บทคดยอ

อนภาคในนทานคำกลอนเรองพระคาวต:การศกษา

เปรยบเทยบกบอนภาคในนทานไทย

บทความนมงศกษาอนภาคในนทานคำกลอนเรองพระคาวตและเปรยบเทยบ

อนภาคทมลกษณะเหมอนคลายกบอนภาคในวรรณกรรมนทานของไทย เพอศกษา

ลกษณะรวมของอนภาคในนทานไทยผลการศกษาพบวานทานคำกลอนเรองพระคาวต

มอนภาคทมลกษณะรวมกบอนภาคในนทานไทยทง 3ประเภท ไดแก อนภาคดานตว

ละครอนภาคดานวตถสงของและอนภาคดานเหตการณอนภาคทมลกษณะรวมกนแสดง

ใหเหนวานทานคำกลอนเรองพระคาวตไดเลอกเอาอนภาคทนาสนใจซงเหมอนคลายกบ

อนภาควรรณกรรมนทานเรองอนๆมาสรางเรองเพอทำใหเกดความสนกสนานและอบรม

สงสอนคนในสงคม

Abstract

AStudyofThaiLiteraryMotifs:PraKawut

This study aims to investigate the motifs used in a Thai verse tale called

Pra Kawut. Comparing the characteristics found in Pra Kawut with other Thai tales,

common motif characteristics within Thai literary works can be analyzed. Interest-

ingly, Pra Kawut shares three common motifs with other Thai tales: characters,

objects and events. These shared motifs indicate that Pra Kawut employs the

common Thai literature motifs; both for entertaining and didactic purposes.

บทนำ

เรองพระคาวตเปนนทานคำกลอนตนฉบบเปนเอกสารตวเขยนทยงไมเคยต

พมพมากอนมจำนวน2ฉบบฉบบท1ชอเรองพระคาวตเปนวรรณกรรมทองถน

ของจงหวดลพบร เขยนในสมดไทยขาว เสนหมก ตนฉบบอยทสำนกศลปะและ

วฒนธรรมมหาวทยาลยราชภฏเทพสตรฉบบท2 ชอเรองพระคาวทเขยนในสมด

ไทยดำ เสนดนสอขาว ตนฉบบอยทกลมหนงสอตวเขยนและจารก หอสมดแหงชาต

ทง 2ฉบบมเนอหาตอเนองกน นทานคำกลอนเรองพระคาวตมรปแบบคำประพนธ

แบบกลอนนทาน ขนตนดวยวรรครบมจำนวนคำในวรรค 7-9 คำ และเพมลกษณะ

พเศษของกลอนดวยกลบทมธรสวาทและสงโตเลนหาง จดมงหมายในการแตงเพอ

ความบนเทงและสอนใจกวเขยนคำอทศขอใหมอานสงสเปนผมปญญาวองไวและบรรล

พระนพพานอนเปนจดมงหมายสงสดของพระพทธศาสนาในดานสมยทแตงพจารณา

จากรปตวอกษร อกขรวธ ตลอดจนพจารณาจากเนอหาและลกษณะคำประพนธ

สนนษฐานวาแตงในสมยรตนโกสนทรตอนตน

*บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธเรอง“การศกษาเชงวเคราะหนทานคำกลอนเรอง

