รายงาน ผู้ศึกษาและคณะท ํางานpark.dnp.go.th/dnp/research/230617_91840.pdf · ความหลากหลายทางชีวภาพของพ

รายงาน การศกษา และสารวจ ความหลากหลายทางชวภาพของพชสมนไพร

บรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง ในอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก

ผศกษาและคณะทางาน

คมเชษฐา จรงพนธ เจาพนกงานปาไมชานาญงาน หวหนาศนยศกษาและวจยอทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก

บญสง มวงศร พนกงานพทกษปาระดบ ส.2 ประจาศนยศกษาและวจยอทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก

เอกภาพ เครอคาไหล พนกงานพทกษปาระดบ ส.2 ประจาอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง

นวรตน คงชพยน เจาหนาทประจาศนยศกษาและวจย อทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก

ตน แรงมาก เจาหนาทประจาศนยศกษาและวจย อทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก

สวฒน คงชพยน เจาหนาทประจาศนยศกษาและวจย อทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก

ศนยศกษาและวจยอทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก สวนศกษาและวจยอทยานแหงชาต

สานกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช พ.ศ.2555

ศนยศกษาและวจยอทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก 2555: การศกษา และสารวจ ความหลากหลายทางชวภาพของพชสมนไพร บรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง ในอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก Ph.D. 175 หนา

การศกษา และสารวจความหลากหลายทางชวภาพของพชสมนไพร บรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง ในอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง มวตถประสงคเพอศกษา และสารวจความหลากหลายทางชวภาพของพชสมนไพร เกบรวบรวมชอ ชนดพนธ และสรรพคณของพชสมนไพร และเพอเปนขอมลพนฐานในการตดสนใจใชประโยชนจากพชสมนไพร โดยวธการเดนสารวจทงสองขางทาง ระยะหางจากเสนทางเดนศกษาธรรมชาตยางแดง ขางละประมาณ 5 เมตร และในระยะทสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา จากผลการศกษาพบพชสมนไพร จานวน 72 ชนด 44 วงศ โดยผลการศกษาแบงเปน 5 ดาน คอ รปชวต (Life form) พบวาพชสมนไพรสวนใหญ ทมรปชวตแบบไมพม ไดถกนามาใชเปนยาสมนไพร มากทสด คดเปนรอยละ 31.51 สวนไมลมลก ถกนามาใชเปนยาสมนไพรนอยทสด คดเปนรอยละ 15.07 สวนของพชสมนไพรทนามาใชปรงเปนยาสมนไพรมากทสดคอ ราก,เหงา หรอหวของพช คดเปนรอยละ 23.9 ซงสวนของพชสมนไพร ทถกนามาปรงเปนยาสมนไพรนอยทสดคอ ฝก คดเปน รอยละ 0.6 จากการจาแนกรสของพชสมนไพรทพบ จาแนกได15 รส โดยรสของพชสมนไพร ทพบ มากทสดคอ รสรอน คดเปนรอยละ15.9 ดานสรรพคณการรกษาโรคแยกตามวธใช แยกไดเปน 3 กลม คอ ยารกษาภายนอก ยารกษาภายใน และยารกษาทงภายนอกและภายใน ซงพบวาพชสมนไพรทพบทง 72 ชนด มสรรพคณเปนยารกษาภายใน และหากจาแนกสรรพคณการรกษาโรคแยกตามโรค และอวยวะในรางกายของมนษย สามารถจดกลมได 31 กลม โดยกลมทพบมากทสด คอ กลมยาขบโลหต โรคโลหตตางๆ และนาเหลอง คดเปนรอยละ 9.5 กลมทพบนอยทสด คอ กลมยาแกความดนโลหต สง ตา และกลมยาแกเหนบชา คดเปนรอยละ 0.3 เทากน สาหรบชนดพรรณสมนไพร ทมสรรพคณของการรกษาโรค ไดหลากหลายทสด คอ สะแก มสรรพคณทางการรกษาโรค 12 กลมสมนไพรทมสรรพคณทางการรกษาโรคนอยทสด คอ หงหายใหญ และมะขามผใหญ หรอขาวไหม พบเพยงชนดละ 1 กลมเทานน คาสาคญ: ความหลากหลายทางชวภาพ พชสมนไพร เสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง

(1)

สารบญ

หนา

สารบญ (1) สารบญตาราง (2) สารบญภาพ (3) ค าน า 1 วตถประสงค 2 การตรวจเอกสาร 3 อปกรณและวธการ 23 อปกรณ 23 วธการ 24 ผลและวจารณ 25 รปชวต (Life form) 56 สวนทน ามาปรงเปนยาสมนไพร 61 รส 67 สรรพคณการรกษาโรคแยกตามวธใช 73 สรรพคณการรกษาโรคแยกตามโรค และอวยวะในรางกายของมนษย 77 สรปและขอเสนอแนะ 99 สรป 99 ขอเสนอแนะ 100 เอกสารและสงอางอง 101 ภาคผนวก 103

(2)

สารบญตาราง ตารางท

หนา

1 ชนดพรรณพชสมนไพรทส ารวจพบ 27

2 การจ าแนกรปชวตของพชสมนไพรแตละชนด 58

3 การจ าแนกสวนตางๆ ของพชสมนไพรทสามารถน ามาปรงเปนยารกษาโรคได 62

4 การจ าแนกรสของพชสมนไพรแตละชนด 68

5 การจ าแนกสรรพคณการรกษาโรคแยกตามวธใชรกษา 74

6 สรรพคณการรกษาโรคโดยจ าแนกตามโรคและอวยวะตางๆ ของรางกายมนษย

79

(3)

สารบญภาพ ภาพท

หนา

1 แผนทสงเขปอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง 16

2 จดสอความหมายธรรมชาตบรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง 18

3 เสนทางศกษาและส ารวจความหลากหลายทางชวภาพของพชสมนไพร บรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง ระยะทางเดนประมาณ 1.6 กโลเมตร

26

4 จ านวนชนดพนธพชสมนไพรจ าแนกตามแบบรปชวต 56

5 จ านวนและรอยละของพชสมนไพรจ าแนกตามแบบรปชวต 57

6 จ านวนพชสมนไพรทจ าแนกตามสวนทน ามาปรงเปนยาสมนไพร 61

7 จ านวนพชสมนไพรทจ าแนกตามรสของพชสมนไพร 67

8 จ านวนชนดของสมนไพรทจ าแนกตามสรรพคณการรกษาโรค แยกตามวธใชรกษา

73

9 จ านวนชนดพชสมนไพร จ าแนกตามสรรพคณการรกษาโรค แยกตามโรคและอวยวะในรางกายของมนษย

78

ภาพผนวกท

หนา

1 แซมาทะลาย มากระทบโรง 104 2 ก าลงชางเผอก 105 3 บอระเพดพงชาง(สบเลอด) 106 4 กฤษณา 107 5 โคคลาน 108 6 คนทา 109 7 รางแดง 110 8 เนระพสไทย คางคาวด า 111 9 สรามะรด 112 10 โกฐจฬาลมพา 113 11 เตารง 114

(4)

สารบญภาพ (ตอ) ภาพผนวกท

หนา

12 ตรชวา 115 13 คดเคา 116 14 มะกา 117 15 วานน า 118 16 กระดกไกขาว 119 17 กระดกไกด า 120 18 เรว 121 19 มะค าดควาย 122 20 มะเดอปลอง 123 21 ธรณสาร 124 22 พญาไรใบ 125 23 สมปอย 126 24 ก าลงววเถลง 127 25 ก าลงเสอโครง 128 26 เกลดปลาชอน 129 27 กระตงบาย 130 28 พลคาว 131 29 เปลาหลวง 132 30 เปลาใหญ 133 31 เขยตายแมยายชกปรก 134 32 คลา 135 33 ชะเอมไทย ออยสามสวน 136 34 ขอบชะนางขาว 137 35 เขยวง 138 36 หวายขม หวายนง 139

(5)

สารบญภาพ (ตอ) ภาพผนวกท

หนา

37 ไพล 140 38 เฉยงพรานางแอ 141 39 ตะโกนา 142 40 ตะขบปา 143 41 สลดได 144 42 หงหายใหญ 145 43 ถาเอนออน 146 44 ฝาง ฝางเสน 147 45 สมอไทย สมออพยา 148 46 กรงเขมา 149 47 ทงถอน 150 48 มะขามผใหญ ขาวไหม 151 49 ขงปา ขงแคลง ขงเขา 152 50 สะแก 153 51 มะเดอรากหอม 154 52 ทองพนชง 155 53 เจตมลเพลงขาว 156 54 เจตมลเพลงแดง 157 55 ยานาง 158 56 เหงอกปลาหมอดอกขาว 159 57 เพชรสงฆาต 160 58 เสลดพงพอนตวผ 161 59 กระพงโหมตวเมย ตดหมา 162 60 พลบพลงขาว 163 61 พล 164

(6)

สารบญภาพ (ตอ)


หนา

62 กระบอเจดตว ลนกระบอ 165 63 โพกบาย 166 64 นมต าเรย 167 65 นมสวรรค 168 66 ฆอนหมาขาว 169 67 เลบรอก เครองเหา 170 68 หนอนตายอยาก 171 69 ขล 172 70 พลงกาสา 173 71 มะดก 174 72 หนามแทง 175

1

การศกษา และส ารวจ ความหลากหลายทางชวภาพ ของพชสมนไพร บรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง ในอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง

จงหวดพษณโลก

ค าน า

ในปจจบน “พชสมนไพร” เปนทนยมใชเปนยารกษาโรคตางๆ อยางแพรหลาย เนองจากไมมผลขางเคยงจากการรกษาโรคเหมอนยาแผนปจจบน และมสรรพคณเปนยาบ ารงรางกาย และจากท พชสมนไพรสวนใหญ พบตามธรรมชาตและจะพบมากในพนทปาอนรกษ ไดแก ในพนทอทยานแหงชาต ในพนทเขตรกษาพนธสตวปา และพนทตนน าล าธาร ซงพบวาพชสมนไพรทพบมปรมาณไมมากและอยในภาวะขาดแคลน เนองจากพนปาอนเปนแหลงก าเนดของพชสมนไพรมพนทลดนอยลง การใชประโยชนรวมไปถงการบรหารจดการพชสมนไพรใหคมคาและเกดประโยชนสงสด จ าเปนจะตองมความเขาใจเกยวกบลกษณะสรรพคณ การขยายพนธและการใชเปนยารกษาโรค จากพชสมนไพรใหเกดประโยชนสงสด

อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง เปนพนทปาอนรกษ อกแหงหนงของประเทศไทย ทมความ

หลากหลายทางชวภาพ ทางดานพรรณพช นานาชนด ซงรวมถงพชสมนไพรชนดตางๆ ดวย ศนยศกษาและวจยอทยานแหงชาต จงหวดพษณโลก จงเลอกพนทแหงน เพอเปนพนทศกษา และส ารวจ ความหลากหลายทางชวภาพของพชสมนไพร โดยก าหนดพนทศกษา ในเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง ซงอยบรเวณทท าการอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก จากการเกบรวบรวมขอมลครงน เพอเปนการเผยแพรความร และเปนประโยชนกบผทสนใจในศาสตรดานนไดตอไป

2

วตถประสงค เพอศกษา ความหลากหลายทางชวภาพ ของพชสมนไพร โดยเกบรวบรวมชอ ชนดพนธ และ

สรรพคณ ของพชสมนไพร ทปรากฏในเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง บรเวณทท าการอทยานแหงชาต ทงแสลงหลวง ทองท หมท 9 ต าบลบานแยง อ าเภอนครไทย จงหวดพษณโลก ส าหรบเปนขอมลพนฐาน ในการตดสนใจใชประโยชนจากพชสมนไพร

ขอบเขตการศกษา

ศกษา และส ารวจความหลากหลายทางชวภาพของพชสมนไพร โดยการเดนส ารวจจาก

ภาคสนาม รวบรวมชอ ชนดพนธ รปชวต ลกษณะทางนเวศวทยา และน ามาตรวจสอบสรรพคณของ พชสมนไพร ด าเนนการในพนทเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง ซงอยบรเวณทท าการ อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง ทองท หมท 9 ต าบลบานแยง อ าเภอนครไทย จงหวดพษณโลก ระยะทางเดนส ารวจ ประมาณ 1.6 กโลเมตร

นยามศพท

สมนไพร ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 หมายถง พชทใชท าเปน

เครองยา สมนไพรก าเนดมาจากธรรมชาต และมความหมายตอชวตมนษย โดยเฉพาะในทางสขภาพ อนหมายถง ทงการสงเสรมสขภาพ และการรกษาโรค ความหมายของยาสมนไพรในพระราชบญญตยา พ.ศ. 2510 ไดระบวา ยาสมนไพร หมายความวา ยาทไดจากพฤกษาชาต สตวหรอแรธาต ซงมไดผสมปรงหรอแปรสภาพ เชน พชกยงเปนสวนของราก ล าตน ใบ ดอก ผล ฯลฯ ซงมไดผานขนตอนการแปรรปใดๆ แตในทางการคา สมนไพรมกจะถกดดแปลงในรปแบบตางๆ เชน ถกหนใหเปนชนเลกลง บดเปนผงละเอยด หรออดเปนแทง แตในความรสกของคนทวไปเมอกลาวถงสมนไพร มกนกถงเฉพาะตนไมทน ามาใชเปนยาเทานน

3

การตรวจเอกสาร

ความรทวไปเกยวกบสมนไพร วนด (2539) กลาววา ค าวา สมนไพร ตามพระราชบญญตยา หมายความถง ยาทไดจากพช

สตวและแร ซงมไดมการผสม ปรง หรอ แปรสภาพ (ยกเวนการท าใหแหง) เชน พชกยงคงเปนสวนของราก ล าตน ใบ ดอก ผล ฯลฯ ยงไมไดผานขนตอนการแปรรปใดๆ เชน การหน การบด การกลน การสกดแยก รวมถงการผสมกบสารอนๆ แตในทางการคา สมนไพรมกจะถกดดแปลง ในรปแบบตางๆ เชน ถกหนใหเปนชนเลกลง บดเปนผง อดใหเปนแทง หรอปอกเปลอกออก เปนตน อยางไรกตาม ในความรสกของคนทวๆ ไป เมอพดถงสมนไพร มกนกจะถงเฉพาะตนไม ทน ามาใชประโยชนในทางยา ทงนเพราะทางสตว และแรมการใชนอย จะใชเฉพาะในโรคบางชนดเทานน สมนไพรนอกจากจะใชเปนยาแลว บางชนดกยงใชประโยชน ในแงทเปนอาหารอกดวย ตวอยาง เชน ฝรง เปนผลไมทมวตามนซสง และใหกากใย ในขณะเดยวกน กสามารถใชแกทองเสย ชนดทไมไดเกดมาจากการตดเชอไดดอกดวย ขง ใชเปนอาหาร และใชเตรยมเปนเครองดม และยงสามารถใชเปนยาขบลม แกทองอดทองเฟอได จงเหนไดวาในวนหนงๆ เรารบประทานยาเขาไป โดยทเราไมรสกวาเปนยา กระเทยมใชในการปรงอาหาร มฤทธขบเหงอ ขบเสมหะ และฆาเชอโรคได เปนตน ในทางตรงกนขามสมนไพร บางชนดมพษตอรางกาย ถาใชในขนาดมากเกนไป หรอใชอยางไมถกวธ จะท าใหเกดพษถงตายได ดงนนการใชสมนไพร จงควรใชอยางถกตอง และใชดวยความระมดระวง 1. การใชยาสมนไพรมขอด - ขอเสยอยางไรบาง 1.1 ขอดของการใชยาสมนไพรในการบ าบดรกษาโรค มขอดหลายประการ คอ 1.1.1 ท าใหเกดอาการพษไดนอย เนองจากสมนไพรสวนมาก มฤทธออนกอใหเกด อาการพษ หรออาการขางเคยง ไดนอยกวาการใชยาแผนปจจบน 1.1.2 ชวยประหยดรายจาย เนองจากสมนไพร มราคาถกกวายาแผนปจจบนมาก อกทงสามารถปลก และเตรยมเปนยาใชไดเอง 1.1.3 เปนทพงของคนในชนบททหางไกล คนไขทอยตามชนบทหางไกล ซงไมสะดวก ทจะเดนทาง มารบการตรวจรกษา จากสถานบรการ ทางการแพทยแผนปจจบนได หากในหมบาน มสมนไพรทเชอถอไดปลกไว กสามารถใชรกษาโรคได โดยเฉพาะโรคทมอาการพนๆ เชน อาการทองอด ทองเฟอ ทองผก ทองรวง เปนตน

4

1.1.4 ชวยขจดปญหา การขาดแคลนยาในภาวะคบขน ยาแผนปจจบน และวตถดบทใชผลตยาแผนปจจบน จ านวนมากตองสงน าเขาจากตางประเทศ หากเกดภาวการณขาดแคลนยาหรอในภาวะสงคราม การใชสมนไพร แทนยาแผนปจจบนจะเปนสงทอ านวยประโยชนอยางยง

นอกจากน พเยาว (2534) ไดใหชใหเหนขอดของยาสมนไพร คอ ปลอดภยเพราะมฤทธออน

ไมคอยเปนพษ หรอมอาการขางเคยง ประหยด เหมาะส าหรบผทอยหางไกล ไมตองกลวปญหาขาดแคลนยา และเปนพชเศรษฐกจ

1.2 ขอเสยของการใชสมนไพร ในการรกษาโรค มขอเสยหรอขอบกพรอง หลายประการ คอ 1.2.1 ใชไมสะดวก ยงยาก เสยเวลา เชน ในการรบประทานยาหมอ ตองเสยเวลาอนยา

ทกเชาและเยน 1.2.2 ฤทธยาไมแนนอน ยาสมนไพรมฤทธออน ออกฤทธชา ตองรบประทานเปนเวลานานๆ

และเปนจ านวนมาก ทงนเนองจากสมนไพร มสารหลายชนดอยรวมกน ท าใหมฤทธตานกนเอง ปจจบนไดมการศกษาคนควา วจย และพฒนาตวยาจากสมนไพร เพอใหสมารถน ามาใชในรปแบบทสะดวกสบายขน เชน น ามาบดเปนผง บรรจลงในแคปซล น ามาเตรยมในรปครมและยาขผง เปนตน ส าหรบการน าสมนไพร มาใชเปนยาแผนปจจบนนน จ าเปนตองผานขนตอนการวจย และการทดสอบตางๆ หลายขนตอน ดงนนกวาจะไดยาใหมแตละชนด จะตองเสยเวลา และเสยคาใชจายมากทเดยว 2. ขอควรระวงในการใชยาสมนไพร 2.1 ใชสมนไพรใหถกตน ทงนเพราะสมนไพรมชอพองหรอชอซ ากนมากโดยเฉพาะชอทเรยกในแตละทองถนอาจแตกตางกนออกไปท าใหเกดการสบสนไดงาย 2.2 ใชสมนไพรใหถกสวน สวนตาง ๆ ของพช เชน ราก ตน ใบ ดอก ผล ฯลฯ ซงมฤทธ ทแตกตางกน แมแตผลออนผลแกของพชชนดเดยวกนกอาจมฤทธทแตกตางกนได 2.3 ใชสมนไพรใหถกขนาด การใชสมนไพรควรใชในขนาดทถกตองตามทบงไว ถาใชมากไปหรอนอยไปอาจจะไมสงผลตอการรกษา และยงอาจท าใหเกดพษได

5

2.4 ใชสมนไพรใหถกวธ การใชสมนไพรแตละชนดรกษาโรคนน มวธทแตกตางกนออกไป เชน พชบางชนดตองใชใบสดจงจะใหผลในการรกษา พชบางชนดตองน าใบมาปงไฟกอน การใชผดวธจะท าใหการรกษาอาจจะไมมผลอะไรเลย หรออาจท าใหเกดผลขางเคยงได 2.5 ใชสมนไพรใหถกกบโรค 2.6 ไมควรใชยาเขมขนเกนไป 2.7 ขนาดทระบไวในต ารบมกเปนขนาดของผใหญ ดงนนถาใชกบเดกจงควรลดขนาดลงตามสวน 2.8 การใชยาสมนไพรไมควรดดแปลงเพอความสะดวกของผใช เพราะอาจเปนอนตรายได ควรใชยาตามหลกทแพทยแผนโบราณก าหนด 2.9 เมอเรมใชยาสมนไพรควรสงเกตอาการ หากพบวามอาการผดปกตเกดขนควรหยดใชยา และรบปรกษาแพทยแผนปจจบน 2.10 ไมควรใชยาสมนไพรนานเกนความจ าเปน เมอใชไปแลวระยะหนง หากอาการไมดขน ควรปรกษาแพทย อาจเปนไปไดวาใชยาไมถกกบโรค 2.11 ควรระมดระวงเรองความสะอาดของสมนไพร ตลอดจนเครองมอเครองใชในการเตรยมยา เพราะอาจมสงทมพษเจอปนอย 3. พชสมนไพรสวนไหนบางทใชเปนยาได

โดยทวไปตนไมจะแบงออกไดเปน 5 สวน คอ ราก ล าตน ใบ ดอก และผล สวนตาง ๆ

เหลานจะมรปราง ลกษณะ และหนาทแตกตางกนออกไป เชน ราก ล าตน ใบ มบทบาทรวมกนในการดดซมอาหาร ผลตอาหาร ล าเลยงอาหาร และสะสมอาหารใหพช สวนดอก ผล เมลด มหนาทสบพนธ ชวยใหกระจายพนธตอไป 3.1 ราก คอสวนทงอกตอจากล าตนลงไปในดน ไมมสวนของ ขอ ปลอง ตา ใบ และดอก รากของพชมมากมายหลายชนดเอามาเปนยาสมนไพรไดอยางด เชนกระชายขมนชน ขง ขา เรว ขมนออย เปนตน รปรางและลกษณะของราก แบงออกเปน 2 ชนด คอ รากแกว และรากฝอย 3.2 ล าตน นบวาเปนโครงสรางทส าคญของตนพช ปกตจะอยบนดน เปนสวนทม ขอ ปลอง และตา สงเกตไดชดเจน พชบางชนดมสวนล าตนอยใตดน สวนทอยเหนอดนจะเปนกาบใบหมซอนๆ

6

กนดคลายกบล าตน ล าตนใตดนแบงออกเปนหลายประเภท ทรจกกนโดยทวไป ไดแก เหงา เชน เหงาขง ขา ไพล กระทอ เปนตน ล าตนใตดนชนดอนๆ ไดแก หว เชน หวหอม หวกระเทยม เปนตน 3.3 ใบ เปนสวนประกอบทส าคญของตนพชทวไป มหนาทท าการสงเคราะหแสง ผลตอาหารและ เปนสวนทแลกเปลยนน า และอากาศใหตนพชใบเกดจากการงอกของกงและตาใบไมโดยทวไปจะมสเขยว (สเขยวเกดจากสารทมชอวา"คอลโรฟลล"อยในใบของพช) ใบ ของพชหลายชนด ใชเปนยาสมนไพรไดดมาก เชน กานพล ขล ยอ กระวาน มมะขามแขก แคบาน ขเหลก มะขาม เปนตน 3.4 ดอก เปนสวนทส าคญของพชเพอเปนการแพรพนธของพชเปนลกษณะเดนพเศษ ของตนไมแตละชนด สวนประกอบของดอกมความแตกตางกนตามชนดของพนธไมและลกษณะ ทแตกตางกนนเปนขอมลส าคญในการจ าแนกประเภทของ ตนไมรปรางลกษณะของดอก ดอกของพชหลายชนด ใชเปนยาสมนไพรไดดมาก เชน กานพล พกล ล าโพง ค าฝอย จนทนเทศ เปนตน 3.5 ผล คอสวนหนงของพช ทเกดจากการผสมเกสรตวผ กบเกสรตวเมยในดอกเดยวกน หรอ คนละดอกกได มลกษณะรปรางทแตกตางกนออกไป ตามประเภทและสายพนธ รปรางลกษณะของผล มหลายอยางตามชนดของตนไมทแตกตางกน ผลแบงไดเปนผลเดยว เชน มะมวง ผลกลม เชน นอยหนา และผลรวม เชน สบปะรด เปนตน 4. เกบเกยวพชสมนไพรอยางไรจงจะไดผลด การเกบเกยวพชสมนไพรเพอน ามาใชเปนยานน ผเกบจ าเปนตองมความรในเรองรปลกษณะสณฐานของพช และยงตองอาศยความรทางสรรวทยาและขบวนการชวสงเคราะหในพชดวย ทงนเพอใหไดสารส าคญ (active constituents) ซงมฤทธในการบ าบดรกษาในปรมาณสงทสด สรรพคณของพชสมนไพรจะขนอยกบชนดและปรมาณของสารส าคญในพชสมนไพรนน ๆ ชวงเวลาทเกบและวธการเกบสมนไพร จะมผลตอปรมาณสาระส าคญในสมนไพร สมนไพรบางชนด เชน มนต (Peppermint) ตองเกบใบในขณะทดอกก าลงบานเพอใหไดปรมาณของน ามนหอมระเหยสง การเกบพชโดยทว ๆ ไป มกนยมเกบในวนทอากาศแหง ขณะทเกบไมควรมน าคางตดอยทตน การเกบสมนไพรมหลกทวๆ ไปดงน 4.1 ประเภทราก เหงา หรอหว เชน กระชาย ขา ขง ไพล เปนตน ควรเกบในชวงทพช หยดการเจรญเตบโต ใบและดอกลวงหมด หรอเกบในชวงตนฤดหนาวถงปลายฤดรอน เพราะในชวงนรากและหว จะมการสะสมสารส าคญในปรมาณสง วธการเกบกจะตองใชวธขดดวยความระมดระวง ใหมาก อยาใหรากหรอหวเกดการเสยหายแตกช า หกขาดขนได ลางดนทตดอยออกใหหมด แลวจง ท าใหแหง พชทมหวหรอเหงาขนาดใหญ อาจฝานหรอผาใหเปนชนเลกลง เพอสะดวกในการเกบ

