บทท 5 มนษยสมพนธ

(Human Relations) วตถประสงค

1. เพอใหนกศกษาความรความเขาใจเกยวกบมนษยสมพนธ 2. เพอใหนกศกษาสามารถน าแนวคดเกยวกบมนษยสมพนธไปใชในการด าเนนชวตได 3. เพอใหนกศกษามความร ความเขาใจ เกยวกบวธการสรางความสมพนธทดกบบคคลตาง ๆ 4. เพอใหนกศกษาน าความรไปใชในการสรางความสมพนธทดกบบคคลตาง ๆ ได

***********************

มนษยเปนสตวสงคม จ าเปนตองมชวตอยรวมกบบคคลตาง ๆ ในสงคม จงตองคดวาท าอยางไรจงจะใชชวตอยรวมกนไดอยางมความสข มนษยสมพนธจงเปนสงจ าเปนทจะตองสรางใหเกดขนในตวของมนษยทกคน เพอใหการอยรวมกนด าเนนไปไดอยางราบรนและมประสทธภาพ

ความหมายของมนษยสมพนธ ค าวา “มนษยสมพนธ” (Human Relation) มาจากค า 2 ค า คอ มนษย กบ สมพนธ

มนษย (Human) หมายถง ผมจตใจสง ซงลกษณะความเปนมนษย พจารณาในดานพฤตกรรมการแสดงออก จตใจ ความรสก วธคด ซงแตกตางจากสตวชนดอน สมพนธ (Relation) หมายถง การเกยวของสมพนธกน ผกพนกน การอยรวมกน สรป มนษยสมพนธ หมายถง การเกยวของสมพนธกนในระหวางมนษยกบมนษยโดยอาศยศาสตรและศลปในการเสรมสรางและรกษาความสมพนธอนดระหวางกน เพอใหไดมาซงความเขาใจทดตอกน ความรกใครนบถอ ความจงรกภกด และความรวมมอกน ซงสงผลท าใหสามารถอยรวมกบบคคลอนไดอยางมความสข

ทกลาววามนษยสมพนธเปนทงศาสตรและศลปนน ศาสตร หมายถง มหลกการแนวคด ทฤษฎ องคความ รทเปนระบบเชอถอได และสามารถศกษาหาความรดง กลาวได สวนศลป หมายถง การน าความรทเปนศาสตรมาประมวลใชใหผสมกลมกลนกนในการตดตอกบผอนอยางมศลป ซงความสามารถดงกลาวเปนเรองเฉพาะตวของบคคล ซงเปนผลมาจากสตปญญา ประสบการณ ความร ความเชอ วฒนธรรมประเพณ และสงแวดลอม ทจะน ามาบรณาการใหเกดประโยชนไดอยางเหมาะสม **** และทนาสนใจกคอ การน าความรเรองมนษยสมพนธ

45

มาใชนน ผลทได ถาเปนสญญลกษณ กจะเปน เครองหมาย + X หรอยกก าลง เพราะผลทมคาเกดผลดมากกวาหลายเทาตว เชน ***แมคาขายของ ดวยรอยยม ค าพดทนมนวล มเสยงหวเราะ กบลกคา ผลทตามมากจะท าใหลกคารสกพอใจกบทาทของแมคา กลบมาอดหนนในโอกาสหนา เพราะลกคารสกพอใจ ตองการซอเพราะทาทของแมคา ***แมฟงเรองทลกเลา ดวยทาทสนใจ ตงใจฟง ลกกจะรสกวา แมใหความส าคญและสนในตวลก เวลาทลกมเรองราวอะไรทเกดกบตนเอง กจะเลาใหแมฟง เพราะลกรสกปลอดภย และอบอบใจ และรกแม

ท าไมเครองหมาย - กบ หาร ไมม เพราะมนษยสมพนธ โดยเนอแทไมเคยท าราย หรอท าลายใครเลย การทเกดการท ารายกน ทะเลาะกน เปนเพราะความไมเขาใจกบ โกรธกน อคตตอกนตางหาก

หลกการทางคณตศาสตร 5-1 = 4 10 หาร 2 = 10 1+ 1 = 2 2 x 2 = 4 5 ยกก าลง 2 = 10

หลกการทางมนษยสมพนธ เครองหมาย - ไมม เครองหมาย หาร ไมม

1+ 1 = 10 2 x 2 = 8 5 ยกก าลง 2 = 100

46

มนษยสมพนธ

รจกตนเอง เขาใจตนเอง ศกษาสงแวดลอม วเคราะหตนเอง วเคราะหผอน วเคราะหสงแวดลอม ปรบปรงตนเอง ยอมรบความแตกตาง ปรบปรงสงแวดลอมและปรบตว ระหวางบคคล ใหเขากบสงแวดลอม

พฒนาตนเองใหเขากบผอนและสงแวดลอม

มนษยสมพนธ

ตนเองมความสข ผอนมความสข สงคมด สงบสข รปท 1 องคประกอบของมนษยสมพนธ

นอกจากนจะเหนวาผลทเกดจากมนษยสมพนธนน จะท าใหเกดประโยชนตอการด าเนนชวตทงตนเองเปนสข อยรวมกบผอนไดอยางดมความสข และสงแวดลอมทด สงคมสงบสข อกดวย โดยมองคประกอบดงรปขางตน ความส าคญของมนษยสมพนธ สถาบนเทคโนโลย คารเนก ไดวเคราะหประวตของบคคลส าคญนบหมนคนไดขอสรปวา ทกษะ

ความสามารถในการท างาน หรอความสามารถทางสมองของคนเรานน ท าใหคนเราพบความส าเรจเพยง 15

