ิบัต ของสถานพยาบาลในการ ...bamras.ddc.moph.go.th/userfiles/1(82).pdf · 2018-03-29 · ของสถานพยาบาล ... ด้วย

ของสถานพยาบาลในการดำเนนการปองกนการตดเชอจากเขมทมตำ ของมคมและการสมผสเลอดหรอสารคดหลง จากการปฏบตงานของบคลากร

สำนกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมสำนกโรคเอดส วณโรคและโรคตดตอทางเพศสมพนธ สถาบนบำราศนราดรสถาบนราชประชาสมาสยกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข ปพ.ศ.2557

แนวป

ฏบต

แนวปฏบตของสถานพยาบาลในการด�าเนนการปองกน

การตดเชอจากเขมทมต�า ของมคม

และการสมผสเลอด หรอสารคดหลง

จากการปฏบตงานของบคลากร

โดย

ส�ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม

ส�ำนกโรคเอดส วณโรคและโรคตดตอทำงเพศสมพนธ

สถำบนบ�ำรำศนรำดร

สถำบนรำชประชำสมำสย

กรมควบคมโรค กระทรวงสำธำรณสข

ปพ.ศ.2557

ค�ำน�ำ

บคลำกรในสถำนพยำบำลเปนกลมผประกอบอำชพภำคบรกำรกลมหนงทมควำมเสยงทำงสขภำพ ทเกด

จำกกำรท�ำงำนสมผสสงคกคำมสขภำพหลำยดำน เชน ดำนชวภำพ ดำนกำรยศำสตร ดำนจตวทยำสงคม ดำนกำยภำพ

ดำนสำรเคม และอบตเหตจำกกำรท�ำงำน แตกตำงกนไปตำมลกษณะงำนของแผนกกำรท�ำงำน โดยเฉพำะอยำงยง

จำกรำยงำนสถำนกำรณโรคและภยสขภำพจำกกำรท�ำงำนในกลมบคลำกรทำงกำรแพทยและสำธำรณสขในสถำน

พยำบำล ทบำดเจบจำกกำรถกเขมทมต�ำยงคงพบในปรมำณทสง จำกขอมลสถำนกำรณโรค และภยสขภำพจำกกำร

ท�ำงำนของบคลำกรทำงกำรแพทยในปงบประมำณ 2553 พบ 1,819 รำย ปงบประมำณ 2554 พบ 1,751 รำย

ปงบประมำณ 2555 พบ 1,659 รำย และปงบประมำณ 2556 พบ 1,365 รำย จำกจ�ำนวนโรงพยำบำลทงหมด

ประมำณ 300 แหง ซงถอวำบคคลำกรทำงกำรแพทยและสำธำรณสขมควำมเสยงทจะตดเชอโรคทมควำมรนแรงท

สงผลกระทบตอสขภำพจนไมสำมำรถปฏบตงำนได

กรมควบคมโรค โดยส�ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอมสงแวดลอม สถำบนบ�ำรำศนรำดร

ส�ำนกโรคเอดส วณโรคและโรคตดตอทำงเพศสมพนธ และสถำบนรำชประชำสมำสย ตระหนกถงควำมส�ำคญของ

กำรดแลสขภำพของบคลำกรทปฏบตงำนในสถำนพยำบำล ไดจดท�ำรปแบบ/แนวทำง/แนวปฏบต เพอกำรเฝำระวง

ปองกน ควบคมโรคและภยสขภำพจำกกำรท�ำงำนของบคลำกรในสถำนพยำบำล เพอลดควำมเสยงตอกำรเกดอบตเหต

ถกเขมต�ำและของมคม จำกกำรปฏบตงำนและลดผลกระทบตำงๆ ทอำจเกดขนทงทำงดำนรำงกำยและดำนจตใจ

เพอสงเสรมใหบคลำกรทำงกำรแพทยและสำธำรณสข มกำรปฏบตตำมหลกกำรปองกนกำรไดรบอบตเหตจำกกำร

ปฏบตงำนเพมมำกขน

คณะผจดท�ำขอขอบพระคณผทรงคณวฒ แพทย พยำบำล นกวชำกำร อำจำรยมหำวทยำลย ทกทำน

ในกำรใหควำมเหน ขอเสนอแนะ และสนบสนนขอมลทำงวชำกำรทเปนประโยชน และหวงเปนอยำงยงวำ แนวปฏบต

ของสถำนพยำบำลในกำรด�ำเนนกำรปองกนกำรตดเชอจำกเขมทมต�ำ ของมคม และกำรสมผสเลอด หรอสำรคดหลง

แนวปฏบตฯฉบบน ยงมขอจ�ำกดหลำยประกำร โดยเฉพำะในดำนสำระ โดยมรำยละเอยดสำระเฉพำะ

อบตเหตจำกเขมทมต�ำ ของมคม และกำรสมผสเลอดหรอสำรคดหลงเทำนน และอำจตองมกำรเพมเตมเนอหำควำม

เสยงดำนอนๆ ดวย จงอำจตองมกำรปรบปรงใหเหมำะสมกบสถำนกำรณมำกขนในโอกำสตอไป

กรมควบคมโรค

พ.ศ.2557

สารบญ

หนำ

บทท 1 บทน�ำ

สถำนกำรณปญหำเขมทมต�ำจำกกำรท�ำงำนของบคลำกรในโรงพยำบำล

1.1 อบตกำรณและปจจยเสยงตอกำรตดเชอจำกกำรสมผสเลอดหรอของเหลวจำกรำงก

1.2 กำรประเมนโอกำสเสยงกำรตดเชอเอชไอว

1.3 ค�ำนยำม / ค�ำจ�ำกดควำม

1.4 เชอโรคทเกดจำกกำรแพรเชอจำกของมคมบำดในสถำนพยำบำล

บทท 2 นโยบำยและกฎหมำยทเกยวของ

2.1 นโยบำยของสถำบนพฒนำและรบรองคณภำพโรงพยำบำล

2.2 นโยบำยของส�ำนกงำนปลดกระทรวงสำธำรณสข

2.3 มำตรกำรทำงกฎหมำยของประเทศไทย

2.3 กฎหมำยในตำงประเทศ

บทท 3 ลกษณะงำนและปจจยทเสยง และกำรด�ำเนนงำนอำชวอนำมย

ส�ำหรบบคลำกรทำงกำรแพทยและสำธำรณสข

3.1 ลกษณะงำนทเสยงตอกำรถกเขมหรออปกรณทใชในกำรท�ำหตถกำรทมต�ำ

3.2 ปจจยสภำพแวดลอมกำรท�ำงำนทเกยวของ

3.3 กำรจดบรกำรอำชวอนำมยส�ำหรบบคลำกรทำงกำรแพทยและสำธำรณสข

บทท 4 กำรปองกนกำรเกดอบตเหตสมผสเลอดหรอสำรคดหลงจำกกำรปฏบตงำนทำงกำรแพทย

4.1 กำรปองกนกำรเกดอบตเหตสมผสเลอดหรอสำรคดหลงขณะปฏบตงำน

4.2 แนวทำงปฏบตเพอปองกนกำรเกดอบตเหตสมผสเลอดหรอสำรคดหลง

จำกกำรปฏบตงำนทำงกำรแพทย

4.3 ขอปฏบตตำมหลกกำรปองกนแบบมำตรฐำน (Standard Precaution)

