บทที่ 2 สถานการณ์และปัญหาด้านทรัพยากรน้้าในภาพรวมของประเทศtiwrm.haii.or.th/Group3_WaterIT/06_ETC/2015-03-03_National_Water... ·

รางแผนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรน า (ม.ค.2558)

บทท 2 สถานการณและปญหาดานทรพยากรนาในภาพรวมของประเทศ

2.1 ขอมลพนฐานและสถานภาพของทรพยากรนา 2.1.1 ศกยภาพทรพยากรนาในประเทศ 2.1.1.1 ปรมาณนาฝน

พนทประเทศไทยแบงออกเปน 25 ลมนาหลก ดงแสดงในรปท 2-1 มพนทประมาณ 514,008 ตารางกโลเมตร หรอ 321 ลานไร สภาพพนทตงของประเทศ อยภายใตอทธพลของลมมรสม 2 ชนด ไดแก ลมมรสมตะวนตกเฉยงใตและลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ลมมรสมตะวนตกเฉยงใตพดปกคลมประเทศไทยระหวางกลางเดอนพฤษภาคมถงกลางเดอนตลาคม ซงทาใหประเทศไทยมฝนตกกระจายตาม สภาพภมอากาศมากบางนอยมากตามลกษณะกายภาพและทตงของแตละลมนา โดย ประเทศไทยมปรมา ณฝนรายปเฉลยทวประเทศประมาณ 1,455 มลลเมตร (อยางไรกตาม ขอมลจาก สถาบนสารสนเทศทรพยากรนาและการเกษตร ซงใชวธประมาณคาขอมลถวงนาหนกเชงพนท Inverse Distance Weighting จะมคาเฉลย 1,374 มลลเมตร ) มความผนแปรตามลกษณะภมประเทศและตามฤดกาลในแตละพนท บรเวณประเทศไทยตอนบนโดยปกตจะมความแหงแลงและมฝนนอยในฤดหนาว และมปรมาณฝนตกมากขน พรอมมพายฝนฟาคะนองเมอเขาสฤดรอนและฤดฝน โดยสวนใหญ มฝนตกชกในเดอนสงหาคมหรอกนยายน ภาคใตมปรมาณนาฝนมากทสดเนองจากมพนทใกลชดทะเล ภาคตะวนออกมปรมาณนาฝนมากรองลงมา โดยทภาคตะวนออกเฉยงเหนอแมจะมปรมาณนาฝนมากแตคณสมบตของดนเปนดนปนทรายไมอมนา และมการตดไมทาลายปาสง ทาใหดนขาดการซมซบนา อยางไรกตามเมอวเคร าะหในระดบลมนาพบวา ลมนาทาจน เจาพระยา และชายฝงทะเลตะวนตก มปรมาณฝนตกนอยทสดเฉลยปละ 1,000 มลลเมตร ดงแสดงขอมลดานอตนยมวทยาเปนรายลมนาในตารางท 2-1 และแสดงความเขมและการกระจายของฝนในรปท 2-2 2.1.1.2 ปรมาณนาผวดน

การสงเคราะหปรมาณนาทาตามธรรมชาต (Natural Flow) ประเมนจากปรมาณนาฝนเฉลยรายลมนา ดวยคาสมประสทธนาฝน-นาทาของลมนา รวมกบคาการใหนา (Run off Yields) ของแตละลมนา เปนนาตนทนกอนทจะนาไปใชงาน และยงไมไดผานการควบคมใด ๆ พบวาปรมาณนาผวดนทเปนนาตนทนของประเทศไทยมทงสน 285,227 ลานลกบาศกเมตร โดยเปนปรมาณนาทาทไหลออกนอกลมนา ทผานการควบคมใชงานแลว (Runoff) ทงประเทศมทงสน 224,024 ลานลกบาศกเมตร คดเปนรอยละ 79 ของนาทาธรรมชาต

ลมนาทมปรมาณนาทาตาทสด ไดแก ลมนาสะแกกรง วง โตนเลสาป ทาจน บางปะกง และปตตาน ตามลาดบ ทงนเมอวเคราะหเปรยบเทยบสดส วนของนาทากบปรมาณนาฝนทตก ในลมนา พบวา ลมนาทมสดสวนของนาทาตอนาฝน นอยทสด ไดแก ลมนา วง เจาพระยา ยม สะแกกรง ทาจน บางปะกง ช ปาสก ปง และทะเลสาปสงขลา ตามลาดบ ดงแสดงปรมาณนาผวดนเปนรายลมนาในตารางท 2-1 เมอพจารณาปรมาณนาทารายปเฉลยตอหนวยพนทรบนา (Specific Yield) จะเหนวา โดยสวนใหญลมนา ทอยทางภาคใต รมทะเล หรอลมนาทมปรมาณฝนตกมากและมกจกรรมการใชนาพนทลมนานอย จะเปนลมนาทมปรมาณนาทารายปเฉลยตอหนวยพนทรบนาอยในเกณฑสง โดยลมนาชายฝงทะเลตะวนออกมปรมาณนาทาตอหนวยพนทมากทสดเทากบ 41.8 ลตรตอวนาทตอตารางกโลเมตร

รางแผนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรน า (ม.ค. 2558) 2-2

รปท 2-1 แผนทแสดงขอบเขต 25 ลมนาหลก

ทมา : กรมทรพยากรนา, 2557


ตารางท 2-1 ขอมลพนฐานดานอตนยมวทยาและอทกวทยา

ลมนา

อตนยมวทยาและอทกวทยา ปรมาณการระเหยจากถาด

(มม.)

ปรมาณฝนเฉลยรายป (มม.)

ปรมาณนาทาธรรมชาต (ลาน ลบ.ม.)

ปรมาณนาทาไหลออก

(ลาน ลบ.ม.)

คาสมประสทธ

นาทา (รอยละ)

เกณฑเฉลย

เกณฑนานอย

เกณฑนามาก

01 สาละวน 1,468.8 1,356 11,419 10,106 13,130 10,205 47.00 02 โขง (เหนอ) 1,479.3 1,598 6,522 6,443 7,616 6,728 40.50 02 โขง (อสาน) 1,533.3 1,598 30,642 30,434 35,973 28,303 40.50 03 กก 1,505.5 1,347 4,264 4,250 5,409 3,669 40.10 04 ช 1,771.3 1,228 16,405 14,910 19,165 11,949 27.00 05 มล 1,793.3 1,312 29,172 26,039 31,150 18,973 31.90 06 ปง 1,618.8 1,146 11,187 9,775 12,406 8,041 28.80 07 วง 1,522.3 1,113 1,874 1,644 2,054 1,802 15.60 08 ยม 1,675.3 1,179 5,261 4,934 6,389 4,454 18.90 09 นาน 1,596.3 1,237 17,454 15,487 20,039 11,042 41.10 10 เจาพระยา 1,873.6 1,099 4,225 4,083 5,161 3,981 19.10 11 สะแกกรง 1,660.0 1,250 1,479 1,120 1,581 1,428 22.80 12 ปาสก 1,751.6 1,185 5,096 4,210 5,354 2,510 26.40 13 ทาจน 1,879.3 1,023 3,247 2,875 3,592 1,344 23.20 14 แมกลอง 1,555.1 1,429 22,139 18,251 23,636 19,169 50.24 15 ปราจนบร 1,695.1 1,527 8,544 6,968 8,531 5,222 44.18 16 บางปะกง 1,730.9 1,320 3,441 3,097 3,639 3,359 31.90 17 โตนเลสาป 1,637.1 1,425 2,442 2,975 3,682 1,794 51.80 18 ชายฝงทะเลตะวนออก 1,673.9 2,161 18,242 15,702 18,693 15,706 55.75 19 เพชรบร 1,649.5 1,126 2,946 2,044 3,033 2,713 46.70 20 ชายฝงทะเลตะวนตก 1,613.0 1,076 4,046 3,155 4,536 2,032 55.75 21 ภาคใตฝงตะวนออก 1,542.2 2,441 28,204 23,975 33,225 23,184 52.31 22 ตาป 1,508.6 1,840 14,239 12,069 16,825 9,929 63.10 23 ทะเลสาบสงขลา 1,605.0 1,870 4,448 3,901 5,301 4,289 28.00 24 ปตตาน 1,560.9 1,893 3,462 3,145 4,324 3,213 47.42 25 ภาคใตฝงตะวนตก 1,531.4 2,441 24,827 21,673 27,573 18,990 49.68

รวม/เฉลย 1,632.4 1,455 285,227 253,277 322,026 224,029

ทมา : 1. กรมทรพยากรนา, 2557 2. กรมชลประทาน, 2557

นอกจากน ยงมนาผวดนทเปนแหลงนาธรรมชาตทเปนหวย หนอง คลอง บง ทงประเทศ มจานวนทงสน 50,677 แหง ความจ 17,247 ลานลกบาศกเมตร ปจจบนมปญหาเสอมโทรมตองมการปรบปรงฟนฟแหลงนา เพอนากลบมาใชประโยชนเปนแหลงนาสาหรบแกไขปญหาขาดแคลนนาและบรรเทาอทกภย แหลงนาธรรมชาตทมจานวนมากทสามารถนามาปรบปรงฟนฟมาใชประโยชนอยในพนทลมนามล ลมนาชและลมนาโขง ตามลาดบ

1. 2. 2. 1. 2.


รปท 2-2 แผนทแสดงความเขมและการกระจายของฝน

ทมา : กรมชลประทาน, 2557


2.1.1.3 ปรมาณนาบาดาล จากการจาแนกขอบเขตแองนาบาดาลของประเทศไทยตามลกษณะของชนหน ใหนา ชนดและ

ลกษณะของชองวางในหน สวนประกอบของชนหนใหนา คณสมบตในการกกเกบและการจายนาของชนหนใหนา บรเวณทเปนพนทรบนาและพนทจายนาของระบบนาบาดาล สามารถ แบงแองนาบาดาลไดทงหมด 27 แองนาบาดาล และแบงเปนแองนาบาดาลยอยไดหมด 36 แองนาบาดาลยอย สวนการจาแนกประเภทของชนหนใหนาหลกแบงอออกไดเปน 2 ประเภท คอ หนใหนาหนแขง (Consolidated Aquifer) และชนหนใหนาตะกอนหนรวน (Unconsolidated Aquifer) ครอบคลมพนท 388,464 และ 125,543 ตารางกโลเมตร ตามลาดบ โดยพบวาพนทของภาคตะวนออกเฉยงเหนอรองรบดวย ชนหนใหนาทเปน หนแขงมากทสด และพนทของภาคเหนอรองรบดวยชนหนใหนาตะกอนหนรวนมากทสด

จากการประเมนปรมาณการกกเกบและและปรมาณการเพมเตมนารายป พบวา ปรมาณ การกกเกบ ในชนนาบาดาลทงประเทศมประมาณ 1.13 ลานลานลกบาศกเมตร มปรมาณนาไหลลงชนนาบาดาลเพมเตมรายป 102,809 ลานลกบาศกเมตร เมอพจารณาศกยภาพในดานของคณภาพนาบาดาลแลวพบวาพนททมคณภาพนาทจะสามารถพฒนาขนมาใชไดนน มปรมาณนา ไหลลงชนนาบาดาลเพมเตมรายป 95,613 ลานลกบาศกเมตร ตอป แตเนองจากปรมาณนาไหลเพมเตมบางสวนจะไหลเขาสแหลงนาผวดน ทะเล และพนทชมนาเพอรกษาสมดลของระบบนเวศน ดงนน ปรมาณนาบาดาลทสามารถพฒนาขนมาใชไดโดยไมใหสงผลกระทบตอระบบนเวศนเทากบ 71,700 ลานลกบาศก เมตร (รอยละ 75 ของปรมาณนาทเพมเตมรายป ) แตปจจบนพบวามการใชนาบาดาล ไปแลวทงสน 3,500 ลานลกบาศก เมตร เมอพจารณาศกยภาพการ นามาใชเพอไมใหกระทบปรมาณนาทเกบกก ในชนนาบาดาลเดมและปรมาณนาทใชในปจจบนพบวา ปรมาณนาทจะพฒนาขนมาใชไดเพมเตมทงประเทศมทงสน ปละ 68,200 ลานลกบาศกเมตร ซงลมนาทมศกยภาพทจะพฒนาบรหารจดการนาบาดาลไดมากทสด ไดแก ลมนาสะแกกรง ทาจน แมกลอง เจาพระยา นาน และปง ตามลาดบ รายละเอยดแตละลมนาแสดงดงตารางท 2-2 อยางไรกตาม ในการพฒนานาบาดาลขนมาใชนน มขอจากดในเรองของความคมทน เนองจาก มคาใชจาย (คาไฟฟา ) ในการสบนา อกทงกอนทาการเจาะบอนาบาดาล ตองมการสารวจเพอใหไดปรมาณและคณภาพนาบาดาลทด โดยเฉพาะพนททเปนหนแขง และพนทนาเคม ซงจะมคาใชจายในการดาเนนการสารวจคอนขางสง

ขอจากดในการทไมสามารถพฒนานาบาดาลขนมาใชไดเตมศกยภาพทมอย พนทศกยภาพบางสวนอยในพนทภเขาสง พนทปา ซงไมสามารถเขาไปดาเนนการได พนทศกยภาพในหลายพนททประชาชนมนาผวดนใชเพยงพอแลว จงไมมความจาเปนใน

การพฒนานาบาดาลขนมาใช พนททนาบาดาลศกยภาพสงในหลายพนทพฒนานาบาดาลขนมาใชเพยงบางสวนเทานน

เนองจากเพยงพอตอความตองการแลว การพฒนานาบาดาลในปจจบนสวนใหญจะมการพฒนาเฉพาะในพนททอยอาศยท

ประชาชนขาดแคลนนา แตในความเปนจรงในหลายๆ พนทท เปนแหลงชมชนไมประสบปญหาการขาดแคลนนา พนททไมใชทอยอาศย หรอในพนทหางไกลชมชน เปนพนททมศกยภาพนาบาดาลอกจานวนมาก


ตารางท 2-2 ศกยภาพในการพฒนานาบาดาลมาใชเพมเตม

หมายเหต : ปรมาณนาทจะพฒนาขนใชไดเพมเตม ยงไมไดพจารณาจากขอจากดอน ๆ เชน ความลกของบอทจะสบได ความคมทน เปนตน

ทมา : กรมทรพยากรนาบาดาล, 2557

ปรมาณนาทกกเกบ ปรมาณนาเพมเตมรายปปรมาณการใชนาบาดาล

ในปจจบนปรมาณนาทจะพฒนาขน

มาใชไดเพมเตม

(ลาน ลบ.ม.) (ลาน ลบ.ม./ป) (ลาน ลบ.ม./ป) (ลาน ลบ.ม./ป)01 สาละวน 15,802.76 1,089.16 2.45 722.51 02 โขง (เหนอ) 6,726.30 554.45 27.16 367.80 02 โขง (อสาน) 209,015.28 5,198.79 325.05 3,448.69 03 กก 16,572.24 2,061.71 59.70 1,367.66 04 ช 198,629.00 4,240.55 413.90 2,813.03 05 มล 280,976.32 5,619.43 364.13 3,727.72 06 ปง 71,659.08 8,241.73 289.66 5,467.26 07 วง 13,790.97 977.77 43.39 648.61 08 ยม 12,586.73 3,173.52 187.40 2,105.20 09 นาน 44,652.60 8,269.85 110.09 5,485.91 10 เจาพระยา 18,948.78 10,892.30 325.05 7,225.55 11 สะแกกรง 31,832.04 12,440.96 25.06 8,252.87 12 ปาสก 33,960.27 1,571.32 145.35 1,042.36 13 ทาจน 4,400.34 12,368.26 317.01 8,204.65 14 แมกลอง 35,488.54 12,166.49 219.27 8,070.80 15 ปราจนบร 11,077.57 1,018.85 34.64 675.87 16 บางปะกง 6,690.52 2,047.77 47.20 1,358.42 17 โตนเลสาป 8,780.14 1,694.59 19.49 1,124.13 18 ชายฝงทะเลตะวนออก 12,164.43 2,178.14 114.82 1,444.90 19 เพชรบร 6,277.89 389.03 15.66 258.07 20 ชายฝงทะเลตะวนตก 6,362.68 423.09 28.41 280.66 21 ภาคใตฝงตะวนออก 21,859.11 1,727.91 108.20 1,146.23 22 ตาป 13,394.68 1,516.31 45.96 1,005.87 23 ทะเลสาบสงขลา 10,005.08 911.12 95.92 604.40 24 ปตตาน 1,762.18 340.99 28.09 226.20 25 ภาคใตฝงตะวนตก 38,544.30 1,695.35 107.61 1,124.64

รวม 1,131,959.84 102,809.45 3,500.67 68,200.00

ลมนา


รปท 2-3 แผนทแสดงปรมาณและคณภาพนาบาดาลในประเทศไทย

ทมา : กรมทรพยากรนาบาดาล, 2557


2.1.2 สภาพเศรษฐกจและสงคม ประเทศไทยมประชากรประมาณ 64 ลานคน (ขอมลป พ.ศ. 2554) โดยมสดสวนความ

หนาแนนในพนทลมนาภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอมากทสด สภาพทางเศรษฐกจเมอพจารณาจากมลคาผลตภณฑมวลรวม พบวา ในพนทลมนาทมการพฒนาแหลงนา ระบบชลประทาน และการพฒนาดานอตสาหกรรมจะมมลคาของผลตภณฑมวลรวมคอนขางสง เชน ลมนาเจาพระยา ชายฝงทะเลตะวนออก ภาคใตฝงตะวนออก และมล เปนตน อยางไรกตามในแตละพนทลมนายงคงม จงหวด ทมรายไดเฉลยตากวาคาเฉลยของประเทศ (23,236 บาท/ครวเรอน/เดอน) ซงควรไดรบการพฒนาโครงสรางพนฐานทจาเปนเพอยกระดบรายไดและคณภาพชวตทดขนในอนาคต ดงแสดงในตารางท 2-3

ตารางท 2-3 ขอมลพนฐานดานสภาพเศรษฐกจและสงคม

ลมนา พนทลมนา

(ตารางกโลเมตร)

สภาพเศรษฐกจและสงคม ประชากร1

(คน) จานวนครวเรอน1 รายไดเฉลย1 ผลตภณฑ

มวลรวม (GPP)2

(ลานบาท)

(ครวเรอน) เฉลย (คน/

ครวเรอน)

จงหวด ทมรายไดตา

(บาท/ครวเรอน/

เดอน) 01 สาละวน 19,106.0 499,271 152,681 3.27 แมฮองสอน 9,024 33,099 02 โขง (เหนอ) 10,034.1 967,658 339,670 2.85 พะเยา 14,457 41,558 02 โขง (อสาน) 47,154.5 4,847,261 1,552,605 3.12 นครพนม 14,053 281,317 03 กก 7,299.8 589,842 201,609 2.93 เชยงราย 15,034 25,771 04 ช 49,129.9 6,328,296 1,905,546 3.32 ชยภม 15,794 434,836 05 มล 71,071.6 10,148,922 3,018,221 3.36 ศรสะเกษ 13,944 504,663 06 ปง 34,499.4 2,440,145 803,300 3.04 ตาก 12,936 311,258 07 วง 10,793.6 612,143 218,040 2.81 ตาก 12,936 56,070 08 ยม 23,948.2 1,939,975 672,719 2.88 สโขทย 18,098 139,173 09 นาน 34,908.1 2,326,345 746,195 3.12 นาน 16,249 180,636 10 เจาพระยา 20,266.5 9,310,882 2,955,561 3.15 ลพบร 17,178 4,175,603 11 สะแกกรง 5,055.9 400,155 130,190 3.07 อทยธาน 18,487 39,437 12 ปาสก 15,623.4 1,558,266 474,936 3.28 เพชรบรณ 15,678 263,391 13 ทาจน 13,491.6 2,393,442 808,544 2.96 สพรรณบร 15,928 222,649 14 แมกลอง 30,180.7 2,198,598 649,985 3.38 สมทรสงคราม 15,068 365,608 15 ปราจนบร 9,672.1 827,227 253,354 3.27 สระแกว 17,781 82,309 16 บางปะกง 10,700.7 4,157,810 1,337,514 3.11 นครนายก 17,042 287,725 17 โตนเลสาป 4,085.9 334,473 109,858 3.04 สระแกว 17,781 38,644 18 ชายฝงทะเลตะวนออก 13,093.1 1,983,354 609,587 3.25 ระยอง 21,929 1,388,177 19 เพชรบร 6,260.2 595,880 177,270 3.36 สมทรสงคราม 15,068 79,351 20 ชายฝงทะเลตะวนตก 7,132.8 577,273 165,264 3.49 ประจวบครขนธ 17,477 78,504 21 ภาคใตฝงตะวนออก 26,067.9 3,805,302 1,112,964 3.39 ปตตาน 16,122 940,888 22 ตาป 13,561.8 1,253,905 385,074 3.26 นครศรธรรมราช 29,970 224,878 23 ทะเลสาบสงขลา 8,481.3 1,328,902 428,444 3.10 พทลง 25,202 304,734 24 ปตตาน 3,654.9 459,103 116,537 3.94 ปตตาน 16,122 72,427 25 ภาคใตฝงตะวนตก 18,775.6 2,191,603 650,200 3.37 สตล 21,047 547,811

รวม/เฉลย 514,049.3 64,076,033 19,975,868 3.20 - - 11,120,517

ทมา : 1 สานกงานสถตแหงชาต, 2554 2 สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2554


2.1.3 สถานการณดานทรพยากรนาของประเทศ เมอพจารณาจากศกยภาพของปรมาณนาทาและประชากรในแตละลมนา จะเหนไดวา

ปรมาณนาเฉลยของลมนาในประเทศไทย 3,496 ลกบาศกเมตร ตอคนตอป ดงแสดงเปนรายลมนาในรปท 2-4 ซงถอวาเปนคาเฉลยทตาในเมอเทยบกบประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

0

2500

5000

7500

10000

12500

15000

17500

20000

22500

25000

ปรมา

ณนา

ทารา

ยปเฉ

ลยตอ

ประช

ากร

ลบ ม

/คน/

ป

ปรมาณนาทารายปเฉลยของลมนาในประเทศไทย ลบ ม คน ป

รปท 2-4 ปรมาณนาทารายปเฉลยตอประชากรของลมนาในประเทศไทย

ลมนาช มล ปง วง ยม เจาพระยา สะแกกรง ปาสก ทาจน บางปะกง ชายฝงทะเลตะวนตก และทะเลสาบสงขลา มปรมาณนาเฉลยตอคนตอปตากวาคาเฉลยของประเทศ โดยในกลมลมนาเจาพระยา-ทาจน แมมปรมาณนาทารายปตากวาคาเฉลย แตมอางเกบนาขนาดใหญและขนาดกลางเกบกกนาสวนเกนในฤดฝน มาบรรเทาปญหาการขาดแคลนนาในฤดแลงได ในขณะทบางลมนาไมมแหลงเกบนาเพยงพอ ทาใหมปรมาณนาเพยงพอตอการใชนาในกจกรรมตางๆ โดยสรปสถานการณดานทรพยากรนาไดดงน

