ใบความร ชดท 1วชา หลกพนธศาสตร

เรอง ประวตและความสำาคญของพนธศาสตร

ความหมายของวชาพนธศาสตร (Genetic)วชาพนธศาสตรเปนสาขาหนงของชววทยา ซ งศกษาถง

พฤตกรรมและการถายทอดลกษณะตาง ๆ จากพอแมไปยงลกหลาน เปนวชาทเก ยวของกบส งมชวตทกชนด เพราะสงมชวตมการสบพนธ และถายทอดลกษณะตาง ๆ ไปยงลกหลาน จงทำาใหลกหลานทเกดขนมลกษณะเปนไปตามพนธกรรมของพอแมเสมอ ดงเชนคำาพงเพยทวา " ลกไมยอมหลนไมไกลตน"

วชาพนธศาสตรเกยวของกบมนษยสองทางคอ ทางตรงเกยวของในแงของการถายทอดลกษณะตาง ๆ ในรนพอ แม ป ยา ตา ยาย ไปยงลกหลาน โดยการสบพนธ สวนทางออมนนวชาพนธศาสตรทำาใหมนษยมความรนำามาใชในการปรบปรงพนธพช และสตว เพอใหมผลผลตสง มความตานทานโรค ชวยในการเพมผลผลตใหเพยงพอตอความตองการของมนษย และยงทำาใหมนษยสามารถนำาความรทางพนธศาสตรมาใชในการดำารงชวต เชนการปองกนไมใหลกษณะดอยบางอยางถายทอดไปยงลกหลานโดยการเลอกคสมรส การวางแผนครอบครว การรกษาพยาบาล การตดสนคดเกยวกบชสาว นอกจากนนอาจใชในการปรบปรงชาตพนธของมนษยโดยพยายามสงเสรมใหพอแมทฉลาดมบตรมาก สวนพอแมทมความเฉลยวฉลาดนอยหรอมภาวะผดปกต อาจจำากดการมบตร เพอลดภาระตาง ๆ ของสงคม ซงจะทำาใหสงคมมมนษยทมสตปญญาดมากขน สามารถสรางสรรคสงดใหแกสงคมได

ในแงของความสมพนธกบวทยาการสาขาอนนน พนธศาสตรเกยวของกบหลาย ๆ สาขาวชา โดยเฉพาะสาขาทเกยวของกบสงม

1

ชวตมนษยหรอสตว เชน ชววทยา เคม พฤกษศาสตร สตววทยา เกษตรศาสตร สถต กฎหมาย การแพทย มนษยวทยา เปนตน

ประวตของวชาพนธศาสตรความสนใจเร องพนธศาสตรของมนษยมมาตงแตโบราณ

ประมาณ 6000 ปมาแลว โดยเหตผลทวาสตว และพชเกยวของและจำาเปนตอการดำารงชพ มนษยจงจำาเปนตองปรบปรงทงสตวและพช สมยกอนมนษยทราบแตเพยงวาพชหรอสตวพนธดยอมใหลกหลานทด แตกไมสามารถบอกไดวาเปนเพราะสาเหตใด จนกระทงถงยคสมยของเมนเดล (Mendel) ซ งไดท ำาการทดลองปลกถวลนเตา และสามารถสรปผลการทดลองอธบายลกษณะการถายทอดพนธกรรมได

ประวตของเมนเดลเมนเดลเกดในป ค.ศ. 1822 บดามารดาเปนชาวออสเตรย

เปนชาวนาทยากจน อาศยอยทตำาบล Helzendorf ใน Silesia ซงปจจบนเปนสวนหนงของประเทศสาธารณรฐเชค เมนเดลในวยเดกมความปรารถนาทจะเรยนหนงสอมากจงไดไปเรยนทโบสถออกสตนเนยน โมนาสเตอร (Augustinian Monastery) ทกรงบรน (Brunn) ตอมาในป ค.ศ. 1847 เมนเดลไดบวชพระและไดรบนามวาเกรเกอร (Gredgor) จงมชอเรยกเตมวาเกรเกอร โจฮาน เมนเดล (Gregor Johann Mendel) เมนเดลไดไปศกษาตอทมหาวทยาลยเวยนนา ทางดานฟสกส คณตศาสตร และธรรมชาตวทยา เมอสำาเรจแลวไดกลบกรงบรน (Brunn) ในป ค.ศ. 1854 และเปนครสอนวชาวทยาศาสตร

ในป ค .ศ . 1857 เมนเดลได รวบรวมพนธ ถ วล นเตา (garden pea) และทดลองผสมถวลนเตาพนธตาง ๆ เพอศกษา

2

ลกษณะของถวลนเตา โดยทำาการทดลองทสวนหลงวดเปนเวลา 7 ป และได สร ปผลงานและเสนอกฎของการถ ายทอดลกษณะพนธกรรมตอสมาคม Natural Society of Brunn ในป ค.ศ. 1865 ทางสมาคมไดพมพผลงานของเมนเดลในป ค.ศ. 1866 และสงไปใหหองสมดตาง ๆ นอกจากนเมนเดลยงไดทดลองกบพชอน กบผงและหนดวย จนกระทงป ค.ศ. 1868 เมนเดลไดรบการแตงตงใหเปนอธการวด จงไมมเวลาทจะทดลองตอไป เมนเดลเสยชวตเมอป ค.ศ. 1884 ตอมาในป ค.ศ. 1900 นกชววทยา 3 ทาน คอ คารล คอรเรนส (Carl Correns) จากประเทศเยอรมน ฮโก เดลฟรส (Hugo de Vries) จากประเทศฮอลแลนด และเอรก ฟอน เชอรแมค (Erik von Tschermak) จากประเทศออสเตรย ไดทดลองผสมพนธถ วลนเตา และไดผลการทดลองคลายคลงกบงานทดลองของเมนเดลทไดทำาไว ทำาใหผลงานของเมนเดลมชอเสยงไปทวโลก และไดรบการยกยองใหเปนบดาแหงวชาพนธศาสตร

……………………………………………………บรรณานกรม

ประดษฐ พงศทองคำา 2537. พนธศาสตรเบองตน. ภาควชาพนธศาสตร คณะวทยาศาตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.ไพศาล เหลาสวรรณ. 2535. พนธศาสตร. สำานกพมพไทยวฒนาพาณช. กรงเทพฯ.

ใบงาน ชดท 1วชา หลกพนธศาสตร

3

H -

เรอง ประวตและความสำาคญของพนธศาสตร

จดประสงค1. น.ศ. บอกความสำาคญของพนธศาสตรได2. น.ศ. ทราบแนวทางในการนำาหลกการทางพนธศาสตรไปใช

ในการดำาเนนชวตได

ขนตอนการดำาเนนการ1. แบงนกศกษาเปนกลม ๆ ละ 3-5 คน2. ใหน.ศ. ภายในกลมรวมกนคด รวมกนทำา เพอตอบคำาถาม

จากโจทย3. ตวแทนกลมนำาเสนอผลงาน โดยใหสมาชกทงชนรวมกน

เสนอความคดเหนหลงการนำาเสนอ4. ครผสอนสรปเนอหา และคำาตอบทถกตอง

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

กลมท____________ชอ 1_________________________________ 3____________________________________

2_________________________________ 4___________________________________คำาถาม 1. ใหน.ศ. อธบายความหมายของคำาวา "ลกไมยอมหลนไมไกลตน"

________________________________________________________________________

4

________________________________________________________________________

________________________________________________________________________

2. วชาพนธศาสตรมประโยชนตอตวนกศกษาอยางไรบาง________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. ถานกศกษาตองการปลกพช หรอเลยงสตวใหไดผลผลตด

ทงในแงของปรมาณ และคณภาพ นกศกษาตองทำาอยางไรบาง

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________4. ถานกศกษามครอบครว และตองการไดบตรทมร ปราง

หนาตาด มความเฉลยวฉลาด มความประพฤตด เปนทรกใครตอบคคลทวไป น.ศ. จะตองทำาอยางไรบาง จงจะไดบตรทมลกษณะดงกลาว

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________

5

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

---------------------------------------------------

ใบความรชดท 2วชา หลกพนธศาสตร

เรอง เซลลและการแบงเซลล

ความหมายและองคประกอบของเซลล1. เซลล (cell) เป นหนวยเลกท สดของส งมชวต ซ ง

สามารถแสดงพฤตกรรมทางชวเคมและสามารถแบงตวเพมปรมาณได จำานวนเซลล รปรางและขนาดจะแตกตางไปตามแตละชนดของสงมชวตนน ๆ สงมชวตบางชนดประกอบไปดวยเซลลเพยงเซลลเดยว เชน แบคทเรย ไวรส และบางชนดประกอบไปดวยเซลลหลายเซลลรวมกนเปนอวยวะและทำางานเปนระบบจงจะสามารถดำารงชวตอยได เชน พช และสตวชนสง

2. องคประกอบของเซลล

6

ภายในเซลลนนยงมสวนประกอบยอย ๆ อกหลายชนด ดงนนจงควรทจะกลาวถงรายละเอยดของสวนยอย ๆ เหลานพอสงเขป ดงน

2.1 ผนงเซลล (cell walls) ของเซลลพชเกดจากการสะสมของสารทไดจากไซโตพลาสซม (cytoplasm) ประกอบไปดวยช นตาง ๆ 3 ชน คอ middle Lamella, Primary wall และ Secondary wall

ผนงเซลลของสตวจะตางจากผนงเซลลของพช ผนงเซลลของสตวจะเปนเยอใสบาง ๆ เรยกวา cell membrane ซงมไขมนและโปรตนสะสมอยจงสามารถยดหดตวได

2.2 ไซโตพลาสซม (cytoplasm) มลกษณะเปนของเหลวทมเนอเดยวกนและมเนอทมากทสดในเซลล เปนสวนทอยถดเขามาจากผนงเซลล สวนประกอบทลอยตวอยในไซโตพลาสซม ไดแก

- ไมโตคอนเดรย (mitochondria) มรปรางแตกตางกนไปขนอยกบชนดของสงมชวตนน ๆ บางชนดมรปรางเปนแทงยาวร ภายในมเยอซอนกนสองชน ไมโตคออนเดรยทำาหนาทเปนแหลงจายพลงงานใหแกเซลล

- ไลโซโซม (lysosome) มร ปรางคลายถง ภายในไลโซโซมมเอนไซมทใชยอยพวกไขมน คารโบไฮเดรต และโปรตน ทมโมเลกลขนาดใหญใหมขนาดเลกลงเพอใหไมโตคอนเดรยนำาไปเปลยนเปนพลงงานได

- เซนโตรโซม (centrosome) พบในเซลลของสตวมากกวาในเซลลของพช เซนโตรโซมประกอบดวยเซนตรโอล (centriole) หนงค ซ งมลกษณะเปนแทงยางประกอบดวยทอขนาดเลก 9 ทอเรยงเปนวงกลม เซนตรโอลมหนาทเกยวของกบการสรางใยสปนเดล (Spindle fiber) เมอมการแบงเซลล

7

- เอนโดพลาสมคเรต คล ม (endoplasmic reticulum) มลกษณะเปo เยอรางแหบาง ๆ เชอมโยงจากผนงเซลลดานในเขาไปหาผนงนวเคลยส เอนโดพลาสมคเรตคลมบางชนดมลกษณะเรยบ บางชนดมลกษณะหยาบ เอนโดพลาสมคเรตคลมทำาหนาทเปนแหลงสงเคราะหโปรตน

- คลอโรพลาสต (chloroplast) พบเฉพาะในพชและบคเตรบางชนดทสามารถสงเคราะหแสงได คล v โรพลาสตประกอบดวย 2 สวน คอ สวนหนงมลกษณะเปนเยอบางซอนกนเปนชน ๆ เรยกวากรานา (grana) และอกสวนหนงเปนเยอแทรกอยระหวางชน เรยกวา สโตรมา (stroma) ทงสองสวนนมเยอหมลอมรอบ มรปรางคลายไมโตคอนเตรย หนาทสำาคญของคลอโรพลาสต คอการสงเคราะหแสง

- แวควโอล (vacuole) เปนชองวางมขนาดตาง ๆ ถกลอมรอบดวยเยอบางซงของเหลวซมผานได พบมากในเซลลของพชและสตวเซลลเดยว แวควโอลชวยในการรกษาความดนภายในเซลลใหอยในระดบทเหมาะสม นอกจากนอาจใชเปนทเกบสารตาง ๆ ทเซลลไมตองการ