4.4 กำรจดกำรขยะตดเชอ

4.5 ขอแนะน�ำส�ำหรบสถำนพยำบำลในกำรใหกำรปองกนกำรตดเชอหลงจำกสมผสเลอด

หรอสำรคดหลงทเกดจำกอบตเหตจำกกำรปฏบตงำนทำงกำรแพทย

บทท 5 ระบบกำรเฝำระวงโรคและกำรรำยงำน

5.1 ระบบกำรเฝำระวงโรค

5.2 ประวตกำรใหกำรปองกนกำรตดเชอจำกกำรสมผส

5.3 ระบบกำรรำยงำนกำรเกดอบตเหตจำกกำรปฏบตหนำท

5.4 กำรรำยงำน ส�ำหรบบคลำกรผสมผสเลอด หรอสำรคดหลงจำกรำงกำย

5.5 ตวอยำงแบบบนทก และรำยงำนส�ำหรบบคลำกร

เอกสำรอำงอง

เอกสำรอำงองบทท 1





ภำคผนวก

1. เครองปองกนรำงกำย (Protective Equipment)

2. คำมำตรฐำนแสงสวำงทเกยวของกบโรงพยำบำล ของสมำคมไฟฟำแสงสวำง

แหงประเทศไทย

3. ระเบยบ/คำชดเชย

คณะท�ำงำน/ผจดท�ำ

สารบญตาราง หนำ

ตำรำงท 1 กำรประเมนโอกำสเสยงกำรตดเชอเอชไอวโดยวธกำรตำง ๆ

ตำรำงท 2 กำรประเมนพนฐำนกอนให HIV oPEPและกำรประเมนตดตำมหลงให HIV oPEP

ตำรำงท 3 สตรยำตำนไวรสใน HIV oPEP*

ตำรำงท 4 กำรใชอปกรณปองกนรำงกำยในกจกรรมทมกำรปฏบตบอยครง

ตำรำงท 5 กำรใชอปกรณปองกนรำงกำยในกจกรรมทมกำรปฏบตนอย

ตำรำงท 6 กำรใชอปกรณปองกนรำงกำยในหนวยงำนพเศษ

ตำรำงท 7 คำมำตรฐำนแสงสวำงทเกยวของกบโรงพยำบำล ของสมำคมไฟฟำแสงสวำง

แหงประเทศไทย

ตำรำงท 8 คำมำตรฐำนดำนแสงสวำงทเกยวของกบโรงพยำบำลตำมมำตรฐำน CIE

(International Commission on Illumination) ส�ำหรบโรงพยำบำล

ตำรำงท 9 มำตรฐำนเทยบเคยงควำมเขมของแสงสวำง ณ ททใหลกจำงคนใดคนหนงท�ำงำน

ตำมแนวปฏบตกฎกระทรวงแรงงำนก�ำหนดมำตรฐำนในกำรบรหำรและจดกำร

ดำนควำมปลอดภย อำชวอนำมยและสภำพแวดลอมในกำรท�ำงำนเกยวกบควำมรอน

แสงสวำง และเสยง พ.ศ. 2549

1แนวปฏบตของสถานพยาบาลในการด�าเนนการปองกนการตดเชอจากเขมทมต�า ของมคม และการสมผสเลอด หรอสารคดหลง จากการปฏบตงานของบคลากร

บทน�ำสถานการณปญหาเขมทมต�า

จากการท�างานของบคลากรในโรงพยาบาล

ปญหาจากเขมทมต�าของบคลากรในโรงพยาบาล เปนสงทควรใหความส�าคญ เนองจากบคลากรทางการ

แพทยและสาธารณสขเปนผทมความส�าคญทจะตองใหการดแลสขภาพของประชาชนตอไป ดงนนการรายงานขอมล

อบตการณ ปจจยเสยง และผลการประเมนความเสยงควรน�ามาวเคราะหเพอชขนาดของปญหา น�ามาก�าหนดแนวทาง

ปฏบต และใหการดแลทเหมาะสม

1.1 อบตการณและปจจยเสยงตอการตดเชอจากการสมผสเลอดหรอของเหลวจากรางกาย

จากขอมลรายงานการเกดอบตเหตในบคลากรทางดานการแพทยทมการสงรายงานมายงกระทรวงสาธารณสข

จากหนวยบรการสขภาพทวประเทศ จ�านวน 289 รายงาน เมอน�ารายงานทมความสมบรณมาวเคราะห จ�านวน 143

รายงาน พบวา ระหวางป พ.ศ. 2550 - 2552 มผทประสบอบตเหตในขณะปฏบตงานและเสยงตอการตดเชอเอชไอว

จากการสมผส เปนชาย รอยละ 27.3 และ หญง รอยละ 72.7 โดยสวนใหญอยในชวงอายระหวาง 25-34 ป รอยละ

40.5 รองลงมาคอ 18 - 24 ป รอยละ 30.8 และกลมทมอายมากกวา 35 ปขนไป รอยละ 28.7 ผทประสบอบตเหต

สวนใหญมอาชพเปนพยาบาล รอยละ 21 รองลงมาเปนแพทยผใหการรกษา และไมระบอาชพ รอยละ 18.2 ส�าหรบ

สถานทเกดอบตเหตสวนใหญเปนหอผปวยใน รอยละ 33.6 รองลงมาเปนหองผาตดและหองฉกเฉน รอยละ 18.9