47

% แตความสามารถในการปฏบตตอบคคลอนใหเปนทพอใจของกนและกน ท าใหคนประสบความส าเรจถง 85 % (กฤษณา ศกดศร, 2534 : 52) นอกจากน ดร.หลย จ าปาเทศ ไดใหค าแนะน าในการสมมนา เรอง “จตวทยาเพอความส าเรจในหนาทการงาน” ไววา ในการปฏบตงานโดยทว ๆ ไป จะค านงถงความสามารถของคนใน 2 ลกษณะ คอ เกงคนและเกงงาน ซงบรรดาหวหนาหรอผน าในทกวงการ ควรตองมความสามารถใน 2 ลกษณะนควบคกนไป ค าวา “เกงงาน” หมายถง การมความรความสามารถในงานทท า สวน “เกงคน” หมายถง การใชมนษยสมพนธกบผรวมงานทกระดบ เหนอกเหนใจคนดอยกวา ออนแอกวา โดยใหความเมตตากรณาตอเขา ชวยเหลอเขา เปนการสรางมนษยสมพนธเพอสรางการท างานทมประสทธภาพและราบรน (วจตร อาวะกล , ม.ป.ป. : 5-6) ความสามารถในการท าตวใหเขากบบคคลอน ๆ ได เปนสงทส าคญในการด าเนนชวตของคนเรา ผทลมเหลวในการด าเนนชวตกคอ ผทเขากบคนอนไมได แมบคคลนนจะมความรความสามารถสงสกเพยงใดกตาม แตถาไมสามารถน าความรไปใชได หรอไมสามารถเขากบใครในสงคมได ทกสงทกอยางทบคคลนนมอย ไมวาจะเปนความรความสามารถ รางกายและชวต กจะไรคาหมดความหมาย น าไปสความลมเหลวของชวตได ดงนน เราจะตองปฏบตตนอยางไร จงจะท าใหเปนทนยมชมชอบของบคคลรอบขาง โดยการศกษาและใชศลปะในการทจะเขากบบคคลอนได รวมถงการฝกฝนตนเองจนสามารถปฏบตเปนนสย ทงนกเพอใหบรรลผลดงตอไปน (วจตร อาวะกล, 12-13) 1. เพอใหเกดความเขาใจอนดระหวางมนษย อนจะกอใหเกดความราบรนในการคบหากน 2. เพอใหเกดความเลอมใส ศรทธา เชอถอ ไววางใจกน เขาใจดตอกน 3. เพอสงเสรมและธ ารงรกษาไวซงความสมพนธอนดตอกน ใหบงเกดความรวมมอรวมใจเกดความพอใจใน

การท างานรวมกน 4. เพอใหงานส าเรจลลวง และบรรลวตถประสงคของสถาบนหรอหนวยงานรวมกนท างานดวยความราบรน

และมประสทธภาพ 5. เพอใหเกดความรกใครสามคคกลมเกลยวกน อนจะเปนสงทชวยปองกนความขดแยง ระแวงสงสย ไมไววางใจกน 6. เพอกอใหเกดความสมครสมานสามคคในการท างานใหเกดค ความส าเรจในงานบรรลตามวตถประสงค

รวมกน 7. เพอน าความหวง ความตงใจของชวตใหไปสความส าเรจและความรงโรจน

การกระท าของตวเรา ไมวาจะเปนการพด การคดหรอการกระท าทแสดงออก ยอมมผลกระทบ และเกยวของกบคนอนทอยใกลชดดวยทงสน และโดยสวนใหญเมอเกดความขดแยงขนมกไมไดรบการแกไข ปลอยใหความขดแยงสะสมและคอยขยายตวลกลามใหญโตขน จนกลายเปนปญหาการใชชวตอยรวมกน เปนปญหาและอปสรรคในการท างาน รวมถงความเจรญกาวหนาของชวต ดงนนเรองของมนษยสมพนธ เปนสงทมความส าคญและเราควรใหความสนใจ หลกการของมนษยสมพนธ

48

ดงทกลาวขางตน มนษยสมพนธมความส าคญตอการด าเนนชวตของคนเรามากและการจะเปนผมมนษยสมพนธนน จะตองเขาใจในธรรมชาตและความตองการของมนษย รวมทงควรศกษาหลกและเทคนคการสรางมนษยสมพนธดวย เพอใชเปนพนฐานในการสรางความสมพนธทดตอกน หลกการตาง ๆ ทจะกลาวถงน จงเปนหลกการทเปนพนฐานในการน าไปใชเพอกอใหเกดความสมพนธทดตอกนไดงายและเกดผลสมฤทธทตองการดวย

การท ากจกรรมใด ๆ กตาม หรอการอยรวมกบบคคลอนนน จะประสบความส าเรจ หรออยรวมกนอยางมความสข ควรค านงถง 3 ขอน

1. หลกของการไดประโยชนรวมกน 2. หลกของการมความสขรวมกน 3. หลกของการยอมรบนบถอซงกนและกน

อกทง เดล คารเนก (Dale Carnegie) ไดใหหลกมนษยสมพนธไววา (วจตร อาวะกล , ม.ป.ป. : 47-48) “ใหสงทเขาตองการแลวทานจะไดรบสงททานตองการ” (Give people what they want and then you can get what you want) ซงการปฏบตดงกลาวน ตองท าดวยความจรงใจ จงจะไดผลไมวาจะเปนการยมให การยกมอไหว หรอการใหวตถสงของกตาม ศาสนาครสตกบญญต กฎทองค า (Golden Rule) ไววา “จงปฏบตตอเพอนบานของทาน เหมอนกบททานไดปฏบตตอตวทานเอง” (กฤษณา ศกดศร, 2534 : 47) นอกจากน โคลงโลกนต กไดกลาวถงหลกมนษยสมพนธไวสอดคลองกบหลกการขางตนดวย ดงน ใหทานทานจกให ตอบสนอง นบทานทานจกปอง นอบไหว รกทานทานควรครอง ความรกเรานา สามสงนเวนไว แตผทรชน

จากโคลงฯ ขางตน ยงแสดงใหเหนวาหลกการดงกลาวอาจใชไมไดกบคนบางคนทเปนคนทรชน เทานน ซงอาจพบวามคนบางคนทสอนไมได คบไมได แฝงอยบาง ดงทพระพทธเจาไดกลาวถงมนษยวาม 4 จ าพวก คอ บวเหนอน า บวปรมน า บวใตน า และบวในโคลนตม อยางไรกตามกไมควรหมดความพยายามทจะท าความดกบคนทกๆ คนในสงคม การใหดงกลาวกตองพจารณากอนวา เขาตองการอะไร ตองการหรอไม เพราะการใหมใชจะท าใหผรบถกใจเสมอไป แตการใหทท าใหผรบพอใจ ตองเปนการใหในสงทเขาก าลงตองการเทานน จงจะไดผลตามโคลงบทน