2.1.3.1 ปรมาณแหลงนาตนทนทควบคมได ประเทศไทยมการพฒนากอสรางอางเกบนา เพอควบคมปรมาณนาในลมนาตาง ๆ รวมประมาณ 79,890 ลานลกบาศกเมตร คดเปนรอยละ 28 ของปรมาณนาทาธรรมชาต โดยจาแนกเปนขนาดใหญ 73,480 ลานลกบาศกเมตร ขนาดกลาง 4,200 ลานลกบาศกเมตร และขนาดเลก 2,210 ลานลกบาศกเมตร อยางไรกด เปนนาใชการเฉลยเพยงปละ 60,000 ลานลกบาศกเมตร ซงปรมาณนาทควบคมไดมากกวารอยละ 90 มาจากอางเกบนาขนาดใหญ ความจอางเกบนาของอางเกบนาขนาดใหญในลมนาตาง ๆ ดงแสดงในตารางท 2-4 เมอพจารณาจากปรมาณนาทควบคมได รอยละ 52 เปนความจอางใชงานของเขอนขนาดใหญ 4 เขอน คอ เขอนภมพล เขอนสรกต เขอนศรนครนทร และเขอนวชราลงกรณ ซงเกดประโยชนอยางมหาศาลในเรองความเปนอยของประชาชน ทงในดานการใชนาแกไขปญหาภยแลง การบรรเทาอทกภย การเพมมลคาทางเศรษฐกจของประเทศ และการใชนาในกจกรรมตาง ๆ โดยลมนาทควบคมปรมาณนาไดรอยละ 40 ของปรมาณนาทาไดแก กลมลมนาเจาพระยา-ทาจน (หมายรวมถงลมนาปง วง ยม นาน) และลมนาแมกลอง


ตารางท 2-4 โครงการพฒนาแหลงนาขนาดใหญทมความจอางเกบนามากกวา 100 ลานลกบาศกเมตรพนทรบนาฝน ปรมาณนาทา ระดบเกบกก พนทผวนา ความจใชงาน กอสราง

อางเกบนา (ตร.กม.) เขาอางเกบนาปกต (ม.รทก.) (ตร.กม.) ทระดบ ใชงานได ตอ แลวเสรจ

(ลาน ลบ.ม.) เกบกกปกต ปรมาณนาทา (พ.ศ.)ภาคเหนอ

1. ภมพล 26,386 5,716.00 +260.00 316.00 13,462.00 9,662.00 1.69 25072. สรกต 13,130 5,722.00 +162.00 260.00 9,510.00 6,660.00 1.16 25143. กวลม 2,700 562.00 +285.00 19.00 106.00 102.00 0.18 25154. แมจาง 285 46.90 +352.50 12.30 108.55 92.74 1.98 25265. แมงดสมบรณชล 1,280 331.00 +396.50 16.00 265.00 243.00 0.73 25286. แมกวงอดมธารา 569 202.00 +385.00 11.80 263.00 249.00 1.23 25347. แควนอยบ ารงแดน 4,254 1,522.00 +130.00 61.39 939.00 896.00 0.59 25528. กวคอหมา 1,275 245.00 +350.20 12.68 170.00 164.00 0.67 2553

รวมภาคเหนอ 8 โครงการ 709.17 24,823.55 18,068.74 ภาคกลาง

9. กระเสยว 1,200 348.00 +87.00 35.00 240.00 200.00 0.57 252410. ทบเสลา 534 145.00 +155.00 19.00 160.00 143.00 0.99 253111. ปาสกชลสทธ 10,388 2,459.00 +42.00 148.75 960.00 957.00 0.39 2542

รวมภาคกลาง 3 โครงการ 202.75 1,360.00 1,300.00 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

12. น าพง 297 133.00 +284.00 21.65 166.00 156.00 1.17 250813. อบลรตน 12,000 2,526.00 +182.00 410.00 2,431.00 1,850.00 0.73 250914. ล าปาว 5,960 2,389.00 +162.00 240.00 1,980.00 1,880.00 0.79 251215. ล าตะคอง 1,430 275.00 +277.00 37.00 314.00 291.00 1.06 251216. ล าพระเพลง 807 177.00 +263.00 13.10 110.00 109.00 0.62 251317. สรนธร 2,097 1,693.00 +142.20 288.00 1,966.00 1,135.00 0.67 251418. จฬาภรณ 545 161.00 +759.00 12.00 164.00 127.00 0.79 251519. น าอน 1,100 454.00 +185.00 85.00 520.00 477.00 1.05 251620. มลบน 454 100.00 +221.00 12.75 141.00 134.00 1.34 252321. หวยหลวง 666 172.00 +201.00 32.00 135.00 128.00 0.74 252722. ล าปลายมาศ 487 47.70 +256.50 10.40 98.00 91.00 1.91 253123. ล านางรอง 453 59.00 +240.00 12.75 121.00 118.00 2.00 253424. ปากมล 117,000 24,000.00 +108.00 17.00 114.30 44.50 - 253725. ล าแซะ 601 213.00 +227.00 29.50 275.00 268.00 1.26 253926. ฝายกมภวาป 1,310 311.00 +169.50 35.20 102.00 102.00 0.33 254227. ฝายหวนา 53,184 9,190.70 +115.00 18.10 115.62 115.62 - 2547

รวมภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 16 โครงการ 1,274.45 8,752.92 7,026.12 ภาคตะวนตก

28. แกงกระจาน 2,210 898.00 +99.00 46.50 710.00 643.00 0.72 250929. ปราณบร 2,029 457.00 +55.00 36.20 391.00 373.00 0.82 252130. ศรนครนทร 10,880 4,703.00 +180.00 419.00 17,745.00 7,480.00 1.59 252331. วชราลงกรณ 3,720 5,519.00 +155.00 388.00 8,860.00 5,848.00 1.06 2527

รวมภาคตะวนตก 4 โครงการ 889.70 27,706.00 14,344.00 ภาคตะวนออก

32. บางพระ 130 45.00 +30.00 15.77 117.00 105.00 2.33 251733. หนองปลาไหล 408 216.00 +45.00 22.89 164.00 150.00 0.69 253634. คลองสยด 976 303.00 +63.10 45.40 420.00 390.00 1.29 254435. ขนดานปราการชล 194 324.00 +110.00 4.94 224.00 220.00 0.68 254836. ประแสร 603 284.00 +35.00 39.44 248.00 228.00 0.80 2548

รวมภาคตะวนออก 5 โครงการ 128.44 1,173.00 1,093.00 ภาคใต

37. บางลาง 2,080 1,564.00 +115.00 50.90 1,454.00 1,194.00 0.76 252438. รชชประภา 1,435 2,623.00 +95.00 165.00 5,639.00 4,287.00 1.63 2530

รวมภาคใต 2 โครงการ 215.90 7,093.00 5,481.00 รวมทงประเทศ 38 โครงการ 3,420.41 70,908.47 47,312.86

ความจอางเกบนา (ลาน ลบ.ม.)



2.1.3.2 พนทการเกษตร ประเทศไทยมพนท 321.2 ลานไร เปนพนทการเกษตร 149.2 ลานไร โดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มพนทการเกษตรมากทสด คอ 63.6 ลานไร คดเปนรอยละ 43 ของพนทการเกษตรทงประเทศ รองลงมา คอ พนทภาคกลาง มพนทการเกษตรรวม 27.2 ลานไร คดเปนรอยละ 18 ของพนทการเกษตรทงประเทศ การพฒนาทผานมาในอดตถงปจจบน (ป พ.ศ. 2557) ไดมการพฒนาพนทชลประทานรวม 30.22 ลานไร ดงแสดงในรปท 2-5 คดเปนรอยละ 20 ของพนทการเกษตร นอกนนอก 120 ลานไร หรอกวารอยละ 80 จะเปนพนทนอกเขตชลประทานทปลกพชโดยใชนาฝนเปนหลก ซงมความเสยงตอการขาดแคลนนา อนเนองมาจากความผนแปร ของสภาพลม ฟา อากาศ อกทงในบางพนทยงมสภาพกายภาพทไมเอออานวย ตอการดงนาจากแหลงนามาใชประโยชน อกดวย ดงแสดงพนทการเกษตร รายลมนาในตารางท 2-5 สภาพการเพาะปลกขาวทผานมา 1) สภาพการปลกขาวของประเทศไทย มความแตกตางกนไปตามสภาพของระบบนเวศในแตละภาคโดยเฉพาะอยางยงขนอยกบระบบชลประทานเปนสาคญ กลาวคอ หากพนทใดมระบบชลประทานทไมสมบรณ เชน ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคเหนอ และภาคใต เกษตรกรจะสามารถปลกขาวไดปละ 1-2 ครง คอ ครงท 1 นาป และครงท 2 นาปรง โดยอาศยนาฝน สวนพนทใดมระบบชลประทานทสมบรณ เชน ในเขตภาคกลาง ภาคเหนอตอนลาง เกษตรกรจะปลกขาว 2-3 ครง โดยเกษตรกรจะมการทานาปลกขาวตอเนองทนทหลงจากเกบเกยวขาวครงทผานมา จนทาใหมการทานาถงปละ 3 ครง หรอ 2 ป 5 ครง 2) เกษตรกรมกปลกขาวไมพรอมกนในบรเว ณพนทเดยวกน ถงแมวาจะมพนททานาในเขตโครงการชลประทานเดยวกน ทาใหตนขาวมระยะการเจรญเตบโตทแตกตางกนมาก กลาวคอในพนทบรเวณใกลเคยงกนจะมการทานาทกระยะ ตงแตเรมปลกไปจนถงเกบเกยว สงผลใหมความยากลาบากในเรองของการบรหารจดการนาชลประทานและการใชเทคโนโลยในการพฒนาการผลตขาว 3) เกษตรกรใชพนทนาชลประทานเพอการเพาะปลกขาวเพยงอยางเดยว ไมมการปลกพชชนดอน ๆ ในลกษณะพชหมนเวยนสลบบางโดยเฉพาะอยางยงพชบารงดน หรอเวนปลกขาวเพอเปนการพกดน ปญหาทเกดขนจากการปลกขาวอยางตอเนองและปลกขาวไมพรอมกน 1) เกดการขาดแคลนนาชลประทานเพมมากขนโดยเฉพาะในฤดนาปรง เนองจากการปลกขาวตองใชนาในปรมาณมากมผลกระทบตอการใชนาเพอการอปโภคและบรโภค และเพอการอนในภาพรวมของประเทศ การบรหารจดการนาไมสามารถดา เนนการตามแผนการจดสรรนาตามปรมาณนาตนทนได เนองจากเกษตรกรปลกขาวไมพรอมกนในบรเวณพนทเดยวกน 2) ทรพยากรดนเสอมโทรม เนองจากไมมการพกแปลงนาและทาการปรบปรงบารงดน 3) ระบบนเวศในนาขาวถกทาลาย เนองจากการปลกขาวอยางตอเนองตลอดทงปและตองการผลผลตสงในเขตชลประทาน จงมการใชปจจยการผลตในปรมาณทมาก ตงแตการใชปยเคม สารเคม ในการควบคมโรค แมลงตาง ๆ ซงผลจากการใชสารเคมอยางตอเนองและมากเกนความจาเปน ทาใหมสารเคมตกคางในดนและนาชลประทานทขงในแปลงนา เมอระบายนาออกกจะสงผลตอระบบนเวศและคณภาพนาโดยรอบ

พนทศกยภาพทเหมาะสม ตอการพฒนาใหเปนพนทชลประทาน : หมายถง พนทการเกษตรทไมไดอยใน พนทอนรกษตามกฎหมาย รวมทงเขตรกษาพนธสตวปา และพนทชมนา แหลงนา พรรมชายทะเล ซงดนในพนท ดงกลาว เปน ดนประเภททเหมาะสมกบการปลก ขาว และเปนพนทมความลาดชนนอยกวารอยละ 20 ซงพบวา พนทศกยภาพในการพฒนาเปนพนทชลประทาน มทงสน 60 ลานไร


ตารางท 2-5 พนทการเกษตร รายลมนา พนทลมนา พนทเกษตร พนทชลประทาน พนทเกษตรนอกเขตชลประทาน

(ไร) (ไร) (ไร) (ไร)01 สาละวน 11,941,219 823,059 94,306 728,753 02 โขง (เหนอ) 6,271,300 2,542,785 389,350 2,153,435 02 โขง (อสาน) 29,471,575 15,595,594 1,421,616 14,173,978 03 กก 4,562,394 1,509,411 331,470 1,177,941 04 ช 30,706,169 18,091,938 2,789,844 15,302,094 05 มล 44,419,731 29,884,881 2,118,345 27,766,536 06 ปง 21,562,119 4,818,934 2,009,571 2,809,363 07 วง 6,745,981 804,475 443,262 361,213 08 ยม 14,967,594 5,554,362 960,557 4,593,805 09 นาน 21,817,569 7,579,477 1,691,778 5,887,699 10 เจาพระยา 12,666,556 8,107,666 6,228,463 1,879,203 11 สะแกกรง 3,159,925 1,705,111 312,548 1,392,563 12 ปาสก 9,764,600 4,683,987 535,034 4,148,953 13 ทาจน 8,432,269 4,710,801 2,503,776 2,207,025 14 แมกลอง 18,862,944 4,926,476 1,639,641 3,286,835 15 ปราจนบร 6,045,063 2,718,329 661,487 2,056,842 16 บางปะกง 6,687,944 3,600,995 1,360,320 2,240,675 17 โตนเลสาป 2,553,706 1,405,454 99,850 1,305,604 18 ชายฝงทะเลตะวนออก 8,183,156 5,439,496 657,970 4,781,526 19 เพชรบร 3,912,606 910,628 385,700 524,928 20 ชายฝงทะเลตะวนตก 4,458,006 2,187,888 347,494 1,840,394 21 ภาคใตฝงตะวนออก 16,292,431 8,387,372 1,496,274 6,891,098 22 ตาป 8,476,131 3,933,717 107,465 3,826,252 23 ทะเลสาบสงขลา 5,300,800 2,482,937 692,675 1,790,262 24 ปตตาน 2,284,294 1,082,409 251,520 830,889 25 ภาคใตฝงตะวนตก 11,734,750 5,758,250 251,727 5,506,523

รวม 321,280,832 149,246,430 29,782,043 119,464,387

ลมนา



2.1.3.3 การบรหารจดการนาปจจบน การบรหารจดการน า มแนวทางตามหลกการบรหารจดการน าแบบบรณาการ ไดแก 1) บรหารจดการนาในภาพรวมทงระบบ พจารณาการเก ดและการใชนาใหครบวงจร โดยวางแนวทางบรหารจดการนาเพอปองกนและบรรเทานาทวมในฤดฝน ในขณะเดยวกนกว างแนวทางเพอปองกนปญหา ขาดแคลนนา และนาเสยทจะเกดขนในชวงฤดแลงดวย อกทงบรหารจดการนาในภาพรวมอยางเปนระบบทงลมนา เนองจากการบรหารจดการ ณ พนทใดพนทหนง ยอมสงผลกระทบตอพนทอน ๆ ดวย เชน ในการบรหารจดการนาเพอปองกนและบรรเทาอทกภย เมอมฝนตกในลมนาตอนบน ก จาเปนตองเรงระบายนาในพนทตอนลาง เพอเตรยมรองรบนาในพนทตอนบนทจะไหลลงมา แตหากมฝนตกในพนทตอนลาง กใชเครองมอทมอย เชน อางเกบนา โดยชะลอนาดานบนไมใหไหลลงมาสมทบในพนทตอนลาง เปนตน 2) บรหารจดการนาโดยวางแผนการจดสรรนาใหสอดคลองกบปรมาณนาตนทน ตามลาดบความสาคญของกจกรรมการใชนา ดงน ลาดบ 1 สารองนาไวสาหรบการใชนาในชวงตนฤดฝน เพอสนบสนนการเพาะปลกขาวนาป ลาดบ 2 จดสรรนาเพอการอปโภคบรโภคในชวงฤดแลง ลาดบ 3 จดสรรนาเพอการรกษาระบบนเวศในชวงฤดแลง ลาดบ 4 จดสรรนาเพอการเกษตรกรรม ลาดบ 5 จดสรรนาเพอการอตสาหกรรม 3) บรหารจดการทงดนและนาไปดวยกน : การวางแผนการใชทดนในชวงเวลาทเหมาะสมจะชวยเพมประสทธภาพในการบรหารจดการนา จงไดวางแผนปรบระบบการปลกพชใหเหมาะสม โดยพนทใดทเปนทลมตามความเสยงทจะถกนาทวมในฤดฝน ไดมการสงเสรมใหเกษต รกรปลกขาวนาปใหเรวขน เพอใหเกบเกยวเสรจกอนฤดนาหลาก ซงจะชวยปองกนความเสยหายตอผลผลตของเกษตรกร นอกจากนนพนทนาขาวทเกบเกยวเสรจแลวนยงสามารถใชเปนพนทแกมลงทจะชวยชะลอนาหลาก ไมใหไหลไปทวมในพนททายนาของพนทดงกลาว 4) บรหารจดการโดยคานงถงความเสยงและความไมแนนอนของสภาพอากาศ : ปจจบนเปนททราบกนดวา การเปลยนแปลงสภาวะอากาศของโลก ทาใหสภาพฝนเปลยนแปลงไปจากอดต จงมการรวมกนของหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ เพอศกษาผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาวะอากาศโลกตอนาฝน นาทา และการใชนาในประเทศ เพอนามาวางแผนบรหารจดการนาในอนาคตใหสอดคลองกบสภาพการเปลยนแปลง 5) นาแนวทางการผสมผสานวธการบรหารจดการนาทคดวาเหมาะสมทสดมาใช ทงมาตรการ ทใชสงกอสรางและไมใชสงกอสรางรวมกน เนองจากการใชสงกอสรางมขอจากดของการปองกนและบรรเทาภยจากนาไดในระดบหนง เชน อางเกบนาสามารถรองรบนาไดในปรมาณหนงตามทออกแบบไว หากมฝนตกมากและมนาทา ไหลเขาอางเกบนาเปนปรมาณมาก จนเกนความจของอางเกบนา จะทาใหอางเกบนาสญเสยคณสมบตในการชะลอนาหลาก ดงนน จะตองนามาตรการทไมใชสงกอสราง เชน การคาดการณสภาพนาฝนและนาทา โดยใชเทคโนโลยททนสมย เชน ระบบโทรมาตร แบบจาลองนาฝนนาทา มาใชในการวางแผนการเกบหรอระบายนาในอางเกบนาอยางเหมาะสม สาหรบสงกอสรางนนกมดวยกนหลายรปแบบ เขอนเกบกกนา ฝายทดนา พนงกนนา สถานสบนา เปนตน 6) สงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการบรหารจดการนา : การบรหารจดการนาใหไดผลดและมประสทธภาพนน ประชาชนผมสวนไดเสยจะตองเขาใจ มความตระหนกและยอมรบแนวทางในการบรหารจดการนา จงไดสงเสรมการมสวนรวมในการบรหารจดการนา เชน ใหมการรวมกลมเกษตรกรเปนกลมผใชนา ในการวางแผนการสงนา เกษตรกรแจงความตองการปลกพชดวยตนเอง โดยกรมชลประทานเปนผใหคาแนะนาวา


พนทตามความตอง การนนเหมาะสมหรอไม หากความตองการมากเกนกวาปรมาณนาตนทนทมอย จะขอใหเกษตรกรลดพนทเพาะปลก ซงกลมผใชนาจะตกลงกนเองวาจะลดพนทใด แลวจงนามาทาแผนและขอตกลงการสงนาและรอบเวรการสงนารวมกบเจาหนาทชลประทาน เมอถงฤดสงนากลมผ ใชนาจะบรหารปดเปดประตระบายนาในคลองสงนาเอง ในสวนของการปองกนและบรรเทาอทกภย กมการจดทาสญลกษณสแสดงสถานการณนาและมบอรดเตอนภย เพอใหประชาชนสามารถตดตามและประเมนสถานการณนาไดดวยตนเอง เปนตน

การบรหารจดการนาเพอบรรเทาปญหาอทกภย แบงเปนการบรหารโดยไมใชสงกอสราง ไดแก 1) การพยากรณ สภาพอากาศ นาฝน นาทา และปรมาณนาในอางเกบนาตาง ๆ เพอใชขอมล

ในการแกไขปญหาอยางรวดเรว และทนตอเหตการณ 2) การตดตามสถานการณนาทวมและประมวลผล เพอประเมนสถานการณนารายวน

โดยจดระบบการจดการขอมลอยางมเอกภาพ และสรปสถานการณใหเปนไปในทศทางเดยวกน พรอมรายงานตรงตอผบงคบบญชาอยางรวดเรว

3) การแจงเตอนพนทเสยงภยชมชนเมอง ใหหนวยงานทเกยวของทราบตามความเปนจรง เพอเตรยมการปองกนและใหการชวยเหลอประชาชน

4) การตดสนใจ โดยอาศยขอมลจากการสารวจพนทนาทวมตามความเปนจรง จากการตรวจวดระดบนา ทงในแมนาเจาพระยา ลานาสายรอง และนาในทง พรอมทงอาศยประสบการณทดาเนนการแกไขในอดตมาใชในการแกปญหาและตดสนใจ

5) การประชาสมพนธ อาศยสอประชาสมพนธของหนวยงานทเกยวของ ไดแก เวปไซต และเจาหนาทระดบพนทตอประชาชนโดยตรง ผนวกกบการสอสารผานวทย และโทรทศนของสอภายนอก

และใชสงกอสราง ไดแก 6) อางเกบนา ทาการเกบกกนาและหนวงนาอยางเตมศกยภาพ และทาการระบา ยนา

สวนเกนทเขอนไมสามารถรองรบได ใหสงผลกระทบตอการเกดนาทวมดานลางเขอนนอยทสด 7) ระบบสงนาและกระจายนา โดยทาการเรงรดใหเกดการระบายนา ในระบบชลประทาน

เพอลดยอดนาสงสดในแมนา 8) ระบบคคลองและลานายอย โดยทาการกระจายนา เพอลดยอดนาสงสด ในแมนา และ

รองรบนาหลากจากตอนเหนอ 9) ประตระบายนา และอาคารบงคบนาชลประทาน โดยทาการควบคมและเรงระบายนา

จากพนทนาทวมขง 10) เครองสบนา ใชในการสบนาในพนทนาทวมขงทไมสามารถระบายตามธรรมชาตได ลงส