7

4.2 ประเภท ใบหรอเกบทงตน เชน กะเพรา ฟาทะลายโจร ชมเหดเทศ ควรเกบในชวง ทพชเจรญเตบโตมากทสด หรอพชบางชนดอาจระบใหแนชดลงไป เชน เกบใบทไมออนไมแกเกนไป (ใบเพสลาด) เปนตน วธการเกบใชการเดด 4.3 ประเภทเปลอกตนและเปลอกราก เชน เปลอกสเสยด เปลอกทบทม เปนตน เปลอกตน มกเกบระหวางชวงฤดรอนตอกบฤดฝน เพราะปรมาณสาระส าคญ ในเปลอกจะสงและเปลอกลอกไดงาย การลอกเปลอกตนนน ควรลอกออกจากกงหรอแขนงยอย ไมควรลอกออกจากล าตนใหญเพราะจะท าให กระทบกระเทอนตอการล าเลยงอาหารของพช ซงอาจท าใหพชตายได สวนเปลอกรากควรเกบในชวงฤดฝนเพราะจะลอกไดงาย 4.4 ประเภทดอก เชน ดอกค าฝอย ดอกเบญจมาศสวน โดยทวไปมกเกบในชวงทดอก เรมบาน แตบางชนดกระบวาใหเกบในชวงทดอกยงตม เชน กานพล เปนตน 4.5 ประเภทผลและเมลด โดยทวไปมกเกบในชวงทผลแกเตมท เชน มะแวง ดปล ชมเหดไทย แตบางชนดกระบใหเกบในชวงทผลยงดบอย เชน ฝรง เปนตน 5. อาการแพทอาจพบไดจากการใชยาสมนไพร

การใชยาสมนไพรในการรกษาโรคนนมทงคณและโทษ บางคนใชแลวอาจเกดอาการแพได

แตการแพพบไดนอยและไมรนแรงเทาการใชยาแผนปจจบน เพราะสารในสมนไพรไมใชสารตวเดยวๆ อาการแพทอาจพบได เชน มผนขนตามตวคลายลมพษ เบออาหาร คลนไส อาเจยน หออ ตามว ชาทลนและทผวหนง ใจสน หวใจเตนเรว รสกวบวาบคลายหวใจจะหยดเตน และเปนบอย ๆ ตวเหลอง ปสสาวะมสเหลอง เปนตน เมอเกดอาการแพยาควรหยดยา ถาแพมากควรรบไปพบแพทย

6. รปชวต

ดอกรก (2546) ไดกลาวถงแนวทางการศกษาสงคมพชทเนนรปรางภายนอกของพชทเหนดวยสายตาของพนธพชเรยกวารปชวต (Life form) และรปแบบการเจรญเตบโตของพชสวนใหญในสงคม ซงระบบการจ าแนกรปชวตทควรใชเปนพนฐานในการสงเกต ไดแกระบบของ Du Rietz ซงมการจ าแนกเปน 1) ไมเนอแขง (Woody plant) ไดแก ไมใหญ (Tree) ไมพม (Shurb) ไมเลอย (Climber) กลวยไม (Epiphyte) กาฝาก (Parasitic plant) 2) ไมลมลก (Herb) แบงเปน พชลมลกบนบก (Terrestrial herb) ไดแก พชลมลกทวไป (Herb) หญา (Grass) และพชลมลกในน า (Aquatic plant) ไดแก ประเภทหยงรากลกถงโคนใบลอยน า (Emergent) รากหยงลกถงโคนใบใตน า (Submergent) ล าตนและใบลอยน า ไมหยงราก (Floting plant) 3) มอสส (Moss) แบงเปน มอสทกชนด และขาวตอกฤาษ (Sphagnum moss) 4) ตะไคร (Lichen) 5) สาหราย (Algae) 6) เหดรา (Plize)

8

ขอมลอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง 1. ประวตความเปนมา

อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง มพนทครอบคลมทองท อ าเภอวงทอง อ าเภอนครไทย อ าเภอเนนมะปราง จงหวดพษณโลก และ อ าเภอเขาคอ อ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ มสภาพธรรมชาต ทวทศน และลกษณะทางธรรมชาตทสวยงามหลายแหลง เชน ถ า น าตก ทงหญาโลงใหญ อดมสมบรณ ไปดวยพนธไมและสตวปานานาชนด มเนอทประมาณ 789,000.00 ไร หรอ 1,262.40 ตารางกโลเมตร ส าหรบชอของอทยานแหงชาต เปนชอของทงหญาขนาดใหญทางดานทศใต ของอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง ซงสนนษฐานวาตงขน โดยอาศยชอพนธไมชนดหนงในทงหญาแหงน คอตนแสลงใจ เปนไมยนตนขนาดใหญ ผลสกสแสด เมลดใหสารสตรคนน ซงเปนสารเบอเมา คาดวา ในสมยกอน มตนแสลงใจขนาดใหญ ขนอยเปนจ านวนมาก ประกอบกบสภาพภมประเทศเปน เนนสงๆ ต าๆ มปาหลายชนด และสตวปาชกชม จงตงชอวา “ทงแสลงหลวง ” ใหสมกบเปนพนททรวบรวมความหลากหลายของธรรมชาตไว (ส านกอทยานแหงชาต, 2555)

มตคณะรฐมนตร เมอวนท 7 ตลาคม 2502 ใหก าหนดปาทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก

และ จงหวดเพชรบรณ และปาอนๆ ในทองทจงหวดตางๆรวม 14 ปา เปนอทยานแหงชาต ในป พ.ศ.2503 กรมปาไม จงไดใหเจาหนาทไปท าการส ารวจและหมายแนวเขตปาทงแสลงหลวง เพอก าหนดใหเปนอทยานแหงชาต และไดน าเสนอคณะกรรมการอทยานแหงชาต ซงไดมมตเหนชอบใหก าหนดปา ทงแสลงหลวง เนอทประมาณ 801,000 ไร เปนอทยานแหงชาต โดยไดมพระราชกฤษฎกาก าหนดบรเวณทดนปาทงแสลงหลวงในทองท ต าบลวงนกแอน ต าบลชมภ ต าบลบานมง อ าเภอวงทอง ต าบลหนองกระทาว อ าเภอนครไทย จงหวดพษณโลก และ ต าบลทาพล อ าเภอเมอง ต าบลน าชน อ าเภอหลมสก ต าบลวงโปง อ าเภอชนแดน จงหวดเพชรบรณ ใหเปนอทยานแหงชาต ซงประกาศในราชกจจานเบกษาเลม 80 ตอนท 11 ลงวนท 29 มกราคม 2506 เปนอทยานแหงชาต ล าดบท 3 ของประเทศ ตอมากองทพภาคท 3 สวนหนา ไดมหนงสอท กห 0334/137 ลงวนท 7 มกราคม 2514 ขอใชพนทในเขต อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง ทหมบานเขกนอย อ าเภอนครไทย จงหวดพษณโลก เพอจดตงกองรอยชาวเขาอาสาสมคร กรมปาไม จงไดน าเสนออนกรรมการอทยานแหงชาต ในคราวประชมครงท 1/2514 เมอวนท 31 สงหาคม 2514 มมตเหนควรใหท าการเพกถอนพนทดงกลาวใหทางราชการทหาร โดยออกประกาศ พระราชกฤษฎกาใหเปนพนทหวงหามทางราชการทหาร ตอไป เพอประโยชนของประเทศชาต และประชาชน โดยไดมประกาศของคณะปฏวตฉบบท 357 ลงวนท 13 ธนวาคม 2515 เพกถอนเขตอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง บางสวน และก าหนดเขต อทยานแหงชาต ขนใหม รวมเนอทประมาณ 789,000 ไร เปนอทยานแหงชาต ซงประกาศใน ราชกจจานเบกษา เลม 89 ตอนท 190 ลงวนท 13 ธนวาคม 2515

9

ตอมาอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง ไดมหนงสอท 49/2517 ลงวนท 17 เมษายน 2517 รายงานวาตามประกาศของคณะปฏวตฉบบท 357 ลงวนท 13 ธนวาคม 2515 ก าหนดใหบรเวณทดนปาทงแสลงหลวงเปนอทยานแหงชาต จากการตรวจสอบของอทยานแหงชาต ปรากฏวาการประกาศมไดระบบางต าบลทเปนเขตอทยานแหงชาตไวดวย กรมปาไมจงไดน าเสนอคณะกรรมการอทยานแหงชาต ในคราวประชมครงท 5/2517 เมอวนท 10 กรกฎาคม 2517 มมตใหขยายบรเวณทดน สวนทมไดระบ ในประกาศคณะปฏวตใหถกตอง โดยมพระราชกฤษฎกาใหยกเลกประกาศ ของคณะปฏวต และก าหนดบรเวณทดนทงแสลงหลวงในทองท ต าบลวงนกแอน ต าบลชมภ อ าเภอวงทอง ต าบลทาพล อ าเภอเมอง ต าบลวงโปง อ าเภอชนแดน จงหวดเพชรบรณ เปนอทยานแหงชาต โดยประกาศในราชกจจานเบกษา เลมท 92 ตอนท 101 ลงวนท 27 พฤษภาคม 2518 รวมพนท 789,000 ไร 2. ทตงและอาณาเขต

อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง ตงอยในภาคเหนอตอนลาง บรเวณรอยตอของ 2 จงหวด คอ

พษณโลก และเพชรบรณ ระหวางเสนรงท 16 องศา 25 ลปดา - 16 องศา 57 ลปดาเหนอ และเสนแวงท 100 องศา 37 ลปดา – 101 องศา 00 ลปดาตะวนออก มเนอท 789,093.75 ไร หรอ 1,262.55 ตารางกโลเมตร แตตอมาไดกนพนทบางสวนออกเนองจากเปนทตงชมชนหรอเปนพนทหนวยงานราชการขอใชประโยชน จงเหลอพนทประมาณ 1,247 ตารางกโลเมตร หรอ 779,375 ไร

อทยาน แหงชาต ทอยใกลเคยง ไดแก อทยานแหงชาตภหนรองกลา ทางดานทศเหนอ

อทยานแหงชาตเขาคอ และอทยานแหงชาตน าหนาว ทางดานทศตะวนออก อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง มอาณาเขตครอบคลมพนท ในเขตอ าเภอนครไทย

อ าเภอวงทอง และอ าเภอเนนมะปราง จงหวดพษณโลก เขตอ าเภอหลมสก อ าเภอชนแดน อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ

3. ลกษณะทางกายภาพ อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง ตงอยบรเวณเทอกเขาเพชรบรณ ภมประเทศสวนใหญเปน

ภเขา และเทอกเขาสงทางทศตะวนออก ซงวางตวในแนวเหนอใต แลวคอยๆ ลาดไปทางทศตะวนตก เปนเนนเขา และเทอกเขาหนปน ทวางตวในแนวเหนอใต เชนกน แตมความสงนอยกวาทศตะวนออก ภเขาสวนใหญมลกษณะเปนภเขายอดดวน มทราบบนยอดเขา มความสงตงแต 400 - 1,003 เมตร จากระดบน าทะเลปานกลาง โดยมเขาปเปนยอดเขาทสงทสงทสดสง 1,003 เมตร พนทสวนใหญ เปนปา ซงประกอบดวย ปาเตงรง บรเวณรมถนนสายพษณโลก-หลมสก ดานทศเหนอของอทยาน -แหงชาตทงแสลงหลวง และบรเวณภเขาสงชน ทมความอดมสมบรณของดนต า ปาเบญจพรรณ

10

บรเวณรมล าน าเขก และดานทศตะวนตกของอทยาน แหงชาตทงแสลงหลวง บรเวณเขาหนองใหญ ตอนกลางของพนทอทยาน แหงชาตทงแสลงหลวง เปนปาดบชน ทมปาดบ เขา ขนแทรกอยบรเวณภเขาสง ทมความสงจากระดบน าทะเลปานกลางตงแต 800 เมตรขนไป เชน บรเวณเขาป เขาหลงโนนสน และเขาหลงถ า เปนตน สวนบรเวณทราบบนยอดเขาทความสง ตงแต 700 เมตรขนไป จะเปนลกษณะของทงหญาธรรมชาต ทมปาสนเขาลอมรอบ เชน บรเวณทงแสลงหลวง ทงนางพญาเมองเลน และทงโนนสน เปนตน

ลกษณะภมประเทศดงกลาว ท าใหเกดล าน ามากมายหลายสายทส าคญ ไดแก ล าน าเขก

คลองชมพ หวยกอก และหวยน าพรม เปนตน โดยเฉพาะล าน าเขก สามารถใชน าไดถง 635 ลานลกบาศกเมตรตอป

3.1 ลกษณะทางธรณ เปนลกษณะทประกอบดวยหนชน และหนแปร ซงแบงไดเปน 3 ประเภท คอ หนทราย

ครอบคลมพนทสวนใหญของอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง ถงประมาณรอยละ 75 ของพนททงหมด มอาณาบรเวณตงแตเหนอไปจดใต พนทดานตะวนตกบางสวนและพนทดานตะวนออกทงหมด หนดนดาน พบทางดานทศใตและทศตะวนตกบางสวน ครอบคลมพนทประมาณรอยละ 20 ของพนททงหมดและหนปน พบทางดานตะวนตกเฉยงใต บรเวณเขาหนปนแถวเขาชองพรกไทย ไปถงเขารองเรอตาหมน เปนพนทประมาณรอยละ 5 ของพนททงหมด

3.2 ลกษณะดน สวนใหญเปนลกษณะหนวยรวมของดนทลาดเชงซอน ซงมลกษณะเปนดนหลายชนด

รวมกนมทงดนตนจนถงดนลก มกพบในพนททมความลาดชนเกน รอยละ 25 ลกษณะดนเชนน จะครอบคลมพนทประมาณรอยละ 80 ของเนอททงหมด นอกจากนยงพบลกษณะดน ทเกดจากทดนภเขาขรขระถกกดกรอน ดนทเกดจากหนทราย หนวยรวมของดนชดหางฉตร หนวยรวมของดนชดก าแพงแสน และดนชดทามวง ดนชดเขาใหญทมการกดกรอน หนวยสมพนธของดน ชดทายางและดนชดลาดหญา หนวยรวมของดนชดดานซาย และดนชดเขาใหญ หนวยรวมของดนชดสตก และดน ชดวารณ และหนวยรวมของดนตะกอนหลายชนดปนกน ซงลกษณะดนดงกลาว พบกระจายอย เปนหยอมๆ ทางตอนเหนอ ตอนใต และทางตะวนตกบางสวน

3.3 ความลาดชนของพนท

11

ดวยสภาพพนทเปนภเขาสงทสลบกน มพนทถงรอยละ 56 ของอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงมความลาดชนสงกวารอยละ 30 ทเหลอรอยละ 35.4 มความลาดชนนอยกวารอยละ 10 และรอยละ 5.6 มความลาดชนในชวงรอยละ 10-30

3.4 ลกษณะทางอทกธรณ เปนขอพจารณาถงศกยของน าใตดน หรอน าบาดาล ทจะมได แบงออกเปน 3 บรเวณ

คอบรเวณทสามารถใหน าได 20-100 แกลลอนตอนาท เกดอยในรอยตอของชนหน หนวยภกระดงและชดหนน าพอง พบทางดานทศเหนอ และดานตะวนตกของอทยานฯ บรเวณทสามารถใหน า ไดประมาณ 20 แกลลอนตอนาท เกดอยในรอยตอของชนหน หนวยพระวหารและหนวยหนเสาขรว พบบรเวณดานตะวนตกของพนทอทยานฯ สวนบรเวณทสามารถใหน าไดปานกลาง 20 - 50 แกลลอนตอนาท เกดในรอยตอและรอยแยกของชนหนชนและหนแปร จะพบเปนพนทสวนใหญของ อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง

3.5 ลกษณะภมอากาศ

ในระหวางเดอนมนาคม - มถนายน เปนชวงทอณหภมสงสดประมาณ 29 องศาเซลเซยส

ฤดฝนระหวางเดอนพฤษภาคม - ตลาคม มปรมาณน าฝนอยในชวง 1,300-1,700 มลลเมตรตอป โดยมปรมาณมากทสดในเดอนกนยายน และในฤดหนาว ระหวางเดอนพฤศจกายน-กมภาพนธ โดยทวไปอากาศจะหนาวเยนมากเหมาะแกการไปทองเทยว

4. ทรพยากรธรรมชาต

พชพนธและปาไม ลกษณะของสงคมพชและปาไมบรเวณอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง แบงออกไดเปน 6 ชนด คอ

4.1. ปาดงดบ (Tropical Evergreen Forest) 4.1.1 ปาดงดบชน (Rain Evergreen Forest) เปนปาทขนปกคลม พนทสวนใหญ

ของอทยานฯ ลกษณะเปนปาไมใบเขยวตลอดป ประกอบดวยไมหลายชนความสง มไมพนลางเปนพวก หวาย ปาลม พนธไมตระกลขงขา ตระกลบอนและพวกเฟรนตางๆ สวนตามล าตน และไมใหญอดมไปดวย กลวยไม เฟรน กาฝาก และพนธไมอนๆ อกหลายชนด ปาชนดนมไมทมคาทางเศรษฐกจหลายชนด เชน ยางแดง ตะไครตน บนนาค อบเชย ยมหอม ตะเคยนทอง กฤษณา เปนตน บรเวณทจะพบปาชนดนไดเปนบรเวณทมความชนสงและมน าตลอดปเชน บรเวณลมน าปอยและล าน าเขก

12

4.1.2 ปาดบเขา (Hill Evergreen Forest) เปนปาดบทขนอยถดจากปาดบชนขนไปบรเวณยอดเขาสง ตงแตระดบ 800 เมตรขนไป เนองจากเปนบรเวณยอดเขาสง อากาศชนและหนาวเยนตลอดป พนธไมทขนอยสวนใหญเปนไมสกลกอตางๆ สวนตามตนไมจะมกลวยไม และพชพวก Epiphyte และ Parasite ตางๆ เกาะอยบรเวณทจะพบปาชนดนไดเปนบรเวณเขาสงๆ เชน เขาป เขาหลงโนนสน และเขาไผ

4.2 ปาสนเขา (Pine Forest) เปนปาทพบในท สงจากระดบน าทะเลปานกลาง 700-900

เมตร ลกษณะเปนปาโปรง มไมสนสองใบเปนไมหลก บางแหงจะพบไมเหยงกราดขนปะปนอยอยางหนาแนน สวนไมพนลางเปนพวกเฟรนและหญา ซงสวนใหญเปนหญาคา ปาชนดนจะพบไดบรเวณรอบๆ ทงหญาธรรมชาต ซงสวนใหญเปนหญาคา ไดแก ทงแสลงหลวง ทงโนนสน ทงพญาเมองเลน

4.3 ปาเบญจพรรณ (Mixed Deciduous Forest) เปนปาโปรงผลดใบในหนาแลง ขนอยบรเวณไหลเขาตอจากปาดบ มพนธไมขนปะปนกนหลายชนด ซงสวนใหญเปนไมมคาทางเศรษฐกจเชน มะคาโมง แดง ชงชน ซอ เปนตน สวนไมพนลางเปนพวกไผตางๆ บรเวณทจะพบปาชนดนได คอ คลองเขกใหญ เขารองเรอตาหมน เขาตกบาตร และเขาหวทงพญา

4.4 ปาเตงรง (Dry Dipterocarp Forest) เปนปาโปรงขนอยบรเวณทแหงแลง ความอดม

สมบรณของดนต า หนาดนตน เปนดนกรวดหรอลกรงผสม ตนไมทขนอยจงมลกษณะแคระแกรน และมความสงไมมากนก พนธไมทส าคญไดแก เตง รง เหยงกราด และรกฟา เปนตน สวนไมพนลางเปนพวกหญาเพก บรเวณทจะพบปาชนดนได ไดแก บรเวณน าปอยใหญ เขาทรงอายองและเขางอบนอย เปนตน

4.5 ทงหญาธรรมชาต (Savannah) ลกษณะเปนทงหญาธรรมชาตขนาดใหญ มหญาขนอย

อยางหนาแนนหลายหลากชนด เชน หญาคา หญาลกลม หญาขน หญาคมบาง เปนตน 4.6 ไรราง (Abandoned Area) เปนลกษณะสภาพปาทถกท าลายลง เพอใชท าการเกษตร

ตอมาถกทงราง จงมพวกหญาและไมพมเขายดครองพนทแทน สภาพเชนนจะพบไดบรเวณสองขางทางถนนสายพษณโลก-หลมสกและบรเวณชายปาดานทตดกบหมบาน 5. ทรพยากรสตวปา

สตวปาทพบในเขตอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จ าแนกได 3 จ าพวก คอ 5.1 สตวเลยงลกดวยนม ในกลมนมสตวชนดหายากอย 7 ชนดคอ ชางปา หมควาย กระทง

เสอดาว ลงเสน และชะนธรรมดา บรเวณทพบสวนใหญจะเปนปาดบแถบเขาป เขาแคและเขาหลงโนนสน

13

5.2 สตวปกหรอสตวจ าพวกนก ในกลมนมสตวชนดหายากและชนดมคณคาทางเศรษฐกจ เปนทนยมเลยงกนในปจจบน มอยดวยกน 7 ชนด คอ ไกฟาพญาลอ นกโกโรโกโส นกหวขวานใหญ - สเทา นกเสอแมลงหวขาว นกขนทอง และนกกะรางคอด า บรเวณทพบจะเปนปาดบ ปาเบญจพรรณและบรเวณทงหญาใหญๆทส าคญ เชน บรเวณหวยขอนแกน หวยน าเงน ทงพญาและทงแสลงหลวงเปนตน

5.3 สตวเลอยคลาน ในกลมนมสตวชนดหายากทส าคญอยพยงชนดเดยว คอ เตาปล ซงอาศยอยในบรเวณล าน าเขก และล าหวยทไหลลงสล าน าเขก แตปจจบนเหลออยไมมากนก

6. การใชประโยชนทดน

สภาพการใชประโยชนทดน บรเวณโดยรอบอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง สวนใหญ เปนพนทเกษตรกรรม บางสวนเปนปาไม และไรรางสลบกนไป สวนพนทชมชนสวนใหญจะปรากฏ เปนหยอมๆ กระจายทวพนท ทางดานทศเหนอ และทศตะวนออกของอทยานแหงชาต สวนใหญมการปลกพชไร เชน มนส าปะหลง ขาวโพด ถวตางๆ รวมทงขาวไร และบรเวณพชผกทมแหลงน า สวนใหญของทางทศตะวนตกเฉยงใต จะเปนนาขาว รองลงมาคอพชไร ถงแมสภาพโดยทวไป จะเปนท ลกคลนลอนลาด ถงลกคลนลอนชน แตการปลกไมผล หรอไมยนตน ยงไมเปนทนยมนก สวนในเขตอทยานแหงชาต พนทสวนใหญเปนปาธรรมชาต มทงหญาธรรมชาตสลบขนเปนบางบรเวณ นอกจากนทางทศเหนอและทศตะวนตกเฉยงเหนอ จะปรากฏเปนพนทไรรางบรเวณกวาง ซงเกดจากการบกรกแผวถางของราษฎร การสรางถนนพษณโลก-หลมสก ตลอดจนยทธวธ ในการท าสงคราม กบผกอการรายคอมมวนสต ในชวงป 2513-2524

ส าหรบการเปลยนแปลง การใชประโยชนทดนในระยะทผานมา ปรากฏวาพนทปาไมไดถก

แผวถาง เปลยนพนทเกษตรกรรมมากกวา การใชประโยชนอน เนองจากมราษฎรอพยพเขามาอยอาศย ท ากน บรเวณนคอนขางสง และมแนวโนมทจะเกดขนในลกษณะเชนนตอไป จนกวาพนทจะอมตวการตงถนฐานของราษฎรเหลาน ยงกระจดกระจายอยมาก ซงท าใหขอจ ากดในการบรการพนทตางๆ ของรฐตองลงทนสง

14

ภาพท 1 แผนทสงเขปอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง

15

ขอมลเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง เสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง ตงอยบรเวณทท าการอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง ทองท หมท 9 ต าบลบานแยง อ าเภอนครไทย จงหวดพษณโลก สภาพพนททวไปภายในเสนทาง ประกอบดวยปาดบแลง และปาเบญจพรรณ มพรรณไมและสตวปา นานาชนด ใหไดศกษาหาความรซงทางอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง ไดจดท าจดสอความหมายธรรมชาต จ านวน 15 สถาน ประกอบดวย 1) กฤษณา 2) ไทร 3) ยางแดง 4) ปาดบแลง 5) ตะเคยนทอง 6) หนทราย 7) ไผ 8) น ามนยาง 9) ปาซบน า 10) กวาวเครอขาว 11) พรมแดนปา 12) ไผขาวหลาม 13) ปาเบญจพรรณ 14) หน ไลเคน มอส เฟน และ 15) ชนดน (เอกภาพ, 2553) ความยาวของเสนทางแบงเปน 3 ระดบ คอ เสนทางศกษาธรรมชาตยางแดงระยะทาง 1.6 กโลเมตร ใชเวลาเดนทางประมาณ 1-2 ชวโมง มจดสอความหมายธรรมชาต 7 สถาน ประกอบดวย 1) กฤษณา 2) ไทร 3) ยางแดง 4) ปาดบแลง 5) ตะเคยนทอง 6) หนทราย และ 7) ไผ เสนทางศกษาธรรมชาตยางแดงระยะทาง 2.5 กโลเมตร ใชเวลาเดนทางประมาณ 2-3 ชวโมง มจดสอความหมายธรรมชาต 10 สถาน ประกอบดวย 1) กฤษณา 2) ไทร 3) ยางแดง 4) ปาดบแลง 5) ตะเคยนทอง 6) น ามนยาง 7) ปาซบน า 8) กวาวเครอขาว 9) พรมแดนปา และ 10) ไผขาวหลาม เสนทางศกษาธรรมชาตยางแดงระยะทาง 3.5 กโลเมตร ใชเวลาเดนทางประมาณ 3-4 ชวโมง มจดสอความหมายธรรมชาต 12 สถาน ประกอบดวย 1) กฤษณา 2) ไทร 3) ยางแดง 4) ปาดบแลง 5) ตะเคยนทอง 6) น ามนยาง 7) ปาซบน า 8) กวาวเครอขาว 9) พรมแดนปา 10) ปาเบญจพรรณ 11) หน ไลเคน มอส เฟน และ 12) ชนดน

16

ภาพท 2 จดสอความหมายธรรมชาตบรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง ทมา: เอกภาพ (2553)

17

ผลงานการศกษาและวจยทเกยวของ วนด (2539) กลาววา สมนไพรเปนสงทคนเคยกบคนไทยมานานแลวทงในดานบ าบดเปนยา

รกษาโรค เปนอาหาร และเปนสวนประกอบของเครองส าอาง แมบางชวงเวลาอาจท าใหความสนใจลดลงไปกตาม แตในปจจบนกไดความสนใจอกครงอยางไรกตามยงมบคคลอกจ านวนมากทยงไมกลาใชสมนไพร บางคนอยากจะลองแตกไมทราบวาจะใชอยางไร อกทงไมรจกสมนไพรนนๆ จงไดจดท า ชดความรเพอชมชน โดยเนนเรองสมนไพรใกลตว หาไดงาย และวธการใชอยางถกตอง ทงนเพอใหการใชสมนไพรไดดตามความตองการ สมนไพร จ านวน 70 ชนดนทไดจดท าขนมานนไดมการน าไปทดลองรกษากบผปวยมาแลว ดงนนผอานจะไดขอมลทมหลกฐานทางวทยาศาสตรยนยน ท าใหสามารถเลอกใชสมนไพรดวยความมนใจยงขน