49

กลาวโดยสรปกคอ ผมมนษยสมพนธควรมหลกปฏบต (บรรจง หมายมน, 2534 : 11-12) ดงน 1. ยมไวเสมอ เพราะการยมท าใหแกชา และท าไดงายกวาการท าหนาบงตง 2. จ าชอและเรยกชอคนอนไดอยางแมนย า 3. ท าตวเปนกนเอง มอารมณขน 4. พดและท าดวยความจรงใจ ไมเสแสรง 5. พยายามชอบและสนใจคนทวไป 6. รจกเอาใจเขามาใสใจเรา ยอมรบผอน ไมเหยยดหยามใคร 7. ยอมรบและเคารพความคดเหนและความสามารถของผอน 8. มใจพรอมบรการผอนเสมอ มความอดทน และมนคงในอารมณ 9. รจกประมาณตน ออนนอม ถอมตน 10. รจกตนเอง ยอมรบตนเอง 11. รจกผอน ยอมรบผอน ยอมรบในความแตกตางระหวางบคคล

นอกจากน นกจตวทยากลมพฤตกรรมนยม กลาวถงธรรมชาตของมนษยวา มนษยมพฤตกรรมไปตาม

สงแวดลอม ถาหากเราสามารถควบคมสงแวดลอมได เรากสามารถก าหนดพฤตกรรมของมนษยใหเปนไปตามทเราตองการได นกจตวทยากลมนไดศกษาปจจยแหงความชอบพอของคนเราตอคนอน ๆ โดยวธทางวทยาศาสตร ปรากฏผลพอสรปได ดงน

1. ผมรปรางหนาตาด ยอมเปนทชนชอบของบคคลตาง ๆ มากกวาคนทหนาตาไมด ถาท าผดกได รบการอภยใหมากกวา

2. คนเกงหรอมความสามารถ ยอมเปนทชนชอบของคนอนมากกวาคนไมเกง แตขณะเดยวกน กอาจถกอจฉารษยาดวย

3. ความคลายคลงกน ยอมท าใหคนอนชนชอบมากกวาการมอะไร ๆ ทแตกตางกน แตในทาง ตรงกนขาม บางครงการมอะไรทตรงขามกนกท าใหคนเราชอบพอกนได เชน คนชางพดกบเงยบขรม คนเจากเจาการกบคนเฉอยชา เปนตน

4. การมวาจานมนวล จะท าใหเกดความประทบใจในทางบวกในชวงแรกทพบกน แตถานานวน ไปพบวาเปนค าพดทไมจรงใจ และมความแตกตางกนในทางความรสกนกคด ความรสกทางลบตอกนกจะเกดขน

5. การเออเฟอเผอแผตอผอน กเปนคณสมบตทกอใหเกดความชนชอบตอกนอกขอหนง แตตอง ท าดวยความจรงใจไมใชท าแบบหวานพชหวงผล ซงจะท าใหเปลยนความรสกไปในทางลบได

50

เทคนคการสรางและรกษามนษยสมพนธ ดงไดกลาวแลววา มนษยสมพนธ เปนสงทมคณคามความส าคญตอการด าเนนชวตของมนษย จงมนกปราชญ นกจตวทยาและบคคลทส าคญอน ๆ ใหความสนใจศกษาเทคนคตาง ๆ ในการสรางและรกษามนษยสมพนธไวมากมาย ผทสนใจศกษาสามารถน าหลกและเทคนคเหลาน ไปใชเพอประโยชนแกตนเองในดานตาง ๆ เปนผมมนษยสมพนธทดได วธสรางและรกษามนษยสมพนธ มหลกการ(หรอวธการหรอแนวคด) ดงน 1. พระบรมราโชวาท ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช 2. ทฤษฎลง 3 ตวของขงจอ 3. ทฤษฎความสมดลยของไฮเดอร (Heider / เปนแนวคดดานจตวทยา) 4. หลก “การรจกและเขาใจตนเอง” 5. หลก “มนษยมความคลายคลงกน” 6. หลก “มนษยมความแตกตาง” 7. หลก “การใหคณคาและศกดศรแกผอน” 8. หลก “การจงใจ” 9. หลก “การศกษาบคคลทงตว” 10. หลก “การมผลประโยชนรวมกน” 11. หลก “ตนเองมความสข ผอนมความสข และสงคมสงบสข 12. หลกคดค าคม พระอรยนนทมน ( ทานพทธทาส อณทปญโญ)

1. พระบรมราโชวาท ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช (ธรรมสภาและสถาบนบนลอธรรม : 2546 ) ไดมพระราชด ารสพระราชทานแกสามคคสมาคมในพระบรมราชปถมภ ในการเปดประชมประจ าปวนท 10 เมษายน 2525 ซงเปนแนวคดทน ามาใชในการสรางและรกษามนษยสมพนธ การอยรวมกบผอนไดอยางดและมความสข ดงนคอ

คณธรรมเครองยดเหนยวจตใจนน ประการหนง การให คอ การสงเคราะหชวยเหลอกน ใหอภยกน ไมถอโทษกน ใหค าแนะน าตกเตอนทดตอกน ประการทสอง การมวาจาด คอ พดแตค าสตย ค าจรงตอกน พดใหก าลงใจกน พดแนะน า ประโยชนใหแกกน และพดใหรกใครปรองดองกน ประการทสาม การท าประโยชนแกกน คอ ประพฤตปฏบตตนใหเกดประโยชนเกอกลทงแกกน

และกน และแกหมคณะโดยสวนรวม

51

ประการทส การวางตนใหสม าเสมออยางเหมาะสม คอ ไมท าตวใหดเดนเกนกวาผอน และไมดอยต าทรามไปจากหมคณะ หมคณะใดมคณธรรมเครองยดเหนยวกนไวดงกลาว หมคณะนนยอมจะมความเจรญมนคง 2. ทฤษฎลง 3 ตวของขงจอ

