บทท 6

นวตกรรมทางการศกษา การท าวจยในชนเรยนของครผสอน มเปาหมายส าคญเพอแกปญหาหรอพฒนาผเรยนใหบรรลตามพฤตกรรมการเรยนรทก าหนดทงในดานพทธพสย ทกษะพสย และจตพสย ทงนการน านวตกรรมทางการศกษามาใชในการพฒนาผเรยนถอเปนสงส าคญและจ าเปนทครผสอนตองมความรความเขาใจและมทกษะในการสรางนวตกรรมเพอน ามาใชกบผเรยน ซงครผสอนจะเลอกนวตกรรมทสอดคลองกบสภาพปญหาของผเรยน และขนอยกบความสามารถในการสรางนวตกรรมของครผสอน ทงนเพอใหนวตกรรมทสรางขนสงผลตอการเรยนรของผเรยนใหไดมากทสด ในบทนผเขยนจะน าเสนอขอมลทส าคญของนวตกรรมทางการศกษาเพอใหครผสอนมแนวทางในการน าความรไปประยกตในการสรางนวตกรรมเพอพฒนาคณภาพของผเรยนตอไป ความหมายของนวตกรรมทางการศกษา มผใหความหมายของนวตกรรมไวหลายทาน ดงน พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542 (2546: 565 -566) ใหความหมายวานวตกรรมเปนสงทท าขนใหมหรอแปลกจากเดม ซงอาจจะเปนความคด วธการ หรออปกรณ เปนตน นอกจากนยงมผใหความหมายและลกษณะของนวตกรรมวา นวตกรรม หมายถง “ท าใหม” เปลยนแปลงโดยน าสงใหม ๆ เขามา ถาเปนทางการศกษากเพอแกปญหาหรอพฒนาดานการศกษา ส านกงานสภาสถาบนราชภฏ (2544: 32) ไดใหความหมายของนวตกรรม ไวดงน นวตกรรมทางการศกษา หมายถง แนวคด วธการ กระบวนการหรอสงประดษฐใหม ๆ ทน ามาใชแกปญหาหรอพฒนาการเรยนรใหมประสทธภาพตรงตามเปาหมายของหลกสตร นวตกรรมทใชในการวจยชนเรยน หมายถง รปแบบใหม ๆ ของสอการเรยนการสอน เทคนควธ กจกรรม หรอสงอนใดทผสอนน ามาใชในการจดการเรยนการสอนหรอจดประสบการณการเรยนร เพอใหการเรยนการสอนมคณภาพ นวตกรรมทน ามาใชอาจเปนนวตกรรมทผสอนคดขนใหม หรออาจเปนสงทมผอนคดคนขน หรอมการใชทวไปในทแหงหนงแลวหากน ามาปรบปรงแกไข และสามารถใชไดอยางมประสทธภาพหรอประสทธผลในทอกแหงหนงกถอวาเปนนวตกรรม

ทศนา แขมมณ (2559: 418) ไดใหความหมายของนวตกรรม หมายถง แนวคด แนวทาง ระบบ รปแบบ วธการ กระบวนการ สอและ เทคนคตาง ๆ ทเกยวของกบการศกษา ซงไดรบการคดคนและจดท าขนใหมเพอชวยแกปญหา ตาง ๆ ทางการศกษา

พสณ ฟองศร (2551: 65-71) ไดกลาวถงความหมายและความส าคญของนวตกรรมทางการศกษาไวดงน นวตกรรมทางการศกษา หมายถง แนวคด วธการ กระบวนการหรอสงประดษฐใหม ๆ ทน ามาใชแกปญหาหรอพฒนาการเรยนรใหมประสทธภาพตรงตามเปาหมายของหลกสตร

92

นวตกรรมทใชในการวจยชนเรยน หมายถง รปแบบใหม ๆ ของสอการเรยนการสอน เทคนควธ กจกรรม หรอสงอนใดทผสอนน ามาใชในการจดการเรยนการสอนหรอจดประสบการณการเรยนร เพอใหการเรยนการสอนมคณภาพ นวตกรรมทน ามาใชอาจเปนนวตกรรมทผสอนคดขนใหม หรออาจเปนสงทมผอนคดคนขน หรอมการใชทวไปในทแหงหนงแลวหากน ามาปรบปรงแกไข และสามารถใชไดอยางมประสทธภาพหรอประสทธผลในทอกแหงหนงกถอวาเปนนวตกรรม พชต ฤทธจรญ (2559: 81) ไดใหความหมายของนวตกรรมการจดการเรยนร หมายถง รปแบบ วธการ กระบวนการ เทคนค สอและแหลงการเรยนรทไดมการศกษาและพฒนาขนใหม เพอใหครน ามาใชในการจดการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน โดยอาจเปนสงใหมทไดรบการยอมรบและน าไปใชบางแลวแตยงไมแพรหลายหรอยงไมไดใชอยางเปนปกต นวตกรรมการจดการเรยนรจงอาจเปนสงใหมทงหมดหรอใหมเพยงบางสวนหรอเปนสวนหนงของระบบการจดการเรยนร จากความหมายของนวตกรรมทางการศกษาทกลาวมาขางตนสามารถสรปไดวา นวตกรรมทางการศกษา หมายถง รปแบบ หรอสอการสอน หรอวธการ ทครพฒนาขนจากพนฐานของนวตกรรมเดมทยงไมเคยน ามาใชพฒนาผเรยนหรออาจจะสรางขนมาใหมตามแนวคด ทฤษฎ หรอหลกวชาการเพอน าสงทสรางขนไปใชแกปญหาหรอพฒนาผเรยนใหบรรลตามจดมงหมายทวางไว ความส าคญของนวตกรรมทางการศกษา มผกลาวถงความส าคญของนวตกรรมทางการศกษา ไวดงน

พสณ ฟองศร (2551: 65) กลาวถงความส าคญและประโยชนของนวตกรรม ดงน การน านวตกรรมทางการศกษาไปใชจดการเรยนการสอน นอกจากจะชวยใหผเรยนไดรบการพฒนาการเรยนรตามทก าหนดแลว ยงมประโยชนดงตอไปน 1. นกเรยนเรยนรไดเรวขน 2. นกเรยนเขาใจบทเรยนเปนรปธรรม 3. บรรยากาศการเรยนสนกสนาน 4. บทเรยนนาสนใจ 5. ลดเวลาในการสอน 6. ประหยดคาใชจาย

พชต ฤทธจรญ (2559: 83-85) ไดกลาวถงความส าคญของนวตกรรมการจดการเรยนรของครผสอนและการเรยนรของผเรยน ดงน

1. การใชนวตกรรมเพอชวยแกปญหาในการจดการเรยนรของคร 1.1 ปญหาเกยวกบวธการจดการเรยนร ปญหาทมกพบอยเสมอคอ ครสวนใหญยงคงยด

รปแบบวธการสอนแบบบรรยายโดยครเปนศนยกลางทเนนการพดบรรยายถายทอดเนอหาสระมากกวาสอนในรปแบบอน การสอนดวยวธการแบบนท าใหผเรยนเปนาายรบร (passive learner) ซงจะมผลใหผเรยนมคณลกษณะทมความสามารถในเชงการคด ประดษฐสรางสรรคผลงานไดนอย (passive ability) มกเปนคนประเภทบรโภคนยม บรรยากาศของการสอนแบบบรรยายนอกจากจะท าใหผเรยนเกดความเบอหนาย ขาดความสนใจแลว ยงเปนการปดกนความคดและสตปญหาของผเรยนใหอยในขอบเขตจ ากดอกดวย แตถาครผสอนไดศกษา คนหาวธการหรอนวตกรรมจดการ

93

เรยนรทเนนผเปนส าคญ มาใชในการจดการเรยนรทท าใหผเรยนมบทบาทในการเรยนรมากขน และเปนาายลงมอปฏบตมากขน (active learner) กจะท าใหผเรยนมคณลกษณะทสามารถคดประดษฐสรางสรรคผลงานไดมากขน (active ability) ดงนน การน านวตกรรมมาใชในการจดการเรยนรจงชวยแกปญหาเรองวธการจดการเรยนร