สมเกยรต (2541) ไดศกษาการใชประโยชนพชสมนไพรของชาวบานชมชนแมตาว อ าเภอแมสอด

จงหวดตาก พบวามภมปญญาทองถน ในการใชสวนของพชสมนไพรทมในปาชมชน เปนยารกษา โรคตางๆ รวมถงเปนยาบ ารงก าลง โดยใชสวนตางๆ ของพช เฉพาะสวนทมสรรพคณทางยามาใชประโยชน จ านวน 32 ชนด เชน หวา แสลงใจ ผกหวาน กระโดน แดง กวาว ตนนก ยอปา สมอพเภก แผนดนเยน ยานาง มะระขนก หญาคา เปนตน

ประวต และคณะ (2548) ศกษาการเสรมสมนไพรไทยตอสมรรถภาพการผลตไกพนเมอง

แบงการทดลองออกเปน 2 การทดลอง การทดลองท 1 ศกษาการเสรมสมนไพรไทยเชงเดยว ทมผลตอสมรรถภาพการผลตไกพนเมอง โดยจดการทดลองตามแบบ 4 x 5 Factorial in RCBD ซงม 2 ปจจย คอ ปจจย A ม 4 ระดบ ไดแก ยาปฏชวนะ Chlorotetracyclin, ฟาทะลายโจร , บอระเพด และทองพนชง ปจจย B ม 5 ระดบ ไดแกการใหยาปฏชวนะ หรอสมนไพรแตละชนด โดยการละลายน าใหไกกน ในระดบ 0.1, 0.2, 0.3, 0.4 และ 0.5 กรมตอน า 1 ลตร ใชระยะเวลาเลยงประมาณ 13 สปดาห จากการทดลองพบวา อตราการเจรญเตบโตของไกพนเมอง ทเสรมสมนไพรแตละชนดในน าดม โดยใหในระดบทแตกตางกน ในแตละระยะของการเลยง มความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญ ทางสถต (P>0.05) มแนวโนมวาสมนไพรฟาทะลายโจร ใหผลดกวาสมนไพรชนดอน และระดบ ทเหมาะสม คอ 0.2 ถง 0.3 กรมตอน า 1 ลตร ประสทธภาพในการเปลยนอาหารเปนเนอ มความแตกตางกน อยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) มแนวโนมวาสมนไพรฟาทะลายโจร ใหผลดในชวงสปดาหท 1 - 4 ยาปฏชวนะใหผลดในชวงสปดาหท 4 - 8 และทองพนชงใหผลดในชวงท 8 - 12 สวนระดบทเหมาะสม คอ 0.2 ถง 0.3 กรมตอน า 1 ลตร ประสทธภาพการใชอาหาร มความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) มแนวโนมวา สมนไพรฟาทะลายโจร ใหผลดในชวงสปดาหท 1 - 4 ยาปฏชวนะใหผลดในชวงสปดาหท 4 - 8 และทองพนชงใหผลดในชวงท 8 - 12 สวนระดบ ทเหมาะสม คอ 0.2 ถง 0.3 กรมตอน า 1 ลตร และอตราการรอดชวตของไกพนเมอง ตลอดระยะเวลาศกษา มความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) มแนวโนมวาสมนไพร ฟาทะลายโจร ใหผลดเทากบยาปฏชวนะ และสมนไพรชนดอน สวนระดบทเหมาะสม คอ 0.4 และ 0.2 กรมตอน า 1 ลตรการทดลองท 2 ศกษาการเสรมสมนไพรไทยเชงต ารบ ทมผลตอสมรรถภาพ

18

การผลตไกพนเมอง โดยท าการวางแผนการทดลองแบบสมตลอด (Completely Randomized Design; CRD) ม 4 ทรทเมนต คอ ยาปฏชวนะChlorotetracyclin 1.0 มลลลตรตอน า 1 ลตร กบต ารบสมนไพร ซงประกอบดวย บอระเพด + ฟาทะลายโจร + กระเทยม + น าตาลทรายแดง 5 กโลกรม หมกไวนาน 1 เดอน แลวผสมในน าใหไกกนในระดบ 1.0, 2.0 และ 3.0 มลลลตรตอน า 1 ลตร ใชระยะเวลาเลยงประมาณ 13 สปดาห จากการทดลองพบวา อตราการเจรญเตบโตของ ไกพนเมอง ประสทธภาพในการเปลยนอาหารเปนเนอ ประสทธภาพการใชอาหารของไกพนเมอง ทไดรบการเสรมสมนไพรเชงต ารบในน าดม เปรยบเทยบกบยาปฏชวนะในระดบทแตกตางกน ในแตละระยะของการเลยง มความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) มแนวโนมการเสรมต ารบสมนไพรในระดบทเหมาะสม คอ 2.0 มลลลตรตอน า 1 ลตร ในสปดาหท 1 - 8 สวนยาปฏชวนะใชระดบ 1.0 มลลลตรตอน า 1 ลตร ในสปดาหท 8 - 12 ส าหรบอตราการรอดชวตของไกพนเมองตลอดระยะเวลาศกษา พบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) โดยการเสรมยาปฏชวนะในระดบ 1.0 มลลลตร มแนวโนมท าใหอตราการรอดชวตสงกวาการเสรมต ารบสมนไพรในระดบตางๆ ทงนอาจเนองมาจากเมอสตวไดรบความเครยดสง จะตอบสนองตอยาปฏชวนะไดด

คมกรช และคณะ (2552) ศกษาพฤกษศาสตรพนบานของชาวมเซอด า บานหวยปลาหลด

ต าบลดานแมละเมา อ าเภอแมสอด จงหวดตาก ผลการศกษาจากการประเมนพฤกษศาตรพนบานแบบเรงดวน (REA) โดยการสมภาษณราษฎรผทเกบหาและใชประโยชนพชพรรณธรรมชาต ผลจากการประเมนพบวา ราษฎรมภมปญญาทองถนในการเลอกใชประโยชน จากพชพรรณธรรมชาตเปนอยางด ผลจากการส ารวจพบวาพชพรรณทราษฎร เกบหามาใชประโยชน มจ านวนรวมทงสน 200 ชนด 82 วงศ สามารถจ าแนกตามลกษณะการใชประโยชนไดเปน 6 ลกษณะคอ พชอาหารจ านวน 68 ชนด 43 วงศ พชสมนไพรจ านวน 122 ชนด 63 วงศ ไมทอนไมกอสรางจ านวน 14 ชนด 12 วงศ ไมฟนและถานจ านวน 6 ชนด 6 วงศ การใชประโยชนในลกษณะอนๆ ทวไป จ านวน 19 ชนด 15 วงศ และพชทปลก เพอฟนฟสภาพแวดลอมจ านวน 4 ชนด 4 วงศ การวางแปลงตวอยางในปาเบญจพรรณ พบพรรณพช ทราษฎรสามารถเกบหาเพอใชประโยชน จ านวนรวมทงสน 66 ชนด 40 วงศ โดยพบชนดพรรณพช ทราษฎรใชประโยชนในฤดฝนจ านวน 63 ชนด 40 วงศ และชนดพรรณพชทราษฎรใชประโยชนใน ฤดหนาว จ านวน 57 ชนด 33 วงศ พชเดนทมคาดชนความส าคญทางนเวศสงสดทปรากฏในปาเบญจพรรณชวงฤดฝน ไดแก กระเจยว (Curcuma sessilis Gage) รองลงมาไดแก มะขามปอม (Phyllanthus emblica L.) หสคณ (Micromelum minutum (G.Forst.)) มคาดชนส าคญ เทากบ 14.20, 9.22 และ7.32 ตามล าดบ และในชวงฤดหนาวไดแก มะขามปอม (Phyllanthus emblica L.) รองลงมาไดแก เขมปา ( Ixora cibdela Craib.) และหสคณ (Micromelum minutum (G.Forst.)) มคาดชนส าคญ เทากบ 12.35, 10.09 และ 8.09 ตามล าดบ การวางแปลงตวอยางในปาดบแลง พบพรรณพช ทราษฎรเกบหาและใชประโยชน จ านวน 54 ชนด 36 วงศ โดยพบชนดพรรณพชทราษฎรใชประโยชน ในฤดฝนจ านวน 54 ชนด 36 วงศ และชนดพรรณพชทราษฎรใชประโยชน ในฤดหนาวจ านวน 46 ชนด 32 วงศ ส าหรบพชเดนทมคาดชนความส าคญทางนเวศสงสด ทปรากฏในปาดบแลงชวงฤดฝน ไดแก ชะเนยง (Archidendron jiringa (Jack)I.C. Neilsen) รองลงมาไดแก ตางหลวง (Trevesia plamata (Roxb. Ex Lindl,)) และหนามไขป (Rubus rugosus Sm.) มคาดชนส าคญ เทากบ

19

12.35, 11.30 และ 8.83 ตามล าดบ และในชวงฤดหนาวไดแก ชะเนยง (Archidendron jiringa (Jack)I.C. Neilsen) รองลงมาไดแก ตางหลวง (Trevesia plamata (Roxb. Ex Lindl,)) และสาบเสอ (Chromolaena odoratum (L.) R.M.King.) มคาดชนส าคญ เทากบ17.17, 13.17 และ 10.30 ตามล าดบ

มลนธโครงการหลวง (2552) องคความรเรองพชปาทใชประโยชนทางภาคเหนอของไทย เลม

1 - 3 ไดรวบรวมรายชอ พรรณพชตางๆ ทชาวเขาในเขตพนทท าการโครงการหลวงใชประโยชน และตรวจคนเอกสารตางๆ ทมผท าการวจยเอาไวเพอใหไดองคความรทสมบรณทสดเทาทจะท าได ทงในดานชอวทยาศาสตร ชอทองถน ลกษณะพช การขยายพนธ ถนทพบ การใชประโยชนของชาวเขา การใชประโยชนของชาวบานพนลาง การใชประโยชนของชาวบานในตางประเทศ คณคาตางๆ ทใชประโยชน ฤทธทางเภสชวทยา บทบาททางนเวศวทยา และสารในพช และการใชประโยชนของพช แตละชนด เพอใหไดองคความรในทกๆ ดาน และการใชประโยชนจากทรพยากรอยางคมคา พชปา ในทนนนหมายถง พชทงหลายทขนอยในปาธรรมชาตหรอปาปลกทชาวเขา และชาวบานพนลาง ไดน ามาใชประโยชนเพอการยงชพ แตมพชบางชนดซงเปนสวนนอยแตเดมเปนพชปลกตอมาไดกระจายพนธเขาไปในปากลายเปนพชทอยตามธรรมชาตในปา และชาวเขาไดน ามาใชประโยชน โดยไมไดปลกขนมาเองกรวบรวมพชเหลานไวดวย ซงไดรวบรวมไวเปนจ านวน 452 ชนด ทงนยงไมไดรวมพชทชาวเขาปลกเอง และชาวพนลางปลกเพอใชบรโภค และเพอขายแตกระบไวโดยยอ เพอประกอบเปนความรส าหรบผทจะใชประโยชนจากต าราไวดวย

ทรงธรรม และคณะ (2554) ศกษาเรองการใชประโยชนพรรณพชของชมชนทองถนบรเวณ

แนวเชอมตอเทอกเขาตะนาวศร ดานตอนบนของอทยานแหงชาตเฉลมพระเกยรตไทยประจน ผลการศกษา พบวาราษฎรมภมปญญาทองถน ในการเลอกใชประโยชนจากพรรณพชทหลากหลาย ซงสามารถจ าแนกตามลกษณะการใชประโยชน ไดเปน 5 ลกษณะ คอ พชอาหาร พชสมนไพร ไมทอน ไมฟน และถาน และพชทใชประโยชนในลกษณะอนๆ ทวไป ผลการส ารวจพบวา พชพรรณทราษฎรเกบหามาใชประโยชน มจ านวนรวมทงสน 356 ชนด 95 วงศ โดยมการใชประโยชนในลกษณะของพชอาหาร มจ านวน 148 ชนด 69 วงศ การใชประโยชนพรรณพชเพอเปนยาสมนไพร มจ านวนทงหมด 207 ชนด 79 วงศ การใชประโยชนไมเพอเปนการกอสรางบานเรอน หรอท าเสารว คอกสตวและสงกอสรางอนๆ จ านวน 37 ชนด 12 วงศ การใชประโยชนพรรณพชในลกษณะของฟนหรอถาน พบวา โดยสวนมากจะเกบหาไมลมขอนนอนไพรจากปา โดยทชนดของไมฟนและถานทสามรถระบการเกบหาคอนขางบอย พบวามจ านวนทงหมด 38 ชนด 35 วงศ

20

อปกรณและวธการ

อปกรณ

1. ขอมลพนฐานของอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง 2. คอมพวเตอรทมโปรแกรมดาน GIS พรอมภาพTopo 1:50,000 3. อปกรณเครองเขยน เชน ดนสอ ปากกา ยางลบ สมดบนทก 4. คมอ หนงสอ ต าราสมนไพร 5. แผนทมาตราสวน 1: 300,000 6. กลองถายรปหรออปกรณบนทกภาพ 7. อปกรณส าหรบเกบตวอยางพรรณไมทไมสามารถจ าแนกได ( Unidentification plant

species) เชน แผงอดพรรณไม กระดาษฟาง แอลกอฮอล ขวดเกบตวอยางพรรณพช ฯลฯ เพอใชตรวจสอบชนดพนธ

8. เครองจบพกดทางภมศาสตร (GPS)

21

วธการ การศกษา และส ารวจความหลากหลายทางชวภาพของพชสมนไพร บรเวณเสนทางศกษา

ธรรมชาต ยางแดง ในอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก ไดท าการส ารวจขอมลภาคสนามโดยมวธการ ดงน

1. คดเลอกและก าหนดขอบเขตของพนทศกษาในทน คอ บรเวณเสนทางเดนศกษา ธรรมชาต

ยางแดง ระยะทางเดนประมาณ 1.6 กโลเมตร บรเวณทท าการอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง ทองท หมท 9 ต าบลบานแยง อ าเภอนครไทย จงหวดพษณโลก

2. ส ารวจโดย ใชวธการเดนส ารวจทงสองขางทาง ระยะหางจากเสนทางเดนศกษาธรรมชาต

ยางแดง ขางละประมาณ 5 เมตร และในระยะทสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา 3. จดบนทกขอมลพชสมนไพรทพบภายในบรเวณพนทศกษา และเกบขอมลชอทวไป

ชอวทยาศาสตร วงศ ลกษณะเดน รปชวตของพชสมนไพร การขยายพนธ ลกษณะพนททพบพชดงกลาว คณประโยชนทไดของพชสมนไพรแตละชนด รวมไปถงสรรพคณการรกษาโรค รส สวนทใชในการปรงยา พรอมเกบตวอยางพชสมนไพร ทไมสามารถจ าแนกชนดพนธได เพอน ามาตรวจสอบหรอเปรยบเทยบขอมลจากหนงสอ สมนไพรไทย

25

ผลและวจารณ

ผล ผลการศกษา และส ารวจความหลากหลายทางชวภาพของพชสมนไพร บรเวณเสนทาง

ศกษาธรรมชาตยางแดง ระยะทางเดน ประมาณ 1.6 กโลเมตร บรเวณทท าการอทยานแหงชาต ทงแสลงหลวง ทองท หมท 9 ต าบลบานแยง อ าเภอนครไทย จงหวดพษณโลก (ภาพท 3) พบพชสมนไพร จ านวน 72 ชนด 44 วงศ (ตารางท 1) โดยผลการศกษาแบงเปน 5 ดาน คอ

1. รปชวต (Life form) 2. สวนทน ามาปรงเปนยาสมนไพร 3. รส 4. สรรพคณการรกษาโรคแยกตามวธใช 5. สรรพคณการรกษาโรคแยกตามโรค และอวยวะในรางกายของมนษย

26

ภาพท 3 เสนทางศกษาและส ารวจความหลากหลายทางชวภาพของพชสมนไพร บรเวณเสนทาง ศกษาธรรมชาตยางแดง ระยะทางเดนประมาณ 1.6 กโลเมตร

27

ตารางท 1 ชนดพรรณพชสมนไพรทส ารวจพบ ชอสามญ/ ชอพนเมอง

ชอวทยาศาสตร วงศ รปชวต สวนทน า มาปรงเปนยา

สมนไพร

รส สรรพคณ การรกษาโรค แยกตามวธใช

สรรพคณการรกษาโรค แยกตามโรค

และอวยวะในรางกายมนษย 1. แซมาทะลาย Evycibe pariculata Roxb. CONVOLVULACEAE C เถา จด ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ยารกษาภายใน รกษาโรคผวหนง

เบาหวาน

แกรอนใน แกพษรอน ดบพษทงปวง

บ ารงรางกาย บ ารงน านม บ ารงโลหต

ปวด เคลด ขด ช าใน เสนเอนตง

2. ก าลงชางเผอก Stephania rotunda Lour. MENISPERMACEAE C หว ขม ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ใบ ขม ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด

ดอก ขม รกษาแผลสด แผลเรอรง สมานแผล

เถา ขม แกมะเรงทกชนด ,แกโรคเบาหวาน


แกผนคนตามรางกาย

โรคเกยวกบระดของสภาพสตร

28

ตารางท 1 (ตอ) ชอสามญ/ ชอพนเมอง


สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 3. สบเลอด Stephania venosa (Blume) Spreng. MENISPERMACEAE C หว ขม ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ใบ ขม ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด

ดอก ขม รกษาแผลสด แผลเรอรง สมานแผล

เถา ขม แกมะเรงทกชนด

เบาหวาน




4. กฤษณา Aquilaria crassna Pierre ex H. Lec. THYMELAEACEA T เนอไม - ยารกษาภายใน ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

29



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 5. โคคลาน Anamirta cocculus MENISPERMACEAE S เถา เอยน ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

(Linne) Wight et Arnolt ผล ขม ยารกษาภายใน รกษาแผลสด แผลเรอรง สมานแผล

เมลด ขม แกหวใจ ตบ ปอด ไต มาม พการ

ราก เอยน ขบนว ขบปสสวะ



6. คนทา สฟน Harrisonia perforata (Blanco) Merr. SIMAROUBACEAE C ราก ขม ยารกษาภายใน แกไข ดบพษไขทกชนด

7. รางแดง Ventilago Calyculata Ful. RHAMNACEAE C เถา รอน ยารกษาภายใน ขบนว ขบปสสวะ


8. เนระพสไทย คางคาวด า

Tacca chantrieri Andr. TACCACEAE H หว เหงา สขม ยารกษาภายใน บ ารงรางกาย บ ารงน านม บ ารงโลหต

แกความดนโลหต สง ต า


30



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 9. สรามะรด Cinnamomum subavenium Miq. LAURACEAE T ใบ รอน ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ราก รอน ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด


10. โกฐจฬาลมพา Artemisia annua L. COMPOSITACE H ตน รอน ยารกษาภายนอก แกหด อสก อใส ด าแดง

ยารกษาภายใน

11. เตารง Caryota mitis Lour. PALMACEAE T ราก ขม ยารกษาภายใน แกหวใจ ตบ ปอด ไต มาม พการ



12. ตรชวา Clerodendrum serratum ACANTHACEAE S ตน เฝอน ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

(L.) Moon var. wallichii C.B.Clarke ยารกษาภายใน รกษาแผลสด แผลเรอรง สมานแผล

แกโรคทวารหนกทกชนด

ขบนว ขบปสสวะ


31



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 13. คดเคา Oxyceros horridus Lour. RUBIACEAE C ใบ เฝอน ยารกษาภายใน แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

(Randia siamensis Craib) ดอก ขม ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ผล เฝอน โรคทางเดนอาหารทกชนด

เปลอก ฝาด โรคเกยวกบระดของสภาพสตร

ตน เฝอน

เนอไม รอน

14. มะกา Bridelia ovata Decne. EUPHORBIACEAE T ใบ ขม ยารกษาภายใน แกไข ดบพษไขทกชนด

เปลอก ฝาด แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

แกน ขม ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

โรคทางเดนอาหารทกชนด

แกหวใจ ตบ ปอด ไต มาม พการ

15. วานน า Acorus calamus L. ARACEAE H ใบ เผด ยารกษาภายนอก โรคทางเดนอาหารทกชนด

เหงา รอน ยารกษาภายใน บ ารงรางกาย บ ารงน านม บ ารงโลหต


32



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 16. กระดกไกขาว Juticia gendarussa Linn. ACANTHACEAE S ใบ เอยน ยารกษาภายนอก แมลงกด ตอย แกพษตางๆ

ยารกษาภายใน แกรอนใน แกพษรอน ดบพษทงปวง

17. กระดกไกด า Gendarussa vulgaris Nees ACANTHACEAE S ใบ เยน ยารกษาภายนอก แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

ยารกษาภายใน ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

รกษาโรคผวหนง

แมลงกด ตอย แกพษตางๆ

18. เรว Alpinia allughas Rosc. ZINGIBERACEAE H ใบ ปรา ยารกษาภายนอก แกไข ดบพษไขทกชนด

ดอก ปรา ยารกษาภายใน แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

ผล เผด โรคทางเดนอาหารทกชนด

เมลด ปรา แกโรคทวารหนกทกชนด

ตน รอน ขบนว ขบปสสวะ

ราก ปรา แกผนคนตามรางกาย


33



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 19. มะค าดควาย Sapindus emarginatus Wall. SAPINDACEAE T ใบ ขม ยารกษาภายนอก แกไข ดบพษไขทกชนด

ดอก เยน ยารกษาภายใน รกษาโรคผวหนง

เมลด เฝอน แกโรคทวารหนกทกชนด

ตน ขม แกรอนใน แกพษรอน ดบพษทงปวง

เปลอก ขม แกผนคนตามรางกาย

ราก ขม

ผล ขม

20. มะเดอปลอง Ficus hispida Linn.f. MORACEAE T เปลอก ฝาด ยารกษาภายนอก แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

ราก เฝอน ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด

แกโรคไขขอ กระดกตางๆ



34



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 21. ธรณสาร Phyllanthus pulcher

Wall. ex Müll.Arg. EUPHORBIACEAE T ราก จด ยารกษาภายใน แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

โรคทางเดนอาหารทกชนด แกซางตาลขโมย


22. พญาไรใบ Sarcostemma acidum (Roxb.) Voigt. ASCLEPIADACEAE C ราก หวาน ยารกษาภายนอก แกไข ดบพษไขทกชนด

เถา ขม ยารกษาภายใน ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

น ายาง เยน โรคตา ทกชนด


23. สมปอย Acacia concinna (Willd.) DC. LEGUMINOSAE S ราก เปรยว ยารกษาภายนอก แกไข ดบพษไขทกชนด

ดอก รอน ยารกษาภายใน แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

ฝก เปรยว ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

โรคตา ทกชนด

35



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 24. ก าลงววเถลง Anaxagorea luzonensis A.Gray ANNONACAE T ราก รอน ยารกษาภายใน แกโรคไขขอ กระดกตางๆ

เนอไม ฝาด เปนยาอายวฒนะ



25. ก าลงเสอโครง Betula alnoides BETULACEAE T เนอไม รอน ยารกษาภายใน แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

Buch.-Ham.ex G.Don เปลอก ฝาด เปนยาอายวฒนะ



26. เกลดปลาชอน Phyllodium pulchellum FABACEAE S ใบ จด ยารกษาภายนอก แกไข ดบพษไขทกชนด

(Lour.) Desv. ราก เฝอน ยารกษาภายใน ขบนว ขบปสสวะ


36



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 27. กระตงบาย Leea indica (Burm.f.) Merr. LEEACEAE S ราก เยน ยารกษาภายนอก แกไข ดบพษไขทกชนด

ยารกษาภายใน แกรอนใน แกพษรอน ดบพษทงปวง



28. พลคาว Houttuynia cordata Thunb SAURURACEA H ตน เผด ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ยารกษาภายใน รกษาแผลสด แผลเรอรง สมานแผล


โรคตดตอทางเพศสมพนธ

29. เปลาหลวง Croton joufra ROXB. EUPHORBIACEAE T ใบ รอน ยารกษาภายนอก โรคทางเดนอาหารทกชนด

เปลอก รอน ยารกษาภายใน ขบ ถายพยาธ ทกชนด

ดอก รอน แกผนคนตามรางกาย

ผล รอน

แกน รอน

ราก รอน

37



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 30. เปลาใหญ Croton oblongifolius ROXB. EUPHORBIACEAE T ใบ รอน ยารกษาภายนอก แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

ดอก รอน ยารกษาภายใน ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ผล รอน โรคทางเดนอาหารทกชนด

เปลอก รอน ใชรกษาโรคผวหนงทกชนด

กระพ รอน ขบ ถายพยาธ ทกชนด

เนอไม รอน แกโรคทางทวารหนกทกชนด

แกมะเรงทกชนด



โรคเกยวกบระดของสตร

38



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 31. เขยตายแมยาย ชกปรก

Glycosmis cochinchinensi Pierre.