ขงจอเปนนกปราชญชาวจนทไดรบการยกยองนบถอมาก เขาไดตงทฤษฎลง 3 ตว โดยลงแต ละตวปดทวารดงน ลงตวท 1 ปดห ลงตวท 2 ปดตา และลงตวท 3 ปดปาก ทงนเพอลดการไดยน ไดเหน และการพดลงบาง ถาการกระท าเหลานเปนบอเกดแหงความทกขหรอความยงยากใจตอกน

หลกค าสอนนสามารถน าไปใชไดมาก ในเรองการสรางความสมพนธกบผอนกลาวคอ บคคล จะมความสมพนธทดกบบคคลอนได ตองรจกวาอะไรควรฟง ไมควรฟง ควบคมตาของตวเองใหไดวา สงใดควรมอง สงใดไมควรมอง ควบคมปากของตนเองใหไดวา อะไรควรพด อะไรไมควรพด สรปแลวกคอ จะตองพจารณาท าตนใหเหมาะสมกบกาลเทศะนนเอง

3. ทฤษฎความสมดลยของไฮเดอร (Heider / เปนแนวคดดานจตวทยา)

ไฮเดอรไดสรางทฤษฎ (Heider’s Balance Theory) ขนจากหลกทวา คนเรามกจะชอบหร พอใจคนทชอบหรอไมชอบในสงทคลาย ๆ กนกบตวเรา จากแนวคดแสดงภาพไดดงน

C C

+ + - - A B B A B B + +

ภาพซาย หมายถง ถา A และ B ตางกชอบ C จะมผลให A และ B มความรสกทดตอกน เพราะมความชอบในสงเดยวกนหรอคลายคลงกน (เครองหมายเปนบวก)

ภาพขวา หมายถง การท A และ B ตางกไมชอบ C เหมอนกน จะมผลให A และ B มความรสกทดตอกน เพราะมความรสกตอ C ไปในทศทางเดยวกน (เครองหมายเปนลบ)

จากแนวคดนท าใหไดขอคดและแนวปฏบตวา การทจะผกมตรและมสมพนธภาพทดกบผอนนน ถาเราศกษาใหรถงความชอบ ไมชอบของบคคลนน ๆ เราจะสามารถใชขอมลนใหเปนประโยชน ในการผกสมพนธกบเขาได เชน การสนทนาในเรองทเขาชอบกยอมท าใหเขาพอใจ และตองการสนทนาดวย

52

4. หลก “การรจกและเขาใจตนเอง” การสรางมนษยสมพนธนนตองเรมตนทตนเองกอน การเรมทตนเองนน คอ บคคลจะตองรจก

ตนเอง เขาใจตนเองพรอมทงตองพฒนาตนเอง เพอการสรางมนษยสมพนธ ดงน 1) ศกษาตนเองใหเขาใจตนเองอยางแทจรงวา เปนคนอยางไร ตองการอะไร มบคลกภาพ

อยางไร มสวนดและสวนบกพรองอะไรบาง มสถานภาพทางเศรษฐกจและสงคมอยางไร เปนตน 2) ยอมรบและพรอมทจะแกไขปรบปรงตนเองใหดขน 3) พจารณาวาสงคมยอมรบเราแคไหน เราควรพจารณาวาบคคลรอบขางเหนชอบทงความคด

และการกระท าของเราเพยงใด เชน เมอเราเสนอความคดออกไป บคคลอนเชอถอและยอมท าตามหรอไม 4) พจารณาสขภาพ ลกษณะนสยของตนเองกอนรวมกจกรรมทางสงคม 5) ยอมรบค าต าหนจากผอนและพรอมทจะแกไขปรบปรงตนเอง 6) สรางภาพพจนทดส าหรบตนเองและผอน 7) สรางความเชอมนในตนเองใหเกดขน 8) พยายามปรบตวใหเขากบผอน 9) มสต ทงในขณะอยคนเดยวและเมออยกบผอน 10) รจกประมาณตน ไมหลงตนหรอเหอเหมตามผอน 11) มองโลกในแงด มอารมณขน

5. หลก “มนษยมความคลายคลงกน”

โดยธรรมชาตมนษยจะมบางอยางรวมกน เชน มความตองการพนฐาน มอารมณ ความรสก รก โลภ โกรธ หลง มความสข มความทกข ฯลฯ เชน การกระท าอยางหนงเราไมชอบ เรากตองตระหนกวา ผอนกคงไมชอบดวยเชนกน ดงนน ในการสรางและรกษามนษยสมพนธควรปฏบต ดงน

1) แสดงความเขาใจในสงทเกดขน เชน เขาใจวาเหตใดคนทถกต าหนจงมความรสก เสยใจ เพราะตวเราเองกไมชอบการต าหน

2) แสดงความเหนใจในเหตการณทเกดขน เชน แสดงความเหนใจ เพอนเมอประสบกบ เหตการณเลวราย เปนตน

3) ใหอภยในความผดพลาดทผอนกระท า 4) มความยดหยนในการท างานหรอการด าเนนชวต ไมเขมงวดกวดขน เชน บคคลท

เขาใจในเรองความคลายคลงของมนษย จะไมเขมงวดกบระเบยบกฎเกณฑมากนก เพราะตวเขาเองกไมชอบความเขมงวดกวดขนเชนกน

5) รจกเอาใจเขามาใสใจเรา คอ การรสกอยางทเขารสก เชน เมอเพอนตองประสบกบ เหตการณทเลวราย ท าใหเขาจะรสกเศราโศก เสยใจ ถาเรารบรถงความรสกนนกจะท าใหเรารสกเหนใจ สงสาร และใหอภยตอเพอน

53

6. หลก “มนษยมความแตกตาง” บคคลโดยสวนใหญจะมลกษณะรวมกนในหลาย ๆ ลกษณะ แตเมอพจารณาเปนรายบคคลแลว

จะพบวา มนษยมลกษณะแตกตางกนหลายประการ วธการสรางมนษยสมพนธใหสอดคลองกบหลก “มนษยมความแตกตาง” มดงน

1) แสดงความเขาใจผอน เพราะผอนไมเหมอนเราจงท าใหเราตองผดหวงอยเสมอ เราจง ตองเขาใจวามนษยมความแตกตางกน