พระคาวต”โดยมผชวยศาสตราจารยดร.เสาวณตวงวอนเปนอาจารยทปรกษาวทยานพนธ

**นกศกษาระดบปรญญามหาบณฑตสาขาวชาวรรณคดไทยบณฑตวทยาลยมหาวทยาลย

เกษตรศาสตร

1ตนฉบบฉบบท2เขยนชอเรองวาพระคาวทแตในบทความนใชวาพระคาวตโดยตลอด

อนภาคในนทานคำกลอนเรองพระคาวต

:การศกษาเปรยบเทยบกบอนภาคในนทานไทย*

วชรวชญมงมล**

174 ดำรงวชาการ

เนอหานทานคำกลอนเรองพระคาวตเปนแบบนทานจกรๆวงศๆหรอนทาน

ประโลมโลก มความสนกสนาน สำนวนภาษางดงาม แตวรรณกรรมเรองนยงไมเคย

เผยแพรและไมมผศกษามากอนการศกษานทานคำกลอนเรองพระคาวตในดานอนภาค

นอกจากเผยแพรวรรณกรรมทองถนทเปนตนฉบบตวเขยนใหผทสนใจศกษาแลว ยง

ทำใหเหนลกษณะรวมทสำคญของนทานไทยทงทเปนมขปาฐะและลายลกษณซงในท

นมขอบเขตนทานภาคกลางเปนหลก

เนอเรองยอ

ทาวพสรยการครองเมองมหนมมเหสชอนางโกมลรศมเมอนางโกมลรศมตง

ครรภได3เดอนไดประพาสอทยานและเผลอหลบไปนกหสดนไดโฉบนางออกไปจาก

เมอง พระฤๅษชอโฆสตชวยเหลอและใหนางโกมลรศมอยดวยจนคลอดโอรสชอพระ

คาวตพระฤๅษโฆสตสอนวชาการตอสและเวทมนตรคาถาให เมอพระคาวตมอายได

7ปพระฤๅษใหพามารดากลบบานเมองโดยพระฤๅษมอบไมเทาวเศษแกพระคาวต

และพดวเศษแกนางโกมลรศมไวปองกนอนตราย ระหวางทางพระคาวตกบนางโกมล

รศมพบกบอมนษยชอเขยวกางไดตอสจนชนะเขยวกางพาพระคาวตกบนางโกมลรศม

ไปหาพระสญรปญญเพอขอแกววเศษเดนนำ หลงจากนนไดเดนทางตอและเขาหยด

พกบนเกาะ ผเสอนำตนหนงขนมาจากมหาสมทรเหนนางโกมลรศมกหลงรกจงสะกด

และลกนางไปไวในถำทองใตมหาสมทรนางโกมลรศมหลอกใหผเสอนำพาออกมานอก

ถำแลวหลอกใหผเสอนำรำตามผเสอนำใชพดวเศษพดเปนไฟบรรลยกลปไหมตนเอง

เสยชวต นางโกมลรศมจงรอดพนและเดนทางตอมาจนเขาเมองพาราณส ไดรบการ

ชวยเหลอจากโยค4ตนและบตรสาวโยคทง4สงสารจงใหบตรสาว4คนตดตามนาง

โกมลรศมไปเพอตามหาพระคาวต

ฝายพระคาวตเมอตนขนมาไมพบมารดาคอนางโกมลรศมกตดตามหาจนรวา

ผเสอนำขนมาลกนางไปพระคาวตเดนทางกลบเมองเพอไปหาพระบดาและแจงขาว

เรองมารดาใหพระบดาทราบเพอออกตดตามหาพระคาวตเดนทางหลงเขาเมองลงกา

พบกบคาวนบตรเศรษฐเมองลงกาคาวนไดชวนพระคาวตไปอยทบานตนหลงจากนน

คาวนนำเรองขนทลพระเจาจนทรราชเจาเมองลงกาพระเจาจนทราชใหนำพระคาวต

เขาเฝาและพอพระทยจงรบพระคาวตไวเปนโอรสบญธรรม

อนภาคในนทานคำกลอนเรองพระคาวต:การศกษาเปรยบเทยบกบอนภาคในนทานไทย 175

สนสะกำพเลยงพระคาวตออกตดตามหานางโกมลรศมจนพบวาอยทเมองบ

รำนางโกมลรศมฝากสารมาถงทาวพสรยการทาวพสรยการยกทพออกตดตามหานาง

มาในทะเลผานเมองเงาะซงเปนดานเมองบรำและเอาชนะเมองเงาะไดเมอเดนทางมา

ถงปากนำเมองบรำไมสามารถเขาเมองไดเพราะทางแคบยายชมนทะลซงอาศยอยใน

ปาเมองบรำจงบอกมนตรมหาระเบดเปดทางนำใหทาวพสรยการอานมนตรเปดปากนำ

เขาไปเมองบรำไดสำเรจตนฉบบจบเพยงน

อนภาคในนทานคำกลอนเรองพระคาวตเปรยบเทยบกบอนภาคใน

นทานไทย

อนภาค (motif) หมายถงองคประกอบเลกๆ ในนทานทมลกษณะเดนเปน

พเศษซงทำใหเกดการจดจำและเลาสบทอดตอ อนภาคแบงไดเปน 3 ประเภท คอ

1.ตวละครไดแกตวละครทมคณสมบตหรอลกษณะพเศษอาจเปนคนสตวอมนษย

ตนไม เชน แมมด ยกษ นางฟา กนร แมเลยงใจราย คนหลงคอม แมวพดได

2.วตถสงของไดแกวตถสงของทมลกษณะพเศษหรอแปลกผดธรรมดาเชนตะเกยง

วเศษดาบวเศษไมเทาวเศษ3. เหตการณหรอพฤตกรรมไดแก เหตการณหรอ

พฤตกรรมทมลกษณะพเศษ เชนการแปลงรางการสาปคนทงเมองใหหลบนำทวม

โลกนกประหลาดจบคนกน(ประคองนมมานเหมนท,2543:38)