1.2 ปญหาเกยวกบเนอหาวชาซงในบางรายวชามเนอหาสาระการเรยนรมากและบางวชามเนอหาเปนนามธรรม ยากแกการเขาใจ จงจ าเปนจะตองน านวตกรรมเขามาชวยในการจดการเรยนรเชน การใชชดการเรยนการสอน บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน (CAI) บทเรยนการตน การเรยนแบบรวมมอ

1.3 ปญหาเกยวกบสอ อปกรณการจดการเรยนร ในบางเนอหามสอ อปกรณการจดการเรยนร เปนจ านวนนอย ไมเพยงพอตอการน าไปใช เพอท าใหผเรยนเกดความรความเขาใจในเนอหาวชาไดงายขน จงจ าเปนตองมการพฒนาคดคนหาเทคนควธการจดการเรยนรและผลตสอการจดการเรยนรใหม ๆ เพอน ามาใชในการจดการเรยนรใหเพยงพอเหมาะสมกบสภาพของผเรยนจงจะท าใหการจดการเรยนรบรรลตามจดประสงคการเรยนร

2. การใชนวตกรรมเพอพฒนาการจดการเรยนรใหมประสทธภาพ ในกรณทครตองการจะพฒนาการจดการเรยนรใหมประสทธภาพมากขน จ าเปนทครจะตองแสวงหาหรอพฒนานวตกรรมเพอน ามาใชในการพฒนาการจดการเรยนรใหมประสทธภาพทสงผลตอคณภาพผเรยน เชน ใชวธการจดการเรยนรแบบโครงการเพอพฒนาทกษะดานความคด วเคราะห การพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางความรสามคค การใชแหลงเรยนรหรอภมปญญาทองถนส าหรบการเรยนรและสรางความรกทองถน

3. การใชนวตกรรมเพอสงเสรมการเรยนรของผเรยน โดยทผเรยนมความแตกตางกนในหลายลกษณะ บางคนมความสนใจในการเรยนและเรยนรไดเรว ในขณะทบางคนขาดแรงจงใจในการเรยน จงไมใหความสนใจตอการเรยนและเรยนรไดชา ดงนน ครผสอนจงตองพยายามศกษาหาวธการจดการเรยนรทสงเสรมการเรยนรของผเรยนใหสอดคลองกบความสนใจ ความถนดของผเรยน ใหสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพซงจะตองใชนวตกรรมการจดการเรยนรมาชวยใหผเรยนเกดการเรยนรทดและมคณภาพ

4. การใชนวตกรรมเพอการพฒนาคณภาพของผเรยน เปาหมายสงสดของการจดการเรยนร คอ คณภาพของผเรยนทเปนไปตามมาตรฐานการเรยนร แตจากผลการประเมนมกจะพบวา คณภาพของผเรยนยงไมไดมาตรฐาน แมวาครจะพยายามจดการเรยนรอยางตงใจแลวกตาม ท าใหผบรหารการศกษาและผบรหารสถานศกษาพยายามหาวธการหรอใชนวตกรรมมาชวยในการบรหารจดการศกษาในรปแบบตาง ๆ เชน การบรหารสถานศกษาแบบเครอขายความรวมมอ การบรหารสถานศกษาโดยใชโรงเรยนเปนฐาน การจดโครงการสงเสรมพฒนาคณภาพศกษาโดยใชรปแบบตาง ๆ ในขณะทครหรอนกวชาการทางการศกษากไดศกษา คนควาหารปแบบหรอนวตกรรมการจดการเรยนรเพอน ามาใชในการพฒนาการจดการเรยนรทสงผลตอคณภาพของผเรยน เชน ครใชสอการเรยนรหรอรปแบบ เทคนควธในการจดการเรยนรแบบตาง ๆ เพอพฒนาคณภาพของผเรยนใหไดมาตรฐานการศกษาทก าหนดไว

94

จากความส าคญของนวตกรรมทางการศกษาทกลาวมาจะพบวานวตกรรมทางการศกษามความส าคญตอการน ามาแกปญหาหรอพฒนาผเรยน อกทงยงเปนสอการสอนและวธการสอนใหม ๆ ทครน ามาใชพฒนาผเรยนโดยเนนทความแตกตางระหวางบคคล เนนความสามารถในการเรยนรของผเรยนเปนหลก นวตกรรมจะท าใหผเรยนเขาบทเรยนหรอเนอหามากขน โดยสามารถพฒนาทงดานความร ทกษะ และดานเจตคตของผเรยนทงนเพอใหผเรยนมผลการเรยนรเปนไปตามมาตรฐานทหลกสตรก าหนด ประเภทของนวตกรรมทางการศกษา มผจ าแนกประเภทนวตกรรมทางการศกษา ไวหลายทานดงน ส านกงานสภาสถาบนราชภฏ (2544: 33) ไดแบงนวตกรรมทางการศกษา ดงน 1. แบงตามผใชประโยชนโดยตรง ไดเปน 2 ประเภท คอ 1.1 นวตกรรมส าหรบคร เชน แผนการสอน คมอคร เอกสารประกอบการสอน ชดการสอน หนงสออางอง เครองมอวดผลและอปกรณโสตทศนปกรณตาง ๆ เปนตน 1.2 นวตกรรมส าหรบนกเรยน เชน บทเรยนส าเรจรป เอกสารประกอบการเรยน ชดกปฏบต ใบงาน หนงสอเสรมประสบการณ ชดเพลง ชดเกม และการตน เปนตน 2. แบงตามลกษณะของนวตกรรม ไดเปน 2 ประเภท ไดแก 2.1 สอการเรยนการสอน เชน บทเรยนส าเรจรป ชดการสอน ชดสอการสอน บทเรยนโมดล วดทศน สไลดประกอบเสยง ภาพยนตร เพลง เกม การตน คอมพวเตอรชวยสอน ใบงาน แผนโปรงใส บตรค า แผนพบ ภาพพลก และแผนปายแมเหลก เปนตน 2.2 เทคนคและวธการ เชน บทบาทสมมต การสอนเปนคณะ การสอนแบบศนยการเรยน การเรยนเพอรอบร การสอนแบบโครงการ การสอนเพอเสรมสรางลกษณะนสย การสอนซอมเสรม การเรยนตามความสามารถ การศกษาเปนรายบคคล การกทกษะการท า งานกลม และการสอนแบบแกปญหา เปนตน พชต ฤทธจรญ (2559: 85) ไดแบงประเภทของนวตกรรมหลายลกษณะขนอยกบเกณฑทใชในการแบงดงน

1. การแบงประเภทของนวตกรรมตามขอบขายของการจดการศกษา แบงออกได 5 ประเภทคอ

1.1 นวตกรรมทางดานหลกสตร เปนการใชวธใหม ๆ ในการพฒนาหลกสตรใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมในทองถนและตอบสนองความตองการของบคคลใหมากขน เชน หลกสตรบรณาการ หลกสตรรายบคคล หลกสตรกจกรรมและประสบการณ หลกสตรสถานศกษา หลกสตรทองถน

1.2 นวตกรรมการเรยนการสอน เปนการใชวธการเชงระบบในการปรบปรงและคดคนพฒนาวธการเรยนการสอนแบบใหม ๆ ทสามารถพฒนาการเรยนรของผเรยนและการจดการเรยนรของครผสอนใหมคณภาพขน เชน การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ การจดการเรยนรแบบศนยการเรยน การใชกระบวนการกลมสมพนธ การจดการเรยนรแบบรวมมอ และการจดการเรยนรผานเครอขายคอมพวเตอรและอนเทอรเนต

95

1.3 นวตกรรมสอการเรยนการสอน เปนนวตกรรมทอาศยความกาวหนาของเทคโนโลยคอมพวเตอร คอมพวเตอรเครอขายและเทคโนโลยโทรคมนาคมมาใชในการผลตสอการเรยนการสอนใหม ๆ ทงการเรยนดวยตนเอง การเรยนเปนกลม และการเรยนแบบมวลชน ตลอดจนสอทใชเพอสนบสนนการกอบรมผานเครอขายคอมพวเตอร เชน บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอนมลตมเดย (multimedia) ชดการสอน (instructional module) วดทศนแบบมปฏสมพนธ ( interactive video) การเรยนการสอนโดยใชสอประสมกบผเรยนเปนกลมยอย

1.4 นวตกรรมการประเมนผล เปนนวตกรรมทใช เปนเครองมอเพอการวดและประเมนผลการเรยนรไดอยางมประสทธภาพและท าไดอยางรวดเรว รวมไปถงการวจยทางการศกษา การวจยสถาบน