2.3 นวเคลยส (nucleus) เปนสวนประกอบของเซลลมลกษณะกลมมเยอหมนวเคลยสแยกออกจากไซโตพลาสตซม ตวนวเคลยสมหนาทส ำาคญเกยวกบการควบคมกจกรรมตาง ๆ ภายในเซลล นวเคลยสประกอบดวยสวนตาง ๆ ดงน

- ผน งน วเคล ยส (nuclear membrane) ประกอบดวยเยอบางสองชน ผนงนวเคลยสมลกษณะเปนรซงเปนทางผานเขาออกของสารโมเลกล

- นวคลโอลส (nucleolus) มลกษณะกลมทบ ในเซลลหนงอาจจะมนวคลโอลสมากกวาหนงอนกได นวคลโอลสทำา

8

หนาทสรางโปรตนและ RNA ขนมา แลวสงผานผนงนวเคลยสไปยงไซโตพลาสซม

- โครโมโซม (chromosome) หมายถง เสนใยทอยในนวเคลยสประกอบดวยสารพนธกรรมและโปรตนบางชนด สารพนธกรรมทำาหนาทถายทอดลกษณะจากชวงหนงไปยงอกชวงหนง และเสนใยนจะมจำานวนคงทและแนนอนในสงมชวตแตละชนด โครโมโซมจะเหนไดชดในระยะทมการแบงเซลลซ งมลกษณะเปนเสนใยกระจายอยท วนวเคลยสระยะดงกลาว เรยกวา โครมาตน (chromatin) เมอยอมสโครมาตนจะตดสไมเทากน สวนทสตดสเขม เรยกวา เฮตเตอรโรฟคโนซล (heteropycnosis) สวนทตดสจาง เรยกวา ยโครมาตน (euchromatin) การแบงเซลล (cell division)

ในสงมชวตชนสง หลงจากมการรวมตวของเซลลสบพนธเพศผกบเซลลสบพนธเพศเมยแลว สงทตามมากคอการเจรญเตบโตและพฒนาเปนรปรางของสงมชวต เพอจะดำารงพนธไวไมใหสญหายไป ขบวนการทเกยวของ คอ การแบงเซลลการแบงเซลลมอย 2 แบบ คอ

1. การแบงเซลลแบบไมโตซส (mitosis) เปนการเพมจำานวนเซลลใหมากขนเพอการเจรญเตบโต การแบงแบบนเซลลใหมทเกดขนจะมจำานวนโครโมโซมเทาเดม และสวนประกอบภายในเซลลจะเหมอนเดมทกประการ การแบงเซลลแบบไมโตซสแบงระยะตาง ๆ ไดเป น 5 ระยะ คอ interphase prophase metaphase และ telophase

2. การแบงเซลลแบบไมโอซส (meiosis) เปนกลไกสำาคญทำาใหเซลลสบพนธมจ ำานวนโครโมโซมลดเหลอเพยงคร งหนงของเซลลเดม การแบงแบบไมโอซสม 2 ขนตอน คอ

9

2.1 ไมโอซส (meiosis-I) เปนการแบงนวเคลยสเพอลดจำานวนโครโมโซมลงครง โดยทโครโมโซมทเหมอนกนมาจบคกนจากนนจะแยกไปอยคนละขวของเซลลเปนผลใหภายใน 1 เซลลมนวเคลยส 2 นวเคลยส มสภาพเปน haploid (N) การแบงแบบไมโอซสแบงออกเปน 4 ระยะ คอ

- prophase I ประกอบดวยระยะยอยอก 5 ระยะ- leptotene- zygotene

- pachytene- diphotene- diakinesis- metaphase I- anaphase I- telophase I

2.2 ไมโอซส - II (meiosis - II ) การแบงเซลลระยะนจะเหมอนกบการแบงแบบ mitosis เพยงแตจะมโครโมโซมเพยงครงเดยว การแบงระยะนจะทำาใหไดนวเคลยส 4 อน และจะแยกตวออกเปน 4 เซลล การแบงแบบไมโอซส แบงได 4 ระยะ คอ

- prophase- metaphase- anaphase- telephase

การสรางเซลลสบพนธการสบพนธแบบใชเพศนนเกดจากไขซงเปนเซลลสบพนธเพศ

เมยถกผสมโดยสเปอรม (sperm) ซงเปนเซลลสบพนธเพศผ ไขไดรบการผสมแลวเรยกวา ไซโกต อนเปนจดกำาเนดชวตตอจากนนไซโกตจะมการแบงเซลลแลวพฒนาเปนตนออนเรยกวา เอมบรโอ (embryo) ทฝงตวอยภายในเมลด

10

เซลลสบพนธในพชกอนทจะเกดการผสมแบงออกเปนสองพวก คอ

1. ขบวนการสรางละอองเกสร (microsporogenesis) คอ ขบวนการสรางเซลลสบพนธเพศผเกดขนในสวนของดอกทท ำาหนาทเปนอวยวะเพศผ เร มดวยการท microsporocyte แบงต วจน ได 4 เซลล เ ร า เร ยก เซ ลล เห ล าน ว า ไ ม โครสป อร (microspore) ตอจากนนนวเคลยสของแตละไมโครสปอรจะแบงตวแบบไมโตซสโดยทไมมการแบงไซโตปลาสซมแตอยางใด การกระจายละอองเกสรของพชมกจะเกดขนในระยะน นวเคลยสอนหนงจะกลายเปน generative nucleus และแบงตวโดยทไมมการแบงไซโตปลาสซม 1 คร ง จากการนจะได 2 สเปอรมนวเคลยส (sperm nucleus) สวนนวเคลยสทเหลออกอนจะกลายเปน tube nucleus

2. ขบวนการสรางไขในพช (megasporogenesis) ในขบวนการนเซลลเดม (เรยก megasporocyte) แบงตวแบบไมโอซสจนไดเซลล 4 เซลล และเราเรยกเซลลเหลานวาเมกะสปอร (megaspore) เซลลเหลานจะเรยงแถวตดตอกน เมกะสปอรจำานวน 3 เซลลสลายตวไป เซลลทเหลอแบงตวแบบไมโตซสโดยไมมการแบงไซโตปลาสซม 3 คร ง ดงนนจงไดนวเคลยสทงหมด 8 นวเคลยสดวยกนในขนตอนตอไปนวเคลยสเหลานจดเรยงตวเปนชด ๆ ดงน

- antipodal- synergid- polar nuclei

การสรางเซลลสบพนธของสตวชนสง สตวชนสง เชน พวกทเลยงลกดวยนำานมมระบบสบพนธทซบซอนกวาพวกสตวชนตำามาก เซลลสบพนธถกสรางขนในอวยวะสบพนธของแตละเพศ

11

1. ขบวนการสรางสเปอรม (spermatogenesis) เปนขบวนการสรางหนวยสบพนธของสตวเพศผ ภายในอณฑะมเซลลชนดหนงทเรยกวา spermatogonia เมอจะมการสรางสเปอรม เซลลกขยายตวเปน primary spermatocyte แลวจะผานการแบงตวแบบไมโอซสเมอสนสดการแบงตวจะได 4 สเปอรมมาตค (spermatid) สเปอรมมาตคนจะพฒนาเปนสเปอรมตอไป

2. ขบวนการสรางไขในสตว (oogenesis)เรมตนจากการทเซลลภายในรงไข (ovary) ซงเรยกวา

oogonia มปรมาณไซโตปลาสซมเพ มข นจนกลายเป น primary oocyte เมอผานการแบงตวระยะแรก (ไมโอซส - I) กจะไดเซลล 2 เซลลทมขนาดไมเทากน ทงนเนองมาจากการทไซโตปลาสซมในปรมาณทแตกตางกนนนเอง เซลลทมขนาดใหญนนเราเรยกวา secondary oocyte สวนเซลลขนาดเลกเรยกวา first polar body เมอผานการแบงตวในระยะทสอง (ไมโอซส - II) เซลลทมขนาดใหญจะแบงตวไดเซลลใหมทขนาดใหญและเลกอยางละเซลล เซลลทมขนาดใหญทไดใหมซงเรยกวา ootid จะเจรญเปนไข (egg cell ห ร อ ovum) ส ว น เ ซ ล ล ข น า ด เ ล ก เ ร ย ก ว า secondary polar body เซลลขนาดเลกนจะสลายตวไปในทสด การปฏสนธ (fertilization)

ในพช การปฏสนธเร มขนเมอละอองเกสรตกลงมาบนทรบละอองเกสรของดอกตวเมย (stigma) ตอจากนนกจะเกดทอละอองเกสร (pollen tube) ชอนไชผานชองไมโครไพลเขาไป แลวสเปอรมนวเคลยสอนหนงเขาไปผสมกบไขจนไดไซโกต สวนสเปอรมนวเคลยสอกอนหนงเขาผสมกบ fusion nucleus อนทำาใหไดนวเคลยสทเปน 3n (tripoid) ตอไปเซลลดงกลาวจะแบงตวและกลายเปนแหลงท เก บอาหารซ งเรยกวาเอนโดสเปอรม

12

(emdosperm) ในทสด ปรากฏการณทสเปอรมนวเคลยส 2 อนเขาผสมจนไดไซโกตและเอนโดสเปอรมนเราเรยกวา double fertilization

----------------------------------------------------------------

บรรณานกรมกรมอาชวศกษา. 2537. คมอการสอนหลกพนธศาสตร สกช. 2005. หลกสตรประกาศนยบตร

วชาชพชนสง (ปวส.) พ.ศ. 2536.

ใบงานชดท 2วชา หลกพนธศาสตร

เรอง เซลลและการแบงเซลล

จดประสงค1. มความรความเขาใจเกยวกบเซลล และองคประกอบของ

เซลล2. สามารถบอกหนาทขององคประกอบของเซลลไดอยางถก

ตอง

ขนตอนการดำาเนนการ1. แบงนกศกษาเปนกลม ๆ ละ 3 คน2. ใหนกศกษาแตละกลมวาดภาพเซลล สวนประกอบของเซลล

และบอกหนาทของสวนประกอบแตละสวน3. นำาเสนอผลงานกลม ๆ ละ 5 นาท โดยใชแผนใส และ

กระดาษชารทประกอบการนำาเสนอ

13

H-

4. ครผสอน และนกศกษารวมกนสรปเรองเซลลและการแบงเซลล

ใบความรชดท 3วชา หลกพนธศาสตร

เรอง โครโมโซม โครโมโซมจดเปนองคประกอบพเศษของนวเคลยส มความเปนอสระและมหนาทเฉพาะอยาง โครโมโซมสามารถสรางและเพมจำานวนเอง (replication) ได สามารถดำารงรปรางลกษณะและคณสมบตของกจกรรมตาง ๆ ได แมจะมการแบงเซลลกครงกตาม การถายทอดลกษณะตามกฎของเมนเดลนน จะเปนไปไดกเมอแตละยนสามารถแยกตวไปยงทก ๆ เซลล การทยนทกชนดสามารถแบงตวเปนชด ๆ ทสมบรณ อาจจะเปนแนวทางททำาใหการสนนษฐานวายนตองมการเรยงตวกนกอนทเซลลจะแบงตว ดงนน จงสมมตกนวายนนนมกจะเรยงตวอยบนสวนประกอบทเปนเสนสาย ตอมาประจกษวาเสนสายอนนกคอโครโมโซมนนเอง 1.โครงรางของโครโมโซม

14

โครโมโซมประกอบข นด วยกรดน วคล อ คพวก DNA (deoxyribonucleic acid) แ ล ะ โ ป ร ต น พ ว ก ฮ ส โ ต น (hisrone) และโปรตามน (protamine) ฮสโตนนนอาจพบในโครโมโซมของสงมชวตทว ๆ ไป สวนโปรตามนจะพบในโครโมโซมของสตวจำาพวกนก โครโมโซมประกอบดวยสวนตาง ๆ ดงน

1.1 โครโมนมาตา (chromonemata) เปนเสนสายขนาดเลก โครโมนมาตาจะขดมวนตวมากนอยขนอยกบระยะของการแบงเซลล สารพนธกรรมซงเปนสวนประกอบทสำาคญอยบนโครโมนมาตาน

