1

หนวยท 15

ประชาธปไตยและกระบวนการพฒนาประชาธปไตยในยโรป

ผชวยศาสตราจารย ดร. จนจรา สมบตพนศร

ชอ ผชวยศาสตราจารย ดร. จนจรา สมบตพนศร วฒ ร.บ. (การระหวางประเทศ) เกยรตนยมอนดบหนง มหาวทยาลยธรรมศาสตร

M.A. International Studies (Conflict Resolution), University of Queensland, Australia Ph.D. Politics and International Relations, La Trobe University, Australia

ต าแหนง อาจารยประจ าสาขาการระหวางประเทศ คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

2

แผนการสอนประจ าหนวย ชดวชา ประชาธปไตยและกระบวนการพฒนาประชาธปไตย หนวยท 15 ประชาธปไตยและกระบวนการพฒนาประชาธปไตยในยโรป ตอนท

12.1 เสนทางสประชาธปไตยในยโรป 12.2 ความถดถอยและขยายตวของระบอบประชาธปไตย 12.3 ประชาธปไตยหลายรปแบบในยโรป 12.4 ความทาทายรวมสมย

แนวคด

1. ประชาธปไตยในทวปยโรปใชเวลาวกวาสามศตวรรษกวาจะหยงราก ตรงขามกบความเขาใจทวไป การเปลยนผานสประชาธปไตยในยโรปเปนไปอยางเชองชา ไรเสถยรภาพ และบางครงรนแรง การเผชญกบแรงกดดนจากทงภายในและภายนอกภมภาคสงผลใหสถาบนประชาธปไตยถดถอยและหลายครงลมสลาย ถกแทนทดวยระบอบการเมองแบบอน ไมวาจะเปนสมบรณาญาสทธราชย เผดจการทหาร ฟาสซสต และคอมมวนสต กระนนกดภายหลงสงครามโลกครงทสองประชาธปไตยในยโรปตะวนตกเขมแขงขน

2. ปจจยส าคญในการเปลยนผานสประชาธปไตยในยโรปตะวนตก ไดแก 1) ระเบยบทางการเมองและเศรษฐกจแบบดงเดม 2) วกฤตความชอบธรรมของระเบยบดงกลาว 3) การสรางรฐสมยใหม พฒนาการของระบบเศรษฐกจแบบทนนยมสงผลใหเกดชนชนใหม 4) แนวคดทางการเมองแบบเสรนยมซงแพรหลายในชวงศตวรรษท 18 และ 19 สราง “จตส านกพลเมอง” ใหม และ 5) การปะทะระหวางกลมชนชนน าเกาและใหม ปจจยเหลานสะทอนพฒนาการประชาธปไตยในยโรปซงเกดขนจากการเปลยนแปลงโครงสรางสงคมและเศรษฐกจ อนกรยทางใหกบความเปนพหนยม ระเบยบการเมองแบบเกาซงไมสามารถปรบตวใหสอดคลองกบบรบทใหมนไดตองเผชญกบการตอสของกลมการเมองใหมๆ ซงเหนวาวถทางการเมองแบบเดมไรความชอบธรรม การตอสดงกลาวด าเนนมาตงแตศตวรรษท 18 ในยโรปตะวนตก (โดยเฉพาะองกฤษและฝรงเศส) จนถงการปฏวตประชาธปไตยในยโรปตะวนออกในปลายทศวรรษท 1980 และลาสดในชวงป 2000 ถง 2010 เมอภาคประชาสงคมในยโรปตะวนออกเฉยงใตโคนลมระบอบ เผดจการ

3

คอมมวนสต การขยายตวของระบอบประชาธปไตยในยโรปในชวงหลงสงครามเยนเกดขนพรอมๆ กบการแผอทธพลของเศรษฐกจแบบเสรนยมใหม

3. ประชาธปไตยในยโรปแบงออกไดเปนสองรปแบบใหญๆ ไดแกแบบเสยงขางมาก ซงเนนพรรคการเมองสองพรรค โดยพรรคทไดคะแนนเสยงเลอกตงสงสดครองอ านาจทงในฝายบรหารและนตบญญต และแบบฉนทามต ซงสงเสรมใหรฐบาลมลกษณะผสม มาจากพรรคการเมองหลายพรรค ซงเจรจาตอรองกนเพอขบเคลอนนโยบายรวมกน แมมความตางทางอดมการณ รปแบบประชาธปไตยทงสองเปนผลจากพฒนาการทางประวตศาสตรในยโรปดงทปภปรายไวในแนวคดท 3 ทงยงสะทอนความพยายามจดการความขดแยงทางการเมอง รวมถงความหลากหลายทางศาสนาและชาตพนธของประชากร ซงตางกนไปในแตละประเทศ

4. ประชาธปไตยในยโรปก าลงเผชญความทาทายหลายรปแบบ ไดแกความเหลอมล าอนเกดจากนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหม ซงครอบง ายโรปมาตงแตปลายทศวรรษท 1980 นอกจากน กระแสผอพยพกอค าถามตอความสมพนธระหวางประชาธปไตย ขนตธรรม และพรมแดนในสหภาพยโรป ประเดนทงสองเชอมโยงกบกระแสขวาประชานยม ซงก าลงทาทายระบอบประชาธปไตยในยโรปทงในประเทศทประชาธปไตยหยงรากแลว และทยงอยในวยกระเตาะ ความทาทายเหลานสะทอนวกฤตศรทธาตอระบอบประชาธปไตยของชาวยโรป ขณะเดยวกชใหเหนวาระบอบดงกลาวเปดโอกาสใหปรบเปลยนแกไขเมอเกดความผดพลาดได

วตถประสงค

เมอศกษาหนวยท 15 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายพฒนาการทางประวตศาสตรของประชาธปไตยในยโรปได 2. อธบายปจจยเชงโครงสรางซงสงอทธตอพฒนาการประชาธปไตยในยโรป อนมทงลกษณะคลายและ

ตางจากภมภาคอนๆ 3. อธบายรปแบบประชาธปไตยอนหลากหลายในภมภาคยโรปได 4. อธบายปจจยซงทาทายประชาธปไตยในยโรป ณ ศตวรรษท 21 ได

กจกรรมระหวางเรยน 1. ท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 15 2. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 15.1 – 15.4 3. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอนแตละเรอง 4. ฟงรายการวทยกระจายเสยง 5. ชมรายการวทยโทรทศน

4

6. รบขอมลจากแหลงขาวในอนเตอรเนท 7. เขารบบรการการสอนเสรม (ถาม) 8. ท าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 15

สอการสอน 1. เอกสารการสอน 2. เทปเสยงประกอบชดวชา 3. รายการสอนทางวทยกระจายเสยง 4. รายการสอนทางวทยโทรทศน

ประเมนผล 1. ประเมนผลจากแบบประเมนตนเองกอนเรยนและหลงเรยน 2. ประเมนผลจากกจกรรมในเอกสารการสอน 3. ประเมนผลจากการสอบไลประจ าภาคการศกษา

เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

หนวยท 15 แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

5

ตอนท 15.1 เสนสประชาธปไตยในยโรป: โครงสรางเกา เงอนไขใหม และการปฏวตประชาชน

หวเรอง 15.1.1 โครงสรางเกา: ศาสนจกร ระบบศกดนา และสมบรณาญาสทธราชย 15.1.2 เงอนไขใหม: การเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจ และการรวมกลมทางการเมอง 15.1.3 การปฏวตประชาชน

แนวคด

1. ในยโรปชวงศตวรรษท 18 ระบบศกดนาของยโรปยงคงเขมแขง แมสงครามสามสบปน าไปสการลดบทบาทศาสนจกรในทางการเมองกตาม ขณะทสถาบนกษตรยทวอ านาจขนมากจนสรางเสถยรภาพแกระบอบสมบรณาญาสทธราชย ลกษณะทงสองประการนสงผลใหอ านาจทางการเมองและเศรษฐกจกระจกตวอยทสถาบนกษตรย ขนนาง และเจาตดทดน ขณะทชนชนไพรขยบสถานะทางเศรษฐกจและสงคมไดล าบาก ซงสวนทางกบเงอนไขทางสงคมและเศรษฐกจใหมทก าลงกอตวในยโรป

2. พฒนาการระบบราชการ การปฏรปศาสนา วทยาศาสตร การศกษา แนวคดเรองสทธ และการปฏวตอตสาหกรรมสงผลใหสงคมยโรปมลกษณะพหมากขน โดยเกดชนชนใหมสองชนชน ไดแกชนชนกลางและชนชนแรงงาน ซงตองการใหระบอบการเมองแบบเกาตอบสนองผลประโยชนตน มากขน รวมทงกระจายทรพยากรและความมงคงออกจากศนยกลางอ านาจเดม

3. ตวแสดงทงชนชนน าใหม ชนชนกลางใหม และชนชนแรงงาน ตางชวยผลกดนใหยโรปเปลยนผานไปสประธปไตย กลมคนเหลานตอสเพอใหรฐขยายสทธของตนในฐานะพลเมอง อกทงยงเรยกรองความเปนธรรมเพอใหตนมชวตท “ด” ในสงคมรฐ การตอสของประชาชนในยโรปเกดขนตอเนองตงแตศตวรรษท 18 โดยเฉพาะการปฏวตฝรงเศส ตลอดจนในองฤษเมอศตวรรษท 19 ในแงนปจจยเชงโครงสรางและพลงประชาชนชวากระบวนการพฒนาประชาธปไตยในยโรปเตมไปดวยความขดแยง การตอสของตวละครตางๆ รวมถงการเปลยนแปลงซงด าเนนไปอยางเชองชา ทกครงทเดนหนากลบสะดดและถอยหลง เรมนบหนงใหมไดเสมอ

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 15.1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายปจจยโครงสรางการเมองแบบเกาซงผลกดนพฒนาการประชาธปไตยในยโรปชวงศตวรรษท 18 ถง 20 ได

6

2. อธบายปจจยเชงโครงสรางเศรษฐกจและสงคมใหมอนผลกดนพฒนาการประชาธปไตยในยโรปชวงศตวรรษท 18 ถง 20 ได

3. อธบายไดวาการปฏวตของประชาชนหลายระลอกในยโรปชวงศตวรรษท 18 และ 19 สงผลตอพฒนาการประชาธปไตยในยโรปอยางไร

7

เรองท 15.1.1 โครงสรางเกา: ศาสนจกร ระบบศกดนา และสมบรณาญาสทธราชย

แมเชอกนวาประชาธปไตยก าเนดในยโรป (เอเธนส/กรซ) ประวตศาสตรการเมองยโรปสวนใหญถกปกคลมดวยบรรยากาศทางการเมองทหางไกลจากระบอบประชาธปไตยอยมาก ตงแตศตวรรษท 5 ภายหลงการลมสลายของจกรวรรดโรม อาณาจกรสวนใหญในยโรปยดถอระบอบเทวาธปไตย ( theocracy) ซงมครสตศาสนจกรเปนใหญและรบรองการปกครองของกษตรยและราชวงศ นอกจากนนบแตศตวรรษท 10 เปนตนมา สงคมยโรปอยใตระบบศกดนาซงแบงคนออกเปนสามกลม (order) หลกๆ ไดแกบาทหลวง, ขนนางและเจาทดน และไพร1 รปแบบทางเมองลาหลงกวาอารยธรรมจน อนเดย หรอออตโตมน ซงรงเรองขณะทยโรปอยในยคกลาง

ในป 1500 อาณาจกรนอยใหญในยโรปนบรวมกนได 1,500 อาณาจกร แมสงคมยโรปในยคอยในภายใตการปกครองของชนชนน ากลมเลกๆ ทวาหลายหมบานมสภาเพอจดการทดนและเกษตรกรรม สภาหมบานเหลานเปนทนทางสงคมประการหนงในการพฒนาการประชาธปไตยยโรป2 และภายหลงโรคระบาดครงรายแรงในชวงศตวรรษท 14 ซงคราประชากรยโรปไปกวา 1 ใน 3 ชนชนไพร (ทรอดชวตจากโรคระบาด) มอ านาจตอรองเจาทดนมากขนเพราะแรงงานหายาก ปรากฏการณนกลายเปน “จดเปลยนส าคญ” (critical juncture) ประการหนงทบ นทอนระบบเศรษฐกจแบบรวมศนยอยทชนชนน าในยโรปยคกลาง3

ระบอบเกาถกทาทายเขมขนขนนบแตศตวรรษท 16 เปนตนมา การคาอนรงเรองในเมองทาขององกฤษ ฝรงเศส เบลเยยม (หรอแฟลนเดอรในขณะนน) และดทช ใหก าเนดชนชนวาณช ซงขบเคลอนพาณชนยมในยโรป รวมถงการเดนเรอไปตางภมภาคเพอคาขาย กระแสฟนฟศลปวฒนธรรม (Renaissance) ซงใหก าเนดแนวคดมนษยนยม (Humanism) เกดขนในบรบทน มนษยนยมหวนกลบไปหาความรคลาสสคแหงยคกรก และหนหลงใหความรซงผลตโดยศาสนจกร4 กระแสมนษยนยมเปนแรงบนดาลใหแกกลมนกบวชผตองการปฏรปศาสนาครสต (reformists) ในชวงทายศตวรรษท 16 แกนน าหลกอยางมารตน ลเธอร (Martin Luther) จากแควนเลกๆ ในอาณาจกรเยอรมนวพากษความฉอฉลของสงฆราชและเสนอใหปฏเสธอ านาจของบาทหลวงและศาสนจกรโรมนคาทอลกในการตความพระคมภรไบเบล นกาย

1 ในยโรปตะวนออกชวงศตวรรษท 16 ไพรจ านวนมากกลายเปน “ทาส” (serf) เพราะเจาตดทดนตองการใชแรงงานในภาคเกษตรกรรมมากขน เพอตอรองอ านาจกบกษตรยและขนนาง. 2 John Merriman, A History of Modern Europe: From the Renaissance to the Present, 3rd edition (New York: W.W. Norton, 2010), 11. 3 Daron Acemoglu and James A. Robinson, Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity, and Poverty (London: Crown, 2012), 101-102. 4 Quentin Skinner, Renaissance Virtues: Visions of Politics, Volume II (Cambridge: Cambridge University Press, 2007).

8

โปรแตสแตนทแพรสะพดในอาณาจกรเยอรมนตอนเหนอ สวสเซอรแลนด ดทช และสแกนดเนวย สวนในองกฤษ พระเจาเฮนรท 8 ประกาศนกายใหมไดแกศาสนจกรแองกลกน (Anglican Church) ซงก าหนดใหกษตรยมอ านาจเหนอสงฆราช

การตอสระหวางอาณาจกรทสนบสนนนกายโปรแตสแตนทและคาทอลก กลายเปนศกชงอ านาจในภมภาคระหวางฝรงเศสและสเปน จนยดเยอเปนเวลา 30 ป (1618-1648) และจบลงดวยการลงนามในสนธสญญาสนตภาพทเมองเวสตฟาเลย (ในเยอรมนปจจบน)5 เหตการณนเปลยนโครงสรางอ านาจทางการเมองในยโรปสองประการ

ประการแรก ตงแตศตวรรษท 17 เปนตนมา อ านาจศาสนจกรลดนอยลง ขณะทอ านาจหนวยปกครองของ “ฆราวาส” เขมแขงขนในยโรปภาคพนทวป เชนฝรงเศส ปรสเซย สแกนดเนเวย โปแลนด และรสเซย ระบอบสมบรณาสทธราชยนยดกษตรยเปนศนยกลางการปกครอง สวนขนนางซงเคยมอ านาจในการปกครองเขตแควนของตนเองยอมรบอ านาจศนยกลางน โดยแลกกบการทตนยงไดรบสทธพเศษ มต าแหนงในวง และครองครองทดนรวมถง “ไพรตดทดน” อย กษตรยขยายอ านาจในการเกบภาษเหนอแขวงเมองตางๆ ทเคยมอสระทางการเงนอยบาง บงคบชาวบานใหเกณฑทหาร รวมถงคดเลอกขนนางและบชอป (ผแทนศาสนจกรซงอยใตก ากบของกษตรยภายหลง 1648 เปนตนมา) ทตนไววางใจใหด ารงต าแหนงใน “สภา”6 การปกครองของพระเจาหลยสท 13 และ 14 (1610-1715) ในฝรงเศสสะทอนจดสงสดของระบอบสมบรณาญาสทธราชยน กษตรยสามารถควบคมขนนางมใหแขงขน ขณะเดยวกนกอาศยขนนางและเจาตดทดนปราบปรามกบฏชาวนาในพนททรกนดาร ซงมกตอตานภาษจากสวนกลาง หรอใหบงคบใชแรงงานเพอความมงคงของชนชนปกครอง7 ในแงนการรวมอ านาจสสวนกลางสงผลใหอ านาจการเมองและทรพยากรกระจกตวอยทคนกลมนอยในเมองหลวง นเปนเงอนไขประการหนงซงบบคนคน “รากหญา” ใหปฏวตลมลางระบอบเกาในชวงศตววรษท 19 และ 20

อยางไรกด พฒนาการทางการเมองบนเกาะองกฤษสวนทางกบแนวโนมขางตน กลาวคอในชวงคาบเกยวกบสงคราม 30 ปในยโรปภาคพนทวป เกดสงครามกลางเมองระหวางพระเจาชารลสทหนงและฝายรฐสภา (ซงคมโดยขนนางตดทดนและชนชนพอคา) พระเจาชารลสเกบภาษเพมเพอท าสงคราม ทวารฐสภาไมยอมจงจดตงกองก าลงขนส สงครามจบลงในป 1651 โดยฝายรฐสภามชยเหนอฝายกษตรย ตอมาพระเจาเจมสทสองพยายามรวบอ านาจและหวนองกฤษคนสศาสนาครสตนกายคาทอลคในป 1688 ฝายรฐสภารวมมอกบเจาชายวลเลยมทสาม จากดทช (ซงสมรสกบลกสาวของพระเจาเจมสทสอง) โคนลมพระเจาเจมส 5 Merriman, op. cit., 80-134. 6 R. R. Palmer, The Age of Democratic Revolution: A Political History of Europe and America, 1760-1800 (Princeton: Princeton University Press, 2014), 24, 36. 7 Tilly, op. cit., 102-103.

9

ทสอง การปฏวตอนรงโรจน (Glorious Revolution) ครงนเปนหมายหมดส าคญตอพฒนาการประชาธปไตยในองกฤษ เชนในป 1689 เกดการออกพระราชบญญตสทธ (Bill of Rights) เพอยนยนอธปไตยของรฐสภาในการออกกฎหมาย โดยสถาบนกษตรยไมอาจแทรกแซงหรอยกเลกกฎหมายทออกโดยสภาได รวมถงประกนสทธในทรพยสนสวนบคคล และใหก าเนด “หลกนตธรรม” (rule of law) อนถอวากฎหมายบงคบใชกบทกคนอยางเทาเทยม8 การปฏวตอนรงโรจนยงเปนจดจบของระบอบสมบรณาญาสทธราชในองกฤษ โดยเกดการกระจายอ านาจสสวนลางของสงคมมากขน ขณะเดยวกนกลดการผกขาดนโยบายทางเศรษฐกจไวทสถาบนกษตรย กระนนกด ในทางปฏบต ชนชนขนนางและเจาตดทดนยงคงมสทธเสยงเหนอคนสามญ การเลอกตงในองกฤษยงจ ากดอยทประชากรเพศชายซงมทรพยสนและทดนเทานน นอกจากน เจาตดทดนสวนใหญด ารงต าแหนงในสภาสงและสภาลาง

ประการทสอง ควบคกบระบอบสมบรณาญาสทธราชย โครงสรางรฐสมยใหมพฒนาอยางรดหนาตงแตศตวรรษท 17 เปนตนมา ระบบราชการขยายใหญและหยงรากในสงคมยโรปมากขน โดยท าหนาทส าคญคอบรหารจดการกองทพอาชพ9 ระบบราชการนสงผลสองทศทาง ประการแรกคอในทางหนงแมระบบราชการชวยสรางประสทธภาพในการบรหารจดการรฐใหสอดรบกบอ านาจรฐซงแผขยายมากขน ทวาระบบดงกลาวตงอยในบรบทสงคมแบบเกา ไดแกระบบศกดนาซงแยกไมออกจากระบบอปถมภ (ทเนนพวกพอง เครอขายสวนตว มากกวาผลประโยชนสาธารณะ) ดวยเหตนการคดเลอกคนเขารบราชการจงไมไดขนอยกบความสามารถของบคคล แตขนอยกบชาตก าเนด ตลอดจนสายสมพนธกบสถาบนกษตรย ชนชนขนนางและเจาตดทดนจงยงคงมอทธพลและธ ารงความมงคงของตนได10 ประการทสอง ศกยภาพรฐสมยใหมทเพมขนยงหมายถงชาวบานสามญถกควบคมมากขน การเกบภาษเปนไปอยางถถวนจนไมสามารถหลบหลกภาษได ขณะเดยวกนภายใตระบอบสมบรณาสทธราชยชาวบานไมมชองทางใหรองเรยนปญหา ความทกขรอนของตน หรอโตแยงเจาหนาทซงขดรดภาษได ฉะนนจงกอกบฏหลายครง แตศกยภาพทางทหารของรฐทเพมขนกสงผลใหการปราบปรามกบฏรนแรงและเดดขาดมากขน ความลกลนเชนนเปนชนวนความขดแยงระหวางชนชนน าและคนธรรมดาสามญ การปฏวตทเกดขนในศตวรรษท 19 และ 20 จะท าลายเครอขายทางสงคมแบบเดม (หรอทนกสงคมวทยา ชารลส ทลล (Charles Tilly) เรยกวา “network of trust”) ซงเนนชาตตระกล ความสมพนธสวนตวและเครอขายพวกพอง ขณะเดยวกนกสราง “พนทสาธารณะ” และขยาย “สทธ” ของ “ประชาชน” ในการมตวแทนและมสวนรวมในกจการสาธารณะ11

8 George Yerby, People and Parliament: Representative Rights and the English Revolution (Hampshire: Palgrave Macmillan, 2008). 9 กอนหนานราชวงศยโรปอาศยทหารรบจางเมอตองออกศกสงคราม. 10 Palmer, op. cit., 60-65. 11 Tilly, op. cit., 45-54; Flemming Mikkelsen, Knut Kjeldstadli and Stefan Nyzell, Popular Struggle and Democracy in Scandinavia (London: Palgrave Macmillan, 2018), 3.

10

กจกรรม 15.1.1 อะไรคอปจจยจากโครงสรางการเมองแบบเกาซงผลกดนพฒนาการประชาธปไตยในยโรปชวงศตวรรษท 18 ถง 20 แนวตอบกจกรรม

แนวตอบกจกรรม

ในยโรปชวงศตวรรษท 18 ระบบศกดนาของยโรปยงคงเขมแขง แมสงครามสามสบปน าไปสการลดบทบาทศาสนจกรในทางการเมองกตาม ขณะทสถาบนกษตรยทวอ านาจขนมากจนสรางเสถยรภาพแกระบอบสมบรณาญาสทธราชย ลกษณะทงสองประการนสงผลใหอ านาจทางการเมองและเศรษฐกจกระจกตวอยทสถาบนกษตรย ขนนาง และเจาตดทดน ขณะทชนชนไพรขยบสถานะทางเศรษฐกจและสงคมไดล าบาก ซงสวนทางกบเงอนไขทางสงคมและเศรษฐกจใหมทก าลงกอตวในยโรป

11

เรองท 15.1.2 เงอนไขใหม: การเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจ และการรวมกลมทางการเมอง

ศตวรรษท 18 เปนยครงโรจนทางวทยาศาสตรซงสนคลอนอทธพลศาสนจกรในชวตประจ าวนของผคนในยโรป นกายโปรแตสแตนทททาทายค าสอนของนกายคาทอลกชวยสงเสรมใหองคความรใหมแพรหลายมากขน นกายโปรแตสแตนทชวาปจเจกบคคลสามารถตความพระคมภรไบเบลเองได โดยไมตองพงบาทหลวง นสงผลใหผคนทหนมานบถอนกายโปรแตสแตนท และเปดรบความรวทยาศาสตรโดยไมเหนวาขดกบหลกศาสนาแตอยางใด นกวทยาศาสตรและนกปรชญาซงถกคกคามจากศาสนจกรในประเทศทคนสวนใหญนบถอนกายคาทอลคตางลภยมายงองกฤษ ดทช ปรสเซย และสแกนดเนเวย12 ส าหรบคนทวไป การทนกบวชจากนกายโปรแตสแตนทแปลพระคมภรไบเบลเปนภาษาทองถนเปดโอกาสใหผคนไดอานหนงสอในภาษาทตนเขาใจได13 ฉะนนจงมโอกาสไดรบการศกษามากขน จ านวนสถาบนการศกษาในยโรปชวงนเพมขนอยางเหนไดชด พรอมๆ กบจ านวนผคนทไดรบการศกษามากขน14

การปฏวตทางวทยาศาสตรซงกลาทาทายกบโลกทรรศนแบบยคกลางยงชวยเสรมหนนปรชญาและแนวคดทางการเมองใหมๆ ซงในทายทสดทาทายอ านาจเบดเสรจของระบอบสมบรณาญาสทธราชย และกรยทางใหแกหลกการส าคญในระบอบประชาธปไตย ยครงโรจนทางปญญา (Enlightenment) นเชอในความเปนปจเจกบคคล (individualism) ของมนษยซงมปญญาและเหตผล ฉะนนสามารถเขาถงความรไดดวยตนเอง โดยไมตองใหผมอ านาจมาชแนะ นกปรชญาจากเกาะองกฤษอยางจอหน ลอค (John Locke, 1632-1704) เสนอแนวคดเรอง “สทธ” ในทรพยสนสวนบคคล และสทธในการขบถตออ านาจผน าของประชาชน แนวคดประการแรกสงเสรมการกระจายทรพยากรออกจากชนชนน าเกาและชวยพฒนาระบบเศรษฐกจแบบเสรนยมในเวลาตอมา สวนแนวคดประการหลงตความความสมพนธระหวางชนชนปกครองกบผอยใตการปกครองใหม โดยชวาทงสองฝายม “สญญาประชาคม” (social contract) ชนชนน าปกครองไดเพราะคนขางลางยนยอม ฉะนนเมอใดทผปกครองฉอฉล ผใตปกครองกมสทธถอดถอนความยนยอมน งานเขยนของลอคยงเปนรากฐานใหการปฏรปการศกษา สงเสรมเสรภาพสอ และขนตธรรมทางศาสนา15 อกทงยงสนบสนนการแยกอ านาจการปกครองเพอใหเกดการตรวบสอบถวงดล นกปรชญาคนอนๆ จากยโรปภมภาคโดยเฉพาะมองเตสกเออ (Montesquieu) ฟรองซว วอลแตร (François Voltaire) และฌอง ฌารค รสโซ (Jean Jacques Rousseau) ชนชมความเขมแขงของระบบรฐสภาองกฤษ ขณะทวพากษระบอบ

12 Colin Russell, Science and Social Change in Britain and Europe, 1700-1900 (New York: Macmillan Education, 1983). 13 ภาษาละตนซงเปนภาษาหลกในระบบการศกษาดงเดมทครอบง าโดยศาสนจกรคาทอลก. 14 Merriman, op. cit., 307-311. 15 แนวคดเรองขนตธรรมทางศาสนาของลอคไดรบอทธพลอยางมากจากสงคราม 30 ปในยโรป รวมถงสงครามกลางเมองในบานเกดของเขาทองกฤษ.

12

สมบรณาญาสทธราชยในสงคมตน นกคดเหลานเชอมนในระบบกฎหมาย ความศกดสทธของรฐธรรมนญ รวมถงเสรภาพของปจเจกบคคล อมมานเอล คนท (Immanuel Kant) ถงกบเสนอวาเงอนไขส าคญทจะชวยใหยโรปมสนตภาพสถาวรไดคอรฐสมบรณาญาสทธราชยทงหลายตองเปลยนเปนระบอบสาธารณรฐ ทส าคญคอนกคดเหลานเหนตรงกนวาจะพฒนาสงคมใหเรองปญญาได ตองเผยแพรความรสคนสามญ แนวโนมนตางออกจากไปจากยคกลางซงความรกระจกตวอยทชนชนน าเทานน

โอกาสทางการศกษาและการผลตความรใหมสงผลใหปรมาณและคณภาพของการศกษาชาวยโรปดขน ในชวงปลายศตวรรษท 18 ประชากรชายในองกฤษ ฝรงเศส ดทช และอาณาจกรตางๆในเยอรมน กวาครงอานออกเขยนได (แมวาผหญงจะยงรหนงสอในสดสวนนอยกวา) ววฒนาการพมพในยโรปซงพฒนาชวงศตวรรษท 15 กาวหนาขน และเกดส านกพมพเพมขน รวมทงยงมหนงสอพมพ ปาจารยสาร และนตยสารมากขนดวย ผคนสนใจอานหนงสอหลากหลายทงนวนยาย ประวตศาสตร และปรชญา ประมาณการวาหนงสออนทรงอทธพล The Spirit of Laws ของมองเตสกเออขายไดมากกวา 35,000 เลม ขณะเดยวกนหองสมดสาธารณะซงมจ านวนเพมขนเปดโอกาสใหผคนรวมกลมอานหนงสอและแลกเปลยนความเหน 16 นอกจากน ยงมการรวมกลมพดคยเกยวกบหนงสอ “ตองหาม” ในรานกาแฟ หรอหองสวนตว ผคนเรมแสดงความเหนทางเมองในทสาธารณะมากขน ในชวงปลายศตวรรษท 18 เกดศพทส าคญอยาง “ความเหนสาธารณะ” (public opinion) ถงแมมความพยายามปดกนความเหนททาทายอ านาจสถาบนกษตรย ทวาเมอเจอแรงกดดนจากหลายทศทาง ชนชนปกครองในยโรปจงยอมประนประนอมกบ “ความเหนสาธารณะ”17

การเปลยนแปลงในวฒนธรรมสาธารณะเกดขนพรอมกบการเปลยนโครงสรางทางสงคม ยโรปกอนการปฏวตฝรงเศสยงยดมนในระบบศกดนา ไพรตดทดนคดเปนสดสวนถงรอยละ 75 จากประชากรทงหมดในภมภาค ประชากรสวนใหญนเปนแหลงรายไดหลกของชนชนสงและเจาตดทดน รวมถงราชวงศ หนาทของไพรตอชนชนปกครองถกก าหนดโดยชาตก าเนดเพราะฉะนนการเลอนฐานะใหสงขน (upward mobility) ยากมาก อยางไรกดพฒนาการระบบราชการ การปฏรปศาสนา วทยาศาสตร การศกษา และแนวคดเรองสทธเปดโอกาสใหเกดชนชนใหมซงอยระหวางชนชนสงและไพร ในองกฤษ ดทช และสวสเซอรแลนด ชนชนใหมนพฒนาจากพอคาและชางฝมอ (หรอ “Burgher”) ซงโดยมากอาศยในเมอง ในแควนปรสเซยของเยอรมน คนเหลานคอกลมอาชพใหมซงไดรบการศกษาสมยใหมเพอรบใชในระบบราชการและอตสาหกรรมทก าลงเตบโต เชนทนายความ แพทย และขาราชการ เปนตน “ชนชนกลาง” ทมก าลงทรพยมกซอทดนและเปลยนสถานะตนใหกลายเปนชนชนสง เทยบเทาขนนาง อยางไรกด คนเหลานมกไมไดรบการยอมรบจากชนชนปกครองดงเดม เพราะขาดคณลกษณะดานชาตก าเนด ฉะนนจงถอวาเปนพวก “เศรษฐใหม”

16 Rusell, op. cit. 17 Marriman, op. cit., 346.

13

(nouveau rich) โดยรวมแลว ชนชนใหมนถกเรยกวา “middling sort” ชนชนกลาง (middle class) หรอกระฎมพ (bourgeois)

การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจนบแตการปฏวตอตสาหกรรมชวยใหคนชนชนกลางขยายตว และกลายเปนพนธมตรส าคญของชาวไรชาวนาในการปฏวตประชาธปไตยในหลายสงคม พฒนาการทางการเมองขององกฤษตงแตหลงการปฏวตอนรงโรจนในป 1688 เปดโอกาสใหคนทวไปทมใชชนชนปกครองมสวนรวมทางการเมอง เศรษฐกจ และชวตทางสงคมมากขน ความเปลยนแปลงอนเปนผลจากพฒนาการในชวงศตวรรษท 17 ถง 18 ไดแก การเปดเสรทางการเงน คนทวไปสามารถกยมเงนจากธนาคารแหงชาตองกฤษซงตงขนเมอป 1694 พอคาและชางฝมอจ านวนมากกยมเงนมาพฒนาธรกจตน ปจจยดานแหลงทนนผสานกบปจจยดานความรทางวทยาศาสตรซงเรมแพรหลายมากขนสงผลใหนกประดษฐมทนรอนในการคนควาและทดลองเทคโนโลยใหมๆ นอกจากน กฎหมายซงคมครองสทธในทรพยสนสวนวบคคล รวมถงทรพยสนทางปญญาชวยใหนกประดษฐเหลานมนใจมากขนวาสามารถหารายไดจากผลงานของตนได พหนยมทางการเมอง ไดแกการเปดโอกาสใหผคนหลากหลายมสวนรวมทางการเมองและคมครองสทธสวนบคคล จงสงผลตอพหนยมทางเศรษฐกจ (การลดการผกขาดอ านาจทางเศรษฐกจไวทชนชนน า ) โดยเปดโอกาสใหกลมคนหลากหลายเขาถงปจจยทางเศรษฐกจและสามารถเลอนสถานะทางสงคมได18

ประมาณการวาในชวงป 1660 ถง 1760 เกดประดษฐกรรมใหมๆ ซงไดรบการจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาถง 210 ประดษฐกรรม ผลงานทส าคญอนใหก าเนดการปฏวตอตสาหกรรม ไดแกเครองจกรไอน า ซงคดคนโดยเจมส วต (James Watt) ผผลตเครองดนตรชาวสกอต ในป 1769 เครองจกรไอน าขบเคลอนอตสาหกรรมสงทอซงก าลงเฟองฟในองกฤษ โดยอาศยวตถดบจากอาณานคมอยางอนเดย ชวงทศวรรษ 1770 เกดโรงงานอตสาหกรรมสงทอเปนทแรกโดยมคนงานราว 200 คน หลงจากนนไมกป คนงานเพมขนเปนหลายเทาตว นกเศรษฐศาสตรเสรนยมคนส าคญอยางอดม สมธ (Adam Smith, 1723-1790) สงเกตววฒนาการของระบบเศรษฐกจในชวงตนของการปฏวตอตสาหกรรม โดยชวาหากคนงานแบงหนาทกนท า และผลตของเดมซ าๆ จะท าใหผลผลตเพมขน บทวเคราะหนกลายเปนฟนเฟองส าคญของระบบทนนยมซงจะถกวางคกบระบอบประชาธปไตยแบบเสรนยม (liberal democracy) ในเวลาตอมา19 นอกจากองกฤษแลว อตสาหกรรมยงขยายตวในฝรงเศส เยอรมน และสแกนดเนเวย (ชวงศตวรรษท 19) อยางไรกดในยโรปกลางและตะวนออก ชนชนน าเดมไมยอมรบการปฏวตทางเทคโนโลย อตสาหกรรม และชนชนใหม ดงจะเหนได

18 Acemoglu and Robinson, op. cit., 197-207; Jan de Vries, The Industrious Revolution: Consumer Behavior and the Household Economy, 1650 to the Present (Cambridge: Cambridge University Press, 2008). 19 Marriman, op. cit., 373.