1.5 นวตกรรมการบรหารจดการศกษา เปนการใชนวตกรรมทเกยวของกบการใชสารสนเทศมาชวยในการตดสนใจของผบรหารการศกษาใหมความรวดเรวทนเหตการณ ทนตอการเปลยนแปลงของโลก เชน ระบบการจดการฐานขอมลของหนวยงานสถานศกษา เกยวกบฐานขอมล นกเรยน นกศกษา ฐานขอมลคร อาจารย และบคลากรในสถานศกษา ฐานขอมลดานการเงน บญช พสด และครภณฑ

2. การแบงประเภทของนวตกรรมตามผใชประโยชนโดยตรง แบงออกเปน 2 ประเภทคอ 2.1 นวตกรรมการจดการเรยนรของคร เปนรปแบบหรอเทคนควธการจดการเรยนรแบบ

ตาง ๆ และสออปกรณการสอนตาง ๆ ทครน ามาใชในการจดการเรยนรใหกบผเรยน เชน การจดการเรยนรแบบรวมมอ (cooperative learning) การจดการเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน (project-based learning) การจดการเรยนรโดยใชปญหาเปนหลก (problem-based learning)

2.2 นวตกรรมการเรยนรของผเรยน เปนสอนวตกรรมการเรยนรส าหรบเนนใหผเรยนใชเพอการเรยนรของตนเอง เชน ชดการเรยนร บทเรยนส าเรจรป บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน ชดกปฏบต ใบงาน แบบก หนงสอเสรมประสบการณ ชดเพลง ชดเกม

3. การแบงประเภทของนวตกรรมตามลกษณะของนวตกรรม แบงออกได 2 ประเภทคอ 3 . 1 ผ ล ต ภ ณ ฑ ส ง ป ร ะ ด ษ ฐ ท า ง ก า ร ศ ก ษ า ห ร อ ส อ ก า ร เ ร ย น ก า ร ส อ น

(product/invention) เชน บทเรยนส าเรจรป บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน ชดการสอนหนงสอเสรมประสบการณ ชดสอประสมวดทศน สไลดประกอบเสยง เกม นทานการตนเพลง ใบงาน แบบก ชดก

3.2 เทคนควธการสอน รปแบบหรอวธการจดการเรยนร ( instructional/model) เชน การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ การจดการเรยนรแบบรวมมอ การจดการเรยนร แบบบรณาการ การจดการเรยนรโดยใชบทบาทสมมต การจดการเรยนรโดยใชโครงงาน การจดการเรยนรโดยใชเวบชวยสอน (web-based instruction) การเรยนรแบบเพอนชวยเพอน เทคนคการปรบพฤตกรรมเทคนคการจดกจกรรมพฒนา รปแบบการกทกษะ การท างานกลม รปแบบการสอนหรอรปแบบการจดการเรยนรทนกวจยพฒนาขน

จากประเภทของนวตกรรมทางการศกษาทกลาวมา สามารถสรปไดวานวตกรรมทางการศกษาจ าแนกออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ 1) นวตกรรมทเปนรปธรรม เชน ชดการเรยนร ชดการสอน ชดเกม แบบกทกษะ บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน นทาน ฯลฯ 2) นวตกรรมทเปน

96

นามธรรม เชน เทคนค วธการสอน การจดการเรยนรรปแบบตาง ๆ การแสดงบทบาทสมมต ฯลฯ ทงนการเลอกใชนวตกรรมเพอน าไปใชในการวจยในชนเรยน ครผสอนควรเลอกนวตกรรมทเหมาะสมกบบรบทพฤตกรรมทจะแกปญหา โดยสามารถเลอกใชนวตกรรมทงแบบเดยวหรอแบบผสมกไดขนอยกบความสามารถในการจดกจกรรมของครผสอน ขนตอนการสรางนวตกรรมการทางการศกษา ส านกงานสภาสถาบนราชภฏ (2544 : 39 – 41) กลาวถงขนตอนการสรางและพฒนานวตกรรมไว 6 ขนตอน ดงน ขนท 1 ก าหนดสงทจะพฒนา เมอครไดศกษาสภาพปญหา วเคราะหรายละเอยด และสาเหตของปญหาทตองการแกไขหรอพฒนาแลว กตงเปาหมายในการแกปญหาหรอพฒนาคณลกษณะทพงประสงคของผเรยน นนคอ ก าหนดจดประสงคของการเรยนรทตองการใหเกดในตวผเรยนอาจจะทงหอง กลมยอย หรอรายบคคล ขนท 2 ก าหนดนวตกรรม เมอก าหนดจดประสงคการเรยนรไวชดเจนแลว ครตองศกษาคนควาตามหลกวชาการ แนวคดทฤษฎและผลงานทวจยทเกยวของกบจดประสงคในการพฒนาคณลกษณะของผเรยน โดยน ามาผสมผสานกบความร ความคด และประสบการณของตน ก าหนดเปนกรอบแนวคดของกระบวนการเรยนร ซ งประกอบดวย สอการสอน หรอวสด อปกรณ ตาง ๆ เทคนค วธการ กระบวนการ ฯลฯ ทคดวาเหมาะสมทสดทใชแกปญหาหรอพฒนาผเรยนใหไดตามความตองการ ขนท 3 สรางและพฒนา เมอตดสนใจไดวาจะเลอกจดท านวตกรรมชนดใด ครผสอนควรศกษาวธการจดท านวตกรรมนน ๆ อยางละเอยด มลกษณะองคประกอบอะไรบาง มวธด าเนนการจดท าอยางไร มการตรวจสอบคณภาพเบองตนหรอไมอยางไร แลวจงจดท านวตกรรมใหสมบรณตามขอก าหนด ขนท 4 ทดลองใช เพอใหแนใจวานวตกรรมทสรางหรอพฒนาขน เปนนวตกรรมทมประสทธภาพสามารถใชแกปญหาหรอพฒนาผเรยนไดตามจดประสงคทก าหนดไวจรง ถาท าไดครอาจท าการทดลองใชนวตกรรมเหลานนกบนกเรยนกลมเลก ๆ กอน เพอปรบปรงแกไขใหสมบรณกอนน าไปใชจรง นอกจากนนนวตกรรมบางประเภท เชน บทเรยนส าเรจรปและชดการสอน จะมรปแบบของการทดลองใชกอน 1 คน เมอพบขอบกพรองกปรบปรงแกไข หลงจากนนใหทดลองกบผเรยนกลมหนงประมาณ 9 -10 คน ซงประกอบดวยผเรยนออน ปานกลาง และเกง แลวตรวจสอบคณภาพ ดวยการหาประสทธผลของนวตกรรม เปนตน หลงจากนนอาจปรบปรงแกไขอกครงหนงกอนทจะน าไปใชกบผเรยนกลมใหญในสภาพการณจรง ขนท 5 ใชในสถานการณจรง เมอครด าเนนการสราง ทดลองใชนวตกรรม และปรบปรงแกไขจนมนใจในคณภาพของนวตกรรมแลวกน าไปใชจรง ซงอาจเปนการน าไปใชตามแผนการสอนปกตทก าหนดไว หรอจดท าเปน

97

รปแบบของการทดลองใชนวตกรรมตามกระบวนการวจยแบบทดลองกได ขนอยกบความประสงคของคร และสถานการณจรงของการจดการเรยนการสอนทเกดขน ขนท 6 ประเมนผลการใช เมอสนสดกระบวนการใชนวตกรรมแลว ครตองเกบรวบรวมขอมลทแสดงถงผลการใชนวตกรรมดวยเทคนควธตาง ๆ ซงจะแสดงถงคณภาพของนวตกรรม และถาผลการใชนวตกรรมสามารถลดสภาพปญหา หรอแกปญหา หรอพฒนาผเรยน ไดตามทก าหนดกสามารถรายงานผล ขยายผล และเผยแพรนวตกรรมตอไป ทศนา แขมมณ (2559: 421) ไดกลาวถงการพฒนานวตกรรมดานการเรยนการสอนโดยทวไปนน มกระบวนการหลก ๆ ท คลายคลงกน ดงน

1. การระบปญหา (problem) ความคดในการพฒนานวตกรรมสวนใหญจะเรมตนทการมองเหนปญหาในเรองนน และมความตองการจะแกไขปญหานนเพอใหเกดสภาพการณหรอผลทดขน