2) แสดงความเหนใจ เมอรวาคนอนไมเหมอนเรา เราจะตองแสดงความเหนใจเขา เชน เรามความอดทนตอความยากล าบากในระดบสง แตเพอนของเราอาจจะไมสามารถทนไดอยางเรา เปนตน

3) ยอมรบความแตกตางดวยความเขาใจ ไมยดตด จะท าใหเรารสกสบายใจ 4) ควรรจกสงเกตความตองการของผอนวา เขาตองการอะไร พอใจอะไร 5) ใหอภยในความผดพลาด เราอาจจะคดวาเราเคยท างานชนดน โดยไมเคยผดพลาด

เพราะถนดและชอบงานน แตคนอนอาจท าผดพลาดไดเพราะเขาไมถนดและไมชอบงานน เราจงควรใหอภยแกเขา

6) มความเกรงใจผอน เพราะบคคลชอบสงตาง ๆ ไมเหมอนกน ดงนน สงทเราชอบคน อนอาจจะไมชอบ เชน ถงแมเราชอบฟงเพลงเสยงดง เรากคงไมกลาเปดเพลงใหรบกวนผอนเพราะมความเกรงใจ

7) แยกตนออกมาเมอไมสามารถยอมรบความแตกตางนนได รอใหสถานการณดขนหรอ ควบคมอารมณได แลวคอยกลบเขาไปในสถานการณนนใหม

8) ใหในสงทผอนพอใจ มใชใหในสงทเราพอใจ 9) พยายามปรบตวใหเขากบผอนเสมอ

7. หลก “การใหคณคาและศกดศรแกผอน” มนษยทกคนชอบการชมเชย ยกยองใหเกยรต และชอบสงทด ๆ แตไมชอบการดถกเหยยดหยาม การสรางมนษยสมพนธตามหลกขอน คอ การใหคณคาและศกดศรแกมนษย ดงน

1) จดจ าชอและนสยใจคอ ตลอดจนสงทผอนชอบไดอยางแมนย า 2) แสดงกรยาวาจาสภาพตอผทเราตดตอดวย 3) ศกษาสวนดเดนของผอน และกลาวถงสวนดเดนของเขาในทชมชน 4) พดจาชมเชย ยกยองและใหเกยรตผอนดวยความจรงใจ 5) ยอมรบนบถอในฐานะมนษยดวยกน ไมวาเขาจะมฐานะความเปนอยอยางไร 6) พดในสงทท าใหผอนรสกภาคภมใจ 7) ยอมรบฟงความคดเหน และยอมรบผอนใหอยในกลม 8) ไมพดจาและไมแสดงกรยาทาทาง ดถกเหยยดหยามผอน

54

9) รจกขอบคณและขอโทษตามควรแกโอกาส 10) รจกไหวหรอแสดงความเคารพ ตามควรแกฐานะและต าแหนง 11) รจกวางตนใหเหมาะสมกบผทเราพบเหน 12) รจกอดทนและควบคมอารมณได 13) เหนคณคาของสงของทผอนให โดยการเกบรกษาสงนนไวแมสงนนจะไมมราคา

8. หลก “การจงใจ” จากความเชอพนฐานทางจตวทยาทวา “พฤตกรรมของมนษยเปนสงทกอใหเกดขนไดและ

พฤตกรรมเกดจากแรงจงใจ” ซงเปนแนวคดของทฤษฎการเรยนรทวา “พฤตกรรมใด ๆ กตามทไดรบแรงเสรมหรอทเรยกวาสงจงใจ พฤตกรรมนนจะเกดขนอก” การจงใจในทน หมายถง การกระตนใหบคคลแสดงพฤตกรรม โดยการใชสงจงใจซงมวธการดงน

1) รกทจะเขาไปหาผอนกอน ไมวาจะเขาไปคย ขอความชวยเหลอหรอใหความชวยเหลอ 2) รกทจะตอนรบ เมอมผอนมาหาหรอเยยมเยยน 3) รกทจะบรการหรอท าใหผอนไดรบความสะดวกสบายขน 4) รจกชมเชยยกยองผอน 5) รจกยมกบคนทวไป การยมครงเดยวมคณคามากกวาค าพดหลาย ๆ ค า เพราะการยม

บงบอกถงไมตรจต 6) รจกทกทายปราศรยผอนดวยถอยค าสภาพออนหวาน การพดทออนหวานจะเปนการ

สรางเสนหใหแกตนเอง และท าใหคนอนรสกประทบใจยากทจะลมเลอนได 7) รจกใหความชวยเหลอในเรองเลก ๆ นอย ๆ เมอเขารองขอใหชวยกตองไมปฏเสธ 8) แสดงการมน าใจ การมน าใจ คอ ใหความชวยเหลอผอนโดยเขาไมตองขอรอง เชน

ชวยหยบของให ชวยท างานบานใหโดยไมนงดดาย การแสดงน าใจยอมกอใหเกดความสมพนธทดตอกน 9) แสดงความเคารพ หรอเชอถอในเกยรตของผอน 10) ใหสงของเลก ๆ นอย ๆ ในโอกาสพเศษ เชน วนเกด วนปใหม เปนตน 11) ใหความสนใจแกผอน เชน ฟงเรองทผอนพดอยางตงใจ เปดโอกาสใหคนอนพดและ

เราเปนผฟงมากกวา 12) เอาใจใสผอน เพอน บคคลรอบขางบาง เชน รจกถามขาวคราวทกขสขของเขาและคน

ในบานบางตามสมควร

55

9. หลก “การศกษาบคคลทงตว” การศกษาบคคลทงตว รวมความถงสถานการณทเกดขนกบบคคลนนดวย เนองจากมนษย มความซบซอน พฤตกรรมของมนษยเกดจากหลายสาเหต ทงสาเหตทเกดจากความตองการมากมาย ทงทเกดขนตรง ๆ และแอบแฝงซอนเรน หรอพฤตกรรมอาจจะเกดจากสถานการณทอยแวดลอม ซงท าใหสามารถท านายหรอควบคมพฤตกรรมของบคคลอนได และบางครงอาจมลกษณะตรงกนขามเชนกน การสรางและรกษามนษยสมพนธตามแนวคดน มดงน