ระบบแมนา และคคลองตาง ๆ 11) คนปองกนนาทวม โดยทาคนกนนาและเสรมคนกนนาทมอยเดม เพอปองกนพนทเศรษฐกจ

2.1.4 การใชนาในปจจบน 2.1.4.1 การใชนาผวดน ในปจจบนประเทศไทยไดมการเพาะปลกพชฤดแลงเพมมากขนในพนทใกลแหลงนา โดยเฉพาะพนทเกษตรชลประทาน ทาใหมการใชนาเพอการเกษตรเปนปรมาณมาก การเพมขนของประชากร การขยายตวของพนทชมชนเมอง และการพฒนาพนทอตสาหกรรม และพนทเศรษฐกจ ทาใหความตองการใชนาเพมขน โดยมการใชนาในพนทการเกษตรทงในเขตและนอกเขตชลประทาน การใชนาอปโภคบรโภค และอตสาหกรรม สรปไดดงน


1) การใชนาเพอการเกษตร ภาคการเกษตรมปรมาณการใชนามากกวารอยละ 80 ของปรมาณการใชนาทงหมด โดยแบงเปนการใชนา นาผวดนทงในเขตชลประทานและนอกเขตชลประทาน (แสดงการใชนาเพอการเกษตรรายลมนาในตารางท 2-6) ดงน 1.1) พนทเกษตรในเขตชลประทานเปนการใชนาจากอางเกบนาขนาดใหญ กลาง และขนาดเลก ผานระบบชลประทาน หรอสถานสบนา โดยพนทเกษตรในเขตชลประทานจะมการเพาะปลกพช ฤดแลงทมการใชนาเปนปรมาณมาก โดยเฉพาะในพนทโครงการเจาพระยาใหญ ซงพบวา ในเขตชลประทาน ทวประเทศทงสน 30.2 ลานไร ไดจดสรรนาใหไดถงแปลงนา จานวน 65,000 ลานลกบาศกเมตร โดยลมนาทมการจดสรรนาในเขตชลประทานมากทสด ไดแกลมนาเจาพระยา ทาจน นาน ช มล และปง ปจจบน ในพนทโครงการเจาพระยามการเพาะปลกพชฤดแลงมากกวารอยละ 50 ของพนทเพาะปลก ซงเดมในการศกษาวางแผนพฒนากาหนดการปลกพชฤดแลงประมาณรอยละ 30 ทาใหเกดผลกระทบตอปรมาณนาเกบกกในอางเกบนาเขอนภมพลและเขอนสรกต โดยเฉพาะในชวงปนานอยและเปนผลตอการใชนาในกจกรรมตาง ๆ เชน การอปโภคบรโภค การประปา การรกษาระบบนเวศ การคมนาคมทางนา และการผลกดนนาเคม เปนตน

1.2) พนทนอกเขตชลประทาน เปนการ ใชนาฝนโดยตรงเปนสวนใหญ และบางสวน จากการสบนาบาดาลและ นาทาบรเวณพนทใกลเคยง กา รขาดแคลนนาเพอการเกษตรขนกบ ปรมาณนาฝน และการกระจายของฝนในแตละปรวมทงสภาพภมประเทศ ชนดพชและชวงเวลาทปลก พชเหลานโดยเฉพาะพนท ปลกขาว ผก และผลไม จะมความเสยงทจะขาดนาสง กวาพชทปลกพชไรและไมยนตน โดยพนทการเกษตรนอกเขตชลประทาน มทงสน 120 ลานไร ใชนาฝนเปนหลก แต ยงตองการปรมาณนาเพอปองกนผลผลตเสยหายในชวงฝนทงชวง อกประมาณ 48,960 ลานลกบาศกเมตร (คดเฉพาะการปลกฤดฝนเทานน) โดยจากการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบความตองการใชนารายลมนา พบวาลมนาทมความตองการนาเพอการเกษตรนอกเขตชลประทานมากทสด ไดแกลมนา มล โขง (อสาน ) ช ชายฝงทะเลตะวนออก ภาคใตฝงตะวนออก และภาคใตฝงตะวนตก ตามลาดบ 2) การใชนาเพออปโภคบรโภคและการทองเทยว

ปจจบนความตองนาอปโภคบรโภคมความ ตองการ 6,490 ลานลกบาศกเมตร ซงในอนาคตคาดการณความตองการนาในป พ.ศ. 2570 จานวน 8,260 ลานลกบาศกเมตร รายละเอยดดงตารางท 2-7 เนองจากการขยายตวภาคบรการของประเทศ มการขยายตวคอนขางมาก เปนการขยายตวดานการทองเทยว และภาคการคาในระดบทองถนและในระดบภมภาค ทาใหเมองหลกในภมภาค เชน จ .เชยงใหม จ .อดรธาน จ .สงขลา เปนตน และแหลงทองเทยวสาคญทมชอเ สยงตดระดบโลก เชน กรงเทพมหานคร ชายฝงทะเลอนดามน และ เกาะสมย เปนตน มความตองการใชนาเพมขนจากขอมลในป พ.ศ. 2553 นกทองเทยวจากตางประเทศประมาณ 14 ลานคน และนกทองเทยวภายในประเทศประมาณ 80 ลานคน โดยยงคงม การขยายตวอยางตอเนอง และมแนวโนมทจะขยายการทองเทยวบรเวณชายฝงทะเลตะวนตก ใน จ.เพชรบร จ.ประจวบครขนธ และ จ.ชมพร

สาหรบภาคบรการอน ๆ ภาคการคา ทงในประเทศและการคาชายแดน ทาใหเมองหลกและเมองคาชายแดนมการขยายตว เชน ภาคเหนอ ใน จ.เชยงใหม จ.เชยงราย จ.พษณโลก และ จ.ตาก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ใน จ.อดรธาน จ.นครราชสมา และ จ.มกดาหาร ภาคกลาง ในกรงเทพมหานคร จ.นครสวรรค จ.ชลบร จ.ระยอง และภาคใต ใน จ.สราษฎรธานสงขลา และ จ.ภเกต


รปท 2-5 แผนทแสดงอางเกบนาและพนทชลประทานในลมนาตาง ๆ ของประเทศไทย



ตารางท 2-6 การใชนาเพอการเกษตร รายลมนา

(หนวย : ลานลกบาศกเมตร)

หมายเหต : 1 เปนนาทจดสรรได จากโครงการพฒนาแหลงนา ในเขตชลประทาน ตามทมการเพาะปลกจรง

2 เปนความตองการนาเพอการเกษตร คดเฉพาะการปลกในฤดฝน เทานน

ทมา : กรมชลประทาน, 2557 และกรมทรพยากรนา, 2557

ฝน แลง

01 สาละวน 11,419 8,108 3,312 29 227 343 02 โขง (เหนอ) 6,522 5,707 815 105 683 945 02 โขง (อสาน) 30,642 26,812 3,830 885 1,969 4,913 03 กก 4,264 3,168 1,096 110 999 504 04 ช 16,405 12,697 3,707 5,573 4,989 4,168 05 มล 29,172 22,929 6,243 5,103 4,444 8,392 06 ปง 11,187 6,880 4,307 14,266 4,396 1,748 07 วง 1,874 1,580 294 499 670 224 08 ยม 5,261 4,130 1,131 472 3,089 1,850 09 นาน 17,454 11,991 5,463 10,503 6,017 2,206 10 เจาพระยา 4,225 2,746 1,479 168 10,933 964 11 สะแกกรง 1,479 1,329 151 239 600 665 12 ปาสก 5,096 4,215 882 1,195 2,001 1,631 13 ทาจน 3,247 2,013 1,234 412 7,019 958 14 แมกลอง 22,139 13,837 8,302 27,064 4,057 2,044 15 ปราจนบร 8,544 6,237 2,307 178 1,207 266 16 บางปะกง 3,441 3,177 264 683 3,456 806 17 โตนเลสาป 2,442 2,019 422 145 174 639 18 ชายฝงทะเลตะวนออก 18,242 14,119 4,123 1,170 726 3,910 19 เพชรบร 2,946 2,136 810 804 1,246 346 20 ชายฝงทะเลตะวนตก 4,046 2,545 1,501 755 1,067 1,517 21 ภาคใตฝงตะวนออก 28,204 11,874 16,330 359 3,152 3,528 22 ตาป 14,239 8,216 6,023 5,895 207 1,981 23 ทะเลสาบสงขลา 4,448 1,414 3,034 146 1,307 1,060 24 ปตตาน 3,462 1,402 2,060 1,418 79 490 25 ภาคใตฝงตะวนตก 24,827 17,032 7,796 571 284 2,864 รวม 285,227 198,312 86,915 78,747 64,999 48,961

ปรมาณแหลงเกบนาทกประเภทลมนา

นาทาธรรมชาต

นาทาธรรมชาต นาทจดสรรเพอการชลประทาน

ความตองการเกษตรนอกเขตชลประทาน

1 2


ตารางท 2-7 ความตองการใชนาอปโภคบรโภคและการทองเทยวปจจบนและอนาคต

(หนวย : ลานลกบาศกเมตร)

ปจจบนพ.ศ. 2557 พ.ศ. 2560 พ.ศ. 2565 พ.ศ. 2570

01 สาละวน 28.71 29.78 34.95 37.83 02 โขง (เหนอ) 74.38 76.39 83.35 91.84 02 โขง (อสาน) 338.84 348.01 379.70 418.37 03 กก 74.33 75.95 81.45 87.57 04 ช 518.47 529.80 566.38 605.27 05 มล 625.79 637.33 679.92 728.72 06 ปง 245.79 255.58 280.90 329.97 07 วง 57.96 58.87 61.79 65.11 08 ยม 71.65 75.83 79.72 151.30 09 นาน 143.99 174.66 159.20 274.44 10 เจาพระยา 2,317.76 2,415.53 2,574.81 2,790.15 11 สะแกกรง 18.23 18.89 19.54 33.63 12 ปาสก 106.71 112.03 118.69 177.85 13 ทาจน 336.05 343.28 355.23 387.21 14 แมกลอง 133.86 138.36 155.17 172.58 15 ปราจนบร 50.10 70.10 61.74 85.59 16 บางปะกง 143.41 151.35 180.55 206.72 17 โตนเลสาป 23.50 24.13 26.97 30.08 18 ชายฝงทะเลตะวนออก 408.60 430.05 500.06 576.09 19 เพชรบร 39.12 40.05 43.12 46.35 20 ชายฝงทะเลตะวนตก 43.75 45.39 50.98 57.74 21 ภาคใตฝงตะวนออก 232.03 235.37 261.98 290.52 22 ตาป 80.81 83.69 94.18 104.86 23 ทะเลสาบสงขลา 139.41 140.94 213.07 177.67 24 ปตตาน 31.37 31.14 33.52 36.23 25 ภาคใตฝงตะวนตก 204.55 214.94 251.14 296.32

รวม 6,489.15 6,757.43 7,348.11 8,260.02

อนาคตลมนา

หมายเหต : 1. ความตองการใชนาขององคกรปกครองสวนทองถน คด 120 ลตร/คน/วน 2. ความตองการใชนาประเมนครอบคลมการทองเทยว 3. การประเมนความตองการใชนาในอนาคตของ การประปาสวนภมภาคใชสถตขอมลยอนหลง 5 ป 4. ปจจบนการประปาสวนภมภาคใหบรการในเขตเทศบาลตาง ๆ และไดวางแผนขยายเขตใหบรการเขาไปในพนทของ องคกรปกครองสวนทองถน 5. ความตองการใชนาในป พ.ศ. 2557 ของการประปาสวนภมภาคอยทประมาณ 1,500 ลานลกบาศกเมตร โดยมสดสวนบรการประมาณ รอยละ 70 ของพนท 6. กาลงการผลตของการประปานครหลวง ในป พ.ศ. 2557 อยทประมาณ 1,804 ลานลกบาศกเมตร

ทมา : กรมชลประทาน, 2557 กรมทรพยากรนา, 2557 และการประปาสวนภมภาค, 2557


ในการจดหานาเพอภาคบร การการทองเทยว และเมองหลก สวนใหญจะดาเนนการรวมกบการจดหานาเพอการอปโภคบรโภค แตในพนทหรอ เมองหลกทมภาคการทองเทยว ภาคการคา และ เปนศนยกลางของภมภาค จะมประชากรแฝงและกจกรรมการใชนาเพมมากขนจากการใชนาเพออปโภคบรโภคตามปกต ซงจะตองวางแผนรองรบในสวนนเพอรองรบการขยายตวในอนาคต

3) การใชนาเพออตสาหกรรม : การใชภาคอตสาหกรรมของประเทศ มมลคาการผลต ในภาคกลาง คดเปนสดสวนสงถง รอยละ 7 ของมลคารวมทงประเทศ โดยโรงงานและกลมอตสาหกรรม มพนทหลก คอ กรงเทพมหานคร และ จงหวดใกลเคยง และพนทในภาคตะวนออกซงเปนพนทอตสาหกรรมหลกของประเทศ สาหรบในภาคอน ๆ อตสาหกรรมสวนใหญเปนอตสาหกรรมตอเนองจากภาคเกษตรและการผลตเพอใชในพนท โดยเรมมอตสาหกรรมประเภทรวมกลมในภมภาค เชน นคมอตสาหกรรมท จ.ลาพน จ.นครราชสมา และ จ.สงขลา เปนตน สรปสถานการณ ดวยความตองการใชนา ดงน

(3.1) กลมอตสาหกรรมบรเวณกรงเทพมหานคร และพนทโดยรอบมทงการรวมกลมเปนนคมอตสาหกรรม และทตงกระจายอยในพนทจากการประเมนการใชนาของโรงงานประเภทตาง ๆ มความตองการใชนารวมประมาณ ปละ 1,500 ลานลกบาศกเมตร โดยการใชนาสวนใหญ ภาคเอกชนจะเปนผจดหานาเองโดยใชนาบาดาลเปนสวนใหญ และเปลยนมาใชนาประปาในพนทบรการของการประปาครอบคลมสาหรบนคมอตสาหกรรมทตงอยในภาคกลางสวนใหญจะใชนาจากนาบาดาล แตในปจจบนนคมอตสาหกรรมใน จ.พระนครศรอยธยาและ จ.ปทมธาน ไดเปลยนเปนใชนาจากลานาธรรมชาต ทาใหตองมแหลงเกบนาทจะระบายนามาใหเพยงพอในชวงฤดแลง

(3.2) กลมอ ตสาหกรรมในภาคตะวนออก มพนทอตสาหกรรมขนาดใหญอยทงใน จ.ชลบร และ จ.ระยอง มการพฒนาแหลงนาทงอางเกบนาขนาดใหญ ขนาดกลาง และการสบและผนนาจากแมนาสาหรบรองรบภาคอตสาหกรรมและมระบบทอสงนาดบ ซงสงเพอการอปโภค บรโภค ทองเทยวและอตสาหกรรม จากการประเมนการใชนาทกประเภทมความตองการใชนารวมประมาณปละ 275 ลานลกบาศกเมตร โดยการใชนาของนคมอตสาหกรรมสวนใหญใน จ.ชลบร และจ.ระยอง รวมทงนาอปโภคบรโภคและการทองเทยวจะใชนาจากอางเกบนาและระบบทอสงนา โดยระบบทงหมดในปฝนปกตสามารถรองรบความตองการใชนาเพยงพอแตมโอกาสขาดแคลนนาในปแลงได เนองจากคาเฉลยของนาตนทนทในแตละปใกลเคยงกบปรมาณความตองการนา แนวโนมการขยายตวของอตสาหกรรม และการทองเทยวยงคงเพมขน ทาใหถาไมสามารถจดหานาตนทนเพมขนไดจะเกดการขาดแคลนนารนแรงในอนาคต สาหรบในพนทอน ๆ พนทอตสาหกรรมจะจดหานาเองโดยใชนาจากลานาธรรมชาต และการสารองไวใชในฤดแลง

ปจจบนภาคอตสาหกรรมมความตองการ 4,206 ลานลกบาศกเมตร เมอประเมนความตองการใชนาในอนาคตครอบคลมนคม อตสาหกรรมและเขต เศรษฐกจพเศษ พบวาความตองการนาในป พ.ศ. 2570 จานวน 7,515 ลานลกบาศกเมตร ดงแสดงตารางท 2-8 ลมนาทมความตองการสง ไดแก ลมนาเจาพระยา ทาจน และชายฝงทะเลตะวนออก ตามลาดบ


ตารางท 2-8 ความตองการนาใชนาภาคอตสาหกรรมปจจบนและอนาคต (หนวย : ลานลกบาศกเมตร)

หมายเหต 1. ขอมลความตองการใชนาอตสาหกรรมของกรมโรงงานอตสาหกรรม และการนคมอตสาหกรรม 2. ประเมนความตองการใชนาในอนาคตจากอตราการเจรญเตบโตทางอตสาหกรรมรอยละ 4.5 (สานกงานคณะกรรมการ พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต) และความตองการใชนาของนคมเขตเศรษฐกจพเศษ (คณะกรรมการรวมภาครฐและ เอกชนเพอแกไขปญหาทางเศรษฐกจ)

พ.ศ. 2557 พ.ศ. 2560 พ.ศ. 2565 พ.ศ. 257001 สาละวน 1.03 3.73 15.78 16.14 02 โขง (เหนอ) 3.61 4.12 10.25 11.51 02 โขง (อสาน) 38.60 45.28 65.07 78.58 03 กก 10.94 12.48 15.55 19.38 04 ช 60.39 68.92 89.72 110.86 05 มล 181.88 207.56 267.60 331.27 06 ปง 101.16 115.44 147.69 183.11 07 วง 24.95 28.47 35.48 44.22 08 ยม 17.99 20.53 25.58 31.88 09 นาน 9.29 10.60 13.22 16.47 10 เจาพระยา 1,944.83 2,219.37 2,765.74 3,446.62 11 สะแกกรง 2.35 2.68 3.34 4.16 12 ปาสก 50.78 57.95 76.05 93.82 13 ทาจน 762.38 870.01 1,084.18 1,351.09 14 แมกลอง 257.24 293.55 367.10 457.16 15 ปราจนบร 71.64 81.75 101.88 126.96 16 บางปะกง 66.49 75.87 94.55 117.83 17 โตนเลสาป 6.26 8.42 12.74 14.93 18 ชายฝงทะเลตะวนออก 455.84 521.46 652.08 811.67 19 เพชรบร 23.48 26.79 33.39 41.60 20 ชายฝงทะเลตะวนตก 18.92 21.59 26.90 33.52 21 ภาคใตฝงตะวนออก 17.28 19.72 24.57 30.62 22 ตาป 21.97 25.08 31.25 38.94 23 ทะเลสาบสงขลา 41.57 48.71 60.39 74.95 24 ปตตาน 4.37 4.98 6.21 7.74 25 ภาคใตฝงตะวนตก 11.17 12.75 15.88 19.79

รวม 4,206.41 4,807.82 6,042.19 7,514.83

ปจจบน อนาคตลมนา


4) การใชนาเพอรกษาระบบนเวศ การประเมนปรมาณความตองการนาเพอการรกษาระบบนเวศ ไดทาการประเมน

จากความตองการปรมาณนาตาสดเพอรกษาระบบนเวศนทายนา มไดรวมถงความตองการของกจกรรมตาง ๆ ทอยดานทายนา เชน การอปโภคบรโภค การเกษตรกรรม การอตสาหกรรม และอน ๆ เปนตน โดยพจารณาจากปรมาณนาทาเฉลยรายเดอนทมคาตาทสดของลมนา แลวคานวณเปนปรมาณนาทตองการทงฤดแลง โดยพบวาปรมาณนาตาสดทใชรกษาระบบนเวศ ทงประเทศ ประมาณ 27,090 ลานลกบาศกเมตร (ในชวงฤดแลง ) หรอรอยละ 57 ของปรมาณนาทาทงฤดแลง ซงลมนาทมความตองการเพอรกษาระบบนเวศสงทสด ไดแก ลมนาแมกลอง ภาคใตฝงตะวนออก นาน และปง ตามลาดบ

โดยสรป จากการวเคราะหสมดลของนาตนทนกบการใชนา ในภาพรวม ความตองการนารวมทงประเทศ ประมาณ 151,750 ลานลกบาศกเมตร (รวมนาเพอรกษาระบบนเวศ ) สามารถเขาถงแหลงนาในรปแบบตาง ๆ อาท แหลงเกบกกนา อาคารพฒนาแหลงนา แหลงนา/ลานาธรรมชาต และนาบาดาล เปนตน จานวน 102,140 ลานลกบาศกเมตร ยงไมสามารถจดสรรนาใหกบพนทการเกษตรนอกเขตชลประทาน และนาอปโภคบางสวนอกประมาณ 49,610 ลานลกบาศกเมตร

ดงนนในการพจารณาศกยภาพ การพฒนาแหลงกกเกบนาใหมเพมขน เพอเพมผลผลตในภาคการเกษตรและภาคอตสาหกรรม และการบรรเทาอทกภย ควรพจาณาจากศกยภาพและขอจากด ทางอทกศาสตร และทางภมสงคม ของพนท โดยพจารณาใหสอดคลองกบสภาพปญหา ตามปรมาณการขาดแคลนนา หรอปรมาณนาสวนเกนททาใหเกดนาทวม ดงน

1) ศกยภาพทางอทกศาสตร : พจารณาจากปรมาณนาทาในฤดฝน ทเหลอจากความตองการพนฐาน ไดแก ความตองการนาเพอการอปโภคบรโภค การทองเทยว อตสาหกรรม ปศสตว รกษาระบบนเวศ พบวา ทงประเทศมศกยภาพนาทเ หลอในฤดฝน ทยงไมสามารถควบคมได 140,220 ลานลกบาศกเมตร ดงแสดงตารางท 2-9 ซงในภาพรวมเสมอนวาปรมาณนามความเพยงพอตอความตองการทงหมด แตเมอวเคราะหเปนรายลมนา แลวพบวา บางพนท หรอบางเวลา มปรมาณ นาทาไม เพยงพอทจะ นามาพฒนาใหสนองตอบความตองการในกลมลมนาได

2) พจารณาจากความเหมาะสมทางภมประเทศ และขอจากดของการตงถนฐานของประชาชน

จากการพจารณา ศกยภาพ ขอจากด และตามสภาพปญหา ดงกลาว สรปไดวา เปาหมายในการพฒนา แหลงเกบกกไดเพมขน 18,900 ลานลกบาศกเมตร อยางไรกตาม ยงมเงอนไขอน ทอาจทาใหศกยภาพของการพฒนาแหลงเกบกกนา ลดลงไปตามขอจากด ไดแก ผลกระทบตอพนทอนรกษตาง ๆ วถชวตชมชนของผไดรบผลกระทบจากการพฒนา เปนตน


ตารางท 2-9 ศกยภาพนาตนทน และนาทจะไปใชประโยชนได (หนวย : ลานลกบาศกเมตร)