1.2 มาตรกซ (matrix) เปนสวนของโครโมโซมทโครโมนมาตาฝงตวอย

1.3 เซนโตเมยร (centromere) เปนสวนทคอดกวของโครโมโซม โดยทวไปโครโมโซมหนงจะมเซนโตเมยรหนงอน แตโครโมโซมบางอนอาจมเซนโตเมยรหลายอน

1.4 เ ซ ก น ด า ร ค อ น ส ต ค ช น (secondary constriction) ใชประโยชนในการจำาแนกโครโมโซมออกเปนหมวดหม

1.5 แซทเทลไลท (satellite) มลกษณะกลมยาวทแยกออกจากทอนโครโมโซมโดยมเสนใย (filament)เปนตวเชอม โครโมโซมทมแซทเทลไลทอยน เรยกวา แซท-โครโมโซม (SAT- chromosome)

1.6 นวคลโอลารโซน (nucleolar Zone) หรอนวคลโอลารออกาไนเซอร (nucleolar organizer) คอ เซกนดารคอนสตรคชน ทำาหนาทในการสรางนวคลโอลส

2. จำานวนโครโมโซมและการแยกประเภทของโครโมโซม

15

2.1 จำานวนโครโมโซม ในสงมชวตซงอยใน species เดยวกน จะมจ ำานวนโครโมโซมเทากนเสมอ ตาราง 2.2.1.1 แสดงจำานวนโครโมโซมของสงมชวตบางชนด

ตาราง 2.2.1.1 จำานวนโครโมโซมของพชและสตวบางชนดพชหรอสตว จำานวน

โครโมโซมพชหรอสตว จำานวน

โครโมโซมNeurosporaแตงโมมะเขอเทศถวลนเตาหอมขาวโอต(พนธ ปา)ขาวโอตขาวข า ว ส า ล (Triticum)T' monococcumT'dicoccoidesT'vulgare

7*22241416144224

142842

ขาวโพดพารามเซยมผงตวผผงตวเมยตกแตนตวผตกแตนตวเมยววแมวคนลงวอกหนกระตาย

2030-40

16322324603846424244

* Neurospora เปน monoploid

2.2 ประเภทของโครโมโซม โดยถอเอาตำาแหนงทอยของจดเซนโตรเมยรเปนหลกเราอาจแยกโครโมโซมออกเปน 4 พวก ดวยกนคอ

16

1.2.2.1 metacentric chromosome1.2.2.2 submetacentric

chromosome1.2.2.3 acrocentric chromosome1.2.2.4 telocentric chromosome

2. ความสมพนธระหวางพฤตกรรมของยนกบพฤตกรรมของโครโมโซมW.S. Sutton และ T.Boveri (1902) เสนอแนะความสมพนธระหวางพฤตกรรม

ของยนหรอแฟกเตอรตามกฎการถายทอดกรรมพนธของเมนเดล กบพฤตกรรมของโครโมโซมในกระบวนการสรางเซลลสบพนธ โดยอางเหตผลและปรากฏการณททราบกนในขณะนนซงพอจะสรปไดดงนคอ

3.1 สงมชวตพวกดพลอยดมการผสมพนธระหวางพอกบแม และมการปฏสนธระหวางสเปอรมกบไข ทำาใหเกดไซโกตซงเจรญเตบโตเปนสงมชวตเปนหนวยใหมตอไป

3.2 หวสเปอรมสวนใหญประกอบดวยนวเคลยส และมไซโตพลาสซมอยบางเลกนอย สวนเซลลไขมขนาดใหญกวาสเปอรมหลายสบเทา เซลลไขสวนใหญประกอบดวยไซโตพลาสซม จากขอเทจจรงทวาพอและแมตางกถายทอดแฟกเตอรทควบคมลกษณะกรรมพนธเทา ๆ กน ไปสลกโดยผานทางสเปอรมและไขซงตางกมนวเคลยสขนาดใกลเคยงกน ดงนนแฟกเตอรทควบคมลกษณะกรรมพนธควรอยในนวเคลยสมากกวาทจะอยในสวนของไซโตพลาสซม

3.3 ในการแบงเซลล สวนประกอบของเซลลทปรากฎใหเหนรปรางชดเจน คอ โครโมโซมซงอยภายในนวเคลยส

3.4 ในการสรางเซลลสบพนธโดยกระบวนการไบโอซส โครโมโซมคเหมอนหรอโฮโมโลกสโครโมโซม แยกออกจากกนไปส

17

เซลลสบพนธแตละเซลล ทำาใหเซลลสบพนธนนมจำานวนโครโมโซมเพยงครงเดยวของเซลลเดม ปรากฎการณดงกลาวสอดคลองกบกฎของเมนเดลทวาแฟกเตอรทอยเปนค ๆ ตางกแยกออกจากกนไปสเซลลสบพนธแตละเซลล

3.5 การแยกคของโฮโมโลกสโครโมโซม ในกระบวนการไมโอซสเปนแบบสมซงสอดคลองกบกฎของทสองของเมนเดลเกยวกบการแยกตวอยางอสระของแฟกเตอร

ความสมพนธระหวางพฤตกรรมของยนหรอแฟกเตอรกบโครโมโซม สรปไดตามซตทนและโบเวร เสนอความคดทวา โครโมโซมเปนตวกลางสำาคญสำาหรบการถายทอดกรรมพนธ (The chromosome theory of heredity) ซ งนบวาเปนความกาวหนาทส ำาคญยงอกขนหนง เพราะทำาใหการศกษาวจยพนธศาสตรดำาเนนไปในแนวทางทถกตอง

--------------------------------------------------------------------------------------------

บรรณานกรม

กรมอาชวศกษา. 2537. คมอการสอนหลกพนธศาสตร สกช. 2005. หลกสตรประกาศนยบตร

วชาชพชนสง (ปวส.) พ.ศ. 2536.

ใบงานชดท 3วชา หลกพนธศาสตร

เรอง โครโมโซม

18

H-

จดประสงค1. มความรความเขาใจเกยวกบโครโมโซม และบทบาทของ

โครโมโซม2. สามารถบอกจำานวนโครโมโซมในพชและสตวไดไมนอยกวา

20 ชนด

ขนตอนการดำาเนนการ1. แบงนกศกษาเปนกลม ๆ ละ 3 - 5 คน2. ให น.ศ. แตละกลมปฏบตดงน

2.1 วาดภาพโครโมโซมลงในกระดาษชารท โดยระบประเภทของโครโมโซมตามตำาแหนงทอยของจดเซนโตเมย

2.2 คนควาจากหนงสอเพอทราบจำานวนโครโมโซมของพชและสตว กลมละ 20 ชนด

3. ตวแทนกลมนำาเสนอผลงานกลมละ 5 นาท โดยใชแผนใสและกระดาษชารทประกอบการนำาเสนอ

4. ครผสอนและนกศกษารวมกนสรปเรองโครโมโซม

ใบความรชดท 4วชา หลกพนธศาสตร

19

เรอง กฎการแยกตวของยน

1. ความหมายของคำาและการใชสญลกษณแทนยนในสงมชวตโดยทว ๆ ไป ยนทควบคมลกษณะจะประกอบดวย 2 อลลล (alleles)

ซงเรยกวาจโนไทป (genotype) ซงเปนสวนทท ำาใหส งมชวตแสดงลกษณะทางพนธกรรมออกมาใหเหนเรยกวา ฟโนไทป (phenotype) ซงลกษณะทปรากฏออกมาใหเหนนจะมทงลกษณะเด น (dominant) ซ งจะใชสญล กษณแทนดวยอ กษรภาษาองกฤษตวพมพใหญ สวนลกษณะดอย (recessive) จะใช สญลกษณแทนดวยอกษรภาษาองกฤษตวพมพเลก

2. ผลการทดลองของเมนเดล2.1 เมนเดลเลอกถวลนเตาทมลกษณะแตกตางกนมา

ผสมกน 7 ลกษณะ คอก. ลกษณะเมลดเรยบ x เมลดยนข. ลกษณะใบเลยงสเหลอง x สเขยวค. ลกษณะเมลดสนำาตาลเทา x สขาวง. ลกษณะฝกพอง x ฝกแฟบจ. ลกษณะฝกสเขยว x ฝกสเหลองฉ. ลกษณะเกดฝกขางตน x เกดฝกทยอดช. ลกษณะตนสง x ตนเตย

2.2 จากการผสมปรากฏวาลกทไดจากการผสม (F1) จะมลกษณะดงนคอ

ก. เมลดเรยบ x เมลดยน เมลดเรยบข. ใบเลยงสเหลอง x สเขยว สเหลองค. เมลดสนำาตาลเทา x สขาว สนำาตาลเทาง. ฝกพอง x ฝกแฟบ ฝกพอง

20

จ. ฝกสเขยว x ฝกสเหลอง ฝกสเขยวฉ. เกดฝกขางตน x เกดฝกบนยอด เ ก ด ฝ กขางตนช. ตนสง x ตนเตย ตนสง

2.3 นำาลกทไดจากขอ 2 (F1) มาผสมตวเองจนไดลก F2 ดงน

ก. เมลดเรยบ x เมลดเรยบ ¾ เมล ดเรยบ, ¼ เมลดยนข. ใบเลยงสเหลอง x สเหลอง ¾ สเหลอง, ¼ สเขยวค. เมลดสนำาตาลเทา x นำาตาลเทา ¾ นำาตาลเทา, ¼ สขาวง. ฝกพอง x ฝกพอง ¾ ฝกพอง, ¼ ฝกแฟบจ. ฝกสเขยว x ฝกสเขยว ¾ ฝ ก ส เขยว, ¼ ฝกสเหลองฉ. เกดฝกขางตน x เกดฝกขางตน ¾ เกดฝกขางตน, ¼ เกดฝกทยอดช. ตนสง x ตนสง ¾ ต น ส ง , ¼ ตนเตย

จากผลการทดลองของเมนเดล เขยนเปนผงการผสมไดดงน

เมลดเรยบ x เมลดยน

F1 เมลดเรยบ (ทงหมด)

21

F1 x F1(เมลดเรยบ x เมลดเรยบ)

F2 เมลดเรยบ (3 สวน), เมลดยน ( 1 สวน) จากผลการทดลองของเมนเดลสรปวา ลกษณะของสงมชวตควบคมโดยยน และยนจะเปนค ๆ ลกษณะเมลดเรยบควบคมโดยยนเดน (dominantgene) สวนลกษณะเมลดยนควบคมโดยยนดอย (recessivegene) เมอนำาถวเมลดเรยบผสมกบถวเมลดยน ลกทไดจากการผสมจะไดรบยนเดน (เมลดเรยบ) และยนดอย (เมลดยน) จากพอ-แมพนธอยางละ 1 gene (ตามกฎการแยกตวของยน) แตสาเหตทลก F1 มลกษณะเมลดเรยบทกตน เพราะยนเดน (เมลดเรยบ) จะขมยนดอย (เมลดยน) จงทำาใหลก F1 แสดงลกษณะเดน (เมลดเรยบ) ออกมาทง ๆ ทลก F1 มทงยนเดนและยนดอย ซงสามารถเขยนสญลกษณยนไดดงน (เมอ R = ยนเดนควบคมลกษณะเมลดเรยบ r = ยนดอยควบคมเมลดยน)

RR x rr(เมลดเรยบ) (เมลดยน)

หนวยสบพนธ R r (gamete)

F1 Genotype Rr(เมลดเรยบ)

*กฎขอท 1 ของเมนเดล ( กฎการแยกตวของยน ) กลาววา ลกษณะของสงมชวตถกควบคมโดยยน ลกษณะ 1 ลกษณะจะ

22

ถกควบคมโดยยน 1 ค เมอมการผสมระหวาง พอกบแม ลกทออกมาจะไดรบยนจากพอ 1 ยน และจากแม 1 ยน ทำาใหลกมยนทควบคมลกษณะนน ๆ จำานวน 1 ค เทากบพอและแม

เมอนำาลก F1 ซงมลกษณะเมลดเรยบผสมตวเอง จะไดลก F2 ซ งมล กษณะเมลดเรยบ 3 สวน และเมลดยน 1 สวน สามารถเขยนสญลกษณของยน เพออธบายไดดงน

Rr x Rr (เมลดเรยบ) (เมลดเรยบ)

หนวยสบพนธ (gamete) R, r R, r

genotype (F2) RR, Rr, rrphenotype เมลดเรยบ เมลดยน

จากตวอยาง จะเหนไดวาลก F2 ม genotype 3 แบบ คอ RR, Rr และ rr โดยมอตราสวน = 1: 2 : 1 แตจะม phenotype 2 แบบ คอ เมลดเรยบ และเมลดยน โดยมอตราสวน = 3: 1

genotype phenotype RR เมลดเรยบ Rr เมลดเรยบ Rr เมลดยน

*คยนท เหมอนก นและเป นยนเด น เรยกวา Homozygous dominant

23

*คยนทเหมอนกนและเปนยนดอย เรยกวา Homozygous recessive*คยนทแตกตางกน เรยกวา Heterozygous

พชหรอสตวทมยนอยในสภาพ Homozygous (มคยนทเหมอนกน) เรยกวา เปนพนธแท (Pureline) สวนพชหรอสตวทมยนอยในสภาพ Heterozygous (มคยนทแตกตางกน) เรยกวา เปนลกผสม (hybrid)

----------------------------------------------------------------------------

บรรณานกรมไพศาล เหลาสวรรณ. 2535. พนธศาสตร. สำานกพมพไทยวฒนาพาณช. กรงเทพฯกรมอาชวศกษา. 2529. คมอการเรยนการสอนวชาหลกพนธศาสตร. หลกสตรประกาศนยบตร

วชาชพเทคนค (ปวท.) พ.ศ.2537.กรมอาชวศกษา. 2537. คมอการสอนหลกพนธศาสตร. หลกสตรประกาศนยบตรวชาชพชนสง

(ปวส.) 2536.