14

จากการทราชวงศฮบสบวรก (Habsburg) แหงจกรวรรดออสเตรยฮงการไมเหนดวยกบเทคโนโลยรถไฟไอน าเพราะเกรงวาจะเปลยนโครงสรางสงคมเดม และบนทอนอ านาจราชวงศ20

การปฏวตอตสาหกรรมเปลยนโครงสรางทางสงคมและเศรษฐกจ โดยเฉพาะในยโรปตะวนตกอยางถงรากถงโคน ในชวงตนศตวรรษท 18 ถง 19 ชนชนกลางเตบโตในยโรปตะวนตก โดยมทรพยสนมากพอทจะใชชวตอยางสขสบาย ทงยงสนใจวฒนธรรม ศลปะ และวถชวตแบบชนชนสงมากขน ชนชนกลางกลายเปน “กลมผบรโภค” กลมใหญ โดยไขวควาสนคาจากอาณานคมแดนไกล วถบรโภคนยมสงผลใหเศรษฐกจในยโรปตะวนตกขยายตวยงขน อยางไรกดสภาพชวตของประชากรอกวารอยละ 70 ในพนทไกลปนเทยงซงประชากรสวนใหญเคยเปนไพรตดทดนยงไมดขนมากนก ชาวไรชาวนาในชนบทอพยพสเมองอตสาหกรรมเพอหางานท า ดวยเหตน ขณะทการปฏวตอตสาหกรรมสรางความเขมแขงใหแกชนชนกลาง (พอคาและนายทน เปนตน) กใหก าเนดชนชนใหม ไดแกชนชนแรงงาน21 คนงานอยกนอยางแออดในเมองและขาดสาธารณปโภคขนพนฐาน ทงยงไมมระบบสาธารณะสขทดพอ ขณะเดยวกนกตองเสยงอนตรายในการท างานกบเครองจกรหรอในเหมองแร นกปรชญาชาวเยอรมนฟรดคช เองเกลส (Friedrich Engels, 1820-1895) บนทกสภาพความเปนอยอนย าแยของคนงานในเมองอตสาหกรรมส าคญขององกฤษอยางแมนเชสเตอร (Manchester) โดยชวาอตราการเสยชวตของคนงานในเมองใหญมากกวาชาวบานในชนบทถงสเทา22 เองเกลสเขยนงานรวมกบสหายอยางคารล มารกซ (Karl Marx, 1818-1883) โดยสรางผลงานชนส าคญรวมกนคอ “แถลงการณพรรคคอมมวนสต” (Communist Manifesto) เองเกลสยงสนบสนนใหมารกซเขยนผลงานเลองชอไดแก ทน (Das Kapital) ซงกลายเปนแรงบนดาลใจใหแกการปฏวตชนชนกรรมาชพทวโลก23

ในแงนการปฏวตอตสาหกรรมชวยใหระบอบประชาธปไตยในองกฤษเขมแขงและกรยทางให เกดการเปลยนสระบอบประชาธปไตยในยโรปสวนภมภาค ทงยงใหก าเนดอดมการณเศรษฐกจการเมองใหมอยางสงคมนยม ซงจะทงเปนปฏปกษกบประชาธปไตย แตขณะเดยวกนกสามารถผสานกบระบอบดงกลาวจนกลายเปนระบอบประชาธปไตยสงคม (social democracy) ในยโรปหลายประเทศ กลาวคอ ในชวงปลายศตวรรษท 19 ถงตนศตวรรษท 20 พรรคการเมองสงคมนยมปรากฏขนในเยอรมน (1875) เดนมารก (1876-1878) เบลเยยม (1885) และสวเดน (1887) และไดรบคะแนนเสยงจากการเลอกตงเพมขนเรอยๆ ในเยอรมน ความนยมตอพรรคสงคมนยมท าใหออตโต วอน บสมารก (Otto von Bismarck, 1815-1898)

20 Acemoglu and Robinson, op. cit., 229. 21 Ivan Berend, An Economic History of Nineteenth Century Europe: Diversity and Industrialization (Cambridge: Cambridge University Press, 2013), 206-283. 22 Friedrich Engels, Die Lage der arbeitenden Klasse in England (Berlin: Ausgabe, 2017). 23 Karl Mark, Das Kapital: Kritik der Politischen Ökonomie (Stuttgart: Kröner, 2009).

15

นายกรฐมนตรปรสเซย (เยอรมน) ในเวลานน ตองด าเนนนโยบายใหสวสดการแกแรงงานเสยเอง เพอปองกนการปฏบตฝายซาย สวนในสแกนดเนเวย อทธพลของพรรคสงคมนยมสงผลใหรฐบาลด าเนนนโยบายใหสวสดการแกแรงงาน24 สวนในองกฤษ พรรคสงคมนยมนอยใหญ รวมกบสหภาพแรงงานตงพรรคแรงงาน (Labour Party) ขนชวงป 1900 และกลายเปนฝายตานพรรคอนรกษนยมทส าคญ

ขณะทพรรคการเมองเรมเตบโต กลมวชาชพโดยเฉพาะคนงานในโรงงานอตสาหกรรมรวมตวเรยกรองและรกษาผลประโยชนกลมตน ตลอดจนใหความชวยเหลอสมาชกในกลม กลมทส าคญไดแกสหภาพแรงงาน สมาคมการคา และองคกรชางฝมอ (artisan organisation) องคกรเหลานประทวงเรยกรองสวสดการ และในหลายกรณกอการปฏวตเปลยนแปลงระบอบการปกครอง ในองกฤษ กลมแรงงานรวมมอกบชนชนกลางประทวงและเรยกรองใหรฐบาลขยายสทธเลอกตง การประทวงดงกลาวกดดนใหสภาผานพระราชบญญตปฏรปในป 1832 (Reform Bill of 1832)25 สวนในรฐเยอรมนและสแกนดเนเวย สหภาพแรงงานและพรรคประชาธปไตยสงคมมกรวมมอกนเพอเรยกรองใหรฐบาลประกนสทธแรงงาน การรวมกลมและสรางเครอขายพนธมตรขามกลมเชนนเปนนมตรหมายใหมในการเมองยโรป เพราะสะทอนวาเครอขายความสมพนธเคลอนจากพนทสวนตวสพนทสาธารณะ ความรวมมอขามกลมเปนผลจากการประสานประโยชนรวมกนและสรางความเปนน าหนงใจเดยวกน (solidarity) ดงทกลาวไวในสวนทแลว การท าลายเครอขายอปถมภแบบเกาและสรางเครอขายใหมในพนทสาธารณะเปนเงอนไขส าคญเออใหกลมผลประโยชนรวมตวกดดนกลมชนชนน าใหยอมเปลยนระบอบการปกครองสประชาธปไตยไดในทสด

กจกรรม 15.1.2

อะไรคอเงอนทางสงคมและเศรษฐกจใหมในยโรปชวงศตวรรษท 18 ถง 20 ทสงผลตอระบอบการเมอง “เกา”

แนวตอบกจกรรม

พฒนาการระบบราชการ การปฏรปศาสนา วทยาศาสตร การศกษา แนวคดเรองสทธ และการปฏวตอตสาหกรรมสงผลใหสงคมยโรปมลกษณะพหมากขน โดยเกดชนชนใหมสองชนชน ไดแกชนชนกลางและชนชนแรงงาน ซงตองการใหระบอบการเมองแบบเกาตอบสนองผลประโยชนตน มากขน รวมทงกระจายทรพยากรและความมงคงออกจากศนยกลางอ านาจเดม

24 Berend, op. cit., 274-275. 25 Collier, op. cit.,

16

เรอง 15.1.3 การปฏวตประชาชน การปฏวตซงลมลางระบอบการเมองเกาในยโรปตะวนตกชวงศตวรรษท 18 และ 19 เปนผลจากการ

ทระบอบสมบรณาญาสทธราชยในยโรปภมภาครวบอ านาจสสถาบนกษตรย สรางความไมพอใจตอกลมชนชนน าบางสวน การทชนชนกดขรดไถชาวไรชาวนา ซงกลายเปนเงอนไขใหชนชนน ากลมนซงไมพอใจชนชนน าอกกลมระดมมวลชนไดมหาศาล นอกจากน การปฏวตอตสาหกรรมใหก าเนดชนชนใหมอยางชนชนกลางและชนชนแรงงาน คนสองกลมนรสกตกเปนเหยอชนชนน าและเจาขนมลนาย จนรวมมอเปลยนโครงสรางอ านาจการเมองได ประการสดทาย ชนชนกลาง แรงงาน และกลมทางการเมองใหม (เชนพรรคการเมองและสหภาพแรงงาน) รวมมอขามกลมเพอประทวง กดดน และคว าบาตรชนชนน าทย อร งมใหคนเหลานแบงสรรอ านาจทางการเมองใหแกกลมเหลาน26 การปฏวตซงหลายครงรนแรง หรอการ “ข” วาจะเกดการปฏวตทรนแรง โนมนาวใหชนชนน ายอมประนนอม โดยวธการประทวงแบบใหมเนนการใชพนทสาธารณะ การระดมคนจ านวนมาก และมการจดตง การรวมตวมกเกดขนในสวนสาธารณะหรอจตรสกลางเมอง และมกมการปราศรย หรอแจกใบปลว นอกจากน ปฏบตการประทวงยงมงทาทายนโยบายรฐและผมอ านาจดวยการปฏเสธไมจายภาษ รวมตวหยดงาน และแสรงท างานชา เปนตน ลกษณะสรางพลงตอรองแกกลมผประทวงไดมากขน และตางจาก “ขบถชาวนา” แบบดงเดม27

ระบอบการเมองแบบเกาในยโรปถกตงค าถามและทาทายถมากขนในชวงปลายศตวรรษท 17 ถงศตววรษท 18 โดยเฉพาะในฝรงเศส ณ ป 1789 ซงสถาบนกษตรยและขนนางรวมอ านาจสศนยกลางมากขน ฝายแรกเพมภาษคนสามญเพอใชจายสวนตวและกอสงคราม เมอหนสนเพมขนเรอย กขายต าแหนงราชการใหแกขนนางและเศรษฐใหม ประมาณการวาในป 1789 กษตรยฝรงเศสสรางต าแหนงใหมเพอขายใหแกชนชนสงกวา 50,000 ต าแหนง ในฝายขนนางเกดความแตกแยกระหวางฝายทมทรพยสนและฝายทดอยกวา โดยฝายหลงถกรดรอนสทธพเศษจนสงสมเปนความไมพอใจ นอกจากน ภยธรรมชาตชวงป 1787 ยงท าใหชาวไรชาวนายากจนลงกวาเดม ขณะททางการยงคงขดรดแรงงานและภาษตอไป ปจจยส าคญอนเปนชนวนใหเกดการลมลางระบอบสมบรณาญาสทธราชยในป 1789 คอความขดแยงระหวางพระเจาหลยสท 16 และขนนางซงด ารงต าแหนงในสภา สภาสวนทเปนตวแทนไพรตดทดนเรมทาทายอ านาจของสถาบนกษตรยและเจาตดทดน โดยแยงวาชนชนน าเหลานไมไดท าเพอผลประโยชนของ “ประชาชน” ฝรงเศสสวนใหญ

แนวคดเรอง “ชาต” ซงมนยถง “ประชาชน” จงถอก าเนดขนจากการปฏวตคร งน “ประชาชน” ซงเปนชาวไรชาวนาสวนใหญตงกองก าลงตดอาวธและตอสกบฝายชนชนปกครอง ในเดอนสงหาคม 1789 สภา

26 Ruth Berins Collier, Paths Toward Democracy: The Working Class and Elites in Western Europe and South America (Cambridge: Cambridge University Press, 1999); Charles Tilly, Contention & Democracy in Europe, 1650-2000 (Cambridge: Cambridge University Press, 2004). 27 Tilly, op. cit., 8.

17

เสนอทางออกจากสงครามกลางเมองโดยใหยกเลกระบบศกดนา ทงยงออกประกาศ “สทธของมนษยและพลเมอง” (Declaration of the Rights of Man and Citizen) ซงระบวาอ านาจอธปไตยเปนของปวงชนในชาต28

กาวแรกของประชาธปไตยในฝรงเศสสะดดลงในป 1793 แมจกรพรรดฝรงเศส นโปเลยน โบนาปารต (Napoleon Bonaparte, 1769-1821) ขยายอ านาจทางทหารของฝรงเศสไปทวยโรปและสรางรฐสมยใหมในดนแดนซงตนยดครอง รวมถงยกเลกระบบศกดนา ทวาฝรงเศสภายใตการปกครองของนโปเลยนไมไดมประชาธปไตยเตมใบ ตอมากเกดการปฏวตในป 1830 ฝายเจาคนสอ านาจอกครงในป 1848 เครอขายชนชนกลาง (ฝกใฝอดมการณเสรนยม) และแรงงาน (ฝกใฝอดมการณสงคมนยม) รวมมอกนประทวงเรยกรองใหรฐบาลขยายสทธเลอกตง เลกปดกนเสรภาพสอ รวมถงประชาชนมสทธรวมตวท ากจกรรมทางการเมอง เหตการณดงกลาวกรยทางใหแกการยกเลกระบอบกษตรยใตร ฐธรรมนญ (constitutional monarchy) และใหก าเนดสาธารณรฐฝรงเศสทสาม ความส าเรจของฝายปฏรปกลายเปนแรงบนดาลใจใหกลมหวกาวหนาตางๆ ในยโรป เชนในอาณาจกรเยอรมน29 เกดการประทวงของเครอขายชนชนกลาง แรงงาน และชาวนาซงเรยกรองใหรฐบาลน าโดยกษตรยขยายสทธการเลอกตง รวมถงอนญาตใหประชาชนตงกลมสมาคม ใหเสรภาพสอ และยกเลกระบบศกดนา การประทวงถกปราบปรามอยางรนแรงอนสงผลใหมผเสยชวตกวา 200 คน ชนชนน าเกรงวาการประทวงจะบานปลาย จงยอมประนประนอมรบขอเรยกรองของผประทวงบางประการ เชนการขยายสทธเลอกตงใหประชากรชาย รวมถงประกาศบทบญญตวาดวยสทธข นพนฐานของชาวเยอรมน อยางไรกด อาณาจกรเยอรมนบางอาณาจกรยงคงกดกนประชากรชายซงไมมทรพยสน และแมวาสภาจะมาจากการเลอกตงกตาม แตรฐธรรมนญไมรบรองอ านาจอธปไตยของสภา30 การประทวงยงเกดขนในจกรวรรดออสเตรย-ฮงการ และโปแลนดเชนกน โดยขอเรยกรองเพอปฏรปผสมปนเปกบการเรยกรองเอกราชของอาณาจกรนอยใหญซงอยภายใตการปกครองของจกรวรรด สวนในสวสเซอรแลนดและสวเดน ชนชนน ายอมรบขอเรยกรองเกยวกบการขยายสทธเลอกตงของผประทวง

อยางไรกดหลงป 1848 ไมนาน พฒนาการประชาธปไตยในยโรปถดถอยอกครง ในฝรงเศส อาณาจกรเยอรมน และออสเตรย-ฮงการ ชนชนน ารวมถงเจาตดทดนรวบอ านาจคนจากมอประชาชน ทงยงปราบปรามผเหนตางอยางรนแรง กระนนกตามการปฏวตป 1848 สงทอดมรดกส าคญ เครอขายแรงงานและ

28 F.A.M. Mignet, History of French Revolution from 1789-1814 (Montana: Kissinger Publishing, 2010). 29 ณ ป 1848 เยอรมนยงคงแตกเปนอาณานอยใหญ ไมไดรวมเปนประเทศเยอรมน จนกระทงป 1871. 30 Collier, op. cit., 102-103.

18

ชาวไรชาวนารวมกลมจดตงเพอเรยกรองใหชนชนน าขยายพนทประชาธปไตยได ขณะเดยวกนกรวมมอกบชนชนกลางในบางโอกาส31

ในองกฤษ การปฏวต ความรนแรง และความไรเสถยรภาพหลงการเปลยนแปลงการปกครองในฝรงเศสกลายเปนบทเรยนแกชนชนน า ในป 1811 ถง 1816, 1819 และ 1830 เกดการประทวงและจลาจลครงส าคญซงน าโดยกลมคนงาน ภายหลงการประทวงเรยกรองสทธเลอกตงครงใหญในป 1832 ชนชนน ายอมประนประนอมและตอรองกบผประทวง ผลจากการตอสครงนคอพระราชบญญตการปฏรปซงลดขอจ ากดในการลงคะแนนเสยงเลอกตงของประชาชน (ชาย) ผมสทธเลอกตงเพมจากเดม 492,700 คน เปน 806,000 คน ซงคดเปนรอยละ 14.5 ของประชากรชายทงหมด ในเวลาตอมา “พระราชบญญตบตรเลอกตง” ป 1872 (Ballot Act) แล “พระราชบญญตปองกนพฤตกรรมฉอฉลและผดกฎหมาย” ป 1883 มงปรบปรงกระบวนการเลอกตงใหโปรงใสและเปนธรรมมากขน

สทธเลอกตงในองกฤษขยายครอบคลมประชาชนหลายกลมหลงจากการตอสของ“ขบวนการชารทส” (Chartist Movement) กลาวคอ ขบวนการแรงงานในตอนเหนอและตะวนออกขององกฤษซงยงคงถกกดกนสทธอยรวมมอกบตวแทนชนชนกลางสรางเครอขายขามชนชนทชอวา “สนนบาตรปฏรป” (Reform League) โดยรวบรวมรายชอเพอยนเสนอตอสภา นอกจากนยงชมนมประทวง รวมถงกอจลาจลครงใหญในป 1866 ขอเรยกรองของกลมคอใหประชากรชายทกคนซงมอายมากกวา 21 ปมสทธลงคะแนนเลอกตง การลงคะแนนตองเปนแบบลบ รวมถงสรางกลไกตรวจสอบใหการเลอกตงเปนธรรมและโปรงใส ขอเรยกรองเหลานไดรบการสนบสนนจากพรรคแรงงานและพรรคเสรนยมซงตองการขยายฐานเสยงเลอกตงเพอใหมอ านาจเหนอกลมเจาตดทดนในสภา ในป 1884 พระราชบญญตการปฏรปครงทสาม (Third Reform Act of 1884) ผานสภา ถอเปนครงแรกในประวตศาสตรยโรปทประชากร (ชาย) ทกคนมสทธเลอกตงโดยไมถกปดกนดวยเกณฑชาตก าเนดและทรพยสน32 ปรากฏการณดงกลาวสะทอนวาการสรางเครอขายขามกลมของ “ตวละครใหม” รวมถงปฏบตการประทวงเปนปจจยส าคญอยางยงทเออใหประชาธปไตยหยงรากในยโรป

แมวาในชวงตนศตวรรษท 20 ระบอบการเมองสวนใหญในยโรปตะวนตกเขาใกล “เสรนยมประชาธปไตย” มากขน สทธเลอกตงไดรบการขยายใหครอบคลมประชากรชาย ทวาประชากรอกครงซงเปนผหญงไมมสทธน การเรยกรองสทธของผหญงในการเมองสาธารณะปรากฏในชวงปลายศตวรรษท 19 โดยมสมาคมและองคกรผหญงเปนแกนน า การเรยกรองสทธเลอกตงสากล (universal suffrage) ของกลมผหญงเขมขนขนในชวงตนศตวรรษท 20 โดยปจจยส าคญซงขบเคลอนพฒนาการดงกลาวคอเศรษฐกจแบบทน

31 Jonathan Sperber, The European Revolutions, 1848—1851 (Cambridge: Cambridge University Press, 2005), 157-207. 32 Collier, op. cit., 61-65.

19

นยมอตสาหกรรมซงเปลยนบทบาทเพศหญงและชาย โดยเทคโนโลยการผลตอนรดหนาสงผลใหโรงงานอตสาหกรรมซงมงจ าหนายผลตภณฑโรงงานจ านวนมากๆ ตองการแรงงานเพมขน ผหญงเรมกลายเปนสวนหนงของ “ตลาดแรงงาน” น โดยเฉพาะในอตสาหกรรมสงทอ แมแรงงานหญงจะไดคาจางนอยกวาแรงงานชายครงหนงและตองทนกบสภาพการท างานอนหนกหนวง แตพวกเธอกภมใจกบบทบาทใหมและการทตนสามารถหารายไดมาเลยงครอบครวไมแพผชาย การท างานรวมกบผหญงคนอนในโรงงานอตสาหกรรมยงเปดโอกาสใหกลมผหญงพดคยถกเถยงเกยวกบปญหาครอบครว เศรษฐกจ ไปจนถงการเมองระดบชาต

ในองกฤษ พฒนาการนใหก าเนดสมาคมและองคกรผหญงส าคญๆ อาท Women’s Trade Union League and Co-operative Guild กลมเหลานรณรงคใหผหญงมสทธเลอกตง โดยใชวธปราศรย แจกใบปลว และลอบบพรรคการเมอง นอกจากนยงตงเครอขายขามประเทศเพอเรยกรองสทธผหญงในยโรปและสหรฐฯ เมอวธการดงกลาวไมประสบผลส าเรจนก กลมผหญงยกระดบวธการประทวงโดยจโจมสถานทราชการ เขาขดขวางขณะทนกการเมองปราศรย ขวางปาสงของ รวมถงอดอาหารประทวง เปนตน นกกจกรรมจ านวนมากถกจบกมและบางคนเสยชวตระหวางการประทวง ในเยอรมนและฝรงเศส กลมผหญงไมเพยงแตเรยกรองเรองสทธเลอกตงเทานน แตยงเรยกรองสทธในการควบคมเนอตวรางกายของตน เชนสทธในการเลอกเพศสภาพ การเขาถงยาคมก าเนด รวมถงการท าแทง เปนตน เมอสงครามโลกครงหนงปะทขน ผหญงกลายเปนแรงงานส าคญในโรงงานอตสาหกรรมเมอประชากรชายสวนใหญถกเกณฑไปรบ นชวยใหกลมผหญงในยโรปมอ านาจตอรองมากขนและคอยๆ ไดรบสทธเลอกตงหลงสงครามโลกครงทหนงและครงทสอง33

กจกรรม 15.1.3

จงอธบายวาการปฏวตของประชาชนหลายระลอกในยโรปชวงศตวรรษท 18 และ 19 สงผลตอพฒนาการประชาธปไตยในยโรปอยางไร

แนวตอบกจกรรม

ตวแสดงทงชนชนน าใหม ชนชนกลางใหม และชนชนแรงงาน ตางชวยผลกดนใหยโรปเปลยนผานไปสประธปไตย กลมคนเหลานตอสเพอใหรฐขยายสทธของตนในฐานะพลเมอง อกทงยงเรยกรองความเปนธรรมเพอใหตนมชวตท “ด” ในสงคมรฐ การตอสของประชาชนในยโรปเกดขนตอเนองตงแตศตวรรษท 18

33 Phiipp Blom, The Vertigo Years: Europe, 1900-1914 (New York: Basic Books, 2008), 219-248; Ruth Rubio-Marín, “The Achievement of female suffrage in Europe: on women’s citizenship,” International Journal of Constitutional Law 12(1) (2014): 4-34.

20

โดยเฉพาะการปฏวตฝรงเศส ตลอดจนในองฤษเมอศตวรรษท 19 ในแงนปจจยเชงโครงสรางและพลงประชาชนชวากระบวนการพฒนาประชาธปไตยในยโรปเตมไปดวยความขดแยง การตอสของตวละครตางๆ รวมถงการเปลยนแปลงซงด าเนนไปอยางเชองชา ทกครงทเดนหนากลบสะดดและถอยหลง เรมนบหนงใหมไดเสมอ

21

ตอนท 15.2 ความถดถอยและขยายตวของระบอบประชาธปไตย

หวเรอง

15.2.1 การหวนคนสอ านาจนยมและประชาธปไตยลมสลายในยโรปตะวนตก

15.2.2 ระบอบคอมมวนสตในยโรปตะวนออก อ านาจนยมในยโรปใต สงครามในยโรปตะวนออกเฉยงใต และการเปลยนผานสประชาธปไตย

15.2.3 ชยชนะของเสรนยมประชาธปไตยหลงสงครามเยน

แนวคด

1. พฒนาการประชาธปไตยในยโรปมไดเดนเปนเสนตรงแตกาวหนาและถดถอยสลบกน ในชวงตนศตวรรษท 20 ความสมพนธระหวางชนชนน าในยโรปและประชาธปไตยมสองลกษณะ แบบแรกคอ ชนชนน าซงเคยผกตดกบสถาบนกษตรยแปรสภาพเปนสวนหนงของพรรคอนรกษนยม ท าใหการเปลยนผานสประชาธปไตยไมสนคลอนผลประโยชนของชนชนน ามากนก ดงนนชนชนน าจงไมขดขวางหรอกระทงท าลายกระบวนการสรางประชาธปไตย ลกษณะทสองคอ ในกรณทชนชนน าไมไดผนตนเองใหเปนกลมผลประโยชนในระบอบประชาธปไตย ชนชนน าเหลานกลายเปนกลมตานประชาธปไตยนอกระบบ (antisystem actor) เพราะเหนวาประชาธปไตยท าใหตนเสยประโยชน แนวโนมเชนนเกดขนชวงหลงสงครามโลกครงหนง โดยชนชนน าซงเคยสมพนธกบสถาบนกษตรย รวมถงกองทพและต ารวจไมยอมรบคณคาประชาธปไตยและใชอทธพลแทรกแซงการเมอง จนกรยทางไปสระบอบเผดจการในชวงกอนสงครามโลกครงทสองในทสด

2. ปจจยภายในซงชวยเปลยนผานประชาธปไตยในยโรปมสองประการหลกคอ ขอตกลงระหวางกลมชนชนน าตางๆ (elite pact) วาระบอบประชาธปไตยชวยกอบกวกฤตความชอบธรรมไดและความเขมแขงของภาคประชาสงคม นอกจากน ปจจยภายนอกอาท บทบาทของประชาคมเศรษฐกจยโรป (European Economic Community ซงตอมากลายเปนสหภาพยโรป) และวกฤตเศรษฐกจโลกโนมนาวใหทงภาคประชาสงคมและชนชนน าเหนวาการเปลยนสประชาธปไตยเปนเงอนไขในการเขารวมประชาคมเศรษฐกจยโรป ฉะนนจะชวยกเศรษฐกจตนได

3. ในป 1980 นายกรฐมนตรองกฤษ มากาเรต แธชเชอรและประธานาธบดโรนอลด เรแกน (Ronald Raegan) แหงพรรครพบลกน สหรฐฯ ประกาศใชนโยบาย “เสรนยมใหม” (neoliberal policy) ซงมงสนบสนนภาคธรกจและควบคมภาคแรงงาน โดยตดงบประมาณสวสดการรฐ ลดบทบาทของรฐในการก ากบกจการเอกชน (deregulation) ลดภาษแกภาคธรกจ เปลยนกจการของรฐใหเปน

22

เอกชน (privatisation) และสงเสรมการคาเสรขามชาต แธชเชอรยงปราบปรามการประทวงของสหภาพแรงงาน ทงยงมโนยบายไมประนประนอมตอขอเรยกรองใหรฐบาลกระจายรายไดและสรางงาน เมอสงครามเยนสนสดลง นโยบายดงกลาวกลายเปนแฝดกบกระแสประชาธปไตยในโลกไรพรมแดน องคการระหวางประเทศเชนกองทนการเงนระหวางประเทศ ( International Monetary Fund – IMF) ธนาคารโลก (World Bank) และสหภาพยโรปสงเสรมใหประเทศซงเพงเปลยนผานสประชาธปไตยด าเนนนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหม

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 15.2 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายเงอนไขซงน าไปสการถดถอยของประชาธปไตยในยโรปชวงทศวรรษ 1930 ถง 1940 ได 2. อธบายเงอนไขซงน าไปสการเปลยนผานจากระบอบอ านาจนยมทหารในยโรปใตและ

คอมมวนสตในยโรปตะวนออกไปสประชาธปไตยในชวงทศวรรษท 1980 และ 1990 ได 3. อธบายปจจยในการเมองโลกซงเชอมโยงประชาธปไตยเขากบระบบเศรษฐกจแบบเสรนยมใหม

ได

23

เรองท 15.2.1 การหวนคนสอ านาจนยมและประชาธปไตยลมสลายในยโรปตะวนตก พฒนาการประชาธปไตยในยโรปมไดเดนเปนเสนตรงแตกาวหนาและถดถอยสลบกน กลาวคอ ประเทศสวนใหญในยโรป ณ ตนศตวรรษท 20 ปกครองดวยระบอบกษตรยภายใตร ฐธรรมนญ (constitutional monarchy) (ยกเวนฝรงเศส ซงเปนสาธารณรฐ) แมหลายประเทศในฝ งตะวนตกจะมสภาซงมาจากการเลอกตง ฝายคานไดทนงในสภามากขน และประชากรชายมสทธเลอกตง ทวาสภาสงยงมาจากการ “แตงตง” ผแทนในสภาสงมไดเปนตวแทนประชาชน แตมาจากชนชนขนนางและเจาตดทดน ซงยงคงอทธพลในองกฤษ เบลเยยม ดทช สวเดน เดนมารก เยอรมน อตาล ออสเตรย-ฮงการ และโปแลนด เปนตน ในหาประเทศแรก ชนชนน าซงเคยผกตดกบสถาบนกษตรยแปรสภาพเปนสวนหนงของพรรคอนรกษนยม ท าใหการเปลยนผานสประชาธปไตยไมสนคลอนผลประโยชนของชนชนน ามากนก ดงนนชนชนน าจงไมขดขวางหรอกระทงท าลายกระบวนการสรางประชาธปไตย ทวาชนชนน าในเยอรมน ออสเตรย-ฮงการ และอกหลายประเทศในยโรปตะวนออกไมมโอกาสผนตนเองใหเปนกลมผลประโยชนในระบอบประชาธปไตย นอกจากน กองทพและต ารวจในประเทศเหลานมไดยอมรบคณคาประชาธปไตยโดยผานกระบวนการเรยนรและพฒนาการระบอบรฐสภาเชนในองกฤษหรอสแกนดเนเวย และกลายเปนกลมตานประชาธปไตยนอกระบบ (anti-system actor) โดยใชอทธพลแทรกแซงการเมอง การไมยดโยงกบระบอบประชาธปไตยของฝายความมนคง (autonomous security forces) รวมถงชนชนน าเกากลายเปนกลไกส าคญซงบนทอนประชาธปไตยในยโรปกลางและตะวนออกชวงหลงสงครามโลกครงทหนง34

โครงสรางการเมองตานประชาธปไตย (anti-democratic structure) ทยงคงเขมแขงขางตนกอปรกบผลกระทบจากสงครามเปนสาเหตส าคญทท าใหระบอบประชาธปไตยในยโรปลมสลายในชวงระหวางสงครามโลกครงทหนงและสอง กลาวคอสงครามโลกครงทหนง (เรมป 1914 และจบในป 1918) ปะทขนเพราะกระแสชาตนยมและการแขงขนอ านาจระหวางราชวงศของประเทศมหาอ านาจอยางองกฤษ ฝรงเศส เยอรมน และออสเตรย-ฮงการ สงครามน ามาซงความสญมหาศาลทงในแงชวต (ประมาณการวามคนเสยชวต 6,000 ตอวนในชวงสปทเกดสงคราม) เศรษฐกจ (ความสญเสยราว 338 ลานดอลลารสหรฐฯ) และสงคม (ทหารซงรอดชวตจากสงครามไมสามารถใชชวตไดอยาง “ปกต” และสงคมยโรปอยในภาวะไรขอแปร)35 อยางไรกด ผลของสงครามตอพฒนาการประชาธปไตยยโรปมทงแงบวกและลบ ในทางบวก สถาบนกษตรยลมสลายในออสเตรย-ฮงการ เยอรมน และรสเซย เปดทางใหระบอบการเมองใหม เชนในรสเซย พรรคคอมมวนสตขนครองอ านาจหลงการปฏวตในป 1917 สวนในเยอรมน พรรคประชาธปไตยสงคมน าเครอขายพนธมตรฝายซายและแรงงานปฏรประบอบการเมองเยอรมน กดดนใหกษตรยลงจากอ านาจโดยรวมมอกบชนชนกลางและกองทพ และรางรฐธรรมนญประชาธปไตยฉบบแรกส าหรบสาธารณรฐใหมชอวา

34 Adam Bilinski, “Paths to democracy and authoritarianism in Europe before world war one,” Journal of Historical Sociology (2018): 1-23. 35 Niall Ferguson, The Pity of War: Explaining World War I (Oxford: Oxford University Press, 1999).