RUTACEAE S ดอก รอน ยารกษาภายนอก แกไขดบพษไขทกชนด

ผล รอน ยารกษาภายใน ใชรกษาโรคผวหนงทกชนด

เปลอก รอน แมลงกด ตอย แกพษตางๆ

ราก รอน

32. คลา Donax canniformis K. Schum. UASANTACEAE H เหงา เมา ยารกษาภายนอก แกไขดบพษไขทกชนด

ยารกษาภายใน แกหด อสกอใส ด าแดง

33. ชะเอมไทย ออยสามสวน

Albizzia myriophyll Benth. MIMOSEAE C ใบ ดอก

เฝอน ขม

ยารกษาภายใน ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง โรคตาทกชนด

เนอไม รอน บ ารงรางกาย บ ารงน านม บ ารงโลหต

ตน หวาน โรคเกยวกบระดของสตร

39



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 34. ขอบชะนางขาว Pouzolzia Pentandra Benn URTICACEAE H ตน รอน ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ใบ รอน ยารกษาภายใน แกโรคไขขอ กระดกตางๆ

เปลอก รอน ใชรกษาโรคผวหนงทกชนด

แกโรคในชองปากทกชนด

ขบ ถายพยาธ ทกชนด

แกโรคทางทวารหนกทกชนด


ไลยงและฆาแมลงทกชนด


ปวดเมอย เคลด ขด เสนเอนตง

40



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 35. เขยวง Strychnos viridifora A. W. Hill. LOGANIACEAE C ใบ รอน ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ผล รอน ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด

เถา รอน ใชรกษาโรคผวหนงทกชนด

ราก รอน ขบ ถายพยาธ ทกชนด

แกโรคตาล ซางขโมย

วณโรค




36. หวายขม Calamus rotang Winn. C. viminalis Wild

PALMACEAE C หว เยน ยารกษาภายใน แกรอนใน แกพษรอน ดบพษทงปวง


37. ไพล Zingiber cassumunar Roxb. ZINGIBERACEAE H ใบ เอยน ยารกษาภายนอก แกไข ดบพษไขทกชนด

ดอก ขน ยารกษาภายใน ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

41



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 38. เฉยงพรานางแอ Carallri brachiata Merrill RHIZOPHORACEAE T เปลอก ฝาด ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด

รกษาแผลสด แผลเรอรง สมานแผล


39. ตะโกนา Diospyros rhodocalyx Kurz. EBEANCEAE T ผล หวาน ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

เปลอกผล ฝาด ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด

เปลอกตน เฝอน แกโรคในชองปากทกชนด

เนอไม ขม ขบ ถายพยาธ ทกชนด

ขบนวขบปสสาวะ

เปนยาอายวฒนะ


42



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 40. ตะขบปา Planchonella siamensis

Fletcher SAPOTACEAE S เนอไม ฝาด ยารกษาภายนอก ขบ ถายพยาธ ทกชนด

ราก รอน ยารกษาภายใน แกโรคทางทวารหนกทกชนด

แกโรคตาล ซางขโมย



41. สลดได Euphorbia antiquarum Linn. EUPHORBIACEAE S ตน เมา ยารกษาภายใน แกไข ดบพษไขทกชนด

แกน เอยน แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

น ายาง ขม ขบ ถายพยาธ ทกชนด



แกหด อสกอใส อด าแดง



43



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 42. หงหายใหญ Crotalarin verrucosa Liin. LEGUMINOSAE H ตน จด ยารกษาภายใน แกไข ดบพษไขทกชนด

ราก จด

43. ถาเอนออน Cryptolepis buchanani Roem. S Schult

PERIPLOCACEAE C ใบ เถา

เอยน เบอ

ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด บ ารงรางกาย บ ารงน านม บ ารงโลหต

เมลด ขม ปวดเมอย เคลด ขด เสนเอนตง

44. ฝาง ฝางเสน Caesalpinia sappan Linn CAESALPINIACEAE T แกน ขม ยารกษาภายใน แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง




44



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 45. สมอไทย Teminajia Chebula Retz CMBRETACEAE T ดอก ฝาด ยารกษาภายนอก แกไข ดบพษไขทกชนด

สมออพยา ผลออน เปรยว ยารกษาภายใน แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด






ดซาน ดลน ดรว


45



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 46. กรงเขมา Cissampelos pareira Linn. MENISPERMACEAE C ราก สขม ยารกษาภายนอก แกไข ดบพษไขทกชนด

ใบ - ยารกษาภายใน ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง


โรคตาทกชนด เปนยาอายวฒนะ



ดซาน ดลน ดรว

47. ทงถอน Albizzia procera Benth. LEGUMINOSAE T ใบ เฝอน ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด

เปลอกตน ฝาด แกโรคทางทวารหนกทกชนด

แกน ราก ขม เปนยาอายวฒนะ


48. มะขามผใหญ Dendrolbium thorelii FABACEAE S ราก เฝอน ยารกษาภายใน แกไข ดบพษไขทกชนด

ขาวไหม (Gagnep.) Schindl. spp.

46



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 49. ขงปา Zingiber spp. ZINGIBERACEAE H เหงา เผด ยารกษาภายใน แกไข ดบพษไขทกชนด

ขงแคลง โรคทางเดนอาหารทกชนด

ขงเขา แกผดส าแดง ถอนพษ อาเจยน

50. สะแก Combretum qurdrngulare Kurz. COMBRETACEAE T ใบแก ฝาด ยารกษาภายนอก แกไข ดบพษไขทกชนด

ใบออน ฝาด ยารกษาภายใน ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

เมลด เบอ โรคทางเดนอาหารทกชนด

ตน เมา รกษาแผลสด แผลเรอรง สมานแผล

กระพ เบอ ขบ ถายพยาธ ทกชนด

ราก เมา แกโรคทางทวารหนกทกชนด

แกมะเรงทกชนด แกซางตาลขโมย





47



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 51. มะเดอรากหอม Ficus hirtl MORACEAE S ราก ฝาด ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด

Vahl. F. Triloba Ham. ผล ฝาด แมลงกด ตอย แกพษตางๆ


แกผดส าแดง ถอนพษ อาเจยน

52. ทองพนชง Rhinacanthus nasutus Kurz. ACANTHACEAE S ใบ เบอ ยารกษาภายนอก แกไข ดบพษไขทกชนด

ราก เบอ ยารกษาภายใน ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ใชรกษาโรคผวหนงทกชนด




วณโรค


48



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 53. เจตมลเพลงขาว Plumbago Zeylanica Linn. PLUMBAGINACEAE S ใบ รอน ยารกษาภายนอก แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

ดอก รอน ยารกษาภายใน ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ตน รอน โรคทางเดนอาหารทกชนด

ราก รอน แกโรคทางทวารหนกทกชนด

โรคตา ทกชนด



54. เจตมลเพลงแดง Plumbago indica PLUMBAGINACEAE S ใบ รอน ยารกษาภายนอก แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

Linn. P. rosea Linn. ดอก รอน ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด

ตน รอน ใชรกษาโรคผวหนงทกชนด

ราก รอน แกโรคทางทวารหนกทกชนด


49



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 55. ยานาง Tiliacora triandra MENISPERMACEAE C ใบ ขม ยารกษาภายใน แกไข ดบพษไขทกชนด

Diels. Limacia triandra Miers. เถา ขม แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

ราก ขม โรคทางเดนอาหารทกชนด

ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง



56. เหงอกปลาหมอ Acanthus ebracteatus Wall. ACANTHACEAE S ใบ เคม ยารกษาภายนอก ใชรกษาโรคผวหนงทกชนด

ดอกขาว ยารกษาภายใน

57. เพชรสงฆาต Cissus quadrangularis Linn. VITIDACEAE C เถา ขม ยารกษาภายใน ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง


แกโรคไขขอ กระดกตางๆ




50



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 58. เสลดพงพอน Barler lupuli. na Lindl ACANTHACEAE S ใบ จด ยารกษาภายนอก ใชรกษาโรคผวหนงทกชนด

ตวผ ราก จด ยารกษาภายใน แมลงกดตอย แกพษตางๆ

59. กระพงโหม Paederia foetida Linn. RUBIACEAE C ตน ขม ยารกษาภายนอก โรคทางเดนอาหารทกชนด

ตวเมย ตดหมา ใบ ขม ยารกษาภายใน แกโรคในชองปากทกชนด

ราก ขม ขบ ถายพยาธ ทกชนด

ผล ขม แมลงกดตอย แกพษตางๆ


โรคตาทกชนด

แกซางตาลขโมย


ขบนว ขบปสสาวะ



51



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 60. พลบพลงขาว Crinum asiaticum Linn. AMARYLLLIDACEAE H ใบ เอยน ยารกษาภายนอก แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

เมลด เฝอน ยารกษาภายใน ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

หว ขม ขบนว ขบปสสาวะ

ราก เฝอน ดซาน ดลน ดรว


61. พล Piper betel Linn. PIPERACEAE C ใบ เผด ยารกษาภายนอก แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด



วณโรค



52



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 62. กระบอเจดตว Excoecaria cochinchinensis Lour EUPHORBIACEAE S ใบ รอน ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ลนกระบอ ยารกษาภายใน รกษาแผลสด แผลเรอรง สมานแผล


63. โพกบาย Panchygone dasycarpa Kurz MENISPERMACEAE C เถา เฝอน ยารกษาภายนอก แกไข ดบพษไข ทกชนด

ยารกษาภายใน ขบนว ขบปสสาวะ


64. นมต าเรย Hoya parasitica ASCLEPIADACEAE C เถา เฝอน ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

Wall. H. Ovalifolia Wight s Arn . ยารกษาภายใน โรคเกยวกบระดของสตร


65. นมสวรรค Clerodedrum paniculatum Linn. VERBENACEAE S ใบ รอน ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ดอก รอน ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด

ตน รอน แมลงกด ตอย แกพษตางๆ

ราก รอน วณโรค


53



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 66. ฆอนหมาขาว Dracaena angustifolia Roxb. LILIACEAE T ใบ เยน ยารกษาภายนอก โรคทางเดนอาหารทกชนด

ยารกษาภายใน แกผดส าแดง ถอนพษ อาเจยน

67. เลบรอก Toddalia asiatica RUTACEAE C ใบสด สขม ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

เครองเหา (Linn.) lamk. T. asuleata Pers. เปลอกราก สขม ยารกษาภายใน โรคทางเดนอาหารทกชนด

เถา สขม แกโรคไขขอ กระดกตางๆ

ราก สขม ใชรกษาโรคผวหนงทกชนด



แกซาง ตาลขโมย


ขบนว ขบปสสาวะ



54



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 68. หนอนตายอยาก Stermona tuberose Lour. STEMONACEAE C ราก หว เบอ ยารกษาภายนอก ใชรกษาโรคผวหนงทกชนด

ยารกษาภายใน ขบ ถายพยาธ ทกชนด





69. ขล Pluchea indica ( Linn.) Less. COMPOSITACE S ใบ ฝาด ยารกษาภายนอก แกไข ดบพษไขทกชนด

ดอก ฝาด ยารกษาภายใน แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด

ราก ฝาด รกษาแผลสด แผลเรอรง สมานแผล

ตน ฝาด แกโรคทางทวารหนกทกชนด

เปลอกตน ขน ขบนว ขบปสสาวะ



55



สมนไพร



และอวยวะในรางกายมนษย 70. พลงกาสา Ardisia colorata Roxb. MYRSINACEAE T ใบ เฝอน ยารกษาภายนอก โรคทางเดนอาหารทกชนด

ดอก เฝอน ยารกษาภายใน ขบ ถายพยาธ ทกชนด

ผล รอน แมลงกด ตอย แกพษตางๆ

ตน เฝอน แกซาง ตาลขโมย

ราก เฝอน แกหวใจ ตบ ปอด ไต มาม พการ


71. มะดก Siphonodon celastrineus Giff. CELASTACEAE T ราก เมา ยารกษาภายนอก ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง

ยารกษาภายใน แกโรคไขขอ กระดกตางๆ



72. หนามแทง Randia tomentosa Hook. f RUBIACEAE S ทงตน เฝอน ยารกษาภายนอก แกมะเรงทกชนด

ยารกษาภายใน วณโรค

หมายเหต. T = ไมยนตน S = ไมพม H = ไมลมลก C = ไมเลอยหรอไมเถา

56

1 รปชวต (Life form) จากการศกษารปชวต (Life form) ของพชสมนไพรทพบ จ าแนกเปน 4 แบบ ไดแก 1) ไมยนตน (Tree) 2) ไมพม (Shurb) 3) ไมเลอยหรอไมเถา (Climber) และ 4) ไมลมลก (Herb) พบวาพชสมนไพร สวนใหญ ทมรปชวตแบบไมพม ไดถกน ามาใชเปนยาสมนไพรมากทสด โดยพบจ านวน 23 ชนด คดเปนรอยละ 31.51 รองลงมาไดแกไมเลอยหรอไมเถา และไมยนตน พบจ านวน 20 และ 19 ชนด คดเปนรอยละ 27.40 และ26.03 สวนไมลมลกถกน ามาใชเปนยาสมนไพรนอยทสด พบจ านวน 11 ชนด คดเปนรอยละ 15.07 (ภาพท 4 ภาพท 5 และ ตารางท 2)

ภาพท 4 จ านวนชนดพนธพชสมนไพรจ าแนกตามแบบรปชวต

57

ภาพท 5 จ านวนและรอยละของพชสมนไพรจ าแนกตามแบบรปชวต

58

ตารางท 2 การจ าแนกรปชวตของพชสมนไพรแตละชนด ชอสามญ/ชอพนเมอง รปชวต ไมยนตน ไมพม ไมลมลก ไมเลอยหรอไมเถา 1. แซมาทะลาย 2. ก าลงชางเผอก

3. สบเลอด

4. กฤษณา 5. โคคลาน 6. คนทา 7. รางแดง 8. เนระพสไทย 9. สรามะรด 10. โกฐจฬาลมพา 11. เตารง 12. ตรชวา 13. คดเคา 14. มะกา 15. วานน า 16. กระดกไกขาว 17. กระดกไกด า 18. เรว 19. มะค าดควาย 20. มะเดอปลอง 21. ธรณสาร 22. พญาไรใบ 23. สมปอย 24. ก าลงววเถลง 25. ก าลงเสอโครง 26. เกลดปลาชอน 27. กระตงบาย

59

ตารางท 2 (ตอ) ชอสามญ/ชอพนเมอง รปชวต ไมยนตน ไมพม ไมลมลก ไมเลอยหรอไมเถา 28. พลคาว 29. เปลาหลวง 30. เปลาใหญ 31. เขยตายแมยายชกปรก 32. คลา 33. ชะเอมไทย ออยสามสวน 34. ขอบชะนางขาว 35. เขยวง

36. หวายขม

37. ไพล 38. เฉยงพรานางแอ 39. ตะโกนา 40. ตะขบปา 41. สลดได 42. หงหายใหญ 43. ถาเอนออน 44. ฝาง ฝางเสน 45. สมอไทย สมออพยา 46. กรงเขมา 47. ทงถอน 48. มะขามผใหญ ขาวไหม 49. ขงปา ขงแคลง ขงเขา 50. สะแก 51. มะเดอรากหอม 52. ทองพนชง 53. เจตมลเพลงขาว 54. เจตมลเพลงแดง

60

ตารางท 2 (ตอ) ชอสามญ/ชอพนเมอง รปชวต ไมยนตน ไมพม ไมลมลก ไมเลอยหรอไมเถา 55. ยานาง 56. เหงอกปลาหมอดอกขาว 57. เพชรสงฆาต 58. เสลดพงพอนตวผ 59. กระพงโหมตวเมย 60. พลบพลงขาว 61. พล 62. กระบอเจดตว ลนกระบอ 63. โพกบาย

64. นมต าเรย

65. นมสวรรค 66. ฆอนหมาขาว 67. เลบรอก เครองเหา

68. หนอนตายอยาก

69. ขล 70. พลงกาสา 71. มะดก 72. หนามแทง รวมชนด 19 23 11 20 รอยละ 26.03 31.51 15.07 27.40

61

2. สวนทน ามาปรงเปนยาสมนไพร

จากการศกษา พบสวนทน ามาปรงเปนยาสมนไพร จ าแนกไดเปน 13 สวน ไดแก 1) ดอก 2) ลกหรอผล 3) เมลด 4) ใบ 5) เนอไม 6) เปลอกไม 7) ราก,เหงาหรอหว 8) เถา 9) ตน 10) น ามนหรอน ายาง 11) แกนไม 12) ทกสวนของตน และ 13) ฝก ส าหรบสวนของพชสมนไพรทน ามาใช ปรงเปนยาสมนไพร มากทสดคอ ราก,เหงา หรอหวของพช พบจ านวน 43 ชนด คดเปนรอยละ 23.9 รองลงมาไดแก ใบ และดอก พบจ านวน 37 และ 17 ชนด คดเปนรอยละ 20.6 และ 9.4 ซงสวนของพชสมนไพร ทน ามาปรงเปนยาสมนไพร นอยทสดคอ ฝก พบจ านวน 1 ชนด คดเปนรอยละ 0.6 (ภาพท 6 และ ตารางท 3)

ภาพท 6 จ านวนพชสมนไพรทจ าแนกตามสวนทน ามาปรงเปนยาสมนไพร

62

ตารางท 3 การจ าแนกสวนตางๆ ของพชสมนไพรทสามารถน ามาปรงเปนยารกษาโรคได ชอสามญ/ชอพนเมอง สวนทใชปรงเปนยา รวม

ตอพช ชนดนน

ดอก ลก, ผลแก, ผลออน

เมลด ใบ เนอไม เปลอกไม ราก, เหงา, หว

เถา ตน น ามน, น ายาง

ทกสวน ของตน

แกนไม ฝก

1. แซมาทะลาย 1 2. ก าลงชางเผอก 4 3. สบเลอด 4 4. กฤษณา 1 5. โคคลาน 4 6. คนทา 1 7. รางแดง 1 8. เนระพสไทย 1 9. สรามะรด 2 10. โกฐจฬาลมพา 1 11. เตารง 0 12. ตรชวา 1 13. คดเคา 6 14. มะกา 4 15. วานน า 2 16. กระดกไกขาว 1

63

ตารางท 3 (ตอ) ชอสามญ/ชอพนเมอง สวนทใชปรงเปนยา รวม







17. กระดกไกด า 1 18. เรว 6 19. มะค าดควาย 7 20. มะเดอปลอง 2 21. ธรณสาร 1 22. พญาไรใบ 3 23. สมปอย 3 24. ก าลงววเถลง 2 25. ก าลงเสอโครง 2 26. เกลดปลาชอน 2 27. กระตงบาย 1 28. พลคาว 1 29. เปลาหลวง 6 30. เปลาใหญ 7 31. เขยตายแมยายชกปรก 4 32. คลา 1

64








33. ชะเอมไทย ออยสามสวน 4 34. ขอบชะนางขาว 2 35. เขยวง 4 36. หวายขม 1 37. ไพล 4 38. เฉยงพรานางแอ 1 39. ตะโกนา 3 40. ตะขบปา 2 41. สลดได 3 42. หงหายใหญ 2 43. ถาเอนออน 3 44. ฝาง ฝางเสน 1 45. สมอไทยชอ 3 46. กรงเขมา 2 47. ทงถอน 3 48. มะขามผใหญ 1

65








49. ขงปา 1 50. สะแก 5 51. มะเดอรากหอม 2 52. ทองพนชง 2 53. เจตมลเพลงขาว 4 54. เจตมลเพลงแดง 4 55. ยานาง 3 56. เหงอกปลาหมอดอกขาว 1 57. เพชรสงฆาต 1 58. เสลดพงพอนตวผ 2 59. กระพงโหมตวเมย 4 60. พลบพลงขาว 3 61. พล 1 62. กระบอเจดตว 1 63. โพกบาย 1 64. นมต าเรย 1

66








65. นมสวรรค 4 66. ฆอนหมาขาว 1 67. เลบรอก 4 68. หนอนตายอยาก 1 69. ขล 5 70. พลงกาสา 5 71. มะดก 1 72. หนามแทง 1 รวม 17 13 6 37 9 13 43 13 12 2 7 7 1 180 รอยละ 9.4 7.2 3.3 20.6 5.0 7.2 23.9 7.2 6.7 1.1 3.9 3.9 0.6 100.00

67

3. รส

จากการศกษาพชสมนไพร ทท าการส ารวจ ทงหมด 72 ชนด 44 วงศ จ าแนก รสของพชสมนไพรทพบ ไดเปน 15 รส ไดแก 1) เปรยว 2) หวาน 3) เผด 4) จด 5) เอยน,ขน 6) รอน 7) สขม 8) เฝอน 9) ฝาด 10) เยน 11) ปรา 12) มน 13) ขม 14) เคม และ 15) เบอ,เมา ส าหรบรสของ พชสมนไพรทพบ มากทสดคอ รสรอน พบจ านวน 24 ชนด คดเปนรอยละ 15.9 รองลงมาคอ รสขม พบจ านวน 20 ชนด คดเปนรอยละ 13.2 สวนรสเฝอน รสฝาด และรสเยน พบจ านวน 16 ชนด คดเปนรอยละ 10.6 เทากน (ดงภาพท 7 และ ตารางท 4)

ภาพท 7 จ านวนพชสมนไพรทจ าแนกตามรสของพชสมนไพร

68

ตารางท 4 การจ าแนกรสของพชสมนไพรแตละชนด ชอสามญ/ชอพนเมอง รส ผลรวมรส

แตละชนด เปรยว หวาน เผด จด ขม เอยน/ขน รอน สขม เฝอน ฝาด เยน ปรา มน เคม เมา 1. แซมาทะลาย 1 2. ก าลงชางเผอก 1 3. สบเลอด 1 4. กฤษณา 0 5. โคคลาน 2 6. คนทา 1 7. รางแดง 1 8. เนระพสไทย 1 9. สรามะรด 1 10. โกฐจฬาลมพา 1 11. เตารง 1 12. ตรชวา 1 13. คดเคา 5 14. มะกา 2 15. วานน า 2 16. กระดกไกขาว 1 17. กระดกไกด า 1 18. เรว 3

69

ตารางท 4 (ตอ) ชอสามญ/ชอพนเมอง รส ผลรวมรส

แตละชนด เปรยว หวาน เผด จด ขม เอยน/ขน รอน สขม เฝอน ฝาด เยน ปรา มน เคม เมา 19. มะค าดควาย 3 20. มะเดอปลอง 2 21. ธรณสาร 2 22. พญาไรใบ 3 23. สมปอย 4 24. ก าลงววเถลง 3 25. ก าลงเสอโครง 3 26. เกลดปลาชอน 2 27. กระตงบาย 1 28. พลคาว 1 29. เปลาหลวง 1 30. เปลาใหญ 2 31. เขยตายแมยายชกปรก 2 32. คลา 2 33. ชะเอมไทย ออยสามสวน 5 34. ขอบชะนางขาว 2 35. เขยวง 2 36. หวายขม 1

70


แตละชนด เปรยว หวาน เผด จด ขม เอยน/ขน รอน สขม เฝอน ฝาด เยน ปรา มน เคม เมา 37. ไพล 2 38. เฉยงพรานางแอ 3 39. ตะโกนา 4 40. ตะขบปา 5 41. สลดได 4 42. หงหายใหญ 2 43. ถาเอนออน 3 44. ฝาง ฝางเสน 2 45. สมอไทยชอ 4 46. กรงเขมา 2 47. ทงถอน 3 48. มะขามผใหญ 1 49. ขงปา 4 50. สะแก 3 51. มะเดอรากหอม 2 52. ทองพนชง 1 53. เจตมลเพลงขาว 1

71


แตละชนด เปรยว หวาน เผด จด ขม เอยน/ขน รอน สขม เฝอน ฝาด เยน ปรา มน เคม เมา 54. เจตมลเพลงแดง 1 55. ยานาง 2 56. เหงอกปลาหมอดอกขาว 2 57. เพชรสงฆาต 2 58. เสลดพงพอนตวผ 2 59. กระพงโหมตวเมย 2 60. พลบพลงขาว 3 61. พล 2 62. กระบอเจดตว 2 63. โพกบาย 2 64. นมต าเรย 1 65. นมสวรรค 2 66. ฆอนหมาขาว 1 67. เลบรอก 1 68. หนอนตายอยาก 1 69. ขล 4

72


แตละชนด เปรยว หวาน เผด จด ขม เอยน/ขน รอน สขม เฝอน ฝาด เยน ปรา มน เคม เมา 70. พลงกาสา 5 71. มะดก 2 72. หนามแทง 1 รวม 3 7 6 6 20 10 24 4 16 16 16 2 4 2 15 151 รอยละ 2.0 4.6 4.0 4.0 13.2 6.6 15.9 2.6 10.6 10.6 10.6 1.3 2.6 1.3 9.9 100.00

73

4. สรรพคณการรกษาโรคแยกตามวธใช จากการศกษาสรรพคณการรกษาโรคแยกตามวธใช แยกไดเปน 3 กลม ไดแก 1) ยารกษา

ภายนอก 2) ยารกษาภายใน และ 3) ยารกษาทงภายนอกและภายใน ซงพบวาพชสมนไพรทพบทง 72 ชนด มสรรพคณเปนยารกษาภายใน สวนสมนไพรทมสรรพคณเปนยารกษาภายนอก และสมนไพรทมสรรพคณเปนยารกษาทงภายในและภายนอก พบจ านวน 49 ชนดเทากน (ภาพท 8 และ ตารางท 5)

ภาพท 8 จ านวนชนดของสมนไพรทจ าแนกตามสรรพคณการรกษาโรคแยกตามวธใชรกษา

74

ตารางท 5 การจ าแนกสรรพคณการรกษาโรคแยกตามวธใชรกษา ชอทวไป สรรพคณการรกษาโรคแยกตามวธใชรกษา