และ 15.4 ตามล�าดบ

นอกจากน ยงพบวา อบตเหตสวนใหญเกดจากของมคมทมต�าหรอบาด รอยละ 77.6 สวนทเหลอเปนการ

สมผสถกเลอดหรอของเหลวผปวย รอยละ 22.4 โดยมบคลากรทไดรบการตรวจ anti - HIV รอยละ 67.8 ไมระบวา

ไดรบการตรวจหรอไม รอยละ 28.7 และไมไดรบการตรวจ รอยละ 3.5 ซงเมอมการตรวจ anti-HIV ของบคลากร

ทประสบอบตเหตแลว พบวา สวนใหญผลการตรวจ anti - HIV หลงเกดอบตเหต เปนลบ รอยละ 51 รองลงมาคอ

ไมไดระบ รอยละ 45.5 และไมไดตรวจ รอยละ 2.1 สวนทเปนผลบวก และไมทราบผล รอยละ 0.7 เทากน และ

เมอยอนกลบไปดผปวยตนตอหรอแหลงสมผส พบวา ผปวยตนตอหรอแหลงสมผส สวนใหญเคยไดรบการตรวจ

anti - HIV มาแลว รอยละ 61.5 รองลงมาคอ ไมไดระบ รอยละ 22.5 และยงไมไดตรวจ รอยละ 13.3 ตามล�าดบ

ซงจากผลการตรวจ anti - HIV ในตนตอแหลงสมผส พบวาเปนผลลบ รอยละ 35.7 รองลงมาคอเปนผลบวก

รอยละ 21.7 และไมทราบผล รอยละ 4.2 ส�าหรบสตรยาตานไวรสทใชในการปองกนการตดเชอเอชไอวในบคลากร

แนวปฏบตของสถานพยาบาลในการด�าเนนการปองกนการตดเชอจากเขมทมต�า ของมคม และการสมผสเลอด หรอสารคดหลง จากการปฏบตงานของบคลากร

2

ทประสบอบตเหตขณะปฏบตงานนน สวนใหญไดรบยาตานไวรสสตร Zidouvudine + Lamivudine รอยละ 47.6

รองลงมาเปนสตร Zidovudine + Lamivudine + Indinavir รอยละ 13.3 และ Zidouvudine + Lamivudine

+ Nelfinavir รอยละ 10.5 สวนผประสบอบตเหตทไมไดรบยา พอเพยงรอยละ 13.3

จากรายงานการเกดอบตเหตของโรงพยาบาลเชยงรายประชานเคราะห ระหวางป พ.ศ. 2547 – 2549

พบวา ผทประสบอบตเหตสวนใหญจะเปนพยาบาล ซงประสบอบตเหตถงรอยละ 52.6 รองลงมาเปนแพทยผให

การรกษา รอยละ 17.2 และผปฏบตงานดานอนๆ รอยละ 30.2 โดยสวนใหญจะเปนการเกดอบตเหตขณะใชอปกรณ

รอยละ 37.63 รองลงมาเปน เกดอบตเหตหลงจากใชอปกรณ กอนทจะน�าไปก�าจด รอยละ 19.35 การสมผสถกของ

เยอบภายในรางกาย รอยละ 15.05 และลกษณะอนๆ รอยละ 28.97 ซงหลงจากเกดอบตเหต มการตดตามผลเลอด

หลงไดรบอบตเหต รอยละ 72.05 และไมมการตดตามผลเลอดหลงไดรบอบตเหต รอยละ 27.951

อยางไรกตาม อบตการณการเกดอบตเหตของบคลากรจากการปฏบตงานทปรากฏน เปนการรวบรวมเฉพาะ

ทมการรายงานมายงหนวยงาน ซงในการปฏบตจรงนน อาจมอบตการณการเกดอบตเหตและการสมผสเลอดหรอ

ของเหลวมากกวาทไดรบรายงาน

Julian Gold and Maggy Tomdins ไดคาดประมาณความเสยงของบคลากรทใหบรการทางการแพทย

ตอการสมผสเลอด หรอของเหลวจากรางกายของตนตอแหลงสมผสทตดเชอเอชไอว โดยคาดประมาณวา รอยละ 4.4

(0.8 – 18.5) ของผตดเชอเอชไอวทเปนผบรการทางการแพทยตดเชอจากการดแลรกษาผปวย (occupational

injuries) โดยในจ�านวนนครงหนงจะอยในประเทศยากจนขาดแคลนทรพยากรทบคลากรทางการแพทยตองดแล

ผปวยเปนจ�านวนมาก เชน แอฟรกาใต 2

การตดเชอทบคลากรมโอกาสตดเชอขณะปฏบตงาน จากการสมผสเลอดหรอของเหลวจากรางกาย คอ

การตดเชอเอชไอว ไวรสตบอกเสบบ และไวรสตบอกเสบซ การทจะไดรบเชอเหลานมกเกดจากการโดนเขมต�าของ

มคมบาด การสมผสเลอด หรอของเหลวจากรางกายของตนตอแหลงสมผสผานผวหนงทมแผล หรอทางเยอบตาง ๆ

เชน ตา ปาก จมก ความเสยงจากการตดเชอเอชไอวจากการโดนเขมต�าหรอของมคมบาดขณะปฏบตงานเทากบ

รอยละ 0.3 (ความเชอมนรอยละ 95 : 0.2 – 0.5)3 สวนความเสยงของการไดรบเชอเอชไอวผานทางเยอบตางๆ

(mucous membrane) เทากบรอยละ 0.09 (ความเชอมนรอยละ 95 : 0.006 - 0.5) 4ปจจยทท�าใหความเสยง

ของการตดเชอเอชไอวมากขน ในกรณทโดนเขมต�าหรอของมคมบาดคอ อบตเหตทโดนลก มเลอดของผตดเชออยท

อปกรณนน ๆ หตถการทท�ากบเสนเลอดแดงใหญหรอเสนเลอดด�า และผปวยเปนผตดเชอในระยะทาย5,6,7

นอกจากน ความเสยงของการตดเชอไวรสตบอกเสบบ ในกรณทผปวยม HBsAg เทากบรอยละ 23 - 62

ขนอยกบวาผปวยม HBsAg เปนบวกหรอไม สวนเชอไวรสตบอกเสบซนน ตดตอผานทางการสมผสเลอดในขณะ

ปฏบตงานไดคอนขางยาก อบตการณโดยเฉลยของ anti-HCV seroconversion หลงการสมผสทางผวหนง เทากบ