2. การก าหนดจดมงหมาย (objective) เมอระบปญหาไดชดเจนแลว ขนตอไปกคอการก าหนดจดมงหมายในการพฒนานวตกรรมวา นวตกรรมทจะพฒนานนควรม คณสมบตหรอประสทธภาพอยางไร และเพยงใด

3. การศกษาขอจ ากดตาง ๆ (constraints) กอนทจะมการประดษฐคดคนนวตกรรมตาง ๆ ขนมา ผพฒนาจ าเปนตองศกษาขอมลเกยวกบลกษณะของปญหาและขอจ ากดตาง ๆ ในบรบททจะใชนวตกรรมนน เพอประโยชนในการพฒนานวตกรรมใหสามารถใชไดจรงโดยสะดวกในบรบทนน

4. การประดษฐคดคนนวตกรรม (innovation) ไดแก การแสวงหาทางเลอก ในการแกปญหา ซงตองอาศยความร ประสบการณ ขอมล และความคดสรางสรรคของ ผประดษฐคดคน นวตกรรมทสรางขนอาจเปนการน าของเกามาดดแปลงหรอปรบปรง เพอใหสามารถแกปญหาและท าใหมประสทธภาพมากขน หรออาจเปนการคดขนใหมทงหมดกได นวตกรรมอาจอยในรปแบบตาง ๆ กน แลวแตลกษณะของปญหาและวตถประสงคของนวตกรรมนน เชน อาจมลกษณะเปนแนวความคด หลกการ แนวทาง ระบบ รปแบบ วธการ กระบวนการเทคนค หรอสงประดษฐ และเทคโนโลย เปนตน แตไมวาจะอยในรปแบบใด นวตกรรมจะตองประกอบดวยรายละเอยดเกยวกบหลกการ วตถประสงค โครงสราง และ รายละเอยดในการใชนวตกรรมนนใหไดผล

5. การทดลองใช (experimentation) เมอคดคนหรอประดษฐนวตกรรมไดแลว ขนตอนทส าคญและจ าเปนมากกคอ การทดลองใชนวตกรรมนนซงประกอบดวยการทดลองใช การประเมนผล และการปรบปรงแกไข การทดลองใชเปนการศกษาเพอดวานวตกรรมนน สามารถน าไปใชไดจรงและไดผลเพยงใดผลการทดลองใชจะชวยใหผพฒนารจดทควรปรบปรง และหาทางแกไขเพอใหไดผลตามทตองการ การทดลองใชในขนน หากสามารถด าเนนการกอนน าออกเผยแพรหลายครง จนแนใจวานวตกรรมนนสามารถใชไดผลจรง จะชวยใหนวตกรรมน นประสบความส าเรจมากขน

6. การเผยแพร (dissemination) เมอแนใจแลววานวตกรรมทสรางขนมคณภาพและประสทธภาพตามทตองการ นวตกรรมนนกพรอมทจะไดรบการเผยแพรใหเปนท รจกและยอมรบน าไปใชกนอยางแพรหลาย

98

พชต ฤทธจรญ (2559: 96-100) ไดกลาวถงขนตอนการพฒนานวตกรรมการจดการเรยนร ประกอบดวยขนตอนส าคญดงน

1. การวเคราะหปญหาการเรยนร การจดการเรยนรมเปาหมายส าคญเพอพฒนาใหผเรยนมคณลกษณะตามจดหมายของ

หลกสตรซงเปนสภาพทหลกสตรคาดหวงใหเกดขน แตในสภาพทเปนจรงผเรยนไมไดเปนไปตามสภาพทคาดหวง คอ ยงไมบรรลตามจดหมายของหลกสตร หรออาจกลาวไดวา สภาพทเกดขนจรงไมสอดคลองกบสภาพทคาดหวง หรอมความแตกตาง สภาพการณเชนนเรยกวา เกดปญหาการเรยนร ดงนนปญหาการเรยนร ถาพจารณาในระดบหลกสตรคอ สภาพของความไมสอดคลองกนระหวางผลการจดการศกษากบจดหมายของหลกสตร ถาพจารณาในระดบชนเรยนกคอ สภาพของความไมสอดคลองกนระหวางผลการเรยนรของผเรยนกบมาตรฐานการเรยนร ตวชวด หรอจดประสงคการเรยนร

2. การศกษาและเลอกนวตกรรมเพอแกปญหาการเรยนร หลงจาการวเคราะหปญหาการเรยนรในขนตอนท 1 จะท าใหครนกวจยทราบปญหาและ

สาเหตของปญหาทชดเจนขน ขนตอนตอไปครจงควรศกษานวตกรรมการจดการเรยนรใหหลากหลายจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ซงจะท าใหครนกวจยมความร ความเขาใจ และสามารถเลอกนวตกรรมทจะน ามาใชแกปญหาการเรยนรนนใหเหมาะสมและเกดประโยชนตอพฒนาการเรยนรของผเรยนมากทสด

3. การออกแบบนวตกรรม เมอครนกวจยไดศกษานวตกรรมและเลอกนวตกรรมเพอแกปญหาการเรยนรได

เหมาะสมแลวครนกวจยควรออกแบบนวตกรรม ซงเปนการก าหนดขอบขายเนอสาระ องคประกอบ รปแบบของนวตกรรมวาควรมลกษณะอยางไร มสวนประกอบอะไรบาง มกระบวนการ กจกรรมในการจดการเรยนรเพอปญหาการเรยนรอยางไร เชน ถาครนกวจยเลอกใชนวตกรรมประเภทชดกจกรรมพฒนาอาจจะมสวนประกอบดงน (1) ชอชดกจกรรมพฒนา (2) จดประสงค (3) ค าชแจง (4) เวลาทใชปฏบตกจกรรม (5) กจกรรมทปฏบต (6) ค าถามหรอขอทดสอบ (7) แบบประเมนหรอแบบบนทกผลการใช และ (8) แบบกหด

4. การสรางนวตกรรม เปนขนตอนทครนกวจยท านวตกรรมตามทออกแบบไวใหครบถวนตามองคประกอบของ

นวตกรรมทก าหนดไว ถาเปนนวตกรรมประเภทสอ เอกสาร เชน แบบก ชดกจกรรมพฒนา ชดการสอน ครนกวจยกตองลงมอเขยนสาระ รายละเอยดตามลกษณะและรปแบบของนวตกรรมทออกแบบไว กรณทเปนนวตกรรมประเภทเทคนควธการจดการเรยนร หรอรปแบบการจดการเรยนรครนกวจยตองจดท าแผนการจดการเรยนรทสะทอนใหเหนขนตอนหรอกระบวนการจดการเรยนรของนวตกรรมนน ๆ

5. การตรวจคณภาพของนวตกรรมโดยผเชยวชาญ การตรวจสอบคณภาพของนวตกรรมทส าคญคอ การตรวจสอบความตรงเชงเนอหา

(content validity) วานวตกรรมนนมความถกตองเหมาะสม หรอสอดคลองกบปญหาการเรยนร จดประสงคการเรยนร รวมทงวยของผเรยนหรอไม วธการตรวจสอบท าไดโดยใหผเชยวชาญหรอผม

99

ประสบการณสงในเรองนน ๆ อยางนอย 3 คนไดอานหรอตรวจสอบวานวตกรรมนนมคณภาพและเหมาะสมน าไปใชไดหรอไม โดยน านวตกรรมทสรางขนพรอมวตถประสงคของการวจย นยามศพทเฉพาะ และแบบตรวจสอบคณภาพนวตกรรมเสนอผเชยวชาญ โดยใหผเชยวชาญประเมนคณภาพตามเกณฑประเมนใหดานความสอดคลองกบสภาพปญหาการเรยนร/วตถประสงคของการวจย ความเหมาะสมกบวยของผเรยน ความชดเจน ความสมบรณครบถวนในดานเนอหาสาระ ภาพหรอเสยง ความเปนไปไดในการน าไปใชจรง และความเปนประโยชนตอการแกปญหาการเรยนรของผเรยน ในกรณทผลการประเมนไมผานเกณฑ หรอผเชยวชาญเหนวาควรมการปรบปรงแกไข กควรปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญเพอใหนวตกรรมมคณภาพดขน