24

ใบงานชดท 4วชา หลกวชาพนธศาสตร

เรอง กฎการแยกตวของยน

จดประสงค- ให น.ศ. เขาใจเร องกฎการแยกตวของยน และสามารถ

อธบายโดยการสาธตได

ขนตอนการดำาเนนการ1. แบงนกศกษาออกเปนกลม ๆ ละ 2 คน2. ใหทกกลมเตรยมอปกรณคอถงกระดาษกลมละ 2 ถง

และเมลดถวเขยวผวดำา 50 เมลด เมลดถวเขยวผวมน 50 เมลด

3. แบงเมลดถวเขยวผวดำา 25 เมลด และถวเขยวผวมน 25 เมลดใสในถงเดยวกนจะไดถวเขยวผสมระหวางผวดำาและผวมน 2 ถง คลกเคลาใหปะปนกน

4. ทกกลมหยบเมลดออกจากถงท 1 และ 2 ถงละ 1 เมลด จำานวน 20 ครง

5. บนทกผลการหยบเมลดแตละครงลงในตาราง6. การใชสญลกษณของยนให A = ยนเดนควบคมลกษณะ

ผวดำา และ a = ยนดอยควบคมลกษณะผวมน7. แตละกลมนำาเสนอผลงานกลม ๆ ละ 5 นาท8. ครผสอนและนกศกษารวมกนสรป เร องกฎการแยกตว

ของยน

25H -

กลมท………………ชอ 1_______________________________

3_________________________________ 2_______________________________

4_________________________________

ตารางบนทก ผลการทดลองเรองกฎการแยกตวของยนครงท gamete

ถงท 1 ถงท 2

Genotype ของลก

Phenotype ของลก

26

1234567891011121314151617181920

ใบงานชดท 5แบบสรปแสดงความรสก (สะทอนตนเอง)กจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำาคญ

กลมท……………..

-------------------------------------------------------------------

1. ทานไดเรยนรอะไรบางในการทำากจกรรมน__________________________________________________________________________________________________

27

H -

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. กลมมปญหาอปสรรคในการทำากจกรรมหรอไม อยางไร_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. ความสำาเรจของกลมในการทำากจกรรมน เกดจากสงใดบาง_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. กจกรรมนมประโยชนตอการเรยนวชาหลกพนธศาสตรหรอไม อยางไร_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

28

ใบงานชดท 6วชา หลกพนธศาสตร

เรอง กฎการแยกตวของยน

วตถประสงค1. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายการถายทอดลกษณะทาง

พนธกรรมตามกฎขอท 1 ของเมนเดลได2. เพอให น.ศ. สามารถบอก genotype และ

phenotype ของลก F1 ทไดจากการผสมของพอ-แม โดยการเขยนแผนผงการผสมไดถกตอง

การดำาเนนการ1. แบงนกศกษาเปนกลม ๆ ละ 3-5 คน2. ให น.ศ. แตละกลมรวมกนคดและแสดงวธทำาจากโจทยท

กำาหนดให3. ครผสอนและน.ศ.รวมกนเฉลยโจทย และอภปรายสรป

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

กลมท…………….ช อ 1______________________________

4__________________________________ 2_______________________________

5__________________________________ 3_______________________________

6__________________________________

29

H -

คำาถาม1. ลกษณะตนสงของถวลนเตาถกควบคมโดยยนเดน (T) ซงขม

ลกษณะตนเตยทควบคมโดยยนดอย (t)จากการผสมระหวางถวลนเตาตนสง (Tt) กบถวลนเตาตนเตย (tt) จงบอก genotype และ phenotype ของลกทไดจากการผสม

ตนสง x ตนเตย Tt tt

หนวยสบพนธ (gamete)

genotype F1 phenotype F12. จากโจทยขอท 1 ถานำาถวลนเตาตนสง (Tt) ผสมกบถวลนเตา

ตนสง (Tt) จงเขยน genotype และ phenotype ของลก F1

ตนสง x ตนสง(Tt) (Tt)

หนวยสบพนธ(gamete)genotype F1phenotype F1

3. จากโจทยขอท 1 ถานำาถวลนเตาตนสง (TT) ผสมกบถวลนเตาตนสง (Tt) จงเขยน genotype และ phenotype ของลก F1

ตนสง x ตนสง(TT) (Tt)

30

หนวยสบพนธ (gamete)genotype F1phenotype F1

4. จากโจทยขอท 1 ถานำาถวลนเตาตนเตย (tt) ผสมกบถวลนเตาตนเตย (tt) จงเขยน genotype และ phenotype ของลก F1

ตนเตย x ตนเตย(tt) (tt)

หนวยสบพนธ (gamete)genotype F1/phenotype F1

ใบความรชดท 5วชา หลกพนธศาสตร

เรอง กฎการเขาชดอยางอสระของยน

กฎการเขาชดอยางอสระของยน (Low of independent assortmnet)

กฎการเขาชดอยางอสระของยนส เปนกฎขอท 2 ของเมนเดล มใจความวา ในการสรางเซลลสบพนธนน ยนสภาพใดสภาพหนงของยนสคหนงจะเขาสเซลลสบพนธเดยวกนกบยนสสภาพใดสภาพหนงของยนสอกคหนงไดอยางอสระ

จากการทดลองของเมนเดลซงไดผสมระหวางถวลนเตาทมลกษณะแตกตางกนมากกวา 1 ลกษณะ คอนำาถวลนเตาเมลดเรยบ - สเหลองผสมกบถวลนเตาเมลดยน - สเขยว ผลปรากฏวา ลก F1 ทไดจากการผสมจะมลกษณะเมลดเรยบ - สเหลองทงหมด แตเมอนำาลก F 1 มาผสมตวเองจนไดลก F2 ปรากฏวาลก F2 จะม 4 ลกษณะคอ เมลดเรยบ - สเหลอง เมลดเรยบ - สเขยว

31

เมลดยน - สเหลอง เมลดยน - สเขยว คดเปนอตราสวน 9 : 3 : 3 :1 หรอเขยนเปนแผนผงการผสมไดดงน คอ

เรยบ - เหลอง x ย น - เขยว

F1เรยบ - เหลอง

(F1 x F1) เรยบ - เหลอง xเรยบ - เหลอง

F2 เรยบ-เหลอง, เรยบ-เขยว, ยน-เหลอง, ยน-เขยว

จากผลการทดลองสามารถเขนยแผนผ งการผสมด วยสญลกษณของยนสไดดงน

(พอ x แม) เรยบ-เหลอง x ย น -เขยว

RRYY rryyF1 RrYy

(เรยบ-เหลอง)

(F1 x F1) เรยบ-เหลอง x เ ร ย บ -เหลอง

RrYy RrYy

F2 เรยบ-เหลอง เรยบ-เขยว

ยน-เหลอง

32

ยน-เขยวสาเหตทลก F2 มลกษณะ 4 ลกษณะ และมอตราสวนเปน

9 : 3 : 3 : 1 เพราะวาในการสรางเซลลสบพนธของถวเมลดเรยบ-สเหลอง (RrYy) สามารถสรางเซลลสบพนธได 4 แบบ คอ RY, Ry, rY, ry โดยทโอกาสทจะสรางเซลลสบพนธแตละแบบจะเทากนคอ 1/4 ซงเปนไปตามกฎขอท 2 ของเมนเดล ดงนนเมอทำาการผสมระหวางถวเมลดเรยบ-สเหลอง (RrYy) กบถวเมลดเรยบ-สเหลอง (RrYy) จงทำาใหลก F2 ทไดจากการผสมม 4 ลกษณะ และมอตราสวน 9 : 3 : 3 : 1 ดงกลาว

การหาอตราสวนของลกผสมเมอมยนมากกวา คเมอพอแมทใชผสมมความแตกตางกนเนองจากยนมากกวา

ค (polyhybrid cross) จ ำา น ว น genotype แ ล ะ phenotype กจะมมากตามไปดวย ดงนนวธการในการหาเซลลสบพนธ (gamete) genotype, phenotype และอตราสวนจงสามารถหาไดโดยวธการดงน

1. การใชตารางหมากรก2. การใชวธแตกแขนง

การหาเซลลสบพนธ (gamate) และอตราสวน ตวอยาง ตองการหาเซลลสบพนธและอตราสวนของพชชนดหนงซงม genotype RrYyก. ใชตารางหมากรก

R rY RY rY

y Ry ry

33

ข. ใชวธการแตกแขนง

Y RYR

y RyY rY

ry ry

นนคอพชชนดนสรางเซลลสบพนธได 4 แบบ คอ RY, Rr, rY และ ry โดยแตละแบบมโอกาสเทากนคอ การหา genotype และอตราสวน

สามารถหาไดโดยแยกการผสมออกเปนสายจำานวนสายเทากบจำานวนคของยน แลวหา genotype พรอมอตราสวนในแตละสาย เมอตองการทราบ genotype และอตราสวนของลกผสมทไดจากการผสมกนำาอตราสวนของ genotype ในแตละสายมาคณกนตวอยาง จงหา genotype และอตราสวนของลกทไดจากการผสมตวเองของพชทม genotype RrYy

แยกการผสมเปน 2 สายสายท 1 Rr x Rr genotype = RR, Rr, rrสายท 2 Yy x Yy genotype = YY, Yy,

yy

34

ก.ใชตารางหมากรกRR Rr rr

YY RRYY RrYY rrYYYy RRYy RrYy rrYyyy Rryy Rryy rryy

อตราสวนของ genotype คอ RRYY, RrYY, rrYY, RRYy, RrYy, rrYy, RRyy, Rryy, rryy

ใชวธการแตกแขนงสายท 1 สายท 2 อ ต ร า ส ว น ข อ ง genotype

YY RRYYRR Yy RRYy

yy RRyy

YY RrYYRr Yy RrYy

yy Rryy

YY rrYYrr Yy rrYy

yy rryyการหา pheotype และอตราสวน

35

สามารถหาไดโดยแยกการผสมออกเปนสาย จำานวนสายเทากบจำานวนคของยน แลวหา phenotype พรอมอตราสวนในแตละสาย เมอตองการทราบ phenotype และอตราสวนของลกทไดจากการผสมกนำาอตราสวนของ phenotype ในแตละสายมาคณกนตวอยาง จงหา phenotype และอตราสวนของลกทไดจากการผสมตวเองของถวลนเตาเมลดเรยบสเหลอง (RrYy)

แยกการผสมเปน 2 สายสายท 1 Rr x Rr phenotype = เมลดเรยบ,

เมลดยนสายท 2 Yy x Yy phenotype = เมลดสเหลอง,

เมลดสเขยว

ก. ใชตารางหมากรก เมลดเรยบ เมลดยน

เมลดสเหลอง เรยบ-เหลอง ยน-เหลอง

เมลดสเขยว เรยบ-เขยว ยน-เขยว

อตราสวนของ phenotype คอ เมลดเรยบ-สเหลอง, เมลดเรยบ-สเขยว, เมลดยน-สเหลองและ เมลดยน-สเขยว