นทานคำกลอนเรองพระคาวตมอนภาคทนาสนใจทงอนภาคดานตวละครอนภาคดาน

วตถสงของและอนภาคดานเหตการณ ซงมลกษณะเหมอนคลายกบอนภาคในนทาน

ไทยเรองตางๆดงน

176 ดำรงวชาการ

อนภาคดานตวละคร

อนภาคในเรองพระคาวต

1.ตวละครกำเนดในดอกบว

-นางโกมลรศมมกำเนดในดอกบว

2.ฤๅษ

-พระฤๅษโฆสตอาจารยของนาง

โกมลรศมและพระคาวต

3.พราหมณวเศษ

-พระสญรปญญพราหมณวเศษ

4.ผเสอนำ

-ยกษผเสอนำหวหนาพวกปศาจนำ

มหนาทรกษามหาสมทร

5.เขยวกาง

-เขยวกางมหนาทเฝาประตปา

อนภาคในนทานอนๆ

1.ตวละครกำเนดในดอกบว

-นางสวณณะบศบาในเรองจำปาสตน

-นางปทมเกสรในเรองอภยทต

-นางปทมมาไลยและนางอบลใน

เรองสวรรณรตน

-นางสรอยสวรรคกบนางสรยาใน

เรองปนทอง

2.ฤๅษ

-พระบรมธรรมฤๅษในเรองพมพ

สวรรค

-ฤๅษมหาจลในเรองลนทอง

-ฤๅษตาไฟในเรองวฒนวงศ

3.พราหมณวเศษ

-พราหมณวเศษเรองจนดาสรยวงศ

-พราหมณวเศษ3คนในเรอง

พระอภยมณ

4.ผเสอนำ/ผเสอสมทร

-ผเสอนำในเรองสวรรณหงส

-ผเสอสมทรในเรองพระอภยมณ

-ยกษพรายกะสนธในเรองวงศสวรรค

5.เขยวกาง

-เขยวกางในเรองแกวพสดาร

อนภาคในนทานคำกลอนเรองพระคาวต:การศกษาเปรยบเทยบกบอนภาคในนทานไทย 177

อนภาคในเรองพระคาวต

6.เงาะ

-พญาเงาะกะเตนนายดานเมองบรำ

7.นกยกษ

-นกหสดน

8.นกพดภาษามนษยได

-นกพดกบสนสะกำในคราวทเดน

ทางไปเมองบรำ

อนภาคในนทานอนๆ

6.เงาะ

-เงาะปาในเรองสวรรณเลขา

-เงาะปาในเรองพกลทอง

-เงาะสองพนองในเรองศรนรนทร

7.นกยกษ

-นกหสดนในเรองธนขรรค

-นกอนทรในเรองคาว

-ปกษาวายภตรในเรองมณสรยง

8.นกพดภาษามนษยได

-นกสาลกาเรองแกวกรยา

-นกแกวและนกสาลกาเรอง

ศลปศาสตร

-นกในเรองวฒนวงศ

อนภาคดานตวละครในเรองพระคาวตมตวละครทเปนทงมนษยอมนษยและ

สตว อนภาคตวละครทเปนมนษยจะมลกษณะพเศษ เชน พระฤๅษมญาณวเศษ

มเวทมนตรคาถาหรอการมกำเนดในดอกบวจะเหนวาอนภาคตวละครเอกมกำเนดใน

ดอกบวปรากฏในนทานไทยเปนจำนวนมาก นอกจากนยงมอนภาคการกำเนดใน

ลกษณะทคลายกน เชน เรองจำปาแกวจำปาทอง นางจำปาแกวจำปาทองกำเนดใน

ดอกจำปาเรองชนราชนางสรอยเสาวรสกำเนดในดอกไมเรองวงศสวรรคนางระษ

ทอนกำเนดในดอกจนหรอเรองไชยทตนางอทมพรเกดในผลมะเดอเปนตน

อนภาคตวละครผเสอสมทรในนทานเรองอนๆผเสอสมทรเปนเพศหญงอาศย

อยในมหาสมทรและแมนำ เปนผมกมากในกามารมณ เมอเหนพระเอกกเกดหลงรก

และหาวธตางๆทจะลกพาตวพระเอกไปแตผเสอสมทรในเรองพระคาวตเปนเพศชาย

มบทบาทและพฤตกรรมเหมอนกบผเสอสมทรในนทานเรองอนๆ ซงสาเหตทผเสอนำ

ในเรองพระคาวตเปนชายนาจะมาจากการปรบอนภาคใหเขากบเนอเรองเพราะตวละคร

เอกเปนหญงงามจงตองเปนผเสอนำผชายมาลกพาไปในดานอนภาคเรองเงาะพบวา