ยารกษาภายนอก ยารกษาภายใน ยารกษาทงภายในและภายนอก

1. แซมาทะลาย

2. ก าลงชางเผอก

3. สบเลอด

4. กฤษณา

5. โคคลาน

6. คนทา

7. รางแดง

8. เนระพสไทย

9. สรามะรด

10. โกฐจฬาลมพา

11. เตารง

12. ตรชวา

13. คดเคา

14. มะกา

15. วานน า

16. กระดกไกขาว

17. กระดกไกด า

18. เรว

19. มะค าดควาย

20. มะเดอปลอง

21. ธรณสาร

22. พญาไรใบ

23. สมปอย

24. ก าลงววเถลง

25. ก าลงเสอโครง

75

ตารางท 5 (ตอ) ชอทวไป สรรพคณการรกษาโรคแยกตามวธใชรกษา


26. เกลดปลาชอน

27. กระตงบาย

28. พลคาว

29. เปลาหลวง

30. เปลาใหญ

31. เขยตายแมยายชกปรก

32. คลา

33. ชะเอมไทย ออยสามสวน

34. ขอบชะนางขาว

35. เขยวง

36. หวายขม

37. ไพล

38. เฉยงพรานางแอ

39. ตะโกนา

40. ตะขบปา

41. สลดได

42. หงหายใหญ

43. ถาเอนออน

44. ฝาง ฝางเสน

45. สมอไทยชอ

46. กรงเขมา

47. ทงถอน

48. มะขามผใหญ

49. ขงปา

50. สะแก

76

ตารางท 5 (ตอ) ชอทวไป สรรพคณการรกษาโรคแยกตามวธใชรกษา


51. มะเดอรากหอม

52. ทองพนชง

53. เจตมลเพลงขาว

54. เจตมลเพลงแดง

55. ยานาง

56. เหงอกปลาหมอดอกขาว

57. เพชรสงฆาต

58. เสลดพงพอนตวผ

59. กระพงโหมตวเมย

60. พลบพลงขาว

61. พล

62. กระบอเจดตว

63. โพกบาย

64. นมต าเรย

65. นมสวรรค

66. ฆอนหมาขาว

67. เลบรอก

68. หนอนตายอยาก

69. ขล

70. พลงกาสา

71. มะดก

72. หนามแทง

รวม (N=72) 49 72 49

สดสวนรอยละ 68.05 100.00 68.05

77

5. สรรพคณการรกษาโรคแยกตามโรค และอวยวะในรางกายของมนษย จากการศกษา พบสรรพคณการรกษาโรคแยกตามโรค และอวยวะในรางกายของมนษย โดย สามารถจดกลมได 31 กลม ไดแก 1) แกไขดบพษไขทกชนด 2) แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด 3) ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง 4) โรคทางเดนอาหารทกชนด 5) แกโรคไขขอ กระดกตางๆ 6) ใชรกษาโรคผวหนงทกชนด 7) แกโรคในชองปากทกชนด 8) รกษาแผลสด แผลเรอรง สมนาแผล 9) ขบถายพยาธทกชนด 10)แมลงกดตอย แกพษตางๆ 11) แกโรคทางทวารหนกทกชนด 12) โรคตาทกชนด 13) แกมะเรงทกชนด 14) แกซางตาลขโมย 15) แกหวใจ ตบ ปอด ไต มาม พการ 16) วณโรค 17) แกผดส าแดง ถอนพษ อาเจยน 18) ขบนว ขบปสสาวะ 19) โรคตดตอทางเพศสมพนธ 20) เบาหวาน 21) แกรอนใน แกพษรอน ดบพษทงปวง 22) เปนยาอายวฒนะ 23) ยาบ ารงรางกาย บ ารงน านม บ ารงเลอด 24) แกความดนโลหตสง ต า 25) ไลยงและฆาแมลงทกชนด 26) แกผนคนตามรางกาย 27) แกหดอสกอใสด าแดง 28) แกเหนบชา 29) ดซานดลนดรว 30) โรคเกยวกบระดของสภาพสตร และ 31) แกปวดเมอย เคลด ขด เสนเอนตง ส าหรบสรรพคณการรกษาโรคแยกตามโรค และอวยวะในรางกายของมนษย กลมทพบมากทสดไดแก กลมยาขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง พบจ านวน 33 ชนด คดเปนรอยละ 9.5 รองลงมาไดแก กลมยาโรคระบบทางเดนอาหารทกชนด พบจ านวน 31 ชนด คดเปนรอยละ 8.9 ส าหรบกลมยาแกไข ดบพษไขทกชนด กลมยาแกโรคทางทวารหนกทกชนด กลมแกยาปวดเมอย เคลด ขด เสนเอนตง พบจ านวน 22 ชนด คดเปนรอยละ 6.3 เทากน สวนกลมทพบนอยทสด คอ กลมยาแกความดนโลหตสง ต า และกลมยาแกเหนบชา พบจ านวน 1 ชนด คดเปนรอยละ 0.3 เทากน ส าหรบชนดพรรณสมนไพร ทมสรรพคณของการรกษาโรค ไดหลากหลายทสด คอ สะแก มสรรพคณทางการรกษาโรค 12 กลม รองลงมาคอ กระพงโหมตวเมยหรอตดหมา และเลบรอก หรอเครองเหาหรอหนามไกไห มสรรพคณทางการรกษาโรค 11 กลม สวนขอบชะนางขาว และเปลาใหญ มสรรพคณทางการรกษาโรค 10 กลม ซงสมนไพรทมสรรพคณทางการรกษาโรคนอยทสด คอ หงหายใหญ และมะขามผใหญ หรอขาวไหม พบเพยงชนดละ 1 กลมเทานน (ภาพท 9 และ ตารางท 6)

78

ภาพท 9 จ านวนชนดพชสมนไพร จ าแนกตามสรรพคณการรกษาโรค แยกตามโรคและอวยวะ ในรางกายของมนษย

79

ตารางท 6 สรรพคณการรกษาโรคโดยจ าแนกตามโรคและอวยวะตางๆ ของรางกายมนษย ชอสามญ/ชอพนเมอง สรรพคณการรกษาโรค แกไขดบพษไข

ทกชนด โรคระบบ

ทางเดนหายใจ ทกชนด

ขบโลหต โรคโลหตตางๆ

น าเหลอง

โรคทางเดนอาหาร ทกชนด

โรคไขขอ กระดกตางๆ

โรคผวหนง ทกชนด

โรคในชองปาก ทกชนด


1. แซมาทะลาย 2. ก าลงชางเผอก 3. สบเลอด 4. กฤษณา 5. โคคลาน 6. คนทา 7. รางแดง 8. เนระพสไทย 9. สรามะรด 10. โกฐจฬาลมพา 11. เตารง 12. ตรชวา 13. คดเคา 14. มะกา 15. วานน า

80

ตารางท 6 (ตอ) ชอสามญ/ชอพนเมอง สรรพคณการรกษาโรค แกไขดบพษไข










16. กระดกไกขาว 17. กระดกไกด า 18. เรว 19. มะค าดควาย 20. มะเดอปลอง 21. ธรณสาร 22. พญาไรใบ 23. สมปอย 24. ก าลงววเถลง 25. ก าลงเสอโครง 26. เกลดปลาชอน 27. กระตงบาย 28. พลคาว 29. เปลาหลวง 30. เปลาใหญ

81











31. เขยตายแมยายชกปรก 32. คลา 33. ชะเอมไทย ออยสามสวน 34. ขอบชะนางขาว 35. เขยวง 36. หวายขม 37. ไพล 38. เฉยงพรานางแอ 39. ตะโกนา 40. ตะขบปา 41. สลดได 42. หงหายใหญ 43. ถาเอนออน 44. ฝาง ฝางเสน 45. สมอไทยชอ

82











46. กรงเขมา 47. ทงถอน 48. มะขามผใหญ 49. ขงปา 50. สะแก 51. มะเดอรากหอม 52. ทองพนชง 53. เจตมลเพลงขาว 54. เจตมลเพลงแดง 55. ยานาง 56. เหงอกปลาหมอดอกขาว 57. เพชรสงฆาต 58. เสลดพงพอนตวผ 59. กระพงโหมตวเมย 60. พลบพลงขาว

83











61. พล 62. กระบอเจดตว 63. โพกบาย 64. นมต าเรย 65. นมสวรรค 66. ฆอนหมาขาว 67. เลบรอก 68. หนอนตายอยาก 69. ขล 70. พลงกาสา 71. มะดก 72. หนามแทง รวม 22 18 33 31 6 15 5 11 รอยละ 6.3 5.2 9.5 8.5 1.7 4.3 1.4 3.2

84

ตารางท 6 (ตอ) ชอสามญ/ชอพนเมอง สรรพคณการรกษาโรค ขบถายพยาธ

ทกชนด แมลงกดตอย แกพษตางๆ

โรคทางทวารหนก ทกชนด

โรคตาทกชนด มะเรงทกชนด ซางตาลขโมย หวใจ ตบ ปอด ไต มาม พการ

วณโรค

1. แซมาทะลาย 2. ก าลงชางเผอก 3. สบเลอด 4. กฤษณา 5. โคคลาน 6. คนทา 7. รางแดง 8. เนระพสไทย 9. สรามะรด 10. โกฐจฬาลมพา 11. เตารง 12. ตรชวา 13. คดเคา 14. มะกา 15. วานน า 16. กระดกไกขาว

85





วณโรค

17. กระดกไกด า 18. เรว 19. มะค าดควาย 20. มะเดอปลอง 21. ธรณสาร 22. พญาไรใบ 23. สมปอย 24. ก าลงววเถลง 25. ก าลงเสอโครง 26. เกลดปลาชอน 27. กระตงบาย 28. พลคาว 29. เปลาหลวง 30. เปลาใหญ 31. เขยตายแมยายชกปรก 32. คลา

86





วณโรค

33. ชะเอมไทย ออยสามสวน 34. ขอบชะนางขาว 35. เขยวง 36. หวายขม 37. ไพล 38. เฉยงพรานางแอ 39. ตะโกนา 40. ตะขบปา 41. สลดได 42. หงหายใหญ 43. ถาเอนออน 44. ฝาง ฝางเสน 45. สมอไทยชอ 46. กรงเขมา 47. ทงถอน 48. มะขามผใหญ

87





วณโรค

49. ขงปา 50. สะแก 51. มะเดอรากหอม 52. ทองพนชง 53. เจตมลเพลงขาว 54. เจตมลเพลงแดง 55. ยานาง 56. เหงอกปลาหมอดอกขาว 57. เพชรสงฆาต 58. เสลดพงพอนตวผ 59. กระพงโหมตวเมย 60. พลบพลงขาว 61. พล 62. กระบอเจดตว 63. โพกบาย 64. นมต าเรย

88





วณโรค

65. นมสวรรค 66. ฆอนหมาขาว 67. เลบรอก 68. หนอนตายอยาก 69. ขล 70. พลงกาสา 71. มะดก 72. หนามแทง รวม 13 8 22 6 7 7 7 5 รอยละ 3.7 2.3 6.3 1.7 2.0 2.0 2.0 1.4

ตารา

งท 7

(ตอ

)

89

ตารางท 6 (ตอ) ชอสามญ/ชอพนเมอง สรรพคณการรกษาโรค ผดส าแดง ถอนพษ

อาเจยน ขบนว

ขบปสสาวะ โรคตดตอ

ทางเพศสมพนธ เบาหวาน แกรอนใน

แกพษรอน ดบพษทงปวง

ยาอายวฒนะ ยาบ ารงรางกาย บ ารงน านม บ ารงเลอด

โรคความดนโลหต สง,ต า

1. แซมาทะลาย 2. ก าลงชางเผอก 3. สบเลอด 4. กฤษณา 5. โคคลาน 6. คนทา 7. รางแดง 8. เนระพสไทย 9. สรามะรด 10. โกฐจฬาลมพา 11. เตารง 12. ตรชวา 13. คดเคา 14. มะกา 15. วานน า

90








16. กระดกไกขาว 17. กระดกไกด า 18. เรว 19. มะค าดควาย 20. มะเดอปลอง 21. ธรณสาร 22. พญาไรใบ 23. สมปอย 24. ก าลงววเถลง 25. ก าลงเสอโครง 26. เกลดปลาชอน 27. กระตงบาย 28. พลคาว 29. เปลาหลวง 30. เปลาใหญ

91








31. เขยตายแมยายชกปรก 32. คลา 33. ชะเอมไทย ออยสามสวน 34. ขอบชะนางขาว 35. เขยวง 36. หวายขม 37. ไพล 38. เฉยงพรานางแอ 39. ตะโกนา 40. ตะขบปา 41. สลดได 42. หงหายใหญ 43. ถาเอนออน 44. ฝาง ฝางเสน 45. สมอไทยชอ

92








46. กรงเขมา 47. ทงถอน 48. มะขามผใหญ 49. ขงปา 50. สะแก 51. มะเดอรากหอม 52. ทองพนชง 53. เจตมลเพลงขาว 54. เจตมลเพลงแดง 55. ยานาง 56. เหงอกปลาหมอดอกขาว 57. เพชรสงฆาต 58. เสลดพงพอนตวผ 59. กระพงโหมตวเมย 60. พลบพลงขาว

93








61. พล 62. กระบอเจดตว 63. โพกบาย 64. นมต าเรย 65. นมสวรรค 66. ฆอนหมาขาว 67. เลบรอก 68. หนอนตายอยาก 69. ขล 70. พลงกาสา 71. มะดก 72. หนามแทง รวม 5 15 5 3 12 7 21 1 รอยละ 1.4 4.3 1.4 0.9 3.4 2.0 6.0 0.3

94

ตารางท 6 (ตอ) ชอสามญ/ชอพนเมอง สรรพคณการรกษาโรค รวมจ านวน

สรรพคณสมนไพร ไลยงและฆาแมลง ทกชนด

แกผนคน ตามรางกาย

แกหด อสก อใส ด าแดง

แกเหนบชา ดซาน ดลน ดรว

โรคเกยวกบระดของ

สภาพสตร


1. แซมาทะลาย 6 2. ก าลงชางเผอก 8 3. สบเลอด 8 4. กฤษณา 1 5. โคคลาน 6 6. คนทา 1 7. รางแดง 2 8. เนระพสไทย 3 9. สรามะรด 3 10. โกฐจฬาลมพา 1 11. เตารง 3 12. ตรชวา 5 13. คดเคา 4 14. มะกา 5 15. วานน า 3

95









16. กระดกไกขาว 2 17. กระดกไกด า 4 18. เรว 7 19. มะค าดควาย 5 20. มะเดอปลอง 5 21. ธรณสาร 4 22. พญาไรใบ 4 23. สมปอย 4 24. ก าลงววเถลง 4 25. ก าลงเสอโครง 4 26. เกลดปลาชอน 3 27. กระตงบาย 4 28. พลคาว 4 29. เปลาหลวง 3 30. เปลาใหญ 10

96









31. เขยตายแมยายชกปรก 3 32. คลา 2 33. ชะเอมไทย ออยสามสวน 4 34. ขอบชะนางขาว 10 35. เขยวง 9 36. หวายขม 2 37. ไพล 9 38. เฉยงพรานางแอ 4 39. ตะโกนา 7 40. ตะขบปา 5 41. สลดได 8 42. หงหายใหญ 1 43. ถาเอนออน 3 44. ฝาง ฝางเสน 5 45. สมอไทยชอ 9

97









46. กรงเขมา 8 47. ทงถอน 4 48. มะขามผใหญ 1 49. ขงปา 3 50. สะแก 12 51. มะเดอรากหอม 4 52. ทองพนชง 8 53. เจตมลเพลงขาว 7 54. เจตมลเพลงแดง 5 55. ยานาง 6 56. เหงอกปลาหมอดอกขาว 1 57. เพชรสงฆาต 6 58. เสลดพงพอนตวผ 2 59. กระพงโหมตวเมย 11 60. พลบพลงขาว 5

98









61. พล 7 62. กระบอเจดตว 3 63. โพกบาย 3 64. นมต าเรย 3 65. นมสวรรค 5 66. ฆอนหมาขาว 2 67. เลบรอก 11 68. หนอนตายอยาก 6 69. ขล 7 70. พลงกาสา 6 71. มะดก 4 72. หนามแทง 2 รวม 3 12 3 1 3 20 22 349 รอยละ 0.9 3.4 0.9 0.3 0.9 5.7 6.3 100.00

99

สรปและขอเสนอแนะ

สรป ผลการศกษา และส ารวจความหลากหลายทางชวภาพของพชสมนไพร บรเวณเสนทางศกษา

ธรรมชาตยางแดง ระยะทางเดน ประมาณ 1.6 กโลเมตร บรเวณทท าการอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง ทองท หมท 9 ต าบลบานแยง อ าเภอนครไทย จงหวดพษณโลก พบพชสมนไพร จ านวน 72 ชนด 44 วงศ ผลการศกษาแบงเปน 5 ดาน คอ

รปชวต (Life form) จ าแนกเปน 4 แบบ คอ ไมยนตน (Tree) ไมพม (Shurb) ไมเลอยหรอไม

เถา (Climber) และ ไมลมลก (Herb) พบวาพชสมนไพรสวนใหญ ทมรปชวตแบบไมพม ไดถกน ามาใชเปนยาสมนไพรมากทสด โดยพบจ านวน 23 ชนด คดเปนรอยละ 31.51 รองลงมาไดแกไมเลอยหรอไมเถา และไมยนตน พบจ านวน 20 และ 19 ชนด คดเปนรอยละ 27.40 และ 26.03 สวนไมลมลก ถกน ามาใชเปนยาสมนไพรนอยทสด พบจ านวน 11 ชนด คดเปนรอยละ 15.07 สวนทน ามาปรงเปนยาสมนไพร พบสวนทน ามาปรงเปนยาสมนไพร จ าแนกไดเปน 13 สวน คอ ดอก ลก หรอผล เมลด ใบ เนอไม เปลอกไม ราก,เหงาหรอหว เถา ตน น ามนหรอน ายาง แกนไม ทกสวนของตน และฝก โดยสวนของพชสมนไพรทน ามาใชปรงเปนยาสมนไพรมากทสดคอ ราก,เหงา หรอหวของพช พบจ านวน 43 ชนด คดเปนรอยละ 23.9 รองลงมาไดแก ใบ และดอก พบจ านวน 37 และ 17 ชนด คดเปนรอยละ 20.6 และ 9.4 ซงสวนของพชสมนไพร ทถกน ามาปรงเปนยาสมนไพรนอยทสดคอ ฝก พบจ านวน 1 ชนด คดเปนรอยละ 0.6 โดยจ าแนกรส ของพชสมนไพรทพบ ไดเปน 15 รส ไดแก เปรยว หวาน เผด จด เอยนหรอขน รอน สขม เฝอน ฝาด เยน ปรา มน ขม เคม และเบอหรอเมา โดยรสของ พชสมนไพร ทพบมากทสดคอ รสรอน พบจ านวน 24 ชนด คดเปนรอยละ 15.9 รองลงมาคอ รสขม พบจ านวน 20 ชนด คดเปนรอยละ 13.2 สวนรสเฝอน รสฝาด และรสเยน พบจ านวน 16 ชนด คดเปนรอยละ 10.6 เทากน

สรรพคณการรกษาโรคแยกตามวธใช แยกไดเปน 3 กลม คอ ยารกษาภายนอก ยารกษา

ภายใน และยารกษาทงภายนอกและภายใน ซงพบวาพชสมนไพรทพบทง 72 ชนด มสรรพคณเปนยารกษาภายใน สวนสมนไพรทมสรรพคณเปนยารกษาภายนอก และสมนไพรทมสรรพคณเปนยารกษาทงภายในและภายนอก พบจ านวน 49 ชนดเทากน สวนสรรพคณการรกษาโรคแยกตามโรค และอวยวะในรางกายของมนษย สามารถจดกลมได 31 กลม คอแกไขดบพษไขทกชนด แกโรคระบบทางเดนหายใจทกชนด ขบโลหต โรคโลหตตางๆ น าเหลอง โรคทางเดนอาหารทกชนด แกโรคไขขอ กระดกตางๆ รกษาโรคผวหนงทกชนด แกโรคในชองปากทกชนด รกษาแผลสด แผล เรอรง สมานแผล ขบถายพยาธทกชนด แมลงกดตอย แกพษตางๆ แกโรคทางทวารหนกทกชนด โรคตาทกชนด แกมะเรงทกชนด แกซางตาลขโมย รกษาหวใจ ตบ ปอด ไต มามพการ วณโรค แกผดส าแดง ถอนพษ อาเจยน ขบนว ขบปสสาวะ โรคตดตอทางเพศสมพนธ เบาหวาน แกรอนใน แกพษรอน ดบพษทงปวง เปนยาอายวฒนะ ยาบ ารงรางกาย บ ารงน านม บ ารงเลอด แกความดนโลหตสง-ต า ไลยงและฆาแมลงทกชนด แกผนคนตามรางกาย แกหดอสกอใสด าแดง แกเหนบชา ดซาน ดลนดรว โรคเกยวกบระดของ

100

สภาพสตร และแกปวดเมอย เคลด ขด เสนเอนตง โดยสรรพคณการรกษาโรคแยกตามโรค และอวยวะในรางกายของมนษย กลมทพบมากทสด คอ กลมยาขบโลหต โรคโลหตตางๆ และน าเหลอง พบจ านวน 33 ชนด คดเปนรอยละ 9.5 รองลงมาไดแก กลมยาโรคระบบทางเดนอาหารทกชนด พบจ านวน 31 ชนด คดเปนรอยละ 8.9 ส าหรบกลมยาแกไข ดบพษไขทกชนด กลมยาแก โรคทางทวารหนก ทกชนด กลมยาแกปวดเมอย เคลด ขด เสนเอนตง พบจ านวน 22 ชนด คดเปนรอยละ 6.3 เทากน สวนกลมทพบนอยทสด คอ กลมยาแกความดนโลหตสง ต า และกลมยาแกเหนบชา พบจ านวน 1 ชนด คดเปนรอยละ 0.3 เทากน

ส าหรบชนดพรรณสมนไพร ทมสรรพคณของการรกษาโรค ไดหลากหลายทสด คอ สะแก ม

สรรพคณทางการรกษาโรค 12 กลม รองลงมาคอ กระพงโหมตวเมยหรอตดหมา และเลบรอก หรอเครองเหาหรอหนามไกไห มสรรพคณทางการรกษาโรค 11 กลม สวนขอบชะนางขาว และเปลาใหญ มสรรพคณทางการรกษาโรค 10 กลม ซงสมนไพรทมสรรพคณทางการรกษาโรคนอยทสด คอ หงหายใหญ และมะขามผใหญ หรอขาวไหม พบเพยงชนดละ 1 กลมเทานน

ขอเสนอแนะ จากการศกษา และส ารวจ พบวา ในบรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง ระยะทาง 1.6 กโลเมตร มความหลากหลายทางชวภาพของพชสมนไพร จ านวนหลายชนด ซงมสรรพคณใชในการรกษาโรค แตกตางกนไป นอกจากเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง ในบรเวณ ทท าการอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จะเปนแหลงเรยนร และศกษาธรรมชาต ไดเปนอยางดแลว ยงเปนแหลงศกษาพชสมนไพร ไดอกดวย ดงนน อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง ควรจดท าสอประชาสมพนธ ใหความรสอดแทรก เรอง พชสมนไพร เพมเตม จากจดสอความหมายธรรมชาตทมอยเดม

101

เอกสารและสงอางอง คมกรช และคณะ. 2552. พฤกษศาสตรพนบานของชาวมเซอด า บานหวยปลาหลด ต าบลดานแมละเมา อ าเภอแมสอด จงหวดตาก .กรมอทยาน สตวปา และพนธพช, กรงเทพฯ. ดอกรก มารอด. 2546. บทปฏบตการวเคราะหสงคมพช. ภาควชาชววทยาปาไม, คณะวนศาสตร, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพ. เตม สมตนนท. 2544. ชอพรรณไมแหงประเทศไทย (ฉบบแกไขเพมเตม พ.ศ.2544). สวนพฤกษศาสตรปาไม ส านกวชาการปาไม กรมปาไม , กรงเทพฯ. ทรงธรรม และคณะ. 2554. การใชประโยชนพรรณพชของชมชนทองถนบรเวณแนวเชอมตอ เทอกเขาตะนาวศรดานตอนบนของอทยานแหงชาตเฉลมพระเกยรตไทยประจน . สวนศกษาและวจยอทยานแหงชาต ส านกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, กรงเทพฯ. ประวต สมเปน. 2548. รายงานการวจย เรองการศกษาการเสรมสมนไพรไทยตอสมรรถ ภาพการผลตไกพนเมอง. ไดรบทนอดหนนจากคณะกรรมการวจยและพฒนาของวฒสภา ส านกงานเลขาธการวฒสภา สงหาคม 2548

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 พเยาว เหมอนวงษญาต. 2534. คมอการใชสมนไพร. บรษทสามคคสาสน จ ากด, กรงเทพฯ. มลนธโครงการหลวง. 2552. องคความรเรองพชปาทใชประโยชนทางภาคเหนอของไทย เลมท 1-3. มลนธโครงการหลวง, เชยงใหม. วนด กฤษณพนธ. 2539. สมนไพรนาร. ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ. สมเกยรต เยอเจรญ. 2541. รายงานการศกษาเพอการพฒนาปาชมชน กรณศกษาปาชมชนสาธต ต าบลแมตาว จงหวดตาก. ส านกงานปาไมเขตตาก. กรมปาไม. สวนรกขชาตเขาสวนกวาง. 2553. ส านกวจยการอนรกษปาไมและพนธพช กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช. กรงเทพฯ.

102

เอกภาพ เครอค าไหล. 2553. คมอเสนทางศกษาธรรมชาตยางแดง. เอกสารสอความหมาย อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง, ส านกบรหารพนทอนรกษท 11 (พษณโลก). โอภาส ปญญา. 2532. ปาอนรกษเพอเปนแหลงอาหารและสมนไพร. กองจดการทดน ปาสงวนแหงชาต. กรมปาไม, กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

http://th.wikipedia.org/wik (24 ก.ค. 2555)

http://th.wikipedia.org/wik%20(24

103

ภาคผนวก

แซมาทะลายชอวทยาศาสวงศ CONVOลกษณะ : เปนเวศวทยา : วธการขยายพสรรพคณ : เถา รสจ ทาแก ยาแ ภาพผนวกท

มากระทบโรตร EvycibeOLVULACEAนไมเถาขนาดเกดตามปาดบพนธ : ขยายพ

ดเยนตดจะเมกผนคนเปนเมกโรค เบาหวา

1 แซมาทะล

รง e pariculataAE ดใหญ ทรงกลมบเขาชน ทวทพนธดวยเมลด

มา แกพษรอนมดตามตว ดอาน

ลาย มากระท

Roxb.

ม ผวมกระดาทกภาค

น แกประดง แองสราหรอตม

ทบโรง

างสขาวมตม ค

แกโรคผวหนง ดมแกปวดเมอ

คลายบอระเพ

แกนาเหลองอยหลงเอว บ

พด

เสย แกประดารงกาลง

104

งผนคน

ใ

กาลงชางเผอชอวทยาศาสวงศ MENISลกษณะ : เปนเวาเลกนอย ดแหง แตกได นเวศวทยา : วธการขยายพสรรพคณ หว รสข โลหใบ รสขดอก รสขเถา รสข ภาพผนวกท

ก ตร StephanPERMACE นไมเถาเนอแขดอกชอ ออกท

เกดตามปาดงพนธ : ขยายพ

ม รบประทานตจาก โรคปวม บารงไฟธาตมเมา แกโรคผมเมา ขบโลห

2 กาลงชาง

nia rotunda

ขง ใบเดยว รปทปลายกง กล

งดบ หวโตเรวพนธดวยเมลด

นกบนาผง บวดศรษะ ต ใสแผลสด ผงหนง ผนคนตระด กระจา

เผอก

a Lour.