ข. ใชวธการแตกแขนงสายท 1 สายท 2 อ ต ร า ส ว น ข อ ง phenotype

36

เมลดสเหลอง เมลดเรยบ-สเหลอง

เมลดเรยบเมลดสเขยว เมลดเรยบ-

สเขยว

เมลดสเหลอง เมลดยน-ส เหลอง

เมลดยนเมลดสเขยว เมลดยน-ส

เขยว

การหาจำานวนชนดของเซลลสบพนธ จำานวน Genotype และจำานวน Phenotype จากการผสมตวเองของพช หรอการผสมระหวางสงมชวตทม genotype เหมอนกน

ใชสตรจำานวนชนดของเซลลสบพนธ (genotype) = 2n

จำานวนชนดของ genotype ของลกทไดจากการผสม = 3n

จำานวนชนดของ phenotype ของลกทไดจากการผสม = 2n

(เมอ n = จำานวนคของยนทแตกตางกน)ตวอยาง จงหาจำานวนเซลลสบพนธ (gamete) ของพชชนด A ซ งม genotype AaBbCCDd และหาจ ำานวน genotype,

37

จำานวน phenotype ของลกทไดจากการผสมตวเองของพชชนด A

n = จำานวนคของยนทแตกตางกน = 3จำานวนเซลลสบพนธ (gamete) ของพชชนด A = 2n = 23

= 8จำานวนชนดของ genotype ของลก = 3n = 33 = 27จำานวนชนดของ phenotype ของลก = 2n = 23 = 8

-------------------------------------------------------------------------------

บรรณานกรมไพศาล เหลาสวรรณ. 2535. พนธศาสตร . สำานกพมพไทยวฒนาพาณช. กรงเทพฯประดษฐ พงศทองคำา. 2537. พนธศาสตรพนฐาน. ภาควชาพนธศาสตร. คณะวทยาศาสตรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.กรมอาชวศกษา. 2537. คมอการสอนหลกพนธ ศาสตร . หลกสตรประกาศน ยบตรวชาชพช นสง(ปวส.) พ.ศ. 2536.

ใบงานชดท 7วชา หลกพนธศาสตร

เรอง กฎการเขาชดอยางอสระของยน

วตถประสงค ให น.ศ. เขาใจและสามารถสาธตเร องกฎการเขาชดอยางอสระของยนไดขนตอนการดำาเนนการ

1. แบง น.ศ. เปนกลม ๆ ละ 2 คน

38

H-

2. ใหทกกลมเตรยมอปกรณคอกลองกระดาษ 2 ใบ และลกปงปอง 8 ลก คอ สแดง สชมพ สนำาเงน และสฟาอยางละ 2 ลก

3. น.ศ. บรรจลกปงปองลงในกลอง ๆ ละ 4 ลก แลวหยบลกปงปองออกมาจากกลอง ๆ ละ 2 ลก จำานวน 10 ครง แลวบนทกสของลกปงปองจากการหยบแตละครงลงในตาราง

4. การบรรจลกปงปองลงในกลองทง 2 ใหบรรจดงนครงท กลองท 1 กลองท 2

12

34

56

789

10

สแดง 2 ลก สนำาเงน 2 ลกสแดง 1 ลก สชมพ1 ลกสนำาเงน 2 ลก

สแดง 2 ลก สฟ า 2 ลกสแดง 1 ลก สชมพ 1 ลก สนำาเงน 1 ลก สฟา 1 ลกสแดง 2 ลก สนำาเงน 2 ลกสชมพ 2 ลก สนำาเงน 1 ลก สฟา 1 ลก

สแดง 1 ลก สชมพ 1 ลก สฟา 2 ลกสแดง 1 ลก สชมพ 1

สแดง 2 ลก สนำาเงน 2 ลกสแดง 1 ลก สชมพ 1 ลก สนำาเงน 1 ลก สฟา 1 ลกสชมพ 2 ลก สนำาเงน 2 ลกสแดง 1 ลก สชมพ 1 ลก สนำาเงน 1 ลก สฟา 1 ลกสชมพ 2 ลก สฟา 2 ลกสแดง 1 ลก สชมพ 1 ลก สนำาเงน 1 ลก สฟา 1 ลกสชมพ 2 ลก สนำาเงน 1 ลก สฟา 1 ลกสแดง 2 ลก สนำาเงน 2 ลกสแดง 1 ลก สชมพ 1 ลก สนำาเงน 1 ลก สฟา 1 ลกสชมพ 2 ลก สนำาเงน 1 ลก สฟา 1 ลก

39

ลก สฟา 2 ลกสแดง 1 ลก สชมพ 1 ลก สนำาเงน 2 ลกสแดง 1 ลก สชมพ 1 ลกสนำาเงน 1 ลก สฟา 1 ลก

การใชสญลกษณของยนใหสแดงเปนยนเดน (T) ควบคมลกษณะตนสง สชมพเปนยนดอย (t) ควบคมลกษณะตนเตย สนำาเงนเปนยนเดน (R) ควบคมลกษณะเมลดเรยบ สฟาเปนยนดอย (r) ควบคมลกษณะเมลดยน

------------------------------------------------------------------------------

กลมท…………….ช อ 1________________________________

2__________________________________ 3________________________________

4__________________________________

ตารางบนทกผลการทดลอง เร องกฎการเขาชดอยางอสระ ของยนครงท กลองท 1

(gamete ของพอ)

กลองท 2(gamete ขอ

งแม)

Genotype ของลก

Phenotype ของลก

123

40

45678910

ใบงานชดท 8วชา หลกพนธศาสตร

เรอง กฎการเขาชดอยางอสระของยนจดประสงค

1. เพอใหนกศกษาสามารถวางแผนการผสมพนธพช เพอใหไดพนธทตองการได

2. เพอสามารถทดสอบ genotype ของพชไดถกตองขนตอนการดำาเนนการ

1. ใหนกศกษาศกษาโจทย และทำาแบบฝกหดทกำาหนดให2. สงแบบฝกหดหลงมอบหมายงาน 1 สปดาห

โจทย1. ในมะเขอเทศ ยนซงควบคมลกษณะผลสแดง (R) จะขมยนซง

ควบคมลกษณะผลสเหลอง และยนทควบคมลกษณะตนสง (T) จะขมยนซงควบคมลกษณะตนเตย (t) ถานำามะเขอเทศตนสงผลสแดงพนธแท (TTRR) ผสมกบมะเขอเทศตนเตยผลสเหลอง (ttrr) แลวนำาลกทไดจากการผสมไปผสมกบมะเขอเทศตนเตยผ ล ส เ ห ล อ ง จ ง เ ข ย น แ ผ น ผ ง ก า ร ผ ส ม พ ร อ ม บ อ ก

41

H-

genotype , phenotype พรอมอตราสวนของลกทไดจากการผสม

2. ในถวลนเตาลกษณะเมลดเรยบ (R) จะขมยนซงควบคมลกษณะเมลดยน (r) และลกษณะเมลดสเหลอง (Y) จะขมยนซงควบคมลกษณะเมลดสเขยว (y) ถานกศกษามถวลนเตาเมลดเรยบสเหลองอยจำานวนหนงซงไมทราบ genotype นกศกษามวธการทดสอบ genotype โดยวธใด ถานกศกษาไมมถวลนเตาเมลดยนสเขยวอยเลย อธบาย

3. จากล กษณะและสของเมล ดถ วล นเตา ในขอ 2 จงบอก genotype ของพอ-แมจากการผสมตอไปน

คผสม Phenotype ของลกผสมเ ร ย บ -เหลอง

เ ร ย บ -เขยว

ย น -เหลอง

ยน-เขยว

ก. เ ร ย บ -เ ห ล อ ง x เรยบ-เหลอง

ข. เ ร ย บ -เ ห ล อ ง x เรยบ-เขยว

ค. เ ร ย บ -เ ข ย ว x เรยบ-เขยว

ง. เ ร ย บ -เ ข ย ว x เรยบ-เหลอง

37400

29

12433531

14009

40

1111

ใบความรชดท 6วชา หลกพนธศาสตรเรอง โครโมโซมเพศ

42

เนองจากในเซลลของรางกายประกอบดวยโครโมโซม 2 พวก คอ โครโมโซมรางกาย (Autosome) ซ งเปนโครโมโซมทไม เกยวของกบการกำาหนดเพศ และอกพวกหนงเรยกวา โครโมโซมเพศ (sex chromosome) การทสงมชวตจะเปนเพศผหรอเพศเมยขนอยกบโครโมโซมชนดน โครโมโซมเพศมอย 1 ค โครโมโซมเพศในเพศเมยทง 2 อน จะมขนาดเทากนและเปนชนดเดยวกนเรยกวา X chromosome หรอ XX (Homogametic sex) สวนเพศผจะมโครโมโซมเพศแตกตางกนคอ มทงโครโมโซม X และโครโมโซม Y หรอ XY (Heterogametic sex)

นอกจากนบนโครโมโซม X จะมยนทนำาลกษณะตาง ๆ ซงสามารถถายทอดไปยงลกหลานได สวนโครโมโซม Y จะไมมยนดงกลาว

XY(เพศผ) X XX(เพศเมย)

Gamete X , Y XF1 XX (เพศเมย), XY (เพศผ)

จากไดอะแกรมดงกลาวจะเหนไดวาจากการผสมพนธระหวางเพศผกบเพศเมย ลกทไดจากการผสมจะมโอกาสเปนเพศผ = และมโอกาสเปนเพศเมย =

การถายทอดลกษณะทสมพนธกบเพศ (sex - linkage)Sex-linkage เปนพนธกรรมของลกษณะทถกควบคมโดย

ยนทอยบนโครโมโซมเพศ จงทำาใหการถายทอดลกษณะแตกตางออกไปจากลกษณะทเกดจากยนทอยบนโครโมโซมรางกาย กลาวคอจะมการถายทอดลกษณะบางอยางในเพศผและเพศเมยแตกตางกนSex - Linkage ในคน

43

จากการศกษาพบวาการถายทอดลกษณะโดยโครโมโซมเพศในคนมจำานวนมากกวา 120 ลกษณะ แตทรจกกนแพรหลายมากทสดคอลกษณะตาบอดสเขยว-สแดง และลกษณะโลหตไหลไมหยดเมอมบาดแผล หรอทรจกกนในชอโรคฮโมฟเลย (Hemophilia)

1. ลกษณะตาบอดสเขยว-สแดงลกษณะตาบอดสเปนลกษณะดอยควบคมโดยยนสซงอยบนโครโมโซม X จงทำาให

เพศชายมลกษณะตาบอดสมากกวาเพศหญง ทงนเพราะวาถาเพศชายตาปกตแตงงานกบเพศหญงทตาปกต ลกทออกมาถาเปนเพศหญงจะมตาปกต แตถาเปนเพศชายมโอกาสตาบอดส ดงตวอยาง

1.1 หญงตาปกตพนธแทแตงงานกบชายตาบอดส

Genotype X CXC x XCYGamete XC XC, YF1 XCXc(หญงตาปกต) XCY (ชายตาปกต)

กรณนลกทออกมาจะมตาปกตไมวาจะเปนเพศหญงหรอชาย

1.2 หญงตาปกตพนธทางแตงงานกบชายตาบอดส

Genotype XCXc x XCYGamete XC, XC XC, YF1 XCXc(หญ งตาปกต ), XCY (ชายตาปกต ), XCXC(หญงตาบอดส),

XCY (ชายตาบอดส)กรณนลกทออกมาไมวาจะเปนหญงหรอชายมโอกาสตาบอดส

เทากน

44

1.3 หญงตาปกตพนธทางแตงงานกบชายตาปกต

Genotype XCXc x XCYGamete XC, XC XC, YF1 XCXC(หญงตาปกต ), XCY(ชายตาปกต ), XCXc(หญงตาปกต),

XCY(ชายตาบอดส)กรณนถาลกเปนผหญงจะมตาปกต แตถาเปนผชายมโอกาส

ตาบอดส

2. โรคฮโมฟเลย (Hemophilia)โรคนควบคมโดยยน h ซงตงอยบนโครโมโซม x ไมพบกน

แพรหลายมากนก แตทเปนทรจกกนดกคอ การเกดโรคนกบราชวงศตาง ๆ ของยโรป ตามประวตโรคนเกดขนเพราะพระนางเจาวคตอเรยเปนพาหะ (มจโนไทป Hh) และจ ำานวนพระโอรส-ธดาทงหมด ปรากฏวามพระโอรสพระองคหนงเปนโรคน สวนพระธดาอก 2 พระองคเปนพาหะ เนองจากมการอภเษกสมรสกนในระหวางราชวงศตาง ๆ ของยโรป โรคนจงคอย ๆ แพรหลายออกไป คอปรากฏในรสเซย สเปน ฯลฯ รายทรจกกนดคออาการทเกดกบเจาชาย Alexis แหงรสเซย ทงนเพราะทำาใหช อเสยงของรสปตนโดงดงขนมา จนเปนทรจกกนในความเชอทวาสามารถรกษาโรคของเจาชายได

----------------------------------------------------------

45

บรรณานกรม

ไพศาล เหลาสวรรณ. 2535. หลกพนธศาสตร. สำานกพมพไทยวฒนาพาณช. กรงเทพฯ.กรมอาชวศกษา. 2529. คมอการเรยนการสอนวชาหลดพนธศาสตร. หลกสตรประกาศนยบตร

วชาชพเทคนค (ปวท.) พ.ศ. 2527.