ในนทานไทยเงาะเปนคนทมผมหยกผวดำอาศยในปาในนทานเรองอนๆเงาะมกหลง

178 ดำรงวชาการ

รกตวละครเอกและมบทบาทในการลกพาตวหรอชวยเหลอใหรอดพนจากอนตรายแตใน

เรองพระคาวตเปนพญาเงาะและมบรวารแตละคนลวนมความเกงกลาสามารถ มบทบาท

ในการชวยเหลอตวละครเอก

อนภาคเกยวกบนกในนทานเรองอนๆปรากฏนกยกษ เชนนกหสดนนก

การวก นกอนทร นกปกษาวายภตร นกยกษมบทบาทในการทำใหตวละครเอก

พลดพรากจากกนโดยการโฉบหรอคาบไป นอกจากนเรองคาวมนกอนทรสองผวเมย

เขามาจบคนในเมองกนเปนอาหารในเรองพระคาวตปรากฏนกยกษชอนกหสดนมงวง

เหมอนชาง อกและเทาเหมอนราชสห มบทบาทในการโฉบตวละครเอกใหพลดพราก

จากกนแตไมปรากฏพฤตกรรมจบมนษยกนเปนอาหาร สวนอนภาคเรองนกอนๆ ใน

นทานเรองอนเปนนกทรภาษามนษยไดแกนกแขกเตานกสาลกานกแกวโดยนกจะ

เปนผชวยตวละครเอกเชนบอกเรองราวตางๆใหตวละครเอกรบรชวยเหลอใหพระเอก

กบนางเอกพบกนในเรองพระคาวตมอนภาคนกรภาษามนษยโดยนกไดชวยแจงขาว

ใหตวละครทราบ

อนภาคในเรองพระคาวต

1.ไมเทาวเศษ

-ไมเทาวเศษของพระคาวต

2.แกววเศษ

-แกวมณวเศษอมแลวเดนบนนำได

และปองกนอนตรายจากสตวนำ

3.พดวเศษ

-พดวเศษโบกเปนไฟบรรลยกลป

อนภาคในนทานอนๆ

1.ไมเทาวเศษ

-ไมเทาวเศษในเรองพระสมทร

-ไมเทาตนชตายปลายชเปนในเรอง

อภยทต

-ไมเทาวเศษในเรองการเกด

2.แกววเศษ

-แกวมณวเศษในเรองเรองจนทรสรยา

-แกวมณวเศษในเรองจกรกฤษณ

-ดวงแกววเศษในเรองนางอทย

3.พดวเศษ

-พดวเศษโบกเปนไฟในเรองจนดา

สรยวงศ

อนภาคดานของวเศษ

อนภาคในนทานคำกลอนเรองพระคาวต:การศกษาเปรยบเทยบกบอนภาคในนทานไทย 179

อนภาคดานของวเศษในนทานเรองอนๆ ทมาของของวเศษสวนใหญไดมา

จากผวเศษเชนเทวดาฤๅษพราหมณของวเศษมอานภาพทำใหบคคลธรรมดากลบ

มอทธฤทธ อนภาคเรองไมเทาวเศษในนทานเรองอนๆ เปนไมเทาวเศษทเอาไวตอส

กบศตรบางเรองมคณสมบตตนชตายปลายชเปนในนทานเรองพระคาวตมไมเทาวเศษ

เปนอาวธไวตอสกบศตรแตไมมคณสมบตในการชใหคนตายหรอชใหฟนคนชพ

นอกจากนยงมการปรบคณสมบตของพดในการโบกเปนลมมาโบกเปนไฟซงเรอง

พระคาวตกบเรองจนดาสรยวงศมอนภาคเรองพดวเศษเหมอนกน สวนอนภาคเรอง

แกวมณวเศษในนทานเรองอนๆมกมคณสมบตสารพดนกเชนอมแลวสามารถเหาะ

ไดใชเนรมตรางกายใหมรปรางงดงามใชสองเพอหาทรพยสมบตใชชบชวตเรองพระ

คาวต แกวมณมความวเศษเมออมแลวสามารถเดนบนนำไดและคมภยจากสตวนำ

ลกษณะของอนภาคเรองแกวเดนนำนาจะมาจากการทตวละครตองเดนทางขาม

มหาสมทรจงตองมแกววเศษ เพอใหตวละครสามารถเดนบนนำกลบบานเมองได

อนภาคในเรองพระคาวต

4.เรอวเศษ

-เรอพยนตทเสกดวยเวทมนตรใช

เดนทางในอากาศ

5.ถำ/หาดทมอญมณ

-ถำทมแตทองของผเสอนำ

-หาดทเตมไปดวยอญมณ

6.มนตรสะกด

-มนตรของผเสอนำใชสะกดนาง

โกมลรศมและพระคาวตใหหลบ

