ประวต-ทมาของงานใบตอง

ในอดต ทผานมา มนษยเราพยายามทจะเรยนรทจะด ารงชวตอยทามกลางธรรมชาต โดยเนนความกลมกลนในรปแบบของการพงพาอาศยซงกนและกน รจกการหาวสดธรรมชาตมาปรงแตงชวต ความเปนอยภายใตกรอบของการรบและ การใหอยางเหมาะสม สงของเครองใชตางๆ ซงมนษยไดดดแปลงมาจากธรรมชาตลวน แลวแตจะมการน าไปใชใหเหมาะสม และมความสมดลกบธรรมชาต เมอมนษยเราไดคด น าใบตอง ใบไมตางๆมาใชหอขนมและอาหารตางๆเพอใชในชวตประจ าวน ตลอดจนการคดประดษฐชนงานใหมรปราง รปทรงสวยงามและประณตยงขน ศลปะงานใบตองเรมมมาตงแตสมยใดไมปรากฏหลกฐานทแนชด มใชเฉพาะ เปนสวนประกอบของงานดอกไม และใชเปนภาชนะ ใสขนม และใสอาหารเทานน ในสวนของวฒนธรรม งานฝมอตางๆ ทบงบอกถงความเปนเอกลกษณไทย ตองยอมรบวาบรรพบรษของเราชางคดชางประดษฐ ผลงานอนสวยงามและ ทรงคณคาเอาไวใหเยาวชนรนหลงไดเหนและเรยนรกน ผลงานเหลานน เพอชวยกนพฒนาฝมอใหคงอยสบไปการน าวสดในธรรมชาตมาใช เชน งานการแกะสลกจากไม ผกและผลไม งานจกสานหรองานประดษฐดอกไม ใบตองทมอยอยางเพยงพอมาแปรเปลยนเปนงานศลป อนสนทรย คงชวยใหวสดเหลานน ไมสญสลายหายไป ความหมายของ“บายศร”นนสนนษฐานวาไดรบอทธพลมาจาก ลทธพราหมณ ซงเขามา ทางเขมร ทงนเพราะ ค าวา “ บาย ” ภาษาเขมร แปลวา ขาวสก ภาษาถนอสาน แปลวา จบตอง สมผส สวนค าวา “ศร” มาจากภาษาสนสกฤต ตรงกบ ภาษาบาลวา “ สร ” แปลวา มงขวญ ดงนนค าวา “บายศร” หนาจะ แปลไดวา ขาวขวญ หรอ สงทนาสมผส กบความดงาม “ บายศร ” ในพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน แปลวา ขาวอนเปนสร, ขวญขาว หรอ ภาชนะทจดตกแตงใหสวยงามเปนพเศษ ดวยใบตอง และดอกไมสด เพอเปนส ารบใสอาหารคาวหวานในพธสงเวยบชา และพธท าขวญตาง ๆ สมยโบราณ ม

การเรยกพธ สขวญวา “ บาศร ” ทงนสบเนอง มาจากเปนพธ ส าหรบบคคล ชนเจานาย เพราะค าวา “บา” เปน ภาษาโบราณ อสานใชเปน ค าน าหนา เรยกเจานาย เชน บาทาว บาบาว บาคราญ เปนตน สวนค าวา “ ศร ” หมายถง ผหญงและ สงทเปนสรมงคล “ บาศร ” จงหมายถง การท าพธท เปนสรมงคล แตปจจบนน ค าวา บาศร ไมคอยนยมเรยก กนแลว มกนยมเรยกวา “ บายศร ” บายศรจะเรยก เปนองค มหลายประเภท เชน บายศรเทพ บายศรพรหม เปนตน สวนตางๆ ทประกอบกนเปนบายศรมความหมายในทางด เชน กรวยขาว หมายถงความอดมสมบรณใบชยพฤกษหรอใบคน อายยนยาวดอกดาวเรอง ความเจรญรงเรอง ดอกรก ความรกทมนคง