ใบงานชดท 9วชา หลกพนธศาสตรเรอง โครโมโซมเพศ

จดประสงค- ให น.ศ. เขาใจการถายทอดลกษณะบางลกษณะซงควบคม

โดยยนทอยบนโครโมโซมเพศ และสามารถเขยนไดอะแกรมการถายทอดลกษณะไดถกตอง

46

H-

ขนตอนการดำาเนนการ1. ให น.ศ. ศกษาปญหาจากโจทย และท ำาแบบฝกหดท

กำาหนดให2. สงแบบฝกหดหลงมอบหมายงาน 1 สปดาห

โจทย1. จงอธบายพรอมยกตวอยางประกอบใหเขาใจวาเพราะสาเหตใด

โรคตาบอดสเขยว-สแดง จงเกดกบเพศชาย มากกวาเพศหญง2. ในคน ลกษณะตาสนำาตาลควบคมโดยยน B ซงจะขมยน b ท

ควบคมตาสฟา ยนคดงกลาวนตงอยบนโครโมโซมรางกาย สวนลกษณะตาปกตควบคมโดยยน C ซ งขมยน c ทควบคมลกษณะตาบอดส ยนคนอยบนโครโมโซม X ถาหญงตาสฟา ตาปกต แตบดาตาบอดส แตงงานกบชายตาสนำาตาลตาปกต แตมมารดาตาสฟา จงแสดง genotype ของหญงและชายคน และแสดง genotype ของบตรหญง-ชายทกคน

ใบความรชดท 7วชา หลกพนธศาสตร

เรอง หมเลอด ABO ในคน

ป ค.ศ. 1900 Karl Landsteiner ไดแยกเลอดของคนออกเปน 2 สวน คอสวนทเปนของเหลวเรยกวา Serum หรอ

47

Plasma และสวนทเปนเนอ เชน เมดเลอดขาว เมดเลอดแดง และเมอผสมกนระหวางสวนทเปนเนอกบสวนทเปนของเหลวของบคคลคนเดยวกนจะไมมการตกตะกอน (Agglutination) แตถาเปนการผสมตางบคคลกนบางคร งจะเกดปฏกรยาการตกตะกอน ซงทำาใหเกดอนตรายถงชวตได ทำาใหสามารถแยกหมเลอดของคนออกไดเปน 4 หมดวยกน คอ หมเลอด A, B, AB และ O

ในการใหเลอดแกผปวยนนจำาเปนตองหลกเลยงปฏกรยาตกตะกอนซงการตกตะกอนจะเกดขนในกรณท Antigen ในเลอดของผให และ Antibody ในเลอดของผรบเปนชนดเดยวกน

ชนดของ Antigen และ Antibody ใน เลอดคน

หมเลอด Antigen AntibodyAB

ABO

AB

A , Bไมม

BA

ไมมA , B

จากตารางขางตนสามารถสรปการใหเลอดในคนไดดงนหมเลอดผรบ หมเลอดผให

AB

ABO

A , OB , O

A , B , AB , OO

หรอเขยนดวยสญลกษณไดคอ

48

O

A B

AB

จะเหนไดวาหมเลอด AB สามารถรบเลอดจากหมเลอดอนไดทกหม จงเรยกวา Universal recipient สวนหมเลอด O สามา รถ ให เล อดแก หม เ ล อดอ น ได ท กหม เ ล อ ดจ ง เร ยกว า Universal donorพนธกรรมของหมเลอด

เนองจากคณสมบตของหมเลอดเปนลกษณะทถายทอดทางพนธกรรม ดงนนถาใชสญลกษณ I แทนยนทควบคมการสราง Antigen กทำาใหสามารถเขยนสญลกษณของยนไดดงน

IA = ยนทควบคมการสราง Antigen AIB = ยนทควบคมการสราง Antigen BIO = ยนทควบคมไมใหมการสราง Antigen A และ

Bนอกจากนยงพบวา ยน IO จะเปนยนดอย สวนยน IA และ

IB จะเปนยนเดน ซงจะขมยน IO แตยน IA และ IB จะไมแสดงอาการขมตอกน คอเมอมทงยน IA และ IB กจะใหหมเลอดอกแบบหนงคอหมเลอด AB ดงนนจงสามารถเขยน genotype ของหมเลอดตาง ๆ ไดดงน

หมเลอด GenotypeAB

ABO

IAIA , IAIOIBIB , IBIO

IAIBIOIO

49

จะเหนไดวาหมเลอด A และ B จะม genotype ได 2 แบบ สวนหมเลอด AB และหมเลอด O จะม genotype แบบเดยว

การถายทอดพนธกรรมของยนของหมเลอดจะเปนไปตามหลกของเมนเดลทกประการ เพราะฉะนนถาเราทราบขอมลเกยวกบหมเลอดของพอแม เรากสามารถคาดคะเนไดวาลกจะมหมเลอดใดไดบางตวอยางท 1 พอมหมเลอด AB แมมหมเลอด O ลกจะมโอกาสมหมเลอดใดไดบาง

วธทำา genotype IAIB x IOIOgamete IA , IB IOF1 genotype IAIO , IBIO

นนคอ ลกจะมหมเลอด A หรอ Bตวอยางท 2 เดกมหมเลอด B ชาย-หญง คหนงมหมเลอด A และ O ตามลำาดบ อยากทราบวาเดกคนนเปนลกของชาย-หญง ค นหรอไม

วธทำา genotype IAIA หรอ IAIO x IOIOgamete IA , IO IOF1 genotype IAIO , IOIO

นนคอลกของชายหญงคนจะมหมเลอด A หรอ O หรอเดกคนนไมไดเปนลกของชายหญงคน

ตวอยางท 3 นายแดงหมเลอด A แตงงานกบนางเขยวหมเลอด O มบตรชายชอนายดำามหมเลอด A ตอมานายดำาแตงงานกบนางเหลองซ งมหมเลอด AB อยากทราบวาลกของนายดำากบนางเหลองมโอกาสมหมเลอดใดไดบาง

วธทำา แดง(A) x เขยว(O) ดำา(A) x เหลอง(AB)IAIO IAIB

Gamete IA ,IO IA , IB

50

Genotype IAIA , IAIB , IAIO , IBIOนนคอลกของนายดำากบนางเหลอง มโอกาสมหมเลอด A

หรอ B หรอ AB-----------------------------------------------------------

----------------บรรณานกรม

เสาวนย สพทธธาดา. 2537. พนธศาสตรพนฐาน. ภาควชาพนธศาสตร คณะวทยาศาสตร.

มหาวทยาลยเกษตรศาสตรไพศาล เหลาสวรรณ. 2535 พนธศาสตร. สำานกพมพไทยวฒนาพาณช. กรงเทพฯ

ใบงานชดท 10วชา หลกพนธศาสตร

เรอง หมเลอด ABO ในคน

จดประสงคให น.ศ. สามารถบอกหมเลอดของลกทไดจากการถายทอด

ลกษณะทางพนธกรรมจากพอ-แมได

การดำาเนนการ1. แบง น.ศ. เปนกลม ๆ ละ 3 - 5 คน ใหสมาชกในกลม

รวมก นค ด เพ อ เขยนผ งการถ ายทอดล กษณะทางพนธกรรมของหมเลอดจากพอ-แมมาสลก

2. ตวแทนกลมนำาเสนอผลงาน--------------------------------------------------------------------------

กลมท…………..สมาชกในกลม 1______________________________ 2________________________________

51

H-

3_____________________________ 4_________________________________จงบอกหมเลอดของลกทเกดจากพอ-แม ตอไปน

หมเลอดของพอ หมเลอดของแม หมเลอดของลกAAAABBB

ABABO

AB

ABOB

ABOABOO

ใบความรชดท 8วชา หลกพนธศาสตร

เรอง ความนาจะเปนและการทดสอบทางสถต

จากกฎการแยกตวของยนและกฎการเขาชดอยางอสระของยน จะเหนไดวาอตราสวนตาง ๆ ในทางพนธศาสตรยอมขนอยกบโอกาสหรอความนาจะเปน (probability) เปนสำาคญ

"โอกาสหรอความน าจะ เป น"หมายถ ง อ ตราสวนของเหตการณชนดหนง ๆ ทจะเกดขนตอเหตการณทงหมดทสามารถเกดขนได เชนโยนเหรยญ 1 อน 1 ครง โอกาสทจะเกดขนดานหว = และโอกาสทจะเกดขนดานกอย = ซงจะเหนวาโอกาสนนตองมคาอยระหวาง 0 - 1 และผลรวมของโอกาสทงหมดจะเทากบ 1 เสมอ

52

หลกในการหาโอกาสรวมการหาโอกาสรวมจากโอกาสชนดตาง ๆ สามารถทำาไดโดยการ

บวกหรอคณกนระหวางโอกาสยอยก. เหตการณทเปนอสระกน ถามเหตการณ 2 เหตการณ

ซงตางกเปนเหตการณอสระตอกนและกน โอกาสทจะเกดเหตการณทง 2 นนพรอม ๆ กนจะมเทากบ ผลคณ ของความนาจะเปนไปไดของแตละเหตการณนน เชน โยนลกเตาและเหรยญบาทพรอมกน โอกาสทลกเตาจะขนเลข 3 และเหรยญบาทขนดานหวเปนเทาใด

วธทำา ให P ( A ) = โอกาสทลกเตาจะขนเลข 3 =

P ( B ) = โอกาสทเหรยญบาทจะขนดานหว =

P ( A และ B ) = P ( A ) x P ( B )= x =

ข. เหตการณท ไมเป นอสระต อก น ถ าเหตการณ 2 เหตการณการเกดหรอไมเกดเหตการณหนงจะกระทบตอการเกดอกเหตการณหนง โอกาสทจะเกดเหตการณทง 2 จะเทากบผลคณ ของความนาจะเปนของเหตการณทง 2 นน เชน มลกบอลสดำา 3 ลก สขาว 2 ลกอยในกลอง ถาลวงลกบอลออกจากกลอง 2 ครง ๆ ละ 1 ลก โอกาสทจะไดลกบอลสดำาทง 2 ลกเปนเทาไรวธทำา ให P ( A )= โอกาสทจะลวงลกบอลครงแรกไดสดำา =

P ( B ) = โอกาสทจะลวงลกบอลครงทสองไดสดำา =

P ( A และ B ) = P ( A ) x P ( B )

53

= x =

ค. เหตการณทเกดคนละครงขณะทเหตการณหนงเกดขนอกเหตการณหนงจะไมมโอกาสเกดขนเลย โอกาสทจะเกดเหตการณทตองการจะเทากบผลบวกของโอกาสความนาจะเปนของเหตการณทงสอง เชนโยนลกเตา 1 ลก 1 ครง โอกาสทลกเตาจะขนหนา 2 หรอหนา 4 เปนเทาใด

วธทำา ให P ( A )= โอกาสทลกเตาขนหนา 2 = P ( B ) = โอกาสทลกเตาขนหนา 4

= P ( A หรอ B ) = P ( A ) +

P ( B )= + =

ง. เหตการณ 2 เหตการณทอาจเกดขนในครงเดยวกนได โอกาสทจะเกดเหตการณทตองการเทากบ ผลบวกของโอกาสทจะเกดเหตการณทงสองลบดวยโอกาสทจะเกดเหตการณทงสองพรอมกน เชน ดงไพออกจากสำารบ 1 ใบ โอกาสทจะไดควน หรอโพดำา เปนเทาไร