24

“ไวมาร” (Weimar Republic)36 สวนจกรวรรดออสเตรย-ฮงการเผชญกบกระแสชาตนยมซงน าไปสการแยกประเทศเปนอสระของอาณาจกรนอยใหญซงอยใตการปกครองตน เมอฮงการแยกเปนอสระจากออสเตรย พรรคการเมองและมวลชนในออสเตรยกดดนใหเปลยนจากระบอบกษตรยเปนสาธารณรฐ

ในดานลบ การเมองยโรปหลงสงครามโลกครงหนงไรเสถยรภาพมากทสดในประวตศาสตรสมยใหมของภมภาค สงครามท าลายความเชอแบบยครงโรจนทางปญญาวายโรปมอารยธรรมและมนษยซงมอารยะใชเหตผลมากกวาอารมณ ดงนนจงหลกเลยงการใชความรนแรงอยางปาเถอนได สงคมในยโรปตงค าถามกบแนวคดเสรนยมอนเปนมรดกจากยครงโรจนทางปญญา ในชวงนเอง อดมการณทางการเมองแบบเสรนยมประชาธปไตยถกทาทายจากสงคมนยม คอมมวนสตและตอมาคอฟาสซสต37 การผงาดขนของพรรคประชาธปไตยสงคมในเยอรมนและออสเตรยสรางความกงวลใจใหชนชนน าเดมและกองทพ ฝายหลงเกรงวาจะเกดการปฏวตคอมมวนสต และซองสมกองก าลงเพอลอบโจมตฝายซาย สวนฝายซายสดโตงกมกองก าลงของตนเชนกน ฝายตดอาวธของสองปกปะทะกนบนทองถนนจนผคนจ านวนมากรสกวาบานเมองไรขอแปรและก าลงเขาสสงครามกลางเมอง เชนเหตปะทะทเกด ณ ใจกลางเมองเวยนนา ประเทศออสเตรยในป 1927 เปนตน38

ในทางเศรษฐกจ สนธสญญาแวรซาย (Versailles Peace Treaty) ซงน าไปสการสนสดของสงครามเยน ลงโทษผแพอยางเยอรมนและออสเตรยหนกหนวง แมเศรษฐกจเยอรมนจะดขนชวงป 1924 ทวาวกฤตเศรษฐกจในป 1929 ยงท าใหสถานะทางเศรษฐกจของเยอรมนแยลง ภาวะเงนเฟอเขาขนรนแรง อตราวางงานเพมขนถงรอยละ 20 ขณะทรฐบาลพยายามตดลดคาใชจายซงสงเสรมสวสดการและชวยสรางงาน สวนในออสเตรย การลมสลายของจกรวรรดเกาสงผลใหออสเตรยขาดแหลงทรพยากรและฐานทม นทางเศรษฐกจ ซงไดกลายเปนประเทศประเทศใหมรายลอมตน39

ในบรบทเชนน พรรคฝายขวาซงกอตวขนชวงตนทศวรรษท 1920 เรมทวความนยมในหมประชาชน อดมการณฝายขวาในยโรปมทงรฐนยม (statism) เผดจการทหาร บรรษทนยมอ านาจนยม (authoritarian corporatism) กษตรยนยม ( royalism) และฟาสซสต (fascism) ในอตาล เบนโต มสโซลน (Benito Mussolini) หวหนาพรรคฟาสซสตอตาล (National Fascist Party) ไดรบการแตงตงเปนนายกรฐมนตรโดยพระมหากษตรยอตาลในป 1922 เขาเสนอใหชาวอตาลรวมเปนหนงเดยวโดยยดผลประโยชนแหงรฐสงสด

36 ไวมารเปนเมองเลกๆ ในตอนกลางเยอรมน รฐบาลน าโดยพรรคประชาธปไตยสงคมตงท าเนยบรฐบาลทเมองน เพอหลกหนจากนครหลวงเบอรลนซงเปนเมองหลวงของปรสเซย. 37 Jan-Werner Müller, Contesting Democracy: Political Ideas in Twentieth-Century Europe (New Haven: Yale University Press, 2013), 50-124. 38 Philipp Blom, Fracture Life and Culture in the West 1918-1938 (London: Atlantic Books, 2015), 195-202. 39 Conan Fischer, Democracy and Dictatorship, 1900-1945 (Sussex: Wiley-Blackwell, 2011), 199-208.

25

นอกจากนยงไมเหนดวยกบการตอสทางชนชนซงเปนวาระของฝายซาย ทงยงปฏเสธหลกสทธในระบอบประชาธปไตย แนวคดฟาสซสตเชอวาประชาชนมบทบาทในการสงเสรมรฐและผน ารฐ มใชเหนขดแยงกบรฐ ขณะเดยวกนรฐมหนาทคมครองผลประโยชนทางเศรษฐกจของประชาชน (ทนอมตามเจตจ านงคของรฐ) ขณะเดยวกนอดอลฟ ฮตเลอร (Adolf Hitler) ซงเปนหวหนาพรรคสงคมนยมแรงงานเยอรมนแหงชาต (National Socialist German Workers’ Party หรอพรรคนาซ) ไดรบแรงบนดาลใจจากแนวคดฟาสซสต ทวาเสนอไปไกลอกขนวารฐซงเปนศนยรวมจตใจสงสดของประชาชนควรเปนรฐทมความบรสทธทางเชอชาต คอมความเปนเยอรมนทงรางกาย ความคดความเชอ และจตใจ ดวยเพราะเชอชาตเยอรมนเหนอกวาเชอชาตใดๆ ฮตเลอรเชอวานเปนหนทางแกวกฤตเศรษฐกจและความแตกแยกในสงคม สวนพรรคสงคมครสเตยน (Christian Social Party) ในออสเตรยซงขนครองอ านาจตงแตป 1920 มแนวคดตอตานระบอบประชาธปไตยเสรนยมคลายกบพรรคนาซ ในสเปนและโปรตเกส ระบอบเผดจการทหารมอ านาจเหนอพรรคการเมอง แมไมมความทะเยอทะยานจะสรางจกรวรรดเหมอนฮตเลอรและมสโซลน ผน าทงสองประเทศตอตานระบอบประชาธปไตยและคณคาเสรนยม อกทงยงตองการก าจดฝายซายและชนกลมนอยชาวยวซงเชอวาเปน “ตนเหต” ของปญหาในประเทศตน40

ตวละครสองกลมชวยใหพรรคขวาขนสอ านาจในยโรปได กลมแรกไดแกชนชนน าเดม กองทพ และระบบราชการซงตกคางจากระบอบกษตรยภายใตรฐธรรมนญ ในเยอรมน ออสเตรย และหลายประเทศในยโรปตะวนออก ตวละคร “เกา” เหลานเผชญกบระบอบใหมอยางประชาธปไตยแบบเสรนยมซงปรบลดอภสทธของคนเหลาน รวมถงด าเนนนโยบายเศรษฐกจและการตางประเทศหลายประการซงชนชนน าเหนคาน คนกลมทสองไดแกชนชนกลางซงเคยสนบสนนคณคาเสรนยม ทวาชวงหลงสงคราม ชนชนกลางเหนวารฐบาลลมเหลวในการกอบกเศรษฐกจ ทงยงไมสามารถสรางความสงบใหแกสงคมซงก าลงเผชญกบภยคกคามจากกระแสคอมมวนสต ทงยงแตกแยกแบงเปนกกเหลา หลายคนเรมโหยหาอดตซงมผปกครองทตดสนใจไดอยางเดดขาด และท าใหชวตตนมนคง ชนชนกลางกลายเปนฐานเสยงส าคญทชวยใหพรรคฝายขวาไดรบคะแนนเสยงเลอกตงมากขนในชวงปลายทศวรรษท 192041

กระนนกด พรรคฟาสซสตในอตาลหรอนาซในเยอรมนไมเคยไดรบคะแนนเสยงเลอกตงมากพอทจะกลายเปนพรรครฐบาล ชนชนน าดงเดม ไมวาจะเปนเจาตดทดนจากปรสเซย กองทพซงกระหายสงคราม หรอกษตรยซงยงมอ านาจแทรกแซงการเมองรฐสภา ชวยใหพรรคฝายขวากลายเปนรฐบาลได คนเหลานเชอวาอดมการณฝายขวาจะสงเสรมใหประเทศตนกลบมายงใหญไดอกครง ขณะเดยวกนกคดวาจะคมฮต

40 Müller, op. cit., 105-108; Fischer, op. cit., 208-221. 41 Bilinski, op. cit., 14.

26

เลอรหรอมสโซลนมใหท าอะไรเกนเลยได42 ทงชนชนกลางและชนชนน าเกากลายเปนกลมตานประชาธปไตยนอกระบบ ซงบนทอนประชาธปไตยในยโรป จนลมสลายในชวงรอยตอสงครามโลกครงหนงและสอง พรรคฝายขวาซงขนสอ านาจเปลยนรฐธรรมนญเพอลมลางกระบวนการเลอกตง ท าลายระบบตรวจสอบถวงดล ก าจดฝายคาน และจ ากดเสรภาพสอรวมถงประชาชนทวไป ตงแตป 1922 ถง 1936 ปรากฏวา 15 ประเทศในยโรปเปลยนจากระบอบประชาธปไตยเปนระบอบอ านาจนยมในรปแบบตางๆ43

กจกรรม 15.2.1

จงอธบายเงอนไขซงน าไปสการถดถอยของประชาธปไตยในยโรปในชวงทศวรรษ 1930 ถง 1940

แนวตอบกจกรรม ในชวงตนศตวรรษท 20 ความสมพนธระหวางชนชนน าในยโรปและประชาธปไตยมสองลกษณะ

แบบแรกคอ ชนชนน าซงเคยผกตดกบสถาบนกษตรยแปรสภาพเปนสวนหนงของพรรคอนรกษนยม ท าใหการเปลยนผานสประชาธปไตยไมสนคลอนผลประโยชนของชนชนน ามากนก ดงนนชนชนน าจงไมขดขวางหรอกระทงท าลายกระบวนการสรางประชาธปไตย ลกษณะทสองคอ ในกรณทชนชนน าไมไดผนตนเองใหเปนกลมผลประโยชนในระบอบประชาธปไตย ชนชนน าเหลานกลายเปนกลมตานประชาธปไตยนอกระบบ (antisystem actor) เพราะเหนวาประชาธปไตยท าใหตนเสยประโยชน แนวโนมเชนนเกดขนชวงหลงสงครามโลกครงหนง โดยชนชนน าซงเคยสมพนธกบสถาบนกษตรย รวมถงกองทพและต ารวจไมยอมรบคณคาประชาธปไตยและใชอทธพลแทรกแซงการเมอง จนกรยทางไปสระบอบเผดจการในชวงกอนสงครามโลกครงทสองในทสด

42 Steven Levitsky and Daniel Ziblatt, How Democracies Die: What History Reveals about our Future (London: Random House, 2018), 14-15. 43 James M. Lutz, “The Spread of Authoritarian Regimes in Interwar Europe,” Politics, Religion & Ideology 18(3) (2017): 252.

27

เรองท 15.2.2 ระบอบคอมมวนสตในยโรปตะวนออก อ านาจนยมในยโรปใต สงครามในยโรปตะวนออกเฉยงใต และการเปลยนผานสประชาธปไตย เมอสงครามโลกครงทสองจบลงในป 1945 ยโรปตะวนตกเปลยนสระบอบประชาธปไตย สวนยโรปตะวนออกและยโรปใตอยใตระบอบคอมมวนสตและเผดจการทหารตามล าดบ ความไมสมดลนเปนผลจากบรบทการเมองโลกซงถกปกคลมดวยสงครามเยน กลาวคอหลงสงคราม สหรฐฯ ใหความชวยเหลอทางเศรษฐกจและสนบสนนระบอบประชาธปไตยในยโรปตะวนตก ซงเปนปจจยส าคญใหฝรงเศส ออสเตรย และเยอรมน หวนคนสระบอบประชาธปไตย นอกจากน ประเทศในยโรปตะวนตกซงเปนคกรณในสงครามมาหลายศตวรรษอยางเยอรมนและฝรงเศสยงรวมตงประชาคมถานหนและเหลกกลาแหงยโรป (European Coal and Steel Community – ECSC) เพอประกนความรวมมอและสนตภาพในยโรป ขณะเดยวกนรฐบาลในยโรปตะวนตกหลายประเทศด าเนนนโยบายเศรษฐกจเชงสงคมนยม โดยเชอวาหากลดความเหลอมล าได ประชาชนกจะเชอมนในระบอบประชาธปไตย ขณะเดยวกนพรรคการเมองซงสนบสนนอดมการณสงคมนยม อนรกษนยม และเสรนยมตางเหนพองวาประชาธปไตยเปนกตการวมกนซงตนตองรกษา นอกจากนบทเรยนจากการเมองชวงกอนสงครามโลกครงสองสงผลใหหลายประเทศสรางสถาบนอสระเพอถวงดลอ านาจรฐบาลเลอกตง รวมถงประกนสทธของชนกลมนอย44 กลาวอกนยหนงคอยโรปตะวนตกไดสรางความเขมแขงแกสถาบนประชาธปไตย (democratic consolidation) ในชวงหลงสงครามโลกครงทสอง45 อยางไรกดสถานการณในยโรปตะวนออกและยโรปใตตางออกไป กลาวคอในชวงทายสงครามโลกครงทสอง สหภาพโซเวยตเปนผน าการสรบในฝ งยโรปตะวนออก ซงทายทสดเอาชนะกองทพนาซเยอรมนได ขณะทสหรฐฯ กมชยในสมรภมดานตะวนตก ความตงเครยดระหวางมหาอ านาจทงสองเขมขนภายหลงการประชมพอตสดม (Potsdam Conference) ชวงหลงสงคราม โซเวยตยดครองยโรปตะวนออกเชนโปแลนด ฮงการ เชโกสโลวคเกย รวมถงเยอรมนตะวนออก และสนบสนนพรรคคอมมวนสตในประเทศเหลาน ขณะเดยวกนบางสวนของยโรปตะวนออก (เชนโรมาเนย บลแกเรย และ (อดต)ยโกสลาเวย) ยอมรบระบอบคอมมวนสต โดยมไดถกควบคมจากโซเวยตโดยตรง เรมแรกรฐบาลคอมมวนสตประกาศยดมนในรฐธรรมนญและระบอบรฐสภา ทวาเมอขนสอ านาจกแกรฐธรรมนญเพอเสรมฐานอ านาจตน ท าลายพรรคการเมองคแขง รวมถงจ ากดเสรภาพสอและประชาชน ประมาณการวาในฮงการและโรมาเนย มผถกจบดวยคดการเมองเปนเรอนแสน ในจ านวนน หลายพนคนถกสงหาร ทเหลอถกคมขงหรอสงไปคายเพอใชแรงงานหนก อยางไรกดมรดกส าคญของรฐบาลคอมมวนสตในยโรปตะวนออกคอการเวนคนทดนจากเจาตดทดนเกา และรวมอ านาจการผลตสรฐและพรรคคอมมวนสต นโยบายเชนนท าลายโครงสรางสงคมเดมซงเหลอ

44 Marriman, op. cit., 1119-1127. 45 Larry Diamond, “Toward Democratic Consolidation,” Journal of Democracy 5(3) (1994): 4-17.

28

คางจากระบบศกดนา นอกจากนโซเวยตยงชวยพฒนาอตสาหกรรมและสรางงานในยโรปตะวนออก แมวาจะฉวยใชทรพยากรและแรงงานในภมภาคเพอความกาวหนาของตนเองกตาม46

การแทรกแซงการเมองภายของโซเวยต การบรหารนโยบายรฐทผดพลาด และภาวะตกต าทางเศรษฐกจสรางความไมพอใจแกประชาชนในฮงการ โปแลนด เชโกสโลวคเกย และเยอรมนตะวนออก โดยการประทวงเกดขนในฮงการเปนทแรกในป 1956 เมอผน ารฐบาลซงตตวออกหางจากโซเวยตถกกดดนใหลาออก ประชาชนเรอนหมนออกมาชมนมประทวง ทวาถกกองทพฮงการปราบปรามอยางรนแรง สวนในป 1968 เกดการประทวงตอตานโซเวยตและรฐบาลคอมมวนสตในเชโกสโลวคเกย ทวาถกปราบปรามเชนกน ขณะทในโปแลนด เกดการประทวงตานนโยบายขนราคาสนคนของรฐบาลในป 1976 แมจะถกปราบปราม แตการประทวงเสรมพลงแกขบวนการแรงงาน “โซรดารโนส” (Solidarność) ซงมสมาชกเพมขนอยางมากในป 1980 ในชวงเวลานเอง ภาคประชาสงคมในยโรปตะวนออกอนประกอบดวยกลมแรงงาน สอใตดน นกวชาการ เปนตน เขมแขงขนโดยอาศยจงหวะการเปลยนแปลงการเมองโลกขยายฐานสนบสนนและปฏบตการประทวง เชนในทศวรรษท 1970 สหรฐฯ และโซเวยตด าเนนนโยบายผอนคลายความตงเครยด (Détente) และลงนามในขอตกลงเฮลซงก (Helsinki Accords) ในป 1975 เพอพฒนาความสมพนธระหวางสองมหาอ านาจ มาตราทเจดในขอตกลงดงกลาวรบรองเสรภาพขนพนฐานในการแสดงความเหน รวมถงสทธมนษยชนสากล นอกจากนกลมภาคประชาสงคมในยโรปตะวนออกยงรวมกบเครอขายประชาชนตานสงครามในยโรปตะวนตก เพอผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงในภมภาค

ในชวงป 1988-1989 นโยบายเปดเสรของโซเวยตเปดโอกาสใหภาคประชาสงคมในยโรปตะวนออกกดดนรฐบาลไดอยางมประสทธภาพอกครง เกดการประทวงขนาดใหญในเชโกสโลวคเกย ซงน าไปส “การปฏวตก ามะหย” หรอ Velvet Revolution สวนในโปแลนด ฮงการ และเยอรมนตะวนออก ประชาชนรวมตวเรยกรองใหรฐบาลลาออก เสนอใหจดการเลอกตงอยางเสร และยกเลกระบบพรรคเดยว รฐบาลโปแลนดยอมรบขอเรยกรอง และพรรคการเมองน าโดยกลมโซรดาโนสชนะการเลอกตง ปรากฏการณคลายกนเกดในฮงการและเชกโกสโลวคเกย เมอฝายคานชนะการเลอกตงในฮงการ เกดการเปดพรมแดนระหวางออสเตรยและฮงการ สงผลใหชาวเยอรมนตะวนออกหลงไหลออกจากประเทศมากขน ปจจยนกอปรกบการเดนประทวงของชาวเยอรมนตะวนออกกดดนใหรฐบาลพรรคคอมมวนสตตองลาออกในทายทสด ประชาชนรวมทลายก าแพงเบอรลนอนเปนสญลกษณของการกดขโดยระบอบเผดจการคอมมวนสต ยโรปตะวนออก ณ ตนทศวรรษท 1990 เปลยนผานสระบอบประชาธปไตย โดยการลกฮอของประชาชนโดยไมใชความรนแรงเปนวถแหงการเปลยนผาน (mode of transition) ทส าคญ47

46 Adrian Webb, Central and Eastern Europe since 1919 (London: Routledge, 2008), 34-35. 47 Adam Roberts, Civil Resistance in the East European and Soviet Revolutions (MA: Albert Einstein Institution, 1991); Michael Bernhard, “Civil Society and Democratic Transition in East Central Europe,” Political Science

29

ยโรปใตในยคสงครามเยนอยใตระบอบอ านาจนยม ตอมาระบอบดงกลาวคลายอ านาจลงเพราะการเรยกรองของประชาชน บรบทโลก และการประนประนอมระหวางกลมชนชนน า กลาวคอสเปนอยใตระบอบเผดจการทหารของนายพลฟรานซสโก ฟรงโก (Francisco Franco) ตงแตชวงสงครามโลกครงทสอง ในชวงปลายทศวรรษท 1960 ชนชนน าเรมตระเตรยมแผนรองรบหากฟรงโกเสยชวต ขณะเดยวกนภาคประชาสงคมสเปนเขมแขงขนเรอยๆ นบแตชวง 1950 เปนตนมา โดยเครอขายภาคประชาสงคมประกอบดวยสหภาพแรงงาน กลมนกศกษา นกวชาการ และชนชนกลางในเมอง กลมเหลานประทวงเรยกรองใหรฐบาลปฏรปนโยบายทางการเมองและเศรษฐกจ เมอฟรงโกเสยชวตในป 1975 ฝายอนรกษนยมสบถอดอ านาจซงสรางความไมพอใจแกพรรคฝายคานและภาคประชาสงคม ทายทสดกษตรยสเปนองคใหม ฮวน คารลอส (Juan Carlos) เปนคนกลางไกลเกลยใหรฐบาลลาออกเพอเปดทางใหเกดการเลอกตง

เชนเดยวกบสเปน โปรตเกสอยใตระบอบอ านาจนยม แมกองทพจะไมไดเปนผน ารฐบาลแตมกแทรกแซงการเมองเสมอ ในชวงทศวรรษ 1970 ภาคประชาสงคม โดยเฉพาะสหภาพแรงงาน และฝายคานเรยกรองใหรฐบาลปฏรปการเมองและแกไขวกฤตเศรษฐกจ ขณะเดยวกนความขดแยงระหวางกองทพและรฐบาลเพมทวขนเมอโปรตเกสแพสงครามและสญเสยอาณานคมในทวปแอฟรกาชวงป 1961-1974 ในป 1974 กองทพตดสนใจกอรฐประหารและลมอ านาจรฐบาลเผดจการ กองทพประกาศวาการเปลยนแปลงดงกลาวจะเปนจดเรมตนของระบอบประชาธปไตยในโปรตเกส ผคนจ านวนมากออกมารวมเฉลมฉลองบนทองถนน พรอมกบเปนสกขพยานในค าสญญาของกองทพ ในป 1975 รฐบาลทมาจากการรฐประหารประกาศจดการเลอกตงและตอมารฐบาลใหมด าเนนนโยบายปฏรป ตลอดจนด าเนนคดกบนกการเมองฉอฉลในรฐบาลเกา

Quarterly 108(2) (1993): 207-326; และ Detlef Pollack and Jan Wielgohs, Dissent and Opposition in Communist Eastern Europe (Hants: Ashgate, 2004). กรณยกเวนคอโรมาเนย ผประทวงกอจลาจลในเดอนธนวาคม 1989 กองทพตดสนใจสนบสนนผชมนม ตอมาผน านโคไล ชาวเชสค (Nicolae Ceaușescu) และภรรยาถกตดสนประหารชวตในขอหาสงหารประชาชน.

30

ในแงน ปจจยภายในซงชวยเปลยนผานประชาธปไตยในยโรปมสองประการหลกคอ ขอตกลงระหวางกลมชนชนน าตางๆ (elite pact)48 และความเขมแขงของภาคประชาสงคม49 นอกจากน ปจจยภายนอกอาท บทบาทของประชาคมเศรษฐกจยโรป (European Economic Community ซงตอมากลายเปนสหภาพยโรป) และวกฤตเศรษฐกจโลกโนมนาวใหทงภาคประชาสงคมและชนชนน าเหนวาการเปลยนสประชาธปไตยเปนเงอนไขในการเขารวมประชาคมเศรษฐกจยโรป ฉะนนจ ะชวยกเศรษฐกจตนได ประชาธปไตยวยกระเตาะทงในยโรปใตและตะวนออกเปนจดเรมตนของ “คลนประชาธปไตยลกทสาม” ซงจดประกายการเปลยนแปลงสประชาธปไตยในอเมรกาและเอเชยชวงทศวรรษท 199050

ประในยโรปภาคพนทวปซงเปลยนสประชาธปไตยชาทสดไดแกอดตยโกสลาเวย ซงตงอยในยโรปตะวนออกเฉยงใต ร ฐยโกสลาเวย เกดขนชวงหลงสงครามโลกครงทหน ง ปกครองดวยระบอบสมบรณาญาสทธราชย ภายหลงสงครามโลกครงทสองพรรคคอมมวนสตมชย ยโกสลาเวยกลายเปนสาธารณรฐ โดยมนายพลโยซป โบรซ ตโต (Josip Broz Tito) เปนผน ารฐบาลและศนยรวมจตใจของรฐนอยใหญในสหพนธรฐยโกสลาเวย ซงมหลายกลมชาตพนธ-ศาสนา เชนในสโลวเนยและโครเอเชย คนสวนใหญนบถอศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลค สวนในเซอรเบย มอนเตเนโกร และมาเซโดเนย คนสวนใหญนบถอศาสนาครสตนกายออธอดอกซ และในบอสเนย-เฮอรเซโกวนา คนสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม

เมอนายพลตโตเสยชวตลงในป 1980 ความขดแยงระหวางรฐสมาชกอยางเซอรเบย โครเอเชย และบอสเนย-เฮอรเซโกวนาปะทขน และเมอยโรปตะวนออกเปลยนผานสประชาธปไตยในป 1989 ยโกสลาเวยกลบหวนสระบอบอ านาจนยมซงชธงชาตนยม พรรคชาตนยมในเซอรเบยและโครเอเชยชนะการเลอกตงในป 1989 และ 1990 ตามล าดบ ตอมาสโลวเนยและโครเอเชยประกาศแยกตวจากยโกสลาเวย เซอรเบยสงกองก าลงเขาโจมตโครเอเชย ตอมาในป 1992 สงครามปะทขนในบอสเนย-เฮอรเซโกวนา ผกอสงครามหลกอยางประเทศเซอรเบยฆาลางเผาพนธชาวมสลมในบอสเนยฯ ชวงป 1992 ถง 1995 และในป 1999 ด าเนนนโยบายเดยวกนตอจงหวดโคโซโวทางตอนใตของประเทศ ซงประชากรสวนใหญเปนชาวมสลม องคกรสนธสญญาแอตแลนตกเหนอ หรอนาโต (North Atlantic Treaty Organisation – NATO) โจมตเซอรเบยทาง

48 John Higley and Michael G. Burton, “The elite variable in democratic transitions and breakdowns,” American Sociological Review 54(1) (1989): 17-32; Adam Przeworski, Democracy and the Market: Political and economic reforms in Eastern Europe and Latin America (Cambridge: Cambridge University Press, 1991); Samuel P. Huntington, The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century (Norman: University of Oklahoma Press: 1991) ; และ Barbara Geddes, “What Do We Know about Democratization after Twenty Years?” Annual Review of Political Science 2 (1999): 115–144. 49 Juan J. Linz and Alfred Stepan, Problems of Democratic Transition and Consolidation: Southern Europe, South America and Post-Communist Europe (Baltimore: John Hopkins University Press, 1996), 87-129. 50 Huntington, op. cit.

31

อากาศเพอหยดยงสงคราม ทวาเมอการโจมตสนสดลง เซอรเบยยงคงอยใตเงอมมอของรฐบาลอ านาจนยมน าโดยสโลโบดาน มโลเซวทช (Slobodan Milosević)51

ภาคประชาสงคมในเซอรเบยและแรงสนบสนนของมหาอ านาจตะวนตกเปนปจจยส าคญในการเปลยนผานสประชาธปไตยใน(อดต)ยโกสลาเวย ในโครเอเชย แคมเปญเลอกต งของภาคประชาสงคมสามารถลมรฐบาลชาตนยมไดในป 1999 สวนภาคประชาสงคมในเซอรเบยตอสมาตงแตชวงตนทศวรรษท 1990 โดยมงตานสงครามและเรยกรองประชาธปไตย เกดการประทวงใหญในนครหลวงเบลเกรดเมอป 1996 ถง 1997 ทวาภายหลงการประทวง รฐบาลอ านาจนยมยงอย ในอ านาจ ภายหลงการโจมตเซอรเบยของนาโตในป 1999 ขบวนการภาคประชาชนไดรบแรงสนบสนนทงภายในและนอกประเทศมากขน ขณะเดยวกนภาคประชาสงคมเซอรเบยกเรยนรบทเรยนจากอดตและพฒนากลยทธในการประทวงดวยสนตวธไดอยางมประสทธภาพมากขน ในเดอนตลาคม 2000 รฐบาลมโลเซวทชโกงการเลอกตง ขบวนการภาคประชาสงคมระดมมวลชนใหออกมาประทวงบนทองถนนอยางลนหลาม และกดดนใหรฐบาลยอมรบผลการเลอกตงซงพรรคฝายคานชนะ52 การเปลยนผานสประชาธปไตยในเซอรเบยจดประกายใหเกดการประทวงตานรฐบาลอ านาจนยมในจอรเจย ยเครน เบลารส เลบานอน และตอมาในโลกอาหรบ การเปลยนแปลงเหลานถอเปนสวนหนงของ “คลนประชาธปไตยลกทส ”53

กจกรรม 15.2.2

จงอธบายเงอนไขซงน าไปสการเปลยนผานจากระบอบอ านาจนยมทหารในยโรปใตและคอมมวนสตในยโรปตะวนออกไปสประชาธปไตยในชวงทศวรรษท 1980 และ 1990

แนวตอบกจกรรม

ปจจยภายในซงชวยเปลยนผานประชาธปไตยในยโรปมสองประการหลกคอ ขอตกลงระหวางกลมชนชนน าตางๆ (elite pact) วาระบอบประชาธปไตยชวยกอบกวกฤตความชอบธรรมได และความเขมแขง

51 Sabrina P. Ramet, Balkan Babel: The Disintegration of Yugoslavia from the Death of Tito to the Fall of Milošević (Boulder, Colorado: Westview Press, 2002). 52 Janjira Sombatpoonsiri, Humor and Nonviolent Struggle in Serbia (New York: Syracuse University Press, 2015). 53 Michael McFaul, “The Fourth Wave of Democracy and Dictatorship: Noncooperative Transitions in the Postcommunist World,” World Politics 54(2) (2002): 212-244; Daniel W. Drezner, “The fourth wave of democratization,” Foreign Policy (March 24, 2005), http://foreignpolicy.com/2005/03/24/the-fourth-wave-of-democratization/ (วนท 25 พฤษภาคม 2561).

32

ของภาคประชาสงคม54 นอกจากน ปจจยภายนอกอาท บทบาทของประชาคมเศรษฐกจยโรป (European Economic Community ซงตอมากลายเปนสหภาพยโรป) และวกฤตเศรษฐกจโลกโนมนาวใหทงภาคประชาสงคมและชนชนน าเหนวาการเปลยนสประชาธปไตยเปนเงอนไขในการเขารวมประชาคมเศรษฐกจยโรป ฉะนนจะชวยกเศรษฐกจตนได

54 Juan J. Linz and Alfred Stepan, Problems of Democratic Transition and Consolidation: Southern Europe, South America and Post-Communist Europe (Baltimore: John Hopkins University Press, 1996), 87-129.