หมายเหต : 1 คอ นาในสวนทดงมาใชไดจากแหลงนาตนทนตางๆ ไดแก อาคารชลประทาน การสบนา ทงผวดนและใตดน

2 คอ ความตองการทงหมด หกลบดวยนาทนามาใชไดแลว

3 เปนความตองการนาอปโภค รวมอตสาหกรรมทเพมขนในอนาคต

4 เปนนาทาทเหลอในฤดฝน หกความตองการพนฐานในอนาคต และความตองการนาเพอรกษาระบบนเวศ

ทมา : กรมชลประทาน, 2557 และกรมทรพยากรนา, 2557

01 สาละวน 11,419 1,286 600 1,540 346 24 5,935 02 โขง (เหนอ) 6,522 377 1,700 1,126 952 24 5,485 02 โขง (อสาน) 30,642 1,719 7,265 4,037 4,948 121 22,925 03 กก 4,264 396 1,589 1,473 512 22 2,308 04 ช 16,405 550 9,736 6,065 4,220 137 8,191 05 มล 29,172 309 13,644 5,499 8,455 252 14,123 06 ปง 11,187 2,412 6,490 7,130 1,772 166 2,367 07 วง 1,874 108 977 856 229 26 1,384 08 ยม 5,261 160 5,029 3,331 1,857 94 3,242 09 นาน 17,454 2,716 8,376 8,872 2,221 138 4,732 10 เจาพระยา 4,225 478 16,159 15,442 1,196 1,974 136 11 สะแกกรง 1,479 9 1,286 628 667 17 1,256 12 ปาสก 5,096 271 3,790 2,419 1,642 114 1,690 13 ทาจน 3,247 331 9,076 8,414 992 640 - 14 แมกลอง 22,139 5,406 6,493 9,840 2,058 239 6,336 15 ปราจนบร 8,544 1,003 1,595 2,326 271 91 2,718 16 บางปะกง 3,441 42 4,472 3,694 820 115 2,944 17 โตนเลสาป 2,442 151 843 352 641 15 1,317 18 ชายฝงทะเลตะวนออก 18,242 942 5,500 2,492 3,951 523 10,691 19 เพชรบร 2,946 407 1,655 1,711 350 25 1,535 20 ชายฝงทะเลตะวนตก 4,046 232 2,647 1,357 1,521 29 1,018 21 ภาคใตฝงตะวนออก 28,204 3,060 6,929 6,438 3,551 81 15,058 22 ตาป 14,239 1,390 2,291 1,692 1,989 41 6,502 23 ทะเลสาบสงขลา 4,448 669 2,548 2,143 1,074 72 2,506 24 ปตตาน 3,462 771 605 883 493 8 1,453 25 ภาคใตฝงตะวนตก 24,827 1,899 3,363 2,378 2,884 100 14,503 รวม 285,227 27,093 124,655 102,139 49,610 5,088 140,221

ความตองการนา

(ไมรวมนเวศ)ลมนา

นาทาธรรมชาต

นาทนามาใชได

แลว

นาทตองจดหาเพมเตม

ตองการนาพนฐานทเพมขนในอนาคต

ศกยภาพนาทเหลอฤดฝน

ความตองการนาเพอรกษาระบบนเวศ

1 2 3 4


2.1.4.2 การใชนาบาดาล การใชนาบาดาลในประเทศไทยมทงการใชนาในดานอปโภค- บรโภค เกษตรกรรม และ

อตสาหกรรม โดยมจานวนบอนาบาดาลและบอนาตนรวมทงประเทศ 2.4 ลานบอ แยกเปนบอนาบาดาล 0.9 ลานบอ และบอนาตน 1.49 ลานบอ (ขอมลพนฐานระดบหมบาน (กชช.2ค.), 2548) ในป พ.ศ. 2547 พบวามปรมาณการใชนาทงหมด 9,632 ลานลกบาศกเมตร เมอพจารณาเปนรายภาคพบวา มการใชนามากทสดในภาคเหนอประมาณปละ 5,158 ลานลกบาศกเมตร โดยใชนาในดานเกษตรกรรมปละ 4,534 ลานลกบาศกเมตร และภาคตะวนออกมการใชนาบาดาลนอยทสดคอ ปละ 172 ลานลกบาศกเมตร เมอพจารณาถงประเภทกจกรรมการใชนาพบวา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมการใชนาบาดาลในดานอปโภค- บรโภคมากทสดคอ ปละ 234 ลานลกบาศกเมตร และภาคกลางมการใชนาบาดาลในดานอตสาหกรรมมากทสด ปละ 2,658 ลานลกบาศกเมตร

2.1.5 สภาพปญหาดานทรพยากรนา ปญหาดานทรพยากรนา เชน ภยแลงหรอการขาดแคลนนา อทกภย และนาเสย เกดขนเนองจากสาเหตตาง ๆ ทงในดานปรมาณนาฝนทไมเพยงพอหรอมากเกนไป การบกรกพนทปา ทางนา และแหลงนาสาธารณะ การเพมขนของประชากรและขยายตวของช มชนเมอง การพฒนาพนทเศรษฐกจ การขยายตวดานอตสาหกรรม การทองเทยวพเศษ การปลกพชทไมเหมาะสมทางสภาพดนและนา การสรางสงกดขวางทางนา การปลอยมลพษลงสแมนาลาคลอง การขาดแหลงเกบกกนาตนทนเพยงพอ และการบรหารจดการไมมประสทธภาพเพยงพอ เปนตน กอใหเกดประเดนปญหาการขาดแคลนนา อทกภย คณภาพ ในพนทตาง ๆ ของประเทศ สรปไดดงน

2.1.5.1 ปญหาการขาดแคลนนา ในรอบ 40 ปทผานมา ประเทศไทยประสบปญหาภยแลงหลายครง คอ ป พ .ศ. 2510, 2511, 2515, 2520, 2522, 2529, 2530, 2533, 2537, 2542, 2545 และ พ.ศ. 2548 กอใหเกดผลกระทบตอรายไดของเกษตร และความเสยหายท างเศรษฐกจของประเทศเปนอยางมาก ทงทางดานเกษตรกรรม และอตสาหกรรม ทตองอาศยผลผลตทางการเกษตรเปนวตถดบ ภยแลงครงรนแรงทเกดขนในป พ .ศ. 2522, 2537 และ พ.ศ. 2542 เกดเปนบรเวณกวางในเกอบทกภาคของประเทศ ปจจบน มพนทแลงซาซากเพมมากขน อนมสาเหตมาจากฝนตกนอยกวาปกต หรอฝนตกไมเปนไปตามฤดกาล ซงพนทเสยงภยแลงในระดบตาง ๆ ขนอยกบสภาพภมประเทศ สภาพดน ปรมาณฝน เชน พนทเสยงภยแลงรนแ รง เปนพนททมฝนตกมปรมาณนอยกวา ปละ 1,000 มลลเมตร สภาพดนไมอมนา และขาดแหลงเกบกกนา ทาใหเกดภยแลงซาซาก และมความรนแรงเพมขนทกป ในขณะทบางพนทมอางเกบนาขนาดใหญ และขนาดกลาง ทาใหสามารถบรรเทาปรมาณปญหาภยแลงไดระดบหนง เชน ภาคเหนอและภาคกลาง และในบาง พนทมปรมาณฝนมากทาใหมปญหาภยแลงนอย โดยเฉพาะภาคใตฝงตะวนตก จากสภาพพนทตาง ๆ สามารถจาแนก พนทเสยงภยแลงในระดบรนแรง ปานกลาง และนอย ดงแสดงใน ตารางท 2-10 (แสดงรายละเอยด นยาม และขอกาหนดการวเคราะห ดงภาคผนวก ก) สรปแยกไดดงน

ระดบ 3 หรอระดบรนแรง เกดมากกวา 6 ครง/ 10 ป พนทแลงระดบน โดยสวนใหญเปนพนทปลกออยและนาขาว ซงพชพรรณทงสองมระดบการใชนาทมาก รวมถงพนทเปนดนทมการระบายนาดมาก การเกบกกนาไมด พบบรเวณใน จ.แพร จ.สโขทย จ.นครราชสมา จ.บรรมย จ.รอยเอด จ.ศรสะเกษ เปนตน ระดบ 2 หรอระดบปานกลาง เกด 4-5 ครง/ 10 ป พนทแลงซาซากระดบนเกดจากการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม กอใหเกดภยธรรมชาต ไดแก ปรากฏการณเรอนกระจก ปรากฏการณเอลนโญ ความผดปกตของรองมรสม พนทเกดภยแลงในบางพนทของ จ.นครสวรรค จ.สพรรณบร จ.อทยธาน จ.พษณโลก


ในพนทลมนาวงทอง จ.ตาก จ.กาแพงเพชร จ.ชยภม จ.ศรสะเกษ จ.ขอนแกน จ.จนทบร จ.ชลบร จ.ระยอง จ.ปราจนบร จ.สระแกว จ.ราชบร จ.เพชรบร จ.ประจวบครขนธ เปนตน

ระดบ 1 หรอ ระดบนอย เกดนอยกวา 3 ครง/ 10 ป พนทแลงซาซากระดบนเกดจากสาเหตฝนตกนอยหรอไมตกตามฤดกาล กอใหเกดปญหาภยแลง เปนชวงปกตของฤดกาลในประเทศไทย สวนใหญพบบรเวณพนทจงหวดภาคเหนอและภาคกลางทมแหลงนาขนาดใหญ ขนาดกลาง และพนทภาคใต

จากการสงเคราะหพนท แลงดงกลาว จะทาใหสามารถกาหนด พนทเปาหมายในการแกไขปญหาการขาดแคลนนาหรอนาแลงดานการเกษตร ได เพอใหสอดคลองกบทรพยากรนาทมอยจากดและแตกตางกนในแตละลมนา โดยการจดทาแผนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนา ในครงนพจารณาพนทเปาหมายเปน 3 กรณ ดงน

กรณท 1 พนทเปาหมาย คอ พนทแลงซาซากระดบ 2 และ 3 ซงเปนขอมลจากกรมพฒนาทดน ป พ.ศ. 2556 มพนทประมาณ 26.8 ลานไร

กรณท 2 พนทเปาหมาย คอ พนทเกษตรกรรมทวทงประเทศ จากขอมลของสานกงานเศรษฐกจการเกษตร ในป พ.ศ. 2554 มพนทประมาณ 149 ลานไร

กรณท 3 พนทเปาหมาย คอ พนทศกยภาพการเกษตร (ขอมลกรมชลประทาน ป พ.ศ. 2542) ซงอยนอกเขตพนทชลประทานทกรมชลประทานไดพฒนาไปแลว (พฒนาแลวประมาณ 30 ลานไร แยกเปนพนทศกยภาพ 18 ลานไร และนอกพนทศกยภาพ 12 ลานไร) ทงสนประมาณ 42 ลานไร

ตารางท 2-10 ผลการวเคราะหพนทแลงซาซากดานเกษตรกรรมทงประเทศ หนวย : ลานไร

พนทเปาหมายในการวเคราะหปญหา พนทเสยงภยแลงซาซาก

ระดบ 3 ระดบ 2 ระดบ 1

พนทแลงซาซาก 4.7 22.1 28.0

พนทเกษตรกรรม (149 ลานไร) 3.6 17.7 19.1 พนทศกยภาพในการพฒนาเปนพนทชลประทานทยงไมไดพฒนา (42 ลานไร)

1.5

7.2 7.1

ทมา : กรมพฒนาทดน, 2557 และกรมชลประทาน, 2557

สถานการณขาดแคลนนาอตสาหกรรมตงแตอดตถงปจจบนและแนวโนมในอนาคต แหลงนาดบสาหรบภาคอตสาหกรรมทงในและนอกเขตนคม อตสาหกรรม มทงจากระบบ

ประปาของการประปาสวนภมภาค การประปานครหลวง และระบบประปาทองถน รวมไปถงการจดหาแหลงนาดบของผประกอบการเอง โดยเฉพาะในเขตนคมอตสาหกรรม เชน ใชนาบาดาล มแหลงกกเกบนาของตนเอง ทาใหสถานการณการขาดแคลนนาภาคอตสาหกรรมยงไมชดเจนนก อยางไรกตาม เคยเกดเหตการณขาดแคลนนาทรนแรงเมอป พ.ศ. 2548 ในภาคตะวนออกจนนคมอตสาหกรรมใน จ.ระยอง ไดแกนคมอตสาหกรรมมาบตาพด นคมอตสาหกรรมอสเทรนซบอรด ตลอดจนอ ตสาหกรรมขนาดใหญในพนทเกดภาวะขาดนาขนวกฤต สวนนคมอตสาหกรรมในพนท จ .ชลบร และ จ .ฉะเชงเทรา เกดภาวะขาดนารนแรง นอกจากนยงมนคมอตสาหกรรมบางสวนทยงคงมความสมเสยงตอการขาดแคลนนาไดแก นคมอตสาหกรรมภาคเหนอ จ.ลาพน ซงใชนาจากแมนาแมกวง รวมกบภาคการเกษตรและอปโภคบรโภคซงมแนวโนมขยายตวอยางรวดเรว


สาหรบปญหาการขาดแคลนนาเพอการอปโภค บรโภค ไดนาขอมลพนฐานระดบหมบาน (กชช .2ค.) จากกรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย จากจานวนหมบานทงประเทศไทยมหมบานในป พ.ศ. 2556 ทงหมด 70,372 หมบาน 8,683,728 ครวเรอน พบวาปญหาหมบานทไมมระบบประปา แสดงไดดงตารางท 2-11 (แสดงรายละเอยด นยาม และขอกาหนดการวเคราะห ดงภาคผนวก ก)

ตารางท 2-11 จานวนหมบานทไมมระบบประปาซาซากรายภาค

ภาค จานวนหมบาน

ทไมมระบบประปา ป พ.ศ. 2556

แบบสารวจ online กรมทรพยากรนา

หมบานซาซาก ทไมมระบบประปา

ภาคเหนอ 1,464 1,181 55

ภาคกลาง 829 240 208

ภาคตะวนออก 718 361 843

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 3,556 2,221 246

ภาคใต 1,293 856 286

รวม 7,860 4,859 1,638

ทมา : กรมการพฒนาชมชน, 2557 และกรมทรพยากรนา, 2557


ทมา : การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย (2557)

รปท 2-6 พนทเสยงภยแลงซาซาก

ทมา : กรมพฒนาทดน, 2548-2556


2.1.5.2 ปญหาอทกภย ในรอบ 30 ปทผานมา ประเทศไทยไดประสบปญหา นาทวมเกอบทกจงหวดของประเทศถง 13 ครง ในปตาง ๆ ดงน ป พ.ศ. 2515, 2518, 2521, 2513, 2526, 2532, 2538, 2544, 2545, 2548, 2549, 2553 และ พ.ศ. 2554 โดยมอทกภยในลมนาเจาพระยาทมความรนแรงถง 8 ครง คอ ป พ .ศ. 2518, 2526, 2538, 2545, 2548, 2549, 2553 และ พ.ศ. 2554 ตามลาดบ กอใหเกดความเสยหายตอชวต ทรพยสน และเศรษฐกจของประเทศมากมายมหาศาลดงเชนป พ.ศ. 2554 มความเสยหายทางเศรษฐกจเปนมลคา 1.44 ลานลานบาท สาเหตการเกดอทกภย ป พ.ศ. 2554 สามารถสรปถงสาเหตหลกของเหตการณได 2 สาเหตหลก คอ 1) จากธรรมชาต และ 2) จากการกระทาของมนษย

สาเหตจากธรรมชาต ไดแก 1) การเปลยนแปลง สภาพอากาศ : สงผลใหมปร มาณฝนตกมาก ตงแตเดอนมถนายน-

ตลาคม พ.ศ. 2554 ซงสงกวาคาเฉลยประมาณ รอยละ 39 ในพนทภาคเหนอ และ สงกวาคาเฉลยประมาณรอยละ 22 ในภาคกลางโดยไดรบอทธพลจากพายโซนรอน ไหหมา นกเตน ไหถาง เนสาด นาลแก และรองความกดอากาศตากาลงแรงทพาดผานภาคเหนอ 3 ชวงระหวางวนท 10-12, 15-19 สงหาคม และ 8-12 กนยายน พ.ศ. 2554

2) ปรมาณนานาทามากกวาคาปกต : ปรมาณนาสงสดทไหลตอเนองตงแตเดอนสงหาคม-กลางเดอนตลาคม พ.ศ. 2554 และมารวมกนท จ .นครสวรรค ซงมปรมาณนาสงสด 4,686 ลกบาศกเมตร ตอวนาท และมปรมาณนาไหลผาน 36,961 ลานลกบาศกเมตร มากกวาป พ.ศ. 2538 ถง 9,890 ลานลกบาศกเมตร

3) ลกษณะทางกายภาพและสภาพภมประเทศ 3.1) สภาพพนทลมนาภาคกลางสวนใหญ เปนพนทเสยง ตอการเกดนาทวม ประกอบกบ

สภาพภมประเทศตอนบนของพนทลมนามความลาดเทมาก สวนตอนลางเปนพนทลมตา เออตอการเกดนาทวมขง

3.2) สภาพลานาตอนบนของพนทลมนามความกวางมากกวาลานาตอนลาง ซงไมเออตอการระบายนา ทาใหนาทวมขงในพนทตอนกลางเปนระยะเวลานาน

สาเหตจากมนษย ไดแก 1) การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน : สภาพการใชประโยชนทดนเปลยนแปลงไปจากอดต

อาท พนทปาไมเปลยนเปนชมชน พนทเกษตรกรรมเปลยนเปนเขตอตสาหกรรมและหมบานบานจดสรร ทาใหพนทรองรบนาทวมตามธรรมชาต หรอ แกมลง ซงเปนพนทเกษตรกรรม มไมเพยงพอทจะรองรบปรมาณนาจานวนมากได

2) การบรหารจดการนาดานการพฒนาแหลงนา 2.1) ศกยภาพ ของโครงการพฒนาแหลงนา เพอ การเกบกกนา ชวงนาหลาก ไมเพยงพอ

และไมสามารถรองรบปรมาณนาหลากปรมาณมากกวาคาปกตได 2.2) เครองมอทใชในการบรหารจดการนาไมสามารถใชการไดตามตองการในชวงเวลานาหลาก

และไมเพยงพอตอความตองการ อาท ประตระบายนา อาคารบงคบนา และเครองสบนาซงเปนขอจากดในสถานการณปจจบนแตสอดคลองกบสถานการณในอดต 50 ปทผานมา


3) การสรางระบบปองกนตนเอง 3.1) บคคล/ชมชน/เมอง ทาคนกนนาปองกนตนเอง ตลอดชวงลานา นาจงระบายไดชา

และทวมขงเปนเวลานาน 3.2) การสบนาออกจากพนทในแนวคนกนนา ทาใหไปเพมปรมาณนาในพนทอน

4) การขยายตวของชมชน/เศรษฐกจ 4.1) สรางชมชน บนพนทนาทวมขงในอดต 4.2) การขยายตวของชมชนมการกอสราง ระบบสาธารณปโภค ถนน รกลาและกดขวางทางนา

และการไหลของนาตามธรรมชาต

สาหรบการ แบงพนทการเกดปญหานาหลาก นาทวม และพนทเศรษฐกจทเกดสภาวะวกฤตจากอทกภย เพอการวเคราะหระดบความรนแรง (ดงแสดงใน รปท 2-7) จาแนกไดดงน

1) พนทวกฤตพนทนาหลากดนถลม จากแผนทพนทวกฤตอทกภยไดจาแนกพนทเสยงภยนาหลาก-ดนถลม สวนใหญจะเปนพนทลาดเชงเขา ครอบคลมพนทรวมทงสน 6,042 หมบาน

2) พนทวกฤตพนทเกษตรกรรม พนทเสยงอทกภยไดมการวเคราะหความรนแรงของการเกดนาทวมของแตละจงหวด โดยพจารณาจากพนทนาทวมจากนาปาไหลหลาก พนทนาทวมในพนทเกษตร ความถของการเกดอทกภยนาทวมขงในรอบ 10 ป และมลคาความเสยหายจากอทกภยทไดรบ

จงหวดทจดอยในระดบ วกฤตมากม 12 จงหวด ไดแก จ.เชยงราย จ.เชยงใหม จ.นครสวรรค จ.พะเยา จ.พจตร จ.พษณโลก จ.ลาพน จ.สโขทย จ.จนทบร จ.นครนายก จ.ปราจนบร และ จ.ตรง จงหวดทอยในระดบวกฤตปานกลางม 29 จงหวด ไดแก จ.เพชรบรณ จ.แพร จ.แมฮองสอน จ.ลาปาง จ.อตรดตถ จ.กาฬสนธ จ.ขอนแกน จ.ชยภม จ.ยโสธร จ.รอยเอด จ.เลย จ.อบลราชธาน จ.อดรธาน จ.นนทบร จ.พระนครศรอยธยา จ.ลพบร จ.สงหบร จ.อางทอง จ.ฉะเชงเทรา จ.ตราด จ.เพชรบร จ.สพรรณบร จ.นครศรธรรมราช จ.ปตตาน จ.พงงา จ.ระนอง จ.สงขลา จ.สตล และ จ.สราษฎรธาน นอกจากนนเปนจงหวดทอยในระดบวกฤตตา

3) พนทวกฤตพนทเศรษฐกจหลก พนทเศรษฐกจทเสยงอทกภย ไดจดลาดบความสาคญของพนทเศรษฐกจสาคญ/ชมชนเมองทเกดวกฤตอทกภย โดยพจารณาจาก 3 ตวแปร คอ ความรนแรงของนาทวมแบงเปน 3 ระดบ (ระดบสง มนาทวมฉบพลนหรอลนตลงสงและนานกวา 7 วน ระดบปานกลาง นาบาลนตลงไมเกน 7 วน และระดบตา นาบาลนตลงไมเกน 7 วน และผลกระทบชมชนนอย ) ความถของนาทวม แบงเปน 3 ระดบ (ระดบสง เกดมากกวา 8 ครงในป 10 ป ระดบปานกลาง เกดมากกวา 4 ครง แตนอยกวา 8 ครง ใน 10 ป และระดบตา เกดนอยกวา 4 ครง ใน 10 ป) ความเสยหาย แบงเปน 3 ระดบ (ระดบสง GPP มากกวา 40 พนลานบาท ระดบปานกลาง GPP มากกวา 20 พนลานบาท แตตากวา 40 พนลานบาท และ ระดบตา GPP ตากวา 20 พนลานบาท ) ไดจาแนกพนทเสยงภยชมชนและพนทเศรษฐกจหลก รวม 31 แหง ตามระดบความเสยงภย ไดแก พนทวกฤตสง ปานกลาง และตา ไดดงน