อนภาคในนทานอนๆ

4.เรอวเศษ

-สำเภายนตในเรองกายเพชร

-เรอพยนตในเรองสวรรณสน

-เรอวเศษในเรองแกวหนามา

5.ถำ/หาดทมอญมณ

-ถำวเศษมดวงแกวมณในเรองไกรทอง

-ถำเพชรนลจนดาในเรองสวรรณหงส

-ภเขาเพชรนลจนดาในเรองพระ

อภยมณ

6.มนตรสะกด

-มนตรของทาวสเมรจกรวรรดเรอง

พระสมทร

-มนตรของรณพกตรเรองกายแกว

-มนตรของพระสวรรณสนเรอง

สวรรณสน

180 ดำรงวชาการ

อนภาคเรอพยนตคอเรอวเศษทผกขนดวยเวทมนตรคาถามคณสมบตลอยไปในอากาศ

ในนทานเรองอนๆมอนภาคเรอพยนตสำเภายนตเรอวเศษนอกจากนในเรองสวรรณ

หงสยนตและเรองวงศสวรรค มอนภาคเกยวกบของวเศษทเกดขนจากเวทมนตรแลว

ใชเดนทางไปในอากาศแตเปนสตวคอหงสยนตในเรองพระคาวตมเรอพยนตสามารถ

ใชเดนทางไปไดในอากาศ

อนภาคเรองของสถานทวเศษทมแตเพชรนลจนดา ในนทานเรองอนๆ เปน

ถำทมแตทองและอญมณ หรอภเขาทมแตเพชรนลจนดา ในเรองพระคาวตมอนภาค

เรองถำทมแตทองและหาดทมแตอญมณอนภาคมนตรสะกดในนทานเรองอนๆและ

เรองพระคาวตปรากฏตรงกนคอการใชเพอสะกดใหหลบ โดยผทใชมนตรนนมจด

ประสงคในการลกพาตวบคคลหรอเขาไปสำรวจเหตการณตางๆ

อนภาคในเรองพระคาวต

1.การเรยนวชากบพระฤๅษ

-พระคาวตเรยนวชากบพระฤๅษ

โฆสต

2.อนภาคการพลดพราก

2.1การถกยกษลกพาตว

-ผเสอนำลกนางโกมลรศม

ไปไวทถำ

อนภาคในนทานอนๆ

1.การเรยนวชากบพระฤๅษ

-พระทนวงศเรยนวชากบฤๅษใน

เรองทนวงศ

-ลนทองเรยนวชากบฤๅษในเรอง

ลนทอง

- จกรแกวเรยนวชากบฤๅษในเรอง

จกรแกว

2.อนภาคการพลดพราก

2.1การถกยกษลกพาตว

-นางยกษลกพาพระสมทรใน

เรองพระสมทร

-นางยกษลกพาดารานกรใน

เรองเบญจมาสทอง

-รณพกตรลกพากายแกวเรอง

กายแกว

อนภาคดานเหตการณ

อนภาคในนทานคำกลอนเรองพระคาวต:การศกษาเปรยบเทยบกบอนภาคในนทานไทย 181

อนภาคในเรองพระคาวต

2.2การถกนกยกษโฉบ

-นางโกมลรศมถกนกหสดน

โฉบออกจากเมอง

3 การชวยเหลอ

3.1 เทวดาชวยเหลอมนษย

-เทวดาชวยเหลอนางโกมล

รศมและพระคาวต

3.2 ฤๅษชวยเหลอมนษย

-พระฤๅษโฆสตและโยคทง4

ชวยเหลอนางโกมลรศมและ

พระคาวต

3.3 นกชวยเหลอมนษย

-นกบอกทางเมองบรำใหสน

สะกำทราบ

อนภาคในนทานอนๆ

2.2การถกนกยกษโฉบหรอคาบ

-ปกษาวายภตรโฉบมณ

สรยงเรองมณสรยง

-นกอนทรคาบพระชนรตน

ในเรองชนราช

-นกหสดนโฉบโอรสนาง

ประไพสรยาเรองธนขรรค

3.การชวยเหลอ

3.1 เทวดาชวยเหลอมนษย

-เทวดาชวยพระวฒนวงศใน

เรองวฒนวงศ

3.2ฤๅษชวยเหลอมนษย

-พระฤๅษแปลงสารชวยพระ

รถในเรองพระรถ

-พระฤๅษชวยพระอเทนให

ครองเมองในเรองอเทน

-พระฤๅษชวยชณรตนจาก

นกอนทรในเรองชนราช

3.3นกชวยเหลอมนษย

-นกสาลกาชวยพระพรรณ

รงสในเรองแกวกรยา

-นกแกวชวยทาวรตชงใน

เรองศลปศาสตร

-นกแขกเตาชวยเดโชชยใน