วธทำา ให P ( A )= โอกาสทจะไดควน = P ( B ) = โอกาสทจะไดโพด ำา =

P ( C ) = โอกาสทจะไดควนโพดำา =

P ( A หรอ B ) = P ( A ) + P ( B ) -- P ( C )

54

= + -- =การหาโอกาสรวมในทางพนธศาสตร

การหาโอกาสรวมในทางพนธศาตรสามารถใชหลกการเดยวกนกบการหาโอกาสรวมทกลาวมาขางตน เชน ถวลนเตา Tt จะผลตหนวยสบพนธได 2 ชนด คอ T และ t และตางกมโอกาส = เมอมการผสมระหวางถวลนเตา Tt x Tt ลกทไดจะมโอกาสทจะม genotype ในแตละแบบเปนเทาใด กสามารถหาไดจากผลคณของโอกาสทจะเกดหนวยสบพนธของตนพอและตนแม เชน ลกทไดจากการผสมมโอกาสทจะม genotype TT = x = หรอจากการทดสอบพบวาลกทไดจะม genotype TT = และม genotype Tt = นนคอลกทไดจะมตนสง + = นนเอง

การกระจายไบโนเมยล ( Binomial distribution)ในการหาโอกาสรวมบางชนดอาจมวธการมากกวาการคณกน

หรอบวกกน ทงนเพราะโอกาสรวมนนอาจมวธการเกดไดหลายวธดวยกน เชน ครอบครวหนงมลก 3 คน โอกาสทจะไดบตรชาย 1 คน และบตรหญง 2 คน มอยเทาใด สามารถทราบไดจากโอกาสทงหมดทเกดขนจากการมบตร 3 คน ซงมดวยกน 8 วธคอ

1. ช ช ช2. ช ช ญ3. ช ญ ญ4. ช ญ ช5. ญ ญ ญ6. ญ ช ญ7. ญ ญ ช8. ญ ช ช

55

ซงจะเหนไดวาวธทจะทำาใหไดบตรชาย 1 คน และบตรหญง 2 คน มอย 3 วธ จากทงหมด 8 วธ คอวธท 3, 6 และ 7 ตามลำาดบ ดงนนโอกาสทมลก 3 คน และเปนผชาย 1 คน ผ หญง 1 คน จงเทากบ โอกาสดงกลาวไดจากโอกาสของตวแปรทมการกระจายแบบ ไบโนเมยล ซงเปนการกระจายโอกาสในการเกดเหตการณชนดหนงในการทดลองจำานวนหลายครงและการทดลองนนมผลคาดหมายเพยง 2 ชนด คอ เหตการณนนเกดขนหรอไมเกดขนเทานน เชน การโยนเหรยญ 1 ครง เหตการณทเปนไปไดคอเหรยญขนดานหวหรอดานกอย และถาใหดานหว = H ดานกอย = T

P ( H ) = และ P ( T ) = ดงนนโยนเหรยญ 2 คร ง กจะใหผลเกดขนทงหมด 4

เหตการณดวยกนคอ1. H H2. H T3. T H4. T Tนนคอถาโยนเหรยญ 2 คร ง โอกาสทจะขนดานหวทง 2

เหรยญจะเทากบ ในขณะเดยวกนโอกาสทจะขนหว 1 เหรยญ และกอย 1 เหรยญจะเทากบ

วธการในการหาความนาจะเปนหรอโอกาสทจะเกดขนจากการกระจายไบโนเมยลหาไดจาก (a + b)n เมอ a และ b เปนโอกาสทจะเกดขนของแตละเหตการณและ n เปนขนาดของกลมเหตการณทเกยวของ

เมอ n = 1 ( a + b)1 = a + bn = 2 ( a + b)2 = a2+2ab+b2

56

n = 3 ( a + b )3 =a3+3a2b+3ab2+b3

n = 4 ( a + b)4 =a4+4a3b+6a2b2+4ab3+b4

n = 5 (a+b)5 = a5+5a4b+10a3b2+10a2b3+5ab4+b5

เชนครอบครวหนงมบตร 4 คน จงหาความนาจะเปนทครอบครวนจะมบตรเปนชาย 3 คน หญง 1 คน

วธทำา (a+b)4 =a4+4a3b+6a2b2+4ab3+b4

บตรชาย 3 คน หญง 1 คน กคอ 4a3b4a3b = 4 x P(A)3 x P(B)

= 4 x ( )3 x =

การใช Chi-square ทดสอบอตราสวนทางพนธศาสตรเปนวธการทใชในการตดสนใจวาคาทสงเกตได (Observed)

กบคาคาดหมาย (Expected) ตามทฤษฎมความสอดคลองกนหรอไม ซงสามารถคำานวณไดจากสตร

æ² = Σ [ ( )² ]ตวอยาง ลกษณะตนสงชองถวลนเตาควบคมโดยยน T

ซงแสดงอาการขมตอยน t ซงควบคมลกษณะตนเตย ในการผสมระหวางถวลนเตา F2 (Tt x Tt) ปรากฏวาไดตนสง 630 ตน ตนเตย 170 ตน จงทดสอบวาลก F2 มอตราสวนของตนสงและตนเตยเปน 3 : 1 หรอไม

วธทำา ตงสมมตฐานHo : P1 : P2 = 3 : 1HA : P1 : P2 ≠ 3 : 1

57

จำานวนตนสงทงหมด = 800 ตนจำานวนตนสงทคาดหมาย = X 800 =

600 ตนจำานวนตนเตยทคาดหมาย = X 800 = 200

ตน

ลกษณะ Observed

(O)

Expect(E)

(O -- E) ( )2

ตนสงตนเตย

630170

600200

30- 30

1.504.50

รวม 800 800 6.00

æ = 6.00เปดตาราง Chi-Square ท d.f = n - 1 = 2 - 1

= 1ทระดบความเชอมน 0.05 ปรากฏวา = 3.841 ซงมคานอยกวา 6.00 นนคอเราปฏเสธ Ho หรอสรปไดวา อตราสวนตนสง 630 ตน ตนเตย 170 ตน ไมเปนอตราสวน 3 : 1

……………………………………………………………………

บรรณานกรมไพศาล เหลาสวรรณ. 2535. พนธศาสตร . สำานกพมพไทยวฒนาพาณช. กรงเทพฯ.กรมอาชวศ กษา . 2537. ค ม อการสอนหล กพนธ ศาสตร . หลกสตรประกาศนยบตรวชาชพชนสง

(ปวส.) พ.ศ. 2536.ใบงานชดท 11

วชา หลกพนธศาสตรเรอง ความนาจะเปนและการทดสอบทางสถต

58

H-

จดประสงค1. ให น.ศ. เขาใจหลกการเรองโอกาสและความนาจะเปนและ

สามารถแสดงความเขาใจโดยการสาธตได2. ให น.ศ. ทดสอบความนาจะเปนแบบ Chi-Square ได

ขนตอนการดำาเนนการ1. แบงนกศกษาออกเปนกลม ๆ ละ 3 คน2. ใหแตละกลมทำาการทดลองเรองโอกาสและการทดสอบทาง

สถตโดยการคำานวณโอกาสรวมและสรปการทดสอบแบบ Chi-Square

3. ตวแทนกลมนำาเสนอผลงาน4. สงผลงานทดลองและการสรปผลรายงาน

---------------------------------------------------------------------

กลมท………….ช อ 1______________________ 2_________________________ 3_______________________

โจทย1. ใหนกศกษาโยนเหรยญบาท 1 เหรยญและลกเตา 1 ลกพรอม

กน แลวหาโอกาสรวมการเกดดานหวและลกเตาขนหนาส โดยใหน กศกษาทำา 60 คร ง แลวบนทกผลเปรยบเทยบกบการคำานวณหาโอกาสรวมของทงสองเหตการณ

59

เหรยญบาท ลกเตา จำานวนครงหวหวหวหวหวหว

กอยกอยกอยกอยกอยกอย

123456123456

รวม

การคำานวณหาโอกาสรวม__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________เปรยบเทยบการหาโอกาสรวมจากการทดลองกบการคำานวณ_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

60

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. นกศกษาโยนเหรยญบาท 1 เหรยญ 50 คร ง แลวบนทก

จำานวนครงการเกดดานหวและดานกอย แลวทดสอบอตราสวนโดยใช Chi-Square แลวสรปผล

เหตการณ(ครง)

Observed

Expected

O - E ( )²

ดานหวดานกอย

รวม

d.f = 2 - 1= 1

æ² = Σ [ ( )² ]

61

3. ใหนกศกษาเตรยมถงบรรจถวเขยวผวมน 100 เมลดในถงท 1 สวนถงท 2 บรรจถวเขยวผวมน 50 เมลด ถวเขยวผวดำา 50 เมลด คลกเคลาใหปะปนกน โดยใหถวเขยวผวมนแทน gamete x ถวเขยวผวดำาแทน gamete y ใหน กศกษาหยบถวเขยวถงละ 1 เมลด ถาได xx แสดงวาเปนผหญง ถาได xy แสดงวาเปนผชาย โดยหลงการหยบแตละคร งใหใสเมลดลงในถงตามเดม ใหหยบ 100 ครง แลวบนทกผลเปรยบเทยบกบการทดสอบโดยใช Chi-Square แลวสรปผล

เหตการณ Observed

Expected

O - E ( )²

ผชาย (xy)ผหญง (xx)

62

4. ใหนกศกษาโยนเหรยญ 4 เหรยญพรอมกน จำานวน 60 ครง แลวบนทกจำานวนครงทเหรยญขนดานหวและดานกอย เปรยบเทยบกบการหาโอกาสจากการกระจายไบโนเมยล โดยสมมตใหดานหว = เพศชาย ดานกอย = เพศหญง

เหตการณ จำานวนครงดานหว 1 เหรยญ ดานกอย 3 เหรยญดานหว 2 เหรยญ ดานกอย 2 เหรยญดานหว 3 เหรยญ ดานกอย 1 เหรยญดานหว 4 เหรยญดานกอย 4 เหรยญ

รวม

63

ใบงานชดท 12แบบสรปแสดงความรสก (สะทอนตนเอง)

กลมท……….

1. ทานไดเรยนรอะไรบางจากการทำากจกรรมน_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. ในกลมของทานมปญหาจากการทำากจกรรมนในเรองใดบาง_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. ทานคดวากจกรรมนมประโยชนแกทานในแงใดบาง___________________________________________________________________________________________________________________________________________________

64

H-

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. กจกรรมททำานเกยวของกบวชาพนธศาสตรในเรองใด เกยวของอยางไร__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ใบความรชดท 9วชา หลกพนธศาสตร

เรอง การถายทอดลกษณะทางพนธกรรมแบบตาง ๆ

จากกฎของเมนเดลเมอมยน 2 ค และยนแตละคจะแสดงลกษณะการขมแบบสมบรณ จะทำาใหลก F2 ม 4 ลกษณะ ม อ ตราส วน 9 : 3 : 3 : 1 แต ในบางคร งอ ตราส วนน อ าจเปลยนแปลงได ทงนมสาเหตหลายประการ เชน

1. ย น แ ต ล ะ ค แ ส ด ง ล ก ษ ณ ะ ข ม แ บ บ ไ ม ส ม บ ร ณ (Incomplete dominant)

2. ยนคใดคหนงแสดง Lethal effect คอทำาใหสงมชวตนนเสยชวตตงแตยงเปน Embryo

3. ยนสองคหรอมากกวามปฏกรยารวมกนตอการแสดงออกของลกษณะเพยงลกษณะเดยว (Gene Interaction)

65

ก า ร แ ส ด ง อ อ ก แ บ บ ข ม ไ ม ส ม บ ร ณ (Incomplete dominant)

