Embed Size (px)
Citation preview
วรรณคดและวรรณกรรม
สงวนลขสทธ
สำ�นกพมพ บรษทพฒน�คณภ�พ
วช�ก�ร (พว.) จำ�กด
พ.ศ. ๒๕๕๘
สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)
๗๐๑ ถนนนครไชยศร แขวงถนน
นครไชยศร เขตดสต กรงเทพฯ
๑๐๓๐๐ โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐
(อตโนมต ๑๕ ส�ย),
๐-๒๒๔๓-๑๘๐๕
แฟกซ : ทกหม�ยเลข,
แฟกซอตโนมต :
๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑,
๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖
website : www.iadth.com
กลมส�ระก�รเรยนรภ�ษ�ไทยต�มหลกสตรแกนกล�งก�รศกษ�ขนพนฐ�น พทธศกร�ช ๒๕๕๑
ชนมธยมศกษาปท ๑
หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน
ผเรยบเรยง
วศลยศย� รดดษฐ
สพตร� อตมง
ลกขณ� ออนฤทธ
เฉลมล�ภ ทองอ�จ
เพชร วจตรน�วน
ชนตต� ปยง�ม
สมตร� คณวฒนบณฑต
วร�งคณ� ชงโต
ผตรวจ
สวรรณ� ตงฑฆะรกษ
ช�ญชย คงเพยรธรรม
เปรม สวนสมทร
บรรณาธการ
พรทพย แขงขน
หนงสอเรยนวรรณคดและวรรณกรรมชนมธยมศกษาปท๑ เลมนสถาบนพฒนา-
คณภาพวชาการ (พว.) จดทำา ขนเพอใชจดการเรยนรในรายวชาพนฐาน กลมสาระ
การเรยนรภาษาไทย ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑
โดยมวตถประสงคเพอใหนกเรยนไดศกษาวรรณคดทกำาหนดในประกาศของกระทรวง-
ศกษาธการ เรอง วรรณคดสำาหรบจดการเรยนการสอนภาษาไทย ซงเปนวรรณคดทม
คณคาในทางประเทองปญญาและมเนอเรองชวนศกษา ซงจะนำาไปสการพฒนาสมรรถนะ
สำาคญของผเรยนดานการคดวเคราะห การคดอยางมวจารณญาณ การคดสงเคราะห
การคดประเมนคา และการคดสรางสรรค รวมทงเกดความซาบซงและตระหนกรคณคา
ของวรรณคดไทยในฐานะทเปนมรดกทางวฒนธรรมของชาต
เนอหาในเลมนอกจากจะประกอบดวยวรรณคดทกำาหนดในประกาศของกระทรวง-
ศกษาธการแลว ยงมหลกการอานและศกษาวรรณคดทสอดคลองกบตวชวดในหลกสตร
อกดวย เพอฝกทกษะการอานและการคดในมตตาง ๆ นอกจากน วรรณคดแตละเรอง
ยงมประเดนสำาคญเพอใหนกเรยนฝกทกษะการเรยนรและอภปรายในชนเรยน อนจะทำาให
เกดการขยายมมมองวรรณคดในแงมมทหลากหลาย ซงเปนจดประสงคสำาคญประการหนง
ในการศกษาวรรณคด
สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.) หวงเปนอยางยงวาหนงสอเรยนเลมน จะม
ประโยชนแกการจดการเรยนรภาษาไทยตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช
๒๕๕๑หากมขอเสนอแนะเพอการปรบปรงหนงสอเรยนคณะผจดทำาขอนอมรบดวยความขอบคณ
และจะนำาไปพฒนาคณภาพของหนงสอเรยนเลมนตอไป
สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)
คำ�นำ�
ตาราง ผลการวเคราะหทกษะศตวรรษท ๒๑ ของนกเรยนทไดรบการพฒนา
จำาแนกตามหนวยการเรยนรของรายวชาพนฐาน ภาษาไทย
วรรณคดและวรรณกรรม ชนมธยมศกษาปท ๑ ๔
หลกการอานวรรณคดและวรรณกรรม ๕
หนวยการเรยนรท ๑ นราศภเขาทอง ๑๐
หนวยการเรยนรท ๒ โคลงโลกนต ๒๕
หนวยการเรยนรท ๓ สภาษตพระรวง ๔๖
หนวยการเรยนรท ๔ กาพยพระไชยสรยา ๕๔
หนวยการเรยนรท ๕ ราชาธราชตอนสมงพระรามอาสา ๘๐
หนวยการเรยนรท ๖ กาพยเหชมเครองคาวหวาน ๑๐๑
หนวยการเรยนรท ๗ นทานพนบาน ๑๐๙
บทอาขยาน ๑๑๗
บรรณานกรม ๑๑๘
หนา
ส�รบญ
หนวยการเรยนร
คณลกษณะทพงประสงคของผเรยนในศตวรรษท ๒๑
การเรยนรในศตวรรษท ๒๑
การเ
รยนร
เพอร
(L
earn
ing
to k
now
)
การเ
รยนร
เพอป
ฏบตไ
ดจรง
(Lea
rnin
g to
do)
การเ
รยนร
ทจะอ
ยรวม
กน(L
earn
ing
to li
ve to
geth
er)
การเ
รยนร
ทจะเ
ปน(L
earn
ing
to b
e)
ทกษะ
การเ
รยนร
และน
วตกร
รม
ทกษะ
ดานส
ารสน
เทศ
สอ
และเ
ทคโน
โลย
ทกษะ
ชวตแ
ละกา
รทำาง
าน
หนวยการเรยนรท ๑
นราศภเขาทอง
หนวยการเรยนรท ๒
โคลงโลกนต
หนวยการเรยนรท ๓
สภาษตพระรวง
หนวยการเรยนรท ๔
กาพยพระไชยสรยา
หนวยการเรยนรท ๕
ราชาธราช
ตอน สมงพระรามอาสา
หนวยการเรยนรท ๖
กาพยเหชมเครองคาวหวาน
หนวยการเรยนรท ๗
นทานพนบาน
ตาราง ผลการวเคราะหทกษะศตวรรษท๒๑ของนกเรยนทไดรบการพฒนา
จำาแนกตามหนวยการเรยนรของรายวชาพนฐานภาษาไทย:วรรณคดและวรรณกรรม
ชนมธยมศกษาปท๑
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
วเคราะหวรรณคดและวรรณกรรมทอานพรอมยกเหตผลประกอบ(ท๕.๑ม.๑/๒)
อธบายคณคาของวรรณคดและวรรณกรรมทอาน(ท๕.๑ม.๑/๓)
แผนผงสาระการเรยนร
หลกการอานวรรณคดและวรรณกรรมตวชวด
รปแบบ
เนอเรอง
กลวธการประพนธ