6. การตรวจสอบประสทธภาพของนวตกรรมโดยการทดลองใช การตรวจสอบคณภาพของนวตกรรมบางประเภท เมอผานการตรวจสอบจากผเชยวชาญ

แลวจะตองน าไปทดลองใชกบนกเรยนทเปนคนละกลมกบกลมทศกษาวจย แลวตรวจสอบประสทธภาพตาม “เกณฑประสทธภาพ” ทก าหนดไว

เกณฑประสทธภาพ หมายถงตวบงชทแสดงถงประสทธภาพของนวตกรรมสามารถชวยใหผเรยนเกดการเรยนรไดตามเกณฑทก าหนด ประกอบดวยสทธภาพของกระบวนการ (E1) และประสทธภาพของผลลพธ (E2) เกณฑประสทธภาพเปนการก าหนดอตราสวนรอยละระหวาง E1/E2 โดยอาจก าหนดเปน 75/75 หรอ 80/80 หรอ 90/90 การก าหนดเกณฑประสทธภาพจะขนอยกบลกษณะหรอธรรมชาตของเนอหาวชา ถาเนอหาประเภทความรความจ า ควรก าหนดเกณฑประสทธภาพ 80/80 หรอ 90/90 ถาเนอหาประเภททกษะหรอเจตคตควรก าหนดเกณฑประสทธภาพ 75/75 โดยเกณฑประสทธภาพมความหมายดงน

E1 หมายถง คะแนนเฉลยรอยละของนกเรยนทกคนในระหวางจดกจกรรมการเรยนการสอนรวมทกกจกรรมของนวตกรรมซงเปนคะแนนของกระบวนการเรยนหรอกระบวนการท างานของนกเรยน

E2 หมายถง คะแนนเฉลยรอยละของนกเรยนทกคนเมอสนสดการจดกจกรรมการเรยนการสอนของนวตกรรมซงเปนคะแนนของผลส าเรจหรอผลลพธการเรยนรของผเรยน

ขนตอนการตรวจสอบประสทธภาพของนวตกรรม ด าเนนการดงน 1. ทดลองใชนวตกรรมกบกลมตวอยางทเรยกวา แบบเดยว (1คน) หรอ 1 : 1 หมายถง

ทดลองใชนวตกรรมกบนกเรยนทมทงเกง ปานกลาง และออนอยางละ 1 คน รวม 3 คน ค านวณหาคา E1/E2 แลวน านวตกรรมมาปรบปรงแกไข

2. ทดลองใชนวตกรรมกบกลมตวอยางทเรยกวา แบบกลมหรอ 1 : 10 หมายถงทดลองใชนวตกรรมกบนกเรยนประมาณ 5-10 คนทมทงเกง ปานกลาง และออนคละกนไปในจ านวนเทา ๆ กน ค านวณหาคา E1/E2 แลวน านวตกรรมมาปรบปรงแกไข

3. ทดลองใชนวตกรรมกบกลมใหญทเรยกวา การทดลองภาคสนามหรอ 1 หองเรยน หมายถงทดลองใชนวตกรรมกบนกเรยน 1 หองเรยน ค านวณหาคา E1/E2 แลวน าผลการวเคราะหเปรยบเทยบกบเกณฑประสทธภาพทก าหนดไว ถาต ากวาเกณฑประสทธภาพไมเกนรอยละ 2.5 กยอมรบไดวานวตกรรมนนมประสทธภาพตามเกณฑทก าหนด

100

สตรการหาคาประสทธภาพของนวตกรรม E1/E2 (ชยยงค พรหมวงศ, 2537: 540) ก าหนดดงน

E1 =

เมอ E1 แทน ประสทธภาพของกระบวนการ แทน ผลรวมของคะแนนทไดจากการวดระหวางเรยน A แทน คะแนนเตมจากการวดระหวางเรยน N แทน จ านวนนกเรยน

E2 =

เมอ E2 แทน ประสทธภาพของผลลพธ F แทน ผลรวมของคะแนนทไดจากการทดสอบหลงเรยน B แทน คะแนนเตมของการสอบหลงเรยน N แทน จ านวนนกเรยน

7. การรายงานผลการพฒนานวตกรรม การรายงานผลการพฒนานวตกรรม อาจใชรปแบบเดยวกนกบรปแบบการรายงาน

ผลการวจยแบบเปนทางการซงประกอบดวยสวนส าคญ คอ ชอเรอง ความเปนมาและความส าคญของปญหา วตถประสงคการวจย ขอบเขตของการวจย นยามศพทเฉพาะ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ เอกสารและงานวจยทเกยวของ วธด าเนนการวจย ซงประกอบดวยประชากร กลมตวอยาง เครองมอและวธการเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล ผลการวจย/ผลการพฒนานวตกรรม สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

101

ขนตอนการพฒนานวตกรรมการเรยนรดงกลาวขางตน สรปไดดงภาพท 6.1

ภาพท 6.1 ขนตอนการพฒนานวตกรรมการจดการเรยนร ทมา : พชต ฤทธจรญ (2559: 96-100)

จากขนตอนการสรางนวตกรรมการทางการศกษาทกลาวมาสรปไดวา ขนตอนการสรางนวตกรรมประกอบดวย 7 ขนตอน ไดแก 1) วเคราะหสภาพปญหาในชนเรยน 2) ก าหนดนวตกรรมทจะใชแกปญหา 3) ศกษาเอกสารทเกยวของกบนวตกรรม 4) สรางนวตกรรมตามหลกวชาการ 5) ตรวจสอบคณภาพของนวตกรรม 6) ทดลองใชนวตกรรม 7) รายงานผลการทดลองใชนวตกรรม ดงนนครนกวจยจงควรด าเนนการสรางนวตกรรมตามขนน เพอใหนวตกรรมทสรางขนมคณภาพและสามารถน าไปแกปญหาผเรยนไดอยางแทจรง

การวเคราะหปญหาการเรยนร

การศกษาและเลอกนวตกรรมเพอแกปญหาการเรยนร

การออกแบบนวตกรรม

การสรางนวตกรรม

การตรวจคณภาพของนวตกรรมโดยผเชยวชาญ

การตรวจสอบประสทธภาพของนวตกรรมโดยการทดลองใช

การวเคราะหปญหาการเรยนร

102

เทคนคการสอนทนยมใชเปนนวตกรรมการวจยในชนเรยน ทศนา แขมมณ (2559: 330) ไดกลาวถงเทคนคการสอนซงถอเปนนวตกรรมหนงทสามารถน ามาแกปญหาและพฒนาผเรยน โดยมเทคนคการสอนทนยมใช ดงน

1. วธสอนโดยใชการสาธต (Demonstration) 1.1 ความหมาย

วธสอนโดยใชการสาธต คอ กระบวนการทผสอนใชในการชวยใหผเรยนเกดการ เรยนรตามวตถประสงคทก าหนด โดยการแสดงหรอท าสงทตองการใหผเรยนไดเรยนร ใหผเรยนสงเกตดแลวใหผเรยนซกถาม อภปราย และสรปการเรยนรทไดจากการสงเกตการสาธต

1.2 วตถประสงค วธสอนโดยใชการสาธตเปนวธการทมงชวยใหผเรยนทงชนได เหนการปฏบตจรง

ดวยตาตนเองท าใหเกดความรความเขาใจในเรองหรอการปฏบตนนชดเจนขน 1.3 องคประกอบส าคญ (ทขาดไมได) ของวธสอน

1.3.1 มผสอนและผเรยน 1.3.2 มเรองหรอสงทจะสาธต 1.3.3 มการแสดง/การท าใหผเรยนสงเกตด 1.3.4 มผลการเรยนรของผเรยนทเกดจากการสาธต

1.4 ขนตอนส าคญ (ทขาดไมได) ของการสอน 1.4.1 ผสอนแสดงการสาธต ผเรยนสงเกตการสาธต 1.4.2 ผสอนและผเรยนอภปรายและสรปการเรยนรทไดจากการสาธต 1.4.3 ผสอนประเมนผลการเรยนรของผเรยน

2. วธสอนโดยใชการอภปรายกลมยอย (Small Group Discussion) 2.1 ความหมาย

วธสอนโดยใชการอภปรายกลมยอย คอ กระบวนการทผสอนใชในการชวยให ผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคทก าหนดโดยการจดผเรยนเปนกลมเลก ๆ ประมาณ 4-8 คน และใหผเรยนในกลมพดคยแลกเปลยนขอมล ความคดเหน และประสบการณในประเดนทก าหนด และสรปผลการอภปรายออกมาเปนขอสรปของกลม