1) การตดตอสมพนธ หรออยรวมกบผอนควรค านงถงอารมณ ความรสกของเขาดวย มใชดทความสามารถเพยงอยางเดยว เชน การมอบหมายงาน ควรดวาผรบงานพอใจหรอไมดวย

2) พจารณาเหตการณหรอสถานการณในขณะนน เชน พจารณาวาวนนท าไมเพอนจง อารมณเสย อาจพบวาเพงถกแมต าหนมาเรองใชเงนมากเกนไป กจะท าใหเราเขาใจเพอนของเรามากขน

3) ศกษาภมหลงของบคคลทตองตดตอสมพนธดวย เชน สภาพครอบครวเปนอยางไร เตบโตในวฒนธรรมเชนไร เปนตน เพอทจะไดท าความเขาใจพฤตกรรมของบคคลนน อนเปนแนวทางในการสรางมนษยสมพนธ

4) มความยดหยน ไมเครงครดจนเกนไป การศกษาภมหลงและสถานการณรอบตว บคคล ท าใหเขาใจบคคลอนและท าใหรจกยดหยน เมอพบปญหาบางอยางจะไมอดอดใจ 10. หลก “การมผลประโยชนรวมกน” ตามแนวคดน ผลประโยชน อาจหมายความถง เงนทอง วตถ สงของ ฯลฯ ซงเปนรปธรรมจบตองได และรวมถงสงทเปนนามธรรมดวย เชน ความรสก ความอบอนใจ ความสบายใจ ฯลฯ การสรางและรกษามนษยสมพนธตามแนวคดดงกลาว มดงน

1) รจกแบงปนทงสงของและความคด 2) รจกใหและรบตามความเหมาะสม ตามควรแกโอกาส ไมควรเอาเปรยบผอน 3) มความเออเฟอและชวยเหลอเมอมโอกาส 4) ตอบแทนความดของผอนบางตามสมควร

5) พยายามท าใหผอนหรอคนรอบขางมความสขเมออยกบเรา เชน ยมแยม แจมใส มใจบรการและใหความชวยเหลอ

56

11. หลก “ตนเองมความสข ผอนมความสข และสงคมสงบสข เปนแนวคดการสรางและรกษามนษยสมพนธตามหลกธรรม การสรางมนษยสมพนธตาม

แนวคดดงกลาว มดงน 1) มความเมตตา คอ ใหความรกแกผอน 2) เขาใจ เหนใจ และใหอภยแกผอน 3) มความรบผดชอบ 4) ซอสตย ตรงตอเวลา 5) รจกเกรงใจ คดถงใจเขาใจเรา 6) สภาพออนนอมตอผอนสม าเสมอ 7) ไมท าใหผอนเดอดรอน ไมเบยดเบยนผอนแตชวยเหลอใหผอนคลายทกข 8) ใหความรวมมอในกจการงานของผอนตามโอกาสอนควร

12. หลกคดค าคม พระอรยนนทมน ( ทานพทธทาส อณทปญโญ) ทานเปนทรจกของศาสนกชนคนไทยทนบถอศาสนาพทธ เพราะทานเปนพระภกษทเปนนกปฎบต เปนผทสบสานศาสนาพทธ ถงเมขณะนทานลาลบโลกนไปแลา แตค าสอนของทานทสน ๆ เขาใจงายกสามารถท าใหเราเขาใจในความเปนธรรมชาตของมนษย และเหนแนวทางทจะใหชวตอยรวมกนไดอยางสข สงบ เมตตา และเออเฟอตอกน ดงนนขอยกค าสอน ค าคมททานพทธทาสภกข มจ านวนมาก ขอยกมากลาว ดงตวอยางเชน

57

58

59

การสรางความสมพนธทดกบบคคลตาง ๆ ในสงคม

การสรางความสมพนธกบบคคลตาง ๆ ในสงคมนน ตองมพนฐานจากหลกการทวา มนษยสมพนธ ตองเรมทตนเองกอน โดยการพฒนาตนเองในดานบคลกภาพ ใ หสามารถสอสารกบบคคลอนได และเรมจากการสรางและรกษาสมพนธภาพไดอยางตอเนอง ซงไดกลาวไวแลวในเอกสารกอนหนาน ส าหรบเนอหาในสวนนจะกลาวถงวธการทจะสรางสมพนธภาพทดกบบคคลตาง ๆ ในสงคม สรปตามล าดบดงน 1. การสรางความสมพนธทดบคคลในครอบครว ครอบครวเปนกลมทมขนาดเลกทสดในสงคม มหนาทสรางสมาชกใหมใหกบสงคมและเลยงดใหเจรญเตบโต อบรมใหรระเบยบวนยการอยรวมกนในครอบครวและสงคม เปนสมาชกทดของสงคมตอไปในครอบครวจะประกอบไปดวย บดา มารดา และบตร ควรปฏบตหนาทตอกนอยางเหมาะสมเพอสรางความรกและความผกพน ความอบอนในครอบครว การสรางความสมพนธทดกบบคคลในครอบครวโดยอาศยหลกธรรมทางพทธศาสนา มดงน

1.1 หลกปฏบตของบดามารดาตอบตร 1) หามไมใหชว ตองท าความด และบดามารดาตองประพฤตตนเปนแบบอยางทด 2) เลยงดบตร ใหความรกความเมตตา สงเสรมใหบตรมพฒนาการดานตาง ๆเ ตมศกยภาพ 3) ใหการศกษาแกบตร สนบสนนใหเปนคนเกง คนด และมความสข 4) มอบทรพยใหในเวลาอนควร 5) หาภรรยาสามทสมควรให

1.2 หลกปฏบตของบตรตอบดามารดา 1) ตองเคารพเชอฟงบดามารดา ปฏบตตนเปนคนด 2) ชวยท ากจธระตาง ๆ ใหตามททานขอรอง และชวยแบงเบาภาระของทานดวยความเตมใจ 3) มความกตญญกตเวทตอบดามารดา เลยงดบดามารดายามเมอทานแกเฒา 4) ด ารงวงศสกลของบดามารดา

1.3 หลกปฏบตของสามตอภรรยา 1) ยกยองนบถอภรรยา 2) ไมดหมนภรรยาของตนเอง 3) ไมประพฤตนอกใจ 4) มอบความเปนใหญให 5) จดหาทรพยและปจจยในการด ารงชวตให