รอยละ 1.8 (ความเชอมนรอยละ 95:0 – 7)8


ตารางท 1 การประเมนโอกาสเสยงการตดเชอเอชไอวโดยวธการตาง ๆ

วธการสมผส

โอกาสตดเชอตอการสมผส โอกาสตดเชอตอครง

ผตดเชอ 10,000 ครง* ทสมผส**

การใหเลอด 9,000 0.95

รวมเขมตดยาเสพตด 67 0.0067

Receptive anal intercourse 50 0.005 - 0.032

เขมทมทผวหนง 30 0.0032

Receptive penile - vaginal intercourse 10 0.001 - 0.003

Insertive and intercourse 6.5 -

Insertive penile - vaginal intercourse 5 0.0003 - 0.0009

Receptive oral intercourse 1 -

Insertive oral intercourse 0.5 -

ตดเชอระหวางคลอด - 0.13 - 0.45

นมแมตดเชอเอชไอว - 0.0000 - 0.00004

หมายเหต การคาดประมาณการตดเชอกรณทไมใชถงยางอนามย

* CDC 2005

** American Academy of Pediatric PEP in Children and Adolescents for Non-occupational Exposure

to Virus 2003

ปญหาเขมทมต�าจากการท�างานของบคลากรในโรงพยาบาล เปนอบตเหตทเกดจากความประมาทและขาด

ความตระหนกตอผลกระทบทจะตามมาภายหลง การรวบรวมขอมลการรายงานจะด�าเนนการในรปแบบการควบคม

การตดเชอในโรงพยาบาล (Nosocomial Infection) โดยทมบคลากรทรบผดชอบ เชน กลมงานเวชกรรมสงคม

กลมงานพฒนาคณภาพ หรอคณะกรรมการปองกนการตดเชอในโรงพยาบาล เปนตน การกระจายขอมล และการใช

ประโยชนจากขอมลเชงระบาดวทยาจงมไมมากนก ทงการรายงานอบตเหตในลกษณะดงกลาวยงมขอจ�ากดทงรป

แบบการเฝาระวงในเชงรบและเชงรกอกดวย

1.2 การประเมนโอกาสเสยงการตดเชอเอชไอว


4

1.3 ค�านยาม/ค�าจ�ากดความ

1.3.1 เลอด หมายถง เลอดของมนษย สวนประกอบของเลอดมนษย และผลผลตซงเกดจากเลอดของมนษย

1.3.2 สารคดหลง หมายถงของเหลวในรางกายของมนษย ไดแก อสจ ของเหลวในชองคลอด ของเหลวใน

ไขสนหลง ของเหลวในไขขอ ของเหลวในชองเยอหมปอด ของเหลวในชองทอง น�าคร�า น�าลาย และ

ของเหลวในรางกายใดๆ ทไมปนเปอนกบเลอด9

1.4 เชอโรคทเกดจากการแพรเชอจากของมคมบาดในสถานพยาบาล

เชอโรคทอาจเกดขนไดจากของมคมบาด ไดแก ไวรสตบอกเสบเอ (hepatitis A virus) ไวรสตบอกเสบบ

(hepatitis B virus) ไวรสตบอกเสบซ (hepatitis C virus) และไวรสโรคภมคมกนบกพรอง (human immunodeficiency

virus, HIV)


เอกสารอางอง

1. Kantipong P. Management of HCWs exposure to HIV and post - exposure prophylaxis (PEP).

Chiangrai: Chiangrai Regional Hospital; 2007.

2. World Health Organization. Post - exposure prophylaxis to prevent HIV infection; 2005.

3. Bell DM. Occupational risk of human immunodeficiency virus infection in healthcare workers:

an overview. AmJMed1997; 102 (5B): 9 – 15.

4. Ippolito G, Puro V, De Carli G; Italian Study Group on Oc-cupational Risk of HIV infection.

The risk of occupational hu - man immunodeficiency virus infection in health care workers:

Italian multicenter study. Arch Intern Med 1993; 153 (12): 1451 – 1458.

5. นคร เปรมศร และคณะ. แนวทางส�าหรบการปองกนการตดเชอเอชไอวในบคลากรหลงสมผสกบเลอดและ

ของเหลวของผตดเชอเอชไอวหรอผปวยโรคเอดสในโครงการวจย RV144 และ RV152 กรงเทพมหานคร :

ส�านกโครงการวคซนเอดส

6. ศศโสภณ เกยรตบรณกล. แนวทางเวชปฏบตการปองกนการตดเชอเอชไอวของบคลากรทางการแพทยและ

สาธารณสขในขณะปฏบตงาน. กรงเทพมหานคร: โรงพยาบาลรามาธบด;

7. ส�านกโรคเอดส วณโรคและโรคตดตอทางเพศสมพนธ แนวทางเวชปฏบตการปองกนการตดเชอไวรสเอดสของ

บคลากรทางการแพทยและสาธารณสขในขณะปฏบตงาน; 2547.

8. กระทรวงสาธารณสข. แนวทางการดแลรกษาผตดเชอเอชไอว และผปวยเอดส เดกและผใหญในประเทศไทย

2547.

9. ส�านกโรคเอดส วณโรคและโรคตดตอทางเพศสมพนธ แนวทางการดแลรกษาและปองกนเอชไอว/เอดส ประเทศไทย

2557.


6


บทท 2นโยบายและกฎหมายทเกยวของ

บคลากรทางการแพทยมความเสยงสงตอการทจะไดรบอบตเหตทเกดจากเขมทมต�าหรอของมคมบาดซง

อาจเกดไดในโรงพยาบาล ในประเทศสหรฐอเมรกาไดคาดประมาณวามอบตการณนเกดขนมากกวาวนละ 1000 ครง1

และมมากกวานในงานเวชศาสตรฉกเฉน ในสถานบรบาลผปวยระยะยาว (Nursing home) และการดแลผปวยตามบาน

วชาชพทถกเขมทมต�ามากทสดคอพยาบาล (43%) แพทย (28%) และเทคนกการแพทย (15%) การถกเขมทมต�า

เกดขนไดในหลายขนตอน เชนระหวางการใช (41%) หลงการใชแตยงไมทนทง (40%) และระหวางทงหรอหลงทงไป

แลว (15%) สาเหตอนๆมประมาณ 4% เนองจากความเสยงจากเขมทมต�า ของมคมบาด และการสมผสเลอดหรอ

สารคดหลงเปนความเสยงทางชวภาพชนดหนง บทความนจงเปนทมาของการทบทวนนโยบายและกฎหมายทเกยวของ