คณคาของงานใบตอง

คณคาของงานใบตองนนมมากมายทงในชวตประจ าวน โอกาสพเศษและการธรรมรงศลปะวฒนธรรมและประเพณไทย ตลอดจนชวยใหเกดความสขทางใจและยงเปนอาชพได 1. ประโยชนในชวตประจ าวน 1.1 ใชใสอาหาร หออาหาร หอขนม หอของ หอผก หอดอกไม ชวยใหสดทนนาน 1.2 ชวยใหขนมและอาหารสสวยและมกลนหอมชวนรบประทาน 2. ประโยชนในโอกาสพเศษ 2.1 งานวนส าคญ ประดษฐภาชนะใสดอกไม ขนม ผลไม และใสอาหารน าไปใหบคคล ซงเคารพนบถอ ในวนคลายวนเกด วนปใหม วนขนบานใหม วนประสบความส าเรจ วนฉลองโชคชย วนเยยมไข หรอแมแตวนจากไป 2.2 งานประเพณนยม ชาวไทยยมประดษฐผลงานดอกไมใบตองแบบประณตศลปใชในงานพธเชน พานขนหมาก ขนหมน ขนสนสอด พานรบน าสงข บายศร กระทงลอย ใชในงานตาง ๆ ซงลวนแตเปนประเพณทงดงามของชาวไทยทควรจะฟนฟและรกษาไว 2.3 งานพธทางศาสนา เชน พานดอกไมธปเทยน กระทงดอกไม แตงเทยนพรรษา กระถางธป เชงเทยน เปนตน 3. สรางสรรคศลปะมรดกของชาต ผลงานประณตศลปเปนศลปะมรดกแขนงหนงทบงบอกถงความเปนไทยเพระมเอกลกษณเฉพาะตว มความละเอยด ประณต ออนโยน มระเบยบ มความสงางาม มความงามแบวจตรพสดาร ทไมมชาตใดในโลกมเหมอน 4. ชวยใหจตใจสงบรมเยน การน าใบตองมาประดษฐเปนสงสวยงามยอมน ามาซงความ

เพลดเพลน ความสงบรมเยนแหงจตใจ เพราะจตใจมสมาธ ความคดกเกดจตนาการ ผทท างานใบตองจะเปนผทมอารมณด คดแตสงทดงาม อนน ามาซงความประพฤตชอบ 5. เปนอาชพหลกและอาชพรองถามใจรกงานดานนและมงานอนเปนหลกอยกใชเปนอาชพเสรมหรออาชพรองชวยเพมรายไดใหแกครอบครว หรอถามใจรกมาก ๆ กใชเปนอาชพหลกได

อปกรณทใชในงานใบตอง

1. ใบตอง ทเหมาะสมส าหรบงานฝมอ ควรใชใบตองตาน เพราะมคณสมบตนมเหนยวไมฉกแตกงาย มสเขยวเขม เสนทางตองมแนวตรง ทางตองกวางการเลอกใบตองตาน ควรเลอกใบตองทมทางยาว ไมออนหรอแกจนเกนไป ถาใบตองยงสดอยใหน ามาผงลมเพอใหใบตองหายกรอบกอน 2. กรรไกร ทเหมาะสมส าหรบงานใบตอง ควรเปนกรรไกรทมรปทรงเหมาะมอน าหนกเบา สะดวกในการใชเชน กรรไกรจนแดงเหมาะส าหรบตดใบตองหนา ๆ 3. เขม เขมเหมาะสมส าหรบงานใบตองคอ เขมเบอร 8 หรอเขมเบอร 9 เลอกใช ขนาดยาวมรเขมกวาง สะดวกในการรอยดาย 4. ดาย ทใชงานในงานใบตองคอดายเบอร 60 5. เขมหมด งานใบตองทใชเขมหมดสวนมากเปนงานกระทงลอย หรอกระเชาใชยดกลบแตงกบตวกระทงควรเลอกเขมหมดชนดตวเลกยาว 6. ผาขาวบาง เมองานใบตองส าเรจใชผาขาวบางชบน า 2 ชนหองานใบตองใหเรยบรอย 7. ผาเชดใบตองใชผาฝายทนมดดซบน าไดดเชดท าความสะอาดใบตอง กอนน ามาเยบเปนชนงาน 8. ทฉดนาเลอกทมละอองเลกและพนน าไดด ขนาดเหมาะมอ 9. ไมกลด ขนาดเลกแหลม แขงแรง ใชไมตดผวและใกลผว 10. ยางลบอยางแขง ยางลบเนอแขง ๆ ใชส าหรบกดเขมหมดแทนนวมอ 11. ไมบรรทด เลอกทเหนเสนและตวเลขทชดเจน