33

เรองท 15.2.3 ชยชนะของเสรนยมประชาธปไตยหลงสงครามเยน สงครามเยนจบลงดวยชยชนะของเสรนยมประชาธปไตยซงเนนระบอบการเมองแบบเปด มสถาบนอสระตรวจสอบถวงดลรฐบาลเลอกตง ขณะเดยวกนกสนบสนนระบบเศรษฐกจเสรนยมใหม ดงทไดกลาวไวในสวนทแลว ชวงหลงสงครามโลกครงทสอง ยโรปตะวนตกมรปแบบการเมองระบอบประชาธปไตยทวานโยบายเศรษฐกจเอนไปทางสงคมนยม (รฐสงเสรมสวสดการและมงสรางงาน) การประทวงตานทนนยมและสงครามเวยดนามของนกศกษาและสหภาพแรงงานในป 1968 ถงตนทศวรรษท 1980 รวมถงวกฤตน ามนในป 1974 สรางความระส าระสายใหแกรฐบาล และกระตนใหชนชนกลางเลอกพรรคแบบกลางๆ ไมวาจะซายหรอขวากตาม (centrist party) เพราะตองการใหรฐบาลกอบกวกฤตสงคมและเศรษฐกจ

ในองกฤษ นายกรฐมนตรหญงคนแรก มากาเรต แธชเชอร (Margaret Thatcher) ไดรบเลอกตงในป 1979 แธชเชอรและประธานาธบดโรนอลด เรแกน (Ronald Raegan) แหงพรรครพบลกน สหรฐฯ ประกาศใชนโยบาย “เสรนยมใหม” (neoliberal policy) ซงมงสนบสนนภาคธรกจและควบคมภาคแรงงาน โดยตดงบประมาณสวสดการรฐ ลดบทบาทของรฐในการก ากบกจการเอกชน (deregulation) ลดภาษแกภาคธรกจ เปลยนกจการของรฐใหเปนเอกชน (privatisation) และสงเสรมการคาเสรขามชาต แธชเชอรยงปราบปรามการประทวงของสหภาพแรงงาน ทงยงมโนยบายไมประนประนอมตอขอเรยกรอง ใหรฐบาลกระจายรายไดและสรางงาน สวนในเยอรมน ฝรงเศส และสแกนดเนเวย รฐบาลใหมมาจากปกอนรกษนยมของพรรคฝายซายรเรมใชนโยบายตดงบประมาณสวสดการรฐเชนกน แนวคดเสรนยมใหมทางเศรษฐกจกลายเปนลทธความเชอซงโนมนาวผคนวาไมมทางเลอกอนในการพฒนาเศรษฐกจใหรงเรองนอกไปจากแนวทางน55

เมอสงครามเยนสนสดลง นโยบายดงกลาวกลายเปนแฝดกบกระแสประชาธปไตยในโลกไรพรมแดน องคการระหวางประเทศเชนกองทนการเงนระหวางประเทศ ( International Monetary Fund – IMF) ธนาคารโลก (World Bank) และสหภาพยโรปสงเสรมใหประเทศซงเพงเปลยนผานสประชาธปไตยด าเนนนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหม บทบาทเปนสวนหนงของระบบการเมองระหวางประเทศหลงสงครามเยนซงเชอวาความขดแยงเชงอดมการณระหวางรฐตางๆ จะหายไป เพราะประชาธปไตยและเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมเออใหรฐรวมมอกน ดงนนชวยสรางสนตภาพระหวางรฐ นถอเปนจดจบแหงประวตศาสตร (The End of History) ตามความเหนของฟรานซส ฟกยามา (Francis Fukuyama) นกรฐศาสตรเลองชอ56 การนอมรบระบบเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมจงกลายเปนเงอนไขของการใหทนพฒนาและกวกฤตเศรษฐกจขององคการเศรษฐกจระหวางประเทศ

55 David Harvey, A Brief History of Neoliberalism (Oxford: Oxford University Press, 2005), 22-30. 56 Francis Fukuyama, The End of History and the Last Man (New York: Avon Books, 1992).

34

สวนสหภาพยโรป นโยบายดงกลาวเปนเงอนไขในการรบสมาชกใหมจากยโรปตะวนออกซงเพงเปลยนเปนประชาธปไตย ประเทศในยโรปกลางกลายเปนแหลงลงทนและตลาดแรงงานราคาถกของยโรปตะวนตก ขณะเดยวกนงานในภาคอตสาหกรรมซงเคยสรางรายไดใหชนชนกลางในยโรปตะวนตกกถกโอนยายไปยโรปตะวนออก เอเชย และแอฟรกาเหนอซงคาแรงต ากวา ขณะทกฎหมายคมครองแรงงานและสหภาพแรงงานออนแอลงเรอยๆ จนลดอ านาจการตอรองของผใชแรงงาน

กวา 30 ปหลงจากการบงคบใชนโยบายเสรนยมใหมและการเปดพรมแดนเศรษฐกจ ปรากฏวาอตราความเหลอมล าและตวเลขคนวางงานในยโรปเพมขน57 นอกจากนการทธนาคารกลางยโรปยดนโยบายไมแทรกแซงตลาด ปลอยใหมการป นคาเงนอย รวมถงไมควบคมการปลอยกสรฐบาลของประเทศสมาชก น าไปสวกฤตคาเงนยโรปในป 2009 ถง 2011 กรซ สเปน โปรตเกส และอตาลตางมหนสาธารณะมหาศาล ทางแกวกฤตของสหภาพยโรปซงบงคบใหรฐบาลรดเขมขด (austerity) โดยตดลดงบประมาณสวสดการและลดการลงทนของรฐ (ซงโดยทวไปสรางงานไดจ านวนมาก) ยงท าใหสภาพเศรษฐกจของผคนทวไปย าแย การผกตดประชาธปไตยกบนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมเปนเหตปจจยส าคญใหชาวยโรปในประเทศทเผชญวกฤตเศรษฐกจตงค าถามกบระบอบประชาธปไตย และหนไปสนบสนนพรรคฝายขวามากขน ดงจะไดอภปรายเพมเตมในตอนท 4

กจกรรม 15.2.3

จงอธบายวาปจจยใดในการเมองโลกซงเชอมโยงประชาธปไตยเขากบระบบเศรษฐกจแบบเสรนยมใหม

แนวตอบกจกรรม

ในป 1980 นายกรฐมนตรองกฤษ มากาเรต แธชเชอรและประธานาธบดโรนอลด เรแกน (Ronald Raegan) แหงพรรครพบลกน สหรฐฯ ประกาศใชนโยบาย “เสรนยมใหม” (neoliberal policy) ซงมงสนบสนนภาคธรกจและควบคมภาคแรงงาน โดยตดงบประมาณสวสดการรฐ ลดบทบาทของรฐในการก ากบกจการเอกชน (deregulation) ลดภาษแกภาคธรกจ เปลยนกจการของรฐใหเปนเอกชน (privatisation) และสงเสรมการคาเสรขามชาต แธชเชอรยงปราบปรามการประทวงของสหภาพแรงงาน ทงยงมโนยบายไมประนประนอมตอขอเรยกรองใหรฐบาลกระจายรายไดและสรางงาน เมอสงครามเยนสนสดลง นโยบายดงกลาวกลายเปนแฝดกบกระแสประชาธปไตยในโลกไรพรมแดน องคการระหวางประเทศเชนกองทน

57 Thomas I. Palley, “Europe’s Crisis without End: the Consequences of Neoliberalism,” Political Economy 32 (1) (2013): 35-36.

35

การเงนระหวางประเทศ (International Monetary Fund – IMF) ธนาคารโลก (World Bank) และสหภาพยโรปสงเสรมใหประเทศซงเพงเปลยนผานสประชาธปไตยด าเนนนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหม

36

ตอนท 15.3 ประชาธปไตยหลายรปแบบในยโรป

หวเรอง

15.3.1 ประชาธปไตยแบบยดเสยงขางมาก: สหราชอาณาจกร

15.3.2 ประชาธปไตยแบบยดฉนทามต: สวสเซอรแลนด เบลเยยม และเนเธอรแลนด

15.3.3 ระบบประธานาธบดกงรฐสภา: ฝรงเศส

15.3.4 สรางสมดลระหวางประชาธปไตยแบบเสยงขางมากและแบบยดฉนทมต: เยอรมน

15.3.5 ประชาธปไตยในรฐสวสดการ: สวเดน เดนมารก นอรเวย และฟนแลนด

15.3.6 ความทาทายตอประเทศประชาธปไตยใหมในยโรป: ฮงการและบอสเนย-เฮอรเซโกวนา

แนวคด

1. ประชาธปไตยแบบยดเสยงขางมากสงผลใหเกดพรรคการเมองสองพรรคใหญ ซงมกมอดมการณตางขวกน พรรคซงชนะการเลอกตงกลายเปนรฐบาลขอดของระบบเชนนคอพรรครฐบาลมอ านาจบรหารและมบทบาทเหนอฝายนตบญญต สงผลใหสามารถด าเนนนโยบายไดอยางรวดเรวและเดดขาดเพราะมเสยงขางมากในสภา กระนนกด ขอเสยคอ พรรคทแพการเลอกตงกลายเปนพรรคฝายคานไปโดยปรยาย แมวาในหลายกรณพรรคทชนะอาจไดคะแนนเสยงมากกวาพรรคทแพไมมากกตาม นสงผลใหเกดค าถามตอความเปนตวแทนของพรรครฐบาลได รวมถงการแขงขนระหวางสองขวพรรคการเมองสง และความรวมมอขามขวทางการเมองนอย นอกจากนระบบสองพรรคยง ก าจดพรรคเลกซงไมไดรบคะแนนเสยงเพยงพอในสภา

2. ประชาธปไตยแบบฉนทามตมกใหก าเนดพรรคการเมองหลายพรรค ซงตางกนทอดมการณทางการเมอง ศาสนา หรอเศรษฐกจ เนองจากมหลายพรรค จงไมมพรรคใดพรรคหนงไดคะแนนเสยงขางมากเพยงพอทจะตงรฐบาลล าพงได จงตองสรางพนธมตรกบพรรคอนเพอจดตงรฐบาลผสม ขอดของรปแบบประชาธปไตยเชนนคอชวยสรางกลไกเจรจาตอรองขามอดมการณการเมองและกลมผลประโยชน อกทงยงลดความขดแยงระหวางกลมในประเทศซงมชนกลมนอยและอดมการณทางการเมองหลากหลาย โดยเปดโอกาสใหแตละกลมมตวแทนในกระบวนการตดสนใจทางการเมอง ทวาขอเสยคอรฐบาลผสมมความไมมนคงสงเพราะเกดการเปลยนขวของพรรครวมรฐบาลบอยครง รวมถงกระบวนการนตบญญตอาจลาชาเพราะตองผาน

37

การเจรจาตอรองกนในพรรครวมรฐบาล เชนเดยวกนการเจรจาตอรองเพอตงรฐบาลผสมกอาจใชเวลานาน

3. ระบบประธานาธบดกงรฐสภามลกษณะเดนคอฝายบรหารมอ านาจเหนอฝายนตบญญตอยางชดเจน เพราะประธานาธบดมาจากการเลอกตงโดยตรง และมอ านาจในการต งร ฐบาล โดยเฉพาะเลอกนายกรฐมนตรและคณะรฐมนตร หากพรรคซงตนเปนผน าไดเสยงขางมากในสภาผแทนราษฎร ประธานาธบดและรฐบาลมาจากพรรคเดยวกน ประธานาธบดสามารถก าหนดทศทางในการบรหาร ออกรางกฎหมาย จดการลงประชามตในประเดนทก าหนดไวในรฐธรรมนญ รวมถงปกปองบทบญญตในรฐธรรมนญได อยางไรกดผทไดรบชยชนะจากการเลอกตงในระบบนตองผานการเลอกตงสองรอบ ในรอบแรก ผเขาชงตองไดรบคะแนนเสยงในการเลอกตงรอบแรกมากกวารอยละ 50 จากจ านวนผมสทธเลอกตงทงหมดจงจะสามารถเขาชงตอไปในรอบทสอง ในกรณทมผสมครมากกวาสองคนผานเกณฑ ใหสองคนแรกทไดคะแนนสงสดผานเขาสการเลอกตงรอบสอง ในรอบสอง ฐานเสยงของพรรคเลกมกยายไปสนบสนนตวแทนของพรรคพนธมตรผสมครตน โดยผชนะไดคะแนนเสยงมากกวาผเขาชงอกคน แมอาจไดคะแนนถงหรอไมถงครงหนงกได

4. ในระบบผสมระหวางประชาธปไตยแบบยดเสยงขางมากและฉนทามต ระบบพรรคการเมองยงคงเปนแบบหลายพรรค แตระบบเลอกตงแบบสดสวนซงผสมแบบแบบหนงเขตหนงคนและแบบบญชรายชอเขาไวดวยกน สงผลใหพรรคซงไดคะแนนเสยงมากพอทจะตงรฐบาลมมากกวาหนงพรรค ทวาไมมากเกนไปเชนระบบฉนทามต ดวยเหตนพรรคขนาดกลางและใหญมบทบาทในสภาและรฐบาล ทวาพรรคเลกเขาสสภาล าบาก เพราะตองไดรบสดสวนคะแนนเสยงของพรรคมากกวารอยละหาในแบบบญชรายชอ หรอชนะการเลอกตงแบบหนงเขตหนงคนมากกวาสามเขต ดวยเหตนพรรคเลกจงมกจบมอกบพรรคใหญ นอกจากนพรรคใหญซงมไดชนะเลอกตงดวยคะแนนเสยงขางมากแบบเดดขาดตองตงรฐบาลผสมกบพรรคอน ฉะนนจงตองพยายามประนประนอมจดยนทางการเมองเพอท างานรวมกน

5. ในรฐสวสดการ รฐบาลเลอกตงมงด าเนนนโยบายประสานระบบเศรษฐกจแบบสงคมนยมและทนนยม โดยรฐดแลสงคมโดยจดหาสวสดการซงเออใหประชากรเขาถงโอกาสในชวตไดอยางเทาเทยมกนทกคน (ไมวาจะรวยหรอจน) และเพอใหมโอกาสในการเลอนฐานะทางเศรษฐกจและสงคม นอกจากนยงก ากบภาคเอกชน และเปนคนกลางเจรจาผลประโยชนระหวางสหภาพแรงงานและนายจาง ทวารฐบาลกสงเสรมใหเอกชนท าธรกจไดโดยตนไมเขาไปเปนเจาของ

6. การอาศยตวแบบประชาธปไตยจากยโรปตะวนตกละเลยพฒนาการเฉพาะของประเทศในยโรปตะวนออกซงอยใตระบอบอ านาจนยมมายาวนาน ฉะนนองคกรอสระซงควรท าหนาทตรวจสอบรฐบาล และวฒนธรรมการเมองประชาธปไตยจงพฒนาไปอยางชา พรรคซงชนะการเลอกตงขนครองอ านาจ และด าเนนนโยบายอเสรนยมโดยไดรบการสนบสนนจากประชาชนซงตองการผน า

38

ทเขมแขง นอกจากน ในประเทศทเพงผานประสบการณความขดแยงทางชาตพนธ การใชตวแบบฉนทามตแบบสดโตงยงท าใหความขดแยงถล าลกและการสรางความสมานฉนทระหวางกลมยากขน เพราะแตละกลมชาตพนธมอ านาจในการบรหารปกครองตนเอง โดยไมตองประนประนอมเจรจากบอกกลมเพอรวมมอขบเคลอนนโยบาย ทงยงสงผลใหระบอบประชาธปไตยระส าระสายและการฟนฟสภาพเศรษฐกจและสงคมหลงสงครามลาชา

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 15.3 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายขอดและขอเสยของประชาธปไตยแบบยดเสยงขางมากได 2. อธบายขอดและขอเสยของประชาธปไตยแบบฉนทามตได 3. อธบายลกษณะเดนของระบบประธานาธบดกงรฐสภาได 4. อธบายลกษณะเดนของรปแบบผสมระหวางประชาธปไตยแบบยดเสยงขางมากและฉนทามตได 5. อธบายลกษณะเดนของมตทางเศรษฐกจของประชาธปไตยในรฐสวสดการได 6. อธบายสาเหตรวมของวกฤตสถาบนการเมองซงประเทศในยโรปตะวนออกก าลงเผชญได

39

ตอนท 15.3.1 ประชาธปไตยแบบยดเสยงขางมาก: สหราชอาณาจกร

เสนทางประวตศาสตรซงอภปรายไวในตอนท 15.2 หลอหลอมรปแบบประชาธปไตยอนมลกษณะหลากหลายในยโรป ตอนท 3 นอธบายความตางของกระบวนการตดสนใจทางการเมองของสถาบนประชาธปไตยในยโรป58 โดยแบงออกเปนสองกลม กลมทหนงไดแกประเทศซงประชาธปไตยหยงราก โดยมรปแบบประชาธปไตยตางกนตามแตพฒนาการทางประวตศาสตร ไดแกองกฤษ เบลเยยม สวสเซอรแลนด และเนเธอรแลนด เยอรมน ฝรงเศส และกลมประเทศแถบสแกนดเนวย59 กลมทสองไดแก ประเทศซงเพงเปลยนผานสประชาธปไตยหลงทศวรรษท 1990 และระบอบดงกลาวถกทาทางจากมรดกอ านาจนยม รวมถงประวตศาสตรความขดแยง อนไดแกฮงการและบอสเนย-เฮอรเซโกวนา ปจจยหาประการซงสงผลใหรปแบบประชาธปไตยในยโรปตางกนออกไปไดแก

1) ระบบเลอกตงและอ านาจบรหาร (executive power) วาใหอ านาจกบนายกรฐมนตรซงไดรบเสยงขางมากในสภา ใหอ านาจประธานาธบดซงมาจากการเลอกตงโดยตรง หรอแบงสรรอ านาจระหวางประธานาธบดและนายกรฐมนตร

2) อ านาจนตบญญต (legislative power) วายดโยงกบเสยงสวนใหญ (majoritarian model) หรอใชอาศยระบบฉนทามต (consensus model) แบบแรกชวยใหกระบวนการตดสนใจเชงนโยบายมประสทธภาพและสรางเสถยรภาพแกฝายบรหาร เพราะพรรคทไดรบคะแนนเลอกตงสงสดเปนรฐบาลและคมเสยงสวนใหญในสภา ทวาแบบทสองเออกบสงคมพหซงมกลมผลประโยชนและวฒนธรรมหลากหลาย โดยเนนการสรางรฐบาลผสมจากพรรคทเปนตวแทนของกลมคนหลากหลายในสงคม แมวาจะมไดชนะดวยคะแนนเสยงขางมากกตาม

3) ความสมพนธระหวางอ านาจบรหารและนตบญญต ( legislative power) วาอ านาจฝายบรหารเหนอฝายนตบญญตหรอสองฝายคะคานอ านาจกน

58 ขาพเจาใชค าวา “สถาบน” ในตอนท 15.3 ขณะทใชค าวา “ระบอบ” ในตอนท 15.2 ซงเนนภาพรวมของพฒนาการรปแบบการปกครองแบบประชาธปไตยในยโรป “สถาบน” มนยถงหนวยทางการเมองยอยในระบอบประชาธปไตย ไมวาจะเปนพรรคการเมอง รฐบาล รฐสภา หรอศาลกด สถาบนมแบบแผนปฏบตและกฎเกณฑใหตวละครซงอยในสถาบนตองด าเนนตาม สถาบนประชาธปไตยในแตละประเทศจงไมจ าเปนตองเหมอนกน “ในรายละเอยด” แตองคประกอบหลกเหมอนกนคอมการเลอกตง รฐรบประกนเสรภาพในการแสดงความเหน เปนตน การอภปรายถงสถาบนการเมองประชาธปไตยในสวนนไมรวมองคประกอบของประชาธปไตยซงมใชสถาบนทางการ เชนภาคประชาสงคม สอ หรอวฒนธรรมการเมอง เปนตน. 59 ตอนท 15.3 มไดอภปรายรายประเทศแตเลอกประเทศซงเปนรปแบบประชาธปไตยลกษณะตางๆ ในยโรป ฉะนนจงมไดน าเสนอรายละเอยดประชาธปไตยในสเปน (เพราะมระบอบประชาธปไตยแบบยดเสยงขางมากและสถาบนกษตรยอยภายใตรฐธรรมนญ เชนเดยวกบองกฤษ) โปรตเกส (เพราะมระบอบประชาธปไตยแบบกงประธานาธบด คลายกบฝรงเศส) หรออตาล (เพราะมระบอบหลายพรรคและรฐบาลผสม คลายกบเบลเยยมและเนเธอรแลนด) เปนตน.

40

4) ระบบพรรความสองพรรคใหญ (two-party system) หลายพรรค (multi-party system) หรอกลมพรรคพนธมตร (allied-party system)

5) รปแบบรฐวาเปนรฐเดยว (unitary state) หรอสหพนธรฐ (federal state) รวมถงบทบาทของรฐในชวตทางเศรษฐกจและสงคมของประชาชน

สถาบนประชาธปไตยในสหราชอาณาจกรยดเสยงขางมาก โดยมระบบสองพรรคใหญ ฝายบรหารมอ านาจเหนอฝายนตบญญต และเปนรฐเดยวโดยมนายกรฐมนตรซงมาจากการเลอกตง สวนสถาบนกษตรยเปนประมขของรฐ ทวาอยใตรฐธรรมนญและไมมอ านาจในกระบวนการตดสนใจทางการเมอง ลกษณะเชนนเปนผลจากเสนทางประวตศาสตร กลาวคอนบแตศตวรรษท 19 เปนตนมา กลมผลประโยชนทางการเมองในองกฤษแบงออกเปนสองกลมใหญๆ คอชนชนน าเดมและแรงงาน ระบบพรรคซงเตบโตพรอมกบระบอบประชาธปไตยเปนตวแทนกลมผลประโยชนสองกลมน ไดแกพรรคอนรกษนยม ซงเปนตวแทนชนชนน าเกา กลมทน และชนชนกลาง60 และพรรคแรงงาน ซงเปนตวแทนผใชแรงงานในโรงงานอตสาหกรรม นอกจากชนชนแลว ความนยมตอพรรคยงสมพนธกบภมศาสตรในประเทศ สวนเหนอและตะวนตกของประเทศเปนเขตอตสาหกรรมมกเลอกพรรคแรงงาน สวนกลมทนและชนชนกลางซงอยในภาคบรการและการเงนกระจกตวอยในเมองหลวงลอนดอนและฝ งตะวนออกเฉยงใตของประเทศมกสนบสนนพรรคอนรกษนยม61

ระบบสองพรรคสงผลใหองกฤษยดโยงอ านาจการบรหารไวกบพรรคซงชนะการเลอกตงและกลายเปนรฐบาล แมวาในหลายกรณ พรรคทชนะอาจไดคะแนนเสยงมากกวาพรรคทแพไมมากกตาม พรรคทแพจงเปนพรรคฝายคาน สวนพรรคขนาดเลกซงไมไดรบคะแนนเสยงเพยงพอไมมทนงในสภา ระบบเชนนจงก าจดพรรคเลกโดยปรยาย

ระบบเลอกตงในองกฤษเปนแบบหนงเขตหนงคน และถอวาผไดคะแนนเสยงมากกวาผสมครคนอนชนะการเลอกตงเดดขาด ระบบนเรยกวา “disproportional system” หรอ “first past the post”) ฉะนนในทางทฤษฎ ประชาชนซงลงคะแนนใหผสมครทแพจงไมมตวแทนเสยงตนในรฐบาท พรรคใหญอยางพรรคอนรกษนยมหรอแรงงานอาจชนะการเลอกตงในหลายเขต ทวามไดหมายความวาไดคะแนนเสยงมากตามไป

60 พรรคเสรนยม (Liberal Party) ซงเคยมบทบาทส าคญในการผลกดนการปฏรปสถาบนประชาธปไตยในองกฤษในชวงศตวรรษท 19 ไดคะแนนเสยงเลอกตงนอยลง จนลดควมส าคญในการเมองรฐสภาลงไป. 61 Ian Budge, “Great Britain and Ireland: variations on dominant party government,” in Political Institutions in Europe, ed. Joseph M. Colomer (London: Routledge, 1996), 18-61.

41

ดวย ระบบเลอกตงเชนนจงท าใหพรรคใหญไดเปรยบกวาพรรคเลก ทงยงไมสะทอนเสยงของประชาชนจ านวนมากซงไมไดเลอกพรรครฐบาล ขณะนมความพยายามใหปฏรประบบเลอกตงในองกฤษ62

ฝายนตบญญตแบงออกเปนสภาลาง (House of Commons) และสภาสง (House of Lords) สมาชกในสภาสงมจ านวน 780 ทนง ในจ านวนน รอยละ 90 มาจากการแตงตงและสบทอดต าแหนงของขนนาง รวมถงคณะบาทหลวง โดยมหนาทตรวจสอบ แกไข และรบรองรางพระราชบญญตซงสภาลางใหผานแลว สภาสงไมมอ านาจปฏเสธจะรบรองรางดงกลาว แตสามารถถวงเวลาได สวนสภาลางมาจากการเลอกตง มจ านวน 650 คน

ระบบพรรคและระบบเลอกตงในองกฤษสงผลใหฝายบรหารมอ านาจเหนอฝายนตบญญต โดยมากพรรครฐบาลคมเสยงสวนใหญของสภาลาง พฒนาการพรรคการเมองอนยาวนานสงใหลกพรรคมวนยสง คอยดมนในมตพรรค และลงคะแนนตามทศทางของพรรค ฉะนนผแทนในสภาลางซงมาจากพรรครฐบาลจงมกเลอกใหหวหนาพรรครฐบาลด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร อกทงยงเลอกคนในพรรคตนใหด ารงต าแหนงรฐมนตร นอกจากตวแบบเสยงขางมากและระบบสองพรรคจะรวบอ านาจไวทฝายบรหารแลว ยงท าใหระบอบประชาธปไตยขององกฤษมการแขงขนระหวางสองขวพรรคการเมองสง และความรวมมอขามขวทางการเมองนอย63

รฐในองกฤษเปนรฐเดยวและรวมอ านาจสรฐบาลกลาง สงผลใหไมมรฐบาลทองถนซงด าเนนนโยบายและกจการระดบทองถนอยางเปนเอกเทศนจากรฐบาลกลาง แมวาจะมการเลอกตงรฐบาลทองถนกตาม ในแงนความสมพนธระหวางศนยกลางและทองถนในองกฤษเปนแบบรฐบาลกลางโอนอ านาจใหทองถน (devolution) มากกวากระจายอ านาจ (decentralisation) ขอยกเวนคอไอรแลนดเหนอ (Northern Ireland) สกอตแลนด (Scotland) และเวลช (Wales) ในกรณไอรแลนดเหนอ หลงจากความขดแยงระหวางรฐบาลองกฤษและกลมตดอาวธแบงแยกดนแดนในไอรเหนอสงบลงในป 1997 ไอรแลนดเหนอกลายเปนเขตปกครองตนเองและมสมชชา (assembly) ซงออกกฎหมายและก ากบกจการบางสวนเอง เวลชและสกอตแลนดกมสมชชาเชนกน64

62 Toby Helm, “Winner-takes-all elections are ‘artificially dividing the UK’,” The Guardian (May 31, 2015), https://www.theguardian.com/politics/2015/may/31/uk-voting-system-incapable-of-delivering-fair-result ( สบ คน เ ม อวนท 30 พฤษภาคม 2561). 63 Arend Lijphart, Pattern of Democracy: Government Forms and Performance in Twenty-Six Countries (New Haven: Yale University Press, 1999), 16-20. 64 Budge, op. cit., 51.

42

แมองกฤษยงคงมสถาบนกษตรย ทวาอยภายใตรฐธรรมนญ ฉะนนจงมบทบาทในเชงสญลกษณในระบอบประชาธปไตย แตไมสามารถแสดงบทบาททางการเมองไดตามขอบญญตของรฐธรรมนญ เชนพระราชนหรอราชาสามารถเปดการประชมรฐสภา รวมถงอาศยองคมนตรใหรบรองกฎหมายซงผานโดยสภาทงสองได นอกจากนยงสามารถใหค าปรกษากบนายกรฐมนตรได ทวาตองแสดงความเปนกลาง ไมฝกใฝกลมการเมองฝายใด65

กจกรรม 15.3.1

จงอธบายขอดและขอเสยของรปแบบประชาธปไตยแบบยดเสยงขางมากมาอยางสงเขป

แนวตอบกจกรรม

ประชาธปไตยแบบยดเสยงขางมากสงผลใหเกดพรรคการเมองสองพรรคใหญ ซงมกมอดมการณตางขวกน พรรคซงชนะการเลอกตงกลายเปนรฐบาล ขอดของระบบเชนนคอพรรครฐบาลมอ านาจบรหารและมบทบาทเหนอฝายนตบญญต สงผลใหสามารถด าเนนนโยบายไดอยางรวดเรวและเดดขาดเพราะมเสยงขางมากในสภา กระนนกด ขอเสยคอพรรคทแพการเลอกตงกลายเปนพรรคฝายคานไปโดยปรยาย แมวาในหลายกรณพรรคทชนะอาจไดคะแนนเสยงมากกวาพรรคทแพไมมากกตาม นสงผลใหเกดค าถามตอความเปนตวแทนของพรรครฐบาลได รวมถงการแขงขนระหวางสองขวพรรคการเมองสง และความรวมมอขามขวทางการเมองนอย นอกจากนระบบสองพรรคยง ก าจดพรรคเลกซงไมไดรบคะแนนเสยงเพยงพอในสภา

65 Vermon Bogdanor, Monarchy and the Constitution (Oxford: Clarendon Press, 1997).

43

ตอนท 15.3.2 ประชาธปไตยแบบยดฉนทามต: สวสเซอรแลนด เบลเยยม และเนเธอรแลนด

ขณะทประชาธปไตยแบบยดเสยงขางมากเหมาะกบประเทศซงความแตกตางทางวฒนธรรมภายในนอย และตองการสรางรฐบาลซงมเสถยรภาพ ประชาธปไตยแบบฉนทามตใชในประเทศซงมชนกลมนอยและอดมการณทางการเมองหลากหลาย และตองการใหแตละกลมมตวแทนในกระบวนการตดสนใจทางการเมอง เพอลดความขดแยงระหวางกลม พรรคการเมองในสวสเซอรแลนด เบลเยยม และเนเธอรแลนดเปนพรรคขนาดกลางและเลก โดยแตพรรคตางกนทอดมการณทางการเมอง ความตางของแตละพรรคขนอยกบความฝกใฝในนกายทางศาสนาหรอมตทางศลธรรม (เชนโปรแตสแตนทหรอคาทอลค หรอสนบสนนรฐฆราวาสหรออยากใหคงบทบาทของศาสนาในรฐ เปนตน) หรออดมการณทางการเมองและเศรษฐกจ เชนเสรนยม ซาย (พรรคแรงงานหรอสงคมนยม) ซายกลาง (พรรคประชาธปไตยสงคม) และขวากลาง (พรรค ครสเตยนประชาธปไตย) ในสวสเซอรแลนด พรรคส าคญไดแกพรรคประชาธปไตยสงคม พรรคเสรประชาธปไตย (Free Democratic Party) และประชาธปไตยครสเตยน (Christian Democrats, ขวากลาง) สวนในเนเธอรแลนด พรรคส าคญไดแกพรรคประชาชนเพอประชาธปไตยและเสรภาพ (People’s Party for Freedom and Democracy) พรรคประชาธปไตยครสเตยน พรรคสงคมนยม และพรรคแรงงาน เปนตน เบลเยยมมสามพรรคหลกไดแกประชาธปไตยครสเตยน พรรคสงคมนยม และพรรคเสรนยม นอกจากน พรรคในเบลเยยมและเนเธอรแลนดยงแบงตามภมภาคซงพดภาษาตางกน และนบแตชวงทศวรรษ 1980 เปนตนมา กลมอนรกษสงแวดลอมกลายเปนพรรคการเมองส าคญในหลายประเทศในยโรป รวมถงเนเธอรแลนด และไดรบคะแนนเสยงเพมขนในชวงตนทศวรรษท 2000 เปนตนมา ระบบพรรคการเมองในสามประเทศนแบงเปนหลายขว (fragmented) และพรรครฐบาลมกเปนพรรคผสม66

เหตทพรรคขนาดกลางและเลกในสามประเทศนยงอยได (ตางจากพรรคกลางและเลกในระบบสองพรรคอยางในองกฤษซงไมคอยไดรบเสยงเลอกตงมากเพยงพอทจะมทนงในสภา) เพราะยดระบบตวแทนสดสวน (proportional representation) กลาวคอ ตงแตชวงหลงสงครามโลกครงทหนงเปนตนมา สทธในการเลอกตงขยายครอบคลมคนกลมนอยในสงคม ระบบเลอกตงแบบสดสวนใหโควตาทนงในสภาแกผสมครตามสดสวนคะแนนเสยงทพรรคได ลกษณะเชนนสงผลใหคะแนนเสยงเลอกตงกระจายตามพรรคตางๆ พรรคทไดคะแนนเสยงสงสดอาจไดคะแนนไมถงเกณฑทจะสามารถตงรฐบาลเพยงล าพงได ดงนนตองหาพนธมตรจากพรรคอนเพอตงรฐบาลผสม ดวยเหตนระบอบประชาธปไตยแบบหลายพรรคในสวสเซอรแลนด เบลเยยม และเนเธอรแลนด จงอาศยกลไกเจรจาตอรองขามอดมการณการเมอง กลมผลประโยชน และชมชนทางอตลกษณ อนเปนทมาของชอตวแบบนวาเปนประชาธปไตยแบบ “ยดโยงฉนทามต”

66 Wilfried Sweden, Marleen Brans, and Lieven De Winter, “The Politics of Belgium: Institutions and Policy Under Bipolar and Centrifugal Federalism,” in The Politics of Belgium: Institutions and Policy Under Bipolar and Centrifugal Federalism, eds. Marleen Brans, Lieven De Winter, and Wilfried Sweden (London: Routledge, 2009), 8.