พจารณาองคประกอบ
หลกการอานวรรณคดและวรรณกรรม
คณคาดานวรรณศลป
คณคาดานแนวคด
คณคาดานสงคม
คณคาดานเนอหา
พจารณาคณคา
วรรณคด คอ งานประพนธซงไดรบการยกยองวาแตงด มคณคาทจะประเทองปญญาแกผอาน
นอกจากคำาวา วรรณคด ยงมอกคำาหนงทใชเรยกงานประพนธ คอคำาวาวรรณกรรม ซงมความหมาย
ครอบคลมงานประพนธทกประเภท กลาวคอ หมายถงงานประพนธทวไป โดยมไดมขอจำากดวา
จะตองไดรบการยกยองวาแตงดดงเชนวรรณคดดงนนจงกลาวไดวาวรรณกรรมมความหมายกวางกวา
วรรณคด
การอานวรรณคดและวรรณกรรมนอกจากผอานจะตองจบใจความหรอสาระสำาคญของเรองแลว
ผอานควรพจารณาองคประกอบตางๆของวรรณคดและวรรณกรรมดงตอไปน
๑. รปแบบ หมายถงลกษณะตางๆทประกอบขนเปนวรรณคดซงอาจจำาแนกได๒ประเภท
ดงน
๑.๑ จำ�แนกต�มลกษณะก�รถ�ยทอด ม๒ประเภทคอ
๑) วรรณคดและวรรณกรรมทถายทอดดวยวธการบอกเลาและจดจำาสบตอกนมา
เชนนทานพนบานเพลงพนบาน
๒) วรรณคดและวรรณกรรมทถายทอดดวยวธการจดบนทกเปนตวอกษร เชน
วรรณคดในราชสำานกวรรณคดทใชประกอบประเพณหรอพธกรรมทางศาสนา
๑.๒ จำ�แนกต�มลกษณะคำ�ประพนธ ม๒ประเภทคอ
๑) รอยแกวหมายถงเรองทแตงขนเปนความเรยง
๒) รอยกรองหมายถงเรองทแตงดวยคำาประพนธทมลกษณะบงคบหรอฉนทลกษณ
เชนกาพยกลอนโคลงรายฉนท
๒. เนอห� หมายถง เรองราวหรอเนอหาในวรรณคดหรอวรรณกรรม แบงเปน๒ ประเภท
ดงน
๒.๑ บนเทงคด หมายถง เรองราวทเปนเรองเลาสมมตหรอมความเปนจรงอยบางมงให
ความบนเทงและความเพลดเพลนเปนสำาคญโดยบางครงอาจแทรกความรความคดเหนในเรองตางๆ
ไวดวย
๒.๒ ส�รคด หมายถง เรองราวทมงใหความร ความคดเหน โดยมเนอหาสาระทเปน
ความจรงเปนสวนสำาคญและมงใหความเพลดเพลนรองลงมา
๓. กลวธก�รประพนธ หมายถง การเลอกใชถอยคำาใหเกดความไพเราะงดงาม ซงแสดงถง
ความสามารถในการประพนธและชวยสอความหมายใหเกดความชดเจนมากยงขน
นอกจากการพจารณาองคประกอบตาง ๆ ดงทกลาวมา ผอานควรพจารณาคณคาของ
วรรณคดหรอวรรณกรรมดวย เพอใหเหนความสำาคญและเกดความซาบซงในวรรณคดหรอวรรณกรรม
เรองนนมากยงขนคณคาของวรรณคดหรอวรรณกรรมอาจแบงได๔ดานดงน
๑. คณค�ด�นวรรณศลป คำาวา วรรณศลป หมายถง ศลปะในการเลอกสรรถอยคำา
ใหเกดความไพเราะงดงาม ทงน เพอใหผอานไดรบรสของเสยง สมผสไดถงอารมณและความรสก
ของกวหรอตวละครในเรองเชน
นางนวลจบนางนวลนอน เหมอนพแนบนวลสมรจนตะหรา
จากพรากจบจากจำานรรจา เหมอนจากนางสการะวาต
แขกเตาจบเตารางรอง เหมอนรางหองมาหยารศม
นกแกวจบแกวพาท เหมอนแกวพทงสามสงความมา
บทละคร เรอง อเหนา ในรชกาลท ๒
เมอพจารณาคำาประพนธขางตนจะพบวา มการเลอกใชถอยคำาใหเกดเสยงสมผส เชนคำาวา
จากจบจำานรรจาขณะเดยวกนมการเลนคำาคอการใชคำาเดยวกนแตคนละความหมายเชน
“นกแกวจบแกวพาท เหมอนแกวพทงสามสงความมา”
จะเหนไดวากวใชคำาวา “แกว” ถงสามคำา คำาแรกหมายถง นกชนดหนง คำาทสองหมายถง
ชอของตนไม และคำาสดทายหมายถง นางอนเปนทรก คำาประพนธขางตนจงมการใชถอยคำาใหเกด
ความไพเราะงดงามขณะเดยวกนกสอถงอารมณของตวละครทมความโศกเศราเมอตองจากนางผเปนทรก
๒. คณค�ด�นแนวคด คำาวา แนวคด หมายถง สารหรอความคดสำาคญทผเขยนตองการ
จะสอสารมายงผอาน ซงโดยสวนใหญแลวมกเปนความคดทแสดงกฎเกณฑตามธรรมชาตและความจรง
ของโลก วรรณคดทดจะตองไมเสนอแนวคดอยางตรงไปตรงมา ผอานจะตองพจารณาและขบคด
ทงในดานพฤตกรรมของตวละครและเหตการณตาง ๆ ในเรองทงหมด เพอประมวลสรปเปนแนวคด
สำาคญ เชนเรอง รามเกยรต ปรากฏแนวคดของเรอง คอ ธรรมะยอมชนะอธรรม เหนไดจากเนอเรอง
ทพระรามซงเปนมนษยสามารถสงหารทศกณฐผเปนพญายกษทลกพานางสดาไป
วรรณคดทมเนอเรองขนาดยาวอาจมสาระสำาคญหรอแนวคดของเรองทงแนวคดหลก และ
แนวคดรองแนวคดหลก หมายถง การพจารณาสารของเนอเรองโดยรวม และแนวคดรอง หมายถง
การพจารณาสารของเนอเรองเฉพาะตอนใดตอนหนงเปนแนวคดทประกอบเขากบแนวคดหลก
๓. คณค�ด�นเนอห� เนอหาในวรรณคด คอ เรองราว สาระ ขอคดทปรากฏในวรรณคด
ซงมาจากเนอเรอง ตวละคร เหตการณตาง ๆ เนอหาทเกดประโยชนตอผอานในดานความร ความคด
การปฏบตทดงามจงเปนวรรณคดทมคณคา
วรรณคดและวรรณกรรมชนมธยมศกษาปท๑6 หลกการอานวรรณคดและวรรณกรรม 7
สรปความร
เวบไซตแนะนำ�
การพนจคณคาวรรณคด http://www.thaigoodview.com/library/teachershow/chanthaburi/
aumara_t/index.html
คำาประพนธขางตนมเนอหาแสดงความสำาคญของการพดวาการพดเปนปจจยสำาคญทจะทำาให
มนษยประสบความสำาเรจหรอลมเหลว เนอหาของคำาประพนธบทนจงมคณคา เพราะใหคตใน
การดำาเนนชวตแกผอาน
ถงบางพดพดดเปนศรศกด มคนรกรสถอยอรอยจต
แมนพดชวตวตายทำาลายมตร จะชอบผดในมนษยเพราะพดจา นราศภเขาทอง ของ สนทรภ
๔. คณค�ด�นสงคม หมายถง การพจารณาสงทสะทอนจากวรรณคดและวรรณกรรม
ซงกวนยมแทรกไวในเรอง เพอเสรมเนอความใหมความชดเจนและสมจรงมากยงขน นอกจากน
ยงแสดงถงความรอบรของกวในเรองราวหรอเหตการณตาง ๆ ทปรากฏอยในสงคม เชน ประเพณ
พธกรรม ความเชอ การดำาเนนชวต และคานยม มวรรณคดหลายเรองทปรากฏคณคาดานสงคม
ซงแสดงถงความสามารถความรอบรของกวเสรมความรและประสบการณแกผอานไดเปนอยางด
ตวอย างคณคาด านสงคมทปรากฏในวรรณคด เชน เสภาเร อง ขนช าง-ขนแผน
ทกลาวถงวถชวตของชาวบานในสมยโบราณ
ถงฤกษงามยามปลอดคลอดงายดาย ลกนนเปนชายรองแวแว
พปานาอามาดแล ลางแชแลวกสงใหแมนม
ทาขมนแลวใสกระดงรอน ใสเบาะใหนอนเอาผาหม
ปยาตายายสบายชม เรอนผมนารกดงฝกบว
เอาขนใสอแลวแกวงไกว แมเขานอนไฟใหรอนทว
เดอนหนงออกไฟไมหมองมว ขมนแปงแตงตวนาเอนด
เสภาเรอง ขนชาง-ขนแผน
เมอพจารณาคำาประพนธขางตนจะเหนวา กวกลาวถงประเพณการเกดของชาวบาน
ในสมยโบราณ เรมจากมญาตพนองมาคอยชวยดแลในการคลอดลกทคลอดออกมากจะไดรบการดแล
เอาใจใสเปนอยางดขณะเดยวกนผเปนแมกเขาไปนอนอยไฟตามความเชอทางการแพทยสมยกอน
นกเรยนควรนำาหลกการอานวรรณคดและวรรณกรรมนไปศกษาวรรณคดและวรรณกรรม
เพอใหเกดความเขาใจ ซาบซง และตระหนกในคณคาของมรดกทางปญญาทถายทอดมาจาก
บรรพชนไทย
การอานวรรณคดและวรรณกรรมผอานจะตองพจารณาองคประกอบตอไปน
๑. รปแบบของวรรณคดและวรรณกรรม
๒. เนอเรอง
๓. กลวธการประพนธ
นอกจากน ผอานจะตองพจารณาคณคาของวรรณคดและวรรณกรรมนนซงแบงเปน๔ดาน
ไดแก
๑. คณคาดานวรรณศลป
๒. คณคาดานแนวคด
๓. คณคาดานเนอหา
๔. คณคาดานสงคม
วรรณคดและวรรณกรรมชนมธยมศกษาปท๑8 หลกการอานวรรณคดและวรรณกรรม 9
บทนำ�เรอง
หนวยการเรยนรท
สรปเนอหาวรรณคดและวรรณกรรมทอาน (ท๕.๑ม.๑/๑) วเคราะหวรรณคดและวรรณกรรมทอาน พรอมยกเหตผลประกอบ(ท๕.๑ม.๑/๒) อธบายคณคาของวรรณคดและวรรณกรรม ทอาน(ท๕.๑ม.๑/๓) สรปความรและขอคดจากการอาน เพอประยกตใชในชวตจรง(ท๕.๑ม.๑/๔) ทองจำาบทอาขยานตามทกำาหนด และบทรอยกรองทมคณคาตามความสนใจ (ท๕.๑ม.๑/๕)
แผนผงสาระการเรยนร
นราศภเขาทอง๑
ตวชวด
นราศภเขาทอง
บทนำ�เรอง
ก�รเดนท�งในนร�ศภเข�ทอง
วรรณคดศกษ�
บทวเคร�ะห
ศพท�นกรม
คว�มรเพมเตม
เวบไซตแนะนำ�
นราศเปนรปแบบการประพนธชนดหนงของไทย นยมแตงเพอพรรณนาสงทพบเหนระหวาง
การเดนทาง ประกอบการพรรณนาอารมณความรสกของผแตง นราศภเขาทองเปนบทประพนธของ
สนทรภ สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดำารงราชานภาพ ทรงสนนษฐานวาแตงเมอ
พ.ศ.๒๓๗๑ในสมยรชกาลท๓ขณะทแตงนราศเรองนสนทรภบวชอยทวดราชบรณะ(วดเลยบ)และ
ไดเดนทางไปจงหวดพระนครศรอยธยาครงแรกเพอนมสการพระเจดยภเขาทอง ทวดภเขาทอง
ซงเปนวดรางในทงนาทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของจงหวดพระนครศรอยธยาและเชอกนวามพระบรมธาต
บรรจอยในพระเจดยองคน
สนทรภออกเดนทางตอนเชาตร พรอมดวยหนพดบตรชาย ลงเรอแจวจากวดราชบรณะไปตาม
ลำานำาเจาพระยาผานสถานทตาง ๆ และมาถงจงหวดพระนครศรอยธยาเวลาเยนนราศเรองนทานแตงขน
เพอเปนทระลกในโอกาสทไดมาไหวพระดงคำากลอนในตอนทายนราศวา
นกเรยนจะเหนไดวาสนทรภเกดมาเพอเขยนกลอน แมอยในระหวางการเดนทาง ทานกยง
เจยดเวลามาเขยนหนงสอ ดงททานกลาววา “นกเลงกลอนนอนเปลากเศราใจ” หากนกเรยนไดศกษา
ประวตการเขยนหนงสอของสนทรภ นกเรยนจะพบวาสนทรภเขยนหนงสออยถง ๔ รชกาล กลาวคอ
ตงแตรชกาลท ๑ ถงรชกาลท ๔ เปนระยะเวลาเกอบ ๕๐ ป ผลงานของทานเปนทนยมชมชน
และอยในใจคนไทยตลอดมาดงทศาสตราจารยเจอ สตะเวทน กลาววา งานวรรณกรรมของสนทรภ
ไมมวนตาย
นราศเรองนนบวาเปนนราศเรองยอดเยยมของสนทรภ นกวรรณคดไดเปรยบเทยบนราศเรองน
กบนราศเมองแกลงซงเปนนราศเรองแรกของสนทรภแลวตงขอสงเกตวานราศภเขาทองแสดงใหเหน
พฒนาการทางวรรณศลปของสนทรภอยางชดเจน ทงน อาจเปนเพราะสนทรภประพนธนราศเรองน
ขณะอยในวยกลางคนผานประสบการณชวตทงทกขและสขจงมความเขาใจชวตและใชสำานวนกลอน
ทลกซง นกเรยนจะพบปรชญาชวตสอดแทรกอยในเนอเรองโดยตลอด นราศภเขาทองจงเปนท
ประทบใจผอานอยางยงทกยคสมย
ดวยไดไปเคารพพระพทธรป ทงสถปบรมธาตพระศาสนา
เปนนสยไวเหมอนเตอนศรทธา ตามภาษาไมสบายพอคลายใจ
นราศภเขาทองเปนผลงานประพนธของ
สนทรภซงแสดงใหเหนชนเชงการประพนธท
พฒนาขนของกวผนนกวรรณคดยกยองวา
น ร าศ เร อ งน เ ป นน ร าศท แ ต ง ไ ด ด ท ส ด
ซงนอกจากสำานวนภาษาทสละสลวยแลว
ในนราศเรองนสนทรภยงไดสอดแทรกปรชญา
ชวตทลกซงทำาใหหลายตอนยงมผจดจำาและ
นำามาใชอางองอยเสมอ
นราศภเขาทอง 11
การเดนทางครงนสนทรภออกเดนทางจากวดราชบรณะโดยใชเรอแจวลองไปตามลำานำาเจาพระยา
ผานพระบรมมหาราชวงวดประโคนปกโรงเหลาไปถงบางจากบางพลบางพลดบางโพบานญวน
ผานวดเขมาตลาดแกวจนถงตลาดขวญ(ทจงหวดนนทบรในปจจบน)เขาไปทางบางธรณเกาะเกรด
บางพดบานใหมบางเดอบางหลวงสามโคกบานงว เมอถงเกาะใหญราชครามกลดเลาะมาจนเขาเขต
พระนครศรอยธยา ผานจวนเจาเมอง วดพระเมร (ปจจบนเรยก วดหนาพระเมร) ในทสดกถง
วดภเขาทอง
หลงจากไดนมสการเจดยภเขาทองแลวสนทรภกเดนทางกลบ
การเดนทางในนราศภเขาทอง
นราศภเขาทอง
สนทรภ
เดอนสบเอดเสรจธระพระวสา
รบกฐนภญโญโมทนา ชลลาลงเรอเหลออาลย
ออกจากวดทศนาดอาวาส เมอตรษสารทพระพรรษาไดอาศย
สามฤดอยดไมมภย มาจำาไกลอารามเมอยามเยน
โออาวาสราชบรณะพระวหาร แตนนานนบทวาจะมาเหน
เหลอรำาลกนกนานำาตากระเดน เพราะขกเขญคนพาลมารานทาง
จะยกหยบธบดเปนทตง กใชถงแทนสดเหนขดขวาง
จงอำาลาอาวาสนราศราง มาอางวางวญญาณในสาคร
ถงหนาวงดงหนงใจจะขาด คดถงบาทบพตรอดศร
โอผานเกลาเจาประคณของสนทร แตปางกอนเคยเฝาทกเชาเยน
พระนพพานปานประหนงศรษะขาด ดวยไรญาตยากแคนถงแสนเขญ
ทงโรคซำากรรมซดวบตเปน ไมเลงเหนทซงจะพงพา
จงสรางพรตอตสาหสงสวนบญถวาย ประพฤตฝายสมถะทงวสา
เปนสงของฉลองคณมลกา ขอเปนขาเคยงบาททกชาตไป
ถงหนาแพแลเหนเรอทนง คดถงครงกอนมานำาตาไหล
เคยหมอบรบกบพระจมนไวย แลวลงในเรอทนงบลลงกทอง
เคยทรงแตงแปลงบทพจนารถ เคยรบราชโองการอานฉลอง
จนกฐนสนแมนำาในลำาคลอง มไดของเคองขดหทยา
เคยหมอบใกลไดกลนสคนธตรลบ ละอองอบรสรนชนนาสา
สนแผนดนสนรสสคนธา วาสนาเรากสนเหมอนกลนสคนธ
ดในวงยงเหนหอพระอฐ ตงสตเตมถวายฝายกศล
ทงปนเกลาเจาพภพจบสากล ใหผองพนภยสำาราญผานบรนทร
ถงอารามนามวดประโคนปก ไมเหนหลกลอเลาวาเสาหน
เปนสำาคญปนแดนในแผนดน มรสนสดชอทลอชา
ขอเดชะพระพทธคณชวย แมนมอดมวยกลบชาตวาสนา
อายยนหมนเทาเสาศลา อยคฟาดนไดดงใจปอง
ไปพนวดทศนารมทานำา แพประจำาจอดรายเขาขายของ
มแพรผาสารพดสมวงตอง ทงสงของขาวเหลองเครองสำาเภา
ถงโรงเหลาเตากลนควนโขมง มคนโพงผกสายไวปลายเสา
โอบาปกรรมนำานรกเจยวอกเรา ใหมวเมาเหมอนหนงบาเปนนาอาย
ทำาบญบวชกรวดนำาขอสำาเรจ พระสรรเพชญโพธญาณประมาณหมาย
ถงสราพารอดไมวอดวาย ไมใกลกรายแกลงเมนกเกนไป
ไมเมาเหลาแลวแตเรายงเมารก สดจะหกหามจตคดไฉน
ถงเมาเหลาเชาสายกหายไป แตเมาใจนประจำาทกคำาคน
ถงบางจากจากวดพลดพนอง มามวหมองมวนหนาไมฝาฝน
เพราะรกใครใจจดไมยดยน จำาตองขนใจพรากมาจากเมอง
ถงบางพลคดถงคเมออยครอง เคยใสซองสงใหลวนใบเหลอง
ถงบางพลดเหมอนพพลดมาขดเคอง ทงพลดเมองพลดสมรมารอนรน
ถงบางโพโอพระศรมหาโพธ รมนโรธรกขมลใหพนผล
ขอเดชะอานภาพพระทศพล ใหผองพนภยพาลสำาราญกาย
ถงบานญวนลวนแตโรงแลสะพรง มของขงกงปลาไวคาขาย
ตรงหนาโรงโพงพางเขาวางราย พวกหญงชายพรอมเพรยงมาเมยงมอง
จะเหลยวกลบลบเขตประเทศสถาน ทรมานหมนไหมฤทยหมอง
ถงเขมาอารามอรามทอง พงฉลองเลกงานเมอวานซน
วรรณคดและวรรณกรรมชนมธยมศกษาปท๑12 นราศภเขาทอง 13
โอปางหลงครงสมเดจบรมโกศ มาผกโบสถกไดมาบชาชน
ชมพระพมพรมผนงยงยงยน ทงแปดหมนสพนไดวนทา
โอครงนมไดเหนเลนฉลอง เพราะตวตองตกประดาษวาสนา
เปนบญนอยพลอยนกโมทนา พอนาวาตดชลเขาวนเวยน
ดนำาวงกลงเชยวเปนเกลยวกลอก กลบกระฉอกฉาดฉดฉวดเฉวยน
บางพลงพลงวงวงเหมอนกงเกวยน ดเวยนเวยนควางควางเปนหวางวน
ทงหวทายกรายแจวกระชากจวง ครรไลลวงเลยทางมากลางหน
โอเรอพนวนมาในสาชล ใจยงวนหวงสวาทไมคลาดคลา
ตลาดแกวแลวไมเหนตลาดตง สองฟากฝงกแตลวนสวนพฤกษา
โอรนรนกลนดอกไมใกลคงคา เหมอนกลนผาแพรดำารำามะเกลอ
เหนโศกใหญใกลนำาระกำาแฝง ทงรกแซงแซมสวาทประหลาดเหลอ
เหมอนโศกพทชำาระกำาเจอ เพราะรกเรอแรมสวาทมาคลาดคลาย
ถงแขวงนนทชลมารคตลาดขวญ มพวงแพแพรพรรณเขาคาขาย
ทงของสวนลวนเรออยเรยงราย พวกหญงชายประชมกนทกวนคน
มาถงบางธรณทวโศก ยามวโยคยากใจใหสะอน
โอสธาหนาแนนเปนแผนพน ถงสหมนสองแสนทงแดนไตร
เมอเคราะหรายกายเรากเทาน ไมมทพสธาจะอาศย
ลวนหนามเหนบเจบแสบคบแคบใจ เหมอนนกไรรงเรอยเอกา
ถงเกรดยานบานมอญแตกอนเกา ผหญงเกลามวยงามตามภาษา
เดยวนมอญถอนไรจกเหมอนตกตา ทงผดหนาจบเขมาเหมอนชาวไทย
โอสามญผนแปรไมแทเทยง เหมอนอยางเยยงชายหญงทงวสย
นหรอจตคดหมายมหลายใจ ทจตใครจะเปนหนงอยาพงคด
ถงบางพดพดดเปนศรศกด มคนรกรสถอยอรอยจต
แมนพดชวตวตายทำาลายมตร จะชอบผดในมนษยเพราะพดจา
ถงบานใหมใจจตกคดอาน จะหาบานใหมมาดเหมอนปรารถนา
ขอใหสมคะเนเถดเทวา จะไดผาสกสวสดกำาจดภย
ถงบางเดอโอมะเดอเหลอประหลาด บงเกดชาตแมลงหวมในไส
เหมอนคนพาลหวานนอกยอมขมใน อปไมยเหมอนมะเดอเหลอระอา
ถงบางหลวงเชงรากเหมอนจากรก สเสยศกดสงวาสพระศาสนา
เปนลวงพนรนราคราคา ถงนางฟาจะใหไมไยด
ถงสามโคกโศกถวลถงปนเกลา พระพทธเจาหลวงบำารงซงกรงศร
ประทานนามสามโคกเปนเมองตร ชอปทมธานเพราะมบว
โอพระคณสญลบไมกลบหลง แตชอตงกยงอยเขารทว
แตเรานทสนทรประทานตว ไมรอดชวเชนสามโคกยงโศกใจ
สนแผนดนสนนามตามเสดจ ตองเทยวเตรดเตรหาทอาศย
แมนกำาเนดเกดชาตใดใด ขอใหไดเปนขาฝาธล
สนแผนดนขอใหสนชวตบาง อยารรางบงกชบทศร
เหลออาลยใจตรมระทมทว ทกวนนกซงตายทรงกายมา
ถงบานงวเหนแตงวละลวสง ไมมฝงสตวสงกงพฤกษา
ดวยหนามดกรกดาษระดะตา นกกนากลวหนามขามขามใจ
งวนรกสบหกองคลแหลม ดงขวากแซมเสยมแทรกแตกไสว
ใครทำาชคทานครนบรรลย กตองไปปนตนนาขนพอง
เราเกดมาอายเพยงนแลว ยงคลาดแคลวครองตวไมมวหมอง
ทกวนนวปรตผดทำานอง เจยนจะตองปนบางหรออยางไร
โอคดมาสารพดจะตดขาด ตดสวาทตดรกมยกไหว
ถวลหวงนงนกอนาถใจ ถงเกาะใหญราชครามพอยามเยน
ดหางยานบานชองทงสองฝง ระวงทงสตวนำาจะทำาเขญ
เปนทอยผรายไมวายเวน เทยวซอนเรนตเรอเหลอระอา
พระสรยงลงลบพยบฝน ดมวมนมดมดทกทศา
ถงทางลดตดทางมากลางนา ทงแฝกคาแขมกกขนรกเรยว
เปนเงางำานำาเจงดเวงวาง ทงกวางขวางขวญหายไมวายเหลยว
เหนดมดมหนมสาวเสยงกราวเกรยว ลวนเรอเพรยวพรอมหนาพวกปลาเลย
เขาถอคลองวองไวไปเปนยด เรอเราฝดเฝอมานจจาเอย
ตองถอคำารำาไปลวนไมเคย ประเดยวเสยสวบตรงเขาพงรก
กลบถอยหลงรงรอเฝาถอถอน เรอขยอนโยกโยนกระโถนหก
เงยบสงดสตวปาคณานก นำาคางตกพรางพรายพระพายพด
ไมเหนคลองตองคางอยกลางทง พอหยดยงฉชมมารมกด
เปนกลมกลมกลมกายเหมอนทรายซด ตองนงปดแปะไปมไดนอน
แสนวตกอกเอยมาอางวาง ในทงกวางเหนแตแขมแซมสลอนจนดกดาวพราวพรางกลางอมพร กระเรยนรอนรองกองเมอสองยามทงกบเขยดเกรยดกรดจงหรดเรอย พระพายเฉอยฉวฉววะหววหวามวงเวงจตคดคะนงรำาพงความ ถงเมอยามยงอดมโสมนส
วรรณคดและวรรณกรรมชนมธยมศกษาปท๑14 นราศภเขาทอง 15
สำารวลกบเพอนรกสะพรกพรอม อยแวดลอมหลายคนปรนนบต
โอยามเขญเหนอยแตหนพด ชวยนงปดยงใหไมไกลกาย
จนเดอนเดนเหนเหลากระจบจอก ระดะดอกบวเผอนเมอเดอนหงาย
เหนรองนำาลำาคลองทงสองฝาย ขางหนาทายถอมาในสาคร
จนแจมแจงแสงตะวนเหนพนธผก ดนารกบรรจงสงเกสร
เหลาบวเผอนแลสลางรมทางจร กามกงซอนเสยดสาหรายใตคงคา
สายตงแกมแซมสลบตนตบเตา เปนเหลาเหลาแลรายทงซายขวา
กระจบจอกดอกบวบานผกา ดาษดาดขาวดงดาวพราย
โอเชนนสกาไดมาเหน จะลงเลนกลางทงเหมอนมงหมาย
ทมเรอนอยนอยจะลอยพาย เทยวถอนสายบวผนสนตะวา
ถงตวเราเลาถามโยมหญง ไหนจะนงดดายอายบปผา
คงจะใชใหศษยทตดมา อตสาหหาเอาไปฝากตามยากจน
นจนใจไมมเทาขเลบ ขเกยจเกบเลยทางมากลางหน
พอรอนรอนออนแสงพระสรยน ถงตำาบลกรงเกายงเศราใจ
มาทางทาหนาจวนจอมผรง คดถงครงกอนมานำาตาไหล
จะแวะหาถาทานเหมอนเมอเปนไวย๑ กจะไดรบนมนตขนบนจวน
แตยามยากหากวาถาทานแปลก อกมแตกเสยหรอเราเขาจะสรวล
เหมอนเขญใจใฝสงไมสมควร จะตองมวนหนากลบอประมาณ
มาจอดทาหนาวดพระเมรขาม รมอารามเรอเรยงเคยงขนาน
บางขนลองรองรำาเลนสำาราญ ทงเพลงการเกยวแกกนแซเซง
บางฉลองผาปาเสภาขบ ระนาดรบรวคลายกบนายเสง
มโคมรายแลอรามเหมอนสามเพง เมอคราวเครงกมใครจะไดด
ไอลำาหนงครงทอนกลอนมนมาก ชางยาวลากเลอยเจอยจนเหนอยห
ไมจบบทลดเลยวเหมอนเงยวง จนลกคขอทเลาวาหาวนอน
ไดฟงเลนตางตางทขางวด ดกสงดเงยบหลบลงกบหมอน
ประมาณสามยามคลำาในอมพร อายโจรจรจจวงเขาลวงเรอ
นาวาเอยงเสยงกกลกขนรอง มนดำาลองนำาไปชางไวเหลอ
ไมเหนหนาสานศษยทชดเชอ เหมอนเนอเบอบาเลอะดเซอะซะ
แตหนพดจดแจงจดเทยนสอง ไมเสยของขาวเหลองเครองอฏฐะ
ดวยเดชะตบะบญกบคณพระ ชยชนะมารไดดงใจปอง
๑ คอพระไชยวชต (เผอก) เปนเจาบทเจากลอนเหมอนกน
เจดยภเขาทอง
จงหวดพระนครศรอยธยา
ครนรงเชาเขาเปนวนอโบสถ เจรญรสธรรมาบชาฉลองไปเจดยทชอภเขาทอง ดสงลองลอยฟานภาลยอยกลางทงรงโรจนสนโดษเดน เปนทเลนนาวาคงคาใสทพนลานฐานบทมถดบนได คงคาไหลลอมรอบเปนขอบคนมเจดยวหารเปนลานวด ในจงหวดวงแขวงกำาแพงกนทองคกอยอเหลยมสลบกน เปนสามชนเชงชานตระหงานงามบนไดมสดานสำาราญรน ตางชมชนชวนกนขนชนสามประทกษณจนตนาพยายาม ไดเสรจสามรอบคำานบอภวนทมหองถำาสำาหรบจดเทยนถวาย ดวยพระพายพดเวยนดเหยนหนเปนลมทกษณาวรรตนาอศจรรย แตทกวนนชราหนกหนานกทงองคฐานรานราวถงเกาแฉก เผยอแยกยอดทรดกหลดหกโอเจดยทสรางยงรางรก เสยดายนกนกนานำาตากระเดนกระนหรอชอเสยงเกยรตยศ จะมหมดลวงหนาทนตาเหนเปนผดมมากแลวยากเยน คดกเปนอนจจงเสยทงนน
วรรณคดและวรรณกรรมชนมธยมศกษาปท๑16 นราศภเขาทอง 17
ขอเดชะพระเจดยครมาศ บรรจธาตทตงนรงสรรคขาอตสาหมาเคารพอภวนท เปนอนนตอานสงสดำารงกายจะเกดชาตใดใดในมนษย ใหบรสทธสมจตทคดหมายทงทกขโศกโรคภยอยาใกลกราย แสนสบายบรบรณประยรวงศทงโลโภโทโสและโมหะ ใหชนะใจไดอยาใหลหลงขอฟงเฟองเรองวชาปญญายง ทงใหทรงศลขนธในสนดานอกสองสงหญงรายและชายชว อยาเมามวหมายรกสมครสมานขอสมหวงตงประโยชนโพธญาณ ตราบนพพานชาตหนาใหถาวร พอกราบพระปะดอกปทมชาต พบพระธาตสถตในเกสรสมถวลยนดชลกร ประคองชอนเชญองคลงนาวากบหนพดมสการสำาเรจแลว ใสขวดแกววางไวใกลเกศามานอนกรงรงขนจะบชา ไมปะตาตนอกยงตกใจแสนเสยดายหมายจะชมบรมธาต ใจจะขาดคดมานำาตาไหลโอบญนอยลอยลบครรไลไกล เสยนำาใจเจยนจะดนสนชวนสดจะอยดอนไมฝนโศก กำาเรบโรครอนฤทยเฝาใฝฝนพอตรตรสรยฉายขนพรายพรรณ ใหลองวนหนงมาถงธาน ประทบทาหนาอรณอารามหลวง คอยสรางทรวงทรงศลพระชนสหนราศเรองเมองเกาของเราน ไวเปนทโสมนสทศนาดวยไดไปเคารพพระพทธรป ทงสถปบรมธาตพระศาสนาเปนนสยไวเหมอนเตอนศรทธา ตามภาษาไมสบายพอคลายใจใชจะมทรกสมครมาด แรมนราศรางมตรพสมยซงครวญครำาทำาทพรพไร ตามวสยกาพยกลอนแตกอนมาเหมอนแมครวควแกงพะแนงผด สารพดเพยญชนงเครองมงสาอนพรกไทยใบผกชเหมอนสกา ตองโรยหนาเสยสกหนอยอรอยใจจงทราบความตามจรงทกสงสน อยานกนนทาแถลงแหนงไฉนนกเลงกลอนนอนเปลากเศราใจ จงรำาไรเรองรางเลนบางเอย
นราศภเขาทองเปนนราศเรองเอกของสนทรภทตดตรงอยในใจของผอาน ทงเนอความ
และสำานวนโวหาร
ความงามทางวรรณศลป
ความงดงามทางวรรณศลปของนราศเรองน เกดจากการสรรคำามาเลนสมผสใน ทงสมผสสระ
และสมผสพยญชนะเชน
ดนำาวงกลงเชยวเปนเกลยวกลอก กลบกระฉอกฉาดฉดฉวดเฉวยน
บางพลงพลงวงวงเหมอนกงเกวยน ดเวยนเวยนควางควางเปนหวางวน
จะเหนวานอกจากสนทรภจะเลนสมผสอยางไพเราะ เกดจงหวะในการอานแลว ยงทำาใหผอาน
เหนภาพชดเจนอกดวย
อกตวอยางหนงแสดงใหเหนความงามของภาษาจากการเลนคำาซำา ทำาใหเกดโวหารทคมคาย
ตดใจผอานเสมอมาและมกมผนำามาอางองจนถงปจจบนเชน
ไมเมาเหลาแลวแตเรายงเมารก สดจะหกหามจตคดไฉน
ถงเมาเหลาเชาสายกหายไป แตเมาใจนประจำาทกคำาคน
การถายทอดอารมณสะเทอนใจ
การบรรยายการเดนทางในนราศภเขาทองไดสอดแทรกความเสยใจ อาลยอาวรณของสนทรภ
ทมตอพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย และความเสยใจในความอาภพของโชคชะตาตนเอง
ไวอยางแนบเนยนและกนใจผอานดงเหนไดจากคำาประพนธตอไปน
ถงหนาวงดงหนงใจจะขาด คดถงบาทบพตรอดศร
โอผานเกลาเจาประคณของสนทร แตปางกอนเคยเฝาทกเชาเยน
-----------------------------------------------------------------------------------------
เคยหมอบใกลไดกลนสคนธตรลบ ละอองอบรสรนชนนาสา
สนแผนดนสนรสสคนธา วาสนาเรากสนเหมอนกลนสคนธ
บทวเคราะห
วรรณคดและวรรณกรรมชนมธยมศกษาปท๑18 นราศภเขาทอง 1๙
สะทอนสงคมและวถชวตไทย
สนทรภเดนทางผานสถานทตาง ๆทำาใหไดเหนวถชวตของคนไทยและสภาพสงคมในแตละทองถน
ทานจงนำามาถายทอดลงในนราศเรองน เชน เมอถงแขวงนนท สนทรภบรรยายการสรางบานเรอน
และการประกอบอาชพของชาวบานไวดงน
ถงแขวงนนทชลมารคตลาดขวญ มพวงแพแพรพรรณเขาคาขาย
ทงของสวนลวนเรออยเรยงราย พวกหญงชายประชมกนทกวนคน
การแตงกายของผหญงไทยและผหญงไทยเชอสายมอญกมบนทกไวในนราศเรองนวา
ถงเกรดยานบานมอญแตกอนเกา ผหญงเกลามวยงามตามภาษา
เดยวนมอญถอนไรจกเหมอนตกตา ทงผดหนาจบเขมาเหมอนชาวไทย
สนทรภไดสอดแทรกเกรดความรเกยวกบประวตของสถานทบางแหง เชน สามโคกทไดชอวา
ปทมธานเพราะมบวดงคำาประพนธวา
ถงสามโคกโศกถวลถงปนเกลา พระพทธเจาหลวงบำารงซงกรงศร
ประทานนามสามโคกเปนเมองตร ชอปทมธานเพราะมบว
ขอคดจากนราศภเขาทอง
ในขณะทสนทรภแตงนราศเรองนทานเปนภกษและรสกโศกเศราอาวรณอยางยงกบการเสดจสวรรคต
ของพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยรวมทงชะตาชวตทพลกผนของทานทำาใหขอคดสวนใหญ
จากนราศภเขาทองเปนคำาสอนทางพระพทธศาสนา เชน ไมมสงใดเทยงแท ชอเสยงเกยรตยศ
ลวนไมยงยนดงคำาประพนธวา
ทงองคฐานรานราวถงเกาแฉก เผยอแยกยอดทรดกหลดหก
โอเจดยทสรางยงรางรก เสยดายนกนกนานำาตากระเดน
กระนหรอชอเสยงเกยรตยศ จะมหมดลวงหนาทนตาเหน
เปนผดมมากแลวยากเยน คดกเปนอนจจงเสยทงนน
นอกจากนยงสอดแทรกขอคดอนๆทนาสนใจไวอกหลายเรองเชนเรองการพดทานสอนวา
ถงบางพดพดดเปนศรศกด มคนรกรสถอยอรอยจต
แมนพดชวตวตายทำาลายมตร จะชอบผดในมนษยเพราะพดจา
ศพทานกรม
แขม พชลมลกชนดหนงในสกลพงและออยขนตามชายนำาชายปา
และชายเขาทชมชนและทตำานำาทวมได
ครรไล ไป
ครงทอน เพลงพนเมอง
คนโพง เครองสำาหรบตกนำาหรอโพงนำามคนยาวทปลายมเชอกผกโพง
เพอชวยผอนแรง
เครองอฏฐะ คออฐบรขารหมายถงเครองใชสอยของพระภกษในพระพทธศาสนา
ม๘อยางคอสบงจวรสงฆาฏบาตรมดโกนหรอมดตดเลบเขม
ประคดเอวกระบอกกรองนำา
จบเขมา วธแตงผมของหญงโบราณโดยเอาเขมาผสมนำามนตานทาผมใหดำา
ฐานบทม ฐานบวหนากระดานบวควำาบวหงาย
ตบเตา ชอไมนำาชนดหนงลกษณะใบกลมสามารถนำามารบประทานได
ดอกสมวงออนบางเรยกวาผกอแปะ
ทศพล ผมกำาลงสบประการหมายถงพระพทธเจา
ทกษณาวรรต การเวยนขวาเพอความเปนสรมงคลอยางเดนเวยนเทยน
นโรธ ความดบนพพาน
ประดาษ ในทนหมายถงตกตำาในคำาประพนธวา“เพราะตวตองตกประดาษวาสนา”
ประทกษณ การเวยนขวาโดยใหสงทเรานบถออยทางขวาของผเวยน
แฝก หญาชนดหนงขนเปนกอใบยาวใชมงหลงคาและทำายาได
พระจมนไวย ตำาแหนงมหาดเลกระดบหวหมนม๔ตำาแหนงคอสรรเพชญภกด
ศรสรรกษไวยวรนารถเสมอใจราช
พระชนสห หมายถงพระพทธเจา
พระนพพาน ในทนหมายถงพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยสวรรคต
พระพมพ พระเครองทสรางขนตามแบบแมพมพ
พระพทธเจาหลวง เปนคำาเรยกพระเจาแผนดนทเสดจสวรรคตแลว
พระวสา หมายถงวนออกพรรษาตรงกบวนขน๑๕คำาเดอน๑๑
เพยญชนง กบขาวทไมใชแกงใชคกบสปะซงเปนอาหารประเภทตมหรอแกง
โพงพาง เครองมอดกปลาชนดหนงเปนถงตาขายรปยาวรใชผกกบเสาใหญ
๒ตนทปกขวางลำานำาสำาหรบจบปลากงทกชนด
วรรณคดและวรรณกรรมชนมธยมศกษาปท๑20 นราศภเขาทอง 21
โพธญาณ ความรหรอปญญาททำาใหตรสรเปนพระพทธเจา
ภญโญ ยงขนไป
มาศ ทอง
มลกา มาจากบาทมลกากรหมายถงขาทลละอองธลพระบาท
ราค ราคะความใคร
รำา อบดวยเครองหอม
เรอเพรยว เรอเลกยาวเปนเรอแลนเรว
ไร รอยทถอนผมออกแลว
วดประโคนปก เดมเรยกวดเสาประโคนแลวเปลยนเปนวดประโคนปก
ปจจบนคอวดดสตาราม
วนอโบสถ วนขน๑๕คำาและวนแรม๑๕คำาถาเปนเดอนขาดกแรม๑๔คำา
เปนวนทพระลงอโบสถฟงพระปาฏโมกขและเปนวนทพทธศาสนกชน
ถออโบสถศลคอศล๘
เวงวาง โลงกวางทำาใหวาเหวใจ
สมเดจพระบรมโกศ ใชเรยกพระเจาแผนดนทเพงสวรรคตในทนหมายถงพระบาทสมเดจ-
พระพทธเลศหลานภาลย
สมถะ มกนอย
สวาด ชอไมเถาเนอแขงลำาตนมหนามฝกมหนามละเอยด
เมลดกลมเปลอกแขงสเทาอมเขยว
สวาท รกยนด
สงวาส การอยรวมกนมาจากคำาวาสำหมายถงรวมวาสหมายถงอยรวม
สด ภาชนะรปทรงกระบอกทำาดวยไมหรอสานดวยไมไผใชตวงขาว
ในสำานวนวาถงแทนสดหมายความวาไมยตธรรมมความลำาเอยง
สายตง ชอไมนำาชนดหนงรบประทานไดบางเรยกวาบวสายตงหรอบวสายทง
สารท เทศกาลทำาบญในวนสนเดอนสบ
สงของขาวเหลอง- พวกภาชนะเครองทองเหลองเครองโลหะขาวเชนพานขนจอกเชยน
เครองสำาเภา คนชนกลางสมยกอนนยมใชของเหลานบรรทกสำาเภามาจากจนอนเดย
สหมนสองแสน เปนความหนาของแผนดนในหนงจกรวาลตามความเชอในไตรภมพระรวง
มสองแสนสหมนโยชน
องคล มาตราวดยาวเทากบขอปลายของนวกลาง
นราศ
นราศคอบทประพนธประเภทหนงทแตงขนขณะกวเดนทางจากบานเพอบรรยายถงสงทพบเหน
ระหวางการเดนทางและพรรณนาอารมณความรสก เพราะในสมยกอนการเดนทางคอนขางลำาบากและ
ตองใชเวลานานกวทสนทดในทางวรรณคดจงประพนธบทกวขนเพอคลายเหงาเนอหาของคำาประพนธ
ประเภทนราศมกกลาวถงสภาพการเดนทางสถานทโดยเชอมโยงเขากบเรองความรก
ลกษณะคำาประพนธของกลอนนราศเหมอนกลอนสภาพทกประการแตกลอนนราศขนตนบทดวย
วรรคท๒หรอวรรครบและลงทายดวยคำาวาเอย
เจดยภเขาทอง
ในพงศาวดารอยธยากลาววา พระเจาบ เรงนองแหงพมา โปรดใหสรางเจดยภ เขาทอง
ทบองคเจดยเดมของวดภเขาทองเมอครงทรบชนะไทยพ.ศ.๒๑๑๒(อยธยาเสยกรงครงท๑)และสนนษฐาน
วาสรางไดเพยงฐานเจดยกยกทพกลบ ตอมาสมเดจพระนเรศวรมหาราชทรงกอบกเอกราชกลบคนมา
จงโปรดเกลาฯใหสรางเจดยแบบไทยเหนอฐานเจดยองคนน
พระบรมสารรกธาต
พระบรมสารรกธาต คอ กระดกสวนตาง ๆ ของพระพทธเจาทองคพระสมมาสมพทธเจา
อธษฐานใหเหลอไวหลงจากการถวายพระเพลงพระสรระของพระองค
ลกษณะของพระบรมสารรกธาตมหลายรปทรง เชน คลายเมลดถวหรอเมลดถวแตก คลาย
ขาวสารหกคลายเมลดพนธผกกาด
สมดวยกนหลายสตงแตสดงแกวใสจนกระทงขนสขาวดจสสงขสทองสดำาสชมพสแดง
ฯลฯ
พระบรมสารรกธาตขนาดเลกสามารถลอยนำาได และสามารถดงดดกนแลวลอยตดกน
เปนแพได สามารถเสดจมาเพมหรอลดจำานวนไดเอง ซงเปนลกษณะเฉพาะของพระบรมสารรกธาต
เปลยนขนาดและสเองไดมนำาหนกคอนขางเบา
วดภเขาทอง http://ayutthayastudies.aru.ac.th/content/view/211/56/
ประวตของสนทรภ http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=33&chap
=1&page=t33-1-infodetail02.html
รวมผลงานสนทรภ http://knowledge.eduzones.com/knowledge-2-4-27483.html
ความรเพมเตม
เวบไซตแนะนำา
วรรณคดและวรรณกรรมชนมธยมศกษาปท๑22 นราศภเขาทอง 23
ประเดนทบทวนและควรคด
๑. เหตใดสนทรภจงเศราและอาลยอยางยงเมอเรอผานพระบรมมหาราชวง๒. สนทรภเดนทางไปยงสถานทใดบางและสถานทแหงนนมความสำาคญทางประวตศาสตรอยางไร๓. เมอไดขนสกการะพระบรมธาตสนทรภสงเกตเหนอะไรสงนนทำาใหสนทรภเกดความคดอยางไร๔. สนทรภอธษฐานอะไรบางและมสาเหตในการอธษฐานอยางไร๕. บทประพนธตอไปนมความหมายวาอยางไร ใชจะมทรกสมครมาด แรมนราศรางมตรพสมย ซงครวญครำาทำาทพรพไร ตามวสยกาพยกลอนแตกอนมา เหมอนแมครวควแกงพะแนงผด สารพดเพยญชนงเครองมงสา อนพรกไทยใบผกชเหมอนสกา ตองโรยหนาเสยสกหนอยอรอยใจ๖. พจารณาคำาประพนธตอไปนแลวอธบายแนวคดสำาคญทปรากฏ ๖.๑ เคยหมอบใกลไดกลนสคนธตรลบ ละอองอบรสรนชนนาสา สนแผนดนสนรสสคนธา วาสนาเรากสนเหมอนกลนสคนธ ๖.๒ ถงบางพดพดดเปนศรศกด มคนรกรสถอยอรอยจต แมนพดชวตวตายทำาลายมตร จะชอบผดในมนษยเพราะพดจา ๖.๓ โอสามญผนแปรไมแทเทยง เหมอนอยางเยยงชายหญงทงวสย นหรอจตคดหมายมหลายใจ ทจตใครจะเปนหนงอยาพงคด ๖.๔ โอเจดยทสรางยงรางรก เสยดายนกนกนานำาตากระเดน กระนหรอชอเสยงเกยรตยศ จะมหมดลวงหนาทนตาเหน เปนผดมมากแลวยากเยน คดกเปนอนจจงเสยทงนน๗. นกเรยนไดรบขอคดอะไรบางจากเรองนราศภเขาทองและขอคดนนมประโยชนตอการดำาเนนชวตอยางไร
กจกรรมเสนอแนะ
๑. ทำารายงานการศกษาคนควาเปรยบเทยบสถานททปรากฏในนราศภเขาทองกบสภาพทปรากฏในปจจบน๒. แบงกลมแลวชวยกนเขยนแผนทการเดนทางของสนทรภจากกรงเทพฯถงอยธยาโดยระบชอสถานท และเหตการณสำาคญจากนนตกแตงดวยภาพสถานทซงนกเรยนสามารถคนหาไดจากสออเลกทรอนกสตางๆ๓. คดลอกขอความทเปนคตสอนใจแลวนำาไปขยายความเปนเรยงความแสดงความคดเหนหรอเขยนอธบาย๔. อานทำานองเสนาะคำาประพนธตอนทนกเรยนชอบหรอประทบใจ๕. แบงกลมแลวจดทำาแผนภาพความคดวเคราะหคณคาดานวรรณศลปและสงคม
สบคนขอมลเกยวกบสถานทสำาคญทางศาสนาของประเทศตาง ๆ ในอาเซยน อาจแบงกลมไปรวบรวมขอมลกลมละ๑ประเทศเพอใหไดขอมลทหลากหลายแลวนำาขอมลมาแลกเปลยนกน
ศกษาวถชวต สภาพสงคม ประวตศาสตร และวฒนธรรมตามทปรากฏในนราศภเขาทอง โดยคนควาขอมลเพมเตมแลวนำาเสนอใหทกคนไดเหนวาวรรณคดไทยใหอะไรมากกวาทคด
กจกรรมบรณาการอาเซยน
จดประกายโครงงาน
วรรณคดและวรรณกรรมชนมธยมศกษาปท๑24
หนวยการเรยนรท
สรปเนอหาวรรณคดและวรรณกรรมทอาน (ท๕.๑ม.๑/๑) วเคราะหวรรณคดและวรรณกรรมทอาน พรอมยกเหตผลประกอบ(ท๕.๑ม.๑/๒) อธบายคณคาของวรรณคดและวรรณกรรม ทอาน(ท๕.๑ม.๑/๓) สรปความรและขอคดจากการอาน เพอประยกตใชในชวตจรง(ท๕.๑ม.๑/๔) ทองจำาบทอาขยานตามทกำาหนด และบทรอยกรองทมคณคาตามความสนใจ (ท๕.๑ม.๑/๕)
โคลงโลกนตเปนสภาษตไทยโบราณทมการรวบรวมและชำาระโดยสมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาเดชาดศร ในสมยรชกาลท ๓เนอหาของโคลงแตละบทใหคตสอนใจทงในเรองการพฒนาตนเองและการปฏบตตนตอผอนซงเนอหาและแนวคดของโคลงโลกนตยงคงทนสมยและสามารถนำามาปฏบตในชวตประจำาวนได
แผนผงสาระการเรยนร
โคลงโลกนต
๒
ตวชวด
โคลงโลกนต
บทนำ�เรอง
วรรณคดศกษ�
บทวเคร�ะห
ศพท�นกรม
คว�มรเพมเตม
เวบไซตแนะนำ�
