาก https://www.youtube.com/watch?v=AiSChisWp6k

Major Cineplex. (2558). “กฏเหลกผหา” แปรศพไรชวตคนชพดขย าแพรระบาดไมเวนแมพระเดกผหญงคนแก, 20 มถนายน 2560, สบคนจาก Major Cineplex: http://www.majorcineplex.com/news/phee-ha-news-2

Marketing Oops! (2558). VTR ใหม KBank ปลอย “ซอมบ” ปวนเมอง ปราบเรยบดวย บตรเครดต “Kwave” แคโชว แตะ คม. 20 มถนายน 2560 สบคนจาก Marketing Oops!: https://www.marketingoops.com/news/brand-marketing/vtr-kbank-zombie-for-kwave/

MGR Online. (2559). คนหรอซอมบ! แคแยงซอรองเทา Adidas เมอเชาคนไทยแทบพงราน-เหยยบกนเกอบตาย. 13 ตลาคม 2559 สบคนจาก ผจดการออนไลน: http://www.manager.co.th/HotShare/ViewNews.aspx?NewsID=9590000010716

Michael Jackson performing Thriller. (2009). Michael Jackson - Thriller (Official Video). 13 มถนายน 2560, สบคนจาก Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=sOnqjkJTMaA

Mykie253. (2013). The Making of a Baby Vamp: Jessica - True Blood (Season 1). สบคนจาก https://www.youtube.com/watch?v=As2lQDyOvIY

Ref. code: 25595708031041HON

139

Owl's Crew (ผก ากบ). (2557). CLASS-Z - เกรยนไทยไฟทซอมบ [ภาพยนตร]. ไทย: มหาวทยาลยกรงเทพ. สบคนจาก https://www.youtube.com/watch?v=Sb6rQON19uM

Paween Khoenkaw. (2559). ภาพยนตรยค 80 ทเขามาฉายในบานเรา (พ.ศ. 2523-2532). สบคนจาก http://www.drpaween.com/peoplecine/wboard/m_maintopic.php?GroupID=52&Begin=16&RBegin=13&ID=9254

Siam Zombie Club. (2559). อาละวาดกลางกรง. เขาถงไดจาก Facebook: https://goo.gl/dNgfkG

Snook. (2552). สรปขาวเดนรอบป 2552. 19 มถนายน 2560 สบคนจาก Snook.com: http://news.sanook.com/853226/

Tanya Vermaak. (2014). 'Zombie' by The Cranberries - Song Analysis. 20 พฤษภาคม 2559 สบคนจาก https://prezi.com/aobrkwb1dge_/zombie-by-the-cranberries-song-analysis/

Thaiwater. (2554). บนทกเหตการณมหาอทกภยป 2554. 19 มถนายน 2560 สบคนจาก Thaiwater.net: http://www.thaiwater.net/current/flood54.html

The exorcist. (2555). ใบปดหนงระทกขวญของไทย หาดยาก. 13 มถนายน 2560, สบคนจาก pantip: http://topicstock.pantip.com/chalermthai/topicstock/2012/09/A12629372/A12629372.html

Twitter. (2560). #เหมอนซอมบ. [ขอความโพสต] สบคนจาก https://goo.gl/yRp3K3 Books and Book Articles Bishop, K. W. (2010). American Zombie Gothic: The Rise and Fall (and Rise) of the

Walking Dead in Popular Culture. North Carolina: McFarland. Drezner, D. W. (2011). Theories of INTERNATIONAL POLITICS AND ZOMBIES.

Oxfordshire: Princeton University Press.

Brodber, E. (1988). Myal. London.

Ref. code: 25595708031041HON

140

Brooks, M. (2003). The Zombie Survival Guide. New York, USA: Three Rivers Press. Fanon, F. (1963). The Wretched of the Earth. France: Grove Press. Hearn, L. (1938). Martinique Sketches. Tokyo: Nishinomiya. Inguanzo, O. (2014). Zombies on the Film: The Definitive Story of Undead Cinema.