44

การหลกเลยงระบบพรรคใหญยงสงผลใหฝายบรหารและฝายนตญญตไมอาจมอ านาจเหนอกนไดเดดขาด ตางกบระบบสองพรรคในองกฤษ ดงทอธบายไวขางตน ในสวสเซอรแลนด ฝายบรหาร (เรยกวา “Federal Council”) มอาย 4 ป และสภาไมสามารถอภปรายไมไววางใจผน าฝายบรหารในชวงเวลาดงกลาวได หรอในกรณทรางกฎหมายซงผลกดนโดยฝายบรหารไมผานสภา ตวจากฝายบรหารซงผลกดนรางดงกลาวไมจ าเปนตองลาออก สวนในเบลเยยม แมสภาลางมสทธลงมตไมไววางใจฝายบรหาร ทวาลกษณะผสมและแบงหลายขวของพรรครวมรฐบาลท าใหเสนแบงในแงอดมการณการเมองหรอแนวทางในการด าเนนนโยบายระหวางฝายคานและรฐบาลไมชดเจนนก การปรบเปลยนขวของพรรคฝายคานเปนฝายรฐบาลเกดขนไดงาย อยางไรกด ปญหาหลกของระบบหลายพรรคคอภาวะไรเสถยรภาพของรฐบาลเพราะมการสลบขวเปลยนขางกนบอย ดวยเหตน พรรครวมรฐบาลไมจ าเปนตองออกเสยงสนบสนนนโยบายพรรครฐบาลหลกเสมอไป อนสงผลใหกระบวนการนตบญญตอาจลาชาเพราะตองผานการเจรจาตอรองกนในพรรครวมรฐบาล เชนเดยวกนการเจรจาตอรองเพอตงรฐบาลผสมกอาจใชเวลานาน67

ทงสามประเทศมรปแบบการปกครองแบบสหพนธรฐหรอมลกษณะกระจายอ านาจใหทองถนปกครองตนเอง ลกษณะเชนนสอดคลองกบความหลากหลายทางศาสนา ชาตพนธ และภาษาของประชากร เชนในสวสเซอรแลนด มรฐบาลกลางและรฐบาลมลรฐทเรยกวา “canton” ซงประกอบไปดวย 20 หนวย และอกหกหนวยเปนเขตกงปกครองตนเอง หนวยเหลานมสภาของตวเองซ งตดสนใจนโยบายทวไป นอกเหนอจากเรองการเงน การระหวางประเทศ และการทหาร นอกจากนรฐบาลทองถนยงมทนงในสภาแหงมลรฐ (Council of States) ซงสามารถออกเสยงเพอเสนอเปลยนรฐธรรมนญได สวนเบลเยยมไดเปลยนจากรฐเดยวและรวมศนยเปนสหพนธรฐตงแตป 1993 รฐบาลทองถนแบงเขตการปกครองตามชมชนซงพดภาษาฝรงเศส ดทช และเยอรมน ซงอยตางภมภาคกน เชนแฟลนเดอร (Flanders) และวลโลเนย (Wallonia) รวมถงกลมชาตพนธอยางเฟลมมช (Flemish) ซงอยกระจายในภมภาคตางๆ รฐบาลในภมภาคเหลานสามารถเลอกตวแทนในสภารวมถงผน ารฐบาล และผน าในสภาสามารถออกกฎหมายใหเหมาะสมกบความตองการของคนทองถนได68 สวนในเนเธอรแลนด แมยงเปนรฐเดยว ทวามการกระจายอ านาจจากสวนกลางสร ฐบาลจงหวดและเทศบาลสง ท าใหทองถนสามารถออกกฎหมายใหเหมาะสมกบบรบทตนได ความสมพนธระหวางรฐบาลกลางและทองถนในเนเธอรแลนดบางครงเรยกวาเปนแบบ “รฐเดยวกระจายอ านาจ” (decentralised unitary state)69

67 Budge, op. cit., 225-231; Lijphart, op. cit., 34-40. 68John Fitzmaurice, The Politics of Belgium: A Unique Federalism (Boulder, CO: Westview, 1996) 69 Rudy B. Andeweg and Galen A. Irwin, Governance and Politics of the Netherlands (Hampshire: Palgrave Macmillan, 2009), 214-220.

45

กจกรรม 15.3.2

จงอธบายขอดและขอเสยของประชาธปไตยแบบฉนทามตอยางสงเขป

แนวตอบกจกรรม

ประชาธปไตยแบบฉนทามตมกใหก าเนดพรรคการเมองหลายพรรค ซงตางกนทอดมการณทางการเมอง ศาสนา หรอเศรษฐกจ เนองจากมหลายพรรค จงไมมพรรคใดพรรคหนงไดคะแนนเสยงขางมากเพยงพอทจะตงรฐบาลล าพงได จงตองสรางพนธมตรกบพรรคอนเพอจดตงรฐบาลผสม ขอดของรปแบบประชาธปไตยเชนนคอชวยสรางกลไกเจรจาตอรองขามอดมการณการเมองและกลมผลประโยชน อกทงยงลดความขดแยงระหวางกลมในประเทศซงมชนกลมนอยและอดมการณทางการเมองหลากหลาย โดยเปดโอกาสใหแตละกลมมตวแทนในกระบวนการตดสนใจทางการเมอง ทวาขอเสยคอรฐบาลผสมมความไมมนคงสงเพราะเกดการเปลยนขวของพรรครวมรฐบาลบอยครง รวมถงกระบวนการนตบญญตอาจลาชาเพราะตองผานการเจรจาตอรองกนในพรรครวมรฐบาล เชนเดยวกนการเจรจาตอรองเพอตงรฐบาลผสมกอาจใชเวลานาน

46

ตอนท 15.3.3 ระบบประธานาธบดกงรฐสภา: ฝรงเศส

ระบบประชาธปไตยในฝรงเศสเคยเปนแบบหลายพรรค แตประสบการณในอดตชวารปแบบนท าใหรฐบาลขาดเสถยรภาพ การลงประชามตรองรบรฐธรรมนญส าหรบสาธารณรฐทหาในป 1958 เปลยนฝรงเศสจากระบอบรฐสภาเปนระบอบประธานาธบดกงรฐสภาเพอเพมอ านาจใหแกฝายบรหารเปนการเฉพาะ กลาวคอ ประธานาธบดมาจากการเลอกตงโดยตรง และมอ านาจในการตงร ฐบาล โดยเ ฉพาะเลอกนายกรฐมนตรและคณะรฐมนตร หากพรรคซงตนเปนผน าไดเสยงขางมากในสภาผแทนราษฎร ประธานาธบดและรฐบาลมาจากพรรคเดยวกน ประธานาธบดสามารถก าหนดทศทางในการบรหาร ออกรางกฎหมาย จดการลงประชามตในประเดนทก าหนดไวในรฐธรรมนญ รวมถงปกปองบทบญญตในรฐธรรมนญได ในทางกลบกนหากพรรคอนครองเสยงขางมากในสภา อ านาจของประธานาธบดกจ ากด เพราะตามธรรมเนยมแลวประธานาธบดตองสนบสนนนายกรฐมนตรและคณะรฐมนตรจากพรรคซงครองเสยงขางมากในสภา แมวาจะมาจากพรรคอนซงถออดมการณทางการเมองตรงขามกบประธานาธบดกตาม ระบบเชนนเรยกวา “การอยรวมกน” (cohabitation)

กอนการแกกฎหมายในป 2002 ประธานาธบดด ารงต าแหนงไดเจดป สวนสมาชกสภาผแทนราษฎรอยในต าแหนงไดหาป ฉะนนจงเปนเรองปกตทพรรคซงครองเสยงขางมาในสภาเปนคนละพรรคกบพรรคของประธานาธบด การเปลยนกฎหมายสงผลใหอายงานของประธานาธบดเหลอหาปเชนเดยวกบสภา เพราะฉะนนแนวโนมทประธานาธบดจะมาจากคนละพรรคกบรฐบาลจงเกดขนนอยลง ในระบบทฝายบรหารเขมแขง วตสภาและกรรมาธการรฐธรรมนญ (Conseil d’État) ท าหนาตรวจสอบถวงดลฝายบรหารและนตบญญต

ระบบเลอกตงในฝรงเศส (สาธารณรฐทหา) แบงออกเปนสองชวง ชวงแรกป 1958 ถง 1979 ยดเสยงขางมากและระบบสองพรรคแบบในองกฤษ โดยใชระบบดงกลาวทงในการเลอกตงระดบชาตและระดบทองถน พรรคการเมองส าคญในฝรงเศสมหลายพรรค ทวาระบบเลอกตงสองรอบ (หรอ two-ballot system) บงคบใหพรรคเลกตองสรางพนธมตรกบพรรคใหญ โดยทวไปการเลอกตงประธานาธบดรอบแรกมผสมครเขาชงจากพรรคตางๆ ซงอาจมมากกวาสบพรรค ผสมครหลานถกตรวจสอบและรบรองคณสมบตจากผแทนราษฎรและวฒสภา รวมถงนายกสภาทองถนจาก 30 จงหวดทวประเทศ ผสมครผานการเลอกตงรอบแรกไดตอเมอไดคะแนนมากกวารอยละ 50 จากจ านวนผมสทธเลอกตงทงหมด (หรอทเรยกวา “absolute majority) วธเชนนท าใหพรรคเลกผานเขาสการแขงขนรอบสองไดยาก ในกรณทมผสมครมากกวาสองคนผานเกณฑ ใหสองคนแรกทไดคะแนนสงสดผานเขาสการเลอกตงรอบสอง ในรอบสอง ฐานเสยงของพรรคเลกมกยายไปสนบสนนตวแทนของพรรคพนธมตรผสมครตน โดยผชนะไดคะแนนเสยงมากกวาผเขาชงอกคน แมอาจไดคะแนนถงหรอไมถงครงหนงกได หลกเชนนเรยกวา “หลกเสยงวขางมากเชงสมพทธ” (relative

47

majority) ระบบเลอกตงขางตนสงผลใหพรรคซงมอดมการณชดเจนแตไมสดโตงมกกลายเปนพรรครฐบาล ขณะเดยวกนพรรคเลกเสยเปรยบในระบบเลอกตงไปโดยปรยาย70

อยางไรกดระบบนถกปรบใหสมดลมากขนหลงป 1979 เมอเกดการเลอกตงสภายโรป (European Parliament) ซงท าหนาทนตบญญตในสหภาพยโรป เปนครงแรก พรรคขนาดเลกและกลางฝายซายชวาระบบเลอกตงในฝรงเศสตองปรบตวใหสอดคลองกบระบบเลอกตงสวนใหญในยโรปซงเนนตวแบบฉนทามตและสดสวน มากกวาแบบเสยงขางมากเพยงอยางเดยว ระบบฉนทามตจงถกใชในการเลอกตงระดบทองถนของฝรงเศสตงแตป 1985 เปนตนมา สงผลใหพรรคใหมๆ ซงมใช “ขวา” หรอ “ซาย” เสยทเดยว เชนพรรคอนรกษสงแวดลอม มโอกาสชนะการเลอกตงมากขน71

พรรคการเมองในฝรงเศสแบงตามอดมการณทางการเมองแบบซาย กลาง และขวาอยางชดเจน ระบบเลอกตงทเออพรรคใหญสงผลใหพรรคกลางซาย (พรรคสงคมนยม หรอ Socialist Party) และพรรคกลางขวา (พรรคอนรกษนยม หรอทรจกกนในปจจบนชอวาพรรครพบลกน หรอ The Republicans) มกเปนพรรคน ารฐบาล พรรคขวากลางหรอพรรคอนรกษนยมพฒนาจากพนธมตรพรรคอนรกษนยมสองพรรค ไดแกพรรครพบลกนครสเตยนเดโมแครต (Christian Democratic Mouvement Républican Populaire หรอ MRP) และพรรคซงน าโดยอดตประธานาธบดชารลส เดอ โกล (Charles de Gaulle) พรรครวมชาตฝรงเศส (Rassemblement du Peuple Français หรอ RPF) ตอมาเครอขายพนธมตรนกลายเปนพรรคสหภาพเพอขบวนการประชาชน (Union for a Popular Movement หรอ UPM) และกลายเปนพรรครพบลกนในป 2015 โดยทวไปพรรคขวากลาง/อนรกษนยมสงเสรมนโยบายทเนนระเบยบและเสถยรภาพแหงรฐ รวมถงความเปนหนงเดยวของสาธารณรฐฝรงเศส นอกจากนยงเนนใหฝายบรหารเขมแขง อกทงยงสนบสนนระบบเศรษฐกจแบบเสร

ในฝากซาย พรรคคอมมวนสต (Parti Communiste Français หรอ PCF) และพรรคซายกลาง เชนพรรคสงคมนยมและพรรคสหพนธประชาธปไตยและสงคมนยมแหงฝายซาย (Federation of the Democratic and Socialist Left หรอ FGDS) มนโยบายสนบสนนสหภาพแรงงาน เสรมสรางสวสดการ เปนพนธมตรกบ(อดต)สหภาพโซเวยต รวมถงตอตานนโยบายอนรกษนยมของรฐบาลขวากลาง ตลอดจนประทวงสงครามและทนนยม แมวาพรรคฝายซายประสบความส าเรจในการชงชยต าแหนงประธานาธบดในชวงหลงสงครามโลกครงสอง แตประสบปญหาความขดแยงภายใน จนแตกเปนพรรคเลกหลายพรรคนอยหลายพรรค ปรากฏการณเชนนสงผลตอพรรคฝายซายดงเดมอยางพรรคคอมมวนสตซงไดรบคะแนนเสยง 70 Alistair Cole, “Stress, strain and stability in the French Party System,” in The French Party System, ed. Jocelyn Evans (Manchester: Manchester University Press, 2003), 11-14. 71 Yves Mény, “The institutionalization of leadership,” in Political Institutions in Europe, ed. Joseph M. Colomer (London: Routledge, 1996), 105-106.

48

นอยลงเรอยๆ ขณะทพรรคขวากลางเชนพรรคสงคมนยมไดรบคะแนนเสยงมากขนจนชนะการเลอกตงประธานาธบดในป 1981 เปนครงแรก และครงลาสดในป 2012 นอกจากปกซาย-ขวาแลว ยงมพรรคฝายกลางทรบนโยบายบางประการของพรรคฝายซายและขวามาผสมกน รวมถงพรรคขวาจดอยางพรรค National Front ซงเขาชงชยในการเลอกตงประธานาธบดฝรงเศสเมอป 2017 เปนครงแรก 72 ดงจะไดอภปรายในตอนท 15.4

ฝรงเศสเปนรฐเดยวแบบสาธารณรฐ ยดหลกการ “แบงแยกมได” (indivisible) โดยในอดต มหนวยงานปกครองสวนทองถนสามระดบไดแกคอมมน เขต และภมภาค รฐบาลทองถนเหลานมาจากการแตงตงจากสวนกลาง อยางไรกดนบตงแตป 1982 เปนตนมา รฐบาลสวนภมภาคมาจากการเลอกตง และในป 2003 เกดการแกรฐธรรมนญใหโอนอ านาจการบรหารกจการทองถนสรฐบาลทองถนมากขน เชนคอมมนและภมภาคดแลเรองการศกษาระดบตนและสงตามล าดบ นอกจากนการเมองสวนกลางและทองถนของฝรงเศสยงสมพนธกบการเมองระดบวฒสภา ซงสวนภมภาคสามารถสงตวแทนเขารบการคดสรรเปนวฒสมาชก แมจะมความพยายามในการกระจายอ านาจสทองถน ระบบประชาธปไตยในฝรงเศสถอวารวมศนยมากทสดประเทศหนงในยโรปภาคพนทวป73

กจกรรม 15.3.3

จงอธบายลกษณะเดนของระบบประธานาธบดกงรฐสภาอยางสงเขป

แนวตอบกจกรรม

ระบบประธานาธบดกงรฐสภามลกษณะเดนคอฝายบรหารมอ านาจเหนอฝายนตบญญตอยางชดเจน เพราะประธานาธบดมาจากการเลอกตงโดยตรง และมอ านาจในการตงร ฐบาล โดยเฉพาะเลอกนายกรฐมนตรและคณะรฐมนตร หากพรรคซงตนเปนผน าไดเสยงขางมากในสภาผแทนราษฎร ประธานาธบดและรฐบาลมาจากพรรคเดยวกน ประธานาธบดสามารถก าหนดทศทางในการบรหาร ออกรางกฎหมาย จดการลงประชามตในประเดนทก าหนดไวในรฐธรรมนญ รวมถงปกปองบทบญญตในรฐธรรมนญได อยางไรกดผท ไดรบชยชนะจากการเลอกตงในระบบนตองผานการเลอกตงสองรอบ ในรอบแรก ผเขาชงตองไดรบคะแนนเสยงในการเลอกตงรอบแรกมากกวารอยละ 50 จากจ านวนผมสทธเลอกตงทงหมดจงจะ

72 Pierre Bréchon, “The Evolution of France’s Left and Right politics, from the 1789 French Revolution to this year’s election,” The Conversation (April 17, 2017), https://theconversation.com/the-evolution-of-frances-left-and-right-politics-from-the-1789-french-revolution-to-this-years-election-76226 (สบคนเมอวนท 4 มถนายน 2561) ; Maurice Duverger, Political Parties: Their Organisation and Activity in the Modern State (New York: Wiley,1954). 73 Mény, op. cit., 132-133.

49

สามารถเขาชงตอไปในรอบทสอง ในกรณทมผสมครมากกวาสองคนผานเกณฑ ใหสองคนแรกทไดคะแนนสงสดผานเขาสการเลอกตงรอบสอง ในรอบสอง ฐานเสยงของพรรคเลกมกยายไปสนบสนนตวแทนของพรรคพนธมตรผสมครตน โดยผชนะไดคะแนนเสยงมากกวาผเขาชงอกคน แมอาจไดคะแนนถงหรอไมถงครงหนงกได

50

ตอนท 15.3.4 สรางสมดลระหวางประชาธปไตยแบบเสยงขางมากและแบบยดฉนทมต: เยอรมน

เยอรมนทดลองใชระบอบการเมองมาหลายแบบในชวงศตวรรษท 20 ไมวาจะเปนระบอบกษตรยภายใตรฐธรรมนญ ฟาสซสต และคอมมวนสต (เฉพาะเยอรมนตะวนออก) ประสบการณประชาธปไตยในชวงสาธารณรฐไวมาร (1933-1945) ซงยดระบบหลายพรรคและรปแบบเสยงขาง กลายเปนบทเรยนส าคญเพราะประชาธปไตยในชวงนออนแอและถกคมโดยพรรคนาซในทายทสด ระบอบประชาธปไตยในยคหลงสงครามครงทสองจงพยายามแกปญหาของประชาธปไตยในยคสาธารณรฐไวมารน โดยผสานรปแบบเสยงขางมากเขากบแบบฉนทามต กลาวคอระบบพรรคการเมองในเยอรมนยงคงเปนแบบหลายพรรคแตระบบเลอกตงแบบสดสวนท าใหเกดรฐบาลผสมซงมพรรครวมรฐบาลจ านวนไมมากนกและพรรคเลกเขาสสภาล าบาก พรรคทส าคญไดแกพรรคซงมอดมการณขวากลางอยางประชาธปไตยครสเตยน (Christlich Demokratische Union Deutschlands หรอ CDU) พรรคอดมการณซายกลางอยางประชาธปไตยสงคม (Sozialdemokratische Partei Deutschlands หรอ SPD) พรรคฝายซายหรอคอมมวนสต (Die Linke) พรรคเสรนยม เสรประชาธปไตย (Freie Demokratische Partei หรอ FDP) พรรคอนรกษสงแวดลอม (Die Grüne) ซงตงขนในชวงป 1980 และพรรคขวาสดโตงอนไดแกทางเลอกส าหรบเยอรมน (Alternative für Deutschland หรอ AfD) ซงตงขนในป 2013 นอกจากนยงมพรรคเลกระดบภมภาคซงมกจบมอกบพรรคใหญเชน พรรคครสเตยนประชาธปไตยเปนพรรคพนธมตรกบพรรคสหภาพสงคมครสเตยน (Christlich-Soziale Union หรอ CSU) ซงมฐานเสยงอยทางตอนใตของประเทศ

พรรคขวากลางและซายกลางมกไดรบคะแนนเสยงเลอกตงขางมากและเปนพรรครวมจดตงรฐบาล อนสะทอนจดยนทางการเมองของชาวเยอรมนชวงหลงสงครามโลกครงทสองวาตองการใหพรรคการเมองลดอคตทางการเมองและขยบมาอยอดมการณแบบ “กลางๆ” เพอปองกนความขดแยงภายในพรรครวมรฐบาล พรรคซายกลางไดรบความนยมชวงป 1969 ถง 1982 และ 1998 ถง 2005 เนองดวยนโยบายรฐสวสดการและปกปองผลประโยชนของแรงงาน สวนพรรคขวากลางชนะการเลอกตงชวงหลงสงครามโลกครงทสอง ชวงป 1983 ถง 1998 และนบแตป 2005 จนถงปจจบน เนองดวยนโยบายเศรษฐกจเสรนยม ขณะทมงอนรกษคณคาดงเดม โดยเฉพาะศาสนาครสต74

เยอรมนใชระบบสหพนธรฐสาธารณรฐแบบรฐสภา (parliamentarian federal republic) โดยแบงการปกครองออกเปนสวนกลางหรอ (Federal) และระดบรฐซงประกอบไปดวย 16 รฐ (Länder) การเลอกตงจงเกดในสองระดบน โดยแบงออกเปนการเลอกตงสภาผแทนสหพนธรฐ (Budestag) ซงประกอบดวยอยางนอย 598 ทนง และการเลอกตงระดบรฐ โดยผวาการรฐซงเปนตวแทนพรรคการเมองทครองต าแหนงรฐบาลแหงมลรฐนนๆ รวมกนเปนสภาผแทนรฐ (Bundesrat) ตามรฐธรรมนญแลว สภาผแทนสหพนธรฐมอ านาจ

74 Thomas Saalfeld, “The German Party System: Continuity and Change,” German Politics 11(3) (2002): 99-130.

51

เหนอกวาสภาผแทนรฐในการออกกฎหมายและบงคบใชกฎหมายระดบสหพนธรฐกบรฐตางๆ ในทางปฏบต สภาผแทนสหพนธรฐตองไดรบความยนยอมจากสภาผแทนรฐจงสามารถบงคบใชกฎหมายในระดบมลรฐได หากสองสภาเหนไมตรงกน จะตงคณะกรรมาธการรวมกนเพอหาทางประนประนอม มากกวาจะเอาชนะกนดวยอ านาจในทางรฐธรรมนญ

ระบบเลอกตงแบบสดสวนสองทาง (two-track proportional representation) หรอแบบสดสวนผสม (mixed-member proportional representation) สะทอนความพยายามแกไขขอเสยของตวแบบยดเสยงขางมากและแบบฉนทามต ดวยการหาสมดลระหวางสองตวแบบน การเลอกตงสภาผแทนสหพนธรฐถอวาใหญทสดเพราะพรรคทไดคะแนนเสยงขางมากน าจดตงรฐบาลผสม โดยรอบทหนงเปนการเลอกตวแทนพรรคในเขตการเลอกตงนนๆ หรอแบบแบบหนงเขตหนงคน (single-member seat) เชนในรฐบาวาเรย (Bavaria) มทงสน 40 เขต และยดหลกใครไดเสยงมากทสดถอวาชนะเขตนนไป ผแทนแบบเขตนมจ านวน 299 คน แบบทสองไดแกการเลอกบญชรายชอผแทนของพรรค (party-list seat) และนบเขตเลอกตงตามจ านวนรฐ (16 รฐ) จ านวนคะแนนเสยงเลอกตงในแบบทหนงและสองถกน ามานบรวมกนเพอค านวนวา “พรรค” ใดไดสดสวนคะแนนเสยงมากทสด (ดวยเหตนชยชนะของพรรคในระบบบญชรายชอจงเปนตวชวดส าคญ) ทวาการทพรรคจะมทนงในสภาผแทนฯ ตองไดรบสดสวนคะแนนเสยงของพรรคมากกวารอยละหาในแบบบญชรายชอ หรอชนะการเลอกตงแบบหนงเขตหนงคนมากกวาสามเขต ในกรณทพรรคไดทนงแบบเขตหลายทนง แตแบบบญชรายชอไมถงรอยละหา พรรคสามารถเกบทนงซงตนชนะจากการเลอกตงแบบเขตไวได ดงนนจ านวนผแทนในสภาสหพนธรฐของเยอรมนจงปรบขนลงได ขนอยกบการค านวนสดสวนคะแนนเสยงในปการเลอกตงนนๆ

ระบบเลอกตงแบบผสมเชนนสงผลใหพรรคเลกซงไดคะแนนเสยงไมถงเกณฑเขาสสภาล าบาก ขณะเดยวกนกกระจายคะแนนเลอกตงไปยงพรรคขนาดกลางและใหญ สงผลใหพรรคใหญมอาจชนะดวยคะแนนเสยงขางมากแบบเดดขาด จงตองตงรฐบาลผสมกบพรรคอน75 เชนในการเลอกตงสภาลางป 2017 ทผานมา พรรคขวากลางไดคะแนนเสยงรวมรอยละ 41.5 ค านวนแลวได 246 ทนงในสภาฯ สวนพรรคซายกลางไดคะแนนรวมรอยละ 25.7 ค านวนแลวได 153 ทนงในสภา ทงสองพรรครวมจดตงรฐบาลผสมเสยงขางมาก (Grand Coalition) โดยธรรมเนยมแลวพรรคซงไดคะแนนเสยงมากสดเสนอชอนายกรฐมนตร (หรอทเรยกวา Chancellor) สวนพรรครวมรฐบาลสามารถตอรองต าแหนงในคณะรฐมนตรได เชนในป 2017

75 Manfred G. Schmidt, “Germany: The Grand Coalition State,” in Political Institutions in Europe, ed. Joseph M. Colomer (London: Routledge, 1996), 63-67; Steffen Ganghof, “Combing proportional and majoritarian democracy: An institutional design proposal,” Research and Politics (July-September 2016): 1-7.

52

หลงจากการเจรจาหลายเดอน พรรคประชาธปไตยสงคมยอมรวมตงรฐบาลโดยมเงอนไขวาตองไดต าแหนงรฐมนตรหกต าแหนง ในกระทรวงส าคญ เชนกระทรวงการคลง และกระทรวงการตางประเทศ เปนตน76

เนองจากวกฤตฝายบรหารในชวงสาธารณรฐไวมาร รฐธรรมนญหลงสงครามจงถกออกแบบใหฝายบรหารม เสถยรภาพและใหอ านาจในการบรหารแกนายกรฐมนตร (เรยกวา Chancellor) เปนหลก แมเยอรมนจะมประธานาธบด ทวาบทบาทจ ากดอยทงานพธการในฐานะ “ผน ารฐ” สวน “ผน ารฐบาล” ไดแกนายกรฐมนตรซงมกมาจากพรรคการเมองทไดสดสวนทนงในสภามากทสด โดยนายกรฐมนตรมอ านาจเลอกคณะรฐมนตร ประธานาธบด และก าหนดทศทางการบรหารของรฐบาล เมอเขาสต าแหนงแลว นายกรฐมนตรมแนวโนมจะอยครบเทอมสป การยบสภาเกดขนไดยากเพราะขอจ ากดในรฐธรรมนญ แมนายกรฐมนตรถกอภปรายไมไววางใจโดยสภาได แตจะลาออกหรอยบสภาไดในกรณเดยวคอเมอสภาลงคะแนนเสยงขางมากใหแกนายกรฐมนตรคนใหม ดวยเหตน รฐบาลเยอรมนคอนขางมเสถยรภาพนบแตชวงหลงสงครามโลกครงทสองเปนตนมา โดยเกดการอภปรายไมไววางใจนายกรฐมนตรและยบสภาเพยงสองครงเทานนคอในป 1972 และ 1982 ดวยเหตน นายกรฐมนตรมบทบาทเหนอฝายบรหารและบางครงเหนอฝายนตบญญต เยอรมนจงไดชอวาเปน “ประชาธปไตยแบบยดนายกฯ” (Chancellor Democracy)77 กระนนกดรฐธรรมนญเยอรมนออกแบบสถาบนตรวจสอบถวงดลใหเขมแขง เพราะบทเรยนจากชวงรฐบาลนาซ ฉะนนจงใหอ านาจรฐสภาและศาลคะคานโยบายฝายบรหารได โดยเฉพาะดานตางประเทศและการทหาร78

เยอรมนเปนสหพนธรฐ ฉะนนรฐบาลของมลรฐบรหารจดการนโยบายสาธารณะดานการศกษา งานต ารวจ สาธารณสข การคมนาคมขนสง งบประมาณทองถนและเศรษฐกจ สงแวดลอม วฒนธรรม และอนๆ ซงไมใชมตตางประเทศและการทหาร รฐบาลกลางและสภาสหพนธรฐมอ านาจจ ากดในการควบคมหรอก าหนดทศทางนโยบายทองถน โดยรฐบาลกลางสามารถออกกรอบกฎหมายและปรกษาหารอกบสภาแหงมลรฐวาดวยการบงคบใชกฎหมายดงกลาวในระดบทองถนได ทวาสภาแหงมลรฐตองเหนชอบกบกฎหมายหรอนโยบายดงกลาว รฐบาลจงจะบงคบใชได ลกษณะเชนนเปนไปตามหลก “เจตจ านงคแหงมลรฐ” (federal will)79 โดยทวไปสภาแหงมลรฐลงคะแนนเสยงตามผลประโยชนของรฐตนมากกวาการทวาตนสงกดพรรคใด ซงตางจากสภาแหงสหพนธรฐ ความเปนอสระของมลรฐในเยอรมนมขอดขอเสยหลายประการ ในทางหนงมลรฐมอสระในการออกแบบนโยบายทเหมาะกบประวตศาสตร สภาพเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมเฉพาะ 76 “Germany coalition deal reached after months of wrangling,” BBC News (February 7, 2018), http://www.bbc.com/news/world-europe-42973419 (สบคนเมอวนท 5 มถนายน 2561). 77 Schmidt, op. cit, 74 78 Jenny S. Martinez, “Inherent Executive Power: A Comparative Perspective,” The Yale Law Journal 115(2006); 2489, 2495-2496. 79 The Federal Council of the Federal Republic of Germany, The Bundesrat and the federal state system (Berlin: Bundesrat, 2009).

53

ของรฐตน อยางไรกดคณภาพในการบรหารงานของรฐบาลรวมถงทรพยากรของแตละมลรฐตางกนออกไป สงผลใหเกดชองวางในพฒนาการทางเศรษฐกจของหลายรฐ โดยเฉพาะเมอเกดการรวมเยอรมนตะวนออกในป 1989 มลรฐเหลานมสภาพเศรษฐกจทถดถอยกวาฝ งตะวนตกมาก80

กจกรรม 15.3.4

จงอธบายลกษณะเดนของรปแบบผสมระหวางประชาธปไตยแบบยดเสยงขางมากและฉนทามตอยางสงเขป

แนวตอบกจกรรม

ในระบบผสมระหวางประชาธปไตยแบบยดเสยงขางมากและฉนทามต ระบบพรรคการเมองยงคงเปนแบบหลายพรรค แตระบบเลอกตงแบบสดสวนซงผสมแบบแบบหนงเขตหนงคนและแบบบญชรายชอเขาไวดวยกน สงผลใหพรรคซงไดคะแนนเสยงมากพอทจะตงรฐบาลมมากกวาหนงพรรค ทวาไมมากเกนไปเชนระบบฉนทามต ดวยเหตนพรรคขนาดกลางและใหญมบทบาทในสภาและรฐบาล ทวาพรรคเลกเขาสสภาล าบาก เพราะตองไดรบสดสวนคะแนนเสยงของพรรคมากกวารอยละหาในแบบบญชรายชอ หรอชนะการเลอกตงแบบหนงเขตหนงคนมากกวาสามเขต ดวยเหตนพรรคเลกจงมกจบมอกบพรรคใหญ นอกจากนพรรคใหญซงมไดชนะเลอกตงดวยคะแนนเสยงขางมากแบบเดดขาดตองตงรฐบาลผสมกบพรรคอน ฉะนนจงตองพยายามประนประนอมจดยนทางการเมองเพอท างานรวมกน

80 Peter Katzenstein, Policy and Politics in West German: The Growth of a Semisovereign State (Philadelphia: Temple University Press, 1987).