2.2 วตถประสงค วธสอนโดยใชการอภปรายกลมยอย เปนวธการทมงชวยใหผเรยนมสวนรวมใน

กจกรรมการเรยนรอยางทวถง มโอกาสแสดงความคดเหนและแลกเปลยนประสบการณ อนจะชวยใหผเรยนเกดการเรยนรในเรองทเรยนกวางขน

2.3 องคประกอบส าคญ (ทขาดไมได) ของวธสอน 2.3.1 มผสอนและผเรยน 2.3.2 มการจดผเรยนเปนกลมยอย ๆ กลมละประมาณ 4-8 คน 2.3.3 มประเดนในการอภปราย 2.3.4 มการพดคยแลกเปลยนความคดเหน ความรสก และประสบการณกน

ระหวางสมาชกในกลมตามประเดนการอภปราย

103

2.3.5 มการสรปสาระทสมาชกกลมไดอภปรายกนเปนขอสรปของกลม 2.3.6 มการน าขอสรปของกลมมาใชในการสรปบทเรยน 2.3.7 มผลการเรยนรของผเรยน

2.4 ขนตอนส าคญ (ทขาดไมได) ของการสอน 2.4.1 ผสอนจดผเรยนออกเปนกลมยอย ๆ กลมละประมาณ 4-8 คน 2.4.2 ผสอน ผเรยนก าหนดประเดนในการอภปราย 2.4.3 ผเรยนพดคยแลกเปลยนความคดเหนกนตามประเดนอภปราย 2.4.4 ผเรยนสรปสาระทสมาชกกลมไดอภปรายรวมกนเปนขอสรปของกลม 2.4.5 ผสอนและผเรยนน าขอสรปของกลมยอยมาใชในการสรปบทเรยน 2.4.6 ผสอนประเมนผลการเรยนรของผเรยน

2.5 ขอดและขอจ ากดของวธสอนโดยใชการอภปรายกลมยอย ๆ 2.5.1 ขอด

1) เปนวธสอนทชวยใหผเรยนกลมใหญมโอกาสไดแสดงความคดเหนและ มสวนรวมในกจกรรมการเรยนรอยางทวถง

2) เปนวธสอนทชวยใหผเรยนและผสอนไดขอมลและความคดเหนท หลากหลาย ชวยใหเกดการเรยนรทกวางขน

3) เปนวธสอนทชวยสงเสรมปฏสมพนธทางสงคมระหวางผเรยน ชวยใหผเรยนไดพฒนาทกษะตาง ๆ จ านวนมาก เชน ทกษะการพด การแสดงความคดเหน การโตแยง การวพากษวจารณ และทกษะการคด เปนตน

2.5.2 ขอจ ากด 1) เปนวธสอนทใชเวลามาก 2) เปนวธสอนทตองอาศยสถานทหรอบรเวณทกวางพอจะจดกลมให

อภปรายกนได โดยไมรบกวนกน 3) หากผเรยนไมรหรอไมปฏบตตนตามบทบาทหนาทของสมาชกกลมทด

การอภปรายอาจไมไดผลด 4) หากสมาชกกลมและผสอน ไมสามารถควบคมสถานการณไดด อาจ

เกดปญหาการปฏสมพนธระหวางสมาชกในกลมได 3. วธสอนโดยใชการแสดงบทบาทสมมต (Role Playing)

3.1 ความหมาย วธสอนโดยใชการแสดงบทบาทสมมต คอ กระบวนการทผสอนใชในการชวยให

ผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคทก าหนด โดยการใหผเรยนสวมบทบาทในสถานการณ ซงมความใกลเคยงกบความเปนจรง และแสดงออกตามความรสกนกคดของตน และน าเอาการแสดงออกของผแสดง ทงทางดานความร ความคด ความรสกและพฤตกรรมทสงเกตพบมาเปนขอมลในการอภปราย เพอใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงค

104

3.2 วตถประสงค วธสอนโดยใชการแสดงบทบาทสมมต เปนวธการทมงชวยใหผเรยนไดเรยนร การ

เอาใจเขามาใสใจเรา เกดความเขาใจในความรสกและพฤตกรรมทงของตนเองและผอน หรอเกดความเขาใจในเรองตาง ๆ เกยวกบบทบาทสมมตทตนแสดง

3.3 องคประกอบส าคญ (ทขาดไมได) ของวธสอน 3.3.1 มผสอนและผเรยน 3.3.2 มสถานการณสมมตและบทบาทสมมต 3.3.3 มการแสดงบทบาทสมมต 3.3.4 มการอภปรายเกยวกบความร ความคด ความรสก และพฤตกรรมท

แสดงออกของผแสดง และสรปการเรยนรทไดรบ 3.3.5 มผลการเรยนรของผเรยน

3.4 ขนตอนส าคญ (ขาดไมได) ของการสอน 3.4.1 ผสอน ผเรยน น าเสนอสถานการณสมมตและบทบาทสมมต 3.4.2 ผสอน ผเรยนเลอกผแสดงบทบาท 3.4.3 ผสอนเตรยมผสงเกตการณ 3.4.4 ผเรยนแสดงบทบาท และสงเกตพฤตกรรมทแสดงออก 3.4.5 ผสอนและผเรยน อภปรายเกยวกบความร ความคด ความรสก และ

พฤตกรรมทแสดงออกของผแสดง 3.4.6 ผสอนและผเรยนสรปการเรยนรทไดรบ 3.4.7 ผสอนประเมนผลการเรยนรของผเรยน

3.5 ขอดและขอจ ากดของวธสอนโดยใชบทบาทสมมต 3.5.1 ขอด

1) เปนวธสอนทชวยใหผเรยนเกดความเขาใจความรสกและพฤตกรรม รองผอน ไดเรยนรการเอาใจเขามาใสใจเรา เกดการเรยนรทลกซง

2) เปนวธสอนทชวยใหผเรยนมความเขาใจ และเกดการเปลยนแปลงเจตคตและพฤตกรรมของตน

3) เปนวธสอนทชวยพฒนาทกษะในการเผชญสถานการณ ตดสนใจ และ แกปญหา

4) เปนวธสอนทชวยใหการเรยนการสอนมความใกลเคยงกบสภาพความเปนจรง

5) เปนวธสอนทเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมในการเรยนมาก ผเรยนไดเรยนรอยางสนกสนาน และการเรยนรมความหมายส าหรบผเรยน เพราะขอมลมาจากผเรยนโดยตรง

3.5.2 ขอจ ากด 1) เปนวธสอนทใชเวลามากพอสมควร 2) เปนวธสอนทตองอาศยการเตรยมการและการจดการอยางรดกม หาก

จดการไมดพออาจเกดความยงยากสบสนขนได

105

3) เปนวธสอนทตองอาศยความไวในการรบร (sensitivity) ของผสอนหากผสอนขาดคณสมบตน ไมรบรปญหาทเกดขนกบผเรยนบางคน และไมไดแกปญหาแตตน อาจเกดเปนปญหาตอเนองไปได

4) เปนการสอนทตองอาศยความสามารถของครในการแกปญหา เนองจากการแสดงของผเรยนอาจไมเปนไปตามความคาดหมายของผสอน ผสอนจะตองสามารถแกปญหาหรอปรบสถานการณและประเดนใหผเรยนเกดการเรยนรได

4. วธสอนโดยใชกรณตวอยาง (Case) 4.1 ความหมาย

วธสอนโดยใชกรณตวอยาง คอกระบวนการทผสอนใชในการชวยใหผเรยนเกด การเรยนรตามวตถประสงคทก าหนด โดยใหผเรยนศกษาเรองทสมมตขนจากความเปนจรง และตอบประเดนค าถามเกยวกบเรองนน แลวน าค าตอบและเหตผลทมาของค าตอบนนมา ใชเปนขอมลในการอภปราย เพอใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงค

4.2 วตถประสงค วธสอนโดยใชกรณตวอยาง เปนวธการทมงชวยใหผเรยนกนการเผชญและ

แกปญหาโดยไมตองรอใหเกดปญหาจรง เปนวธการทเปดโอกาสใหผเรยนคดวเคราะห และเรยนรความคดของผอนชวยใหผเรยนมมมมองทกวางขน