New York, USA: Universe Publishing. Luckhurst, R. (2015). Zombies: A cultural history. London: Reaktion Books Ltd. Russell, R. (2014). Book of the dead: The Complete History of Zombie Cinema.

London: Titan Books. Sarris, A. (2004). Notes on the Auteur Theory in 1962. New York.

Seabrook, W. (1929). The Magic Island. California: Blue Ribbon Books. Seabrook, W. (1942). No Place to Hide: An Autobiography. Philadelphia. Articles Matthieu J. Guitton, Ce´cile Cristofari. (2014). Does Surviving the Zombie Apocalypse

Represent. Journal of Public Health Management and Practice, 375-377. Munz, P., Hudea, L., Imad, J., Robert J. Smith. (2009). When zombies attack!:

Mathematical modelling of an outbreak of zombie infection. Infectious Disease Modelling Research Progress, 133-150.

Electronic Media

Aeron Alfrey. (2012). Thai Film Posters. Retrived Form https://www.flickr.com/photos/mutantskeleton/sets/72157630755427078

Ahmed, Abdul-Azim. (2014). What Zombies Tell Us About Religion and Faith. Retrived Form Religion: http://www.onreligion.co.uk/what-zombies-tell-us-about-religion-and-faith/

AMC. (2017). Greatest Zombie Films. Retrived Form Filmsite: http://www.filmsite.org/zombiefilms.html

Ref. code: 25595708031041HON

141

Becky Little. (2016). The Bloody Truth About Vampires. Retrived Form National Geographic: http://news.nationalgeographic.com/2016/10/vampires-europe-new-england-halloween-history/

Bishop, K. (2009). Dead Man Still Walking: Explaining the Zombie Renaissance. Journal of Popular Film and Television, 37(1), 16-25. Retrived Form Google Scholar: https://goo.gl/iHboCQ

Bishop, K. (2010). The Idle Proletariat: Dawn of the Dead, Consumer Ideology, and the Loss of Productive Labor. The Journal of Popular Culture, 43(2), 234-248. Retrived Form http://www.thecyberhood.net/documents/papers/zombies_10.pdf

Burnham, R. (2013). Index of images military maps miscellaneous. Retrived Form http://www.napoleon-series.org/

Bycer, J. (2012). A Trip Down Horror Lane: zombie rebirths in Resident Evil. Retrived Form http://www.quartertothree.com/fp/2012/04/20/a-trip-down-horror-lane-zombie-rebirths-in-resident-evil/

Cameron M. Weed. (2009). The Zombie Manifesto: The Marxist Revolutions in George A. Romero’s Land of the Dead. Thesis , Graduate Faculty of Baylor University , Department of Communication Studies . Retrived Form https://baylor-ir.tdl.org/baylor-ir/bitstream/handle/2104/5335/Cameron_Weed_masters.pdf?sequence=1

Cheber, W. (2015). Are there actual Zombie Rules?. Retrived Form scifi.stackexchange.com: http://scifi.stackexchange.com/questions/8208/are-there-actual-zombie-rules

Dave Marks. (2016). SCIENTISTS DISCOVER UNDEAD GENES. Retrived Form Zombie Research Society: http://zombieresearchsociety.com/archives/29036

Diane Carr. (2009). Textual Analysis, Digital Games, Zombies. Retrived Form School of Literature, Media, and Communication Ivan Allen College of Liberal Arts:

Ref. code: 25595708031041HON

142

http://homes.lmc.gatech.edu/~cpearce3/DiGRA09/Tuesday%201%20September/306%20Textual%20Analysis,%20Games,%20Zombies.pdf

Film affinity. (2017). Mr. Stiff Corpse. Retrived Form https://www.filmaffinity.com/en/film511887.html

Film on Paper. (2016). Prince Of Darkness / Thailand. Retrived Form https://www.filmonpaper.com/posters/prince-of-darkness-thai/