(1) พนทวกฤตสง 13 พนท ไดแก เทศบาลนครเชยงใหม จ .เชยงใหม อ .เมอง จ .เชยงราย อ.เมอง และ อ.สวรรคโลก จ.สโขทย อ.เมอง อ.บางระกา อ.บางกระทม อ.พรหมพราม จ.พษณโลก อ.เมอง จ.พจตร อ.เมอง จ.นครสวรรค อ.เมอง จ.อยธยา กรงเทพมหานคร และปรมณฑล อ.เมอง จ.สมทรสาคร อ.เมอง จ.อดรธาน อ.เมอง จ.จนทบร อ.เมอง จ.นครศรธรรมราช และ อ.เมองหาดใหญ จ.สงขลา

(2) พนทวกฤตปานกลาง 10 พนท ไดแก อ.เมอง จ.ลาพน อ.เมอง จ.อตรดตถ อ.เมอง จ.แพร อ.เมอง จ.สงหบร อ.เมอง จ.อางทอง อ.เมอง จ.สพรรณบร อ.เมอง จ.หนองคาย อ.เมอง จ.สราษฎรธาน อ.เมอง จ.ชมพร และ อ.เมอง จ.ตรง


(3) พนทวกฤตตา 8 พนท ไดแก อ.เมอง จ.นาน อ.เมอง จ.ชยนาท อ.เมอง จ.นครพนม อ.เมอง จ.มกดาหาร อ .เมอง และ อ .วารนชาราบ จ .อบลราชธาน อ .บางสะพาน จ .ประจวบครขนธ อ .เมอง จ .ยะลา และ อ.ตะกวปา จ.พงงา

การวเคราะหพนทนาทวม จากขอมลพนทนาทวมขงป พ.ศ. 2548-2556 ของสานกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภม

สารสนเทศ (องคการมหาชน ) หรอ GISTDA พบวา ลมนา ทมพนทนาทวม มากทสด ไดแก ลมนาเจาพระยา ทาจน มล ยม และนาน ซงสวนใหญแลวเปนการทวมพนทการเกษตร อยางไรกตาม เมอวเคราะหไปถงลาดบความสาคญของพนทเศรษฐกจ พบวาม พนทนาทวมในกลมภาคมหานคร ไดแก ลมนาเจาพระยา ทาจน แมกลอง และบางปะกง กลมเศรษฐกจพเศษ ไดแก ลมนาสาละวน โขงอสาน ภาคใตฝงตะวนออกและโตนเลสาป กลมเทศบาล/เมอง ไดแก ลมนาเจาพระยา ทา จน (แสดงรายละเอยด นยามและขอกาหนดการวเคราะห ดงภาคผนวก ก)

ปญหาดนโคลนถลม โดยทวไปจะมสาเหตจากฝนทตกหนกในพนทลมนา และจากสภาพทางกายภาพของลมนา ทเปนภเขาสงชน และพนทปาตนนาตอนบนถกทาลาย จากขอมลการวเคราะหปญหาดนถลมของกรมทรพยากรธรณ และ จากการรวบรวมและวเคราะหโดยกรมทร พยากรนา พบวา พนทเสยงตอดนโคลนถลม รวมทงสนกวา 6,042 หมบาน เมอวเคราะหขอมล พบวา ลมนา ปง ภาคใตฝงตะวนออก นาน สาละวน ภาคใตฝงตะวนตก โขงเหนอ และยม มหมบานทเสยงตอการเกดดนโคลนถลม มากกวา 300 หมบาน

ความสามารถการระบายนา : จากขอมลปรมาณนาหลากและความสามารถการระบายนา ป พ.ศ. 2555 ของกรมชลประทาน พบวา ลมนา ทม ปญหา ดานความสามารถการระบายนา มากทสด ไดแก ลมนาชายฝงทะเลตะวนออก (จ.ระยอง) ทะเลสาบสงขลา (จ.สงขลา) มล (จ.อบลราชธาน) ช โขง แมกลอง และ ยม (แสดงรายละเอยด นยาม และขอกาหนดการวเคราะห ดงภาคผนวก ก)

สาหรบประสทธภาพระบบระบายนาและระบบปองกนนาทวมกรงเทพมหานคร นน เปนระบบระบายเพอแกไขปญหานาทวมขง สามารถ สามารถระบายนาทวมขงเนองจากฝนตกในระยะเวลา 2 ชวโมง กรณความเขมของฝน (Rainfall Intensity) ไมเกน 60 มลลเมตร ในระยะเวลา 1 ชวโมง ประกอบดวย

1) ทอระบายนายาว 6,400 กโลเมตร แบงเปน ถนนสายหลก 1,640 กโลเมตร ตรอก ซอย ยาวประมาณ 4,760 กโลเมตร

2) ค คลอง ระบายนา 1,682 แหง ความยาวรวม 2,600 กโลเมตร 3) สถานสบนา ประตระบายนา บอสบนา เพอระบายนาออกจากพนท สถานสบนา มกาลงสบ

ทงสน 1,690 ลกบาศกเมตรตอวนาท โดยสามารถสบระบายนาลงสแมนาเจาพระยาได 1,152 ลกบาศกเมตร ตอวนาท แบงเปน ฝงพระนคร 720 ลกบาศกเมตร ตอวนาท ฝงธนบร 432 ลกบาศกเมตร ตอวนาท

4) อโมงคระบายนาขนาดใหญ 7 แหง ยาวรวม 19 กโลเมตร กาลงสบ 155.50 ลกบาศกเมตรตอวนาท

5) แกมลง เพอรองรบนาฝน จานวน 25 แหง เกบนาได 13.04 ลานลกบาศกเมตร


2.1.5.3 ปญหาคณภาพนา (นาผวดนและนาบาดาล) ในปจจบนแมนาหลายสายของประเทศไทยประสบปญหาดานคณภาพนา โดยเฉพาะในชวง

ฤดแลงทมปรมาณนาไหลนอยและหลายพนทมปญหาดานนาบาดาล โดยสรปไดดงน 1) นาผวดน

(1) คณภาพแหลงนาจด แมนา ลาคลอง และทะเลสาบ เปนแหลงนาธรรมชาตทมความสาคญตอการดารงชวตของมนษย แตการขยายตวทางเศรษฐกจและการเพมขนของประชากรอยางรวดเรวทาใหแนวโนมความตองการใชนามสงขน และมการระบายนาทงจากกจกรรมตาง ๆ ของมนษยลงสแหลงนาโดยไมผานการบาบด สงผลใหคณภาพนาในแหลงนาเสอมโทรมลง เร มจากคคลอง แมนา และนาทะเลชายฝง ซงมผลกระทบตอเนองไปยงระบบนเวศในนา

จากขอมลการตดตามตรวจสอบคณภาพแหลงนาผวดนของกรมควบคมมลพษ เมอพจารณาขอมลคณภาพนาทงลานา พบวา ลมนาทมแหลงนามคณภาพนาอยในเกณฑเสอมโทรมมากมจานวน 3 ลมนา พบใน 3 แหลงนา ดงน (และแสดงรายละเอยด นยาม และขอกาหนดการวเคราะห ดงภาคผนวก ก)

1. ลมนาทาจน ไดแก แมนาทาจนตอนลาง 2. ลมนามล ไดแก แมนาลาตะคองตอนลาง 3. ลมนาทะเลสาบสงขลา ไดแก ทะเลสาบสงขลา

ลมนาทมแหลงนามคณภาพนาอยในเกณฑเสอมโทรมมจานวน 8 ลมนา พบใน 13 แหลงนา ดงน 1. ลมนาปง พบในแมนากวง 2. ลมนาเจาพระยา พบในแมนาเจาพระยาตอนกลางและตอนลาง และแมนาลพบร 3. ลมนาปาสก พบในแมนาปาสกตอนลาง 4. ลมนาทาจน พบในแมนาทาจนตอนกลาง 5. ลมนามล พบในแมนามล และแมนาลาตะคองตอนบน 6. ลมนาบางปะกง พบในแมนาบางปะกง และแมนานครนายก 7. ลมนาชายฝงทะเลตะวนออก พบในแมนาระยอง และแมนาประแสร 8. ลมนาภาคใตฝงตะวนออก พบในแมนาชมพร


รปท 2-7 พนทเสยงภยนาทวมซาซากจาแนกตามการจดกลมเมอง

ทมา : สานกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (GISTDA), 2548-2556

http://www.gistda.or.th/


รปท 2-8 พนททมโอกาสเกดดนถลมในประเทศไทยแบงตามระดบความเสยง

ทมา : กรมทรพยากรธรณ, 2555


อยางไรกตาม จากการตดตามตรวจสอบคณภาพนาแหลงนาสาคญทวประเทศ เมอป พ.ศ. 2556 จานวน 52 แหลงนา จากจดตรวจวดคณภาพนา จานวน 366 จด ดาเนนการเกบตวอยางปละ 4 ครง โดยครงท 1 ชวงเดอนมกราคม-มนาคม ครงท 2 ชวงเดอนเมษายน-มถนายน ครงท 3 ชวงเดอนกรกฎาคม-กนยายน ครงท 4 ชวงเดอนตลาคม-ธนวาคม และทาการประเมนคณภาพนาโดยดชนคณภาพนาแหลงนาผวดน (Water Quality Index, WQI) พบวา มคณภาพนาอยในเกณฑด รอยละ 26 พอใช รอยละ 51 และเสอมโทรม รอยละ 23 ทงน ไมพบคณภาพนาทอยในเกณฑดมาก และเสอมโทรมมาก

ตารางท 2-12 คณภาพนาของแหลงนาผวดนททาการตรวจวด ป พ.ศ. 2556

เกณฑ คณภาพนา

แหลงนาผวดนรายภาค รอยละของแหลง

นา เหนอ กลาง ตะวนออก

เฉยงเหนอ ตะวนออก ใต

ด วง อง กก

(+) ล

(+) แมจาง แควใหญ แควนอย

อน สงคราม

หนองหาร ลาช

เวฬ ประแสร

(+)

ตาปตอนบน ตรง ปตตานตอนบน

พมดวง(+)

26

พอใช

ปง ยม นาน กวง

(+) กวานพะเยา

เจาพระยาตอนบน เพชรบรตอนบน

(-) นอย

แมกลอง ปราณบร กยบร

พอง ช มล(-) เสยว

ลาปาว เลย(-)

ลาตะคองตอนบน(-

)

พงราดตอนลาง จนทบร

(-) ตราด

(-)

บางปะกง นครนายก ปราจนบร

ตาปตอนลาง ทะเลนอย ทะเลหลวง

(-

) สายบร

(-) ปากพนง ปตตานตอนลาง

หลงสวนตอนบน(-)

หลงสวนตอนลาง ทะเลสาบสงขลา

51

เสอมโทรม บงบอระเพด

เจาพระยาตอนลาง เจาพระยาตอนกลาง

(-)

ทาจนตอนบน(-)

ทาจนตอนกลาง,ตอนลาง ปาสก ลพบร สะแกกรง

(-)

เพชรบรตอนลาง

ลาตะคองตอนลาง

ระยองตอนบน ระยองตอนลาง พงราดตอนบน

ชมพร

(-) 23

หมายเหต : (+) คอ แหลงนาทมคณภาพนา ดขน 1 ระดบ เมอเทยบกบป พ.ศ. 2555 ( - ) คอ แหลงนาทมคณภาพนา ลดลง 1 ระดบ เมอเทยบกบป พ.ศ. 2555

ทมา : กรมควบคมมลพษ, 2557


ในป พ.ศ. 2556 คณภาพนาแหลงนาผวดนสวนใหญอยในเกณฑพอใช เมอเทยบกบป พ.ศ. 2555 พบวา คณภาพนาเสอมโทรมลง โดยแหลงนาทอยในเกณฑดลดระดบมาอยในเกณฑพอใช มจานวน 9 แหลงนา สวนใหญเปนแหลงนาทอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใต สาหรบแหลงนาทอยในเกณฑพอใชลดระดบมาอยในเกณฑเสอมโทรม มจานวน 4 แหลงนา สวนใหญเปนแหลงนาภาคกลาง สอดคลองกบผลคณภาพนาในชวง 5 ปยอนหลง (ป พ.ศ. 2552 - 2556) ทพบวา แหลงนาทอยในเกณฑดมแนวโนมลดลง ขณะทแหลงนาทอยในเกณฑพอใชและเสอมโทรม มแนวโนม เพมขน โดยแหลงนาทอยในเกณฑเสอมโทรมมาโดยตลอด คอ แมนาเจาพระยาตอนลาง ทาจนตอนลาง ทาจนตอนกลาง ลาตะคองตอนลาง เพชรบรตอนลาง ระยองตอนลาง และแมนาลพบร สาเหตเนองมาจากเนองจากความสกปรกในรปสารอนทรย (Biochemical Oxygen Demand; BOD) การปนเปอนของแหลงนาทงจากแบคทเรยกลมโคลฟอรม (Fecal Coliform Bacteria ; FCB) แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (Total Coliform Bacteria ; TCB) และแอมโมเนย- ไนโตรเจน (NH3-N) บงชวา แหลงนาไดรบนาเสยจากการระบายนาทงจากชมชน เกษตรกรรม และการปศสตว

รปท 2-9 แนวโนมสถานการณคณภาพนาแหลงนาผวดน ในชวงป พ.ศ. 2552-2556


จากการประเมนการระบายมลพษจากแหลงกาเนดมลพษหลก ๆ ทวประเทศ พบวา มปรมาณนาทงทระบายออกสสงแวดลอม ประมาณ 160 ลานลกบาศกเมตรตอวน และปรมาณความสกปรกในรปสารอนทรย 600 ตนบโอดตอวน โดยรอยละ 41 มาจากอตสาหกรรม รอยละ 31 มาจากชมชน รอยละ 20 มาจากฟารมสกร รอยละ 6 มาจากนาขาว และรอยละ 2 มาจากเพาะเลยงสตวนา โดยลมนาทมปรมาณนาทงสงกวานาทา ไดแก ลมนาเจาพระยา และลมนาทาจน แสดงถงกจกรรมบนฝงทปลอยมล พษสงกวาความสามารถในการเจอจา งนาเสยจากธรรมชาต ปจจบนยงมชมชนเมองหลายแหงในเขตเทศบาลนคร เทศบาลเมอง เทศบาล ตาบล ทยงไมมระบบรวบรวมนาเสยครอบคลมทงเขตการปกครองและยงไมมระบบบาบดนาเสยรวมของชมชน จงมการระบายนาเสยทยงไมผานการบาบดลงสทอระบายนาและไหลแหลงนาโดยตรงออกสสงแวดลอมหรอ

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

ป 2552 ป 2553 ป 2554 ป 2555 ป 2556

29 2515 18 23

36 4349 48

51

35 32 34 3426

2

ดมาก

ด

พอใช

เสอมโทรม

รอยละ


สวนทมระบบรวบรวมนาเสยของชมชนเมองสวนใหญของประเทศไทยเปนแบบทอรวมโดยระบายนาเสยรวมกบนาฝนประกอบกบการจดการนาเสยจากแหลงชมชนทเปนแหลงกาเนดมลพษทสาคญยงดาเนนการไมทวถงจากการคาดการณปรมาณนาเสยทเกดขนจากชมชนในปจจบนมประมาณ 9.2 ลานลกบาศก เมตรตอวน เกดขนจากชมชนเมองระดบเทศบาล (2,267 แหง) ประมาณ 3.2 ลานลกบาศกเมตรตอวน พนทองคการบรหารสวน ตาบล (5,508 แหง) ประมาณ 5.1 ลานลกบาศกเมตรตอวน และพนทกรงเทพมหานครและเมองพทยาประมาณ 0.86 ลานลกบาศกเมตรตอวน ทผานมามระบบบาบดนาเสยรวมของชมชนทวประเทศ (ขอมล ณ เดอนธนวาคม พ.ศ. 2555) มจานวนรวมทงสน 101 แหง เปน ระบบบาบดนาเสยรวมของชมชน ทกอสรางแลวเสรจจานวน 92 แหง กาลงกอสราง 8 แหง และชะลอโครงการ 1 แหง (จ.สมทรปราการ ) โดยความสามารถรองรบนาเสยรวมของระบบบาบดนาเสยรวมของชมชน 101 แหง ประมาณ 3.2 ลานลกบาศกเมตรตอวน

2) นาบาดาล (Ground Water) คณภาพนาบาดาล โดยทวไปจะอยในเกณฑมาตรฐานทใชบรโภคไดตามประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ .ศ. 2552 สาหรบคณภาพนาบาดาลรายภมภาค สรปไดดงน

ภาคเหนอ : นาบาดาลคณภาพด สามารถใชอปโภคบรโภคได มบางพนททมปรมาณเหลก และฟลออไรดสงเกนมาตรฐานนาดม เกดจากชนหนใหนาทมความสมพนธกบรอยเลอนและแหลงนาพรอนในพนท

ภาคกลางและภาคตะวนตก : คณภาพนาบาดาลสวนใหญอยในเกณฑด พบปญหาการลกลาของนาเคมสชนนาบาดาล (ลกประมาณ 100-200 เมตร) ตามแนวลานาแมนาเจาพระยา และ ชายฝงทะเลอาวไทย โดยเฉพาะพนทชายฝงทะเล จ.สมทรปราการ จ.สมทรสาคร และเขตบางขนเทยน แมระดบนาบาดาลจะมการคนตว ยงพบการแพรกระจายของคลอไรดหรอการรกลาของนาเคมเขาสแหลงนาจด เนองจากการสบบาดาลขนมาใชมาก

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ : นาคณภาพดในชนบาดาล (ระดบความลก 10-20 เมตร) มบางบรเวณคณภาพกรอยถงนาเคม เนองจากชนหนใหนาบาดาลมการแทรกดนของชนเกลอ

ภาคใต : นาบาดาลสวนใหญอยในเกณฑด ยกเวนในพนท จ.สงขลา ทพบการเปลยนแปลงคณภาพนาบาดาล มความกรอยเพมขน สาเหตอาจเกดจากสบใชนาบาดาลทมากจนเกนสมดล และพบสารหน ในพนท จ.นครศรธรรมราช สาเหตอาจเกดจากปนเปอนตามธรรมชาตของชนหนใหนา และการทาเหมองแรดบก

ภาคตะวนออก : คณภาพนาบาดาลอยในเกณฑด มกพบปญหาการลกลอบทงขยะมพษ นาเสยหรอของเสยจากบานเรอน และโรงงานอตสาหกรรม ทาใหเกดการปนเปอนในชนนาบาดาลบรเวณชายฝงทะเลพบการแทรกซมของนาเคมเขาสชนนาบาดาลจดและประสบภาวะขาดแคลนนาเนองจากมนาจดไมพอกบความตองการ แมวาจะมฝนตกเฉลยรวมทงปมากกวาภาคอน

คณภาพนาบาดาลในพนทเสยง ไดแก (1) พนท ต.หนองแหน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา จากการเกบตวอยางนาบาดาล พบวา สวนใหญอยในเกณฑมาตรฐานคณภาพนาบาดาลทใชบรโภค ยกเวนฟนอล ทเกนมาตรฐานคณภาพนาดมในภาชนะบรรจทปดสนท และ (2) พนทเขตควบคมมลพษ จ.ระยอง จากการเกบตวอยางจากบอบาดาล บอสงเกตการณ ในโรงงานอตสาหกรรม และบอนาตนของประชาชนเพอใชในการอปโภคบรโภคภายในครวเรอนตรวจพบการปนเปอนโลหะหนกเกนมาตรฐานคณภาพ นาบาดาล ไดแก สารหน แมงกานส ซลเนยม และตะกว โดยมแนวโนมลดลงเมอเทยบระหวางป พ.ศ. 2551-2556 ทงน พบสารอนทรยระเหยงาย เกนคามาตรฐานคณภาพ นาบาดาล เลกนอย เฉพาะตวอยางนาทตรวจวดจากบอนาตน ไดแก 1,2-ไดคลอโรอเทน และคารบอนเตตระคลอไรด


รปท 2-10 คณภาพนาในแหลงนาสาคญทวประเทศ ป พ.ศ. 2556



2.1.5.4 ปญหาพนทปาเสอมโทรม หรอพนทปาทถกใชประโยชนอน ๆ พนทปาไมตามกฎหมายทงหมด มเนอทประมาณ 132 ลานไร หรอรอยละ 41.12 ของพนท

ลมนาทงประเทศ (ไมรวมปาไมบนพนทเกาะ ) (กรมปาไม และกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช , 2557) โดยปจจบนพนทปาไมทยงคงสภาพปาจรงมปรมาณนอยและอยในขนวกฤต เนองจากพนทปาไมบางสวนเสอมโทรมหรอถกใชประโยชนในรปแบบอน ๆ (ดงแสดงในรปท 2-11) ทาใหพนทตนนาซงเปนแหลงกาเนดนาไมมปาดดซบนาหรอชะลอนาฝนใหซมลงไปเกบกก ในดนไดมากเหมอนเชนเดม (และแสดงรายละเอยด นยาม และขอกาหนดการวเคราะห ดงภาคผนวก ก)

จากขอมลพบวาพนทปาเสอมโทรมรวมทงพนทปาอนรกษทถกใชประโยชนอน ๆ ทวประเทศรวมทงสน 20 ลานไร โดยแยกเปนพนทปาเสอมโทรมทอยภายใตความรบผดชอบของกรมปาไม ประมาณ 11.7 ลานไร และพนทใชประโยชนอน ๆ ในพนทปาอนรกษทอยในความรบผดชอบของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ประมาณ 8.4 ลานไร

ทงน ระดบความรนแรงของปญหาการบ กรกทาลายปาไม ตามทปรากฏในแผนแมบทแกไขปญหาการทาลายทรพยากรปาไม การบกรกทดนของรฐ และการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน พ.ศ. 2557 พบวา ปจจบนมการบกรกพนทในเขตปาสงวนแหงชาตเปนจานวนมากกวาปาไมทอยในเขตพนทอทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา และเขตหามลาสตวปา จากสภาพปญหาดงกลาว กองอานวยการรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร (กอ.รมน .) กรมปาไม และกรมอทยานแห งชาต สตวปา และพนธพช ไดรวมกนประเมนความรนแรงในพนทตาง ๆ ปรากฏวามพนทวกฤตรนแรง 12 จงหวด และพนทวกฤต 33 จงหวด รวมพนทวกฤต 45 จงหวด มากกวาครงหนงของประเทศ ดงน

พนทวกฤตรนแรง (12 จงหวด) ไดแก จ.เพชรบรณ จ.พษณโลก จ.สโขทย จ.นาน จ.ลาปาง จ.อบลราชธาน จ.นครราชสมา จ.เลย จ.กระบ จ.เชยงใหม จ.ตาก และ จ.แมฮองสอน