กบการควบคมความเสยงทางชวภาพในบคลากรทางการแพทย โดยตงสมมตฐานวาโรงพยาบาลสวนใหญสงกดใน

ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

ในสวนของกรมควบคมโรค เปนหนวยงานทางวชาการทมภารกจในการประสานและพฒนาระบบเฝาระวง

ปองกน และควบคมโรค แตมไดเปนหนวยงานทอยในสายการบงคบบญชาของบคลากรทางการแพทยโดยตรง

กรมควบคมโรค ใหความส�าคญในเรองการดแลสขภาพของบคลากรทปฏบตงานในโรงพยาบาล เนองจาก

ภายในหนวยงานบรการดงกลาวมสงทเปนอนตรายแอบแฝงอยซงเกดจากกระบวนการท�างานซงอาจมผลกระทบ

ตอสขภาพอนามยของบคลากรในโรงพยาบาลและรวมไปถงผรบบรการดวย

ในปงบประมาณ 2550 จงไดเรมมโครงการพฒนางานอาชวอนามยและสงแวดลอมในโรงพยาบาล2 ซงเปน

สวนหนงของการพฒนาโรงพยาบาลใหกาวไปสมาตรฐานการบรการของโรงพยาบาล (Hospital accreditation)

โครงการดงกลาว ประกอบดวยกจกรรมทใหบคลากรสามารถประเมนความเสยงในการท�างาน และน�าขอมลจากการ

ประเมนความเสยงมาใชในการแกไขปญหาทมผลกระทบตอสขภาพจากการปฏบตงานในโรงพยาบาล

คมอของโครงการดงกลาวระบวา “สงคกคามตอสขภาพในโรงพยาบาล” ทส�าคญ ไดแก สงคกคามสขภาพ

ทางกายภาพ ทางชวภาพ ทางเคม ทางการยศาสตร และทางจตวทยาสงคม เปนตน

เขมทมต�าจดเปนสาเหตของสงคกคามทางชวภาพ เชนเปนสาเหตของการตดเชอไวรสซงท�าใหเกดโรคภมคม

กนบกพรอง โรคตบอกเสบบ และซ เปนตน โดยมกลมเสยงไดแก แพทย พยาบาล และบคลากรทท�างานเกยวของ

ในแผนกตางๆ


8

หลกส�าคญของการประเมนความเสยงในโรงพยาบาลคอท�าการส�ารวจคนหาความเสยงอยางเปนระบบ

ประเมนความเสยง และจดท�านโยบายเพอควบคมความเสยง เปนตน

2.1 นโยบายของสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล

เปาหมายของการพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล3 คอการสงเสรมใหระบบบรการสขภาพเกดการ

พฒนาคณภาพอยางตอเนองเพอใหเกดคณภาพ ความปลอดภย และผลลพธสขภาพทด สถาบนพฒนาและรบรอง

คณภาพโรงพยาบาล มภาระกจในการจดท�ามาตรฐานส�าหรบการพฒนาและการประเมนโรงพยาบาลทงองคกร

ซงสามารถใชไดกบโรงพยาบาลทกระดบ โดยครอบคลมการท�าหนาทสรางเสรมสขภาพของโรงพยาบาล

ระดบของการรบรองคณภาพโรงพยาบาลมผลตอการจายคาบรการทางการแพทยของส�านกงานประกน

สงคม นนคอเมอผานกระบวนการรบรองแลว จะไดรบคาบรการเพมขนในอตราแปดสบบาทตอผประกนตนหนงคน

จงมสภาพกงบงคบ4 ส�าหรบโรงพยาบาลทกแหงทรบผปวยประกนสงคม

ความเสยงจากการถกเขมทมต�า รวมทงอนตรายอนๆจากการปฏบตงานถกจดอยใน ตอนท II ระบบงาน

ส�าคญของโรงพยาบาลพยาบาลและบรการสขภาพ, ตอนท II - 1 การบรหารความเสยง ความปลอดภย และ

คณภาพ ซงมเปาหมายหลกคอเนนทความปลอดภยของผปวยและผมารบบรการ แตกมผลใหเกดการดแลความเสยง

ตอผปฏบตงานเชนเดยวกน โดยมรายละเอยดอยในมาตรฐาน ระบบบรหารความเสยงและความปลอดภย เชน

1) มการประสานงานและประสานความรวมมอทดระหวางระบบทเกยวของกบการบรหารความเสยงตางๆ

รวมทงการบรณาการระบบสารสนเทศเพอการบรหารความเสยง

2) มการคนหาความเสยงทางดานคลนกและความเสยงทวไป ในทกหนวยงานและในทกระดบ จดล�าดบ

ความส�าคญ เพอก�าหนดเปาหมายความปลอดภยและมาตรการปองกนทมงปกปองผปวย/ผมารบบรการ

จากเหตการณไมพงประสงคทเปนผลจากกระบวนการดแลผปวย

3) จดใหมระบบรายงานอบตการณและเหตการณเกอบพลาดทเหมาะสม

4) มการวเคราะหขอมลและน�าขอมลไปใชเพอการประเมนผล ปรบปรง เรยนร และวางแผน

5) มการวเคราะหสาเหตทแทจรง (root cause) เพอคนหาปจจยเชงระบบทอยเบองหลง และน�าไปสการ

แกปญหาทเหมาะสมเปนตน

นอกจากนใน ตอนท III กระบวนการดแลผปวย II - 4.2 การดแลผปวยและการใหบรการทมความ

เสยงสง ยงไดกลาวถงสภาพแวดลอมในการท�างาน (Working environment) ของบคลากรวา “การท�าหตถการท

มความเสยง จะตองด�าเนนการในสถานททเหมาะสม มความพรอมทงดานเครองมอและผชวยทจ�าเปน”


จะเหนวาจดเดนของการพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล คอวางระบบเฝาระวงภายในองคกร และ

เนนการน�าขอมลไปใชในการลดความเสยงภายในองคกรโดยตรง แตจดเนนอยทความปลอดภยของผรบบรการมากกวา

ผใหบรการ

2.2 นโยบายของส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข เปนหนวยงานหลกทดแลสถานพยาบาลตางๆ ทวประเทศ และรบผดชอบ

โดยตรงตอการปฏบตงานตางๆ โดยมส�านกนโยบายและยทธศาสตรเปนหนวยงานซงก�ากบนโยบายและตวชวด

ในระบบขอมลตวชวดส�าคญโดยส�านกนโยบายและยทธศาสตร ของป 25551 ขอท 14 กลาววา5 “รอยละ

ของโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสขทมการยกระดบ การผานเกณฑการประเมนความเสยงจากการท�างาน