54

ตอนท 15.3.5 ประชาธปไตยในรฐสวสดการ: สวเดน เดนมารก นอรเวย และฟนแลนด

คลายกบเยอรมน รปแบบสถาบนประชาธปไตยในสแกนดเนเวยผสมกนระหวางแบบยดเสยงขางมากและแบบฉนทามต ทวาความตางส าคญคอนโยบายรฐสวสดการรวมกนในภมภาค อนเปนผลจากความขดแยงระหวางพรรคฝายซายและฝายทน รวมถงวกฤตเศรษฐกจในป 1929 ในบรบทเชนน สถาบนประชาธปไตยเปนพนทปะทะ เจรจา และประนประนอมระหวางสองฝาย ขณะทรฐบาลในสแกนดเนเวยสงเสรมธรกจภาคเอกชน แตกมบทบาทสราง “ความมนคงทางสงคม” (social security) ผานนโยบายสวสดการซงชวยใหประชาชนเขาถงโอกาสทางการศกษา สาธารณสข อาชพ และอนๆ อยางเทาเทยมกน โดยทวไปสวเดน เดนมารก และนอรเวยมระบบรฐสภาแบบสดสวน โดยมสถาบนกษตรยใตรฐธรรมนญ ขณะทฟนแลนดเปนระบบประธานาธบด ทงสประเทศมหลายพรรคการเมอง ทวาพรรคจะมทนงในรฐสภาไดตองไดคะแนนเสยงเกนรอยละสในสวเดน หรอเกนรอยละสองในเดนมารก เปนตน พรรคการเมองหลกแบงตามอดมการณทางการเมองซาย-ขวา ไดแกพรรคประชาธปไตยสงคมและพรรคคอมมวนสต อกฝากไดแกพรรคอนรกษนยม เสรนยม และพรรคเกษตรกรรม ฟนแลนดมจ านวนพรรคการเมองมากทสดในสแกนดเนเวย ซงสงผลใหของรฐสภาและรฐบาลคอนขางไรเอกภาพ และบางครงการออกกฎหมายหรอการตงรฐบาลผสมลาชา

พรรคประชาธปไตยสงคมในสแกนดเนเวยมรากทางประวตศาสตรตงแตชวงปลายศตวรรษท 19 โดยก าเนดขนพรอมกบการขยายตวของทนนยม อตสาหกรรมและประชาธปไตย รฐบาลภายใตการน าของพรรคประชาธปไตยสงคมมงด าเนนนโยบายประสานระบบเศรษฐกจแบบสงคมนยมและทนนยม โดยรฐดแลสงคมและใหเสรภาพทน แนวคดทส าคญคอการ “สรางบานส าหรบประชาชน” (People’s Home) โดยไมกดกนคนกลมใดกลมหนงออกไป ในแงนรฐมบทบาทจดหาสวสดการซงเออใหประชากรเขาถงโอกาสในชวตไดอยางเทาเทยมกนทกคน (ไมวาจะรวยหรอจน) และเพอใหมโอกาสในการเลอนฐานะทางเศรษฐกจและสงคม เชนรฐสนบสนนการศกษาของประชาชนจนถงระดบสง ใหสวสดการรกษาพยาบาลครอบคลม ใหบ าเนจส าหรบคนตกงาน และบ านาญส าหรบผเกษยณอาย เปนตน นอกจากนยงก ากบภาคเอกชน และเปนคนกลางเจรจาผลประโยชนระหวางสหภาพแรงงานและนายจาง ขณะเดยวกนกจดเกบภาษ เพอใชเปนงบประมาณจดหาสวสดการ โดยประชากรในประเทศสแกนดเนเวยเสยภาษรายไดโดยถวเฉลยมากกวารอยละ 40 อยางไรกดรฐบาลประชาธปไตยสงคมสงเสรมใหเอกชนท าธรกจไดโดยตนไมเขาไปเปนเจาของ (มเพยงนอรเวยทรฐเปนเจาของกจการบางสวน) โดยมกฎหมายปกปองสทธในทรพยสนสวนบคคลทเขมแขง81

81 Nik Brandal, Øivind Bratberg, and Dag Einar Thorsen, The Nordic Model of Social Democracy (London: Palgrave Macmillan, 2013), 94-108.

55

บทบาทของรฐซงดแลทงคณภาพชวตประชากรและสงเสรมนวตกรรมทางเศรษฐกจของเอกชนชวยลดความขดแยงระหวางกลมผลประโยชนตางๆ ตลอดจนเพมความชอบธรรมใหแกระบอบประชาธปไตยในสายตาของกลมประชากรซงแสวงหาผลประโยชนตางกน ระบบผสานประโยชนกลมตางๆ เชนนเรยกวา “บรรษทนยมแบบสงคม” (social corporatism) ซงมลกษณะส าคญหาประการไดแก

1) กลมผลประโยชนตางๆ มสวนรวมในกระบวนการรบฟงความเหน (hearing process) เมอรฐบาลจะออกนโยบายหรอกฎหมายซงกระทบผลประโยชนของกลมเหลาน

2) กลมเหลานมสวนรวมในการตรวจสอบนโยบายซงอาจสงผลกระทบตอกลมตน 3) สามารถสงตวแทนเขาไปเปนปากเสยงปกปองผลประโยชนกลมตนในหนวยงานรฐ 4) สามารถสงตวแทนลกจางเขาไปนงเปนสมาชกกรรมการในบรษททจางตน โดยมสทธออกความเหน

ในกระบวนการตดสนใจเชงนโยบายของภาคเอกชนทจะกระทบกบผลประโยชนของลกจาง 5) ท าหนาทบรหารจดการในองคกรเอกชนหรอหนวยงานของรฐเพออ านวยประโยชนแกกลมตน82

นโยบายสวสดการของพรรคประชาธปไตยสงคมตงอยบนฐานคดเรองการมจดหมายรวมกนของผคนในสงคม (shared destiny) อนไดแกการมชวตท “ด” ปณธานเชนนชวยใหพรรคการเมองซงมจดยนตางกนรวมมอกนขามพรรคได กลาวคอระบบหลายพรรคในสแกนดเนเวยสงผลใหพรรคประชาธปไตยสงคมตองแสวงหาพนธมตรจากพรรคอนซงมจดยนทางการเมองและเศรษฐกจตางจากตน เชนพรรคเสรนยม หรอพรรคอนรกษนยม ฉะนนจงตองเจรจาตอรองเพอใหไดคะแนนเสยงสองในสามเพอผานรางกฎหมายในรฐสภา คณะกรรมาธการรฐสภาซงประกอบไปดวยแกนน าจากพรรครวมรฐบาลจงมบทบาทอยางมากในกระบวนเจรจาน นอกจากน ระบบรฐสภาของสแกนดเนเวยยงเออใหกลมผลประโยชน เชนสหภาพแรงงาน หรอกลมภาคประชาสงคมซงตอสเรองสงแวดลอมหรอความเทาเทยมทางเพศ เปนตน สามารถรวมลงสมครเลอกตง และมบทบาทในรฐสภาได83 รฐบาลในสแกนดเนเวยจงมกเปนรฐบาลผสม หากเปนรฐบาลเดยวหรอสองพรรคผสมกมกเปนรฐบาลเสยงขางนอย ผลคอฝายคานอาจมเสยงมากกวา และหากเจรจาภายในระหวางฝายคานกบรฐบาลไมส าเรจ กอาจเกดการอภปรายไมไววางใจได ดวยเหตนอายงานของรฐบาลในสแกนดเนเวยอาจสนเพยงราวสองป84

อยางไรกด ระบบรฐสวสดการในสแกนดเนเวยเรมประสบปญหาตงแตชวงทศวรรษท 1970 เปนตนมา อนเปนผลจากวกฤตเศรษฐกจ รฐบาลเรมตดงบประมาณสวสดการ นบจากชวงทศวรรษท 1990 รฐบาลสวเดนประกาศใชนโยบายเสรนยมใหม สงผลใหรฐบาลลดบทบาทในการก ากบภาคเอกชนลง และใชจายใน 82 Jan-Erik Lane and Svante Ersson, “The Nordic countries: Contention, compromise and corporatism,” Political Institutions in Europe, ed. Joseph M. Colomer (London: Routledge, 1996), 247. 83 Ibid., 267-269. 84 Ibid., 272.

56

ภาคสาธารณะนอยลง นโยบายบรรษทนยมซงเคยประสบความส าเสรจในชวงหลงสงครามโลกครงทสองจนถงทศวรรษท 1970 ก าลงเผชญความเปลยนแปลงทงภายในภมภาคและในบรบทโลก ไมวาจะจ านวนผสงอายทเพมขน อนสงผลใหจดเกบภาษไดนอยลง ขณะทคาใชจายดานสาธารณสขและบ านาญกลบเพมขน รวมถงกระแสผอพยพซงสรางความไมพอใจใหประชากรทองถน เพราะเหนวาเขามาฉวยประโยชนจากระบบสวสดการและภาษตน รฐสวสดการในแถบสแกนดเนเวยจงก าลงอยในกระบวนการปฏรปเพอตอบรบกบความทาทายเหลาน

กจกรรม 15.3.5

จงอธบายลกษณะเดนของมตทางเศรษฐกจของประชาธปไตยในรฐสวสดการอยางสงเขป

แนวตอบกจกรรม

ในรฐสวสดการ รฐบาลเลอกตงมงด าเนนนโยบายประสานระบบเศรษฐกจแบบสงคมนยมและทนนยม โดยรฐดแลสงคมโดยจดหาสวสดการซงเออใหประชากรเขาถงโอกาสในชวตไดอยางเทาเทยมกนทกคน (ไมวาจะรวยหรอจน) และเพอใหมโอกาสในการเลอนฐานะทางเศรษฐกจและสงคม นอกจากนยงก ากบภาคเอกชน และเปนคนกลางเจรจาผลประโยชนระหวางสหภาพแรงงานและนายจาง ทวารฐบาลกสงเสรมใหเอกชนท าธรกจไดโดยตนไมเขาไปเปนเจาของ

57

ตอนท 15.3.6 ความทาทายตอประเทศประชาธปไตยใหมในยโรป: ฮงการและบอสเนย-เฮอรเซโกวนา

ขณะทประชาธปไตยในยโรปตะวนตกหยงราก สถาบนประชาธปไตยในฝ งตะวนออกซงเพงเปลยนผานเมอชวงทศวรรษท 1990 เปนตนมา ยงคงออนแอ โดยเผชญกระแสอ านาจนยมและความไรเสถยรภาพของฝายบรหารและนตบญญต ฮงการและบอสเนย-เฮอรเซโกวนาเปนตวอยางซงสะทอนปญหาเหลานไดชดเจน ประชาธปไตยในฮงการก าลงถกคกคามจากผน าอ านาจนยมอยางวกเตอร ออรบน (Viktor Orbán) ซงสงเสรมประชาธปไตยแบบเสยงขางมาก ทวาละเลยคณคาและหลกประชาธปไตยขออน ขณะทบอสเนยฯ ประสบภาวะไรเสถยรภาพอนเปนผลจากรปแบบประชาธปไตยฉนทามตซงทดลองใชหลงสนธสญญาสนตภาพเดยตน (Dayton Peace Agreement) ในป 1995 แมประชาธปไตยในสองประเทศนเผชญความทาทายตางกน ทวามเหตปจจยรวมกนสองประการ

ประการแรกไดแกการอาศยตวแบบประชาธปไตยจากยโรปตะวนตกโดยละเลยพฒนาการเฉพาะของประเทศเหลาน ฮงการภายหลงป 1989 ใชตวแบบประชาธปไตยเชนทใชในเยอรมน โดยนายกรฐมนตรมอ านาจเหนอฝายบรหาร รวมถงฝายนตบญญตเพราะเปนแกนน าพรรคเสยงขางมากในสภา นอกจากนยงแตงตงประธานาธบดได อยางไรกด สถาบนการเมองและรฐธรรมนญถกออกแบบใหคะคานอ านาจฝายบรหาร โดยศาลตลาการ และองคกรอสระประกนเสรภาพชนกลมนอย องคกรภาคประชาชน และสอพยายามตรวจสอบถวงดลฝายบรหาร กระนนกด ระบบเลอกตงในฮงการซงเดนรอยตามระบบผสมสดสวนของเยอรมน สงผลใหพรรคกลางและใหญเขาสสภาไดงายกวาพรรคเลก พรรคเหลานแบงออกเปนสองกลมใหญตามอดมการณทางการเมองซาย-ขวา ไดแกเครอขายพรรคอนรกษนยม เชนพรรคสหภาพพลเมองฮง ก า ร (Magyar Polgári Szövetség หรอ Fidesz) พ ร รคปร ะช าชนปร ะช าธป ไ ตยค รส เ ต ย น (Kereszténydemokrata Néppárt หรอ KDNP) และพรรคขวาจด ยอบบค (Jobbik) สวนฝ งซายประกอบดวยพรรคหลกๆ อยาง สงคมนยม (Magyar Szocialista Párt หรอ MSZP) พรรคพนธมตรประชาธปไตย (Demokratikus Koalíció หรอ DK) และพรรคเสรนยม (Magyar Liberális Párt หรอ MLP)

อยางไรกด พรรคอนรกษนยมซงขนครองอ านาจในป 1998 ถง 2002 และในป 2010 จนถงปจจบน (2018) พยายามบนทอนกลไกเหลาน ไมวาจะเปนแทรกแซงสอ กาวกายการท างานขององคกรอสระ และพยายามรวบอ านาจในรฐสภา เปาหมายส าคญของพรรคอนรกษนยมคอเปลยนรปแบบสถาบนประชาธปไตยจากแบบฉนทามตสการยดเสยงขางมาก ซงสงผลใหพรรครฐบาลและฝายบรหารไดเปรยบ การรกคบของพรรคอนรกษนยมยงเปนผลจากความออนแอของพรรคฝายซายซงมกขดแยงกนเอง รวมถง

58

ความไมพรอมขององคกรอสระซงควรท าหนาทตรวจสอบรฐบาล เชนศาลรฐธรรมนญ ตลอดจนพฒนาการของวฒนธรรมการเมองประชาธปไตยอนลาชาในฮงการ85

ตงแตป 2010 เปนตนมา พรรคอนรกษนยมครองอ านาจ ด าเนนนโยบายรฐก ากบภาคเอกชน คดคานบทบาทของสหภาพยโรปในการแทรงแซงนโยบายทางเศรษฐกจ รวมถงตานผอพยพและคณคาแบบพหวฒนธรรมซงผลกดนโดยสหภาพยโรป นายกรฐมนตรออรบนชวาฮงการควรเปน “ประชาธปไตยแบบอเสรนยม” (illiberal democracy) เชนเดยวกบจนและรสเซย นอกจากนยงกวานซอสอ ใหผลประโยชนเฉพาะพวกพอง และออกกฎหมายคกคามเอนจโอ รวมถงสถาบนการศกษา ทส าคญคอออรบนและพรรคอนรกษนยมสงเสรมลทธชาตนยมและศาสนาครสตนยมอยางออกหนา โดยอาศยวาทะดงกลาวดงดดคะแนนเสยงจนไดรบการเลอกตงมาแลวสองรอบ (ครงลาสดในเดอนเมษายน 2018) ขณะนรฐบาลและพรรคอนรกษนยมรวบอ านาจสศนยกลางไดเกอบเบดเสรจ โดยอางเสยงขางมากในการด าเนนนโยบายซงบนทอนสถาบนเสรนยมของประชาธปไตย86

บอสเนยฯ ถอเปนประเทศทายๆ ในยโรปซงเปลยนผานสประชาธปไตย สงครามชวงป 1992 ถง 1995 จบลงดวยการลงนามในสนธสญญาสนตภาพเดยตน ขอตกลงประการหนงระหวางบอสเนยฯ เพอนบานซงพวพนในสงครามอยางเซอรเบยและโครเอเชย และชาตมหาอ านาจ (สหรฐฯ และสหภาพยโรป) ไดแกการใชระบอบประชาธปไตยแบบฉนทามตซงมงใหกลมอตลกษณคสงครามสามกลมแบงอ านาจในการบรหารประเทศ (consociational democracy) ดงทปรากฏในเนเธอรแลนด สวสเซอรแลนด และเบลเยยม โดยหวงวาจะกรยทางไปสสนตภาพอนสถาวรระหวางกลม87 กลมอตลกษณเหลานไดแกชาวเซรบ โครเอเชย และบอสนยค (บอสเนยนมสลม)

บอสเนยฯ เปนสหพนธรฐแตตางจากสหพนธรฐอยางเยอรมน เพราะรฐบาลกลางไมมอ านาจเดดขาดในประเดนเชนการทหารหรอนโยบายตางประเทศ หนวยปกครองในบอสเนยฯ มสองหนวยซงแทบจะ

85 Attila Ágh, “Early Consolidation and Performance Crisis: The Majoritarian-Consensus Democracy Debate in Hungary,” West European Politics 24(3) (2001): 89-112; Milada Anna Vachudova, Europe Undivided: Democracy, Leverage & Integration After Communism (Oxford: Oxford University Press, 2005), 29-37. 86 “Hungary’s illiberal democracy,” The Week (April 22, 2018), http://theweek.com/articles/768453/hungarys-illiberal-democracy (สบคนเมอวนท 6 มถนายน 2561); Freedom House, “Hungary: Country Profile,” Nations in Transit 2017, https://freedomhouse.org/report/nations-transit/2017/hungary (สบคนเมอวนท 6 มถนายน 2561); และ Human Rights First, “Hungary: Eroding Democratic Institutions, Closing Space for Civil Society,” http://www.humanrightsfirst.org/sites/default/files/Hungary-Eroding-Democratic-Institutions.pdf ( สบ คน เ ม อ วนท 6 มถนายน 2561). 87 Arend Lijphart, “Consociational Democracy,” World Politics 21(2) (1969): 207-225.

59

แยกกนปกครองเหมอนเปนสองรฐ ไดแกสหพนธรฐบอสเนย-เฮอรเซโกวนา (Federation of Bosnia and Herzegovina) อนประกอบดวยชาวโครเอเชยและชาวบอสเนยมสลมเปนสวนใหญ) และสาธารณรฐเซรบ ซกา (Republika Srpska) ซงประกอบไปดวยชาวเซรบ แตละหนวยมรฐธรรมนญเปนของตนเอง ต าแหนงประธานาธบดมาจากการเลอกตงในหนวยปกครองทงสอง แตละหนวยจงเลอกประธานาธบดของตน ตวแทนจากพรรคทชนะจะเวยนกนด ารงต าแหนงคนละแปดเดอนในชวงเวลาสป ประธานาธบดมอ านาจในการก าหนดนโยบายตางประเทศ เสนอรางงบประมาณ และเสนอชอนายกรฐมนตร นอกจากนยงมการจดสดสวนสมาชกสภาผแทนราษฎรและวตสภาเพอใหเปนกระบอกเสยงของกลมอตลกษณแตละกลมอยางเทาเทยมกน สภาผแทนฯ สามารถลงคะแนนรบรองหรอไมรบรองนายกรฐมนตรซงประธานาธบดเสนอชอ ได กระนนกดประชาธปไตยแบบฉนทามตกลบใหผลตรงขามกบเปาหมายของกระบวนการสนตภาพในบอสเนยฯ แตละกลมอตลกษณมพรรค “ชาตพนธนยม” (ethnic nationalism) ของตน ซงตางจากการแบงพรรคตามอดมการณซาย-ขวาในประเทศอนๆ ของยโรป พรรคเหลานมกอาศยวาทะชาตพนธนยมหาเสยงซงสงผลใหความเกลยดกลวกลมชาตพนธอนในสงคมตนทวขน ขณะเดยวกนประชาชนในแตละกลมยงคงไมไววางใจกน ฉะนนจงมกเลอกพรรคซงสนบสนนผลประโยชนเฉพาะของกลมชาตพนธตน เมอด ารงต าแหนงบรหารหรอท างานในสภา พรรคการเมองปฏเสธจะท างานรวมกบพรรคตวแทนกลมชาตพนธอน อกทงยง “ขดขา” กนในกระบวนการรางและผานกฎหมาย สงผลใหระบอบประชาธปไตยระส าระสายและการฟนฟสภาพเศรษฐกจและสงคมหลงสงครามลาชา นอกจากนนกการเมองซงขนสอ านาจจากการเลอกตงคอคนกลมเดยวกบผกอสงครามในบอสเนยฯ บางคนใชอ านาจหลบเลยงกระบวนการยตธรรมซงลงโทษอาชญากรสงคราม ประเทศมหาอ านาจและหนวยงานระหวางประเทศซงดแลกระบวนสนตภาพในบอสเนยฯ พยายามเปลยนระบบเลอกตงเพอสรางแรงจงใจใหพรรคการเมองหาฐานเสยงขามกลมชาตพนธ ตวแบบบรณาการ (integrative model) ถกทดลองใชในการเลอกตงป 2000 เปนตนมา ทวาโครงสรางรฐบอสเนยฯ และสถาบนประชาธปไตยโดยรวมซงยงคงเปนแบบฉนทามต ท าใหระบบเลอกตงใหมประสบความส าเรจไดยาก รฐบาลผสมซงมาจากกลมอตลกษณชาตพนธตางกนมวาระทางการเมองขดกน สงผลใหร ฐบาลยงคงขาดเสถยรภาพ88

ประการทสอง ความทาทายตอระบอบประชาธปไตยเปนผลจากวถทางซงระบอบประชาธปไตยกอตวในฮงการและบอสเนยฯ ประสบการณประชาธปไตยในฮงการคอนขางสน โดยฮงการอยในระบอบสมบรณาญาสทธราชยจนถงหลงสงครามโลกครงทหนงไดแยกประเทศออกจากออสเตรย จากนนอยใตระบอบเผดจการชาตนยม และใตระบอบคอมมวนสตโซเวยตหลงสงครามโลกครงทสองจนถงป 1989 การ

88 Roberto Belloni, “Peacebuilding and consociational electoral engineering in Bosnia and Herzegovina,” International Peacekeeping 11(2) (2004): 334-353; Freedom House, “Bosnia and Herzegovina 2018,” Freedom in the World, https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/bosnia-and-herzegovina (สบคนเมอวนท 6 มถนายน 2561).

60

เปลยนสประชาธปไตยในฮงการเปนผลสวนหนงจากความลมเหลวของระบอบคอมมวนสต ผคนตอตานระบอบดงกลาวและเรยกรองการเปลยนแปลง ทวาไมไดเกดจากการกอตวของอดมการณประชาธปไตยอยางกวางขวาง และขบวนการภาคประชาสงคมทเขมแขง ดงทเกดขนในยโรปตะวนตก89 กลมทตานระบอบคอมมวนสตมทงฝายซายดวยกนเองและฝายขวาจด ขณะทฝายแรกกลายเปนพรรคการเมองกระแสหลกหลงป 1989 ฝายหลงไดรบความนยมในกลมภาคประชาสงคมซงสนบสนนชาตนยมแบบสดโตง ในชวงป 2000 กลมเหลานแทรกซมอยในพรรคการเมองอนรกษนยม หรอไมเชนนนกตงพรรคขวาสดโตง และไดรบแรงสนบสนนจากประชาชนซงคนชนกบวฒนธรรมอ านาจนยมมากกวาประชาธปไตย90

ในบอสเนยฯ ระบอบประชาธปไตยถกออกแบบและบงคบใชจากองคการสหประชาชาต รวมถงประเทศมหาอ านาจซงรวมเจรจาสนตภาพ โดยมไดปรกษาหารอกบภาคประชาสงคม การบงคบใชตวแบบประชาธปไตยแบบฉนทามตตงอยบนสมมตฐานของมหาอ านาจในยโรปและสหรฐฯ วาเหมาะสมกบสภาพพหสงคม ฉะนนจงมไดค านงวาพหสงคมในบอสเนยมประวตศาสตรและประสบการณความขดแยงตางจากพหสงคมในยโรปตะวนตก การเปลยนสประชาธปไตยจาก “เบองบน” จงสรางปรากฏการณ “ผดฝาผดตว” และท าใหคนทองถนไมรสกเปนเจาของกระบวนการดงกลาว91

กจกรรม 15.3.6

จงอธบายสาเหตรวมของวกฤตสถาบนการเมองซงประเทศในยโรปตะวนออกก าลงเผชญอยางสงเขป

แนวตอบกจกรรม

การอาศยตวแบบประชาธปไตยจากยโรปตะวนตกละเลยพฒนาการเฉพาะของประเทศในยโรปตะวนออกซงอยใตระบอบอ านาจนยมมายาวนาน ฉะนนองคกรอสระซงควรท าหนาทตรวจสอบรฐบาล และวฒนธรรมการเมองประชาธปไตยจงพฒนาไปอยางชา พรรคซงชนะการเลอกตงขนครองอ านาจ และด าเนนนโยบายอเสรนยมโดยไดรบการสนบสนนจากประชาชนซงตองการผน าทเขมแขง นอกจากน ในประเทศท

89 Elena Prohnitchi, “Comparative Analysis of the Modes of Transition in Hungary and Poland and their Impact on the Election Systems in these States,” CEU Political Science Journal 1(3) (2006), 5-10. 90 János Simon, “Non-Participation Political Culture in Hungary – Why are the Participatory Pillars of Democratic Political Culture Weak in Hungary,” Central European Papers 2(1) (2014): 167-188; Peter Wilkin, Hungary’s Crisis of Democracy: The Road to Selfdom (Lanham: Lexington Books, 2016), 96-97. 91 David Chander, “Bosnia: The Democracy Paradox,” Current History 100(644) (2001): 114-119; Adis Merdzanovic, Democracy by Decree: Prospects and Limits of Imposed Consociational Democracy (Stuttgart: ibidem-Verlag, 2015), 139-162.

61

เพงผานประสบการณความขดแยงทางชาตพนธ การใชตวแบบฉนทามตแบบสดโตงยงท าใหความขดแยงถล าลกและการสรางความสมานฉนทระหวางกลมยากขน เพราะแตละกลมชาตพนธมอ านาจในการบรหารปกครองตนเอง โดยไมตองประนประนอมเจรจากบอกกลมเพอรวมมอขบเคลอนนโยบาย ทงยงสงผลใหระบอบประชาธปไตยระส าระสายและการฟนฟสภาพเศรษฐกจและสงคมหลงสงครามลาชา

62

ตอนท 15.4 ความทาทายรวมสมย

หวเรอง

15.4.1 นโยบายเสรนยมใหมและความเหลอมล า

15.4.2 กระแสผอพยพและวกฤตอตลกษณ

15.4.3 ขวาประชานยมและอนาคตประชาธปไตยในยโรป

แนวคด

แนวคด

1. รฐบาลในยโรปตะวนตก (ภายใตการน าขององกฤษและสหรฐฯ) รบเอานโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมมาใชตงแตปลายทศวรรษท 1980 เปนตนมา เพอสรางแรงจงใจแกตลาดและภาคเอกชน โดยอาศยมาตรการเปดเสรกจการของรฐ ลดบทบาทของรฐในการก ากบภาคเอกชน รวมถงตดลดงบประมาณรฐ โดยเฉพาะการลงทนของภาครฐและการสนบสนนดานสวสดการ นอกจากนเสรนยมใหมภายใตโลกาภวฒนทางเศรษฐกจยงสงเสรมการไหลเวยนของทนและแรงงานขามพรมแดน อนสงผลใหอตสาหกรรมในยโรปตะวนตกยายฐานการผลตไปยงประเทศก าลงพฒนาซงมคาแรงถกกวา นโยบายเสรนยมใหมนท าใหความเหลอมล าในยโรปย าแยลง จ านวนงานจากหนวยงานรฐและเอกชนนอยลง ผคนตกงานมากขน ขณะทตองแบกรบภาระคาใชจายดานสาธารณปโภคขนพนฐานทเพมขนเพราะกจการซงรฐเคยโอบอมแปรรปเปนของเอกชน ผลจากภาวะเศรษฐกจนคอชนชนกลางจ านวนมากขยบฐานะลงกลายเปนชนชนกลางลาง หรอไมกคนจน ขณะทคนซงมรายไดนอยเพมขน รฐบาลมไดเกบภาษจากผมรายไดสงเพมเพอกระจายทรพยสน ความเหลอมล าระหวางผมรายไดมากทสดเพยงรอยละหนงและคนสวนใหญทวมหาศาลนบแตป 2009 เปนตนมา ความเหลอมล าสงผลระยะยาวตอความเชอมนในสถาบนประชาธปไตยเพราะประชาชนทประสบปญหาทางเศรษฐกจเหนวารฐบาลเปนตวแทนของคนรวยเพยงรอยละหนงมากกวาคนสวนใหญของประเทศ ตลอดจนหมดศรทธากบสถาบนการเมองเศรษฐกจระหวางประเทศ ซงบงคบใชนโยบายเสรนยมใหม ทวาไมไดมาจากการเลอกตงและเปนตวแทนประชาชน

2. ยโรปก าลงเผชญการเปลยนแปลงดานประชากรและวฒนธรรม ในทางหนง ยโรปก าลงกลายเปนสงคมสงวย เพราะชาวยโรปดงเดม (ผวขาว) มอายยนขนและอตรการเกดนอยลง ขณะเดยวกนสดสวนประชากรซงเกดนอกยโรปหรอเปนลกหลานผอพยพกเพมสงขน โดยเฉพาะประชากรชาวมสลม แนวโนมนสรางความกงวลตอการเปลยนแปลงอตลกษณในภมภาค ชาวยโรปจ านวนมากยงเหนวาศาสนาครสตเปนศนยกลางวฒนธรรมในทวปยโรป แมวาในหลายประเทศมความพยายาม

63

แยกรฐออกจากศาสนากตาม นอกจากนยงเหนวาคณคาเชนประชาธปไตย สทธมนษยชน ความเทาเทยมทางเพศ การเคารพพนทสาธารณะ เปนนวตกรรมทางอารยธรรมของยโรป ผคนกงวลวาผอพยพจากประเทศมสลมจะน าคณคาและธรรมเนยมตนมาปฏบตใชในบรบทยโรป ซงขดแยงกบคณคาดงเดมทชาวยโรปยดถอ ความรสกเชนนสงผลสองประการทสมพนธกน ประการแรกชาวยโรปจ านวนมากเรมหนเหไปเลอกพรรคฝายขวาซงมนโยบายตอตานผอพยพและอนรกษอตลกษณยโรปมากขน ประการทสองชาวมสลมในสงคมยโรปถกกดกนมากขน รสกแปลกแยกยงขน ตอตานสงคมยโรป และฝกใฝอดมการณอสลามสดโตง หรอกระทงลงมอกอการราย เมอเหตการณกอการรายเพมขน พรรคฝายขวายงไดคะแนนนยมมากขน ภยกอการราย ความหวาดกลวตอภยดงกลาว และความนยมตอพรรคฝายขวาจงบนทอนลกษณะส าคญของเสรนยมประชาธปไตยในยโรป นนคอพหวฒนธรรมและการเปดรบตอความแตกตางหลากหลาย

3. พรรคขวาประชานยมตางๆ ในยโรปมนโยบายรวมกนคอตานสหภาพยโรป ตานการท ายโรปใหเปนอสลาม ตานกระแสผอพยพ และปรบมาตรการรบมอกลมกอการรายใหเดดขาดมากขน ในรฐสวสดการอยางฝรงเศสและสวเดน พรรคขวาประชานยมยงเสนอใหจ ากด (หรอไมให) สวสดการแกผอพยพและผล ภยผดกฎหมาย พรรคเหลานไดคะแนนจากการเลอกตงมากขนเรอยๆ นบแตป 2009 เปนตนมา ในแงนพรรคขวาประชานยมเปนสวนหนงของระบอบประชาธปไตย แตขณะเดยวกนกบนทอน “คณภาพ” ของประชาธปไตยแบบเสรนยม เพราะมนโยบายกดกนคนสวนนอยซงมเชอชาต สผว และศาสนาตางจากคนสวนใหญในประเทศ ไมใสใจความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรม รวมถงเมอขนสอ านาจแลว มกแทรกแซงองคกรอสระและปราบปรามกลมคนทเหนตาง ดงนนจงท าลายระบบตรวจสอบถวงดล ซงเปนหวใจของเสรนยมประชาธปไตยในยโรป

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 15.4 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายผลกระทบของนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมตอความเหลอมล าและสถานการณประชาธปไตยในยโรป ณ ศตวรรษท 21 ได

2. อธบายผลของวกฤตอตลกษณในยโรปตอสถานการณประชาธปไตยในยโรป ณ ศตวรรษท 21 ได 3. อธบายผลของพรรคฝายขวาตอสถานการณประชาธปไตยในยโรป ณ ศตวรรษท 21 ได

64

เรองท 15.4.1 นโยบายเสรนยมใหมและความเหลอมล า

ดงทอภปรายไวในเรองท 2.3 รฐบาลในยโรปตะวนตก (ภายใตการน าขององกฤษและสหรฐฯ) รบเอานโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมมาใชตงแตปลายทศวรรษท 1980 เปนตนมา นโยบายเชนน แยงกบนโยบายสวสดการและสรางงานซงขบเคลอนยโรปชวงหลงสงครามโลกครงทสองใหออกจากวงวนวกฤตเศรษฐกจ นโยบายเสรนยมใหมมงสรางแรงจงใจแกตลาดและภาคเอกชน โดยอาศยมาตรการเปดเสรกจการของรฐ ลดบทบาทของรฐในการก ากบภาคเอกชน รวมถงตดลดงบประมาณรฐ โดยเฉพาะการลงทนของภาครฐและการสนบสนนดานสวสดการ

นโยบายขางตนผสานกบภาวะโลกาภวฒน กลาวคอสหภาพยโรปกลายเปนองคการระหวางประเทศซงสงเสรมการไหลเวยนของทนและแรงงานขามพรมแดน อตสาหกรรมในยโรปตะวนตกยายฐานการผลตไปยงยโรปตะวนออก และประเทศก าลงพฒนาซงมคาแรงถกกวา นอกจากนยงเปดรบแรงงานขามชาตใหเขามาท างานในประเทศเพอลดภาระตนทนคาแรงของแรงงานทองถน ซงเพมขนหลงการตอสของสหภาพแรงงานในชวงทศวรรษท 1960 และ 1970 นอกจากน การทรฐบาล (รวมถงสหภาพยโรป) ไมแทรกแซงภาคเอกชนสงผลใหธนาคารและสถาบนการเงนปลอยกใหบรรษทและปจเจกบคคลไดตามอ าเภอใจ ทงทกลมคนและองคกรเหลานไมมศกยภาพทางการเงนเพยงพอในการจายหนคน ผลคอธนาคารประสบวกฤตหนเนา จนรฐบาลตองอดฉดเงนเพอกนมใหธนาคารในประเทศตนลมละลาย (bailout) อนอาจสงผลใหนกลงทนหมดความเชอมน และวกฤตเศรษฐกจเลวรายลง บางรฐบาลถงกบประสบภาวะหนสาธารณะ (public debts) เพราะตองรบภาระทางการเงนจากภาคเอกชน

วกฤตเชนนเกดขนในสหรฐฯ เมอป 2008 และในสหภาพยโรปป 2009 จนถง 2011 ในชวงแรกธนาคารกลางแหงสหภาพยโรป (Central European Bank) ใหเงนอดฉดรฐบาลซงประสบปญหาหนสาธารณะ เชนรฐบาลกรก อตาล สเปน ไอรแลนด และโปรตเกส รวมถงสนบสนนงบประมาณเพอสรางงานและกระตนการบรโภคของประชาชน เปนตน ทวาในป 2010 ทศทางนโยบายเปลยนไป โดยเนนมาตรการรดเขมขด (คอใชเงนอยางประหยดเพอลดหน ) แทน สหภาพยโรปบงคบใหรฐบาลซงประสบปญหาหนสาธารณะตดลดงบประมาณสาธารณะซงเคยสนบสนนบรการคมนาคมขนสง บ านาญผสงอาย สาธารณสข การศกษา บานพกส าหรบคนยากจน เงนชวยเหลอผตกงาน รวมถงโครงการใหญๆ ของรฐซงชวยสรางงานใหแกผคน ในองกฤษ รฐบาลบงคบใชมาตรการดงกลาวเขมขนขนเอง โดยไมตองรอค าชแนะจากสหภาพยโรป92 92 Engelbert Stockhammer, Collin Constantine and Severin Reissl, “Explaining the Euro Crisis: Current Account Imbalances, Credit Booms and Economic Policy in Different Economic Paradigms,” Post Keynesian Economics Study Group, Working Paper 1617 (November 2016), http://www.postkeynesian.net/downloads/working-papers/PKWP1617.pdf (สบคนเมอวนท 7 มถนายน 2561).