4.3 องคประกอบส าคญ (ทขาดไมได) ของวธสอน และ 4.3.1 มผสอนและผเรยน 4.3.2 มกรณเรองทคลายกบเหตการณจรง 4.3.3 มประเดนค าถามใหคดพจารณาหาค าตอบ 4.3.4 มค าตอบทหลากหลาย ค าตอบไมมถกผดอยางชดเจนหรอแนนอน 4.3.5 มการอภปรายเกยวกบสภาพการณ ปญหา มมมอง และวธการแกปญหา

ของผเรยน และสรปการเรยนรทไดรบ 4.3.6 มผลการเรยนรของผเรยน

4.4 ขนตอนส าคญ (ทขาดไมได) ของการสอน 4.4.1 ผสอน/ผเรยนน าเสนอกรณตวอยาง 4.4.2 ผเรยนศกษากรณตวอยาง 4.4.3 ผเรยนอภปรายประเดนค าถามเพอหาค าตอบ 4.4.4 ผสอนและผเรยนอภปรายค าตอบ 4.4.5 ผสอนและผเรยนอภปรายเกยวกบปญหาและวธแกปญหาของผเรยน และ

สรปการเรยนรทไดรบ 4.4.6 ผสอนประเมนผลการเรยนรของผเรยน

4.5 ขอดและขอจ ากด 4.5.1 ขอด

1) เปนวธสอนทชวยใหผเรยนไดพฒนาทกษะการคดวเคราะห การคด อยางมวจารณญาณ และการคดแกปญหาชวยใหผเรยนมมมมองทกวางขน

106

2) เปนวธสอนทชวยใหผเรยนไดเผชญปญหาทเกดขนในสถานการณจรง และไดกแกปญหาโดยไมตองเสยงกบผลทจะเกดขน ชวยใหเกดความพรอมทจะแกปญหา เมอเผชญปญหานนในสถานการณจรง

3) เปนวธสอนทชวยใหผเรยนมสวนรวมในการเรยนสง สงเสรมปฏสมพนธระหวางผเรยน และสงเสรมการเรยนรจากกนและกน

4) เปนวธสอนทใหผลดมากส าหรบกลมผเรยนทมความรและประสบ การณหลากหลายสาขา

4.5.2 ขอจ ากด 1) หากกลมผเรยนมความรและประสบการณไมแตกตางกน การเรยนร

อาจไมกวางเทาทควร เพราะผเรยนมกมมมมองคลายกน 2) แมปญหาและสถานการณจะใกลเคยงกบความเปนจรง แตก ไมได

เกดขนจรง ๆ กบผเรยน ความคดในการแกปญหาจงมกเปนไปตามเหตผลทถกทควร ซงอาจ ไมตรงกบการปฏบตจรงได จากเทคนคการสอนทนยมใชเปนนวตกรรมการวจยในชนเรยนทกลาวมาทง 4 ประเภท ไดแก วธสอนโดยใชการสาธต วธสอนโดยใชการอภปรายกลมยอย วธสอนโดยใชการแสดงบทบาทสมมต และวธสอนโดยใชกรณตวอยาง ซงเทคนคการสอนดงกลาวเปนเทคนคทเหมาะกบการจดการเรยนการสอนในรายวชาสงคมศกษา เพราะวชาสงคมศกษาเปนวชาทเนอหาสวนใหญเปนนามธรรมท าใหผเรยนเขาใจเนอหาคอนขางล าบาก ดงนนหากมการน าเทคนคการสอนมาใชในการจดการเรยนรผเรยนจะเขาใจเนอหามากขน เชน การใชการแสดงบทบาทสมมตในรายวชาประวตศาสตร การใชการอภปรายกลมยอยในรายวชาทเกยวกบประชาธปไตย การใชการสอนแบบสาธตเหมาะกบรายวชาทเกยวกบศาสนพธกรรมทางศาสนา และการสอนแบบกรณตวอยางเหมาะกบวชากฎหมาย ทงนหากครนกวจยจะเลอกนวตกรรมทเปนเทคนคการสอนมาใชในการแกปญหาในชนเรยนควรเลอกเทคนคการสอนทเหมาะกบบรบทรายวชาเพอใหนวตกรรมนนสงผลตอการเรยนรของผเรยนอยางแทจรง

107

ตวอยางนวตกรรมทใชแกปญหาในชนเรยน

แบบฝกเสรมทกษะ

เรอง เครองมอทางภมศาสตร

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ระดบชนมธยมศกษาปท 5

เรยบเรยงโดย บวรพนธ บญแกวสข

ชอ-สกล ___________________________________ ชน _____ เลขท _____

ค าน า

108

แบบกเสรมทกษะ เรอง เครองมอทางภมศาสตร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ระดบชนมธยมศกษาปท 5 จดท าขนโดยมจดมงหมายเพอเปนการใหความรเพมเตมและพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนเกยวกบเรองเครองมอทางภมศาสตร

เนอหาสาระประกอบดวยแบบกเสรมทกษะ 2 ชด คอ ชดท 1 เรองเครองมอทางแผนท ไดแก เนอหาบทเรยนเกยวกบแผนท, เขมทศ, เครองมอวดพนทบนแผนท, เครองมอวดระยะทางในแผนท และแบบกหด และชดท 2 เรอง เครองมอทางภมอากาศ ไดแก บารอมเตอร, เทอรโมมเตอร, ไซโครมเตอร, ไฮโกรมเตอร, มาตรวดลม, เครองวดน าน และแบบกหด ซงผเรยนสามารถใชกทกษะทงในหองเรยนและนอกหองเรยนไดอยางเสร

แบบกเสรมทกษะฉบบน เนนกทกษะเพอใหผเรยนไดลงมอปฏบตจรง มงหวงใหผเรยนเขาใจเนอหาของบทเรยน และมผลสมฤทธทางการเรยน เรองเครองมอทางภมศาสตรดขน รวมทงสามารถใชเปนแนวทางในการศกษาคนควาหรอเผยแพรตอไป

บวรพนธ บญแกวสข

(ผเรยบเรยง)

สารบญ

109

เรอง หนา ค าน า (1) สารบญ (2) แบบกเสรมทกษะ (ชดท1) เรอง เครองมอทางแผนท 2 แบบกหดท 1 12 แบบกหดท 2 13 แบบกเสรมทกษะ (ชดท2) เรอง เครองมอทางภมอากาศ 14 แบบกหดท 3 20 แบบกหดท 4 21 เฉลยแบบกหด 23 เอกสารอางอง 25

แบบฝกเสรมทกษะ (ชดท 1) เรอง เครองมอทางแผนท

110

แบบกเสรมทกษะฉบบน จดท าขนโดยมจดมงหมายเพอเปนการใหความรเพมเตมและพฒนาผลสมฤทธทางการเรยน เรอง เครองมอทางภมศาสตร ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ทก าลงเรยนในสาระท 5 : ภมศาสตร 1. แบบกเสรมทกษะฉบบน ประกอบดวย

1.1 เนอหาส าคญทเกยวของกบความหมายและความส าคญของเครองมอทางภมศาสตร

1.2 เนอหาส าคญทเกยวของกบเครองมอทางแผนท ไดแก แผนท, เขมทศ, เครองวดพนทบนแผนท และเครองมอวดระยะทางใน แผนท

1.3 ภาพประกอบเนอหา 1.4 แบบกหด

ค าชแจง

ความหมายและความส าคญของเครองมอทางภมศาสตร เ

111

วชาภมศาสตรเปนวทยาการทใชอธบายความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาต มนษยจงคดคนเครองมอทางภมศาสตรเพอชวยในการศกษาธรรมชาตและจดเกบขอมลทางภมศาสตรไดอยางมประสทธภาพ

เครองมอทางภมศาสตร หมายถง อปกรณทชวยในการศกษา คนควา เกบขอมล และรวบรวมขอมลเชงพนท

เครองมอทางภมศาสตรมบทบาทส าคญตอการด าเนนชวตประจ าวนและการศกษาวชาภมศาสตรอยางยง โดยน ามาใชประโยชนในการศกษาลกษณะขอมลทางภมศาสตร เชน ขอมลเกยวกบต าแหนงทตง การกระจายขอบเขต หรอปรากฏการณตางๆ ซงบางอยางตองอาศยการวดดวยอปกรณหรอใชคอมพวเตอรประกอบ แลวน ามาสรปขอมลในเชงปรมาณและเชงคณภาพ