ปขอบขนานหลบดอกสมวงแ

วใหญ และแยกหนอ

ารงกาลงใหแ

แผลเรอรง น ชวยยอยอาหายลม และแน

หรอรปไข กวาแกมนาเงน ใบ

อ

ขงแรง รกษา

หาร นหนาอก

าง 4-7 ซม. ยประดบสเขยว

มะเรงภายใน

าว 8-14 ซม. วประสนาตาล

ตางๆ โรคเบา

105

ขอบใบลแดง ผล

าหวาน

ใ

สบเลอด , บอชอวทยาศาสวงศ MENISลกษณะ : เปหวทรงกลม ดแดง มยางสแนเวศวทยา : วธการขยายพสรรพคณ : ราก แกโร

เสนปหว แกเสตน แกล

เกลอเถา กระใบ บารดอก ฆาแ แกส ภาพผนวกท

อระเพดพงชาตร StephanPERMACEAEนไมเถาหว เลดอกแหลมๆ อแดงเขม เนอสเกดตามปาดงพนธ : ขยายพ

รคเรอนใหญ ประสาท แกไสมหะในคอแลลมแนนในทรวอน แกหด แกจายลมทแนนงไฟธาต แกโร

แมพยาธอนเกดสว แกฝา ทาให

3 สบเลอด

ง nia venosa E ลอยพาดพนตออกเปนชอตาเหลองเขม ตวงดบหวโตเรวใพนธดวย เมลด

เรอนนอย แกไข แกหด แกบละทรวงอก บวงอกใหกลายกสว แกฝา แกนอยในอกใหกรคเรอนใหญ ดจากโรคเรอนหอจจาระละเ

, บอระเพดพ

(Blume) Sp

าม ตนไมใหญามงามใบ ผลกวเมยใบสเขยวใหญ ด และแยกหน

กมะเรง คดทะบด บารงกาลง บาแกโรคเรอนใกโรคมอเทาไมระจาย ขบโลเรอนนอย แกน และกฏฐง เอยด แกโรคผ

งชาง

preng.

ญ ใบกลมกนปกลมฉานาเปนวเถาสเขยว ม

นอ

ะราด แกกลาก

รงความกาหนใหญ เรอนนอมมกาลง หตระด ขบพ

กมะเรงคดทะรแกมะเรงคดทผวหนง ผนคน

ปด ปลายแหลนพวงม 2 ชนดยางสแดงจาง

กเกลอน แกห

นด แกไข แกหย แกมะเรงคด

ยาธในลาไส ราด แกกลากทะราด แกกลาน ชวยยอยอาห

ลม ขนาด 3-4 ด ตวผ ใบสเขงๆ เหมอนนาเ

หด แกสว แกฝ

หด แกบด ขบดทะราด แกก

เกลอน แกหดากเกลอน แกหาร

106

นว ขยวอมเหลอง

ฝาบารง

บลมผาย กลาก แก

ด หด

กฤษณา ชอวทยาศาสวงศ THYMEลกษณะ : ไมพมทรงเจดยต5-10 มลลเมตเรยวแหลม ใบคอนขางแบนมสแดงอมนานเวศวทยา : วธการขยายพสรรพคณ : เนอไม นามน เปลอก แกนไม นามนจากเมล ภาพผนวกท

ตร AquilariELAEACEA ยนตนขนาดกตา ๆ หรอรปตร สวนเปลอบแกเกลยงเป

นสวนทตดกบขตาล พบไดทวไป เพนธ : ขยายพ

บารงโลหทกลนออใหเสนใยบารงโลห

ลด รกษาโรค

4 กฤษณา

ia crassna P

กลางถงใหญ ไกรวย เปลอก

อกชนในมสขานมน แตใบอขวเลก เปลอก

เปนไมเศรษฐกพนธดวยเมลด

หตในหวใจ แกอกมาจากกฤษย ใชทาเสอผา หต บารงหวใจคผวหนง แกโร

Pierre ex H.

ไมผลดใบ มควนอกเรยบสเทวอมเหลอง ใบอนสนและคลกเขง มขนสเท

กจ

กตบปอดพกาษณาหอมรนแถงยาม ทนอ

จ บารงตบ รคเกลอน โรค

Lec.

วามสงตงแต ทาอมขาวเนอไบเดยว รปมนลายไหม ผลเปทา มหางเมดส

าร แกลม บารแรงมาก ใชในกอน เชอก และ

คมะเรง

18-21 เมตรขไมออนสขาว

น สเขยวเขม เปนแบบ Capsสแดงหรอสม ป

รงกาลง รกษาการทานาหอมกระดาษ

ขนไป เรอนยอเปลอกหนาปเนอใบเปนมนsule รปไขกลปกคลมดวยข

าโรคปวดขอ ม เครองสาอา

107

อดเปนประมาณ ปลายใบบ

ขนสนนม

าง ทาธป

108

โคคลาน ชอวทยาศาสตร Anamirta cocculus (Linne) Wight et Arnolt วงศ MENISPERMACEAE ลกษณะ : เปนไมจาพวกเถาขนาดใหญ ใบรปไขกวางปลายแหลม เนอใบบาง ออกดอกเลกๆ เปนชอผลกลมเมอแกแตกออก เหนเมลดสดามนขนาดเทาเมลดพรกไทยเปนพวง นเวศวทยา : เกดทปาดบเขาและปาเบญจพรรณทวไป วธการขยายพนธ : ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : เถา รสเอยนเบอ แกปวดเมอย ตามรางกาย ปวดหลง ปวดเอว แกกระษยเสนตง ไต

พการบารงโลหต ครนตว ขบปสสาวะ ลก รสขมเบอเมา ใชเบอปลามรสกระตนประสาทสวนกลาง รกษาคนกนยานอนหลบ

เกนขนาด เมลด รสขมเบอเมา ทาขผง รกษาโรคผวหนง ตามคอและศรษะ ราก รสเอยนเบอ แกปวดเมอย ครนตวแกเสนตง ขบปสสาวะ บารง โลหต ภาพผนวกท 5 โคคลาน

คนทา ชอวทยาศาสวงศ SIMAROลกษณะ : เปกานใบยอยมนเวศวทยา : วธการขยายพสรรพคณ : ราก รสข ภาพผนวกท

ตร HarrisonOUBACEAE นไมพมขนาดครบ ใบออนสเกดตามปาดงพนธ : ขยายพ

มเฝอน แกไข

6 คนทา

nia perforat

ดกลาง ลาตนสแดงดอกสขางดบ พนธดวยเมลด

เหนอ ไขพษ

ta (Blanco)

สเทามหนามาว ผลกลม

ไขกาฬ แกไข

Merr.

ม ใบประกอบ

ขทกชนด

บแบบขนนก ใ

ใบยอยรปไข ข

109

ขอบจก

ใ

รางแดง ชอวทยาศาสวงศ RHAMNลกษณะ : ไมมองเหนรอยแปาเบญจพรรวธการขยายพสรรพคณ : เถา รสรอใบ ปงไฟ ภาพผนวกท

ตร VentilagNACEAE เถา ขนาดใหญแตกแดงสด ใบณทวไป พนธ : ขยายพ

อนขน ตากแหฟใหกรอบแลว

7 รางแดง

go Calycula

ญเถากลม เถาบเดยว รปไขป

พนธดวยเมลด

หง ตมดมแกเวชงดม แกเสน

ata Ful.

าออนสเขยว ปลายแหลมค

สนเอนตง แกนเอนตง ขบป

เปนเหลยมมสลาย ใบเลบม

กกระษยขบปสปสสาวะ

สน เถาแกกลมมอนางสเขยวก

สสาวะ แกกล

ม ผวแตกเปนกลม เกดตามป

อนลงฝกทกช

110

นทางปาดบเขา

ชนด

เนระพสไทย ชอวทยาศาสวงศ TACCAลกษณะ : ไมขอบขนาน ขออกเปนชอลเขมหรอสมวงกวาง ขนาด 2มวงหรอมวงอเดยว 6 กลบ กวาง 1-2.5 ซสรรพคณ : หวเหงา รส ภาพผนวกท

ตร Tacca c

ACEAE ลมลก มเหงานาดกวาง 7-1กษณะเปนกลงดา อยตรงขา2-8 ซม. ยาว อมเขยว ขนาดโคนเชอมตด

ซม. ยาว 2.5-

สสขม ดองสร

8 เนระพสไ

chantrieri An

าใตดน สง 50-15 ซม. ยาว 2ลม ม 4-6 (25าม ใบประดบ2.5-12 ซม. ดยาว 10-20 กน ผลลกษณ-5 ซม. มกลบ

รา กความดน

ไทย

ndr.

-60 ซม. ใบเป20-60 ซม. กา5) ดอก กานชบคนอกรปร กวนอกจากนยงมซม. ดอกยอย

ณะเปนกระสวดอกตดอยไม

นเลอดตา บาร

ปนใบเดยว สเานใบยาว 15-ชอดอกยาว 30วาง 0.5-1 ซมมใบประดบทยกวาง 0.5-3 ยรปสามเหลยหลดรวงงาย

รงกาลง สตรร

เขยวเขม แผน-30 ซม. ดอก0-50 ซม. มใบม. ยาว 4-6 ซลดรปเปนเสนซม. ยาว 1.5-ยม มสน 6 สน

ะหวางตงครร

นใบแผรปหอกกสมวงดาหรอบประดบ 2 คซม. ใบประดบนกลมอก 5-2-3 ซม. กลบดน เมอแกไมแต

รภ บารงกาลง

111

กแกม เขยวเขม สเขยวคในแผ5 อน สดอกมชนตก ขนาด

งทางเพศ

112

สรามะรด ชอวทยาศาสตร Cinnamomum subavenium. Miq. วงศ LAURACEAE ลกษณะ : เปนไมขนาดกลาง ลาตนสหมน กงกานสแดง เปลอกบางเนอแขงเปราะ ใบรปหอกคลายใบยานาง ใบขอบบางคม ดอกสขาวผลกลมแขง พบขนตามปาดบเขาสง ขยายพนธดวยเมลด อยในกลมอบเชยไทย สรรพคณ : นามนจากใบ รสรอน ทาถนวดแกฟกซา แกลมขดขอ แกเสนกระตก ราก รสหอมรอน ขบเลอดขบลม แกจกเสยดแนนเฟอ บารงธาต ภาพผนวกท 9 สรามะรด

113

โกฐจฬาลมพา ชอวทยาศาสตร Artemisia annua L. วงศ COMPOSITAE ลกษณะ : พชลมลก แตกกงกานสาขามาก ใตดนมเหงามกลนหอม ใบออกเรยงสลบกน ปลายใบแหลม ขอบใบหยกเปนพ ดอกออกเปนกระจกเลกหรอเปนชอตามปลายยอด หรอตามงามใบสงมาจากอนเดย มปลกในประเทศไทยบาง ขยายพนธดวยเมลด แยกตน สรรพคณ : ทงตน รสสขมหอมรอน แกไขหด สกไส ดาแดง เปนยาเรงประสาทสวนกลาง แกไขเจลยง

(คอไขทมอาการจบวนเวนวนเปนไขจบสนประเภทหนง) แกไขเพอเสมหะ ไขมาลาเรย แกหด แกหอบ แกไอ ใชเปนยาขบเหงอ แกดซาน แพทยแผนจนใชแกไขอนเกดจาก ความรอน ในฤดรอน แกไขตาๆทไมมเหงอ แกไขอนเนองจากวณโรค และแกไขจบสน แกรดสดวงทวาร

ภาพผนวกท 10 โกฐจฬาลมพา

เตารง ชอวทยาศาสวงศ PALMAลกษณะ : เปหมลาตน ใบปนว เปนพวงรขยายพนธดวสรรพคณ : ราก รสห ภาพผนวกท

ตร CaryotaAE นไมยนตน จาประกอบ ใบยระยาแกจดสแยเมลด

หวานเยนขม ด

11 เตารง

a mitis Lour

าพวกหมากห ยอย รปสามเหแดงถงดา นาใน

ดบพษในตบ แ

.

รอปาลม ตนสหลยมปลายแหนผลสกมพษค

แกหวใจพการ

สง ลาตนกลมหลม ดอกเปนคนมาก เกดตา

ร มาม พการ แ

มเปนปลอง กานจนเหมอนหมามรมนาลาธา

แกตบทรด แก

าบใบมใยคลามาก ผลกลมเทาร ปาดบ แลง

กชาใน

114

ยตาขาย ทาปลายง ทวไป

115

ตรชวา ชอวทยาศาสตร Clerodendrum serratum (L.) Moon var. wallichii C.B.Clarke ชอวงศ ACANTHACEAE ลกษณะ : เปนไมพมขนาดเลก ตนเลกเรยว ออกเปนกอ ใบเดยวรปหอกปลายแหลม สเขยวขอบเรยบดอกชอเปนแทง ตงทปลายยอด เรยวแหลม เหมอนกรก กลบสขาวแซมเขยวแนนตลอดชอผลกลม ขนาดเทาปลายนวกอย สเขยวไมมกาน ปลกเปนไมประดบ ขยายพนธดวยเมลด และปกชา สรรพคณ : ทงตน รสเฝอนเยน ดบพษทงปวง ดบพษโลหต สมานแผล แกรดสดวง ขบปสสาวะ ภาพผนวกท 12 ตรชวา

116

คดเคา ชอวทยาศาสตร Oxyceros horridus Lour. (Randia siamensis Craib) วงศ RUBIACEAE ลกษณะ : เปนไมเถา ใบเดยวรปหอก ใบแหลมคลายใบมะมวง แตเลกกวาสเขยวเขมผวมน มหนามแหลมคมงมลง เปนคๆ ตลอดทงตน ดอกชอสขาวหอม ผลกลมเทาปลายนวกอยเกดตามปาโปรงทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ใบ รสเฝอนเมา แกโลหตซาน ดอก รสขมหอม แกโลหตในกองกาเดา ลก รสเฝอนปรา ขบโลหตระดเนาราย บารงโลหต บารงผวใหผองใส เปลอกตน รสฝาด ปดธาต แกเสมหะ แกโลหตซาน แกเลอดออกตามทวารทง 9 ทงตน รสเฝอนฝาด แกเสมหะ เนอไม รสรอน แกเสมหะ ขบลมในลาไส แกจกเสยดแนนเฟอ ขบโลหต ยางเปนพษ ถาเขาตาจะกดเยอตา ตาบอดได ภาพผนวกท 13 คดเคา

117

มะกา ชอวทยาศาสตร Bridelia ovata Decne. วงศ EUPHORBIACEA ลกษณะ : เปนไมยนตนขนาดกลาง ใบเดยวทรงกลมปลายและโคนแหลม สเขยว ใบแหงสนามน ดอกเลกๆ สเหลองเปนชอ ออกตามงามใบ ผลกลมเลกเทาเมลดพรกไทย เกดตามปาดงดบแลง ปาโปรงทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ใบ รสขมขน ตมดม ถายเสมหะและโลหต ถายพษตาลซาง ถายพษไข ชกลมเบองสงตา

ใบสดตองปงไฟกอน ใชไมใหไซรทอง เปลอกตน รสขมฝาด แกกระษย สมานลาไส แกน รสขม แกกระษยไตพการ ฟอกโลหต ระบายอจจาระธาต ขบเสมหะ ภาพผนวกท 14 มะกา

ใ

วานนา ชอวทยาศาสวงศ ARACEลกษณะ : เปเหงาใตดนดอทชนแฉะทวไสรรพคณ : ใบ รสเผเหงา รสห ภาพผนวกท

ตร Acorus EAE นพชลมลกจาอกเลกอดกนเปไป ขยายพนธด

ผดรอนเลกนอหอมรอน ตมห

15 วานนา

calamus L.

าพวกเหงา ใบปนชอแทง รปดวยเมลด แย

อย แกปวดกลหรอ บดรบประ

บเลกเรยวขอบปหอกกลม สเกเหงา

ลามเนอ ปวดตะทานแกบด แ

บขนานยาว ปลเหลองอมเขยว

ตามขอ ปวดศแกปวดทอง ท

ลายแหลมยาวว ผลสกสแดง

ศรษะ ทองขนอดเฟอ

ว ไมมกานใบ ง มกขนตามรม

อ จกเสยด

118

ออกจากมนาหรอ

ใ

กระดกไกขาวชอวทยาศาสวงศ ACANTลกษณะ : เปชอดอกเลกๆ สรรพคณ : ใบ รสเอ ภาพผนวกท

ว ตร Juticia gTHACEAE นไมพมขนาดสขาว นยมป

อยน ใชตาผสม

16 กระดกไ

gendarussa

ดยอม ลาตนแลปลกเปนไมประ

มสรา คนเอาน

ไกขาว

Linn.

ละใบสเขยวเสะดบ ขยายพน

นาดม เอากาก

สมอกนตลอดนธโดยการปก

กผอกแผล แก

ตน ใบเดยวรกชา

กพษง พษสตว

ปหอก ปลาย

วกดตอย

119

แหลม

120

กระดกไกดา ชอวทยาศาสตร Gendarussa vulgaris Nees วงศ ACANTHACEAE ลกษณะ : เปนไมพมขนาดยอม ลาตนและกงเปนปลองขอ คลายกระดกไกขาว ลาตนสแดงเขม ถงดาเกลยงมน ใบรปหอก สเขยวเขม เสนใบแดงอมดา ชอดอก สขาว-เขยว-ชมพ ผลเปนฝกยาว นยมปลกเปนไมประดบ ขยายพนธโดยการปกชา สรรพคณ : ใบ รสเยน แกเลอดคงคางเปนลม กระจายโลหต แกปวดศรษะ แกหดไอ แกอาเจยน เปนโลหต

แกชาใน แกปวดขอ แกพษสตวกดตอย แกโรคผวหนง

ภาพผนวกท 17 กระดกไกดา

121

เรว ชอวทยาศาสตร Alpinia allughas Rosc. วงศ ZINGIBERACEAE ลกษณะ : เปนไมลมลก จาพวกเหงาใตดน คลายขาขนาดเลก ใบเดยวรปหอกขอบขนานแคบ ปลายแหลม เลกกวาใบขา ออกเรยงสลบกน สเขยว อมเหลอง ดอกคลายดอกขา รปปากอาสขาวแซม ชมพแดงเหลอง เปนชอเลก ดอกนอยออกทปลายตน ผลกลมสเขยวอมเหลอง มดอกแหงตดเปนหาง เมลดสนาตาลเขมเปนกลม เกดตามปาดบชนเขา ขยายพนธดวยเมลด แยกหนอ สรรพคณ : ใบ รสปรา ขบปสสาวะ ดอก รสปรา แกเมดผนคนตามตว ผล รสรอนเผดปรา แกรดสดวง แกหดไอ แกระดขาว แกไขสนนบาต เมลด รสรอนเผดปรา ขบลมในลาไส แกทองขนอดเฟอ ขบนานม ตน รสปรา แกไขเพอด ราก รสปรา แกหดไอ ภาพผนวกท 18 เรว

122

มะคาดควาย ชอวทยาศาสตร Sapindus emarginatus Wall. วงศ SAPINDACEAE ลกษณะ : เปนไมยนตนขนาดกลาง ใบคลายใบทองหลาง รปหอกปานปลายแหลมโคนสอบเบยว หลงใบสเขยวเขม ทองใบสจาง กานสออกแดง ดอกเลกๆเปนชอใหญ สขาวปนเหลอง ผลกลมขนาดลกพทรา เปลอกแหงสนาตาลไหม เนอมลกษณะเหนยวใสสนาตาลเมลดกลมสดา ตมไดนายาใชลางกดผวโลหะทองเหลอง เกดตามปาดบเขาปาโปรงทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ผลแก แกไข ดบพษรอนภายใน ดบพษทกอยาง แกไขแกเลอด แกหอบเนองจากปอดชน ปอดบวม แกกาฬ แกโรคผวหนง แกพษตานซาง แกเสลดสมฝอนเปอยพง แกจดกาฬ ผลผสมในตารบยารวมกบสมนไพรอนๆ รกษาโรคตวรอนนอนไมหลบ ใบ แกพษกาฬ ดบพษกาฬ ราก แกรดสดวงมองครอ แกหด รากผสมในตารบยารวมกบสมนไพรอน ใชแกฝในทอง ตน แกลมคลนเหยน เปลอกตน แกกระษย แกพษรอน แกพษไข ภาพผนวกท 19 มะคาดควาย

123

มะเดอปลอง ชอวทยาศาสตร Ficus hispida Linn.f. วงศ MORACEAE ลกษณะ : เปนไมยนตนขนาดกลาง ตามกงกานและลาตนมรอยควนเปนขอๆ คลายขอไมไผ ใบโตและยาวกวามะเดอชมพร มขน สากคาย ผลกลมเหมอนลกมะเดอชมพร กลอมเสมหะ แกทองเสย แกประดง เมดผนคนตามผวหนง แกเมดฝ เกดตามปาดงดบทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : เปลอกตนและราก รสฝาดเฝอน กลอมเสมหะ แกทองเสย แกประดงเมดผนคนตามผวหนง

แกเมดฝ แกพษในกระดก ภาพผนวกท 20 มะคาดควาย

124

ธรณสาร ชอวทยาศาสตร Phyllanthus pulcher Wall. ex Müll.Arg. วงศ EUPHORBIACEAE ลกษณะ : เปนไมยนตนขนาดเลก ใบประกอย คลายใบมะยม แตเลกกวามาก ใบหบได เมอขาดนาหรอเวลากลางคน มกออกเปนจกทปลายกงดอก ออกตามงามใบยอย ดอกเลกๆ กานสแดงดอกสเหลองฐานแดง เกดตามปารกรางวางเปลาทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ราก รสจดเยน บดผสมพมเสนกวาดคอเดก แกรอนใน แกพษตาลซาง ตมดม ขบลมใน สาไส ภาพผนวกท 21 ธรณสาร

125

พญาไรใบ ชอวทยาศาสตร Sarcostemma acidum (Roxb.) Voigt. วงศ ASCLEPIADACEAE ลกษณะ : เปนไมเถาเลอยพาดพนตนไมอน กงกานเปนขอๆ ยาว 4-6 นว มยางสขาว ดอกเลกๆ สขาวอมเขยว และเหลองสดออกเปนจกตามขอ ฝกยาว 4-5 นว เกดตามปาดบแลง ปาโปรงและปาละเมาะทวไป ขยายพนธดวยเมลดและปกชา สรรพคณ : ราก รสหวานเลกนอย รบประทาน บารงกาลง บารงตบปอดและหวใจ เถา รสขมเยน ดบพษไขรอน เจรญอาหาร ขบนาเหลองเสย เถาแหงกนแลวทาใหอาเจยน นายาง รสเยน ใชยอดตา แกตาแดง ตาแฮะ ตาฝาง ระวงอยาไปใชตนจะทาใหตาบอด ภาพผนวกท 22 พญาไรใบ

126

สมปอย ชอวทยาศาสตร Acacia concinna (Willd.) DC. วงศ LEGUMINOSAE ลกษณะ : เปนไมพมเลอย ตามลาตนกงกาน ใบ มหนาม ใบประกอบขนนกสองชน ใบยอย รปขอบ ขนาน ปลายใบโคนมน เลกกวาใบมะขามไทย ดอกเลกๆ เปนชอกลม เปนพเหมอนดอกกระถน ออก ตามปลายกง ฝกแบนยาวคลายถวลนเตา สนาตาลดา ขอบเปนคลน ผวยน มสารกลมซาโปเนนสง ถง 20% ตกบนาจะเกดฟองทคงทนมากเกดตามปารกราง วางเปลาปาละเมาะทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ใบ รสเปรยวฝาดรอนเลกนอย ตมดม ถายเสมหะ ถายระดขาว ลางเมอกมนในลาไส แกบด ฟอกโลหตระดแกโรคตา ตาประคบใหเสนเอนออน ดอก รสเปรยวฝาดมน แกทาใหอาเจยนเสนเอนทพการใหสมบรณ ฝก รสเปรยว ตมหรอบดรบประทาน เปนยาถาย ขบเสหะ แกไอ แกไขจบสน ภาพผนวกท 23 สมปอย

กาลงววเถลง ชอวทยาศาสวงศ ANNONลกษณะ : เปสนาตาลออนสรรพคณ : รากและเนอไ ภาพผนวกท

ตร AnaxagoNACAE นไมเถายนตน

นขยายพนธดว

ไม รสมนรอ ตามรางก

24 กาลงวว

orea luzone

นขนาดยอม ใบวยเมลด เกดต

นตดฝาด บารกาย บารงกาล

วเถลง

ensis A.Gray

บเดยว รปหอตามปาเบญจพ

รงโลหต ทาธาลงบารงกระด

y

อกปลายแหลมพรรณและปาด

าตใหบรบรณ กใหแขงแรง

ม เปลอกสนาดบแลงทวไป

บารงเสนเอนเปนยาอายวฒ

ตาลไหมหนา

น แกปวดเมอฒนะ

127

เนอไมม

ย

128

กาลงเสอโครง ชอวทยาศาสตร Betula alnoides Buch.-Ham.ex G.Don วงศ BETUlACEAE ลกษณะ : เปนไมขนาดกลางถงใหญ ใบเดยวรปไข โตดกหนาทบ เปลอกตนหนาสดาดานในสเหลองแก เนอไมสขาว เกดในปาดบเขา และปาเบญจพรรณทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : เนอไมและเปลอก รสฝาดมนตดรอน บารงกาลงเจรญอาหาร ขบลมในสาไส บารงเสนเอน ใหแขงแรง แกปวดเมอยตามรางกาย บารงธาต เปนยาอายวฒนะ ภาพผนวกท 25 กาลงเสอโครง

ใ

ใ

เกลดปลาชอนชอวทยาศาสวงศ FABACลกษณะ: เปนใบถวแระ กวกลมบนเลกๆคลายดอกถวสรรพคณ : ใบ รสจราก รสจ ภาพผนวกท

น ตร Phyllod

CEAE นไมพม สงปราง 2-3 นว ย 2 ใบประกบ ผลเปนฝกแ

ด ตมดมแกไขดเฝอน ตาพอ

26 เกลดปล

dium pulche

ะมาณ 2-3 ฟาว 4-5 นว ด

บไวกางออกตงแบนเลกๆ ยาว

ข แกไขปสสาวอกแกปวด แก

ลาชอน

ellum (Lour.

ต ใบประกอบอกชอออกเปงฉากกบกานตวคอดเปนขอๆ

วะพการ ไขจบกเคลดบวม

.) Desv.