ของบคลากร ในโรงพยาบาล ตงแตระดบ 1 - 4 ใหสงขน” ซงในการประเมนความเสยงดงกลาวจะตองประเมนตาม

สงคกคามทส�าคญเชนสงคกคามทางเคม กายภาพ การยศาสตร และชวภาพ สงคกคามทางชวภาพทส�าคญคอการ

ตดเชอจากเขมทมต�านนเอง แตในป 2557 ไมมการก�าหนดตวชวดในประเดนน

2.3 มาตรการทางกฎหมายของประเทศไทย

จากการศกษาทบทวนกฎหมายภายในประเทศ ไมพบวามบทบญญตกรณการตดเชอจากเขมทมต�าโดยเฉพาะ

ดงนน จงขอกลาวถงมาตรการทางกฎหมายทมความเกยวของ 2 ประการ คอ 1) มาตรการในการปองกน และ

2) มาตรการในการแกไขเยยวยา

1. มาตรการในการปองกน

กฎหมายวาดวยอาชวอนามย

โรงพยาบาลทกแหงในประเทศไทยตองด�าเนนการภายใต พระราชบญญตความปลอดภย อาชวอนามย

และสภาพแวดลอมในการท�างาน พ.ศ. 2554 กลาวคอถาเปนโรงพยาบาลเอกชนจะตองอยภายใตกฎหมายน

โดยตรง ส�าหรบโรงพยาบาลของรฐ กฎหมายนมไดมงบงคบใชตอสวนราชการโดยตรง แตมขอบญญตวา6 “ใหราชการ


10

สวนกลาง ราชการสวนภมภาค ราชการสวนทองถน และกจการอนตามทก�าหนดในกฎกระทรวงตามวรรคหนง จดใหม

มาตรฐานในการบรหารและการจดการดานความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท�างานในหนวยงาน

ของตนไมต�ากวามาตรฐานความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท�างานตามพระราชบญญตน”

ซงกระทรวงแรงงานไดมการก�าชบใหสวนราชการตางๆ ปฏบตตามขอกฎหมายน ตงแตปลายป 2556 โดยหาก

สวนราชการใดไมปฏบตตามกฎหมายนผบงคบบญชาจะมความผดทางวนย ดงนนสถานพยาบาลทกแหงจะตองปฏบต

ตามกฎหมายนและยงตองปฏบตตามกฎกระทรวงก�าหนดมาตรฐานในการบรหารและจดการดานความปลอดภย

อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท�างาน พ.ศ. 25497 ประกอบกบกฎกระทรวงก�าหนดมาตรฐานในการ

บรหารจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท�างาน (ฉบบท 2) พ.ศ.25538

เนองจากเปนหนวยราชการทมการด�าเนนการเขาขายประเภทกจการเฉพาะ ซงมขอบงคบทเปนประโยชน

ในการควบคมความเสยงหลายขอ เชนการก�าหนดใหมเจาหนาทความปลอดภยในการท�างานเปนตน

ในพระราชบญญตดงกลาว มาตรา 6 ระบวา “ใหนายจางมหนาทจดและดแลสถานประกอบกจการและ

ลกจางใหมสภาพการท�างานและสภาพแวดลอมในการท�างานทปลอดภยและถกสขลกษณะ รวมทงสงเสรมสนบสนน

การปฏบตงานของลกจางมใหลกจางไดรบอนตรายตอชวต รางกาย จตใจ และสขภาพอนามย”

และในมาตรา 14 กลาววา “ในกรณทนายจางใหลกจางท�างานในสภาพ

การท�างานหรอสภาพแวดลอมในการท�างานทอาจท�าใหลกจางไดรบอนตราย

ตอชวต รางกาย จตใจ หรอสขภาพอนามย ใหนายจางแจงใหลกจางทราบถง

อนตรายทอาจจะเกดขนจากการท�างานและแจกคมอปฏบตงานใหลกจางทกคน

กอนทลกจางจะเขาท�างาน เปลยนงาน หรอเปลยนสถานทท�างาน” และยงมขอ

ก�าหนดวา “เพอประโยชนในการควบคม ก�ากบ ดแลการด�าเนนการดานความ

ปลอดภยอาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท�างาน ใหนายจางด�าเนนการ

ดงตอไปน

(1) จดใหมการประเมนอนตราย

(2) ศกษาผลกระทบของสภาพแวดลอมในการท�างานทมผลตอลกจาง

(3) จดท�าแผนการด�าเนนงานดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท�างานและ

จดท�าแผนการควบคมดแลลกจางและสถานประกอบกจการ

(4) สงผลการประเมนอนตราย การศกษาผลกระทบ แผนการด�าเนนงานและแผนการควบคมตาม (1) (2)

และ (3) ใหอธบดหรอผซงอธบดมอบหมาย” (ส�าหรบการประยกตใชกบสวนราชการตางๆ อธบด

หมายถงอธบดของหนวยงานนนๆ)


2. มาตรการในการแกไขเยยวยา

มาตรการในการแกไขเยยวยาผปฏบตงานดานสาธารณสขทตดเชอจากเขมทมต�า ของมคม และการสมผส

เลอดหรอสารคดหลง ภายใตบทบญญตของกฎหมาย จ�าแนกเปน 3 ประการ ดงน

2.1 พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.25459

พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.2545 มาตรา 3 ไดใหความหมายค�าวา “บรการ

สาธารณสข” หมายความวา บรการดานการแพทยและสาธารณสขซงใหโดยตรงแกบคคลเพอการสรางเสรมสขภาพ

การปองกนโรค การตรวจวนจฉยโรค การรกษาพยาบาลและการฟนฟสมรรถภาพทจ�าเปนตอสขภาพและการด�ารงชวต

ทงน ใหรวมถงการบรการการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกตามกฎหมายวาดวยการประกอบโรคศลปะ

“สถานบรการ” หมายความวา สถานบรการสาธารณสขของรฐ ของเอกชน และของสภากาชาดไทย

หนวยบรการการประกอบโรคศลปะสาขาตาง ๆ และสถานบรการสาธารณสขอนทคณะกรรมการก�าหนดเพมเตม

“หนวยบรการ” หมายความวา สถานบรการทไดขนทะเบยนไวตามพระราชบญญตน

ภายใตพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.2545 มาตรา 18 (4) ประกอบกบมตการประชม

คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต ครงท 3/2556 ไดออกขอบงคบคณะกรรมการหลกประกนสขภาพ

แหงชาต วาดวยหลกเกณฑการจายเงนชวยเหลอเบองตน กรณผใหบรการไดรบความเสยหายจากการใหบรการ

สาธารณสข พ.ศ.2556 เพอคมครองผใหบรการทไดรบความเสยหายเนองจากการใหบรการดานสาธารณสข

ขอบงคบคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต วาดวยหลกเกณฑการจายเงนชวยเหลอ

เบองตน กรณผใหบรการไดรบความเสยหายจากการใหบรการสาธารณสข พ.ศ.255610 ขอ 4 ใหความหมายค�าวา

“บรการสาธารณสข” หมายความวา บรการสาธารณสขตามมาตรา 3 แหงพระราชบญญตหลกประกน

สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2545 และใหหมายรวมถงการใหการสนบสนนและสงเสรมการจดบรการสาธารณสขแกหนวย

บรการในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต

กรณทผปฏบตงานไดรบเชอเนองจากถกเขมทมต�า ของมคม และการสมผสเลอดหรอสารคดหลง ถอเปน

ความเสยหายทเกดจากการใหบรการสาธารณสขอยางหนง ดงนน ผปฏบตงานหรอทายาทจงมสทธยนค�ารองขอรบ

เงนชวยเหลอเบองตนทส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตสาขาจงหวด หรอส�านกงานหลกประกนสขภาพแหง

ชาตเขต ภายใน 1 ป นบแตวนททราบความเสยหาย และผปฏบตงานทไดรบความเสยหาย ตองเปนผปฏบตงานของ

หนวยบรการในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ทงน ตามหลกเกณฑ ทก�าหนดในขอบงคบฯ และแนวทางการ

พจารณาค�ารองกรณผใหบรการไดรบความเสยหายจากการใหบรการ11


12

2.2 พระราชบญญตสงเคราะหขาราชการผไดรบอนตรายหรอการปวยเจบเพราะเหตปฏบตราชการ

พ.ศ.254612 ประกอบกบระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยการเบกจายคาใชจายเกยวกบการรกษาพยาบาล

ขาราชการผไดรบอนตรายหรอการปวยเจบเพราะเหตปฏบตราชการ พ.ศ.254713 และหนงสอส�านกเลขาธการ

คณะรฐมนตร ท สร.0403/ว.128 ลงวนท 30 พฤศจกายน 2510 เรอง เงนคาท�าขวญและคารกษาพยาบาล

ลกจางชวคราว14 รวมทงประกาศคณะกรรมการบรหารพนกงานราชการ เรอง คาตอบแทนและสทธประโยชน

ของพนกงานราชการ (ฉบบท 7) พ.ศ.255215

กรณขาราชการหรอลกจางชวคราวของทางราชการไดรบอนตรายหรอการเจบปวยจากการตดเชอจาก

เขมทมต�าของมคมและการสมผสเลอด หรอสารคดหลง เพราะเหตปฏบตราชการในหนาทมสทธไดรบการรกษา

พยาบาลโดยรฐบาลเปนผออกคาใชจาย สามารถยนค�าขอรบเงนชวยเหลอคารกษาพยาบาล ในกรณทตนไดจายเงน

คารกษาพยาบาลไปกอน หรอการขอใหทางราชการออกหนงสอรบรองการมสทธไดรบเงนชวยเหลอเกยวกบคารกษา

พยาบาลประเภทผปวยภายในของสถานพยาบาลทางราชการ โดยยนค�าขอตอผบงคบบญชาตามล�าดบชน เปนไป

ตามพระราชบญญตสงเคราะหขาราชการผไดรบอนตรายหรอการปวยเจบเพราะเหตปฏบตราชการ พ.ศ.2546

ประกอบระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยการเบกจายคาใชจายเกยวกบการรกษาพยาบาลขาราชการผไดรบอนตราย

หรอการปวยเจบเพราะเหตปฏบตราชการ พ.ศ.2547 และหนงสอส�านกเลขาธการคณะรฐมนตร ท สร.0403/ว.128

ลงวนท 30 พฤศจกายน 2510 เรอง เงนคาท�าขวญและคารกษาพยาบาลลกจางชวคราว

สวนกรณทพนกงานราชการไดรบอนตรายหรอการเจบปวยจากการตดเชอจากเขมทมต�าของมคมและ

การสมผสเลอด หรอสารคดหลงเนองจากการท�างานใหราชการ มสทธไดรบเงนทดแทนตามหลกเกณฑ วธการ และ

อตราการจายเงนทดแทนในหมวด 2 แหงพระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ.2537 เปนไปตามประกาศคณะกรรมการ

บรหารพนกงานราชการ เรอง คาตอบแทนและสทธประโยชนของพนกงานราชการ (ฉบบท 7) พ.ศ.2552

ทงน กรณทขาราชการ พนกงานราชการ หรอลกจางชวคราวดงกลาวสงสยวาตนตดเชอโรคเอดสอนเนอง

มาจากการปฏบตหนาทใหด�าเนนการตามระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยการสงเคราะหผตดเชอโรคเอดส อนเนอง

มาจากการปฏบตหนาทฯ ดงจะไดกลาวตอไปในขอ 2.3

2.3 ระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยการสงเคราะหผตดเชอโรคเอดส อนเนองมาจากการปฏบต

หนาท พ.ศ.254016 และระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยการสงเคราะหผตดเชอโรคเอดส อนเนองมาจากการ

ปฏบตหนาท (ฉบบท 2) พ.ศ.254217 ประกอบกบระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยการสงเคราะหผตดเชอ

โรคเอดส อนเนองมาจากการปฏบตหนาท (ฉบบท 3) พ.ศ.255018

“การปฏบตหนาท” หมายความวา การปฏบตหนาททางการแพทยและสาธารณสขดานการบ�าบดรกษา

การสงเสรมสขภาพ การฟนฟสมรรถภาพ การควบคมและปองกนโรค และการก�าจดโรค ตลอดจนการชนสตร ศกษา

คนควา ทดลอง วจย และวเคราะหทางวทยาศาสตรการแพทย การเขารบการศกษาอบรมตามหลกสตรทางการแพทย