เรองเดโชชย

182 ดำรงวชาการ

อนภาคในเรองพระคาวต

4.การแปลงกายเปนนก

-ยายชมนทะลแปลงกายเปนกาเผอก

5.การแปลงเปนเทวดา

-ผเสอนำแปลงกายเปนเทวดา

6.การปลอมตวเปนชาย

-นางจนทะเวหนนางเสาวรและ

นางภารณปลอมเปนชายเพอหลอก

นางกำนลเมองบรำ

7.การผจญภย

-พระคาวตตอสกบผเสอนำ

-พระคาวตตอสกบเขยวกาง

อนภาคในนทานอนๆ

4.การแปลงกายเปนนก

-ลนทองแปลงกายเปนนกสาลกา

ในเรองลนทอง

-กายเพชรแปลงกายเปนนกใน

เรองกายเพชร

-นางโกมลกลยาแปลงกายเปนนก

ในเรองพระโมล

5.การแปลงเปนเทวดา

-ทาวสงหลแปลงกายเปนเทวดาใน

เรองศรนรนทร

-ยกษแปลงกายเปนพระอนทรใน

เรองกายเพชร

6.การปลอมตวเปนชาย

-นางเสาวภาคปลอมเปนชายใน

เรองพระโมล

-นางสวรรณดาราปลอมเปนชายใน

เรองพระมณสรยง

-นางสรอยมาลปลอมเปนชายใน

เรองโคมทอง

7.การผจญภย

-พระกฤษราวงศตอสกบยกษใน

เรองกฤษราวงศ

-สวรรณรตนตอสกบพระยายกษ

ในเรองจำปาสตน

-จนทโครบรบกบยกษพยนตใน

เรองจนทโครบ

อนภาคในนทานคำกลอนเรองพระคาวต:การศกษาเปรยบเทยบกบอนภาคในนทานไทย 183

อนภาคในเรองพระคาวต

8.การสมพาสทผดธรรมชาต 8.1 การสมพาสกบนางทกำเนด ในดอกบว -ทาวพสรยการสมพาสกบ นางโกมลรศม

8.2การสมพาสกบปลา/เงอก -ผเสอนำสมพาสกบปลา -เทวดาชวยพระกฤษราวงศ ในเรองกฤษราวงศ -เทวดาชวยดลใจพระสวรรณ เลขาในเรองสวรรณเลขา 8.3 การสมพาสกบกนร -เขยวกางสมพาสกบกนร

9.การหลอกลวงเพอทำราย-นางโกมลรศมหลอกใหผเสอนำรำจนเหนอยแลวนำพดวเศษมาพดเปนไฟไหมผเสอนำเองเสยชวต

อนภาคในนทานอนๆ

8.การสมพาสทผดธรรมชาต 8.1การสมพาสกบนางทกำเนด ในดอกบว -อภยทตสมพาสกบนางปทม เกสรในเรองอภยทต -พนสรยาสมพาสกบนางสรยง ในเรองปนทอง -ลกษณวงศสมพาสกบนางทพ เกสรในเรองลกษณวงศ 8.2การสมพาสกบปลา/เงอก -ทศกณฐสมพาสกบนางปลาใน เรองรามเกยรต -พระอภยมณสมพาสกบ นางเงอกในเรองพระอภยมณ อนภาคในเรองพระคาวต อนภาคในนทานอนๆ 8.3การสมพาสกบกนร -เขยวกางสมพาสกบกนร ในเรองสรวงศ -พระสธนสมพาสกบนางมโนหรา ในเรองมโนหรา -สงหไกรภพสมพาสกบกนรใน เรองสงหไกรภพ9.การหลอกลวงเพอทำราย -พระนารายณแปลงหลอกนนทก ใหรำจนใชนวเพชรของตนชตนเอง ลมลงในเรองรามเกยรต-พหลวชยลวงและสงหารทาวสนน ราชในเรองคาว-นางอทยหลอกนางฉนนาจนเสย ชวตในเรองนางอทย

184 ดำรงวชาการ

อนภาคในเรองพระคาวต

10.การพยายามหลกหน-นางโกมลรศมรำบชาพระอศวร เพอคดหนทางหน

อนภาคในนทานอนๆ-พหลวชยลวงและสงหารทาวสนน ราชในเรองคาว-นางอทยหลอกนางฉนนาจนเสย ชวตในเรองนางอทย10.การพยายามหลกหล-นางมโนหรารำบชายญแลวบน หนในเรองมโนหรา-พระรถเสนมอมเหลานางเมรเพอ หนในเรองรถเสน-พระอภยมณลวงผเสอสมทรเพอ หนในเรองพระอภยมณ