บมใบยอย 3 ในจกทงามใบ ตรงขามกน เนๆ เกดตามเขา

บสน

ใบรปหอกเรย ใบประดบค

นอบางสเขยวอ

ยวปลายแหลมลายเกลดปลาออน กลบดอก

129

มเหมอนา ทรงกสขาว

130

กระตงบาย ชอวทยาศาสตร Leea indica (Burm.f.) Merr. วงศ LEEACEAE ลกษณะ : เปนพมขนาดยอม สงประมาณ 5 ฟต ตนทมอายมากๆ สงประมาณ 2-3 ม. ใบประกอบใบยอย รปไขปลายแหลม 5 ใบ คลายใบกระทอม ขอบจกรอบสเขยวจด เหลอบขาว มนตามตนและกง มครบโดย คลายฟนเฟอง ดอกเปนชอแบน คลายดอกเถาคน แตโตกวา สแดงเขม ลกออนสเขยว แกจดสดา เกดตามปาดงดบ และปาโปรงทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ราก รสเยนเมาเบอ แกไขขบเหงอ แกปวดเมอยตาม รางกาย แกครนตว ดบรอน ภาพผนวกท 27 กระตงบาย

131

พลคาว ชอวทยาศาสตร Houttuynia cordata Thunb วงศ SAURURACEA ลกษณะ : เปนไมลมลกขนาดเลกตนตงเตยๆ แตกกงกานใบ แผอยเหนอดนเลกนอย ใบเดยวเหมอน ใบพล แตหนาเลกนอย โคนใบเวาลก ยาว 2-3 นว ใบมกลนคาวเหมอนปลาชอน ดอกชอขนาดเลกมกาน ตนและใบมสเขยวเขม สรรพคณ : ทงตน รสเผดคาว แกกามโรคเขาขอ แกโรคผวหนงนาเหลองเสย ทาใหแผลแหง ฆาเชอ

ทางเดนปสสาวะ ขบปสสาวะ ทาภายนอกใหเลอดมาเลยงผวหนง สาระสาคญ ใบ ม Essential oil ซงประกอบดวย lavaldehyde. Methyl. Monyl. Ketone

smyrecne มสาร flavonos มสาร flavonos ชอ quercitnin ภาพผนวกท 28 พลคาว

132

เปลาหลวง ชอวทยาศาสตร Croton joufra ROXB. วงศ EUPHORBIACEAE ลกษณะ : เปนไมยนตนขนาดยอม ใบเดยวรปหอกเรยวโคนใบสอบแคบมน ปลายแหลม ขอบจกเลกนอย กานใบยาว ดอกชอคลายดอกมะมวง สขาว ผลรปไขปลายแหลมผวเรยบ เปลานอยมอย 2 ชนดน พบขนตามปาเบญจพรรณทวไป ปาเชงเขาทางภาคเหนอและมประปรายในปาดบแลงทกภาค ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ใบ รสรอน ตมดมบารงธาต แกคนตามตว แกทองเสย รกษาโรคกระเพาะอาหาร เปลอกตน รสรอน ตมดมทาอาหารใหงวด ชวยยอยอาหาร แกทองเสย ดอก รสรอน รบประทานขบพยาธ ผล รสรอน ตมดมขบหนอง ใหกระจาย แกน รสรอน ตมดมขบโลหตใหตก แกชาใน บารงโลหต ขบระด ราก รสรอน ตมดม แกลมขนเบองบน ใหเปนปกต ภาพผนวกท 29 เปลาหลวง

133

เปลาใหญ ชอวทยาศาสตร Croton oblongifolius ROXB. วงศ EUPHORBIACEAE ลกษณะ เปนไมพมขนาดยอม สงประมาณ 8 ม. กงกานคอนขางโต ยอดออนมเกลดสเทาปกคลมทว ใบเดยวรปหอก ปลายและโคนแหลม ใบกวางกวาเปลานอย ยาว 9-30 ซม. ฐานใบมตอม 2 ตอม ใบแกเกลยง สเปลยนเปนสสมกอนรวงหลน ดอกเลกๆ ออกเปนชอหลายชอทปลายกง ผลกลมแบน ขนาด 1 ซม. ม 3 พ เกดตามปาเบญจพรรณ ปาดบแลงปาละเมาะทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ ใบ รสรอน ตมดมบารงธาต แกคนตามตว แกลมจกเสยด บารงกาลงแกกระหาย แกเสมหะลม ดอก รสรอน แกพยาธ ลก รสรอน ดองสราดม ขบโลหตในเรอนไฟ เปลอกกระพ รสรอน ชวยยอยอาหาร แกเลอดรอน เนอไม รสรอน แกรดสดวงลาไส แกรดสดวงทวารหนก แกน รสรอน ทาอาหารใหงวด แกลมอนผกเปนกอน ใหกระจายขบไสเดอน ราก รสรอนเมา แกนาเหลองเสย แกโรคผวหนง ผนคน แกโรคเรอน มะเรง ภาพผนวกท 30 เปลาใหญ

134

เขยตายแมยายชกปรก ชอวทยาศาสตร Glycosmis cochinchinensi Pierre. วงศ RUTACEAE ลกษณะ : เปนไมพมขนาดกลางสงประมาณ 3-6 ซม. ผวลาตนตกกระเปนดาวขาว ใบเดยวรปหอก ปลายและโคลนแหลม ยาว ประมาณ 10-20 ซม. ดกทบดอกเลกๆ สขาวออกเปนชอทรงแทงเลกๆ ผลกลมเทาลกมะแวง เมอสขสแดงเรอๆ รสหวานเกดตามปาดงดบและปาโปรงทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ดอกและลก รสเมารอน แกหด เปลอกตนและราก รสรอน ขบนานม รกษาผทงภายนอกและภายใน กระทงพษไข แกพษง แกไขกาฬ แกโรคผวหนงพพอง ภาพผนวกท 31 เขยตายแมยายชกปรก

135

คลา ชอวทยาศาสตร Donax canniformis K. Schum. วงศ UASANTACEAE ลกษณะ : เปนไมลมลก จาพวกเหงา คลายขาหรอเรว แตใบแขงและสนกวา กานใบเปนขอๆ ดอกสขาว ขนตามรมลาธารในปาดบเขาทวไป ขยายพนธดวยเมลดและเหงา สรรพคณ : เหงา รสเยนเบอเมา แกพษไข ไขกาฬ ดบพษไขทงปวง กระทง พษไข แกไขเหนอ ไข

ปอดบวม ดบพษรอน แกไขรากสาด หดหด สกใส ฝดาษ ภาพผนวกท 32 คลา

136

ชะเอมไทย ออยสมสวน ชอวทยาศาสตร Albizzia myri0phyll Benth. วงศ MIMOSEAE ลกษณะ : เปนไมเถายนตนขนาดกลาง เมออายมากๆ จะโตเหมอนไมยนตน ตามลาตนมหนาม ใบประกอบ ใบยอยขนาดเลก โตกวาใบสมปอย ดอกชอสขาว เลก หอม ฝกแบนยาวประมาณ 4 นว เกดตามปาดงดบและปาโปรงทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ: ใบ รสรอนเฝอน ขบโลหตระด ดอก รสขมรอน ชวยยอยอาหาร ทาเสมหะใหงวด แกดและโลหต เนอไม รสหวาน แกโรคในคอ แกลม แกเลอดออกตามไรฟน บารงธาต บารงกาลง บารง กลามเนอใหเจรญ ขบเสมหะ แกนาลายเหนยว ตน รสหวานเอยน ถายลม แกโรคในคอ ทาผวหนงใหสดชน แกโรคตา ภาพผนวกท 33 ชะเอมไทย ออยสมสวน

ใ

ขอบชะนางขชอวทยาศาสวงศ URTICAลกษณะ : เปม 2 ชนด คอแหลม สเขยวเขยวอมแดง เขยวออน ลาแดง ดอกสแดและปาเบญจหมด สรรพคณ : ตน

ใบ เปลอกตน


าว ตร PouzolzACEAE นพชลมลก จ ขอบชะนางแวออน ลาตนส ทองใบสแดงาตนสเขยว มขดง ขอบชะนาพรรณทวไป ข

รสเบอเลอดล

รสเบอรสเบอแกปว

34 ขอบชะน

zia Pentand

าพวกหญาเลแดง และ ขอบสเขยว มขนตางคลา ลาตนสแขนตามตนและางขาว ดอกสเขยายพนธดวน

อเมารอน ขบลม กระจายโลอเมารอน ตาทอเมารอน ดบวดฟน

นางขาว

dra Benn

อยแผ ไปตามบชะนางขาว ใามตนและใบขแดงคลาแซมเะใบทง 2 ชนดขยวอมเหลองนเมลด นาตน

โลหตในระด ลหต แกรดสดทาแกกลาก ตบพษในกระดก

มดน ยอดตงขใบเดยวออกสขอบชะนางแดเขยว ขอบชะนด ออกชอดอกงเกดตามปาลนสดมาตาใสไว

ขบระดขาว ขดวงผอมแหง มนาอาบหลง

ก ดบพษในเสน

นสงประมาณสลบกนคนละขดง ใบรปหอกปนางขาว ใบรปกเปนจกอยตาลมชนแฉะ รมลวบนปากไหปล

ขบปสสาวะ แฆาหนอน ฆาคลอด แกปวดนเอน ฆาพยา

ณ 1-2 ฟต ลาตขางใบรปไขปปลายแหลม หปไขปลายแหลามซอกใบ ขอลาธารในปาดลาราหนอนจะ

แกโรคหนองในแมลง แกโรคดเมอย าธผวหนง แกร

137

ตนเทาธป ลายหนาใบสลม สบชะนาง

ดงดบ ะตาย

น ขบผวหนง

รามะนาด

138

เขยวง ชอวทยาศาสตร Strychnos viridifora A. W. Hill. วงศ LOGANIACEAE ลกษณะ : เปนไมเถา พาดพนไปตามตนไมอน เถามสออกดาๆ ตะคระ เปนปมยนออกมาเหมอนเขยวง ดอกสมวง กลนหอมออกในเดอนสงหาคม ขนตามลาธารในปาดบ และปาโปรงทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ใบ รสเมารอน แกโรคผวหนง ลก รสเมารอน ถายทองเดก เถา รสเมารอน แกโลหตเปนพษ แกสนตบาตรหนาเพลง แกวณโรค ดบพษในขอในกระดก ใน เสนเอน แกพษตาลซาง แกตาลขโมย ขบพยาธในทอง แกกามโรค แกปวดเสยดแทงในทอง เปนเถาเปนดา ราก รสเมารอน แกรดสดวงลาไส ภาพผนวกท 35 เขยวง

หวายขม หวาชอวทยาศาสวงศ PALMAลกษณะ : เปเลกๆ เปลอกสรรพคณ : หว รสเย ภาพผนวกท

ายนง ตร CalamuACEAE นไมเลอยจาพเปนเกลดสขา

ยน แกไอ บาร

36 หวายขม

us rotang W

พวกหวาย ลาตาว เกดตามปา

รงนาด แกรอน

ม หวายนง

Winn. C. vimi

ตนตงตรง ไมสาดงดบทลมชน

นในกระหายน

nalis Wild

สงยาวเหมอนน ขยายพนธด

นา

นหวายโปง ดอดวยเมลด

อกเลกเปนชอผ

139

ผลกลม

140

ไพล ชอวทยาศาสตร Zingiber cassumunar Roxb. วงศ ZINGIBERACEAE ลกษณะ : เปนพชจาพวกเหงาใตดนลมลก แหงเหยวไปในหนาแลง งอกงามในหนาฝน ใบเดยวรปหอกเรยวยาก ผวและขอบเรยบ กาบใบหมลาตน สง 2-4 ฟต สเขยวเขม โคนกาบสแดง เนอในเหงาสเหลองออน กลนหอมฉนดอก ชอทรงพมกลม เรยวยาวตงตรงกาบหมสนาตาลเขมแดง ขอบเขยวกลบดอกทยอยบานออกมาบางๆ สขาวหรอแดง ขยายพนธดวยเหงา สรรพคณ : ใบ รสขนเอยน แกครนเนอครนตว แกปวดเมอย ดอก รสขน แกชาใน กระจายเลอดทเปนลมเปนกอน กระจายโลหตอนเกด แตอภญาณธาต

ทาลายเลอดเสย ขบระด ตน รสฝาดขนเอยน แกอจจาระพการ แกธาตพการ ราก รสขนเอยน แกเลอดกาเดา ออกทางปาก ทางจมก แกอาเจยน แกอาเจยนเปนโลหต เหงา รสฝาดขนเอยน ขบระด แกเหนบชาแกปวดทอง แกบดมกเลอด ขบลม แกทองเสยแกลาไส

อกเสบ ขบเลอดราย แกมตกดระดขาว แกอาเจยน แกปวดฟน แกอาเจยนเปนโลหต แกเดกเปนไขสงตวสนตาเหลอก แกเคลดขดยอก ขอเทาแพลง แกโรคผวหนง แกฝ ทาเคลอบ แผลปองกนการตดเชอ ดดหนองสมานแผล แกปวดเมอยกลามเนอ เปนยาชาเฉพาะทสาร สกดดวยอเธอรมผลยบยงเชอแบคทเรยหลายชนด

ภาพผนวกท 37 ไพล

141

เฉยงพรานางแอ ชอวทยาศาสตร Carallri brachiata Merrill วงศ RHIZOPHORACEAE ลกษณะ : เปนไมยนตนขนาดกลางถงใหญ เปลอกตนขรขระ สดาใบเดยว รปหอกแคบ ปลายและโคนเรยวแหลม ผวเรยบคลายใบไทรยอย ชอดอกเลกสเขยวเหลอง เกดตามปาดบเขาทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : เปลอก รสฝาดเยนหวาน แกไขรอนในกระหายนา กลอมเสมหะ โลหตปดธาต สมานแผล แกบด ภาพผนวกท 38 เฉยงพรานางแอ

142

ตะโกนา ชอวทยาศาสตร Diospyros rhodocalyx Kurz. วงศ EBEANCEAE ลกษณะ : เปนไมยนตนขนาดกลาง เปลอกหนามตระคะสดา ใบเดยวรปไขกลบ ผสมสเหลยมขนมเปลอกปน ขนาดเทาไปขอย ดอกเพศผเพศเมยอยคนละตนกน ดอกตวผเปนชอ ดอกตวเมยเปนดอกเดยว ออกตามงามใบ ผลกลมโตกวาหวแมมอเลกนอย เมอออนอยจะมขน สนาตาลแดงปกคลม เมอแกผวเกลยง สเหลองอมเขยว นยมใชทาตาโกดด เกดตาม ปาโปรง ปาละเมาะทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ลก รสหวานฝาด แกทองรวง แกตกเลอด แกมวนทอง ขบพยาธ แกกระษย

แกฝเนาเปอย ผลออน ใชยอมผาใบ แห อวน เปลอกลก รสฝาด เผาเปนถาน รสเยน ขบระดขาว ขบปสสาวะ เปลอกตนและเนอไม รสเฝอนฝาดขม บารงธาต ชวยยอยอาหาร บารงกาหนด ทาใหเกดกาลง แกมตกด ระดขาว ตมเอานาอมกบเกลอ แกรามะนาดปวดฟน เปนยา อายวฒนะ เปลอกตน รสเฝอนฝาดขม เผาเอาดางแชนารบประทาน ขบระดขาว ขบปสสาวะ ภาพผนวกท 39 ตะโกนา

143

ตะขบปา ชอวทยาศาสตร Planchonella siamensis Fletcher วงศ SAPOTACEAE ลกษณะ : เปนไมพมขนาดยอม ตามกงมหนามแหลมยาว ตลอดทงตน กงกานสาขาออกเบยดกนในทางตง ใบเดยวรปไข ปลายแหลมผวเรยบ ออกดอกเดยวเลกๆ สขาว ผลกลมขนาดปลายนวมอ เกดอยตามปาโปรงชายเขา ปาละเมาะทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : เนอไม รสฝาดขน ขบพยาธไสเดอน แกตาลขโมย แกโรคผวหนง ประดงผนคน ราก รสหวานฝาดรอน แกตาลขโมย ขบพยาธไสเดอน บารงนานม ภาพผนวกท 40 ตะขบปา

144

สลดได ชอวทยาศาสตร Euphorbia antiquarum Linn. วงศ EUPHORBIACEAE ลกษณะ : เปนไมทรงพมแตกกงกานสาขามาก ลกษณะคลายตนตะบองเพชรรปดาวสามแฉก มหนามแหลมยาวตามเหลยมใบเลกมากรปชอนสเขยว ออกตามเหลยมรวงเรว ดอกเลกๆ สเหลอง ออกตามหนาม ทงตนมยางสขาว ขนตามโขดหน ตามปาเขาและชายทะเล ขยายพนธดวยเมลดและปกชากง สรรพคณ : ตน รสเมาเบอเอยน เปนยาถายพยาธในทองดางจากตน เอาตนสลดไดเผาเปน

ถานแลว แชกลองเอานาดาง รสขมเลกนอย ดมแกฟกบวม แกจกเสยด แกผอมเหลอง แกอมพาต แกหดไอ เจรญไฟธาต แกพรรดก กระลาพก

แกนของตนแก รสขมหอม แกไข บารงหวใจ ยาง รสรอนเมาเบอ ทาฆาพยาธโรคผงหนงตางๆ ทากดหด ตองนามาฆาฤทธ

เสยกอน ใชปรงยา ถายอจจาระถายพษเสมหะ และโลหต ถายหวรดสดวงลาไส และรดสดวงทวารหนก ขบโลหตเนาราย เปนยาถายอยางแรง ถกผวหนงทาไหละคายเคยง อกเสบแดง เขาตาทาใหตาบอด ถกผวหนงสตวทาใหขนรวง

ภาพผนวกท 41 สลดได

145

หงหายใหญ ชอวทยาศาสตร Crotalarin verrucosa Liin. วงศ LEGUMINOSAE ลกษณะ : เปนไมลมลกขนาดยอมสง 1-3 ม. ใบเดยวรปไขขนาดโตเทาฝามอ ปลายและโคนแหลม ผว มขนสาก ดอกรปดอกถวสเหลอง ออกเปนชอยาวตงทปลายยอย ฝกกลมยาวโคง มรองตรงกลาง เหมอนรางบดยา ขนาดเทานวมอ ผวมน เมลดรปไต ขนตามทรกรางวางเปลา ในปาดงดบเขา โปรงทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : (หงหายเปนคนละตนกบรางจดตน) ทงตน รสจดเยน ดบพษรอน ถอนพษไขสง ขบพษไขหว แกกระสบกระสาย คลงเพอ รอนกลมภายใน ราก รสจดเยน ดบพษรอน พษไขสง แกพษยาเบอเมา (พชในกลมหงหาย มสารสาคญ คอ อลคาลอลด เปนพษตอสตวเคยวเอยง ถากนมากจะทาลายตบและเสยชวต ดงนนการนามาใชแกพษในคน ควร อยในปรมาณทพอควรเพราะเปนการใชพษแกพษควรตองระวง) ภาพผนวกท 42 หงหายใหญ

146

ถาเอนออน ชอวทยาศาสตร Cryptolepis buchanani Roem. S Schult วงศ PERIPLOCACEAE ลกษณะ : เปนไมเถา เถากลมเปลอกมผวบางๆ สแดงเขมหมอย เถาแกเปลอกหนาเปนสดา ใบเดยวรปไข ผวเรยบมนหนา ขอบเรยบ ยาว 10-20 ซม. ดอกชอสเหลอง ออกตามงามใบ ฝกออนเปนค ปลายแหลม เมอแกแตกออกเมลดเลกมปลกพยงสขาวปลวไปตามลม เกดตามปาดงดบเขา ปาแลงทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ใบ รสเบอเอยน ทาลกประคบ แกเมอยขบ แกปวดเสยวเสนเอน คลายเสนเอน เถา รสขมเบอมน ตมดมบารงเสนเอนใหแขงแรง แกเสนเอนพการ เสนแขง แกปวดเมอยเสนเอน แกขดยอก ทาใหคลายการตงตว เมลด รสขมเมา ขบลมใยกระเพาะอาหาร แกจกเสยดแนนเฟอ ภาพผนวกท 43 ถาเอนออน

147

ฝาง ฝางเสน ชอวทยาศาสตร Caesalpinia sappan Linn วงศ CAESALPINIACEAE ลกษณะ : เปนไมยนตนขนาดเลก มหนามตลอดทงตนและกง โคนหนามเปนเตาเลกๆ ใบประกอบใบ ยอยเปนใบประกอบดวย ใบยอยเลกเหมอนใบมะขาม ดอกเลกสเขยวเปนชอ ผลเปนฝกแบนสเขยว เหมอน ใบมดบงตอ แกนสแดงออกสมเขม นยมเรยกเปนฝางเสน ใหสแดงออกตามปาดงดบเขา ปาโปรงทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : แกน รสขมฝาด ตมเอานาดม บารงโลหต แกปอดพการ แกรอนในกระหายนา แกทองรวง แกธาตพการ แกโลหตออกทางทวารหนก แกกาเดา แกเสมหะ ภาพผนวกท 44 ฝาง ฝางเสน

สมอไทย สมอชอวทยาศาสวงศ CMBREลกษณะ : เปสเขยวเขม เสแดงเลกนอยเขยายพนธดวสรรพคณ : ดอก ลกแก

เนอลกสมอ

ลกออน เปลอกตน ภาพผนวกท

ออพยา ตร teminajETACEAE นไมยนตนขนสนใบขนาน ดเมลดรปกระสยเมลด

รสฝาด รสฝาดเปเอง แกลขบนาเหสะดงผวาเปนผงโรรสฝาดเปทองมาน

รสฝาดเม

45 สมอไทย

jia Chebula

นาดกลางถงใหดอกเลกๆ เปนสวยเมลดเดยว

ตมดมแกบดปรยวขม แกไขลมปวง แกพษลองเสย แกเสา ดองกบนามรยแผลเรอรงปรยว แกบด แน แกตบมามโตรสเปรยว ถามา ตมดม บาร

ย สมออพยา

Retz

หญ ใบเดยวทนชอโต ผลกลว เกดตามปาด

ขเพอเสมหะ ษรอนภายใน แสมหะ เปนพษมตรโค ดมแกป

แกทองผก แกต แกอาเจยน ยอจจาระ แกรงหวใจ ขบน

ทรงกลมรเลกนมรมเหลยมมดงดบเขา ปาโ

แกโลหตในอทแกลมจกเสยดษ แกดพลง แกปวดเมอยตาม

กทองขนอดเฟแกสะอก แก

กโลหตในทอง าเหลองเสย ข

นอยปลายแหนๆ 6 เหลยมโปรง ปาเบญจ

ทร แกนาดถาด ถายพษไข คกอาเจยน บารมรางกายตามข

ฟอ แกโรคเกยหดไอ แกทองแกนาด แกเส

ขบปสสาวะ

ลมเลกๆ ใบม สเขยวอมเหลจพรรณทวไป

ยอจจาระ รถคมธาต แกไอเรงรางกาย แกขอ แกออนเพ

ยวกบนาด แกโงรวงเรอรง สมหะ

148

มขนสนๆ ลองแซม

ถายรปดจบคอ กนอน พลย บด

โรค

149

กรงเขมา ชอวทยาศาสตร Cissampelos pareira Linn. วงศ MENISPERMACEAE ลกษณะ : เปนไมเถาเนอแขงขนาดกลาง ใบเดยวรปหวใจ มขนปกคลม กนใบปด เหมอนตนกนปด แตตนกนปดใบไมมขน ดอกตวผและตวเมยแยกจากกน มขนาดเลก สเขยวเมลดโคงเหมอน พระจนทรครงซก ใบนามาขยากบนาทงไวจะแขงตวเหมอนวน เกดอยตามปารกรางวางเปลา ในปาเขาทวไปในเขตรอน ขยายพนธดวยเมลดหรอแยกหนอ สรรพคณ : ราก รสเยนหอมสขม แกไข แกดรว ดลนดซาน เปนยาอายวฒนะ บารงอวยวะเพศใหแขงแรง แกลม โลหต กาเดา แกโรคตา ขบปสสาวะ แกอาการบวมนา แกทางเดนปสสาวะอกเสบ แกกระเพาะปสสาวะอกเสบ มฤทธเทากบ d-tubocurarine ใบ ใชทาแกโรคผวหนง หด ภาพผนวกท 46 กรงเขมา

ใ

ทงถอน ชอวทยาศาสวงศ LEGUMลกษณะ : เปเหมอนใบขเหเบญจพรรณทสรรพคณ : ใบ เปลอกตน แกนและราก ภาพผนวกท

ตร AlbizziaMINOSAE นไมยนตนขนหลกแตสออนกทวไป ขยายพ

รสเฝอนรรสฝาดรอ

เจรญอาห มะตม แ

รสขมรอ

47 ทงถอน

a procera B

นาดกลาง ตนสกวา ดอกเหมนธดวยเมลด

รอน เผาไฟผสอน แกเลอดลหารขบพายลกอาเจยน แกน ตมดมแกป

Benth.