พนทวกฤต (33 จงหวด) ไดแก จ.กาญจนบร จ.กาแพงเพชร จ.จนทบร จ.ฉะเชงเทรา จ.ชยภม จ.ชมพร จ.เชยงราย จ.ตรง จ.ตราด จ.บรรมย จ.ประจวบครขนธ จ.พะเยา จ.พงงา จ.พทลง จ.แพร จ.ภเกต จ.ระนอง จ.ศรสะเกษ จ.สกลนคร จ.สงขลา จ.สตล จ.สราษฎรธาน จ.สรนทร จ.อทยธาน จ.สระแกว จ.มกดาหาร จ.นครพนม จ.บงกาฬ จ.หนองบวลาภ จ.สระบร จ.หนองคาย จ.อานาจเจรญ และ จ.อตรดตถ

พนทอน ๆ (31 จงหวด) ไดแก จ.กาฬสนธ จ.ขอนแกน จ.ชลบร จ.ชยนาท จ.นครนายก จ.นครปฐม จ.นครศรธรรมราช จ.นครสวรรค จ.นนทบร จ.นราธวาส จ.ปทมธาน จ.ปราจนบร จ.ปตตาน จ.พระนครศรอยธยา จ.พจตร จ.เพชรบร จ.มหาสารคาม จ.ยโสธร จ.ยะลา จ.รอยเอด จ.ระยอง จ.ราชบร จ.ลพบร จ.ลาพน จ.สมทรปราการ จ.สมทรสาคร จ.สมทรสงคราม จ.สงหบร จ.สพรรณบร จ.อางทอง และ จ.อดรธาน


รปท 2-11 พนทปาเสอมโทรมและพนทใชประโยชนอน ๆ ในพนทปาอนรกษ

ทมา : กรมปาไม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 2557


2.1.5.5 ปญหาการบรหารจดการ กลไกการบรหารจดการทรพยากรนาในปจจบน กาหนดโครงสรางตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร

วาดวยการบรหารจดการทรพยากรนาแหงชาต ป พ.ศ. 2550 ซงมนายกรฐมนตรหรอรองนายกรฐมนตรไดรบมอบหมาย และมอธบดกรมทรพยากรนาเปนเลขานการ ทงน การดาเนนงานในปจจบนคณะกรรมการทรพยากรนาแหงชาต หรอ กนช. ตองประสานงานกบหนวยงานถง 8 กระทรวง และ 1 องคอสระ และมคณะกรรมการลมนา 25 คณะเปนองคกรระดบพนท

อนมตเงอนไขหลกเกณฑประสานงาน

เสนอแนะ

คณะกรรมการทรพยากรนาแหงชาต

ประธาน: นรม รอง นรม ทไดรบมอบหมายเลขานการ: อธบดกรมทรพยากรนา

หนวยงานทเกยวของกบการบรหารจดการนา

สงการ อนมต

คณะกรรมการลมนา คณะ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

กระทรวงมหาดไทย กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

กระทรวงเทคโนโลยและสารสนเทศ

กรมชลประทาน กรมพฒนาทดน กรมสงเสรมการเกษตรสานกฝนหลวงและการบนเกษตร

กรมปองกนและบรรเทา สาธารณภย

กรมโยธาธการและผงเมอง

การประปานครหลวง

กรมทรพยากรนา กรมทรพยากรนาบาดาล กรมปาไม สานกงานนโยบายและแผน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สถาบนสารสนเทศทรพยากรนาและการเกษตรสานกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมศาสตรสารสนเทศ

กรมอตนยมวทยา

กระทรวงกลาโหม กระทรวงคมนาคม หนวยงานอสระ องคกรปกครองสวนทองถน

กรมอทกศาสตร กองทพเรอ

กรมเจาทา การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

กรงเทพมหานคร อปท อนๆ

โครงสรางตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการบรหารทรพยากรนาแหงชาต พ ศ

คณะรฐมนตร

รปท 2-12 กลไกการบรหารจดการนาในปจจบน

ทมา : คณะอนกรรมการพฒนาและบรหารจดการทรพยากรนาเกยวกบการจดการองคกร และการออกกฎ, 2558

ประเดนปญหาหลกของโครงสรางตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร ป พ.ศ. 2550 ไดแก 1) คณะกรรมการทรพยากรนาแหงชาต (กนช.) มอานาจไมเพยงพอในการสรางเอกภาพและ

การผลกดนนโยบายไปสการปฏบต มอานาจหนาทเพยงเสนอแนะตอคณะรฐมนตร และประสานกบหนวยงานทเกยวของ ไมมอานาจ ในการกาหนดนโยบายกลนกรองแผนงาน /โครงการเกยวกบนากอนเสนอ

คณะรฐมนตร 2) คณะกรรมการลมนาไมสามารถเปนกลไกในระดบพนททมประสทธภาพ

มอานาจหนาทเพยงประสานการจดทาแผนและต ดตามประเมนผลสวนราชการและองคกรปกครองสวนทองถน

ไมมอานาจในการกากบดแลหนวยงานและกลนกรองแผนงาน/โครงการในระดบพนท ไมสามารถสรางการมสวนรวมเพอผลกดนแผนงาน/โครงการในลกษณะ Bottom Up ได


นอกจากน ปญหาหลกทสาคญ คอ การบรณาการในเชงพนทหรอหนวยงาน เมอพจารณาจากโครงสรางดงกลาว พบ วา มลาดบชนการสงการทคอนขางชดเจน แตการกาหนดพนท หนาทความรบผดชอบยงไมชดเจน เชน การดแลพนทเขตเมอง พนทเศรษฐกจ พนทชลประทาน พนทนอกเขตชลประทาน เปนตนจากรปแบบและอานาจหนาทตามกลไกดงกลาว สงผลถงระบบการจดการฐานขอมล ทงการรวบรวมสถต ขอมลพนฐาน การคาดการณพยากรณ และตดตามเฝาระวงของหนวยงานทเกยวของกบ การบรหารจดการทรพยากรนา ซงมถง 240 รายการขอมล ยงมลกษณะเปนโครงการเดยว เนนกจการภายในหนวยงานเปนหลก ไมไดมองภาพรวมและผลสาเรจของสวนรวม ดงนนการมระบบคลงขอมลนาแหงชาต และระบบโครงสรางพนฐาน เพอรวบรวมและเชอมโยงขอมลเขาดวยกน จงเปนสงสาคญ หมายรวมถง การเผยแพรประชาสมพนธขอมลขาวสารทมคณภาพไปถงมอกลมเปาหมายไดอยางรวดเรว ปจจบนพบวา ชองทางการรบรและเผยแพรขอมลขาวสารมหลากหลายชองทางและกระจายไปอยางรวดเรว หากขอมลทสงไปไมมคณภาพ ขอมลทเปนเทจ ยอมสงผลกระทบกอใหเกดความเส ยหายและการสอสารทผดพลาด ดงนน คณภาพของขอมลจงเปนสงสาคญ

สรปปญหาดานการบรหารจดการในแตละมต ไดดงน 1) ปญหาดานโครงสรางองคกรการบรหารจดการทรพยากรนา ในปจจบนดานโครงสราง

องคกรซงไมแตกตางจากอดต ทาใหเกดปญหาการทางานยงไมเปนเ อกภาพและไมมประสทธภาพเทาทควร เพราะหนวยงานสวนราชการตาง ๆ ทมหนาทรบผดชอบแกไขปญหาทรพยากรนาทมอยหลากหลายยงคงสงกดอยภายใตการบรหารจดการของหลายกระทรวง โดยมหนวยงานปฏบตในบางกระทรวงมหนาทแบบไมใชภารกจหลกหรอเปนงานฝาก บางหน วยงานไดกาหนดการทางานไวหลายประเภทหลายวตถประสงค เกนบทบาทหนาทของกระทรวงทสงกด แตงานบางประเภททมความสาคญกลบไมมเจาภาพรบผดชอบเหมอนทเปนในสมยกอนการปฏรประบบราชการ และทสาคญทสดกคอ ภาระหนาทงานจดการทรพยากรนาอนเปนอานาจหนาทตองดาเนนการไมวาจะเปนของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงคมนาคม และกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ตามทกลาวขางตนกปรากฏวาไมใชภารกจหลกของก ระทรวงใดเลย โดยสรปแลว สภาพและปญหาเกยวกบโครงสรางองคกรบรหารจดการทรพยากรนา มดงน

(1) การขาดองคกรและโครงสรางหลกในการบรหารจดการ (2) โครงสรางองคกรบรหารจดการทรพยากรนายงกระจดกระจาย (3) การขาดเจาภาพในการบรหารจดการทแทจรงและเปนรปธรรม (4) ขาดความเปนเอกภาพและความชดเจนในการบรหารจดการและการปฏบต (5) การขาดงบประมาณและแผนงบประมาณในการดาเนนการ

2) ปญหาเกยวกบกฎหมายทเกยวของกบทรพยากรนา (1) ความหลากหลายของกฎหมาย

- การขาดกฎหมายแมบท หรอพระราชบญญตทรพยากรนาแหงชาต - ปญหาความไมครอบคลมของกฎหมาย ถงแมวาบทบญญตทเกยวของกบการใช

ทรพยากรนามแฝงอยในกฎหมายหลายฉบบ แตมเนอหาสาระไมครอบคลมเบดเสรจทาใหการบงคบใชยงไมครอบคลมทกกรณ

- ปญหาความซาซอนของกฎหมาย สวนใหญเปนความซาซอนกนในการบงคบใชกฎหมายโดยเฉพาะในสวนทเกยวกบบทลงโทษ


- ปญหาความลาสมยและมชองวางของกฎหมาย กฎหมายเกยวของกบนา ทบงคบใชอยในปจจบน บางฉบบไดประกาศใชมาเปนเวลานาน โดยมไดมการปรบปรงแกไขเนอหาของกฎหมายใหมความเหมาะสมกบสภาพปจจบนแตอยางใด จงกอใหเกดปญหาในการใชบงคบ

(2) การขาดความเปนเอกภาพ สภาพของกฎหมายในปจจบนยงขาดความเปนเอกภาพ เนองจากกฎหมายทบงคบใชในเรองเดยวกนมจานวนมาก โดยแตละฉบบมการบงคบใชไมครอบคลมในทกกรณ ซงนอกจากจะกอความสบสนในการใชกฎหมายแลว ยงกอใหเกดปญหาในทางปฏบตตามมาอกดวย เพราะวาผบงคบใชมกเกดความสบสน ไมแนใจสมควรจะใชกฎหมายฉบบใดบงคบใชแกกรณตาง ๆ ทเกดขน เมอเกดแลวกตองเสยเวลาในการวนจฉยและตความวาจะเขาความผดกรณใด จงขาดความคลองตวในการแกไขปญหาทเกดขน

3) ปญหาดานฐานขอมลและองคความรเกยวกบการพฒนาทรพยากรนา (1) ขอมลทมอยกระจดกระจายในหลายหนวยงาน และหลายครงมการขดแยงของขอมล (2) ขอมลมความหลากหลาย และยงไมมการจดกลมขอมลอยางเปนระบบและอยใน

มาตรฐานเดยวกน ทาใหยากตอการนาไปใช (3) การขาดความเชอมโยง เชอมตอ ของขอมลทสมบรณและทนสมย (4) การขาดบคลากรทมความเชยวชาญ (5) มระบบคลงขอมล แตไมมการนาไปใช หรอขาดการยอมรบ ขาดความรวมมอ

2.2 การแบงกลมลมนาเพอการจดทาแผน การกาหนดกลมลมนาเพอการวเคราะหดานการบรหารจดการ เปนการกาหนดกลมลมนาโดย

พจารณาจากสภาพทางภมศาสตร เศรษฐกจสงคม สงแวดลอม ประชากร การปกครอง รวมไปถง การใชประโยชนรวมกนและความสอดคลองกบยทธศาสตร โดยกาหนดกลมลมนาจากลมนาหลกของประเทศไทยทง 25 ลมนา เปน 8 กลมลมนา โดยมหลกเกณฑการพจารณาดงน

1) สภาพลมนาทสอดคลองกบลกษณะการปกครอง ประชากร ดนและการใชทดน และสภาพเศรษฐกจ-สงคม เปนตน

2) สภาพภมประเทศของลมนาและความเชอมโยงของทรพยากรนาและทรพยากรธรรมชาตทเกยวของ ตลอดจนการรวมกนใชประโยชนจากทรพยากรนา

3) กลมยทธศาสตรจงหวด และกลมจงหวด

รายละเอยดลกษณะการกาหนดกลมลมนาไดแสดงไวในรปท 2-13 สรปไดดงน กลมท 1 กลมลมนาสาละวน ประกอบดวย ลมนาเมย ลมนายวม ลมนาปาย ลมนาสาขาสาละวน กลมท 2 กลมลมนากก -โขง (เหนอ) ประกอบดวย ลมนากก ลมนาอง ลมนาแมลาว และลม

นาโขง (เหนอ) กลมท 3 กลมลมนาเจาพระยา- ทาจน ประกอบดวย ลมนาปง ลมนาวง ลมนายม ลมนานาน

ลมนาสะแกกรง ลมนาเจาพระยา ลมนาทาจน และลมนาปาสก กลมท 4 กลมลมนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประกอบดวย ลมนาช ลมนามล และลมนาโขง

(ตะวนออกเฉยงเหนอ)


รปท 2-13 แสดงการแบงกลมลมนา


กลมท 5 กลมลมนาแมกลอง ประกอบดวย ลมนาแควใหญ ลมนาแควนอย ลมนาลาภาช ลมนาลาตะเพน

กลมท 6 กลมลมนาภาคตะวนออก ประกอบดวย ลมนาบางปะกง ลมนาปราจนบร ลมนาชายฝงทะเลตะวนออก และลมนาโตนเลสาป

กลมท 7 กลมลมนา เพชรบร และ ชายฝงทะเลตะวนตก ประกอบดวย ลมนาเพชรบร และ ลมนาชายฝงทะเลตะวนตก

กลมท 8 กลมลมนาภาคใต ประกอบดวย ลมนาภาคใตฝงตะวนออก ลมนาตาป ลมนาทะเลสาบสงขลา ลมนาปตตาน และลมนาภาคใตฝงตะวนตก

2.3 ศกยภาพและขอจากดในแตละกลมลมนา จากการวเคราะหสถานการณและสภาพปญหาดานทรพยากรนาในพนทลมนาตาง ๆ ของประเทศ และความตองการของประชาชนในพนท จาเปนตองมการวเคราะหในศกยภาพและขอจากดในแตละกลมลมนา เพอใหการจดทาแนวทางการบรหารจดก ารนาในแผนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนาสามารถดาเนนการและสอดคลองกบลกษณะทางกายภาพและสภาพแวดลอมในแตละกลมลมนาทสามารถแกปญหาทรพยากรนาอยางยงยน การวเคราะหศกยภาพและขอจากดในแตละกลม ลมนา แสดงดงตารางท 2-13 สรปไดดงน

ตารางท 2-13 การวเคราะหศกยภาพและขอจากดในแตละกลมลมนา ศกยภาพ ขอจากด

1. กลมลมนาสาละวน 1. กลมลมนาสาละวน 1.1 มแมนาสาละวนและแมนาเมยทมปรมาณนามากไหล

ผานตามแนวชายแดน 1.1 แมนาสาขาเปนแมนาสายสนๆ ไหลลงแมนาเมยและ

แมนาสาละวน ซงเปนแมนาระหวางประเทศ 1.2 พนทเขต อ.แมสอด เหมาะสมในการพฒนาเปนพนท

เศรษฐกจพเศษ 1.2 มพนทการเกษตรจากดสวนใหญเปนทราบตามรมนา

และมปญหานาหลากทวม 1.3 เปนพนททองเทยวทางธรรมชาต 1.3 มขอจากดในการพฒนาอางเกบนาเพอเปนนาตนทน

ดานการเกษตร อตสาหกรรม และการทองเทยว 2. กลมลมนากก-โขง (เหนอ) 2. กลมลมนากก-โขง (เหนอ)

2.1 มแมนาโขงไหลผานตามแนวชายแดนไทย สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว พนท จ.เชยงราย

2.1 มขอจากดในการพฒนาแหลงนาตนทนเพอการเกษตร อปโภคบรโภค และอตสาหกรรม

2.2 มพนทราบเหมาะสมดานการเกษตรในพนทลมนาแมลาวลมนาอง และลมนากก

2.2 พนทราบรมเขามกจะเกดนาปาไหลหลากและนาทวมขงทเกดจากการบกรกทางนาสาธารณะ การกอสราง ทอยอาศย และสาธารณปโภค กดขวางทางนา

2.3 พนท อ .แมสาย อ .เชยงแสน และ อ . เชยงของ เหมาะสมในการพฒนาพนทเศรษฐกจพเศษ

3. กลมลมนาเจาพระยา-ทาจน 3. กลมลมนาเจาพระยา-ทาจน 3.1 พนทเกษตรทเหมาะสมในการเพาะปลกเปนจานวนมาก 3.1 มปรมาณนาเกบกกจากดนอยกวาความตองการใชนา 3.2 มปรมาณนาทายเขอนภมพล เขอนสรกต 3.2 มปญหาขอขดแยงดานสงคมและสงแวดลอมในการ

พฒนาแหลงเกบกกนา 3.3 มอางเกบนาขนาดใหญเพยงพอตอการรองรบเพม

ปรมาณนาในลมนา 3.3 พนทตอนกลางและตอนลางของลมนาเจาพระยา-ทาจน

เปนทราบลมนาทวมขงเปนประจา


ศกยภาพ ขอจากด 3.4 มศกยภาพปรมาณนามากในลมนาใกลเคยงในการ

นามาใช เชน ลมนาสาละวน 3.4 การบกรกลานา การกอสรางสงปลกสราง และ

สาธารณปโภคกดขวางทางไหลของนา 4. กลมลมนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 4. กลมลมนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

4.1 พนทการเกษตรมจานวนมากทเหมาะสมพฒนาเปนพนทชลประทาน

4.1 ฤดฝนมฝนทงชวงนานทาใหเกดปญหาการขาดแคลนนาในบางพนท

4.2 พนทเหมาะสมในการพฒนาอางเกบนาขนาดใหญและขนาดกลางในพนทตอนบน จ.ชยภม

4.2 บางพนทในลมนาเปนพนทดนเคมไมเหมาะในการเพาะปลก

4.3 เปนพนทเหมาะสมเปนศนยกลางเชอมโยงกบประเทศในภมภาค 4.3 พนทการเกษตรมมากกวาศกยภาพปรมาณนาในลมนา 4.4 มแมนาโขงเปนแมนาระหวางประเทศทมปรมาณนามาก

เพยงพอในฤดฝนในการนามาใชแกไขปญหาขาดแคลนนา 4.4 พนทตอนลางเปนทราบลมตามรมนาทาใหเกด

ปญหานาทวม 5. ลมนาแมกลอง 5. ลมนาแมกลอง

5.1 มอางเกบนาขนาดใหญทควบคมปรมาณนา เพยงพอตอการเกษตร และนาอปโภคบรโภคในพนทราบแมกลองตอนลาง และผนนาบางสวนเพอการเกษตร ทราบแมนา ทาจนและการประปาในกรงเทพมหานคร

5.1 มพนทราบการเกษตรในลมนาลาภาช และลาตะแฟน มความตองการนา แตมสภาพพนทภมประเทศไมเหมาะสมในการพฒนาแหลงนาตนทน

5.2 พนทเปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาต และเปนพนทเชอมตอกบประเทศเมยนมาร ในการออกสทะเลทเมองทวาย

5.2 แมนาแมกลองทไหลผาน จ.ราชบร คอนขางแคบ มปญหานาลนตลง

5.3 พนทราบตอนลางเปนลาคลอง เชอมโยงไหลลงทะเล มปญหานาทะเลหนนและนาทวมขง

6. กลมลมนาภาคตะวนออก 6. กลมลมนาภาคตะวนออก 6.1 พนทการเกษตรเหมาะสมในการปลกผลไม เปนสนคา

เพอการสงออก 6.1 มการพฒนาเปนเขตอตสาหกรรมและทาเรอนาลก

และพนท ทองเทยว ทาใหมการใชนาในภาคอตสาหกรรม อปโภคบรโภค และการทองเทยวเปนปรมาณมากกวาแหลงนาตนทนทม

6.2 มพนทเหมาะสมในการพฒนาอางเกบนา เชน ลมนาจนทบร ลมนาตราด เปนตน

6.2 การพฒนาแหลงเกบกกนาใหมเพมขน มปญหาดานสงแวดลอมและสงคม

6.3 เปนพนทมศกยภาพทจะเปนพนทอตสาหกรรม และแหลงทองเทยว

6.3 ลมนาโตนเลสาป มแมนาสาขาเปนแมนาสายสน ๆ ไหลไปประเทศกมพชามพนทเหมาะสมในการพฒนาแหลงเกบนาจากด

6.4 พนทราบลม จ.สระแกว มปญหาการระบายนาทาใหนาทวมขง

7. กลมลมนาเพชรบร และชายฝงทะเลตะวนตก 7. กลมลมนาเพชรบร และชายฝงทะเลตะวนตก 7.1 พนทการเกษตร ปจจบนใชใ นการปลก พชเศรษฐกจ

เชน ขาว ยางพารา สบปะรด เปนสนคาเพอการสงออก 7.1 การบกรกพนทปาตนนา ใน จ . เพชรบร และ

จ.ประจวบครขนธ 7.2 มอางเกบนาขนาดใหญ รองรบการใชนาในลมนา 7.2 พนทเปนภเขาลาดชน เกดอทกภยแบบนาทวม

ฉบพลนและนาหลากทวมในพนทราบรมนา 7.3 มพนทแหลงทองเทยว ทสาคญ เชน ชะอา หวหน 7.3 พนท ตดทะเล มนกทองเทยวเพมขนอยางรวดเรว

เกดปญหาการขาดแคลนนาเพอการอปโภคบรโภค และการทองเทยว

8. กลมลมนาภาคใต 8. กลมลมนาภาคใต 8.1 มปรมาณฝนสงกวาภาคอน ทาใหมปญหาขาดแคลนนา

ชวงสน ๆ ในฤดแลง 8.1 พนทมศกยภาพ การพฒนาแหลงนาขนาดใหญและ

กลาง มปญหาขอขดแยงดานสงคมและสงแวดลอม


ศกยภาพ ขอจากด 8.2 พนทเหมาะสมในการพฒนาเปนแหลงทองเทยวทาง

ธรรมชาต และพนทพฒนาเศรษฐกจพเศษ เชน จ.พงงา จ.ภเกต จ.กระบ และ จ.ตรง เปนตน

8.2 เปนพนททองเทยวทสาคญของประเทศ ทาใหมความตองการนาอปโภคและบรโภคเปนปรมาณมาก เชน เกาะสมย เกาะพะงน เกาะเตา แตไมมพนทพฒนาแหลงเกบกกนาไดเพยงพอ