อนภาคดานเหตการณ นทานเรองพระคาวตและนทานเรองอนๆ มอนภาค

เรองตวละครเอกเรยนวชากบพระฤๅษสาเหตของอนภาคนนาจะมาจากพระฤๅษเปน

ผมวชาอาคมรกษาศลและชวยเหลอคนดสวนอนภาคเรองการพลดพรากในนทานเรอ

งอนๆและเรองพระคาวตปรากฏการพลดพรากอนมสาเหตมาจากยกษและนกยกษ

และอนภาคเทวดาชวยเหลอมนษย ในนทานเรองอนๆปรากฏในลกษณะของเทวดา

ชวยเหลอปกปองตวละครเอก ใหอาวธวเศษนำพาตวละครเอกไปถงจดหมายปลาย

ทางไดถกตองหรอพบกบคนทกำลงตดตามหาในเรองพระคาวตปรากฏอนภาคเทวดา

ชวยเหลอตวละครเอกโดยการดลใจใหเดนทางไปพบกบผชวยเหลอและปกปองจาก

อนตรายตางๆ สวนอนภาคเรองพระฤๅษชวยเหลอมนษย โดยการใหทพกอาศย ให

ของวเศษหรอชวยเหลอจากอนตรายตางๆสวนอนภาคเรองสตวชวยเหลอมนษยใน

นทานเรองอนๆปรากฏอนภาคนกเปนผชวยตวเอกใหไดพบกนหรอบอกเรองราวตางๆ

ใหอกฝายหนงทราบ ในเรองพระคาวตปรากฏอนภาคนกชวยบอกเรองราวของพระ

คาวตใหแกพระพเลยงทราบ

อนภาคเรองการแปลงกายจากมนษยเปนนกในนทานเรองอนๆ ไดแก การ

แปลงเปนนกสาลกานกอนทรโดยมจดประสงคเพออำพรางรางกายทแทจรงและเพอ

การเดนทางไดสะดวกในเรองพระคาวตมการแปลงเปนกาขาวและอนภาคการแปลง

อนภาคในนทานคำกลอนเรองพระคาวต:การศกษาเปรยบเทยบกบอนภาคในนทานไทย 185

กายเปนเทวดา นทานเรองอนๆ ปรากฏอนภาคการแปลงเปนเทวดาเพอลวงศตรใน

เรองพระคาวตปรากฏอนภาคการแปลงเปนเทวดาเพอลวงใหหลงใหลในรปรางหนาตา

ทงดงามนอกจากนอนภาคเรองการปลอมตวเปนชายในนทานเรองอนๆมการปลอม

เปนชายเพอออกรบ เพอผจญภย เพอพรางรางกายอนแทจรง และหลบหน ในเรอง

พระคาวตปรากฏอนภาคการปลอมเปนชายเพอลวงใหหลงรก

อนภาคเรองตอสกบยกษในระหวางการเดนทางกลบบานเมอง หรอระหวาง

การตดตามหาผทพลดพรากสาเหตการตอสกบยกษในนทานเรองอนมหลายประการ

เชนความตองการมนษยไปเปนคครองความตองการมนษยไปเปนอาหารการลกพา

ธดายกษไปเปนคครอง สวนเรองพระคาวตมสาเหตมาจากยกษตองการตวละครเอก

ไปเปนภรรยาสวนอนภาคการสมพาสทผดธรรมชาตในนทานเรองอนไดแกการสมพาส

กบนางทมกำเนดในดอกบว การสมพาสระหวางมนษยกบสตว การสมพาสระหวาง

มนษยกบอมนษย การสมพาสระหวางอมนษยกบอมนษย เปนตน ในเรองพระคาวต

ปรากฏอนภาคเรองการสมพาสระหวางมนษยกบนางผมกำเนดในดอกบวยกษกบกนร

ยกษกบปลาอนภาคเรองการหลอกลวงและทำรายปรากฏในลกษณะของการหลอก

ลวงเพอหลบหน การชวยเหลอ การตอส และการแกแคน สวนอนภาคเรองการหลก

หนในนทานเรองอนๆปรากฏเรองการออกอบายเพอหลกหนจากการถกกกขงหนวง

เหนยวไดแกการมอมเหลาการหลอกใหอกฝายไปจำศลในเรองพระคาวตกบเรองม

โนหราปรากฏอนภาคเรองการพยายามหลกหนตรงกนคอการทำทรายรำเพอคดหา

ทางหน

186 ดำรงวชาการ

สรป

อนภาคดานตวละครในนทานคำกลอนเรองพระคาวตมลกษณะเหมอนกบ

วรรณกรรมนทานของไทยไดแกมการใชตวละครทมลกษณะพเศษเชนมอำนาจเหนอ

ธรรมชาตมวชาความรและมกเปนตวแทนของฝายดนอกจากนยงใชสญลกษณของ

นางผมกำเนดในดอกบวสอถงความดงามความบรสทธซงเปนคณสมบตพเศษของตว

ละครเอกแตในทางกลบกนตวละครทมรปรางนาเกลยดนากลวมนสยดรายมกมาก

ในกามคณเชนยกษปศาจอมนษยตางๆมกเปนตวแทนของฝายรายกระทำใหตว

ละครเอกไดรบความเดอดรอนในรปแบบตางๆ โดยเฉพาะการพลดพราก ในสวน

อนภาคตวละครสงเกตไดวาตวละครทเปนฝายรายมกมอำนาจมอทธฤทธแมเปนสตว

กไมใชสตวธรรมดาเชนนกยกษแตในทสดกตองแพความดคอฝายตวละครเอก

อนภาคดานของวเศษในนทานปรากฏขนเพอความสนกสนานของเนอเรอง

เพมความวเศษเหนอธรรมชาตใหแกตวละครและเพมความเกงกลาสามารถใหตวละคร