สนาตาลออนนมอนดอกตนก

สมกบนาใบยาลมในกองธาต ม แกทองขนอ

กทองรวง เปนวดหลงปวดเอ

นวลๆ มกระขามกรามฝกแบ

าสบและนาปนแกลมปวง แกอดเฟอ บารงธยาอายวฒนะอว เสนตง แก

ขาวเลกๆ ใบปบนยาว เกดต

นขาว ฆาแมลกบดมกเลอด ธาต แกธาตพะ กทองอด

ประกอบ ตามปา

ลง แกโรคผวหน

พการ ตมกบรา

150

นง าก

151

มะขามผใหญ ขาวไหม ชอวทยาศาสตร Dendrolbium thorelii (Gagnep.) Schindl. spp. วงศ FABACEAE ลกษณะ : เปนไมทรงพมขนาดยอม สง 1-2 ม. ทงตนมขนละเอยด สขาวยาว ใบประกอบ 3 ใบ รปไขกวางปลายแหลม กวาง 5-8 ซม.ยาว 10-15 ซม. มขนสขาวปกคลมทงใบ ดอกรปดอกถว สขาว ออกเปนจกทปลายกงฝกคลายฝกมะขามเลกๆ ออกเปนพวงทปลายกง มขนสขาวปกคลม เกดตามปาดบเขา และปาเบญจพรรณทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ราก รสเฝอน ใชปรงยาตดรากไขพษ ไขกาฬ ตมดมแกตกขาว ภาพผนวกท 48 มะขามผใหญ ขาวไหม

152

ขงปา ขงแคลง ขงเขา ชอวทยาศาสตร Zingiber spp. วงศ ZINGBERACEAE ลกษณะ : เหมอนขงบาน แตขนาดเลกกวา รสเผดและขมมากกวา ขงบาน ขนตามปาเขาทวไปขยายพนธดวยเหงา สรรพคณ แรงกวาขงบาน สรรพคณ : เหงา รสหวานเผด รอนขม แกไข แกพรรดก แกลมพานไส จกเสยดแนน แกนอนไมหลบ

แกคลนเหยนอาเจยน

ภาพผนวกท 49 ขงปา ขงแคลง ขงเขา

153

สะแก ชอวทยาศาสตร Combretum qurdrngulare Kurz. วงศ COMBRETACEAE ลกษณะ : เปนไมยนตนขนาดกลาง ใบรปหอกกวาง ปลายและโคนแหลม ขอบและผวเรยบ สเขยวเขม ดอกเลกผงรปกระสวยม 4 ปกตงฉากกน ดเปนรปกลมแกสนาตาลออน เกดตามปาละเมาะ ปาโปรงทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ใบแก รสฝาดเมา แกพษปวดเมอยตามรางกาย แกไข แกบาดแผล ปรงเปนยารกษา มะเรงภายในตาง ๆ ใบออน รสฝาด รกษาแผลสด แกบดมกเลอด เมลด รสเบอเมา ขบพยาธเสนดาย พยาธไสเดอน แกซางตาลขโมย แกพยาธ มะเรง คดทะราด ตน รสเมา แกโรคหนองใน แกแผลในทลบ แกอาเจยนเปนเลอด แกกามโรค เขาขอ

ออกดอก ปรงเปนยารกษาผมะเรงภายในตางๆ กระพ รสเบอรอน แกคนทวารเดก ขบ พยาธเสนดาย ราก รสเมา แกกามโรค แกโรคหนองใน เขาขอ ฝมะมวง ฝตางๆ แกนาเหลองเสย แกไขเซองซม ฆาพยาธ ปรงเปนยา แกไสดวน ไสลาม มะเรง ตบ ปอด ลาไส

กระเพาะอาหาร แกไขสนนบาต ผอมแหง แกรดสดวง แกเสมหะ ภาพผนวกท 50 สะแก

154

มะเดอรากหอม ชอวทยาศาสตร Ficus hirtl Vahl. F. Triloba Ham. วงศ MORACEAE ลกษณะ : เปนไมพมขนาดเลก สง 3-3 ฟต รากเกบอาหารคลายหวมนสาปะหลง ใบสาก รมแฉกขางเดยวหรอสองขาง มขนปกคลมผลกลมคลายกบมะเดอชมพร แตเลกเทาปลายนว รสหวาน รากกลน หอมหวานมน เกดตามปาดงดบแลง ทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ราก รสฝาดเยนหอม แกพษง พษฝ แกตบพการ หวใจพการ ขบลมในลาไส บารงหวใจ ชกาลง แกพษอกเสบ ลก รสฝาดเยน แกพษ ภาพผนวกท 51 มะเดอรากหอม

155

ทองพนชง ชอวทยาศาสตร Rhinacanthus nasutus Kurz. วงศ ACANTHACEAE ลกษณะ : เปนไมพมขนาดเลก สงประมาณ 1 ม. ใบเดยว รปร ปลายและโคนแหลมบาง ขอบเรยบสเขยวออน ดอกชอเลกสขาว เหมอนนกกระยางกาลงจะบน ฝกกลมยาว เกดตาม ปาโปรงทรกรางวางเปลาทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ใบ รสเมาเบอ ดบพษไข รกษาโรคผวหนง แกรดสดวงทวาร แกไอเปนเลอด ฆาพยาธ กลากเกลอน แกมะเรง ราก รสเมาเบอ ตมรบประทานแกพษไข แกโรคมะเรง เรอน วณโรค โรคผวหนงแก ผมงอก เนองจากเชอรา ใชรวมกบพญามอเหลกแชแอลกอฮอล หรอเหลาขาว ทาแกโรค ผวหนงผนคน ตมสระผมแกผมรวง ผมงอกเปนรงแค *** ขอจากด หามใช กบทเปนโรค เลอดจาง ภาพผนวกท 52 ทองพนชง

156

เจตมลเพลงขาว ชอวทยาศาสตร Plumbago Zeylanica Linn. วงศ PLUMBAGINACEAE ลกษณะ : เปนไมพมขนาดเลก สเขยวออนสงประมาณ 1 ม. แตกกงกานสาขามาก ใบเดยว รปหวใจ ปลายแหลมเนอบาง ดอกสขาว กานมยางเหนยว ออกเปนชอทปลายกง ผลกลมสเขยว ยาว มขนเหนยวรอบตว เกดตามปาดงดบและปาโปรงทวไป ขยายพนธดวยเมลดและปกชา เปนสมนไพรทนาปลกเปนการคาอกอยางหนง สรรพคณ : ใบ รสรอน แกลมในกองเสมหะ ชวยยอยอาหาร ชวยผายลม ดอก รสรอน แกโรคตา แกโรคใหหนาวใหเยน ตน รสรอน ขบระด ชาระมลทนใหตกไป ราก รสรอน ขบลมในอก ขบโลหตอนมพษ แกรดสดวง แกบวม คดทะราด บารงธาต บารงโลหต แกปวดทอง ทองเสย กระจายเลอดลม สาระสาคญ ราก ม Plumbangin Chlorolumbagin sistostterol เปนตน ภาพผนวกท 53 เจตมลเพลงขาว

157

เจตมลเพลงแดง ชอวทยาศาสตร Plumbago indica Linn. P. rosea Linn. วงศ PLUMBAGINACEAE ลกษณะ : เปนไมพมขนาดเลก สงประมาณ 1- 2 ม. ลาตนสเขยวออกแดงเขมใบเดยวกวาใบมะลเลกนอย สเขยวอมแดงดอกชอสแดง ผลเปนฝกกลม จะแตกออกเมอแกรอบตว เกดตามปาดงดบ และปาเบญจพรรณทวไป รากสนาตาลดา ขยายพนธดวยเมลดและปกชา สรรพคณ : ใบ รสรอน แก อพทธปตตะสมฎฐาน นาดนอกฝก แกลมในกองเสมหะ ชวยยอยอาหาร ขบผายลม ดอก รสรอน แกอพทธปตตะสมฎฐาน นาดนอกฝก ตน รสรอน แกโลหตอนเกดแตกองกาเดา ราก รสรอน บารงธาต บารงโลหต ขบลมในกระเพาะอาหาร และลาไส ขบโลหตระด แก

รดสดวงทวาร เกลอนฝ ใหความอบอน แกรางกาย กระจายเลอดลม แกปวดทอง ทองเสย มฤทธบบมดลก ทาใหแทงได ทาแกโรคผวหนง กลากเกลอน

สาระสาคญ ราก มสารจาพวก Naphthaquinone ชอวา Plumbangin. d.–naphthaquinone ภาพผนวกท 54 เจตมลเพลงแดง

158

ยานาง ชอวทยาศาสตร Tiliacora triandra Diels. Limacia triandra Miers. วงศ MENISPERMACEAE ลกษณะ : เปนไมเถาเลอย พาดพนตนไมอนยาวได 10-15 ม. มหวใตดน ใบเดยวรปหอกวาง ปลายแหลมสเขยว ขอบเรยบ ดอกเลกๆ สขาวอมเขยวเปนชอ ผลกลมรเลกนอยโตเทาปลาย นวกอย สเขยวเปนพวงแกสสม เปนยาทนาใชมาก เพราะไมพบความเปนพษ หรออาการ คางเคยงจากการใชยา เกดตามปาเตงรง ปาละเมาะทวไป ขยายพนธดวยเมลด และแยกหนอ สรรพคณ : ใบ รสจดขม รบประทานถอนพษ แกไข แกไขรากสาด ไขพษ ไขเซองซม ไขหว ลนกระดาง

คางแขง กวาดคอ แกไขฝดาษ ไขดาแดง เถา รสจดขม รบประทานถอนพษผดสาแดง แกไขตวรอน แกพษไข ไขกลบ ไขซา ราก รสจดขม รบประทานแกพษเบอเมา กระทงพษไข แกไข แกเมาสรา ถอนพษ สาแดง แกทองผกไมถาย ปรงยา แกไขรากสาด ไขกลบ ไขหว ไขพษ ไขสนนบาต ไขปาเรอรง ไขทบระด บารงหวใจ บารงธาต แกพษภายในใหตกสน แกโรคหวใจ บวม แกกาเดา แกลม ภาพผนวกท 55 ยานาง

159

เหงอกปลาหมอดอกขาว ชอวทยาศาสตร Acanthus ebracteatus Wall. วงศ ACANTHACEAE ลกษณะ : เปนไมพมขนากเลก สง 1-3 ฟต ลกษณะเหมอนเหงอกปลาหมอแดงลาตนกลมปลาย ตงตรง สขาวอมเขยว ใบรปหอกยาวขอบจกเวาเลบมอกวาง ๆ ยาว 10- 20 ซม. แผนใบสเขยว เขม เสนใบสขาว มเหลอบสขาวเปนแนวกางปลา ดอกแตกตางจาก เหงอกปลาหมอทะเล มใบประกอบหอเปนชอตงกลบดอกเปนทอปลายบานโต สขาวเกดอยบน บางทานเรยกวา เหงอก ปลาหมอนาจด มปลกอยตามสวนยาหมอพนบานแถบชายแดน สรรพคณ : (เหมอนเหงอกปลาหมอแดง) ใบ รสเคมกรอยรอน ตดรากฝภายนอก และภายในทกชนด แกนาเหลองเสย ปรงกบฟา ทะลายโจร รมหวรดสดวงทวาร ใชรกษาฝไดดกวาเหงอกปลาหมอชนดอน ภาพผนวกท 56 เหงอกปลาหมอดอกขาว

เพชรสงฆาต ชอวทยาศาสวงศ VITIDAลกษณะ : เปจากขอ ใบเดเทาเมลดพรกสรรพคณ : เถา รสรอ

แกก


ตร Cissus qACEAE นไมเถาเลอย ยวกลมหนาเลกไทย สแดงหร

อนขมคน คนกระดกหกแตก

57 เพชรสง

quadrangula

เถารปสเหลยลกผวเรยบ ดอรอดา ปลกเป

เอานาดม แกกซน ขบลมใน

งฆาต

aris Linn.

ยมเปนปลองๆอกกลมเลกสแนไมประดบท

กโรคลกปดลกนลาไส แกรดส

ๆ ตรงขอเลกรแดงเขยวเปนชทวไปขยายพน

เปด แกประจสดวงทวารหน

รดตวลง มมอยชอเลก ออกตนธโดยการปกช

จาเดอนไมปกตก ทงชนดกลบ

ยดงอกออก ามขอ ผลกลมชา

ต แกรดสดวงบมะไฟและเด

160

ม

งทวาร ดอยไก

ใ

เสลดพงพอนชอวทยาศาสวงศ ACANTลกษณะ : เปแคบยาวเรยวกรวย ใบประเสลดพงพอนสรรพคณ : (อใบ รสจ กดตราก รสจ ภาพผนวกท

ตวผ ตร Barler THACEAE นไมพมขนาดวปลายแหลม ะดบสนาตาลแตวเมย ขยายออนกวาเสลดดเยน ตากบสอย ดเยน ฝนกบน

58 เสลดพง

lupuli. na L

ดยอม สง 3-6 สเขยวเขม เส

แดงเขยวกลบดพนธดวยเมลด

ดพงพอนตวเมสราคนเอานาด

นาสราดมและ

งพอนตวผ

Lindl

ฟต ตามขอแสนใบและกานดอกสเหลองปด ย) ดมเอากากพอ

ะทาแกพษง แ

และโคน ใบมหนสแดง ลาตนสปลายบานปลก

อก แกพษง แก

แกพษแมลงสต

หนามแหลมยาสนาตาลดา ดกเปนไมประด

กไฟลามทง แ

ตวกดตอย

าวใบเดยวรปหดอกชอกลมยาดบทวไป นยม

แกพษแมลงสต

161

หอก าว รปใชคกบ

ตว

162

กระพงโหมตวเมย ชอวทยาศาสตร Paederia foetida Linn. วงศ RUBIACEAE ลกษณะ : เปนไมเถาขนาดเลก ใบเดยว ใบหอกแคบเรยวเลก ปลายแหลม ดอกเลกๆ สชมพ ออกเปนชอ ใบและเถาเรยบ มกลนเหมนเขยว เกดตามปารกรางวางเปลาทวไป ขยายพนธดวย เมลด สรรพคณ : (ทงสองชนดมคณเสมอกน ใชแทน หรอรวมกนได) ทงตน รสขม แกตาลซาง แกตวรอน ขบลม แกธาตพการ แกทองเสยเจรญอาหาร ขบพยาธ ไสเดอนเปนยาอายวฒนะ ตมดม ขบปสสาวะ ถอนพษสรา ยาสบพษจากอาหาร ใบ รสขม แกพษง แกปวดฟน แกรามะนาด ตาพอก แกเรม งสวด แกปวดแสบปวดรอน ทาเปนอาหารบารงกาลง สาหรบคนทฟนไขหรอคนชรา ราก รสขมเยน ฝนหยอดตา แกตาฟาง ตาแฉะ ตามว ตมดม ทาใหอาเจยน ฝนทา แกรดสดวงทวาร ผล ทาฟนทาใหฟนมสดา แกปวดฟน ภาพผนวกท 59 กระพงโหมตวเมย

163

พลบพลงขาว ชอวทยาศาสตร Crinum asiaticum Linn. วงศ AMARYLLLIDACEAE ลกษณะ : เปนพชลมลกมหวใตดน ลาตนประกอบดวยกาบใบเปนแผนบาง ๆ สขาวพนกนแนน ใบเดยวเปนแผนกวางและยาว อวบนา สเขยว ปลายเรยวแหลม ดอกกลบเรยวยาว กานยาวออกจากกระจก ชอทปลายกานชอพลบพลงแดงกลบสชมพขาว หลงสแดง พลบพลงขาว กลบสขาวหอม สรรพคณ : ใบ รสเอยน ตมดม ทาใหอาเจยน ยางไฟนามาประคบแกฟกชาดาเขยว เคลดขดยอก เมลด รสเฝอน ขบปสสาวะ บารงรางกาย ระบายทอง ขบระด หว รสขม ระบายทอง ขบเสมหะ แกนาดพการ ราก รสเฝอน เคยวกลนนากนทาใหอาเจยน ตาฟอกบาดแผล แกพษยางนอง ภาพผนวกท 60 พลบพลงขาว

164

พล ชอวทยาศาสตร Piper betel Linn. วงศ PIPERACEAE ลกษณะ : เปนไมเถามรากเกาะ ใบเดยวรปหวใจ สเขยวหรอเขยวออน เปนพลทใชกนหมาก มหลายชนด คอ พลจน ใบสเขยวออน ทรงโต รสเผดรอน แกลมพษผนคน พลเหลอง พลทอง ใบสออกเหลอง รสหอมเยนเผดนอยๆ แกเลอด แกผนคนตามผวหนงลนไฟนาบทองเดก พลทองหลาง พลเขยวใบเทาพลจนสเขยวสด มกขนตามไมทองหลาง รสเผดรอนแรง หมอนยมใชมากกวาชนดอน ทาใหนาลายไหล สรรพคณ : ใบ รสเผดเมา แกปวดฟน แกรามะนาด แกปากเหมน ขบลมในลาไส แกทองอดเฟอ แกปวดทอง

แกทองเสย กระตนใหกระปรกระเปรา ใชภายนอก แกปวดบวม ฟกชา ฆาเชอโรคหนอง ฝ วณโรค แกการอกเสบของเยอจมกและคอ แกกาก แกนากดเทา แกคน แกลมพษ ลนไฟนาบ ทองเดกแกปวดทอง แกลกอณฑะยาน

ภาพผนวกท 61 พล

165

กระบอเจดตว ลนกระบอ ชอวทยาศาสตร Excoecaria cochinchinensis Lour วงศ EUPHORBIACEAE ลกษณะ : เปนไมพมขนาดยอม สงประมาณ 4-5 ฟต ใบคลายใบพกล หนาใบสเขยวเปนมน ทองใบสแดงเขม ดอกเลกสเหลอง ออกเปนชอ ปลกเปนไมประดบทวไปทกภาค ขยายพนธโดยการปกชา หรอกงตอน สรรพคณ : ใบ รสรอนเฝอนขน ตาผสมเหลาขาว คนเอานาดม แกสนนบาตหนาเพลง ขบโลหตราย

แกสนนบาตเลอด ขบนาคาวปลาหลงการคลอด แกอกเสบบรเวณปากมดลก

ภาพผนวกท 62 กระบอเจดตว ลนกระบอ

166

โพกบาย ชอวทยาศาสตร Panchygone dasycarpa Kurz. วงศ MENISPERMACEAE ลกษณะ : เปนไมเถาขนาดใหญ เปลอกเถาสออกนวลขรขระบาง เนอไมสขาวมงวงสเขม 8-9 ชน คลายไมกาแพงเจดชน ใบทรงกลม เกดตามปาตามรมนาลาธารในปาดงดบแลงทงไป สรรพคณ: เถา รสเฝอนเยน ดบพษรอนถอนพษไข แกกระษยไตพการ ขบปสสาวะ แกบวมตามตว ภาพผนวกท 63 โพกบาย

167

นมตาเรย ชอวทยาศาสตร Hoya parasitica Wall. H. ovalifolia Wight s Arn. วงศ ASCLEPIADACEAE ลกษณะ : เปนไมเถาเกาะอยตามตนไมอน ใบเดยวออกเปนคๆ หนาเรยบมนมทงรทงกลงรปหวใจปลายเวา สรรพคณเหมอนกน มยางสขาว ดอกชอพวงกลมเปนระเบยบสขาว แกมชมพ ออกตามงามใบ ฝกกลมเลกยาว 3 นว มขนปกคลม เกดตามปาไมทวไปขยายพนธโดยการปกชาเถา สรรพคณ : เถา รสเฝอน ขบโลหตระด ตาพอกฝ แกอกเสบฟกชา ภาพผนวกท 64 นมตาเรย

168

นมสวรรค ชอวทยาศาสตร Clerodedrum paniculatum Linn. วงศ VERBENACEAE ลกษณะ : เปนไมพมสง 2-3 ม. ใบเดยวขอบจกโตๆ ใบกวางกวาคบคลายใบนางแยม ดอกเลกๆ ออกเปนชอเปนชนๆ เหมอนฉตร มสองชนด คอ ดอกสแดงอมสม เรยกวา นมสวรรคตวเมย และชนดดอกขาว เรยกวานมสวรรคตวผ ออกดอกทยอด เกดตามปารกรางวางเปลาชายปาโปรง ปาละเมาะ ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ใบ รสเมาตดรอน แกลมในทรวงอก แกพษฝดาษ ดอก รสเมาตดรอน แกโลหตในอทร แกพษสตวกดตอย แกพษฝกาฬ ตน รสเมาตดรอน แกพษตะขาบ แมลงปอง แกฝฝกบว ราก รสเมาตดรอน แกฝภายใน เชนวณโรค แกไขเพอโลหต แกไขเหนอ ขบลม

ใหซานออกมาทวตว

ภาพผนวกท 65 นมสวรรค

ใ

ฆอนหมาขาวชอวทยาศาสวงศ LILIAGลกษณะ : เปเขม คลายใบทงไป ขยายพสรรพคณ : ใบ รสเย ภาพผนวกท

ว ตร DracaenEAE นไมยนตน มลมะพราว ออกพนธดวยเมลด

ยน ตาพอกฝถ

66 ฆอนหม

na angustifo

ลาตนเดยวๆ กเปนกระจกรคอลาตนออน

ถอดพษแกปว

มาขาว

folia Roxb.

ตงตรง ใบเดยอบลาตน สวน

นนามาทาอาห

ด รบประทาน

ยว รปขอบขนนปลายสงประหารได

นดบพษรอนแ

นาน หรอหอกะมาณ 1-2 ม.

แกบด

าวปลายแหล. เกดในปาดง

169

ม สเขยวดบแลง

170

เลบรอก, เครองเหา, หนามไกไห ชอวทยาศาสตร Toddalia asiatica (Linn.) lamk. T. asuleata Pers. วงศ RUTACEAE ลกษณะ : เปนไมเถาขนาดใหญ กงกานเลกเรยว เถาแกมปมของนมหนามตดอยทวไป ผวสนาตาลมกระสขาวเนอสเหลองเถาออนมหนามแหลมงม ใบประกอบแบบนวมอ 3 ใบ ใบยอยรปไขปลายสอบ มจดนามนกระจายทงใบ ยาว 5-10 ซม. มกลนคลายการบร และตะไคร ดอกสเหลองแกมเขยวเปนชอทปลายกงและงามใบ ผลกลมฉานา เมอสกสสม มกลนคลายพรกไทย ใชแตงกลนอาหาร เกดตามปาในเขตรอนทวไปขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ใบสด รสสขมหอม แกปวดทอง ใชเปนอาหาร ตาพอกหรอทาแกโรคผวหนง เปลอกราก รสสขมหอม ขบเหงอ บารงธาต แกไข แกทองเสย รกษามาลาเลยชนดจบไข เวนระยะ เถา รสสขม ตมดม แกปวดเมอยเสนเอน ขบปสสาวะ แกพษโลหต แกพษ ในขอ ในกระดก ในเสนเอน แกไอแกพษ ตานซาง ตานขโมย ขบพยาธไสเดอน แกกามโรค แกปอดพการ ราก รสสขมหอม ชงนาดมขบลม บารงกาลง แกเถาดานในทอง แกปวดเสยดแทง แกรดสดวงลาไส ภาพผนวกท 67 เลบรอก, เครองเหา, หนามไกไห

171

หนอนตายอยาก ชอวทยาศาสตร Stermona tuberose Lour. วงศ STEMONACEAE ลกษณะ : เปนไมเถา เถากลมเลกยาวสเขยว พาดพนตนไมอน ใบรปหวใจเสนใบวงตามยาวราว 10 เสน ผวและขอบเรยบสเขยวเขม มหวเปนแทงกลมยาวขนาดนวมอเปนจก ดอกตมเปนรปเหมอนเงนรางสเขยวอมเหลอง บานออกเปนสแดงเขม หรอขาวฝกเลกปลายแหลมยาว ราว 2 ซม. กวางราว 1 ซม. ขนตามปาดบเขาทวไป ขยายพนธดวยหว สรรพคณ : รากและหว รสเมาเบอ ปรงยารบประทาน แกโรคผวหนง นาเหลองเสย ผนคนตามรางกาย

ฆาเชอโรคพยาธภายใน มะเรงตบ ตาผสมนา เอานาพอกทาฆาหด เหา แมลงหนอน ศตรพช ตมกบยาฉน รมหวรดสดวงใหฝอแหงไป

ภาพผนวกท 68 หนอนตายอยาก

172

ขล ชอวทยาศาสตร Pluchea indica ( Linn.) Less. วงศ COMPOSITACE ลกษณะ : เปนไมพม สง 1-2 ม. ใบรปไขกลบ ปลายแหลม ขอบหยกโดยรอบมขนขาวๆ ปกคลม กานสน ดอกเลก ๆ เปนจกรวมกนเปนชอสขาวอมมวง ออกตามงามใบ เกดตามทรกรางวางเปลา ทราบลมชายฝงทะเล ชอบดนเคมหรอกรอย ขยายพนธดวยเมลด ใบเมอนามาผงใหแหงจะมกลนหอมคลายกลนนาผง ใชชงดมแทนชา สรรพคณ : ใบ รสหอมฝาดเมาเคม แกรดสดวงทวาร แกกระษย ขบนว ขบปสสาวะ เปนยา

อายวฒนะ สมาน ภายนอกและภายใน แกไข ขบเหงอ ดอก รสหอมฝาดเมาเคม แกนว ราก รสหอมฝาดเมาเคม แกกระษยขบนว ทงตน รสหอมฝาดเมาเคม แกนวในไต ขบปสสาวะ แกปสสาวะ แกรดสดวงทวาร แกมตกด

ระดขาว แกตาลขโมย เปลอกตน รสเมขนหอม แกรดสดวงจมก แกรดสดวงทวาร แกกระษย ขดเอาขนออกใหสะอาด ลอกเอาแตเปลอก หนเปนเสนมวนสบ แกรดสดวงจมก หรอตมรมรดสดวงทวาหนก ภาพผนวกท 69 ขล

173

พลงกาสา ชอวทยาศาสตร Ardisia colorata Roxb. วงศ MYRSINACEAE ลกษณะ : เปนไมยนตนขนาดยอม สง 2-5 ม. แตกกงกานสาขารอบๆ ตนตงตรงใบเดยวรปหอก ปลายแหลม ผวและขอบเรยบ หนามน สเขยวกานใบสนแดง ยอดออนสแดง ดอกเลกๆ สขาว แกมชมพ เปนชอออกตามยอดและขางกง ผลกลมโตกวาเมลดพรกไทย สกสดาเปนพวง เกดตาม ปาดบเขาทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ใบ รสเฝอน แกตบพการ ปอดพการ ดอก รสเฝอน ฆาเชอโรค ลก รสรอนฝาดสขม แกไขทองเสย แกลมพษ แกธาตพการ แกซางขโมย ตน รสเฝอน ฆาพยาธผวหนง เรอน กฎฐง ราก รสเฝอนเปรยวเลกนอย แกกามโรค หนองใน ตาพอกเอานากน แกพษง ภาพผนวกท 70 พลงกาสา

174

มะดก ชอวทยาศาสตร Siphonodon celastrineus Giff. วงศ CELASTACEAE ลกษณะ : เปนไมยนตนขนาดกลาง ใบดกทบ เปลอกเกลยง สเทาขาวแตกกงกานมากมาย ใบเดยว รปหอกปลายเรยวแหลม ผลกลมโต สกสเหลองนวล รสหวานมน เกดตามปาโปรง ปาละเมาะทวไป ขยายพนธดวยเมลด สรรพคณ : ราก รสเมามน รบประทาน แกพษฝภายใน ฝในตบ ฝในปอด ฝในกระดก บารงกระดกดบพษ

ในกระดก แกประดง นาเหลองเสย ผนคน เขาขอ ออกดอก แกเสนเอนพการแกโรคผวหนง แกปวดแสบปวดรอน

ภาพผนวกท 71 มะดก

หนามแทง ชอวทยาศาสวงศ RUBIACลกษณะ : เปตามกงกานแลมขนออนปกครปปลายตด เแทงขาว หนาหมอนยมใชหสรรพคณ : ทงตน รสเฝ มะเร ภาพผนวกท

ตร Randia CEAE นไมพมขนาดละลาตน มหนคลมตลอดใบ เกดตามปาดบามแทงดา ปลหนามแทงดา

ฝอนเลกนอย รงในกระดกแ

72 หนามแท

tomentosa

ดยอม ลาตนแลนามแหลมยาวเมอตนสงราว

บและปาแลงทลายหนาม จะม

ปรงยา รกษาแกวณโรค เปน

ทง

a Hook. f

ละกงกาน ทรว ราว 1-2 นวว 2 ม. จะมลกทวไป หนามแมสดา หนามแ

าโรคเบาหวานนตน

รงกระบอก กงว ออกเปนคตกษณะยอดบดทงมอยสองชนแทงขาว ปลาย

น แกโรคมะเรง

งแตกออกเกอตรงกนขาม ใบดคดไปมา คลนด คอ หนามยหนามจะมส

งตางๆ เชนมะ

อบขนานกบพบรปไขกลบปลลายไมบอนไซ มแทงดา กบ หขาวหรอแดง

ะเรงตบ

175

น ลายมน พมยอดหนาม

Documents

รายงาน ผู้ศึกษาและคณะท ํางานpark.dnp.go.th/dnp/research/230617_91840.pdf · ความหลากหลายทางชีวภาพของพ