การศกษาลกษณะทางภมศาสตรสงทปรากฏบนพนผวโลก หรอสงแวดลอมนน จ าเปน ตองอาศยเครองมอทางภมศาสตร มาใชบนทกและแปลความหมายปรากฏการณ ทางภมศาสตรทเกดขน ชวยใหมนษยเขาใจสงตางๆ ทปรากฏและน าความรความเขาใจ นนมาใชประโยชนในการพฒนาสงคมตอไป

เครองมอทางแผนท

เ

112

เครองมอทางแผนท ทส าคญ มดงน แผนท (Map) คอ การน าขอมลลกษณะตางๆ บนพนผวโลกมายอสวนใหเลกลงแลวน ามาเขยนบนวสดทผวแบนราบ โดยการสมมตสญลกษณแทนสงทปรากฏบนพนผวโลก ขอมลทแสดงในแผนทม 2 ลกษณะ คอ

แผนทแสดงอทยานแหงชาตภาคกลางและภาคตะวนออก

1. แผนท

1. ขอมลดานกายภาพ เปนสงทเกดขนเองตามธรรมชาต เชน แมน า, ภเขา, ชายงทะเล, เกาะ และปาาไม เปนตน

2. ขอมลสงทมนษยสรางขน เชน ถนน, โรงเรยน, วด, สถานต ารวจ และโรงพยาบาล เปนตน

แบบฝกหดท 1

113

ตวชวด : ใชเครองมอทางภมศาสตรในการรวบรวม วเคราะห และน าเสนอขอมลสารสนเทศอยางมประสทธภาพ (ส 5.1 ม. 4-6/1)

ค าชแจง : ใหนกเรยนท าเครองหมาย ลงหนาขอความทเหนวาถกตอง และท า เครองหมาย ลงหนาขอความทเหนวาผด

_______ 1. แผนท คอ การแสดงลกษณะพนผวโลกลงบนแผนราบ โดยการยอสวนและใช สญลกษณแทนสงทปรากฏบนพนผวโลก _______ 2. ขอมลทปรากฏลงบนแผนทมเพยงสงทเกดขนเองตามธรรมชาตเทานน _______ 3. สญลกษณทเปนสแดง หรอสด าบนแผนท หมายถง สงทมนษยสรางขนทงหมด _______ 4. แผนททแสดงลกษณะความสงต าของพนผวโลก เรยกวา แผนทภมประเทศ (Topographic Map) _______ 5. เครองมอทใชในการบอกทศทาง เรยกวา เขมทศ _______ 6. ตวอกษร N ทปรากฏบนหนาปดเขมทศ หมายถง ทศตะวนออกเฉยงเหนอ _______ 7. การใชเขมทศนนเมอเราทราบทศเหนอแลวยอมหาทศอนได โดยหนหนาไปทาง ทศเหนอทเขมทศช _______ 8. เครองมอวดพนท (Planimeter) ใชในการวดพนทบนพนราบ _______ 9. เครองมอวดระยะทางบนแผนท (Map measure) มลกษณะเปนหนาปดบอกคา และลอวดระยะทาง _______ 10. การศกษาเครองมอทางภมศาสตรสามารถน าความรทไดไปปรบใชในการศกษา ลกษณะขอมลทางภมศาสตรได

สรป

นวตกรรมทางการศกษา หมายถง รปแบบ หรอสอการสอน หรอวธการ ทครพฒนาขนจากพนฐานของนวตกรรมเดมทยงไมเคยน ามาใชพฒนาผเรยนหรออาจจะสรางขนมาใหมตามแนวคด ทฤษฎ หรอหลกวชาการเพอน าสงทสรางขนไปใชแกปญหาหรอพฒนาผเรยนใหบรรลตามจดมงหมาย

114

ทวางไว ดงนนจะเหนไดวาการท าวจยในชนเรยนมความจ าเปนอยางยงทครนกวจยจะน านวตกรรมมาใชในการแกปญหาหรอพฒนาผเรยนของตนเพอใหบรรลตามจดประสงคการเรยนร เพราะนวตกรรมจะชวยใหผเรยนมความรความเขาใจเนอหาของบทเรยนไดเรวขน ชวยใหผเรยนมคณธรรมจรยธรรมหรอคณลกษณะอนพงประสงค และชวยใหผเรยนมทกษะในการปฏบตไดถกตอง นวตกรรมทางการศกษาจ าแนกออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ ไดแก 1) นวตกรรมทเปนรปธรรม เชน ชดการเรยนร ชดการสอน ชดเกม แบบกทกษะ บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน นทาน 2) นวตกรรมทเปนนามธรรม เชน เทคนค วธการสอน การจดการเรยนรรปแบบตาง ๆ การแสดงบทบาทสมมต

ทงนนวตกรรมทางการศกษามขนตอนในการสรางทงหมด 7 ขนตอน ไดแก 1) วเคราะหสภาพปญหาในชนเรยน 2) ก าหนดนวตกรรมทจะใชแกปญหา 3) ศกษาเอกสารทเกยวของกบนวตกรรม 4) สรางนวตกรรมตามหลกวชาการ 5) ตรวจสอบคณภาพของนวตกรรม 6) ทดลองใชนวตกรรม 7) รายงานผลการทดลองใชนวตกรรม ดงนนการท าวจยในชนเรยนครนกวจยจะคดเลอกนวตกรรมทจะน ามาแกปญหาในชนเรยน จากนนจะลงมอสรางนวตกรรมตามหลกวชาการและท าการตรวจสอบคณภาพกอนน าไปใชกบผเรยนและท าการสงเกตผลทเกดขนวาผเรยนมการเปลยนแปลงพฤตกรรมหรอไม อยางไร และน าผลทไดมาน าเสนอขอคนพบตอไป ค าถามทบทวน

1. จงอธบายความของนวตกรรมทางการศกษา 2. นวตกรรมทางการศกษามความส าคญอยางไรตอการท าวจยในชนเรยน 3. นวตกรรมทางการศกษาแบงอกเปนกประเภท อะไรบาง 4. จงยกตวอยางนวตกรรมทางการศกษาทเปนรปธรรมมา 5 ตวอยาง 5. เพราะเหตใดกอนทจะลงมอสรางนวตกรรมทางการศกษา ครนกวจยตองท าการทบทวน

เอกสารและงานวจยทเกยวของกบนวตกรรมกอน 6. ขนตอนการสรางนวตกรรมทางการศกษามกขนตอน อะไรบาง 7. จงอธบายการตรวจสอบคณภาพนวตกรรมทางการศกษากอนจะน าไปใชแกปญหาผเรยน 8. จงอธบายวธการน าเทคนคการสอนแบบอภปรายกลมยอยมาใชในการพฒนาผเรยนใน

รายวชากฎหมาย ระดบชนมธยมศกษาปท 3 วามขนตอนอยางไรบาง เอกสารอางอง ชยยงค พรหมวงศ. (2537). ประสทธภาพสอการสอนระดบปฐมวยศกษา. เอกสารการสอนชดวชา

สอการสอนระดบปฐมวยศกษา หนวยท 8-15. พมพครงท 4. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช.

115

ทศนา แขมมณ. (2559). ศาสตรการสอน : องคความรเพอการจดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ. พมพครงท 20. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

บวรพนธ บญแกวสข. (2558). การพฒนาผลสมฤทธทางการเรยน เรองเครองมอทางภมศาสตรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนเทพศรนทร นนทบร โดยใชแบบฝกเสรมทกษะ. รายงานวจยในชนเรยน ประกอบการเรยนรายวชาการวจยในชนเรยนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา. สาขาวชาสงคมศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา.

พชต ฤทธจรญ. (2559). เทคนคการวจยเพอพฒนาการเรยนร. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พสณ ฟองศร. (2551).วจยชนเรยน: หลกการและเทคนคปฏบต. พมพครงท 6. กรงเทพฯ: บรษท ดานสทธาการพมพ จ ากด.

ราชบณฑตสถาน. (2546). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพฯ: นานมบคส. ส านกงานสภาสถาบนราชภฏ. (2544). คมอการฝกอบรมการวจยในชนเรยน. กรงเทพฯ: เสมาธรรม.