8.3 มพนทเหมาะสมในการปลกสวนผลไม ยางพารา และปาลมนามน

8.3 พนทราบลม มขอจากดในการระบายนา เชน อ.พนพน จดบรรจบแมนาตาป คลองพมดวง อ .เมอง จ.ชมพร อ .เมอง จ.นครศรธรรมราช อ .หาดใหญ จ.สงขลา ทาใหเกดปญหานาทวม

8.4 แมนาเปนแมนาสายสน มความลาดชนสง และมปรมาณมากจงเกดนาปาไหลหลากทวมพนทราบตอนลางเปนประจา

8.5 พนทเหมาะสมในการพฒนาอางเกบนาขนาดกลางมจากด 8.6 เปนพนทแหลงทองเทยว ความตองการนาอปโภค

บรโภคและการทองเทยวเปนปรมาณมาก แตขาดไมมแหลงเกบนาเพยงพอ


2.4 ผลการวเคราะหปญหา สาเหต และแนวทางแกไขจากการรบฟงในพนท โครงการสมมนาเชงปฏบตการประเดน “การรบฟงสภาพปญหาของลมนาและแนวทางแกไข

เพอยกรางยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนา” ระหวางวนท 8-12 กนยายน พ.ศ. 2557 เปนกระบวนการหนงในการจดทาแผนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนา มวตถประสงคในการรบฟง รวบรวม และวเคราะหความคดเหนจากผเขารวมสมมนาในภาคสวนตาง ๆ โดยจดทาเวทการรบฟงในพนทลมนาภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคตะวนออก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใตคขนานกน ทงน กลมเปาหมายหลก ประกอบดวย คณะกรรมการลมนา เครอขายลมนา กลมองคกรภาคประชาชนในพนท และหนวยงานราชการทงสวนกลางและสวนภมภาคทเกยวของ กาหนดเปาหมายไวอยางนอยเวทละ 300 คน กาหนดสดสวนองคกรภาคประชาชนและภาคราชการทรอยละ 70 และ 30 ตามลาดบ แตละเวท ดาเนนการโดยวทยากรทมความเชยวชาญในการ จดทา การมสวนรวม กระบวนการและขนตอนดาเนนการในแตละเวทเรมจากการชแจงวตถประสงคของการจดสมมนา การนาเสนอขอมลทางกายภาพ ศกยภาพ และขอจากดในภาพรวมของแตละลมนา จากนนจงเปดเวทใหผเขา รวมสมมนาไดชประเดนปญหา สาเหต และขอวตกกงวลตาง ๆ ทเกดขนในปจจบน ซงทมวทยากรไดทาการรวบรวมและจดหมวดหมของประเดนดงกลาว และใหนาหนกของปญหาเรงดวนทควรแกไขในแตละลมนา จากนนจงระดมความคดเหนเกยวกบแนวทางการแกไขปญหาในแตละดานอยางกวางขวาง ขนตอนสดทายจงใหผเขารวมสมมนาเปนผใหคะแนนเพอจดลาดบแนวทางการแกไขปญหาแตละดานตามมาตรการตาง ๆ ผลการวเคราะหสภาพปญหา สาเหต และแนวทางแกไขปญหา สรปไดดงน

รปท 2-14 บรรยากาศการสมมนาเชงปฏบตการในพนทลมนา 2.4.1 สภาพปญหาและสาเหต

ผเขารวมสมมนาในทกเวทนาเสนอขอมลและใหขอคดเหนในประเดนของสภาพปญหาและสาเหตในแตละพนทลมนาอยางกวางขวางครอบคลมทงในระดบพนทยอยและพนทภาพรวมของแตละลมนา ซงในทกพนทลวนแลวแตประสบปญหาทคลายคลงกน คอ มทงปญหาการขาดแคลนนา ปญหานาทวม และปญหาคณภาพนา โดยมระดบความรนแรงของแตละปญหาแตกตางกนไปในแตละพนท (ดงแสดงในรปท 2-15) ดงน


รปท 2-15 ความเรงดวนของปญหารายลมนา จากการรบฟงสภาพปญหาภาคประชาชน


1) กลมลมนาสาละวน - มพนทปาเสอมโทรมเพมขน เนองจากพนทปาตนนาถกบกรกเพอทาการเกษตร การปลก

พชเชงเดยวพนทตนนา ทาใหดนถกกดเซาะไดงาย - ทางนาตนเขน รวมทงการรกลาแหลงนา การขาดแคลนนาสาหรบการเกษตร โดยมพนท

ประสบปญหาขาดแคลนนา ท อ .ปาย อ .เมองแมฮองสอน อ .แมลานอย จ.แมฮองสอน หวยลก จ.ตาก สาเหตหลกมาจาก พนททาการเกษตรเพมมากขนและเปนพชทใชนามาก เชน ขาว เปนตน และการบรหารจดการนาขาดประสทธภาพ

- ปญหาคณภาพนาทนายวม อ .แมสะเรยง อ .ปางมะผา แมนาปาย อ .ปาย จ.แมฮองสอน ต.แมตาว ต .พระธาตผาแดง อ .แมสอด จ.ตาก สาเหตหลกมาจากการใชสารเคมในภาคการเกษตร และนาทงจากชมชน

- ปญหานาทวม ปญหานาหลาก นาทวม โคลนถลม ท อ.ปาย อ.แมลานอย อ.แมสะเรยง อ.ปางมะผา จ .แมฮองสอน อ .แมสอด จ .ตาก สาเหตหลกมาจาก ฝนทตกหนกและพนทลมนาตอนบนทมความลาดชนสง ทาใหมนาปาไหลหลาก นอกจากนปญหาเกดจาก การขยายตวของชมชนเมองและสงกอสรางกดขวางทางนา และลานาทตนเขน

2) กลมลมนากก-โขง (เหนอ) - การขาดแคลนนาสาหรบการเกษตร ทาใหผลผลตทางการเกษตรไดรบความเสยหาย ใน

จ.เชยงราย ท อ.แมฟาหลวง อ.แมจน อ.เทง แล ะอ.พาน จ.พะเยา ท อ .เชยงคา อ .แมใจ อ.จน อ.ดอกคาใต และ อ.เมอง จ.พะเยา

- นาทวมและดนโคลนถลม แบงเปน o พนทตนนา (ฝงตะวนออก) ไดแก ลมแมนาฝาง อ.ฝาง อ.อาย อ.ไชยปราการ จ.เชยงใหม

ลกษณะนาทวม นากดเซาะตลงพง ในชวงฤดฝน ชวงเดอนสงหาคม แตไมนานนก o พนทตนนา (ฝงตะวนตก) ลมนาแมลาว แมนาแมสรวย อ.เวยงปาเปา อ.แมสรวย อ.แมลาว

จ.เชยงราย เปนนาหลาก ดนโคลนถลม นากดเซาะตลงพง ในชวงฤดฝนระหวางเดอนสงหาคม -กนยายนของทกป นอกจากน อ.เวยงปาเปา จ .เชยงราย มตะกอนดนโคลนไหลลงสแมนาทาใหนาตนเขน ในชวงกลางนา และปลายนา เปนลกษณะนากดเซาะตลงพง ในชวงฤดฝนระหวางเดอนสงหาคม-กนยายน

o พนทปลายนา ลมแมนากกตอนลาง อ.เมอง อ.เวยงเชยงรง อ.ดอยหลวง จ.เชยงราย แมนากกตนเขน ในชวงฤดนาหลาก นาจะขนเรว- ลงเรวมาก ทาใหพนททางการเกษตรกรไดรบความเสยหาย ประมาณ 1,000 กวาไร

- ชาวบาน ประมาณ 10 กวาหมบาน 1 ตาบล อ.แมสรวย อ.แมลาว อ.พาน อ.เมอง จ.เชยงราย มความกงวลใจเรองเขอนแมสรวย มรอยแตกราวรรวในบรเวณตวเขอน

- ตลงในแมนากกพง ทาใหพนธพช-ไม รมตลงเสยหาย และถกทาลาย ปรมาณพนธปลาในแมนากกลดลงโดย เฉพาะพนธปลาทองถนของ จ.เชยงราย ทมาจากแมนาโขง

- การชะลางหนาดนในชวงฤดฝนทาใหสารเคม ทใชสาหรบการเกษตรไหลลงสแมนา แมนากก ชวง อ .เมองเชยงราย มคลอรนปนเปนจานวนมาก และเมอผสมกบซากพช ซากสตวจะกลายเปนสารเคมอนตรายทาลายพนธปลาได


3) กลมลมนาเจาพระยา-ทาจน พนทตอนบนของกลมลมนาเจาพระยา-ทาจน - จ.ตาก ขาดแคลนนาอปโภคบรโภค ไมมนาในบอตอกหรอบอบาดาล - มพนทปาเสอมโทรมเพมขน ปาไมถกบกรกทาลายมาก โดยเฉพาะบรเวณลมนายม และ

ลมนานาน รวมทง มการปลกพชเชงเดยวพนทตนนา ทาใหดนถกกดเซาะไดงาย โดยเฉพาะ จ.เชยงใหม ในฤดนาหลากนามาเรวไปเรว หนาดนถกชะลาง

- แหลงนา/ทางนาธรรมชาตตนเขน และมการรกลาจากชมชน มคนบกรกพนทรบนาไปทาการเกษตร

- มปญหาการขาดแคลนนาทางการเกษตร มากบรเวณลมนาปง ท อ.บรรพตพสย ลงมาถง อ.เมอง จ.นครสวรรค ลมนาวงใน จ.ลาปาง ม จานวน 4 อาเภอ ท อ.แมเมาะ อ.แมทะ อ.สบปราบ และ อ.แมพรก จ.ตาก ลมนายมมปญหามากท อ.ปงและ อ.เขยงมวน จ.พะเยา อ.กงไกรลาศ จ.สโขทย อ.บางระกา จ.พษณโลก และท อ.โพทะเล จ.พจตร

- ไมมแหลงเกบกกนาทางตนนาในฤดฝน เชน ลมนาปงตอนบน ลมนาแมแตง เปนตน ภาคเกษตรและบานจดสรร ใน จ.เชยงใหม มมากขนทาใหตองการนาเพมมากขน

- ฝายทมอยเสยหาย ขาดงบประมาณและความรในการซอมแซม อกทงมจานวนนอย และไมสามารถระบายตะกอนไดดทาใหมตะกอนทบถมหนาฝายสงผลใหฝายใชงานไดไมเตมท นอกจากน ฝายทตงอยบรเวณใกลเคยงนคมอตสาหกรรม มกถกนาไปใชประโยชนดานอตสาหกรรมมากกวาภาคเกษตร

- มปญหานาทวมมากทนาแมแจม โดยทก ๆ 10 ปจะเกดนาทวมหลาก สวนบรเวณลมนากวง เกดนาทวมทกป

- นาทวมลมนาวง เกดจากตอนกลางของลมนาวงบรเวณ อ.เมอง มสภาพภมประเทศเปนแองกระทะ และเปนแหลงชมชน มสงกอสรางกดขวางลานาทาใหการระบายนาไมด เมอฝนตกหนกทาใหเกดภาวะนาทวม แตไมรนแรงทวมประมาณ 1-2 วน และบรเวณพนทของ อ.แมพรก จ.ลาปาง และ อ.บานตาก อ.สามเงา จ.ตาก สภาพลานามความคดเคยวตนเขนทาใหประสบปญหานาทวม

- ลมนายม มปญหานาทวมมากท จ.สโขทย เกดจากนาไหลมาจากพนทตนนายม ประกอบกบนาภายใน จ.สโขทยเอง สงผลใหมความรนแรงและทวมเปนระยะเวลานาน อ.ศรสชนาลย จ.สโขทย เปนพนทตนนา ซงขาดระบบบรหารจดการนา ทาใหเกดปญหานาทวม และพนท อ.โพทะเล จ.พจตร มสภาพพนทเปนทลมตา จงเปนพนทรบปรมาณนาหลากจากทางตอนบนของลมนายมทงหมด

- สาเหตนาทวมเกดจากการขยายตวของชมชนเมอง มการถมทดนรกลาแหลงนา กนทางนา ปดทางเดนนาทาใหพนทรองรบนาหายไป แหลงนาตนเขน ตลงพงทลาย ทาใหการระบายนาไมทน และการสรางคลองสงนากนสายนา

- การจดการไมด ไมถกตอง ขาดความเขาใจธรรมชาต ระบบนเวศเปลยน การจดระบบตนนา ปลายนาไมสอดคลองกน

- ไมมทกกเกบนาธรรมชาต ใชนาไมเปนระบบ เชน ปลอยไปตามธรรมชาตไมกกเกบ


พนทตอนลางของกลมลมนาเจาพระยา-ทาจน - ปาตนนาถกบกรกเพอเปดพนททาการเกษตร บรเวณลมนาสะแกกรง - ปญหาขาดแคลนนามมากทพนทประสบปญหาภยแลงเพอการเกษตร ท ต.ตอกควาย ต.เจาวด

ต.หวยแหง ต.แกนมะกรด ต.บานไร ต.บานบง ต.ทพหลวง อ.บานไร จ.อทยธาน ต.หวยขมน ต.นคมกระเสยว ต.ดานชาง อ.ดานชาง จ.สพรรณบร ต.หนองปลง ต.หนองฝาย ต.หนองโสน ต.ทงกระบา ต.เลาขวญ ต.หนองนกแกว ต.หนองประด อ.เลาขวญ จ.กาญจนบร

- ประเดนการขาดแคลนนาทางการเกษตร มการกลาวถงปญหาการกระจายนา ประชาชนมองวาหนวยงานรฐแกไขปญหา ดวยความไมจรงจง โครงการมาจากบนลงลาง และมการทจรตในการทาโครงการ

- เรองการกระจายงบประมาณ ไมเปนธรรม บาง จงหวดไดรบงบประมาณมากกวา จงหวดอน ๆ มาก

- เขตพนทสเขยว ลมแมนาเจาพระยาทถกโรงงานอตสาหกรรมเขามาสรางโรงงาน - ปญหานาทวมมมากลกษณะนาทวมขงซาซาก ตลอดลานาทาจน ตงแตตอนบน ตอนกลาง

และตอนลาง ตอนบนของลานา บรเวณปากคลองมะขามเฒา ต.มะขามเฒา จ.ชยนาท ตอนกลางของลานา บรเวณ อ.เมอง อ.บางปลามา อ.เดมบางนางบวช จ.สพรรณบร ตอนลางของลานา บรเวณ อ.นครไชยศร จ.นครปฐม

- การผนนาเขาทง ทวมเกนกวาประชาชนพนทรบนาหลากจะสามารถดาเนนชวตได - ปจจบนมการเปลยนการใชพนทจากเกษตรกรรมไปเปนชมชนเมองมาก - ถนนมความสงมาก และขว างทางนาหลาก ขดขวางการระบายนา กอปรกบสภาพลานา

มความลาดชนนอย คดเคยวบรเวณตอนลาง ตนเขน ทาใหความสามารถในการระบายนาเปนไปอยางชา ๆ โดยเฉพาะตอนลางลมนาทาจน บรเวณ จ.นครปฐม นอกจากนยง มปรมาณนาทถกเตมมาจากลมนาอนดวย ทางฝงตะวนตกมปรมาณนาทมาจากลมนาแมกลอง ไหลผานคลองแนวขวาง เชน คลองสนขหอน และนาจากฝงตะวนออกจากลมนาเจาพระยา และการระบายนาไมเตมศกยภาพเนองจากนาทะเลหนน

- ปญหาการทรดตวของแผนดนบรเวณปากอาว เนองจากการขดลอกตะกอนเลนและการเดนเรอของเรอพาณชยขนาดใหญ

- ปญหาการปลกผกบงตงแต จ.สพรรณบร ถง จ.นครปฐม - ปญหาคณภาพนา จาแนกเปน คณภาพ นาบาดาล ไมสามารถใชได เนองจากมการ

ปนเปอนสารเคม และปญหาคณภาพนาผวดน เนองจาก ชมชนรมแมนาปลอยนาเสยลงแมนา และโรงงานอตสาหกรรม ปลอยนาเสยลงแมนาโดยตรงไมผานกระบวนการบาบด นอกจากนพนทกลมลมนานมปญหานาเคมรกตว

- ชวงบรรจบกนระหวางแมนาเจาพระยาและแมนาปาสก บรเวณ จ.พระนครศรอยธยา บางชวงคอนขางแคบทาใหระบายนาไดตา


4) กลมลมนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ - มปญหาขาดแคลนนาอปโภค บรโภค มากบรเวณลมนา ช และมล เนองจากระบบ

นาประปาไมทวถงและไมมแหลงกกเกบนาในชวงฤดฝน ปรมาณนาตนทนในแหลงนามไมเพยงพอกบการผลตนาประปา

- ลมนาช และมลมปญหาพนทตนนาเสอมโทรม เนองจากการบกรกปาเพอทาก ารเกษตร ปาเสอมโทรมและพนทตนนาลดลง ขอบเขตอทยานแหงชาตและปาสงวนไมชดเจน สภาพดนเปนดนทรายขาดความอดมสมบรณ เชน ลมนาหวยตงลง การชะลางพงทลายของดนเนองจากการบกรกทาการเกษตร และ การรกปาเพอปลกพชเศรษฐกจ (ยางพารา) สงผลกระทบกบตนนา

- การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ฝนตกไมตามฤดกาล - มปญหาขาดแคลนนา เพอการเกษตรมากท จ.บรรมย เปนหลกและขาดแหลงเกบกกนา

นอกจากน จ.บรรมย เปนพนทรบนาจากภเขาลงสลามล ยงไมไดพฒนาลานาสาขาทเพยงพอตอการเกษตร

- ประเดนการกลาวถง “ภาคอสานไมไดขาดนาแตไมมการกกเกบนา” ในเวทลมนามล และช - ประเดนการกลาวถง “เหนดวยกบการพฒนาแหลงนาเพอจดหานาแตตองดแลผลกระทบใน

พนทดวย แตอยางไรกตาม การพฒนามกไมตรงกบความตองการของพนท ดาเนนการโดยหลายหนวยงานไมไดสอบถามความเหนของประชาชน กาหนดตาแหนงโครงการไมถกตองเกดผลกระทบ แหลงนาอยไกลไมสามารถใชนาได” ในเวทลมนาโขง

- มปญหานาทวม มากท เมองนครราชสมา เนองจาก ฝนตกดานลางเขอน และคนทเพมมากขน ตองการทอยอาศย บกรกทดนภเขาและแหลงนา สรางทอยอาศยในทางนาหลาก เปนตน สาหรบ ทลมรมนาโขง มนาทวมเปนประจา แตสามารถปรบตวได แตในปทวมรนแรงกเกดความเสยหาย

- มปญหาคณภาพนามากท ลา นามล ทงแหงและเนาเสย สาเหต รอยละ 75 จากนาเสยชมชน/โรงงาน/ภาคการเกษตร การเลยงปลาในกระชง อาหารปลาทาใหนาเสย พชนาตาย เกดโรคจากการสมผสนา

5) กลมลมนาแมกลอง - ปญหาการขาดแคลนนา พบมาก ใน จ.กาญจนบร ไดแก ต.รางสาล อ.ทามวง และพนท

ลมนาลาภาช บรเวณ อ.จอมบง อ.บานคา จ.ราชบร - ปญหานาทวมบรเวณรอยตอ อ.จอมบง จ.ราชบร กบ อ.ดานมะขามเตย จ.กาญจนบร

และ ลมนาลาภาช ทมสภาพลานาชน และมอตราการกดเซาะสง ทาใหนาไหลมาเรวมาก พนท ต.บางปา อ.เมอง จ.ราชบร มปญหานาเออลนลานา

- พนทสาหรบรองรบนาหลาก ปจจบนถกเปลยนแปลงไปใชประโยชนดานอน ๆ ทาใหไมมพนทรองรบนา

- พนทเกดปญหาดนโคลนถลม ไดแก พนทตนนา บรเวณ อ.ทองผาภม และ อ.สงขละบร จ.กาญจนบร และ อ.อมผาง จ.ตาก

- พนท อ.ดาเนนสะดวก อ.ทามะกา และแมกลอง มปญหานาเสย สาเหตจากการปลอยนาเสยของภาคอตสาหกรรมและเกษตรกรรม เชน ฟารมหมและไกและการทาเหมองแรนาเสยจากชมชนและแหลงทองเทยวและสารเคมจากภาคเกษตร


6) กลมลมนาภาคตะวนออก - มปญหานาอปโภคบรโภค ไมเพยงพอ โดยเฉพาะ ภาคการทองเทยว อ.เกาะชาง จ.ตราด

อ.เกาะสชง จ.ชลบร ตองซอนาจดมาใชในราคาสง อกทงเขตเศรษฐกจสาคญของ จ.ชลบร และชมชนโดยรอบ ไดแก เมองพทยา บางแสน มจานวนนกทองเทยวเพมมากขน เกดการขาดแคลนนาเพอการอปโภคบรโภค โดยเฉพาะในฤดแลง เนองจากแหลงนาตนทนไมเพยงพอ และการกล าวถง ประชาชน ไมไดใชนาตามแนวทอสงนา และทอยดานบนอางเกบนา ใน จ.ระยอง

- มพนทประสบปญหา ขาดแคลนนา มาก ในลมนาปราจนบร ท อ.นาด อ.ประจนตคาม และ อ.ศรมโหสถ จ.ปราจนบร อ.วฒนานคร อ.วงสมบรณ และ อ.วงนาเยน จ.สระแกว บรเวณลมนาสาขาคลองทาลาดทราบแมนาบางปะกง สาเหตจากฝนทงชวง แหลงนาชมชนขาดการฟนฟและพฒนา เกษตรกรทานาปละ 3 รอบ มความตองการใชนามากขน บอบาดาลสบนาใชไดในปรมาณทนอยลง

- ไมมระบบสงนาเขาสพนทเพาะปลก อกทงยงมแหลงนาไมเพยงพอกบคว ามตองการ จ.จนทบร และ จ.ตราด

- จ.จนทบร และ จ.ตราด มปรมาณฝนมากแตขาดแหลงกกเกบ ทาใหนาไหลออกสทะเลเปนสวนใหญ

- การกลาวถงประเดน “ชาวจนทบรไมไดรบประโยชนจากโครงการผนนา จาก จ.จนทบรไปยงแหลงกกเกบนา จ.ระยอง (คลองวงโตนด-อางเกบนาประแสร)”

- การกลาวถงประเดน “ขอใหยกเวนขอกฎหมายทขดขวางการพฒนาแหลงกกเกบนา ” ในเวทลมนาชายฝงทะเลตะวนออก