60

1.4 หลกปฏบตของภรรยาตอสาม 1) จดการงานใหด โดยตองใหเกยรต ยกยอง ดแล ปรนนบตสาม และดแลงานบานใหเรยบรอย 2) สงเคราะหคนในครอบครวของฝายสาม 3) ไมประพฤตนอกใจ 4) รกษาทรพยสนทสามหามาให 5) ขยนท างานทงปวง ชวยสรางฐานะของครอบครวใหมนคงตามความสามารถ

2. การสรางความสมพนธทดกบบคคลทวไป มวธการงาย ๆ ดงน

1) จงยมแยมแจมใสกบทกคน 2) ตงใจสนทนา เปนผพด-และผฟงทด 3) เจรจาไพเราะ พดนาฟง ไมนนทาวารายใคร 4) สงเคราะหเกอกล มน าใจกบทก ๆ คน 5) จงรบทบาทและหนาทของตนเอง และแสดงออกอยางเหมาะสม อยาแสดงจนเกนบทบาท

3. การสรางความสมพนธทดกบเพอน / มตรแท มนษยทกคนจ าเปนตองมมตร มสหาย มเพอน จะอยล าพงคนเดยวไมได ดงนนในการสรางสม

พนธภาพทดกบเพอน/มตรแท มดงน 1) มความจรงใจตอกน คบหากนโดยไมมงหาประโยชน ไมมเลหเหลยมในการคบหาสมาคม 2) มความไววางใจกน การปดบงหรอไมไววางใจจะท าใหคบหากนล าบาก และถามความไววาง

ใจกน จะท าใหเกดความเชอถอ ศรทธาตอกน 3) ชวยเหลอเกอกลกน เพอนกน-มตรกนตองชวยเหลอกนเทาทจะชวยเหลอได และชวยกนในสง

ทถกตองดวย 4) มความปรารถนาดตอกน มมทตาจตทดตอกน ไมมจตใจอจฉารษยา 5) มความใสใจตอกนกน รวมทงความเอออาทร หวงใย และเกรงใจกน

4. การสรางความสมพนธทดกบสงคม/ชมชน มวธการ ดงน 1) เขารวมงานของชมชน / สงคม ตามโอกาสอนควร 2) ไมท าตวใหเปนภาระหรอเปนปญหาแกชมชน / สงคม 3) เปนสมาชกทดของชมชน / สงคม และเคารพกฎ กตกาของสงคม 4) ชวยเหลอชมชน / สงคมเทาทจะท าไดตามก าลงของเรา

61

5. การสรางความสมพนธอทดกบสงแวดลอม มวธการ ดงน 1) ใชทรพยากร น า ไฟ ฯลฯ อยางประหยด และคมคา 2) ปลกตนไม เพอชวยดดซบคารบอนไดออกไซด 3) ลดขยะ โดยการรไวเคล หรอหลกเลยงการใชผลตภณฑทมบรรจภณฑมาก ๆ 4) ทะนบ ารงและรกษาสงแวดลอมใหด 5) เปนตวอยางทด และแนะน าการใชทรพยากร /สงแวดลอม ใหแกบคคลอนดวย

4) ท าหนาทดแล ตรวจตราสงแวดลอมใหอยในสภาพสมดล เมอพบวามบคคลหรอหนวยงานใดทท าใหสงแวดลอมเกดการเสยหาย ตองแจงหนวยงานทมหนาทดแลใหทราบทนท

วธสรางและรกษามนษยสมพนธแบบงาย ๆ ในการอยรวมกน

การสรางมนษยสมพนธในการอยรวมกน หมายถง การสรางมนษยสมพนธกบคนทเราตองอยดวย นาน ๆ เชน อยหอพก อยทท างาน ฯลฯ พอสรปไดดงน

1. สรางความเปนกนเอง ถาหากเราเปนกนเองกบบคคลอน เขากจะมความรสกเปนกนเองกบเราดวย กจะอยรวมกน

ท างานรวมกนดวยความสบายใจ เพราะเขาจะมเจตคตทดตอเรา มความสบายใจทจะพดคย ขอรอง ขอความชวยเหลอจากเรา

2. พดจาดวยความสภาพออนโยน การพดจาสภาพออนโยนจะท าใหผอนสบายใจ ค าพดทควรใช ไดแก ค าวา “กรณา…

ไดโปรด… ขอบคณ… เสยใจ…ขอโทษ… ไมเปนไร…” นอกจากนยงควรใชค าต าหนอยางสภาพ เชน “ผมกท าผดแบบนเหมอนกน คราวตอไปกตองระมดระวงใหมากขน”

3. แสดงความราเรง แจมใส มชวตชวา การแสดงความราเรงแจมใส ท าใหคนทอยใกลหรอคนทพบเหนเกดความสบายใจ ท าใหเราเปน

คนทมเสนห การแสดงความราเรงแจมใสนน สามารถท าไดดงน 1) ยมเมอพบปะกน หวเราะเมอมเรองตลก ข าขน

2) รองเพลงหรอฮมเพลงเบา ๆ บางตามโอกาส 3) มอารมณขน มองเรองใหญใหเปนเรองเลก บางครงเลาเรองข าขนใหเพอนฟงบาง 4) แสดงความยนดทจะท าสงตาง ๆ ไมท าหนาบงหรอบนจนหนาร าคาญ 5) พรอมทจะยมรบปญหาและแกปญหาอยางอารมณเยน 6) มองโลกแงด ไมวพากษวจารณคนอนในแงลบ และไมทะเลาะววาทกบผอน

62

4. ไมเอาเปรยบผทอยดวยกน การอยรวมกนอยางมความสข ตองไมเอาเปรยบซงกนและกน รจกรบและใหในสดสวนทเทา ๆ