วธการท าใบตองในรปแบบตาง ๆ

การพบกลบหวขวาน(กลบคอมา) การพบกลบหวขวานแปลง การพบกลบกหลาบแยม การพบกลบบวสาย การพบกลบดอกจอก การพบกลบเลบมอนางซอน การพบกลบนกคอหยก การพบกลบนกลายเปย การพบกลบเลบครฑ การพบกลบบานชน การพบกลบผเสอ การพบกลบยกนม การพบกลบกหลาบ

การพบกลบหวขวาน(กลบคอมา)

1. ฉกใบตองกวาง 1.5 ยาว 8 นว แบงครงใบตองใหเทากน พบรมใบตองดานซายลงมาใหเปนมมฉาก

2. พบใบตองรมขวาใหชดเสนกงกลางใบตอง

3. พบทบสองขางเขาหากน

4. ควากลบใหดานสนตองอยขางบนใบตองลงมา ใหเปนมมฉากพบอกดานเหมอนกน

5. พบชายดานหลงมาทบตรงเสนตงฉาก

6. พบอกดานเหมอนกน

7. พบกลบตอไปตามขนตอนท 1-6 แลวนามาครอบดานบนทางดานขวา

การพบกลบหวขวานแปลง

1. ฉกใบตองกวาง 1.5 ยาว 8 นว แบงครงใบตองใหเทากน พบรมใบตองดานซายลงมาใหเปนมมฉาก

2. พบใบตองรมขวาใหชดเสนกงกลางใบตอง

3. พบทบสองขางเขาหากน

4. ควากลบใหดานสนตองอยขางบนใบตองลงมาใหเปนมมฉาก พบอกดานเหมอนกน

5. พบชายดานหลงมาทบตรงเสนตงฉาก

6. พบอกดานเหมอนกน

การพบกลบกหลาบแยม

1. ฉกใบตองกวาง 1 1/4 นว ยาว 9 นว แบงครงใหใบตองเทากน

2. พบใบตองรมขวาใหชดเสนกงกลางใบตอง

3. พบทบ 2 ขางเขาหากน

4. พบตลบสนทบกลบมาทางขวาใหเปนแนวเสนโคงทะแยง

5. พบสนทบอกขางหนงเหมอนขนตอนท 4

6. นามาสวมเขาทางดานหนาใหเสนโคงทะแยงออกดานนอกเยบตอกน โดยจดเรยงเสนโคงทะแยงใหเปนระเบยบ

การพบกลบบวสาย

1. ฉกใบตองกวาง 1 นว ยาว 4 นวแบงครงใบตองใหเทากนพบใบตองเฉยง 45 องศา

2. พบทบเขามาอกครงใหอยกงกลางเสนทแบงตงฉาก

3. พบอกดานเหมอนกน

4. พลกกลบดานหลง (การพบกลบบวสาย เหมอนการพบกลบเลบครฑ ในขนตอนท 1-3)