Goodreads. (2011). The Magic Island. Retrived Form Goodreads: http://www.goodreads.com/book/show/605545.The_Magic_Island

IBDB. (2007). Zombie. Retrived Form International Broadway Data Base: https://www.ibdb.com/broadway-production/zombie-11488

Marche, S. (2013). WHY ZOMBIES ARE EVERYWHERE NOW. Retrived Form http://www.esquire.com/blogs/culture/why-zombies-are-everywhere

Mariani, M. (2015). The Tragic, Forgotten History of Zombies. Retrived Form http://www.theatlantic.com/entertainment/archive/2015/10/how-america-erased-the-tragic-history-of-the-zombie/412264/?utm_source=SFFB

Mingren, W. (2016). The Living Dead: Chinese Hopping Vampires. Retrived Form Ancient Origins: http://www.ancient-origins.net/myths-legends/living-dead-chinese-hopping-vampires-006050?nopaging=1

Neail, E. (2015). The Signification of the Zombie. Retrived Form http://www.huichawaii.org/: http://www.huichawaii.org/assets/neail,-elizabeth---the-signification-of-the-zombie.pdf

Ref. code: 25595708031041HON

143

ภาคผนวก

Ref. code: 25595708031041HON

144

ภาคผนวก

การใช Application Aurasma

Aurasma เปน Application ทใชเพอสรางและแสดงผลภาพ “ความเปนจรงเสรม” ทรจกกนในชอ AR (Augmented Reality Technology) ผวจยไดประยกตใชเทคโนโลยน เขากบการน าเสนอภาพตางๆ ในวทยานพนธ เพอใหผทรบชมไดมความเพลดเพลน และเขาถงเนอหาดวยการสราง “ความเปนจรงเสรม” เขากบภาพนงตางๆ ทปรากฏบนหนากระดาษ

เดมท ผวจยไดพยายามสราง Application เฉพาะส าหรบการใชงาน แตพบกบอปสรรคส าคญสองประการคอ ไฟลตดตงมใหญเกนไปทจะดาวนโหลด และไมสามารถใชในระบบปฏบตการ IOS ได ดงนนจงไดอาศย Aurasma Application เพอประยกตใชกบงาน “โดยในการใชงานมความจ าเปนจะตองเชอมตออนเทอรเนตเสมอ”

ทงนเนอหาและภาพทปรากฏเปนไปเพอประกอบการศกษาเทานน มไดมเจตนาในการคาเชงพาณชยแตอยางใด

ขนตอนในการใชงานและตดตงมดงน

1) การตดตง Application

ให ไปท App Store หรอ Google play จากนน คนหา Application ชอ “Aurasma”

เลอก INSTALL และรอจนกระทงตดตง Applicationเสรจ

ภาพท 1 การตดตง Application, โดย ผวจย.

Ref. code: 25595708031041HON

145

2) การเรยกใชงาน Application Aurasma

หล ง จ ากต ดต ง แ ล ว ให มองหาสญล ก ษ ณสามเหลยมสมวง ชอ Application Aurasma และท าการสมผสท Icon Application เพอเขาสการใชงาน

เมอเขาสหนา Application แลว จะปรากฏหนาตอนรบซงมทงหมด 5 หนา ใหเลอนไปจนกระทงพบกบหนาส าหรบ log in ใหสมผสทปม Skip (ดงวงสแดง)

ภาพท 2 การเรยกใชงาน Application Aurasma, โดย ผวจย. (กรณ IOS เมอเรยกใชงาน Application มความจ าเปนจะตองสรางบญชผใชงานจงจะสามารถใชงาน

ฐานขอมลตางๆไดอยางสมบรณ)