กน เชน การรบประทานอาหารรวมกน ถาเพอนน าอาหารมา 2 อยาง เราอาจจะซอเพมเตม 1–2 อยาง หรอเพอนเคยซอขนมมาใหเรา เรากตองหาโอกาสอน ทดแทนบาง การอยดวยกน ใชของรวมกน หรอรบประทานอาหารดวยกน ควรใชวธแบงกนจาย จะชวยใหทกคนสบายใจ 5. แสดงน าใจ ควรดแลใหความชวยเหลอกน โดยไมตองรอใหผอนรองขอ 6. ดแลเอาใจใสกน เชน ยามเมอเพอนเจบปวยกตองชวยเหลอดแลกน 7. เปนทปรบทกขของเพอนได คอ ตองเปนทไววางใจ เกบความลบไดด แสดงความเหนใจ ไมดหมนเหยยดหยาม หรอเยาะเยยความผดพลาดของเพอน 8. เมอท าผดตองยอมรบผด และพรอมทจะแกไข 9. มความอดทนตอความบกพรองบางอยางของเพอน 10. แสดงความจรงใจตอกน ไววางใจซงกนและกน เมอมเรองเดอดรอนหรอเปนเรองสวนตว กตองเปดเผยและไวใจเลาสกนฟง และเมออกฝายรบฟงจะตองเหนใจกน และเกบความลบของเพอนไว ขอควรระวงในการสรางและรกษามนษยสมพนธ การสรางมนษยสมพนธเปนการแสดงพฤตกรรมเพอใหไดรบความรก ความพอใจ ความเชอถอ ความศรทธาและรวมมอรวมใจในการท ากจกรรมตาง ๆ ใหเกดผลสมฤทธและอยรวมกนอยางมความสข ดงนนจงควรระมดระวงในเรองตอไปน

1. ระวงเรองการแสดงสหนา กรยาทาทาง น าเสยง และการแสดงออก 2. การโตแยง การถกเถยงเพอเอาชนะ 3. การต าหนตเตยนผอนทงตอหนาและลบหลง 4. การพดเรองของตนเอง การพดโออวด ยกตนขมทาน 5. การพดเพอเจอ การพดประชดประชน นนทาวาราย 6. การไมสนใจฟงผอน 7. การแสดงความอจฉา 8. การแสดงความอยากได ใจแคบ 9. การแสดงความเหนแกตว มากกวาการเหนแกสวนรวม 10. การแสดงความโมโหฉนเฉยว 11. การแสดงการเลอกทรกมกทชง 12. การแสดงอ านาจเหนอผอน 13. การแสดงความไมแนนอน ลงเล ไมรกษาค าพด 14. การโยนความผดใหผอน 15. การแสดงความเปนระเบยบ จจจกจกเกนไป

63

16. การลมนกไปวาผอนกมความส าคญ 17. การมอคต ล าเอยง โดยเฉพาะเชอชาต ศาสนา ฐานะ 18. การแสดงพฤตกรรมบางอยางจนเคยชน เชน การนงเหยยดแขงเหยยดขาตอหนา

ผอนจนเปนนสย ชอบโยนของ ฯลฯ อาจท าใหเสยสมพนธภาพได

ขอเสนอแนะในการสรางและรกษามนษยสมพนธ

1. ควรระวงในเรองสขภาพ การมมนษยสมพนธทดตองเรมตนทสขภาพดดวย ถาบคคลมสขภาพ ทด หนาตากยมแยมแจมใส ท าใหคนอนอยากเขาใกล

2. ควรระงบอารมณไวใหได ไมวาจะมอารมณคางจากไหน ควรทงอารมณไวทนน พยายามท า อารมณใหแจมใสกอนจะพดคยกบใคร

3. การปรบปรงบคลกภาพภายนอกใหเหมาะสม เชน ปรบปรงเรองการแตงกายใหสะอาด เรยบรอย เหมาะสมกบกาลเทศะและบคคล ปรบปรงเรองการใชสหนา ไมบงตง ไมเครยด ฝกการใชสายตาใหดออนโยน มเมตตา

4. มมารยาทในการตดตอสมพนธ คนทมมารยาทด ยอมเปนบคคลทนารกใคร นานบถอ 5. ควรปรบปรงการพดจา ทงการใชถอยส านวน น าเสยง 6. ควรรกษาสญญา มความรบผดชอบตอการพดและการกระท าของตนเอง 7. ควรรจกใหและรบทเหมาะสม 8. ค านงถงความตองการของผอนเปนส าคญ 9. ควรใหความส าคญแกผอนยงกวาตน 10. ยงใกลชดสนทกบใครมากเทาไร ควรเกรงใจเขาใหมากขนเทานน เพราะคนเรามกลมรกษา

น าใจของคนทใกลชดเสมอ 11. ไมควรค านงถงผลประโยชนของตนเอง จนลมนกถงจตใจของผอน ซงท าใหพดจา และแสดง

ทาทเหนแกตวออกไป ************************

ค าถามทายบท

1. ความหมายของมนษยสมพนธคออะไร 2. หลกการของมนษยสมพนธวามอะไรบาง 3. บอกเทคนคมนษยสมพนธทนกศกษาสนใจ และจะน าไปใชประโยชนได มา 1 เทคนค

4. บอกวธการสรางสมพนธทดกบบคคลในครอบครว 5. บอกวธการสรางสมพนธทดกบเพอน / มตรแท 6. บอกวธการสรางสมพนธทดกบสงแวดลอม

64

เอกสารอางอง

จรญ ทองถาวร. 2531. มนษยสมพนธ. กรงเทพฯ : ส านกพมพอกษรบณฑต. จนตนา สงขอยทธ. 2543. มนษยสมพนธ. กรงเทพฯ : จตพร ดไซน. พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช. 2546. สมดบนทก ตามรอยพระยคลบาท พอของ แผนดน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช. กรงเทพฯ : ธรรมสภาและศนย หนงสอพระพทธศาสนา. ราตร พฒนรงสรรค. พฤตกรรมมนษยกบการพฒนาตน. คณะครศาสตร สถาบนราชภฏจนทรเกษม : กรงเทพมหานคร. 2542. วจตร คงพล. มนษยสมพนธภายในครอบครว ส านกพมพโอเดยนสโตร : กรงเทพมหานคร. 2524 วมล โจรนวระ. มนษยสมพนธ. ภาควชาจตวทยาและการแนะแนว : ฉะเชงเทรา .2535 สมพร สทศนย. 2541. มนษยสมพนธ. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.