65

นโยบายรดเขมขดสงผลใหความเหลอมล าในยโรปย าแยลง รฐบาลแทบไมใชจายเงนเพอสราง “ความมนคงทางสงคม” (social security) แกคนสวนใหญ ขณะทมไดเกบภาษจากผมรายไดสงเพมขน เชนในองกฤษ อตราการตดลดงบประมาณหลวงและการเกบภาษผมรายไดสงเทยบเปน 85 ตอ 15 พดใหงายคอหากรฐบาลมเงนคงคลงเพมมา 100 ปอนด 85 ปอนดมาจากการลดงบประมาณทใชพฒนาชวตประชาชนทวไป และ 15 ปอนดมาจากภาษจากคนรวย93 การทรฐลดการใชจายลงสงผลตอชวตทางเศรษฐกจของผคนในหลายดาน เชน ผคนตกงานมากขน ในองกฤษ ต าแหนงงานภาครฐหายไป 1.1 ลานต าแหนง ในกรซ สเปน และโปรตเกส อตราวางงานเพมขนถงรอยละ 27 25 และ 15 ตามล าดบ94 ส าหรบผทยงมงานท ากลบไดคาจางลดลง ตลอดจนต าแหนงงานไรเสถยรภาพเพราะสญญาจางงานลดเวลาการจางงานลง นอกจากนงบประมาณดานการศกษา สวสดการสาธารณสข และบ านาญลดลงมากกวารอยละหาในกรซ ลตเวย โปรตเกส และโรมาเรย สวนกจการรฐซงจดหาสาธารณปโภคราคาถกใหประชาชนเชน น า ไฟ พลงงาน ถกแปรรปไปอยใตการควบคมของเอกชน ประชาชนจงตองรบภาระคาใชจายดานสาธารณปโภคเพมขน ในแงน หากคนคนหนงตกงานหรอไดรบคาแรงนอย รฐบาลไมมมาตรการใดๆ ชวยเหลอเลย

แนวโนมขางตนสงผลกระทบตอชนชนกลาง หลายคนขยบฐานะลงกลายเปนชนชนกลางลาง หรอไมกคนจน ณ ป 2011 ประชากรในยโรปซงสมเสยงจะกลายเปนคนจนมจ านวน 121.2 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 24.3 ของทวป ในประเทศทดเหมอนร ารวย ปรากฏวาอตราความเหลอมล าพงสงเปนประวตการณตงแตป 2009 เปนตนมา เชนในองกฤษ ผทมรายไดมากทสดรอยละหนงของประเทศมรายมากกวาชนชนกลางทวไปคดเปนสดสวน 17 ตอ 1 ในสเปน คดเปน 14 ตอ 1 สวนในอตาล 11 ตอ 1 และในเยอรมน 10 ตอ 1 95 ความเหลอมล าสงผลระยะยาวตอความเชอมนในสถาบนประชาธปไตย ความไววางใจในสงคม และชมชน อตราอาชญากรรม ความเสอมโทรมดานสขภาพ ตลอดจนความตกต าทางการศกษา96

วกฤตการเงน นโยบายรดเขมขดของสหภาพยโรป และความเหลอมล าสรางความไมพอใจใหผคนทวยโรป ในสเปน กรซ อตาล องกฤษ เยอรมน และฝรงเศส เกดการประทวงครงใหญในป 2011 เพอตอตาน

93 Oxfam, “A Cautionary Tale: The True Cost of Austerity and Inequality in Europe,” Oxfam Briefing Paper 174 https://www.oxfam.org/sites/www.oxfam.org/files/bp174-cautionary-tale-austerity-inequality-europe-120913-en_1.pdf (สบคนเมอวนท 7 มถนายน 2561), 8. 94 Atanu Ghoshray, Javier Ordóñez and Hector Sala, “Euro, crisis and unemployment: Youth patterns, youth policies?,” Discussion Paper 9952 (May 2016), https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0264999316301407 (สบคนเมอวนท 7 มถนายน 2561). 95 Danny Dorling, “Turning the Tide on Inequality,” in Inequality in Europe: Social Europe Dossier, ed. Henning Meyer (Berlin: Friedrich-Ebert Stiftung and Hans Böckler Stiftung, 2017), https://www.socialeurope.eu/book/inequality-in-europe (สบคนเมอวนท 7 มถนายน 2561), 39. 96 Oxfam, op. cit., 12.

66

นโยบายรดเขมขดและเสรนยมใหม ทงยงเรยกรองใหสหภาพยโรปเคารพเสยงของประชาชน97 ขอเรยกรองนสะทอนขอวจารณตอสหภาพยโรปวาไมเปนประชาธปไตย เพราะบงคบใชนโยบายซงสงผลกระทบตอชวตผคน โดยเฉพาะนโยบายดานเศรษฐกจ ทวาสถาบนภายในสหภาพยโรปมไดมาจากการเลอกตงโดยตรง เวนแตสภายโรปเทานน คณะกรรมธการแหงสหภาพยโรป (Council of the European Union) ซงมอ านาจรางพระราชบญญต รวมถงออกนโยบายบางประการ และธนาคารกลางแหงสหภาพยโรป มไดมาจากการเลอกตง หรอสามารถถกตรวจสอบถวงดลโดยประชาชนได สถาบนเหลานบงคบใชนโยบายรดเขมขดโดยมไดปรกษาหารอหรอไดรบความเหนชอบจากชาวยโรป ดวยเหตน ในสายตาของนกคด พรรคการเมองฝายซายและขวา รวมถงผคนทวไป สหภาพยโรปละเมดอ านาจในการบรหารจดการกจการภายในของรฐและไมใสใจเสาหลกของประชาธปไตย นนคอ “ประชาชน” ขณะนมความพยายามปฏรปสหภาพยโรปใหเปนประชาธปไตยมากขน แตกด าเนนไปอยางเชองชา98 แนวคดตานสหภาพยโรป (Euroskepticism) ซงแพรหลายขนเรอยๆ จนเปดโอกาสใหพรรคขวาประชานยมใชวาทะตานสหภาพยโรปกอบโกยเสยงสนบสนน

กจกรรม 15.4.1

จงอธบายวานโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมสงผลตอความเหลอมล าและสถานการณประชาธปไตยในยโรป ณ ศตวรรษท 21 อยางไร

แนวตอบกจกรรม

รฐบาลในยโรปตะวนตก (ภายใตการน าขององกฤษและสหรฐฯ) รบเอานโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมมาใชตงแตปลายทศวรรษท 1980 เปนตนมา เพอสรางแรงจงใจแกตลาดและภาคเอกชน โดยอาศยมาตรการเปดเสรกจการของรฐ ลดบทบาทของรฐในการก ากบภาคเอกชน รวมถงตดลดงบประมาณรฐ โดยเฉพาะการลงทนของภาครฐและการสนบสนนดานสวสดการ นอกจากนเสรนยมใหมภายใตโลกาภวฒนทางเศรษฐกจยงสงเสรมการไหลเวยนของทนและแรงงานขามพรมแดน อนสงผลใหอตสาหกรรมในยโรปตะวนตกยายฐานการผลตไปยงประเทศก าลงพฒนาซงมคาแรงถกกวา นโยบายเสรนยมใหมนท าใหความ

97 Mary Kaldor, Sabine Selchow and Tamsin Murray-Leach, eds. Subterranean Politics in Europe (Hampshire: Palgrave Macmillan, 2015). 98 Richard Youngs, “Democratizing Europe,” Foreign Affairs (August 8, 2016), https://carnegieeurope.eu/2016/08/08/democratizing-europe-pub-64292 (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561); Corrado Pirzio-Biroli, “Five ways to fix the EU’s democratic deficit,” Friends of Europe (March 28, 2018), https://www.friendsofeurope.org/publication/five-ways-fix-eus-democratic-deficit (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561).

67

เหลอมล าในยโรปย าแยลง จ านวนงานจากหนวยงานรฐและเอกชนนอยลง ผคนตกงานมากขน ขณะทตองแบกรบภาระคาใชจายดานสาธารณปโภคขนพนฐานทเพมขนเพราะกจการซงรฐเคยโอบอมแปรรปเปนของเอกชน ผลจากภาวะเศรษฐกจนคอชนชนกลางจ านวนมากขยบฐานะลงกลายเปนชนชนกลางลาง หรอไมกคนจน ขณะทคนซงมรายไดนอยเพมขน รฐบาลมไดเกบภาษจากผมรายไดสงเพมเพอกระจายทรพยสน ความเหลอมล าระหวางผมรายไดมากทสดเพยงรอยละหนงและคนสวนใหญทวมหาศาลนบแตป 2009 เปนตนมา ความเหลอมล าสงผลระยะยาวตอความเชอมนในสถาบนประชาธปไตยเพราะประชาชนทประสบปญหาทางเศรษฐกจเหนวารฐบาลเปนตวแทนของคนรวยเพยงรอยละหนงมากกวาคนสวนใหญของประเทศ ตลอดจนหมดศรทธากบสถาบนการเมองเศรษฐกจระหวางประเทศ ซงบงคบใชนโยบายเสรนยมใหม ทวาไมไดมาจากการเลอกตงและเปนตวแทนประชาชน

68

เรองท 15.4.2 กระแสผอพยพและวกฤตอตลกษณ

ยโรปก าลงเผชญการเปลยนแปลงดานประชากรและวฒนธรรม ในทางหนง ยโรปก าลงกลายเปนสงคมสงวย ประมาณการวาในป 2020 ประชากร 1 ใน 4 ของยโรปจะมอายเฉลย 60 ป ในอก 50 ป (จากสถตป 2012) ผคนมอายยนยาวขนโดยเฉลย 84.6 ป (เพศชาย) และ 89.1 ป (เพศหญง) ขณะเดยวกนประชากรวนท างานในยโรปตะวนตกมบตรนอยลง อตราการเกดของประชากรในยโรป ณ ป 2012 อยทรอยละ 2.1 ตอมารดาหนงคนเทานน99 อยางไรกด สดสวนประชากรซงเกดนอกยโรปหรอเปนลกหลานผอพยพเพมสงขนในลกษณะสวนทางกบแนวโนมขางตน ขณะนประชากรหนมสาวในยโรปกวารอยละ 20 เปนลกหลานของแรงงานอพยพ (migrant worker) ซงบางสวนไดรบเชญจากรฐบาลยโรปตะวนตกในชวงทศวรรษท 1960 เพอทดแทนแรงงานทองถน เชนในกรณชาวตรกในเยอรมน ขณะทบางสวนมาจากประเทศอดตอาณานคม เชนชาวโมรอคโกหรออลจเรยในฝรงเศส หรอชาวอนเดยและปากสถานในองกฤษ ชวงป 1960 ถง 1973 แรงงานอพยพในยโรปเพมขนจากรอยละสามเปนรอยละหก และในป 2016 ผอพยพจากประเทศอนนอกสหภาพยโรปมจ านวน 2 ลานคนและนอกทวปยโรป 1.3 ลานคน โดยเยอรมนถอวามผอพยพมากทสด ณ ป 2016 รองลงมาเปนองกฤษ สเปน ฝรงเศส และอตาล

กระนนกตาม ประชากรในยโรปตะวนออก เชนโครเอเชย ลตเวย ลธวเนย โปแลนด และโรมาเนย อพยพออกจากประเทศตนไปยงประเทศอนในสหภาพยโรป ลกษณะเชนนสะทอนภาวะ “สมองไหล” (brain drain) ของประชากรในยโรปตะวนออกตงแตหลงสงครามเยนเปนตนมา โดยเฉลยแลวผอพยพมอายประมาณ 36 ป สดสวนนมากกวาชาวยโรปทองถนซงมอายโดยเฉลย 44 ป 100 สวนปรมาณผขอลภย (asylum seeker) ในยโรปเพมขนในชวงทศวรรษท 1990 โดยประชาชนจากประเทศทประสบสงครามกลางเมอง เชน (อดต)ยโกสลาเวย อรก และแอฟรกาตะวนตก มกลมาภยมายงยโรป โดยเพมจากจ านวน 65,000 ในป 1983 เปน 500,000 ในป 1991101 จ านวนผล ภยนอยลงในชวงตนทศวรรษท 2000 และเพมขนอกครง

99 “Europe’s Shrinking, Aging Population,” Stratfor (june 13, 2012), https://worldview.stratfor.com/article/europes-shrinking-aging-population (สบคนเมอวนท 7 มถนายน 2561); European Commission, “Population ageing in Europe: Facts, implications and policies” (2014), https://ec.europa.eu/research/social-sciences/pdf/policy_reviews/kina26426enc.pdf (สบคนเมอวนท 7 มถนายน 2561). 100 “ Migration and migrant population statistics,” Eurostat (March 2018), http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Migration_and_migrant_ population_statistics#Migration_flows:_2_million_non-EU_immigrants (สบคนเมอวนท 7 มถนายน 2561). 101 Merriman, op. cit., 1122-1124. ความตางส าคญระหวางผอพยพและผลภยคอ กรณแรกเลอกอพยพดวยเหตผลทางเศรษฐกจหรอสงคม โดยเฉพาะเพอหางาน รบการศกษา หรอตงรกรากใหมในประเทศซงสภาพสงคมเศรษฐกจดกวาประเทศดงเดมของตน สวนผขอลภยโดยทวไปถกผลกดนออกจากประเทศตนดวยภยสงคราม ถกขมขทางการเมอง หรอภยธรรมชาต โดยจะตองสมครขอรบสถานะผลภย (refugee) เพอเขาสกระบวนการพกอาศยในประเทศปลายทางตอไป.

69

นบจากป 2011 โดยมจ านวนมากทสดในป 2015 ปจจยส าคญคอสงครามกลางเมองในอรกและโดยเฉพาะซเรย ณ ป 2017 สหภาพยโรปใหสถานะผล ภยแกผสมครจ านวนกวาหาแสนคน และในปเดยวกนมผลภยสมครขอสญชาตในยโรปถง 198,000 คน โดยประเทศเยอรมนมจ านวนมากทสด รองลงมาเปนอตาล ฝรงเศส กรซ องกฤษ และสเปน102

ปจจยขางตนนยงสงใหผอพยพและลภยทเปนชาวมสลมเพมจ านวนขนในยโรปนบแตทศวรรษท 1990 เปนตนมา โดยประเทศอดตอาณานคมของยโรปจ านวนหนงมประชากรสวนมากนบถอศาสนาอสลาม (เชนโมรอคโค อลจเรย ปากสถาน เปนตน) สวนผขอลภยสงครามจ านวนหนงมาจากประเทศในตะวนออกกลางซงเผชญสงครามกลางเมอง รวมถงการแทรกแซงทางทหาร และคว าบาตรทางเศรษฐกจโดยสหรฐฯ และนาโต เชนอรก อฟกานสถาน โซมาเลย ซดาน อหราน ลเบย และซเรย เปนตน ผอพยพและลภยเหลานตงรกรากใหมในยโรป พรอมกบน าวฒนธรรม ศาสนา และธรรมเนยมปฏบตตนเขามาในยโรป ในป 1996 ประชากรทนบถอศาสนาอลามในฝรงเศสมจ านวน 5 ลานคน สวนจ านวนมสยดเพมจาก 130 หลงในป 1976 เปน 1,000 หลงในป 1996 แนวโนมเชนเดยวกนเกดขนในองกฤษและเยอรมน103 ในป 2010 ประชากรมสลมทวสหภาพยโรป นอรเวย และสวสเซอรแลนดมจ านวนราว 19 ลานคน (หรอรอยละ 3.8 ของประชากรทงหมด) และในป 2016 เพมเปน 25.8 ลานคน (หรอรอยละ 4.9 ของประชากรทงหมด) คาดการณวาประชากรมสลมในยโรปจะมแนวโนมเพมเปนรอยละ 7.4 ในป 2050 (และอาจมากกวานหากตวเลขผอพยพเพมขน) เมอเทยบกบประชากรยโรปดงเดม ประชากรมสลมมอายนอยกวาและอตราการเกดสงกวา เยอรมนจะกลายเปนประเทศซงมประชากรชาวมสลมมากทสดในยโรป รองลงมาเปนองกฤษ ฝรงเศส อตาล และสวเดน104

คณปการของผอพยพชาวมสลมในยโรปปรากฏชดทสดในดานเศรษฐกจ เพราะประชากรหนมสาวท างานในภาคอตสาหกรรมและบรการซงแรงงานทองถนไมเพยงพอ กระนนกตามชาวยโรปดงเดม (ผวขาว) กงวลและกลวการเพมจ านวนของประชากรมสลม มตทางอารมณนมสามดาน ประการแรกคอดานศาสนาและวฒนธรรม ชาวยโรปจ านวนมากยงเหนวาศาสนาครสตเปนศนยกลางวฒนธรรมในทวปยโรป แมวาในหลายประเทศพยายามแยกรฐออกจากศาสนากตาม นอกจากนยงเหนวาคณคาเชนประชาธปไตย สทธมนษยชน ความเทาเทยมทางเพศ การเคารพพนทสาธารณะ เปนนวตกรรมทางอารยธรรมของยโรป ผคน

102 “Asylum statistics,” Eurostat (April 2018), http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Asylum_statistics#Citizenship_of_first-time_applicants: _most_from_Syria_and_Iraq (สบคนเมอวนท 7 มถนายน 2561). 103 Merriman, op. cit., 1122. 104 “Europe’s Growing Muslim Population,” Pew Research Center (November 29, 2017), http://www.pewforum.org/2017/11/29/europes-growing-muslim-population/ (สบคนเมอวนท 7 มถนายน 2561).

70

กงวลวากระแสผอพยพจากประเทศมสลมจะเปลยนอตลกษณของยโรป เพราะผอพยพน าคณคาและธรรมเนยมตนมาปฏบตใชในบรบทยโรป ซงขดแยงกบคณคาดงเดมทชาวยโรปยดถอ การโตแยงเรองอตลกษณดเดอดมากขนในชวงหลายปทผานมา ประเดนอยางการสวมฮญาบหรอการคลมผมของสตรชาวมสลมในฝรงเศสและเบลเยยมถกวจารณอยางหนกในสอวาละเมดหลกรฐธรรมนญว าดวยการแยกรฐจากศาสนา ฉะนนจงไมอาจแสดงสญลกษณทางศาสนาในพนทสาธารณะได ในสแกนดเนเวยและเยอรม น ประเดนดงกลาวถกตความวาเปนการกดขผหญง105 นอกจากน การลอเลยนศาสนาถอเปนสวนหนงของสทธในการแสดงความเหนทางการเมองของชาวยโรป ทวาการลอเลยนศาสดามฮมหมดในสอฝรงเศสและเดนมารกสรางความโกรธแกชาวมสลม ในกรณฝรงเศส เกดการโจมตนตยสารชารล เอบโด (Charlie Hebdo) ซงวาดการตนลอเลยนศาสดาในป 2015 สงผลใหมผเสยชวต 12 คน บาดเจบอก 11 คน106 วฒนธรรมมหาชน (pop culture) ในยโรปสะทอนความกงวลทจะสญเสย “ความเปนยโรป” เชนนยายเรอง Submission (2015) ของนกเขยนชาวฝรงเศส มเชล อแอลเบค (Michel Houellebecq) บรรยายเหตการณสมมตถงพรรคมสลมซงขนครองอ านาจในฝรงเศสป 2022 และบงคบใชกฎหมายอสลาม รวมถงขนบทางเพศซงชาวฝรงเศสถอวา “ลาหลง” งานเขยนชนนถกวจารณวาตอกย ากระแสกลวอสลาม (Islamophobia) ในยโรป107

ประการทสองไดแกดานเศรษฐกจ ขอโตแยงประการส าคญของผเสนอใหจ ากดจ านวนผอพยพในยโรปคอผอพยพพงพาระบบสวสดการ ซงจายโดยภาษของประชาชนทท ามาหากน นอกจากนยงแยงงานชาวยโรปเพราะคาแรงถกกวามาตรฐาน ทงสองปจจยนก าลงบอนท าลายระบบรฐสวสดการของยโรป ขอโตแยงเชนนปรากฏในงานวชาการยอนกลบไปยงป 2004 แมวางานศกษาในเวลาตอมาชตางออกไปวาผอพยพมคณปการตอเศรษฐกจในระยะยาว ขอโตแยงดานเศรษฐกจนกลบถกพรรคขวาประชานยมฉวยใชเพอสรางคะแนนนยมใหแกตน โดยชวาพลเมองทมสญชาตตามฏหมายและเปนสวนหนงของชมชนชาตเทานนจงมสทธไดสวสดการ วาทะเชนนชวยขยายฐานเสยงใหพรรคขวาประชานยมในฝรงเศสอยาง National Front ดงจะไดกลาวเพมเตมในเรองท 4.3108 ขณะเดยวกน พรรคฝายซายบางสวนเหนวาควรสราง

105 Viviane Teitelbaum, “The European Veil Debate,” Israel Journal of Foreign Affairs 5(1) (2011): 89-99. 106 Gordon Rayner, Henry Samuel and Martin Evans, “Charlie Hebdo attack: France’s worst terrorist attack in a generation leaves 12 dead,” The Telegraph (January 7, 2015), https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/france/11331902/Charlie-Hebdo-attack-Frances-worst-terrorist-attack-in-a-generation-leaves-12-dead.html (สบคนเมอวนท 7 มถนายน 2561). 107 Angelique Chrisafis, “Michel Houellebecq: Am I Islamophobic? Probably, yes,” The Guardian (September 6, 2015), https://www.theguardian.com/books/ 2 0 1 5 / sep/0 6 / michel-houellebecq-submission-am-i-islamophobic-probably-yes (สบคนเมอวนท 7 มถนายน 2561). 108 Luis Cornago Bonal and Delia Zollinger, “Immigration, Welfare Chauvinism and the Support for Radical Right Parties in Europe,” Euro Crisis in the Press (LES) (March 19, 2018),

71

ความเปนธรรมทางเศรษฐกจใหแกผอพยพโดยไมกดกนเชอชาตสผว การปะทะระหวางอดมการณซาย(กลาง)-ขวาวาดวยเรองผอพยพและนโยบายสวสดการถอเปนมตใหมของประชาธปไตยในยโรป เพราะพรรคฝายขวาฉกฉวยวาทะเรองความเปนธรรมทางเศรษฐกจของอดมการณฝายซายมาใช สวนฝายซายถกผลกใหโตแยงจากมมพหวฒนธรรมเปนหลก ฐานเสยงเดมของฝายซายซงสนบสนนนโยบายสวสดการ ทวาไมแนใจเรองพหวฒนธรรม จงหนไปสนบสนนพรรคฝายขวา แนวโนมเชนนสงผลตอรอยแยกทางอดมการณของพรรคการเมองซาย-ขวาอยางส าคญ

ประการสดทาย ความกงวลตอกระแสผอพยพมมตดานความมนคง ขาวการกอการรายโดยกลมตดอาวธมสลมสรางความหวาดระแวงวาผอพยพชาวมสลมมสายสมพนธกบกลมเหลาน และแทรกซมมาปฏบตการในยโรป ยโรปเผชญภยกอการรายในหลายรปแบบกอนทการกอรายจะถกเชอมโยงกบชมชนมสลม กลมฝายซายหวรนแรงและกลมตดอาวธแบงแยกดนแดนในไอรแลนดเหนอและสเปนตอนเหนอใชยทธวธกอการรายในชวงทศวรรษท 1970 ถงตน 1990 สงครามในอฟกานสถาชวงป 1979 ถง 1989 ใหก าเนดนกรบเพอปกปองศาสนาอสลาม จนพฒนาเปนกลมอลกออดะหซงอยเบองหลงการโจมตตกเวรด เทรดในสหรฐฯ เมอป 2001 หลงจากสหรฐฯ ท าสงครามตอตานการกอรายในอฟกานสถาน (2001) และอรก (2003) ปฏบตการกอการรายเรมขยายมายงยโรป โดยเฉพาะประเทศซงเปนพนธมตรสหรฐฯ ในป 2004 เกดเหตโจมตในกรงมาดรดสงผลใหมผเสยชวตเกอบ 200 คน ตอมาในป 2005 เกดเหตโจมตรถไฟใตดนในกรงลอนดอน สงครามกลางเมองในซเรยและสงครามยดเยอในอรกใหก าเนดกลมกอการรายใหมไดแก ไอเอส (IS หรอ Islamic State) พลเมองในสหภาพยโรปซงเปนลกหลานผอพยพรนทสองเรอนพนรวมรบในสมรภมเหลานกบกลมกอการราย109 ชวงป 2015 ถง 2016 เหตโจมตเกดถข นในเมองใหญของยโรป เชนในปารส (มกราคมและพฤศจกายน 2015) นซ (2016) บรสเซล (2016) เบอรลน (2016) สตอกโฮมส (2017) ในป 2016 เหตกอการรายสงผลใหมผเสยชวตรวม 300 คน110 กระนนกด เมอเทยบกบอตราการเสยชวต

http://blogs.lse.ac.uk/eurocrisispress/2018/03/19/immigration-welfare-chauvinism-and-the-support-for-radical-right-parties-in-europe/ (สบคนเมอวนท 7 มถนายน 2561). 109 Thomas Precht, “Home grown terrorism and Islamist radicalisation in Europe: from conversion to terrorism,” Danish Ministry of Justice (December 2007), http://www.justitsministeriet.dk/sites/default/files/media/Arbejdsomraader/Forskning/Forskningspuljen/2011/2007/Home_grown_terrorism_and_Islamist_radicalisation_in_Europe_-_an_assessment_of_influencing_factors__2_.pdf (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561) , 20; Bruce Riedel, “Syria’s Terror Blowback Threatens Europe and the United States,” Brookings (May 5, 2014), https://www.brookings.edu/opinions/syrias-terror-blowback-threatens-europe-and-the-united-states/ (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561). 110 Chris Alcantara, “46 years of terrorist attacks in Europe, visualized,” The Washington Post (July 17, 2017), https://www.washingtonpost.com/graphics/ world/a-history-of-terrorism-in-europe/??noredirect=on (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561).

72

ดวยเหตอน เชนโรคมะเรง หรอโรคหวใจ ผเสยชวตจากเหตกอการรายในยโรปคดเปนเพยงรอยละ 0.03 (สถตป 2016)111

ไมวาขอเทจจรงจะเปนอยางไร แตเหตกอการรายกอรางความรบรและอารมณหวาดระแวงตอชมชนมสลม ทงทตงรกรากในสงคมตนมาหลายรนและทเพงอพยพเขามา ในยโรปตะวนออก ผอพยพถกมองวาเชอมโยงกบกลมกอการรายโดยตรง ความเหนคลายกนปรากฏในประเทศซงมประชากรมสลมจ านวนมาก เชนเยอรมน เนเธอรแลนด ฝรงเศส และสวเดน แมวาจะคดเปนอตราสวนนอยกวา112 ความหวาดระแวงเชนนสงผลใหชาวมสลมในสงคมยโรปถกกดกนมากขน รสกแปลกแยกมากขน ตอตานยโรปมากขน และฝกใฝอดมการณอสลามสดโตงมากขน113 ภยกอการรายและความหวาดกลวตอภยดงกลาวจงบนทอนลกษณะส าคญของประชาธปไตยในยโรป นนคอพหวฒนธรรมและการเปดรบตอความแตกตางหลากหลาย ในหลายประเทศเชนฝรงเศส เยอรมน และสแกนดเนเวย รฐบาลออกกฎหมายความมนคงซงละเมดสทธมนษยชน โดยจ ากดสทธผอพยพลภย และสอดสองตรวจตราชมชนมสลมในประเทศตน114 รฐบาลเหลานมาจากพรรคขวากลางหรอซายกลาง และด าเนนมาตรการดงกลาวเพอแสดงใหประชาชนเหนวาตนม “น ายา” โดยหวงวาจะชวยเพมเสยงสนบสนนของประชาชนตอพรรคตน

กจกรรม 15.4.2

จงอธบายวาวกฤตอตลกษณในยโรปสงผลตอสถานการณประชาธปไตย ณ ศตวรรษท 21 อยางไร

แนวตอบกจกรรม

111 “Morality rate in the EU in 2016 from various causes,” in Terrorism in Europe, https://www.statista.com/statistics/722823/mortality-rate-in-the-eu-from-various-causes/ (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561). 112 Pew Research Center, “European opinions of the refugee crisis in 5 charts” (September 16, 2016), http://www.pewresearch.org/fact-tank/2016/09/16/european-opinions-of-the-refugee-crisis-in-5-charts/ ( สบ คน เ ม อวนท 8 มถนายน 2561). 113 Center for Opportunity and Equality, “Understanding the Socio-Economic Divide in Europe,” OECD and Open Society Foundation (January 26, 2017), https://www.oecd.org/els/soc/cope-divide-europe-2017-background-report.pdf (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561), 22-26. 114 Amnesty International, “EU: Orwellian counter-terrorism laws stripping rights under guise of defending them” (January 17, 2017), https://www.amnesty.org/en/latest/news/2017/01/eu-orwellian-counter-terrorism-laws-stripping-rights-under-guise-of-defending-them/ (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561).