- ปญหาการกดเซาะชายฝง ท ต.เกาะเปรด อ.แหลมสงห ต.บางชน อ.ขลง จ.จนทบร ต.แหลมกลด ต.หวงนาขาว อ.เมอง จ.ตราด เกดขนในทก จงหวดบรเวณพนทราบชายฝงนาขนถง บรเวณปาชายเลน

- ปญหานาทวม มปญหามากในลมนาปราจนบร เกดจากนาไหลจากทสงชนทางพนทตนนาปราจนบร มาบรรจบกนบรเวณชมชน สงผลใหเกดนาทวมเปนระยะเวลานาน ต.ทบมา ต.เนนพระ ต.เชงเนน อ.เมองระยอง อ.แกลง จ.ระยอง นาทวมซาซากทกป ยงไมไดรบการแกไข อ.เมองชลบร อ.ศรราชา อ.บางละมง อ.สตหบ (เปนพนทเศรษฐกจทสาคญ ) พนทแมนาสายหลก ไดแก แมนาจนทบร แมนาประแสร คลองวงโตนด เปนพนทเสยงเกดนาทวมฉบพลนและดนโคลนถลมสงนาหลาก นาทวมในพนท อ.ตาพระยา จ.สระแกว อ.โปงนารอน จ.จนทบร

- นาทวมขงบรเวณ อ.อรญประเทศ จ.สระแกว เนองจากฝนตกหนกตดตอกนหลายวนและพนทเปนทลม ลานาตนเขน มสงกดขวางทางนา ถนนศรเพญสรางกดขวางทางนา มทอลอดไมเพยงพอ การสรางถนนในประเทศกมพชา

- นาทวมบรเวณ อ.โคกสง อ.คลองหาด อ.วฒนานคร จ.สระแกว อ.สอยดาว อ.โปงนารอน จ.จนทบร เนองจากนาหลาก การสรางถนนขวางทางนา ทอลอดไมเพยงพอ ลานาตนเขน การตดไมทาลายปา

- ปญหาคณภาพนาพบมากท พนท จ.ชลบร จ.ฉะเชงเทรา พนทลมนาปราจนบร เนองจากการปลอยนาเสยจากแหลงชมชนและอตสาหกรรม การใชสารเคมเพอการเกษตร


การขาดระเบยบการจดการขยะ การเปลยนไปปลกยคาลปตส ยางพารา ปาลมนามน และขาดแคลนนาตนทนมาผลกดนนาเคมทรกตวมาตามลานา บรเวณปลายลมนาบางปะกง ปราจนบร

- สารพษจากกากอตสาหกรรม (โลหะหนก เชน แคดเมยม ) พบในบรเวณลมนาคลองใหญ จ.ระยอง ไดแก อ.เมองระยอง อ.ปลวกแดง อ.นคมพฒนา นาเสย ในพนท อ.อรญประเทศ อ.วฒนานคร จ.สระแกว อ.สอยดาว อ.โปงนารอน จ.จนทบร นาขน ในพนท ต.ทพเสดจ อ.ตาพระยา จ.สระแกว นาประปาไมไดมาตรฐาน ใน อ.อรญประเทศ จ.สระแกว

- การขดแยงระหวางภาคประชาชน ภาคเกษตรกรรมและอตสาหกรรม เนองจากการแยงชงนา - การกลาวถงประเดน “ตงแต ป พ.ศ. 2548 มการยนหนงสอรองเรยนจากประชาชน

หลายรอบ เรองการแยงชงนา” - ขาดการมสวนรวมและการสอสารขอมล เชน ภาคอตสาหกรรมวางทอไปสบนาจากคลองนาห

และคลองทบมา โดยทประชาชนไมมสวนรวม - อางเกบนาทง 4 แหงใน จ.ระยอง สาหรบภาคอตสาหกรรมใช สวนประชาชนไมไดใช

ภาครฐอนญาตใหกอสรางอางเกบนาได เพราะวตถประสงคเพอสาหรบอปโภคบรโภค และการเกษตรเทานน แตถามวตถประสงคเพอโรงงานอตสาหกรรมภาครฐคงไมอนญาตใหสรางได

7) กลมลมนาเพชรบร และชายฝงทะเลตะวนตก - แหลงเกบกกนาในปจจบนยงขาดระบบการกระจายนา หรอบางแหงชารดเสยหาย ทาให

ไมสามารถสงนาไดอยางทวถง - ไมมการผนนาจากแหลงเกบกกทมปรมาณมากมาชวยพนทขาดแคลน - ระบบสงนาของชลประทานชารดเสยหาย จากการใชงานมาเปนเวลานาน และจากการ

แยงชงนาของเกษตรกร ทาใหสญเสยนาออกจากระบบสงนาปรมาณมาก - เกษตรกรปลกพชเชงเดยวทใชนามาก ไมเหมาะสมกบพนท - การใชนาภาคเกษตรขาดจตสานก เชน ไมมการใชนาอยางคมคา การเปดนาทง - ปญหานาทวม เกดจากปรมาณทตองระบายสงกวาความสา มารถของลานา อกทงมถนน

และทางรถไฟ กดขวางเสนทางนา ขนาดของโครงสรางระบายนา ไมเพยงพอตอการระบายนาทงลมนาเพชรบร และลมนาชายฝงทะเลตะวนตก

- การรกลาลานา รกลาบงรบนาตามธรรมชาต ถมทจดสรรปลกสงกอสราง ทาใหลานามประสทธภาพในการระบายนาลดลงในเขตชมชน

- ในลมนาชายฝงทะเลตะวนตกม พนทลาดชนนาปาไหลหลาก ทาให เขอน กนตลงพง ทาใหนาลนนาทวม แนวคลอง ไมมการจดการในการกนแนวเขตนาทชดเจน และไมมหนวยงานรบผดชอบโดยตรง

- อทธพลจากนาทะเลหนน ประกอบกบแมนาเพชรบร ในชวงดานทายนาตนเขน ชาดการขดลอก ทาใหประสทธภาพในการระบายนาลดลง ทาใหระบายนาชา

- ปาชายเลนถกถมทเพอการเกษตร - ปญหาคณภาพนา มาจาก นาเสยภาคการเกษตร ไหลลงแมนาเพชรบร และสารเคม

ตกคาง รวมทงการทงขยะมลฝอย สงปฏกลลงในแมนาค คลอง และมการปลอยกรดเกลอจากโรงงานอตสาหกรรมลงนาปราณบร

- ปญหานาเคมรกลา/นาทะเลหนนสง ในแมนาเพชรบร


8) กลมลมนาภาคใต - นกทองเทยวเพมมากขน ทาใหสถานประกอบการ เชน โรงแรมทพก รานอาหาร สถานบนเทง

กจกรรมสนทนาการ เพอบรการนกทองเทยวเพมมากขนดวย สงผลใหเกดการขาดแคลนนาเพอการอปโภคบรโภค โดยเฉพาะในชวงฤดแลง เนองจากแหลงนาตนทนไมเพยงพอ

- พนท อ.อาวลก จ.กระบ อ.ละอน จ.ระนอง ไมสามารถกกเกบนาไวใชไดในฤดฝน ไมมพนทกกเกบนาขนาดใหญ นาไมเพยงพอตอความตองการใชนาและไมสามารถนาบาดาลมาใชไดเนองจากเจาะบอบาดาลไมสาเรจ

- ทคลองไทร กอนหนานแหงแลงไมมการทาชลประทาน เมอถงหนานานาจะทวมทกป และแหงตามฤด แตปจจบนพนททงนากวางใหญจากทาเคย ทาฉาง ปจจบนกลายสภาพเปนสวนปาลมในชวงหนาแลง นากรอยนาเคมรกตว

- อางเกบนาพรชบา (ลมนาทะเลสาบสงขลา ) มนาเฉพาะหนาฝน ทะเลสาบตนเขน (ตนลาพเปนสาเหต ตะกอนทไหลมาจากพนทตนนา ) พนทชมนา เชน พรควนเคง ไมสามารถเกบกกนาได โครงการฝายเกบนาพญาโฮงตนเขนไม สามารถเกบนาได ลาคลองใตฝายตนเขน และแคบ

- พนท ต.บางวน จ.พงงา และพนทระหวาง จ.ระนอง กบ จ.พงงา ไมมแหลงกกเกบนา ไมสามารถกกเกบนาไวไดในฤดฝน

- จ.นครศรธรรมราช และ จ.ชมพร มปรมาณฝนมากแตขาดแหลงกกเกบนา - ต.เขาทะล อ.สว ขาดนาในภาคการเกษตรในชวงหนาแลง - พนทปาตนนาถกทาลายและการเปลยนแปลงการใชทดนจากปลกพนไร ในพนท หม 2,4

ต.บานกลาง หม 5 ต.คลองหน จ.กระบ - ประเดนความรสกในเวทลมนาตาป “หากมโครงการลมนาตาปพมดวง จะทาใหในเรอง

ของการประปามปญหา เกดภยแลงในอนาคต” - พนทการเกษตร ปลกปาลมนามน ไมมระบบสงนาเขาสพนทเพาะปลก อกทงยงมแหลงนา

ไมเพยงพอกบความตองการ จ.สราษฏรธาน - การขดแยงระหวางภาคประชาชน ภาคเกษตรกรรมและภาคอตสาหกรรม เนองจากการ

แยงชงนา (การสบนาจากแหลงนาธรรมชาต) - ปญหานาทวม เกดจาก เมองขยายตวอยางไมมทศทางขวางการระบายนา หรอ ขยายใน

พนทลม และมเหตการณนาทวมใหญ สงผลเสยหายสง เชน จ.สราษฏรธาน อ.หาดใหญ จ.ชมพร ซงอาจเกดขนไดอกในหลายเมอง เชน จ.นครศรธรรมราช

- ปรมาณนาไหลหลากในลานา เกดการกดเซาะตลง ท ต.บางวน ต.กะเปงนา จ.พงงา หม 2,4 ต.บานกลาง หม 5 ต.คลองหน จ.กระบ ต.กาพวน ต.นาคา จ.ระนอง นาในลานาหลากอยางรวดเรวลงสทะเลอนดามน และทองถนขดลอกคลอง ทาใหเกดการกดเซาะดนในบรเวณสองฝงคลอง

- สาเหตหลกนาทวม มาจาก การตดไมทาลายปา การถมดน การปดทอ การสรางทอระบายนา สงตาง ๆ ขวางทางนา ทาลายแกมลงธรรมชาต มการดดทรายในคลอง นาเชยว ตลงพง และนาทะเลหนน


- ไมมทางระบายนา และมสงกดขวางทางนาทะเลสาบตอนลาง (ทาเรอนาลก เขอนกนคลน โพงพางไซนง) ตอบบน (บานขาว อ.ระโนด มตนกงและสวะเปนจานวนมาก ) ระบบการระบายนาปตตานไมมประสทธภาพ- ผงเมอง และทางหลวงไมเหมาะสมกบพนท

- ไมมทพกนาเนองจากการถมท เชน แนวเขาพนม ชยบร พระแสง - นามาจาก 2 สวน คอนาทมอยกอนแลว กบสงทสรางขนมา ไมมการผนนา ไมมการ

จดระบบนาอยางเปนระบบ งบประมาณของรฐ - เขอน 2 เขอน ขวางกนทางนาไหล ของแมนาปตตาน คอ เขอนปตตาน ต.ตาเซะ จ.ยะลา

และเขอนขวางกนท ต. คลองใหม จ.ปตตาน ทาใหนาไหลลงสทะเลชา นาลนเขอนไหลลงส ต.มวงเตย แมลาง คลองใหม

- การกอสรางอาคารหรอสถานทบกรกเขตหามลาสตวปาทะเลนอย - พะโตะ แมนาหลงสวนมการตดไม ทาใหนาไหลแรง และเกดตนเขนในแมนา - ปญหาคณภาพนา มาจากโรงงานอตสาหกรรม ปลอยนาเสย โดยไมไดบาบดไมม บอนาเสยของ

ตนเอง เชน หนองขร ทาโรงชาง จ.ชมพร ไปคลองตาง ๆ ตาป พมดวง หลงสวน คลองอปน เปนตน

- ขนาดของโรงบาบดนาเสยเลกกวาทควรเปนไปตามกฎหมาย - การใชสารเคมของภาคเกษตร ในเขตคลองยน อ.ครรฐนคม ขณะน ไดรบผลกระทบจาก

สารเคม ซงไมแนชดวา มาจากสารเคมภาคการเกษตรหรอไม แตจานวนปลาในตนนาลดลง

ในภาพรวมของการระบถงสาเหตของปญหาทเกดขนในแตละพนทขางตนพบวา ผรวมสมมนาเสนอขอคดเหนทเปนไปในแนวทางเดยวกน ไดแก เกดจากสภาพภมประเทศในแตละพนท การขยายตวของชมชนทเพมสงขนทาใหมความตองการนามากขน การปลกพชเชงเดยวในพนทสงทาใหพนทตนนาไมสามารถเกบกก/อมนาไวไดเพยงพอ ปาตนนาถกทาลาย การรกลาลานาหรอการกอสรางสงกดขวางทางนา สภาพลานาตนเขน และการขาดการบงคบใชกฎหมายดานสงแวดลอมอยางจรงจง เปนตน โดยไดสรปจดกลมของการวเคราะหสภาพปญหาจากเวทประชาชนเปนรายภาค ดงน

- พนทลมนาภาคเหนอมสภาพภมประเทศสวนใหญเปนทลาดชนและเปนพนทรบนาธรรมชาตบางสวนจะประสบกบปญหานาทวมหลากรนแรงและนาทวมขง ขณะเดยวกนยงคงมบางพนททประสบภยแลงซาซากทงในภาคการเกษตรและนาอปโภคบรโภค สวนปญหาดานคณภาพนาสวนใหญเกดจากการใชสารเคมในภาคเกษตร และการปลอยนาเสยของชมชนในเขตเมองซงจะพบปญหาในพนทบรเวณปลายนาเป นสวนใหญ นอกจากน ในบางพนทยงประสบกบปญหาดนโคลนถลม และมขอวตกกงวลเกยวกบความปลอดภยของเขอนรวมดวย

- พนทลมนาภาคกลาง เปนพนททประสบกบปญหาทง 3 ดานอยางเดนชด เนองจากเปนพนทรบนาจากลมนาภาคเหนอ ทาใหประสบกบปญหานา ทวมหลากและทวมขงในพนทแองกระทะ หรอพนทลมรมนา ขณะทพนทสงจะประสบกบปญหาการขาดแคลนนาทงภาคเกษตรและนาอปโภคบรโภค โดยเฉพาะในชวงฤดแลง และเนองจากในพนทสวนใหญเปนทตงของนคมอตสาหกรรม ชมชน และพนทเกษตรเขมขน จงมปญหาคณ ภาพนาจากการปลอยนาเสยทขาดการบาบดของภาคสวนตาง ๆ ลงในแหลงนาชมชน ปญหานาทะเลหนนสง รวมถงปญหาการกดเซาะและการทรดตวของชายฝง ทงน ผเขารวมสมมนาไดยกประเดนความวตกกงวล ทงจากปญหาอทกภยทเกดขนในป พ .ศ. 2554 ปญหาคณภาพนาในพนท ลมนาแมกลอง บางปะกง และชายฝงทะเลตะวนออก รวมถงปญหานาทะเลหนนสงในบางพนทใหทประชมรวมรบทราบดวย

- พนทลมนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สวนใหญประสบกบปญหาการขาดแคลนนา ทงภาคเกษตรและอปโภคบรโภค โดยมสาเหตมาจากสภาพพนททลาดชน สภาพดนทรายไมอมนา ขาดการพฒนาในพนท


ลานาสาขา เปนตน ขณะทปญหานาทวมจะมลกษณะเปนนาทวมฉบพลนหรอทวมในระยะสน ๆ ในพนทลมเนองจากการปลอยนาจากประเทศใกลเคยงหรอนาลนตลงในฤดนาหลาก สาหรบปญหาคณภาพนายงไมรนแรงนก สวนใหญเกดจา กการเลยงปลาในกระชง การปลอยนาเสยของชมชนและรสอรทในบางพนท ประเดนทผเขารวมสมมนาไดตงเปนขอสงเกตในทประชม คอ การบรหารจดการนาในลมนาระหวางประเทศทสงผลกระทบตอคนในพนททงในฤดฝนและฤดแลง

- พนทลมนาภาคใต ลกษณะปญหาท พบในพนทลมนาภาคใต กรณปญหาการขาดแคลนนา จะเกดในพนทเพาะปลกพชหรอพนทอตสาหกรรมทมความตองการนามาก ขณะทพนทชมชนและแหลงทองเทยวบางแหงประสบปญหานาอปโภคบรโภคไมเพยงพอ กรณปญหานาทวมจะมลกษณะของนาปาไหลหลาก เนองจากภมประเทศทลาดชนและการวางผงเมองกดขวางทางนา รวมถงนาทะเลหนนสงในบางพนท

นอกเหนอจากการรบฟงในเวทการสมมนาแลว คณะผทางานยงเปดรบขอมลในลกษณะการรองเรยน ทงทเปนขอสนบสนนและขอคดคานจากทกภาคสวน โดยมผยนรองเรยนทงสน 28 รายจากพนทลมนาภาคตาง ๆ ซงขอมลเหลานเปนสวนหนงในการวเคราะหรวมกบขอมลทไดจากเวทสมมนา

2.4.2 ขอเสนอแนวทางแกไข จากประเดนปญหาสาเหตทเกดขน ผรวมสมมนาไดรวมกนหารอแลกเปลยนถงแนวทาง

การแกไขปญหาดงกลาว โดยสรปมทงการเสนอ แนวทางในการใชมาตรการสงกอสราง ไมใชสงกอสราง และการบรหารจดการในรปแบบตาง ๆ ซงในมาตรการใชสงกอสราง ประกอบดวย การพฒนาแหลงเกบกกนา /ระบบสงนา การเพมประสทธภาพการระบายนา การพฒนาปรบปรงระบบบาบดนาเสย การตดตงระบบปองกนนาเคม ระ บบเตอนภย ระบบโทรมาตร เปนตน ขณะทมาตรการทไมใชสงกอสรางจะประกอบไปดวย การฟนฟปาตนนา การปรบระบบการปลกพชทงในพนทสงและพชทใชนามาก การจดโซนนงภาคเกษตรและอตสาหกรรม การบรหารเชงกฎหมายทเกยวของกบการบรหารจดการนา การประชาสมพนธและการมสวนรวม การปรบปรงระบบผงเมอง และการใชมาตรการทางการเงน เปนตน อยางไรกตาม ผเขารวมสมมนาในพนททมขอจากดในดานตาง ๆ ไดนาเสนอมาตรการทมลกษณะเฉพาะเพอเปนแนวทางในการแกไขปญหาเพมเตม ไดแก การพฒนาแนวทางการผนนาทงลมนา ภายในและภายนอกประเทศในพนทลมนาภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ การพฒนาพนทแกมลงในพนทลมนาภาคกลาง และภาคเหนอ เปนตน

ดงแสดงรายละเอยดการรบฟงสภาพปญหา ภาคประชาชน รายลมนาในภาคผนวก ข และแสดง สรปประเดนปญหา สาเหต รายลมนา ไวในรปท 2-16 (ก-ค)


รปท 2-16 (ก) สภาพปญหาจากการรบฟงประชาชน รายลมนา

รปท 2-16 (ข) สภาพปญหาจากการรบฟงประชาชน รายลมนา

• ขาดแคลนนาอปโภคบรโภค การเกษตร• นาหลากทลาดเชงเขา ทวมระยะสน - วน

• การบรหารจดการนาไมไดมสวนรวมจากคนทงลมนา

• สารเคมการเกษตรปนเปอนในนา อ ปาย แมฮองสอน และแมสอด จ ตาก• ขาดแคลนนา ท อ ปาย อ แมลานอย อ เมอง

แมฮองสอน จ แมฮองสอน หวยลก จ ตาก

• ขาดแคลนนา อ ฝาง อ แมอาย อ ไชยปราการ • แมนากก ชวง อ เมองเชยงราย มคลอรนปน

เปนจานวนมาก

• ไมมแหลงเกบนาทางตอนบนของลมนา• จ เชยงใหม ในฤดนาหลากนามาเรวไปเรว หนาดน

ถกชะลาง นาแมแจม ทกๆ ป จะเกดนาทวม

• ลานาตนเขนไมสามารถเกบกกนาไวใชในชวงฤดแลง• อ เมอง ลาปาง เปน แองกระทะ มนาทวมขง

• มการใชสารเคมในการทาการเกษตรมาก

• คนในพนทตอนลางรบไดกบปญหานาทวม จงขอนาเพอทาการเกษตรในชวงฤดแลง

• นาทวมสโขทย เกดจากนาทไหลมาจากพนทตนนา อ ศรสชนาลย เนองจากขาดการบรหารจดการทด

• พนทปาเสอมโทรมเพมขน• รกลาแหลงนา ทางนาธรรมชาต

• มคนบกรกพนทรบนาไปทาการเกษตร

• นาทวมเปนประจาชมชนเมอง เศรษฐกจ และโบราณสถานสรางความเสยหายสงมาก

• หมบานจดสรร จ นนทบร ปทมธาน ไมมบอบาบด • โรงงานอตสาหกรรมทงนาเสยลงแมนาสาธารณะ

• นาทวมเออลนตลงตลอดรมแมนาทาจนโดยเฉพาะสพรรณบร นครปฐม• ปญหานาเคม อ เมอง สมทรสาคร ถง อ สามพราน จ นครปฐม

• นาทงจากโรงงานอตสาหกรรม/ชมชน/ปศสตว/เกษตรกรรม• สงกดขวางทางนา เชน ผกตบชวาและสงปลกสราง

• ขาดแคลนนาเพอการเกษตร• นาปาไหลหลากลนตลงทวมพนทเกษตร• นาทวมจดบรรจบแมนาสะแกกรง-เจาพระยา

สภาพปญหา

โขง เหนอ

วง

นาน

ทาจน

เจาพระยา

สะแกกรง

ยม

ปง

สาละวน

กก

สาละวน โขง เหนอ กก ปง วง ยม นาน เจาพระยา สะแกกรง ปาสก ทาจน

ปาสก• เกษตรกรปลกพชเชงเดยวทใชนามาก ไมเหมาะสมกบพนท

• แมนาลาคลอง ถกบกรก และการกอสรางถนน กดขวางทางนา ขยายตวของชมชนเมอง

• • • •

• •

•

•

•

•

• •

•

•

•

• • • /

• • • •



รปท 2-16 (ค) สภาพปญหาจากการรบฟงประชาชน รายลมนา

•

• •

• •

• • •

•

• • • •

• • •

•

• • • •

• • •

•

• •

• • -

• •


Documents

บทที่ 2 สถานการณ์และปัญหาด้านทรัพยากรน้้าในภาพรวมของประเทศtiwrm.haii.or.th/Group3_WaterIT/06_ETC/2015-03-03_National_Water... ·