ในการเผชญกบอปสรรคตางๆสวนทมาของของวเศษมกไดจากผวเศษทเปนอาจารย

เชนฤๅษพราหมณหรอผวเศษอนๆ

อนภาคเรองการพลดพรากซงมสาเหตมาจากนกยกษและยกษแสดงใหเหน

ถงการเปนตวแทนของความชวรายทเขามาทำใหชวตของตวละครทกขลำบากแสดง

ใหเหนถงอปสรรคทยากลำบากไมสามารถชวยเหลอไดทนทวงท เพราะผเปนสาเหต

ลวนแตเปนผมอำนาจและอทธฤทธเหนอมนษยธรรมดาสวนอนภาคการหลกหนและ

การหลอกลวงแสดงใหเหนถงความสามารถของตวละครเอกทคดหาวธหลอกลวงและ

หลบหนไปจากศตร สวนการฝาฟนอปสรรคของตวเอก ไมวาจะชนะอปสรรคไดดวย

ความสามารถของตนหรอมผชวยเหลอโดยอนภาคเรองการชวยเหลอผชวยเหลอสวน

ใหญเปนผวเศษมคณความดมศลธรรมแสดงถงการเปนตวแทนของคณความดทชวย

เหลอเกอกลมนษยหรอสตวทตกทกขไดยากใหพนหรอบรรเทาจากความทกขรอน

อนภาคอกอนภาคหนงทเรองพระคาวตและนทานไทยเรองอนๆนยมรวมกน

คออนภาคการสมพาสกบนางทเกดในดอกบวคนไทยรบเอาความคดเรองผมบญเกด

ในดอกบวมาจากอนเดยซงมทงหญงและชายแตไทยรบเอาแตคตหญงทเกดในดอกบว

โดยเฉพาะนางปทมาวด ซงมเรองเลาอยในไตรภมพระรวง อนภาคเรองนางเกดใน

อนภาคในนทานคำกลอนเรองพระคาวต:การศกษาเปรยบเทยบกบอนภาคในนทานไทย 187

ดอกบวสะทอนใหเหนทศนคตของชายทมตอหญงในอดมคตคอเปนหญงงาม มความ

บรสทธและมความดงาม เปรยบเสมอนดอกบวทเกดในโคลนตมแตมาเบงบานเหนอ

นำสงกลนหอมและสวยงามโดยปราศจากการเปรอะเปอนของโคลนตม ซงเปน

คณลกษณะของดอกบวตามความเชอทไดรบมาจากพระพทธศาสนา (ปรยารตน

เชาวลตประพนธ,2549:161)

นทานคำกลอนเรองพระคาวตมอนภาคทมความเหมอนกบวรรณกรรมนทาน

เรองอนๆในภาคกลางเปนจำนวนมากมการเลอกใชอนภาคใหเขากบเนอเรองตวอยาง

เชน เรองแกวมณในนทานเรองอนๆ มคณสมบตในการชบชวต การใชเหาะ หรอม

คณสมบตสารพดนก เรองพระคาวตเลอกอนภาคทพาเดนบนนำได เพอปรบเขากบ

เนอเรองทตวละครเอกตองฝาฟนอปสรรคขามมหาสมทรกลบบานเมองหรอเรองของ

ผเสอนำในนทานเรองอนๆผเสอนำจะเปนหญงแตในนทานเรองพระคาวตผเสอนำจะ

เปนชาย เพราะใหเขากบเนอเรองทตวละครเอกฝายหญงตองฝาฝนอปสรรคจงตองม

ผเสอชายมาทำใหเกดการพลดพราก นทานคำลอนเรองพระคาวตมโครงสรางแบบ

จกรๆวงศๆทคนไทยคนเคยกลาวคอมการเรยนวชาการพลดพรากผจญอปสรรค

การพยายามแกปญหา และสดทายแสดงใหวาการทำดยอมไดด การทำชวยอมไดชว

และธรรมะยอมเปนฝายมชยอนภาคในเรองพระคาวตสอดคลองกบโครงสรางดงกลาว

เนนยำความนยมอนภาคเหลานในนทานไทยโดยเฉพาะภาคกลางซงนอกจากมงความ

สนกสนานแลวยงมบทบาทในการอบรมสงสอนคนในสงคมอกดวย

188 ดำรงวชาการ

บรรณานกรม

ตรศลปบญขจร.“วรรณกรรมประเภทกลอนสวดภาคกลาง:การศกษา

เชงวเคราะห”.วทยานพนธอกษรศาสตรดษฎบณฑตสาขาวรรณคดไทย,

จฬาลงกรณมหาวทยาลย,2530.

ประคองนมมานเหมนท.นทานพนบานศกษา.กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2543.

ปรยารตนเชาวลตประพนธ.การสมพาสทผดธรรมชาตในนทานไทยการศกษา

อนภาคทางคตชนวทยา. โครงการเผยแพรผลงานวชาการคณะอกษรศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย,2549.

รญชนยศรสมาน.“การวเคราะหอนภาคการเปลยนรปลกษณตวละครใน

นทาน,ประโลมโลกของไทย”.วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต

สาขาภาษาไทย,บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศลปากร,2547.

ศราพรณถลาง.ทฤษฎคตชนวทยาวธวทยาในการวเคราะหตำนาน–นทาน

พนบาน.กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย,2548.