กด Skip

Ref. code: 25595708031041HON

146

3) การเตรยมฐานขอมลเพอใชงานประกอบวทยานพนธ

เ ม อ เ ข า ส ต ว Application แ ล ว ร ะบ บ ก ล อ ง ถ า ย ภ า พ ใ นโทรศพทมอถอจะท างานอตโนมต ในขนตอนนจะยงไมสามารถใชงานรวมกบวทยานพนธได จนกวาจะท าการเตรยมฐานขอมล โดยใหสมผสทรปสามเหลยมสเทาดานลาง (ดงวงกลมสแดง)

จากนน จะปรากฏหนาตาง Explore ใหท าการเลอกทแวนขยายเพอท าการคนหา (ดงวงกลมสแดง)

เมอท าการเลอกคนหาจะปรากฏหนาตางส าหรบพมพชอในชองคนหา

ใหพมพค าวา “deshing” จากนนกด Done หรอ Search เพอท าการคนหา

ภาพท 3 การเตรยมฐานขอมลเพอใชงานประกอบวทยานพนธ, โดย ผวจย.

Ref. code: 25595708031041HON

147

จากผลการคนหา ใหเลอก deshing’ s Public Auras ซงเปน Channel ทผวจยไดส ารองฐานขอมลเอาไว

จากนน สมผสทปม Follow เพอเปดรบฐานขอมลจากผวย

ภาพท 4 การเตรยมฐานขอมลเพอใชงานประกอบวทยานพนธ (ตอ), โดย ผวจย.

Ref. code: 25595708031041HON

148

หลงจากกด Follow แลว ใหรอตวเลขทแสดงจ านวนสอไมมเครองหมายบวก (+) ตามหลง จงจะสามารถใชงานได (จะแสดงจ านวนทงหมด 26 ภาพ)

จากนนใหสมผสทสญลกษณคลายโฟกสกลองรป ส เ ห ล ย ม โ ดย Application จะ เ ร ย ก ใ ช ง า น ก ล อ งโทรศพทมอถอทนท ในขนตอนนสามารถน า Application ไปใชงานไดกบภาพภายในวทยานพนธทมสญลกษณ

วางอยมมขวาของภาพ ภาพทแสดงผลจะมทงภาพเคลอนไหว วดโอ และลงก URL

เมอน ากลองสองบรเวณเหนอภาพ ภาพทแสดงผลจะมลกษณะคลายกบตวอยาง (ทางดานซาย) เรามารถสมผสทภาพปรากฏเพอลงกไปยงเวบไซตตางๆ

ภาพท 5 การเตรยมฐานขอมลเพอใชงานประกอบวทยานพนธ (ตอ), โดย ผวจย.

“ในการเปดใชงานครงตอไป เพยงแคเปด Application จะสามารถใชงานไดโดยไมตองเปดรบฐานขอมลอกครง”

Ref. code: 25595708031041HON

149

ประวตผเขยน

ชอ นางสาวชนญญา ประสาทไทย วนเดอนปเกด 31 พฤษภาคม พ.ศ.2534 วฒการศกษา ปการศกษา 2556: สงคมวทยาและมานษยวทยา

บณฑต (การวจยทางสงคม) มหาวทยาลยธรรมศาสตร ต าแหนง นกวจย ศนยนวตกรรมสงคม (Glab) ทนการศกษา พ.ศ. 2559: ทนสนบสนนวทยานพนธดานภาพยนตร

ประจ าปงบประมาณ 2559 หอภาพยนตร (องคกรมหาชน) พ.ศ. 2554: ทนเรยนดแตขาดแคลน คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. 2554: ทนนกกจกรรมเดน คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. 2553: ทนเรยนด คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ผลงานทางวชาการ ชนญญา ประสาทไทย. (2559). ซอมบไทย สงคมไทย และการเมองไทย. วารสารสงคมศาสตร,

28(2/2559), 105-131.

ประสบการณท างาน พ.ศ. 2560 นกวจย วทยาลยโลกคดศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. 2559 นกวจย สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) พ.ศ. 2556-2558 ผชวยนกวจย

คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร