3

รายงาน

เรอง ความเปนมาของการศกษาไทย

เสนอ

ดร.ศกดชย ภเจรญ

จดท าโดย

นางสาวกนกพร บวระบน 5780108101 นางสาวจราวรรณ รงเรอง 5780108104 นางสาวปฏมา ทองเกลยง 5780108111 นายฐตวฒน ดเชดรมย 5780108131 นายสธ ค าภาบตร 5780108134

คณะครศาสตรบณฑต โปรแกรมวชา ภาษาองกฤษ

รายงานนเปนสวนหนงของรายวชาความเปนคร รหสวชา 106201

มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

4

5

ค าน า

การศกษาของไทยเรมจากการศกษาในบาน ซงมมาตงแตอดตกาล เมอชวงเวลาผานไปตามยคตามสมย การศกษาของไทยกมการพฒนาไปตามยคนนๆดวย รายงานเลมนจงไดรวบรวมความเปนมาของการศกษาไทยตงแตสมยโบราณจนถงปจจบน พฒนาการของการศกษาไทยในแตละยคสมย

โดยในรายงานเลมน เปนสวนหนงของวชาความเปนคร (106201) ซงมเนอหาเกยวกบ ประวตและความเปนมาของการศกษาไทยตงแตอดตจนถงปจจบน และผจดท าไดเรยบเรยงเนอหาใหผอานสามารถเขาใจไดงายขน

หากรายงานเลมน เกดผดพลาดในสวนใดสวนหนงของรายงานเลมน ไมวาจะเปนในดานเนอหา ในการศกษาคนควา หรอในดานตวอกษร กขออภยมา ณ ทนดวย

คณะผจดท า

ก

6

สารบญ

เรอง หนาท

ค าน า ก สารบญ ข การศกษาไทย 1 การศกษาของไทยสมยโบราณ ( พ.ศ. 1781 - พ.ศ. 2411) 1 การศกษาในสมยสโขทย (พ.ศ. 1781 – พ.ศ. 1921) 3 การศกษาในสมยกรงศรอยธยา (พ.ศ. 1893 - พ.ศ. 2310) 4 การศกษาในสมยธนบรและรตนโกสนทรตอนตน (พ.ศ. 2311 –พ.ศ. 2411) 6 การศกษาของไทยสมยปฏรปการศกษา (พ.ศ. 2412 – พ.ศ. 2475) 7 บทสรป 12 อางอง 13

ข

7

8

การศกษาไทย

การจดการศกษาของไทยมววฒนาการมาโดยตลอด อาจจะเปนเพราะมปจจยทงภายในและภายนอกประเทศท าใหสงคมมการเปลยนแปลง กลาวคอ ปจจยภายในเกดจากความตองการพฒนาสงคมใหมความเจรญและทนสมย สวนปจจยภายนอกเกดจากกระแสความเปลยนแปลงของสงคมโลก ทงดานเศรษฐกจและการเมอง ตลอดจนการตดตอสอสารกนท าใหประเทศไทยตองปรบตวใหทนสมย เพอความอยรอดและประเทศไดเกดการพฒนาใหทดเทยมกบนานาประเทศ ดวยเหตผลทกลาวมาท าใหการจดการศกษาของไทยมววฒนาการเรอยมา ซงเปนปจจยทชวยเสรมความเจรญกาวหนาทงทางดานสงคม เศรษฐกจและการเมองของชาตใหมนคงและเจรญกาวหนา ดงจะไดกลาวถงววฒนาการของการศกษาไทย ดงน

การศกษาของไทยสมยโบราณ ( พ.ศ. 1781 - พ.ศ. 2411)

การศกษาสมยนเปนการศกษาแบบสบทอดวฒนธรรมประเพณทมมากแตเดม จ าเปนทคนไทยในสมยนนตองขวนขวายหาความรจากผรในชมชนตางๆ ซงการศกษาในสมยนมบานและวดเปนศนยกลางของการศกษา เชน บานเปนสถานทอบรมกลอมเกลาจตใจของสมาชกภายในบาน โดยมพอและแมท าหนาทในการถายทอดอาชพและอบรมลกๆ วงเปนสถานทรวมเอานกปราชญสาขาตางๆ มาเปนขนนางรบใชเบองพระยคลบาท โดยเฉพาะงานชางศลปหตถกรรมเพอสรางพระราชวงและประกอบพระราชพธตางๆ ซงเปนสถานททถายทอดความรตาง ๆ จากคนรนหนงไปสคนอกรนหนง สวนวดเปนสถานทประกอบพธกรรมทางศาสนา พระจะท าหนาทในการอบรมสงสอนธรรมะแกพทธศาสนกชน โดยเฉพาะผชายไทยมโอกาสไดศกษาธรรมะและบวชเรยน ในสงคมไทยจงนยมใหผชายบวชเรยนกอนแตงงานท าใหมคณธรรมและจตใจมนคงสามารถครองเรอนไดอยางมความสข นอกจากนผทมาบวชเรยนนอกจากมาแสวงหาความรเรองธรรมะในวดแลว ยงสามารถแลกเปลยนและถายทอดความรในดานศลปวทยาการตาง ๆ ทเคยไดอบรมจาu3585 ครอบครวมา

จะเหนไดวาสถาบนทงสามนลวนแตม บทบาทในการศกษาอบรมส าหรบคนไทยในสมยนน ในการถายทอดจากคนรนหนงไปสคนอกรนหนง นอกจากนในชมชนตาง ๆ กมภมปญญามากมายซงมปราชญแตละสาขาวชา เชน ดานการกอสราง หตถกรรม ศลปกรรม ประตมากรรม และแพทยแผนโบราณเปนตนสวนพระมหากษตรยในสมยนมพระราชกรณยกจอนเปนประโยชนตอการจดการศกษาในสมยนนและมอทธพลตอมา

กลาวคอ พอขนรามค าแหงมหาราชและพระมหาธรรมราชาท 1 (พระเจาลไท) ซงพระราชกรณยกจทส าคญ เชน การประดษฐอกษรไทยขนครงแรก โดยทรงดดแปลงมาจากตวหนงสอขอมและมอญ อนเปนรากฐานดานอกษรศาสตรจนน ามาสการพฒนาปรบปรงเปนอกษรไทยในปจจบน ศลาจารกหลกท 1 จงเปน

1

9

ศลาจารกทจารกเปนอกษรไทยใหความรเกยวกบประวตความเปนมาของสโขทยในดานประวตศาสตรสวนการบ ารงพทธศาสนาในรชกาลพระมหาธรรมราชาท 1 ( พระเจาลไท) ท าใหพระพทธศาสนาเจรญรงเรองมากในสมยน ดวยเหตผลทวาพระองคทรงสละราชยสมบตออกบวชเปนพระภกษชวระยะหนง นบเปนแบบอยางของการบวชเรยนในสมยตอมา การทพระองคทรงจดระเบยบการปกครองคณะสงฆโดยก าหนดใหการปกครองสงฆออกเปนสองคณะ

กลาวคอ คณะอรญวาสและคณะคามวาส และการทพระองคทรงพระนพนธหนงสอไตรภมพระรวง ซงเปนหนงสอเกยวกบพระพทธศาสนาทมงเนนการสอนศลธรรมใหราษฎรประพฤตแตสงทดงามละเวนความชว ผประพฤตดจะไดขนสวรรคผประพฤตชวจะตองตกนรก ซงพระองคทรงบรรยายไวอนนาสะพงกลวนบเปน วรรณคดรอยแกวทมความส าคญทสดในสมยสโขทย โดยกลาวถงโลกมนษย สวรรคและนรกเปนวรรณคดทไดรบการกลาวอางถงในวรรณกรรมตางๆ และเปน วรรณคดทมความส าคญตอค าสอนในพทธศาสนามาจนถงปจจบนน

การศกษาในสมยสโขทย (พ.ศ. 1781 – พ.ศ. 1921)

รปแบบการจดการศกษา แบงออกเปน 2 ฝาย กลาวคอ ฝาย

อาณาจกรแบงออกเปน 2 สวน ไดแก สวนทหนงเปนการจดการศกษาส าหรบผชายทเปนทหาร เชน มวย กระบ กระบองและอาวธตางๆ ตลอดจนวธการบงคบมา ชาง ต าราพชยยทธซงเปนวชาชนสงของผทจะเปนแมทพนายกอง และสวนทสอง พลเรอน เปนการจดการศกษาใหแกพลเรอนผชายเรยนคมภรไตรเวทโหราศาสตร เวชกรรม ฯลฯ สวนพลเรอนผหญงใหเรยนวชาชางสตร การปก การยอม การเยบ การถกทอ นอกจากนนมการอบรมบมนสย กรยามารยาท การท าอาหารการกนเพอเตรยมตวเปนแมบานแมเรอนทดu3605 อไป ฝายศาสนาจกร เปนการศกษาเกยวกบพระพทธศาสนาการจดการศกษาในสมยสโขทย จงเปนการจดการศกษาทเนนพระพทธศาสนาและศลปศาสตร สมยนพอขนรามค าแหงไดน าชางชาวจนเขามาเผยแพรการท าถวยชามสงคโลกใหแกคนไทย และหลงจากททรงคดประดษฐอกษรไทยแลวงานดานอกษรศาสตรเจรญขน มการสอนภาษาไทยในพระบรมมหาราชวง มวรรณคดทส าคญ คอ หนงสอไตรภมพระรวงและต ารบทาวศรจฬาลกษณ

สถานศกษา ส าหรบสถานศกษาในสมยน ประกอบดวย

1. บาน เปนสถาบนสงคมพนฐานทชวยท าหนาทในการ ถายทอดความรดานอาชพตามบรรพบรษ การกอสรางบานเรอนศลปการปองกนตวส าหรบลกผชายและการบานการเรอน เชน การจบพล การท าอาหารและการทอผาส าหรบลกผหญง เปนตน

2

10

2. ส านกสงฆ เปนสถานศกษาทส าคญของราษฎรทวไป เพอหนาทขดเกลาจตใจ และแสวงหาธรรมะตางๆ

3. ส านกราชบณฑต เปนบานของบคคลทประชาชนยกยองวามความรสง บางคนกเปนขนนางมยศถาบรรดาศกด บางคนกเคยบวชเรยนแลวจงมความร แตกฉานในแขนงตาง ๆ

4. พระราชส านก เปนสถานศกษาของพระราชวงศและบตรหลาน ของขนนางในราชส านกมพราหมณหรอราชบณฑตเปนครสอน

วด เปนสถานศกษาของไทยในอดต

วชาทสอน ไมไดก าหนดตายตว พอแบงออกไดดงน

1. วชาความรสามญ สนนษฐานวาในชวงตนสโขทยใชภาษาบาล และสนสกฤตในการศกษา ตอมาในสมยหลงจากทพอขนรามค าแหงไดทรงประดษฐอกษรไทยขนใชเมอ พ.ศ. 1826 จงมการเรยนภาษาไทยกน

2. วชาชพ เรยนกนตามแบบอยางบรรพบรษ ตระกลใดมความช านาญดานใดลกหลานจะมความถนดและประกอบอาชพตามแบบอยางกนมา เชน ตระกลใดเปนแพทยกจะสอนบตรหลานใหเปนแพทย

3. วชาจรยศกษา สอนใหเคารพนบถอบรรพบรษ การรจกกตญญรคณการรกษาขนบธรรมเนยมประเพณดงเดม และการรจกท าบญใหทาน ถอศลในระหวางเขาพรรษา เปนตน

4. วชาศลปะปองกนตว เปนการสอนใหรจกการใชอาวธ การบงคบสตวทใชเปนพาหนะในการออกศกและต าราพชยยทธ

3

11

การศกษาในสมยกรงศรอยธยา (พ.ศ. 1893 - พ.ศ. 2310)

กรงศรอยธยาซงเปนราชธานอนยาวนาน 417 ป ซงมความเจรญทงทางดานการเมอง เศรษฐกจและสงคม การเปลยนแปลงดงกลาวนบเกดจากมชนชาตตาง ๆ ในเอเชยเขามาตดตอคาขายและเขามาเพอตงหลกแหลงหากนในดนแดนไทย เชน จน มอญ ญวน เขมร อนเดยและอาหรบ และตงแตรชสมยพระรามาธบดท 2 ชาตตะวนตกไดเรมเขามาตดตอคาขาย เชน ชาตโปรตเกสเขามาเปนชาตแรก และมชนชาตอน ๆ ตดตามมา เชน ฮอลนดา ฝรงเศส องกฤษ เปนตน มผลใหการศกษาไทยมความเจรญขน โดยเฉพาะใน รชสมยสมเดจพระเจาปราสาททองและสมเดจพระนารายณมหาราช ลกษณะการจดการศกษาสมยกรงศรอยธยา มดงน

รปแบบการจดการศกษา มดงน

1. การศกษาวชาสามญ เนนการอาน เขยน เรยนเลข อนเปนวชาพนฐาน ส าหรบการประกอบสมมาอาชพของคนไทย พระโหราธบดไดแตงแบบเรยนภาษาไทย ชอ จนดามณ ถวายสมเดจพระนารายณมหาราชซงใชเปนแบบเรยนสบมาเปนเวลานาน

2. การศกษาทางดานศาสนา วดยงมบทบาทมากในสมยสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ พระองคทรงสงเสรมพทธศาสนาโดยทรงวางกฎเกณฑไววาประชาชนคนใดไมเคยบวชเรยนเขยนอานมากอน จะไมทรงแตงตงใหเปนขาราชการและในสมยสมเดจพระนารายณมหาราชเปนตนมา มนกสอนศาสนาหรอมชชนนารไดจดตงโรงเรยนสอนหนงสอและวชาอน ๆ ขนเรยกโรงเรยนมชชนนารนวา โรงเรยนสามเณร เพอชกจงใหชาวไทยหนไปนบถอศาสนาครสต

3. การศกษาทางดานภาษาศาสตรและวรรณคด ปรากฎวามการสอนทงภาษาไทยบาล สนสกฤต ฝรงเศส เขมร พมา มอญ และภาษาจน ในรชสมยสมเดจ พระนารายณมหาราชมวรรณคดหลายเลม เชน เสอโคค าฉนท สมทรโฆษค าฉนท อนรทธค าฉนท และก าสรวลศรปราชญ เปนตน

4. การศกษาของผหญง มการเรยนวชาชพ การเรอนการครว ทอผา ตลอดจนกรยามารยาท เพอปองกนไมใหเขยนเพลงยาวโตตอบกบผชาย แตผหญงทอยใน ราชตระกลเรมเรยนภาษาไทยตลอดทงการประพนธดวย ในสมยนโปรตเกสเปนชาตแรกทน าวธการท าขนมหวานทใชไขมาเปนสวนผสม เชน ทองหยบ ฝอยทอง มาเผยแพรจนขนมเหลานเปนเอกลกษณขนมหวานของไทยในปจจบน

5. การศกษาวชาการดานทหาร มการจดระเบยบการปกครองในแผนดนสมเดจพระบรมไตรโลกนาถทรงแยกราชการฝายทหารและฝายพลเรอนออกจากกน หวหนาฝายทหารเรยกวา สมหกลาโหม ฝายพลเรอนเรยกวา สมหนายก ในรชสมยพระรามาธบดท 2 ทรงจดวางระเบยบทางดานการทหาร มการท าบญช คอ การเกณฑคนเขารบราชการทหาร ผชายอายตงแต 13 ปขนไปถง 60 ป เรยกวาไพร

4

12

หลวง เชอวาตองมการศกษาวชาการทหาu3619 เปนการศกษาดานพลศกษาส าหรบผชาย ฝกระเบยบวนยเพอฝกอบรมใหเปนก าลงส าคญของชาต

สถานศกษา

ในสมยกรงศรอยธยานยงคงเหมอนกบสมยสโขทยทตางออกไป คอ มโรงเรยนมชชนนาร เปนโรงเรยนทชาวตะวนตกไดเขามาสรางเพอเผยแพรศาสนาและขณะ เดยวกนกสอนวชาสามญดวย

เนอหาวชาทสอน มสอนทงวชาชพและวชาสามญ กลาวคอ

1. วชาสามญ มการเรยนวชาการอาน เขยน เลข ใชแบบเรยนภาษาไทยจนดามณ

หนงสอจนดามณ

2. วชาชพเรยนรกนในวงศตระกล ส าหรบเดกผชายไดเรยนวชาวาดเขยน แกะสลก และชางฝมอตาง ๆ ทพระสงฆเปนผสอนให สวนเดกผหญงเรยนรการบานการเรอนจากพอแมสมยตอมาหลงชาตตะวนตกเขามาแลวมการเรยนวชาชพชนสงดวย เชน ดาราศาสตร การท าน าประปา การท าปน การพาณชย แพทยศาสตร ต ารายา การกอสราง ต าราอาหาร เปนตน

3. ดานอกษรศาสตร มการศกษาดานอกษรศาสตร มวรรณคดหลายเลมทเกดขน เชน สมทรโฆษค าฉนท และก าศรวลศรปราชญ เปนตน อกทงมการสอนภาษาไทย บาล สนสกฤต ฝรงเศส เขมร พมา มอญ และจน

4. วชาจรยศกษา เนนการศกษาดานพระพทธศาสนามากขน เชนในสมย พระเจาอยหวบรมโกศ ทรงกวดขนในเรองการศกษาหลกธรรมของพระพทธศาสนามาก มการก าหนดใหผชายทเขารบราชการ

5

13

ทกคนจะตองเคยบวชเรยนมาแลว เกดประเพณการอปสมบทเมออายครบ 20 ป นอกจากนในสมยสมเดจพระนารายณทรงใหเสรภาพไมกดกนศาสนา ทรงอปถมภพวกสอนศาสนา เพราะทรงเหนวาศาสนาทกศาสนาตางสอนใหคนเปนคนด

5. วชาพลศกษา ยงคงเหมอนสมยสโขทย

การศกษาในสมยธนบรและรตนโกสนทรตอนตน (พ.ศ. 2311 –พ.ศ. 2411)

การศกษาในสมยนเชนเดยวกบสมยอยธยา บานและวดยงคงมบทบาทเหมอนเดม การจดการศกษาในชวงน มดงน

1. สมยพระเจากรงธนบร เปนระยะเกบรวบรวมสรรพต าราจากแหลงตาง ๆ ทรอดพนจากการท าลายของพมา เนนการท านบ ารงต าราทางศาสนา ศลปะและวรรณคด

2. สมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

ทรงฟนฟการศกษาดานอกษรศาสตร วรรณคด มการแตงรามเกยรตไดเคาโครงเรองมาจากอนเดยเรอง รามายณะ ศลปะ กฎหมาย เชน กฎหมายตรา3ดวง และหลกธรรมทางศาสนา มการสงคายนาพระไตรปฎก

3. สมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย เรมมชาวยโรป เชน ชาตโปรตเกสเขามาตดตอทางการคากบไทยใหม หลงจากเลกราไปเมอประมาณปลายสมยอยธยา และชาตอน ๆ ตามเขามาอกมากมาย เชน องกฤษ ฝรงเศส ฮอลนดา เปนตน เนองจากยโรปมการปฏวตอตสาหกรรมท าใหเปลยนระบบการผลตจากการใชมอมาใชเครองจกร พลงงานจากไอน าสามารถผลตสนคาไดมากขนจงตองหาแหลงระบายสนคา ในสมยนไดสงเสรมการศกษาทงวชาสามญ โหราศาสตร ดาราศาสตร จรยศาสตร มการตงโรงทานหลวงขนในพระบรมมหาราชวงเปนทใหการศกษา

4. สมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ทรงสงเสรมการศกษาดานศาสนาเปนพเศษ มการจารกวชาความรสามญและวชาชพลงในแผนศลาประดบไวตามระเบยงวดพระเชตพนจนมผกลาววาเปนมหาวทยาลยแหงแรกของไทย มการใชหนงสอไทยชอ ประถม ก กา และประถมมาลา นบเปนแบบเรยนเลมท 2 และ 3 ตอจากจนดามณของพระโหราธบด ตอมานายแพทย ด บ บรดเลยไดน ากจการแพทยสมยใหม เชน การผาตดเขามารกษาคนไขและการตงโรงพมพหนงสอไทยเปนครงแรกในปพ.ศ. 2379 โดยรบจางพมพเอกสาร

6

14

ทางราชการเรองหามสบฝน จ านวน 9,000 ฉบบ เมอปพ.ศ. 2382

5. สมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ในสมยนชาวยโรป และอเมรกนเรมเขามาตดตอคาขายและสอนศาสนา มการน าวทยาการสมยใหม ๆ เขามาปรบใชในเมองไทยเพมขน และพระองคทรงเหนความส าคญของการศกษาจงทรงจางนางแอนนา เอช เลยวโนเวนส มาสอนสมเดจพระเจาลกยาเธอ เมอ พ.ศ. 2405 จนรอบรภาษาองกฤษเปนอยางด ลกษณะการจดการศกษาเปนแบบเดมทงวดและบาน ในสวนวชาชพและวชาสามญ มอกษรศาสตร ธรรมชาตวทยาหรอวทยาศาสตร

การศกษาของไทยสมยปฏรปการศกษา (พ.ศ. 2412 – พ.ศ. 2475)

การศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

หลงจากทพระองคไดครองราชยแลว กไดทรงปรบปรงประเทศใหเจรญรงเรองในทกๆ ดาน ทงในดานการปกครอง การศาล การคมนาคมและสาธารณสข เปนตน โดยเฉพาะดานการศกษานนพระองคไดทรงตระหนก เพอปรบปรงคนในประเทศใหมความรความสามารถจะชวยให ประเทศชาตมความเจรญกาวหนาในทกๆ ดาน ดงพระราชด ารสทวา

“ … วชาหนงสอเปนวชาทนานบถอและเปนทนาสรรเสรญมาแตโบราณวา เปนวชาอยางประเสรฐซงผยงใหญนบแต พระมหากษตรยเปนตนมา ตลอดจนราษฎรพลเมองสมควรและจ าเปนจะตองรเพราะเปนวชาทอาจท าใหการทงปวงส าเรจในทกสงทกอยาง… ” (ประไพ เอกอน. 2542 : 83 – 84)

การทพระองคทรงเหนความส าคญของการศกษา จงไดมการจดการศกษาอยางมระเบยบแบบแผน (Formal education) มโครงการศกษาชาต มโรงเรยนเกดขนในวงและในวด มการก าหนดวชาทเรยน มการเรยนการสอบไล และมทนเลาเรยนหลวงใหไปศกษาวชา ณ ตางประเทศ ซงปจจยทมผลในการปฏรปการศกษาในครงนมหลายปจจย เชน

1. แนวคดและวทยาการตางๆ ของชาตตะวนตก ซงคณะมชชนมารไดน าวทยาการเขามาเผยแพรในดานการแพทย การพมพหนงสอและระบบโรงเรยนของพวกสอนศาสนา ตงแตสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวและพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวสบเนองมาถงในสมยน เปนเหตใหไทยตองรบและปรบปรงแนวคดในการจดการศกษาขนเพอประโยชนในการพฒนาประเทศ

2. ภยจากการคมคามของประเทศมหาอ านาจในตนครสตศตวรรษท 19หรอปลายพทธศตวรรษท 24 ลทธจกรพรรดนยมก าลงแผขยายมายงประเทศตางๆ ในเอเชยซงประเทศเพอนบาน เชน พมา ญวน

7

15

เขมรและมลายเปนตน ตางตกอยภายใตการปกครองของประเทศมหาอ านาจ สวนประเทศไทยมจดออนทงในเรองความลาหลง ระบบการปกครองและการก าหนดเขตแดนทชดเจนพระองคจงทรงหวงใยบานเมอง จงด าเนนนโยบายตางประเทศแบบประณประนอมและเรงปรบปรงประเทศ โดยเนนกาu3619 ศกษาของชาต

3. ความตองการบคคลทมความรความสามารถ เขามารบราชการเนองจากพระองคทรงปรบปรงและขยายงานในสวนราชการตางๆ จงจ าเปนตองจดตงโรงเรยนเพอสอนคนใหเขามารบราชการ

4. โครงสรางของสงคมไทยไดมการเปลยนแปลง โดยมการเลกทาสและมการตดตอกบตางประเทศมากขน วฒนธรรมแบบอยางตะวนตกไดแพรหลายจงจ าเปนตองการปรบปรงการศกษา เพอใหประชาชนไดรบการศกษาเพมขน

5. การทพระองคไดเสดจตางประเทศทงในเอเชยและยโรป ท าใหไดแนวความคดเพอน ามาปฏรปการศกษาและใชเปนแนวทางพฒนาบานเมอง

การจดตงสถานศกษา

ป พ.ศ. 2414 จดตงโรงเรยนหลวงขนในพระบรมมหาราชวง เพอฝกคนใหเขารบราชการ มพระยาศรสนทรโวหาร (นอย อาจารยางกร) ในขณะนนเปนหลวงสารประเสรฐเปนอาจารยใหญ โดยมการสอนหนงสอไทย การคดเลข และขนบธรรมเนยมราชการ นอกจากมการจดตงโรงเรยนหลวงส าหรบสอนภาษาองกฤษในพระบรมมหาราชวง เกดจากแรงผลกดนทางการเมองทสงผลใหไทยตองเรยนรภาษาองกฤษ เพอจะไดเจรจากบมหาอ านาจตะวนตก และมการสงนกเรยนไทยไปศกษาวชาครทประเทศองกฤษ

ป พ.ศ. 2423 จดตงโรงเรยนสนนทาลยในพระบรมมหาราชวงเปนโรงเรยนสตร ป พ.ศ. 2424 ปรบปรงโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบใหเปนโรงเรยนนายทหารมหาดเลก ตอมา

ไดกลายเปนโรงเรยนขาราชการพลเรอนในป พ.ศ. 2453 และป พ.ศ. 2459 ไดตงเปนจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ป พ.ศ. 2425 จดตงโรงเรยนแผนทและในป พ.ศ.2427 จดตงโรงเรยนหลวงส าหรบราษฎรขนตามวดในกรงเทพมหานครหลายแหง และแหงแรก คอ โรงเรยนมหรรณพาราม

ป พ.ศ. 2432 ตงโรงเรยนแพทยขน เรยกวา โรงเรยนแพทยากร ตงอยทรมแมน าหนาโรงพยาบาลศรราช ใชเปนทสอนวชาแพทยแผนปจจบน

8

16

ป พ.ศ. 2435 จดตงโรงเรยนมลศกษาขนในวดทวไปทงในกรงเทพมหานครและหวเมอง โดยประสงคจะขยายการศกษาเลาเรยนหนงสอไทยใหแพรหลายเปนแบบแผนยงขน และตงโรงเรยนฝกหดครเปนแหงแรกทต าบลโรงเลยงเดก ตอมายายไปอยทวดเทพศรนทราวาส

ป พ.ศ. 2437 นกเรยนฝกหดครชดแรก 3 คนส าเรจการศกษาไดรบประกาศนยบตรเปนครสอนภาษาไทยและภาษาองกฤษ

ป พ.ศ. 2449 ยายโรงเรยนฝกหดคร ซงตงอยทวดเทพศรทราวาส ไปรวมกบโรงเรยนฝกหดครฝงตะวนตก (บานสมเดจเจาพระยา) ปรบปรงหลกสตรใหสงขนเปน โรงเรยนฝกหดอาจารยสอนหลกสตร 2 ป รบนกเรยนทส าเรจมธยมศกษา

ป พ.ศ. 2456 ตงโรงเรยนฝกหดครหญงขนเปนครงแรกทโรงเรยนเบญจมราชาลย

การบรหารการศกษา

เมอจ านวนโรงเรยนเพมมากขนจงจ าเปนตองมหนวยงานรบผดชอบ การศกษาเปนสวนหนงตางหาก เชน ป พ.ศ. 2430 ทรงโปรดเกลา ฯ ใหตงกรมศกษาธการโดนโอนโรงเรยนทสงกดกรมทหารมหาดเลกมาทงหมด ใหกรมหมนด ารงราชานภาพเปนผบญชาการอกต าแหนงหนง ป พ.ศ. 2432 รวมกรมศกษาธการเขาไปอยในบงคบบญชาของกรมธรรมการ และ ปพ.ศ. 2435 ประกาศตงกระทรวงธรรมการ มเจาพระยาภาสกรวงศ (พร บนนาค) เปนเสนาบด มหนาทในการจดการศกษา การพยาบาล พพธภณฑและศาสนา

การจดแบบเรยนหลกสตรและการสอบไล

ป พ.ศ. 2414 ทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหพระยาศรสนทรโวหาร(นอย อาจารยางกร) เรยบเรยงแบบเรยนหลวงขน 1 เลม ชดมลบรรพกจ เพอใชเปนบทหลกสตรวชาชนตนป พ.ศ. 2427 ก าหนดหลกสตรชนประโยคหนง โดยอนโลมตามแบบเรยนหลวงหกเลม นบเปนปแรกทจดใหมการสอบไลวชาสามญ และมการก าหนดหลกสตรชนประโยคสอง ซงเปนหลกสตรทเกยวกบวชาสามญศกษา หมายถง ความรตาง ๆ ทตองการใชส าหรบเสมยนในราชการพลเรอนตามกระทรวงตาง ๆ

ป พ.ศ. 2431 กรมศกษาธการ จดท าแบบเรยนเรวใชแทนแบบเรยนหลวงชดเดม ผแตงคอ พระองคเจาดศวรกมาร (กรมพระยาด ารงราชานภาพ) 1 ชด ม 3 เลม

ป พ.ศ. 2433 ประกาศใชพระราชบญญตวชา พ.ศ. 2433 มผลท าใหหลกสตรภาษาไทยแบงออกเปน 3 ประโยค หลกสตรภาษาองกฤษแบงออกเปน 6 ชน

ป พ.ศ. 2434 ไดแกไขการสอบไลจากเดมปละครงเปนปละ 2 ครงเพอไมใหนกเรยนเสยเวลานานเกนไป

9

17

การศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

ปจจยทมอทธพลตอการจดการศกษา มดงน

1. พระบรมราชโชบายในการปกครองประเทศ เพอใหประเทศมความเจรญกาวหนาทดเทยมกบนานาประเทศ โดยการสงทหารไปรวมกบฝายสมพนธมตรในสงครามโลกครงท 1 นอกจากนพระองคทรงสรางความรสกชาตนยมในหมประชาชนชาวไทยโดยมสาระส าคญของอดมการณชาตนยม คอ ความรกชาต ความจงรกภกดตอพระมหากษตรยและความยดมนในพทธศาสนา

2. พระองคทรงศกษาวชาการจากตางประเทศ และเมอเสดจกลบมาแลวพระองคไดทรงน าเอาแบบอยางและวธการทเปนประโยชนมาใชเปนหลกในการปรบปรงการศกษา เชน ทรงน าเอาแบบอยางและวธการทเปนประโยชนมาใชเปนหลกในการปรบปรงการศกษา เชน ทรงน าเอาวชาลกเสอจากประเทศองกฤษเขามาจดตงกองเสอปา พระองคทรงเปนนกปราชญโดย ทรงแปลวรรณคดตางประเทศเปนภาษาไทยและทรงนพนธวรรณคดไวหลายเรอง

3. ผลอนเนองจากการจดการศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เมอคนสวนมากทไดรบการศกษา มความรและแนวคดเกยวกบการ ปกครองประเทศในระบอบรฐธรรมนญในระบบรฐสภา จงมความปรารถนาจะเปลยนแปลงการปกครองไปเปนระบอบประชาธปไตย และปญหาอนเกดจากคนลนงานและคนละทงอาชพและถนฐานเดม มงทจะหนเขาสอาชพราชการมากเกนไป

ววฒนาการในการจดการศกษา มดงน

1. ป พ.ศ. 2453 ประกาศตงโรงเรยนขาราชการพลเรอนเพอฝกคนเขารบราชการตามกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ และตอมาป พ.ศ. 2459 ไดประกาศยกฐานะโรงเรยนขาราชการพลเรอนน ขนเปนจฬาลงกรณมหาวทยาลย นบเปนมหาวทยาลยแหงแรกของประเทศไทย

2. ป พ.ศ. 2454 ตงกองลกเสอหรอเสอปาขนเปนครงแรกโครงการศกษาพ.ศ. 2456 และฉบบแกไข พ.ศ. 2458 โดยมงใหประชาชนมความรทางดานการท ามาหาเลยงชพตามอตภาพของตน พยายามทจะเปลยนคานยมของประชาชนไมใหมงทจะเขารบราชการอยางเดยว ป พ.ศ. 2459 จดตงกองลกเสอหญงและอนกาชาดโรงเรยนกลสตรวงหลงและไดจดตงกองลกเสอหญงขน เรยกวา เนตรนาร ป พ.ศ. 2461 มการปรบปรงและขยายฝกหดครขนโดยโอนกลบมาขนกบกระทรวงศกษาธการ ซงเดมเปนแผนกหนงของโรงเรยนขาราชการพลเรอน

10

18

3. ป พ.ศ. 2461 ประกาศใชพระราชบญญตโรงเรยนราษฎร และ 4. ป พ.ศ. 2464ปรบปรงโครงการศกษาชาต โดยวางโครงการศกษาขนใหมเพอสงเสรมใหท ามาหา

เลยงชพ นอกเหนอจากท าราชการ 5. ป พ.ศ. 2464 ใชพระราชบญญตประถมศกษาบงคบใหเดกทกคนทมอาย 7 ป บรบรณหรอยางเขาป

ท 8 ใหเรยนอยในโรงเรยนจนถงอาย 14 ปบรบรณหรอยางเขาปท 15 โดยไมตองเสยคาเลาเรยน และมการเรยกเกบเงนศกษาพลจากประชาชนคนละ 1- 3 บาทเพอน าไปใชจายในการจดด าเนนการประถมศกษา

การจดการศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว

ปจจยทมอทธพลตอการจดการศกษาในสมยนมดงน

ปญหาการเมองทเกดขนภายในประเทศ มกลมผตนตวทางการเมองในกรงเทพมหานคร เรยกรองใหมการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง มการวพากษวจารณระบอบสมบรณาญาสทธราช

ปญหาสบเนองจากอทธพลจกรวรรดนยมตะวนตก ซงตกคางมาตงแตรชกาลกอน ๆ ปญหาสบเนองจากภาวะเศรษฐกจตกต า ในระหวาง พ.ศ.2463 - พ.ศ. 2474 เศรษฐกจของประเทศ

ตกต า จนเปนเหตใหรฐบาลตองตดทอนรายจายลง มการยบหนวยงานและปลดขาราชการออก สรางความไมพอใจใหกบรฐบาลระบอบสมบรณาญาสทธราชย

ปญหาสบเนองจากการประกาศใชกฎหมายการศกษา คอพระราชบญญตประถมศกษา ท าใหการศกษาแพรหลายออกไป แตขาดความพรอมทางดานงบประมาณการศกษา

ววฒนาการการจดการศกษาในสมยน มดงน

ป พ.ศ. 2469 เปลยนชอกระทรวงธรรมการอยางเดม ป พ.ศ. 2473 ยกเลกการเกบเงนศกษาพลคนละ 1 - 3บาท จากผชายทกคนทมอายระหวาง 16 - 60 ป

โดยใชเงนจากกระทรวงพระคลงมหาสมบตอดหนนการศกษาแทน ป พ.ศ. 2474 ปรบปรงกระทรวงธรรมการเพอใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจตกต าของประเทศ

โดยยบกรมสามญศกษาในตอนนน กระทรวงธรรมการจงมหนวยงานเพยง 3 หนวยคอ กองบญชาการ กองตรวจการศกษากรงเทพ ฯ และกองสขาภบาลโรงเรยน

ยกเลกระเบยบวาดวยการควบคมแบบเรยน

11

19

บทสรป

การศกษาเปนกระบวนการเรยนรเพอพฒนาและสรางทกษะของบคคลใหรจกด าเนนชวตอยางสนตสข มพฤตกรรมใฝรทจะเปนพลงปญญาเพอคณภาพชวตทดชวยขดเกลาใหคนละอายตอบาป มทกษะในการประกอบอาชพ เคารพกฎหมาย รคณคาของศลปวฒนธรรม ประเพณของชาต ตลอดจนสามารถด าเนนชวตอยางมความสขและพรอมทจะเผชญกบปญหาตาง ๆ อกทงสามารถชวยสรางสรรคสงคมและพฒนาประเทศชาต ในการจดการศกษาใหบรรลเปาหมาย ซงมปรชญาทนยมน ามาจดการศกษาไดแก ลทธนรนตรนยม (Perennialism) สารตถนยม (Essentialism) พฒนาการนยม (Pregressivism) บรณาการนยม (Reconstructionism) และอตภาวะนยม (Existentialism)

ส าหรบปรชญาการศกษาไทยเปนแบบผสมผสานระหวางแนวคดของชาตตะวนตกและองพทธศาสนาประเทศไทยมประวตความเปนมากบการศกษาเปนเวลาอนยาวนาน แบงการจดการศกษาไดแบงออกเปน 4 ยค กลาวคอ

การศกษาไทยในสมยโบราณ (พ.ศ. 1781 – พ.ศ. 2411) ยงไมมโรงเรยนแกเดกไทยในสมยนนสามารถหาความรไดจากทบาน ส านกสงฆ วชาทสอนไมไดตายตว มความรสามญเพออานออกเขยนได วชาชพ วชา จรยศกษา และศลปะปองกนตว

การศกษาในสมยปฏรปการศกษา (พ.ศ. 2412 – พ.ศ. 2475) ผลจากการเขามาของชาวตะวนตกและการเปดประเทศคาขายกบตะวนตกนน ท าใหมการเปลยนแปลงในดานการเมองการปกครอง และการศกษาจงไดมความส าคญขนเพอพฒนาคนเขามารบ ราชการน าไปสการเปดโรงเรยนและมหาวทยาลย จงท าใหมการจดท าแผนแมบทในการศกษาเรยกวาโครงการศกษาฉบบแรกพ.ศ. 2441

การศกษาสมยปกครองตามระบอบ รฐธรรมนญ (พ.ศ. 2475 - ปจจบน) การศกษามความส าคญมากขน เนองจากตองการพฒนาคนใหเขาใจระบบการปกครองแบบประชาธปไตย อกทงเปนเรองของสทธของประชาชนในการเขารบการศกษาเพอพฒาประเทศ

การศกษาจงเปนเครองมอส าคญของฝายปกครอง โครงการศกษาไดถกเปลยนชอมาเปนแผนการศกษาชาต พ.ศ. 2475 ตอมาในป พ.ศ. 2503 ไดเปลยนชอแผนการศกษาชาตมาเปนแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2503 และมพระราชบญญตศกษา แหงชาต พ.ศ. 2542 เพอมงหวงวาคนไทยสามารถปรบตวไดเหมาะสมกบสถานการณโลกและu3626 สงคมทเปลยนแปลงและเพอน าไปสการพฒนาการศกษาใหมคณภาพจงไดจดท าแผนการศกษาระยะยาว 15 ป เรยกวา แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ.2545-2559

12

20

อางอง

การศกษาไทย [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.kroobannok.com/3345 (วนท 10 สงหาคม

พ.ศ. 2557).

ความเปนมาของการศกษาไทย [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.baanjomyut.com

/library_3/extension-1/study_of_thailand/01.html (วนท 10 สงหาคม พ.ศ. 2557).

ประวตความเปนมาของการศกษาไทย [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://allknowledges.

tripod.com/historyofthaieducation.html (วนท 10 สงหาคม พ.ศ. 2557).

13