73

ยโรปก าลงเผชญการเปลยนแปลงดานประชากรและวฒนธรรม ในทางหนง ยโรปก าลงกลายเปนสงคมสงวย เพราะชาวยโรปดงเดม (ผวขาว) มอายยนขนและอตรการเกดนอยลง ขณะเดยวกนสดสวนประชากรซงเกดนอกยโรปหรอเปนลกหลานผอพยพกเพมสงขน โดยเฉพาะประชากรชาวมสลม แนวโนมนสรางความกงวลตอการเปลยนแปลงอตลกษณในภมภาค ชาวยโรปจ านวนมากยงเหนวาศาสนาครสตเปนศนยกลางวฒนธรรมในทวปยโรป แมวาในหลายประเทศมความพยายามแยกรฐออกจากศาสนากตาม นอกจากนยงเหนวาคณคาเชนประชาธปไตย สทธมนษยชน ความเทาเทยมทางเพศ การเคารพพนทสาธารณะ เปนนวตกรรมทางอารยธรรมของยโรป ผคนกงวลวาผอพยพจากประเทศมสลมจะน าคณคาและธรรมเนยมตนมาปฏบตใชในบรบทยโรป ซงขดแยงกบคณคาดงเดมทชาวยโรปยดถอ ความรสกเชนนสงผลสองประการทสมพนธกน ประการแรกชาวยโรปจ านวนมากเรมหนเหไปเลอกพรรคฝายขวาซงมนโยบายตอตานผอพยพและอนรกษอตลกษณยโรปมากขน ประการทสองชาวมสลมในสงคมยโรปถกกดกนมากขน รสกแปลกแยกยงขน ตอตานสงคมยโรป และฝกใฝอดมการณอสลามสดโตง หรอกระทงลงมอกอการราย เมอเหตการณกอการรายเพมขน พรรคฝายขวายงไดคะแนนนยมมากขน ภยกอการราย ความหวาดกลวตอภยดงกลาว และความนยมตอพรรคฝายขวาจงบนทอนลกษณะส าคญของเสรนยมประชาธปไตยในยโรป นนคอพหวฒนธรรมและการเปดรบตอความแตกตางหลากหลาย

74

เรองท 15.4.3 ขวาประชานยมและอนาคตประชาธปไตยในยโรป

ในป 2017 รายงานของ Freedom House ชวาภยคกคามประชาธปไตยในโลกทอนตรายทสดคอประชานยมและระบอบอ านาจนยม115 อยางไรกด พฒนาการการเมองยโรปในชวงทศวรรษทผานมาแสดงใหเหนวาปรากฏการณ “ประชานยม” ซบซอนกวาทคด ประชานยมในยโรปมกถกโยงกบอดมการณชาตหรอเชอชาตนยมโดยปรยาย เนองดวยประสบการณฟาสซสตในชวงกอนสงครามโลกครงทสอง (ดตอนท 15.2.1) อยางไรกด ประชานยมมใชอดมการณทางการเมองแตเปนวธคดและการแสดงออกทางการเมองแบบหนง ซงแยกประชาชนออกจากชนชนน า และเหนวาประชาชนตองตอตานชนชนน าซงเอารดเอาเปรยบตน ดวยเหตนประชานยมถกผนวกเขากบอดมการณแบบซายหรอขวากได โดยฝายซายอาจอาศยประเดนทางเศรษฐกจประนามชนชนน าวากดขประชาชนสวนใหญ ดงทปรากฏในวาทะและนโยบายของพรรคฝายซายโปเดโมส (Podemos) ในสเปน116 สวนฝายขวา อาศยองคประกอบทางวฒนธรรม (เชนเชอชาต ชาตพนธ ชาต หรอศาสนา) อธบายวา “คนนอก” ซงเปนชนกลมนอยและมวฒนธรรมศาสนาตางออกไป คอศตรของประชาชนสวนใหญ

ประชานยมมความสมพนธแบบอหลกอเหลอกบระบอบประชาธปไตยไมนอยเพราะในทางหนงผน าประชานยมไดรบการเลอกตงจากประชาชน ทวาเมอขนสอ านาจแลวมกท าลายสถาบนอสระ สอ และพนทของภาคประชาสงคม ผน าประชานยมมกอางวาองคกรอสสระ สอ หรอ NGOs ไมไดมาจากเสยงประชาชนเฉกเชนตน เมอหนวยงานเหลานแสดงความเหนตางจากผน า มกถกหาวาเปนศตรตอประชาชน ในแงน ประชานยมสะทอนรปแบบประชาธปไตยซงยดเสยงขางมาก ขณะเดยวกนกมแนวโนมรวบอ านาจและววฒนเปนระบอบอ านาจนยมออนๆ117

ตงแตชวงทศวรรษท 1970 พรรคการเมองขวาและกลมนาซใหม (Neo Nazi) กอตวขนอกครง โดยยดวาทะเดมๆ ซงแพรหลายในยโรปภายใตระบอบฟาสซสต เชนตานยว อนรกษความบรสทธทางเชอชาต เปนตน อยางไรกด พรรคและกลมขวาจดเหลานขยบจากชายขอบมาอยขวากลางมากขน ดวยบรบทสามประการซงอภปรายไวขางตน ไดแกชยชนะของอดมการณเสรนยมประชาธปไตยและกระแสโลกาภวฒน วกฤตเศรษฐกจซงสรางความเหลอมล า ตลอดจนการแทรกแซงอธปไตยทางเศรษฐกจของสหภาพยโรป คลนผอพยพและวกฤตอตลกษณ พรรคและกลมขวาเรมพดภาษาประชานยมมากขน โดยชไปทชนชนน าเสรนยม (liberal elites) รวมถงสอเสรนยม (liberal media) วาบงคบใหผคนตองยอมรบคณคาแบบเสรนยมเหมอนๆ กนหมด เชนพหวฒนธรรม การเคารพความหลากหลายทางเพศ การไมใชค าพดกดกนเชอชาตส 115 Freedom House, “Populists and Autocrats: The Dual Threat to Global Democracy” (2017) https://freedomhouse.org/report/freedomworld/freedomworld2017 (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561). 116 Inigo Errejon and Chantal Mouffe, Podemos: In the Name of the People (London: A Sounding Publication, 2016). 117 Jan-Werner Müller, What is Populism (Pennsylvania: University of Pennsylvania Press, 2016).

75

ผว และเพศสภาพ เปนตน นอกจากน ยงกลาวโทษชนชนน าเสรนยม ซงด ารงต าแหนงในองคการระหวางประเทศ (โดยเฉพาะสหภาพยโรป) และรฐบาล วานบนอมตอระบบทนนยมขามชาต และน านโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมมาปฏบต จนท าลายอธปไตยทางเศรษฐกจของชาต ท าใหผคนตกงาน และมสภาพความเปนอยทย าแย ในแงวฒธรรม พรรคหรอกลมประชานยมชวาชนชนน าซงสนบสนนนโยบายเปดพรมแดนและพหวฒนธรรมก าลงท าลายอารยธรรมยโรป เพราะผอพยพลภยชาวมสลมก าลงเปลยนใหศาสนาหลกและวฒนธรรมในยโรปเปนอสลาม (Islamisation) ในอกไมกปขาง และชาวยโรปดงเดม (ผวขาว) จะกลายเปนชนกลมนอยในบานตวเอง นอกจากน กลมเหลานยงกลววาอารยธรรมยโรป ซงสงเสรมประชาธปไตย ความเทาเทยม และการแยกศาสนาออกจากรฐ จะถกบอนท าลายโดยอสลาม ทงเหนวาชมชนมสลมเปนภยคกคามดานความมนคง เพราะเชอมโยงกบกลมก อการรายและเปนสาเหตของอตราอาชญากรรมทเพมขน กลมและพรรคเหลานมกพดเปนเสยงเดยวกนวา “อสลามไมมททางในยโรป”118

นบแตวกฤตคาเงนยโร พรรคขวาประชานยมไดร บคะแนนเสยงเลอกตงเพมสงขนในยโรป โดยเฉพาะในองกฤษ (พรรค UK Independence Party หรอ UKIP) ออสเตรย (พรรค Freedom Party) เยอรมน (พรรค Alternative for Germany หรอ AfD) ฝรงเศส (พรรค National Front) เนเธอแลนด (พรรค Party for Freedom หรอวพพ) เบลเยยม (พรรค Flemish Interest) กรซ (พรรค Golden Dawn) อตาล (พรรค Five Star Movement) ฮงการ (พรรคยอบบค) โปแลนด (พรรค Law and Justice) สโลวคเกย (พรรค People’s Party-Our Slovakia) สวเดน (พรรค Sweden Democrats) เดนมารก (Danish People’s Party) ฟนแลนด (พรรค Finns Party) และนอรเวย (พรรค Progressive Party) เปนตน119 พรรคเหลานเรมประสบความส าเรจในแคมเปญการเมอง มเชนนนกรวมตงรฐบาลกบพรรครฐบาลขวากลาง หรอกลายเปนพรรคฝายขวาทมทนงในรฐสภามากพอทจะขดขวางหรอผลกดนรางกฎหมายได เชนพรรค UKIP ขององกฤษประสบความส าเรจในแคมเปญโนมนาวใหชาวองกฤษลงประชามตใหประเทศตนออกจากสหภาพยโรปในป 2016 สวนพรรค AfD ในเยอรมนไดคะแนนเสยงเลอกตงถงรอยละ 13 ในป 2017 และขณะนเปนพรรคฝายคานทใหญทสด ในกรณฝรงเศส เมอป 2017 ผทาชงต าแหนงประธานาธบดจากพรรคฝายขวามารน เลอ เพน (Marine Le Pen) เขารอบสองไปชงต าแหนงกบเอมมานเอล มาครอง (Emmanuel Macron) แมจะแพ

118 Daniele Albertazzi, “The Sceptre and the Spectre,” in Twenty-First Century Populism: The Spectre of Western European Democracy, eds. Daniele Albertazzi and Duncan McDonnell (Hampshire: Palgrave Macmillan, 2008), 1-14; Giorgod Charalambous, “Introduction to the Report,” in The European Far Right: Historical and Contemporary Perspectives (Oslo and Nicosia: Peace Research Institute Oslo and Friedrich Ebert Stiftung, 2015), https://www.prio.org/Publications/Publication/?x=9072 (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561). 119 “Europe’s Rising Far Right: A Guide to the Most Prominent Parties,” The New York Times (December 4, 2016), https://www.nytimes.com/interactive/2016/world/europe/europe-far-right-political-parties-listy.html (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561).

76

การเลอกตงในทสด แตกไดคะแนนเสยงมากถงรอยละ 33.9 ซงถอวามากเปนประวตการณในฐานะพรรคฝายขวา120 ผลเลอกตงสสระหวางพรรคขวาประชานยมกบพรรคกระแสหลกเกดขนในเนเธอรแลนดเมอป 2017 เชนกน ในนอรเวยพรรค Progressive Party ไดคะแนนเสยงกวารอยละ 15 ในการเลอกตงป 2017 และกลายเปนพรรครวมรฐบาลกบพรรคขวากลาง121 สวนในออสเตรย พรรค Freedom Party ไดคะแนนเสยงถงรอยละ 27 และรวมตงร ฐบาลกบพรรคขวากลาง 122 เชนเดยวกน ในอตาล พรรค Five Star Movement ไดคะแนนเสยงสงสดในการเลอกตงเมอเดอนมนาคม 2018 และเปนพรรคหลกในการจดตงรฐบาล123 แมพรรคเหลานจะมนโยบายตางกนในรายละเอยด แตมนโยบายรวมกนคอตานสหภาพยโรป ตานการท ายโรปใหเปนอสลาม ตานกระแสผอพยพ และปรบมาตรการรบมอกลมกอการรายใหเดดขาดมากขน ในรฐสวสดการอยางฝรงเศสและสวเดน พรรคขวาประชานยมยงเสนอใหจ ากด (หรอไมให) สวสดการแกผอพยพและผล ภยผดกฎหมาย

นอกจากพรรคการเมองแลว ขวาประชานยมยงแพรสะพดในกลมภาคประชาสงคม ทง ทเปนขบวนการประทวง สอและบลอกเกอร สถาบนวจย และหนวยงานผใหทน โดยกลมเหลานมกรวมมอกนขามพรมแดน เชน หนวยงานอยาง International Free Press Society และ David Horowitz Freedom Centre ใหทนแกกลมภาคประชาสงคมและสอ อาทเชน Gates of Vienna, Politically Incorrect และ Brussels Journal ทงยงเชอมโยงกลมเหลานเขากบกลมประเภทเดยวกนในประเทศอนๆ ในยโรป รวมถงประสานการท างานของกลมเขากบพรรคขวาประชานยม ตลอดจนสรางเครอขายขามชาตขพรรคขวาประชานยม124 เชนในเดอนมกราคม 2017 หวหนาพรรคขวาประชานยม เชน National Front จากฝรงเศสและพรรค Party for Freedom จากเนเธอแลนด เขารวมเครอขาย Europe of Nations and Freedom (ENF) ในเยอรมน นอกจากน กลมประทวงยงจดกจกรรมเดนขบวนและปราศรยเพอสนบสนนนโยบายตานผอพยพ ตาน

120 Andre Tartar, “How the Populist Right is Redrawing the Map of Europe,” Bloomberg (December 11, 2017), https://www.bloomberg.com/graphics/2017-europe-populist-right/ (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561). 121 Emily Schultheis, “What Right-Wing Populists Look Like in Norway,” The Atlantic (September 12, 2017), https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/09/norway-progress-party-populism-immigration/539535/ (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561). 122 Paul Brennan, “Austria’s Peoples Party and far-right make coalition deal,” Aljazeera (December 16, 2017) https://www.aljazeera.com/news/2017/12/austrias-peoples-party-far-right-coalition-deal-171216170008514.html (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561). 123 “Italian elections 2018: full results,” The Guardian (March 5, 2018), https://www.theguardian.com/world/ng-interactive/2018/mar/05/italian-elections-2018-full-results-renzi-berlusconi (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561). 124 Arun Kundnani, “Blind Spot: Security Narratives and Far Right Violence,” International Centre for Counter-Terrorism Research Paper (June 2012), https://www.icct.nl/download/file/ICCT-Kundnani-Blind-Spot-June-2012.pdf (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561).

77

อสลาม หรอวจารณนโยบายรฐบาลซงตนไมเหนดวย 125 เชนในโปแลนด ประชาชนราว 60 ,000 คนเดนขบวนประทวงในกรงวอรซอวเพอตานอสลามและสหภาพยโรป126 ตงแตป 2007 เปนตนมา จ านวนผรวมกจกรรมประทวงของกลมฝายขวาเพมขนในเยอรมน ฝรงเศส อตาล และออสเตรย เชนกลมเพกดา (Pegida) ในเยอรมนกลายเปนกลมประทวงซงมระบบจดการทมประสทธภาพ และมกระดมมวลชนในแตละครงไดมาก วธการทกลมประทวงฝายขวาใชมทงสนตวธและรนแรง การประทวงบนทองถนนโดยมากเกดขนโดยปราศจากความรนแรง แมมการแสดงสญลกษณซงตอตานชนกลมนอยหรอเหยยดเชอชาตสผวกตาม อยางไรกด ในกรณทเกดเหตรนแรง มระดบตางกน ตงแตจลาจลจนถงการกอการราย เชนในป 2011 แอนเดอรส เบรวค (Anders Brevik) ผฝกใฝอดมการณตานอสลามระเบดอาคารใจกลางกรงออสโลวของนอรเวย และโจมตคายเยาวชนของพรรคประชาธปไตยสงคม สงผลใหมผเสยชวตรวมกนเกอบ 80 ราย127

ปรากฏการณขวาประชานยมแพรสะพดในยโรปเปน “อาการ” (symptom) มากกวาเปน “สาเหต” ซงสะทอนวาสถาบนประชาธปไตยในยโรปก าลงปวยไข เหตแหงความเสอมของสถาบน (institutional decay) มหลายประการ ในแงเศรษฐกจ ความเหลอมล าและทศทางเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมท าใหผคนหมดศรทธากบสถาบนประชาธปไตย โดยเหนวาสถาบนดงกลาวไมชวยใหความเปนอยของตนดขน ขณะเดยวกนกสนบสนนใหชนชนน ากอบโกยผลประโยชนจากคนสวนมาก แมวานดเหมอนเปนเพยงวาทะของพรรคฝายขวา ทวาความนยมตอพรรคดงกลาวหลงวกฤตคาเงนยโรเปนตนมาชวาผคนซงไดรบผลกระทบจากความเหลอมล าก าลง “ประทวง” ระบอบประชาธปไตยดวยการหนไปเลอกพรรคขวาประชานยม

นอกจากน ปจจยดานวฒนธรรมสงผลส าคญใหพรรคฝายขวาไดรบความนยมมากขน สงคมยโรปเผชญกบความเปลยนแปลงอยางรวดเรว คณคาดงเดมทผคนยดถอถกบอนเซาะโดยกระแสโลกาภวฒนทางวฒนธรรม ซงพยายามรวมอตลกษณชาตซงตางกนใหเปนหนงเดยวใน “ชมชนโลก” (global community) กระแสผอพยพยงตอกย าวาความเปลยนแปลงทางวฒนธรรมดงกลาวก าลงเกดขนจรง สดสวนประชากรก าลงเปลยนไป และวฒนธรรมของผอพยพอาจเขากนไมไดกบวฒนธรรมของพลเมองดงเดม เทคโนโลยซงพฒนาอยางรวดเรวเปลยนความสมพนธระหวางผคนในสงคม ถางชองวางระหวางคนรนเกาและรนใหม รวมถงชองวางระหวางสงคมเมองและชนบท ใหออกหางจากกนยงขน เสยงสนบสนนขวาประชานยมจง

125 Manuela Caiani, “Radical eight-wing movements: Who, when, how and why?,” Sociopedia http://www.sagepub.net/isa/resources/pdf/RadicalRightMovements.pdf (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561), 3-4. 126 David Child, “Europe has to reform: How far right grew in 2017,” Aljazeera (December 22, 2017), https://www.aljazeera.com/news/2017/12/reform-grew-2017-171220160823702.html (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561). 127 Rachel Revesz, “Anders Breivik: Norwegian far-right mass murderer changes his name to Fjotolf Hansen,” The Independent (June 11, 2017) https://www.independent.co.uk/news/world/europe/anders-breivik-norway-terrorist-mass-murderer-changes-name-fjotolf-hansen-a7784186.html (สบคนเมอวนท 8 มถนายน 2561).

78

สะทอน “ความกลว” ของชาวยโรปทามกลางความเปลยนแปลง เพราะพรรคและกลมฝายขวามกสญญาวาจะน าความมนคงกลบมาดงเชนวนวาน

ประสบการประชาธปไตยในยโรปชวาเสนทางพฒนาการระบอบประชาธปไตยยาวนาน ซบซอน และยอกยอน ประชาธปไตยแลกมาดวยการตอสเพอขยายสทธของกลมคนตางๆ เขมแขงไดดวยการเรยนรจากความผดพลาดในอดต และมนคงไดเมอผคนเชอมนวาระบอบดงกลาวท าใหชวตของพวกเขาดขน กระนนกด กระทงในยโรปซงหลายฝายเชอวาระบอบประชาธปไตยปกหลกหยงรากกยงประสบความทาทาย และหลายครงลมสลาย บทเรยนส าคญจากยโรปคอจะท าอยางใหประชาธปไตยทลมแลวลกขนมาใหมได และดกวาเดม ขณะนยโรปก าลงตอบโจทยเชนเดยวกบผคนในทวปอนๆ

กจกรรม 15.4.3

จงอธบายผลการผงาดขนของพรรคฝายขวาสงผลตอสถานการณประชาธปไตยในยโรป ณ ศตวรรษท 21 อยางไร

แนวตอบกจกรรม

พรรคขวาประชานยมตางๆ ในยโรปมนโยบายรวมกนคอตานสหภาพยโรป ตานการท ายโรปใหเปนอสลาม ตานกระแสผอพยพ และปรบมาตรการรบมอกลมกอการรายใหเดดขาดมากขน ในรฐสวสดการอยางฝรงเศสและสวเดน พรรคขวาประชานยมยงเสนอใหจ ากด (หรอไมให) สวสดการแกผอพยพและผล ภยผดกฎหมาย พรรคเหลานไดคะแนนจากการเลอกตงมากขนเรอยๆ นบแตป 2009 เปนตนมา ในแงนพรรคขวาประชานยมเปนสวนหนงของระบอบประชาธปไตย แตขณะเดยวกนกบนทอน “คณภาพ” ของประชาธปไตยแบบเสรนยม เพราะมนโยบายกดกนคนสวนนอยซงมเชอชาต สผว และศาสนาตางจากคนสวนใหญในประเทศ ไมใสใจความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรม รวมถงเมอขนสอ านาจแลว มกแทรกแซงองคกรอสระและปราบปรามกลมคนทเหนตาง ดงนนจงท าลายระบบตรวจสอบถวงดล ซงเปนหวใจของเสรนยมประชาธปไตยในยโรป

79

บรรณานกรม

Acemoglu, Daron and James A. Robinson. (2012). Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity, and Poverty. London: Crown.

Ágh, Attila. (2001). “Early Consolidation and Performance Crisis: The Majoritarian-Consensus Democracy Debate in Hungary.” West European Politics 24, 3. pp. 89-112.

Albertazzi, Daniele. (2008). “The Sceptre and the Spectre.” In Albertazzi, Daniele and Duncan McDonnell. Twenty-First Century Populism: The Spectre of Western European Democracy. Hampshire: Palgrave Macmillan.

Andeweg, Rudy B. and Galen A. Irwin. (2009). Governance and Politics of the Netherlands. Hampshire: Palgrave Macmillan.

Berend, Ivan. (2013). An Economic History of Nineteenth Century Europe: Diversity and Industrialization. Cambridge: Cambridge University Press.

Bernhard, Michael. (1993). “Civil Society and Democratic Transition in East Central Europe.” Political Science Quarterly 108, 2. pp. 207-326.

Bilinski, Adam. (2018). “Paths to democracy and authoritarianism in Europe before world war one.” Journal of Historical Sociology 21, 4. pp. 1-23.

Blom, Phiipp. (2008). The Vertigo Years: Europe, 1900-1914. New York: Basic Books. Blom, Philipp. (2015). Fracture Life and Culture in the West 1918-1938. London: Atlantic Books. Brandal, Nik, Øivind Bratberg, and Dag Einar Thorsen. (2013). The Nordic Model of Social Democracy

(London: Palgrave Macmillan. Budge, Ian. (1996). “Great Britain and Ireland: variations on dominant party government.” In Colomer,

Joseph M. Political Institutions in Europe. London: Routledge. pp. 18-61. Caiani, Manuela. (2017). “Radical eight-wing movements: Who, when, how and why?” Sociopedia

สบคนจาก http://www.sagepub.net/isa/resources/pdf/RadicalRightMovements.pdf (เมอวนท 8 มถนายน 2561). pp. 1-15.

Chander, David. (2001). “Bosnia: The Democracy Paradox.” Current History 100, 644. pp. 114-119. Charalambous, Giorgod. (2015). “Introduction to the Report.” In Charalambous, Giorgod. The

European Far Right: Historical and Contemporary Perspectives. Oslo and Nicosia: Peace Research Institute Oslo and Friedrich Ebert Stiftung. สบคนจาก https://www.prio.org/Publications/Publication/?x=9072 (เมอวนท 8 มถนายน 2561).

80

Cole, Alistair. 2003. “Stress, strain and stability in the French Party System.” In Evans, Jocelyn. The French Party System. Manchester: Manchester University Press. pp.11-14.

Collier, Ruth Berins. (1999). Paths Toward Democracy: The Working Class and Elites in Western Europe and South America. Cambridge: Cambridge University Press.

Cornago, Luis, Bonal and Delia Zollinger. (2018). “Immigration, Welfare Chauvinism and the Support for Radical Right Parties in Europe.” Euro Crisis in the Press (LES) (March 19). สบคนจาก http://blogs.lse.ac.uk/eurocrisispress/2018/03/19/immigration-welfare-chauvinism-and-the-support-for-radical-right-parties-in-europe/ (เมอวนท 7 มถนายน 2561).

de Vries, Jan. (2008). The Industrious Revolution: Consumer Behavior and the Household Economy, 1650 to the Present. Cambridge: Cambridge University Press.

Diamond, Larry. (1994). “Toward Democratic Consolidation.” Journal of Democracy 5, 3. pp. 4-17. Dorling, Danny. (2017). “Turning the Tide on Inequality.” In Meyer, Henning. Inequality in Europe:

Social Europe Dossier. Berlin: Friedrich-Ebert Stiftung and Hans Böckler Stiftung. สบคนจาก https://www.socialeurope.eu/book/inequality-in-europe (เมอวนท 7 มถนายน 2561).

Duverger, Maurice. (1954). Political Parties: Their Organisation and Activity in the Modern State. New York: Wiley.

Elder, N., Thomas, A., and Arter, D. (1988) The Consensual Democracies? The Government and Politics of the Scandinavian States, Oxford: Blackwell.

Engels, Friedrich. (2017). Die Lage der arbeitenden Klasse in England. Berlin: Ausgabe. Errejon, Inigo and Chantal Mouffe. (2016). Podemos: In the Name of the People. London: A Sounding

Publication. Ferguson, Niall. (1999). The Pity of War: Explaining World War I. Oxford: Oxford University Press. Fischer, Conan. (2011). Democracy and Dictatorship, 1900-1945. Sussex: Wiley-Blackwell. Fitzmaurice, John. (1996). The Politics of Belgium: A Unique Federalism. Boulder, CO: Westview. Fukuyama, Francis. (1992). The End of History and the Last Man. New York: Avon Books. Geddes, Barbara. (1999). “What Do We Know about Democratization after Twenty Years?” Annual

Review of Political Science 2. pp. 115–144. Ganghof, Steffen. (2016). “Combing proportional and majoritarian democracy: An institutional design

proposal,” Research and Politics July-September. pp. 1-7 Ghoshray, Atanu, Javier Ordóñez and Hector Sala. (2016). “Euro, crisis and unemployment: Youth

patterns, youth policies?” Discussion Paper 9952 (May). สบคนจาก https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0264999316301407 (เมอวนท 7 มถนายน

81

2561), Harvey, David. (2005). A Brief History of Neoliberalism. Oxford: Oxford University Press. Higley, John and Michael G. Burton. (1989). “The elite variable in democratic transitions and

breakdowns,” American Sociological Review 54, 1. pp. 17-32. Huntington, Samuel P. (1991). The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century.

Norman: University of Oklahoma Press. Katzenstein, Peter. (1987). Policy and Politics in West German: The Growth of a Semisovereign State.

Philadelphia: Temple University Press. Kundnani, Arun. (2012). “Blind Spot: Security Narratives and Far Right Violence.” International Centre

for Counter-Terrorism Research Paper (June). สบคนจาก https://www.icct.nl/download/file/ICCT-Kundnani-Blind-Spot-June-2012.pdf (เมอวนท 8 มถนายน 2561).

Lane, Jan-Erik and Svante Ersson. (1996). “The Nordic countries: Contention, compromise and corporatism.” In Colomer, Joseph M. Political Institutions in Europe. London: Routledge. pp. 247-278.

Lijphart, Arend. (1969). “Consociational Democracy.” World Politics 21, 2. pp. 207-225. Lijphart, Arend. (1999). Pattern of Democracy: Government Forms and Performance in Twenty-Six

Countries. New Haven: Yale University Press. Linz, Juan J. and Alfred Stepan. 1996. Problems of Democratic Transition and Consolidation:

Southern Europe, South America and Post-Communist Europe. Baltimore: John Hopkins University Press.

Mark, Karl. (2009). Das Kapital: Kritik der Politischen Ökonomie. Stuttgart: Kröner. Martinez, Jenny S. (2006). “Inherent Executive Power: A Comparative Perspective.” The Yale Law

Journal 10, 9. pp. 2482-2510. Mény, Yves. (1996). “The institutionalization of leadership.” In Colomer, Joseph M. Political

Institutions in Europe. London: Routledge. pp. 105-106. Merdzanovic, Adis. (2015). Democracy by Decree: Prospects and Limits of Imposed Consociational

Democracy. Stuttgart: ibidem-Verlag. Merriman, John. (2010). A History of Modern Europe: From the Renaissance to the Present, 3rd edition.

New York: W.W. Norton. Mignet, F.A.M. (2010). History of French Revolution from 1789-1814. Montana: Kissinger Publishing.

82

Mikkelsen, Flemming, Knut Kjeldstadli and Stefan Nyzell. (2018). Popular Struggle and Democracy in Scandinavia. London: Palgrave Macmillan.

Müller, Jan-Werner. (2013). Contesting Democracy: Political Ideas in Twentieth-Century Europe. New Haven: Yale University Press.

Müller, Jan-Werner. (2016). What is Populism. Pennsylvania: University of Pennsylvania Press. Palley, Thomas I. (2013). “Europe’s Crisis without End: the Consequences of Neoliberalism.” Political

Economy 3, 1. pp. 35-36. Palmer, R. R. (2014). The Age of Democratic Revolution: A Political History of Europe and America,

1760-1800. Princeton: Princeton University Press. Pollack, Detlef and Jan Wielgohs. (2004). Dissent and Opposition in Communist Eastern Europe.

Hants: Ashgate. Precht, Thomas. (2007). “Home grown terrorism and Islamist radicalisation in Europe: from

conversion to terrorism,” Danish Ministry of Justice (December 2007). สบคนจาก http://www.justitsministeriet.dk/sites/default/files/media/Arbejdsomraader/Forskning/Forskningspuljen/2011/2007/Home_grown_terrorism_and_Islamist_radicalisation_in_Europe_-an_assessment_of_ influencing_factors__2_.pdf (เมอวนท 8 มถนายน 2561).

Prohnitchi, Elena. (2006). “Comparative Analysis of the Modes of Transition in Hungary and Poland and their Impact on the Election Systems in these States.” CEU Political Science Journal 1, 3. pp. 5-10.

Przeworski, Adam. (1991). Democracy and the Market: Political and economic reforms in Eastern Europe and Latin America. Cambridge: Cambridge University Press.

Ramet, Sabrina P. 2002. Balkan Babel: The Disintegration of Yugoslavia from the Death of Tito to the Fall of Milošević. Boulder, Colorado: Westview Press.

Riedel, Bruce. (2014). “Syria’s Terror Blowback Threatens Europe and the United States.” Brookings (May 5). สบคนจาก https://www.brookings.edu/opinions/syrias-terror-blowback-threatens- europe-and-the-united-states/ (เมอวนท 8 มถนายน 2561).

Roberts, Adam. (1991). Civil Resistance in the East European and Soviet Revolutions. MA: Albert Einstein Institution.

Rubio-Marín, Ruth. (2014). “The Achievement of female suffrage in Europe: on women’s citizenship.” International Journal of Constitutional Law 12, 1. pp. 4-34.

Russell, Colin. (1983). Science and Social Change in Britain and Europe, 1700-1900. New York: Macmillan Education.

83

Saalfeld, Thomas. (2002). “The German Party System: Continuity and Change.” German Politics 11, 3. pp. 99-130.

Schmidt, Manfred G. (1996). “Germany: The Grand Coalition State.” in Colomer, Joseph M. Political Institutions in Europe. London: Routledge. pp. 57-64.

Simon, János. 2014. “Non-Participation Political Culture in Hungary – Why are the Participatory Pillars of Democratic Political Culture Weak in Hungary.” Central European Papers 2, 1. pp. 167-188.

Skinner, Quentin. (2007). Renaissance Virtues: Visions of Politics, Volume II. Cambridge: Cambridge University Press.

Sperber, Jonathan. (2005). The European Revolutions, 1848—1851. Cambridge: Cambridge University Press.

Stockhammer, Engelbert, Collin Constantine and Severin Reissl. (2016). “Explaining the Euro Crisis: Current Account Imbalances, Credit Booms and Economic Policy in Different Economic Paradigms.” Post Keynesian Economics Study Group, Working Paper 1617 (November). สบคนจาก http://www.postkeynesian.net/downloads/working-papers/PKWP1617.pdf (เมอวนท 7 มถนายน 2561).

Sweden, Wilfried, Marleen Brans, and Lieven De Winter. (2009). “The Politics of Belgium: Institutions and Policy Under Bipolar and Centrifugal Federalism.” In Brans, Marleen, Lieven De Winter, and Wilfried Sweden. The Politics of Belgium: Institutions and Policy Under Bipolar and Centrifugal Federalism. London: Routledge. pp. 1-14.

Teitelbaum, Viviane. (2011). “The European Veil Debate.” Israel Journal of Foreign Affairs 5, 1. pp. 89-99.

The Federal Council of the Federal Republic of Germany. (2009). The Bundesrat and the federal state system. Berlin: Bundesrat.

Tilly, Charles. (2004). Contention & Democracy in Europe, 1650-2000. Cambridge: Cambridge University Press.

Vachudova, Milada Anna. (2005). Europe Undivided: Democracy, Leverage & Integration After Communism. Oxford: Oxford University Press.

Webb, Adrian. (2008). Central and Eastern Europe since 1919. London: Routledge. Wilkin, Peter. (2016). Hungary’s Crisis of Democracy: The Road to Selfdom. Lanham: Lexington

Books.

84

Yerby, George. (2008). People and Parliament: Representative Rights and the English Revolution. Hampshire: Palgrave Macmillan.