5. พบสนทบดานซายไขวไปทางดานขวา

6. พบทบขวาไขวทบไปดานซาย

การพบกลบดอกจอก

1. ฉกใบตองกวาง 2 1/2 นวพบทบครงตามความยาว จบจบสนทบดานลางซายมอ เฉยงมาทางขวาเลกนอย

2. จบจบสนทบดานลางขวาใหเฉยงมาทางซาย จะไดรองจบปลายมนกลางกลบ

3. จบจบรมซายทะแยงเฉยงมาทางขวาจาไดรองจบดานซายอกรองหนง

4. จบจบสนทบดานขวา เฉยงไปทางดานซายจะไดรองจบดานขวาอกรองหนง

การพบกลบเลบมอนางซอน

1. ฉกใบตองกวาง 2 1/2 นวพบทบครงตามความยาว

2. พบสนทบดานขวามอเขาไปดานในหาเสนกงกลาง

3. พบสนทบดานซายมอไปดานใน ไปชดกบสนทบทางดานขวา

4. พบสนทบชนในโดยใชดานขวาไขวไปทางซาย

5. พบสนทบดานซายไขวทบดานขวา

6. พบสนทบชนนอกท าเชนเดยวกบขนตอนท 4,5 แลวเยบตรงกลบใหเรยบรอย

การพบกลบนกคอหยก

1. ฉกใบตองกวาง 1.5 ยาว 8 นว แบงครงใบตองใหเทากน พบรมตองดานซายลงมาใหเปนมมฉาก

2. พบใบตองรมขวาใหชดเสนกงกลางใบตอง

3. พบทบสองขางเขาหากน

4. คว ากลบใหดานสนตองอยขางบนใบตองลงมาใหเปนมมฉากพบอกดานเหมอนกน

5. พบชายดานหลง มาทบตรงเสนตงฉาก

6. พบอกดาน เหมอนกน

7. น ากลบทพบแลวมาสวมซอนกนเขาทางดานซาย 8. เมอได 3 กลบ จงเรมเยบ

การพบกลบนกลายเปย

1. ฉกใบตองกวาง 1.5 ยาว 8 นว แบงครงใบตองใหเทากน พบรมตองดานซายลงมาใหเปนมมฉาก

2. พบใบตองรมขวาใหชดเสนกงกลางใบตอง

3. พบทบสองขางเขาหากน

4. คว ากลบใหดานสนตองอยขางบนใบตองลงมาใหเปนมมฉากพบอกดานเหมอนกน

5. พบชายดานหลงมาทบตรงเสนตงฉาก

6. พบอกดานเหมอนกน

7. พบตลบสนทบกลบมาทางขวา ใหเปนแนวเสนโคงทะแยง ท าเหมอนกนทงสองขาง

8. พบอกกลบหนง น ามาสอดในกลบทางดานซายมอ 9.สอดใหไดระยะแนวเสนโคงทะแยง ขนานกน แลวจงเยบตดเขาดวยกน

การพบกลบเลบครฑ

1. ฉกใบตองกวาง 1 นว ยาว 4 นวแบงครงใบตองใหเทากนพบใบตองเฉยง 45 องศา

2. พบทบเขามาอกครงใหอยกงกลางเสนทแบงตงฉาก

3. พบอกดานเหมอนกน

4. พบสนทบดานซายไขวไปทางขวา

5. พบสนทบขวาไขวทบไปทางดานซาย

การพบกลบบานชน

1. ฉกใบตองกวาง 1 นว ยาว 4 นวแบงครงใบตองใหเทากนพบใบตองเฉยง 45 องศา

2. พบทบเขามาอกครงใหอยกงกลางเสนทแบงตงฉาก

3. พบอกดานเหมอนกน

4. พบทบกลบไปดานหลง

5. พบกลบบานชนตามขนตอนท 1-4 แลวน ามาสวมเขาทางดานซาย

การพบกลบผเสอ

1. ฉกใบตองกวาง 1 1/4 นว ยาว 9 นว แบงครงใหใบตองเทากน

2. พบใบตองรมขวาใหชดเสนกงกลางใบตอง

3. พบทบ 2 ขางเขาหากน

4. พบรมยาวไปทางขวา

5. พบอกดานเหมอนกน

6. พบทบขนขางบนทง 2 ขาง

7. พลกกลบลงมาใหปลายแหลมชขน

8. เผยกลบแยกออก ใชนวดนลนกลางใหตลบแทรกอยตรงกลาง

9. ภาพดานหลง

10. น ามาสอดเยบตอกน

การพบกลบยกนม

1. ฉกใบตองกวาง 1 1/4 นว ยาว 9 นว แบงครงใหใบตองเทากน

2. พบใบตองรมขวาใหชดเสนกงกลางใบตอง

3. พบทบ 2 ขางเขาหากน

4. พลกสนทบขวา พบตลบสนทบกลบมาทางขวาใหเปนแนวเสนโคงทะแยง

5. พลกสนทบซายพบตลบเชนเดยวกบทางดานขวาย

6. น าผานงมานง 3ชน พบเชนเดยวกบขนตอนท 2-5

การพบกลบกหลาบ

1. ฉกใบตองกวาง 1.5 ยาว 7 นว แบงครงใบตองใหเทากน พบรมใบตองดานซายลงมาใหเปนมมฉาก

2. พบใบตองรมขวาใหชดเสนกงกลางใบตอง

3. พบทบสองขางเขาหากน

4. พบตลบสนทบกลบมาทางขวาใหเปนแนวเสนโคงทะแยง

5. พบสนทบอกขางหนงเหมอนขนตอนท 4

6. น ากลบกหลาบทพบแลว มาสวมเขาทางดานหลง ทบเสนโคงทะแยง