เ ป น ป ร า ก ฏ ก า ร ณ ท เ ก ด ข น เ ม อ ย น ม า เ ข า ค ก น เ ป น heterozygous ซงแทนทจะแสดง phenotype ตามลกษณะของยนเดน แตกลบแสดง phenotype อกแบบหนง เชน การผสมดอกลนมงกรสขาวกบสแดง ซ งพบวาจะไดลกออกมาเปนสชมพ และเมอนำาดอกสชมพผสมดวยกนเองจะไดลก F2 เปนสขาว สชมพ และสแดงในอตราสวน 1 : 2 : 1 ทงนเนองจากยน R ซ งควบคมลกษณะดอกสขาว จะแสดงลกษณะขมแบบไม สมบรณตอยน r ซงควบคมลกษณะดอกสแดง ทำาใหลนมงกรทมจโนไทป Rr แสดงลกษณะดอกสชมพปรากฏออกมา ซงจะทำาใหอตราสวนของลก F2 ไมเปน 3 : 1

genotype RR(สขาว) x rr(สแดง)gamete R rgenotype F1 Rr(สชมพ)F1 x F1 Rr(สชมพ) x Rr(สชมพ)Gamete R , r R , rGenotype F2 RR(สขาว) Rr(สชมพ) rr(ส

แดง)

การแสดงออกของยนแบบ Lethal effectเปนปรากฏการณทยนคใดคหนงแสดง Lethal effect ซง

จะทำาใหสงมชวตทมยนนนไดรบอนตรายถงตาย จงทำาใหอตราสวนของลกผดไปจากปกต เชนในขาวโพดตนสเขยวถกควบคมโดยยน A ซงจะขมยน a ทควบคมลกษณะตนสขาวและยนนจะแสดง Lethal effect เ ม อ อ ย ใ น ส ภ า พ ข อ ง Homozygous

66

recessive ดงนนเมอนำาขาวโพดตนสเขยวทมยนอยในสภาพ Heterozygous มาผสมกน ลกทไดจากการผสมจงมเฉพาะตนสเขยวแทนทจะมตนสเขยวและสขาวในอตราสวน 3 :1 ทงนเพราะล ก ท ไ ด จ า ก ก า ร ผ ส ม ท ม ย น อ ย ใ น ส ภ า พ Homozygous recessive (aa) จะตายต งแต ระยะ เป นต นกล า จ งท ำา ให อตราสวนผดไป

Aa (สเขยว) x Aa (สเขยว)Gamete A , a A , aGenotype F1 AA (สเขยว)

Aa (สเขยว)aa (ตาย)

การแสดงออกรวมกนของยนสองคตอลกษณะเดยว1. การขมขามค (Epistasis) เปนปฏกรยารวมของยน ท

ยน 2 ค แสดงออกตอลกษณะเดยวกนโดยทยนคหนงสามารถขมการแสดงออกของยนอกค หน งได ยนทแสดงการขมเรยกวา epistatic gene สวนยนทถกขมเรยกวา hypostatic gene ก า ร ข ม ข า ม ค น จ ะ เ ป น ไ ด ท ง dominant epitasis แ ล ะ recessive epitasis

1.1 Dominant epitasis เกดจากยน 2 ค ท แตละคแสดงอาการขมแบบสมบรณ แต dominant gene ของยนคหนงจะไปขมการแสดงออกของยนอกคหนง เชน ลกษณะสขนของสนขถกควบคมโดยยน 2 ค คหนงควบคมการสงเคราะห pigment (ทำาใหเกดส) อกคหนงควบคมลกษณะส จากการผสมระหวางสนขสขาวกบสน ำาตาล ปรากฏวาลกทออกมาจะมสขาวทงหมด และเมอนำาลกสนขสขาวไปผสมเขาดวยกน ลก F2 ทไดจะม 3 พวก คอ สขาว สดำา และสนำาตาล อตราสวน 12 : 3 : 1

67

Ι = ไมเกดส (สขาว)I = เกดสB = สดำา

b = สนำาตาลBBII (สขาว) x bbii (สนำาตาล)

Gamete BI biGenotype F1 BbIi (สขาว)

F1 x F1 BbIi (ส ข าว ) x BbIi (สขาว)

Gamete BI , Bi , bI , bi BI , Bi , bI , bi

Genotype F2 BBIIBBIi สขาวBbIIBbIi

BBii สดำาBbii

bbII สขาวbbIi

bbii สนำาตาล

จะเหนไดวายน Ι จะไปขมการแสดงออกของยน B และยน b ทำาใหอตราสวนของลก F2 จะเปนสขาว : สดำา : สนำาตาล = 12 : 3 : 1

68

1.2 Recessive epitasis เกดจากยน 2 ค ท แต ละค แสดงอาการขมแบบสมบ รณ แต เม อยนค หน ง เป น Homozygous recessive จะไปขมการแสดงออกของยนอกคหนง เชนในกรณของลกสนข F1 ทกตวกจะมสดำาแตเมอนำาลกสนข F1 ผสมดวยกน ลกสนข F2 ทไดจะม 3 พวกคอ สดำา สนำาตาล และสขาวอตราสวน 9 : 3 : 4

2. ปฏกรยาแบบสะสม (Non epistatic Interaction) ความแปรปรวนของอตราสวนลกผสมอาจเกดจากปฏกรยาของยนในแบบอนทไมใชการขมขามคกได คอยนแตละคอาจแสดงผล อยางอสระแตเมอเกดรวมกนกจะทำาใหเกดลกษณะใหมขนมา เชน จากการผสมระหวางไกทมหงอนแบบกหลาบ (Rose) กบไกทหงอนแบบถว (pea) ปรากฏวาลก F1 ทไดจะมหงอนชนดใหมทเรยกวา Walnut และเม อน ำาไก ในร น F1 ผสมดวยกนจนไดลก F2 ปรากฏวาลกทไดมหงอนเพมขนมาอก 1 ชนด คอหงอน 4 แบบ คอ แบบ Walnut แบบ Rose แบบ Pea และแบบ Single คดเปนอตราสวน 9 : 3 : 3 : 1

RRpp (Rose) x rrPP (Pea)Gamete Rp rPGenotype F1 RrPp (walnut)

F1 x F1 RrPp (walnut) x RrPp (walnut)

Gamete RP, Rp, rP, rp RP, Rp, rP, rp

Genotype F2 RRPPRrPP WalnutRRPpRrPp

69

RRpp RoseRrpp

rrPP PearrPp

rrpp Single จะเหนไดวาลกษณะของหงอนไกมยนควบคม 2 ค ไกทมหงอนแบบ Walnut จะม Dominant gene ครบทง 2 ค สวนหงอนแบบ Single จะมยนเปน Recessive gene ทง 2 ค เมอยน R นำาลกษณะหงอนแบบ Rose และยน P นำาลกษณะหงอนแบบ Pea เมอ Dominant gene R และ P ปรากฏดวยกนใน genotype ลกษณะหงอนจะเปนแบบ Walnut แตเมอ Recessive gene ปรากฏดวยกนใน genotype หงอนจะเปนแบบ Single

------------------------------------------------------------------------------

บรรณานกรมไพศาล เหลาสวรรณ. 2535. พนธศาสตร. สำานกพมพไทยวฒนาพาณช. กรงเทพฯ.กรมอาชวศกษา. 2529. คมอการเรยนการสอนวชาหลกพนธศาสตร. หลกสตรประกาศนยบตร

วชาชพเทคนค (ปวท.) พ.ศ. 2527.

70

ใบงานชดท 13วชา หลกพนธศาสตร

เรอง การถายทอดลกษณะทางพนธกรรมแบบตาง ๆ

จดประสงค1. ให น.ศ. บอกคำาจำากดความของการถายทอดลกษณะทาง

พนธกรรมแบบตาง ๆ ได2. ให น.ศ. อธบายการถายทอดลกษณะทางพนธกรรมแบบ

ตาง ๆ ไดขนตอนการดำาเนนการ

1. แบงนกศกษาออกเปนกลม จำานวน 5 กลม2. แตละกลมจบฉลากเลอกชอเรอง การถายทอดลกษณะทาง

พนธกรรมแบบตาง ๆ จำานวน 5 เรอง คอ2.1 Incomplete dominant2.2 Lethal effect2.3 Dominant epitasis2.4 Recessive epitasis2.5 Non epistatic Interaction

71

H-

3. สมาชกกลมศกษารายละเอยดในเร องทจบฉลากไดจากใบความรและแหลงความรอน

4. ตวแทนกลมนำาเสนอเรองทรบผดชอบหนาชน5. สมาชกรวมกนอภปรายแสดงความคดเหน

สารบญ

เรอง หนา

ใบความร ช ดท 1 ประวต และความส ำาค ญของพนธ ศาสตร 1ใบงานชดท 1

3ใ บ ค ว า ม ร ช ด ท 2 เ ซ ล ล แ ล ะ ก า ร แ บ ง เ ซ ล ล 5ใบงานชดท 2

10ใ บ ค ว า ม ร ช ด ท 3 โ ค ร โ ม โ ซ ม 11

72

ใบงานชดท 314

ใ บ ค ว า ม ร ช ด ท 4 ก ฎ ก า ร แ ย ก ต ว ข อ ง ย น 15ใบงานชดท 4

19ใบงานชดท 5

21ใบงานชดท 6

22ใ บ ค ว า ม ร ช ด ท 5 ก ฎ ก า ร เ ข า ช ด อ ย า ง อ ส ร ะ ข อ ง ย น 24ใบงานชดท 7 30ใบงานชดท 8

32ใ บ ค ว า ม ร ช ด ท 6 โ ค ร โ ม โ ซ ม เ พ ศ 33ใบงานชดท 9

36ใ บ ค ว า ม ร ช ด ท 7 ห ม เ ล อ ด ABO ใ น ค น

37ใบงานชดท 10 40ใบความร ช ดท 8 ความน าจะเป นและการทดสอบทางสถ ต 41ใบงานชดท 11 46ใบงานชดท 12 51

73

ใบความรชดท 9 การถายทอดลกษณะทางพนธกรรมแบบตาง ๆ 52ใบงานชดท 13 57

คำานำา

เอกสารประกอบการเรยนวชาหลกพนธศาสตรฉบบน จดทำาขนตามหลกสตรประกาศนยบตรวชาชพชนสง พทธศกราช 2546 โดยมวตถประสงคเพอใหครผสอนและนกศกษาสามารถใชประกอบการเรยนการสอน โดยเฉพาะนกศกษาสามารถใชศกษาดวยตนเองได เอกสารประกอบการเรยนวชาหลกพนธศาสตรฉบบน สำาเรจลลวงลงไดดวยดจากคำาแนะนำาของอาจารยหลายทาน ซงขาพเจาตองขอขอบพระคณอยางสงไว ณ. โอกาสน และหวงเปนอยางยงวาจะเปนประโยชนแกครผสอนและผเรยนในรายวชาหลกพนธศาสตรตอไป หากมขอปรบปรงแกไขประการใด ขาพเจาขอนอมรบดวยความยนด

นายสนนท กลมาตย คร ค.ศ. 3

74

หนวยการสอน

วชา หลกพนธศาสตร ระหสวชา 3500 - 0102( จำานวน 4 ช.ม./สปดาห)

หนวยท

ชอหนวย จำานวนชวโมง

123456789

ประวตและความสำาคญของพนธศาสตรเซลลและการแบงเซลลโครโมโซมกฎการแยกตวของยนกฎการเขาชดอยางอสระของยนโครโมโซมเพศหมเลอด ABO ในคนความนาจะเปนและการทดสอบทางสถตการถายทอดลกษณะทางพนธกรรมแบบตาง ๆ

466

12128888

รวม

72

75

เอกสารประกอบเอกสารประกอบการเรยนการเรยน

วชาวชา หลกพนธศาสตรหลกพนธศาสตร ( 3500-0102)( 3500-0102)(Principles of Genetics)(Principles of Genetics)

สาขาวชาสาขาวชา พชศาสตรพชศาสตร

จดทำาโดยจดทำาโดย

76

นายสนนทนายสนนท กลมาตยกลมาตยแผนกแผนกวชาพชศาสตรวชาพชศาสตร วทยาลยเกษตรวทยาลยเกษตรและเทคโนโลยตรงและเทคโนโลยตรง

สำานกงานคณะกรรมการสำานกงานคณะกรรมการการการอาชวศกษาอาชวศกษา กระทรวงศกษาธการกระทรวงศกษาธการ

หลกสตรหลกสตร ประกาศนยบตรวชาชพชนประกาศนยบตรวชาชพชนสงสง พทธศกราชพทธศกราช 25462546

ประเภทวชาประเภทวชา เกษตรกรรมเกษตรกรรม

77