และสาธารณสขของสถาบนการศกษาของทางราชการ และใหหมายความรวมถงการปฏบตหนาท ใหการดแลหรอ

ควบคมผตดเชอโรคเอดสและผปวยโรคเอดสในหนวยบรการอนหรอหนวยงานอนของทางราชการ นอกเหนอจาก

หนวยบรการทางการแพทยและสาธารณสข โดยมลกษณะทเปนการเสยงตอการตดเชอโรคเอดส


“หนวยบรการ” หมายความวา หนวยงานของทางราชการทด�าเนนงานทางการแพทยและสาธารณสข

และใหรวมถงหนวยบรการอนหรอหนวยงานอนของทางราชการทตองการใหการดแลหรอควบคมผตดเชอโรคเอดส

และผปวยโรคเอดส

“เจาหนาท” หมายความวา ขาราชการตามกฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการแตละประเภท ลกจาง

ตามระเบยบวาดวยการจายคาจางลกจางของสวนราชการ ซงไดรบเงนเดอนคาจางจากเงนงบประมาณรายจายของ

สวนราชการทสงกดและไดปฏบตหนาทตามระเบยบน เวนแตลกจางชาวตางประเทศ ซงมสญญาจาง

ผมสทธไดรบเงนสงเคราะหตามระเบยบน ไดแก

(1) ผตดเชอโรคเอดสซงเปนเจาหนาทหรอนสตนกศกษา ซงตดเชออนเนองมาจากการปฏบตหนาท ให

มสทธไดรบเงนสงเคราะหจ�านวนไมเกน 1.5 ลานบาท

(2) คสมรสของบคคลตามขอ (1) ซงตดเชอโรคเอดสจากบคคลดงกลาวใหมสทธไดรบเงนสงเคราะหเปน

จ�านวนไมเกน 5 แสนบาท

(3) บตรโดยชอบดวยกฎหมายของบคคลตาม (1) ซงตดเชอโรคเอดสจากบคคลดงกลาวใหมสทธไดรบ

เงนสงเคราะหเปนจ�านวนไมเกนคนละ 3 แสนบาท

กรณเจาหนาทซงปฏบตหนาททางการแพทยและการสาธารณสข รวมทงนกศกษาทเขารบการศกษา

อบรมตามหลกสตรทางการแพทยและการสาธารณสข สงสยวาตนตดเชอโรคเอดสอนเนองมาจากการปฏบตหนาท

ใหรายงานตอผบงคบบญชาหรออาจารยผควบคม ภายใน 24 ชวโมง เมอไดรบการรายงานใหหวหนาหนวยบรการ

หรอผไดรบมอบหมายจดใหมการตรวจเลอดบคคลดงกลาวในทนท หรออยางชาภายใน 72 ชวโมง โดยหวหนาหนวย

บรการตองรายงานผลการตรวจเลอด และเสนอความเหนตอผบงคบบญชาตามล�าดบชนจนถงหวหนาสวนราชการ

เมอหวหนาสวนราชการไดรบรายงานดงกลาวใหแตงตงคณะกรรมการขนเพอพจารณาสอบสวนและเสนอความเหน

เกยวกบสทธและจ�านวนเงนสงเคราะหทผตดเชอจะไดรบ ทงน หวหนาสวนราชการเปนผมอ�านาจในการสงจายเงน

สงเคราะห

การจายเงนสงเคราะห ใหเปนไปตามระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยการสงเคราะหผตดเชอโรคเอดส

อนเนองมาจากการปฏบตหนาท พ.ศ.2540 และทแกไขเพมเตม

2.4 พระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ.2537

พระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ.253719 มาตรา 5 ใหความหมายค�าวา

“เจบปวย” หมายความวา การทลกจางเจบปวยหรอถงแกความตายดวยโรคซงเกดขน ตามลกษณะหรอ

สภาพของงานหรอเนองจากการท�างาน

“เงนทดแทน” หมายความวา เงนทจายเปนคาทดแทน คารกษาพยาบาล คาฟนฟสมรรถภาพในการ

ท�างาน และคาท�าศพ


14

ภายใตพระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ. 2537 มาตรา 14 ไดออกประกาศกระทรวงแรงงาน20 เรอง

ก�าหนดชนดของโรคซงเกดขนตามลกษณะหรอสภาพของงานหรอเนองจากการท�างาน “ขอ 3 ก�าหนดชนดของโรค

ซงเกดขนตามลกษณะหรอสภาพของงานหรอเนองจากการท�างานไวดงตอไปน... (3) โรคทเกดขนจากสาเหตทาง

ชวภาพ ไดแก โรคตดเชอ หรอโรคปรสตเนองจากการท�างาน”

ทงน การพจารณาวา เปนโรคเนองจากการท�างานหรอไม ใหเปนไปตามมาตรฐานการวนจฉยโรคจาก

การท�างาน ของคณะกรรมการการแพทย กองทนเงนทดแทน

ดงนน เมอผปฏบตงานในสถานพยาบาลของเอกชน ประสบอนตราย หรอเจบปวย เนองจากตดเชอจาก

เขมทมต�า ของมคม และการสมผสเลอดหรอสารคดหลง จงมสทธไดรบเงนทดแทน ตามพระราชบญญตเงนทดแทน

พ.ศ.2537 โดยในการขอรบเงนทดแทนนายจางและลกจางมหนาท ดงน

หนาทของนายจาง

พระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ. 2537 มาตรา 13 บญญตวา “เมอลกจางประสบอนตรายหรอเจบปวย

ใหนายจางจดใหลกจางไดรบการรกษาพยาบาลทนทตามความเหมาะสมแกอนตรายหรอความเจบปวยนน และให

นายจางจายคารกษาพยาบาลเทาทจายจรงตามความจ�าเปนแตไมเกนอตราทก�าหนดในกฎกระทรวง ใหนายจางจาย

คารกษาพยาบาลตามวรรคหนงโดยไมชกชา”

มาตรา 48 บญญตวา “เมอลกจางประสบอนตราย เจบปวย หรอสญหาย ใหนายจางแจงการประสบอนตราย

เจบปวย หรอสญหาย ตอส�านกงานแหงทองททลกจางท�างานอยหรอทนายจางมภมล�าเนาอยตามแบบทเลขาธการ

ก�าหนดภายในสบหาวนนบแตวนทนายจางทราบหรอควรจะไดทราบถงการประสบอนตราย เจบปวย หรอสญหาย”

วธปฏบตในการสงลกจางเขารกษา21

1. นายจางตองแนใจวาลกจางประสบอนตราย หรอเจบปวยดวยโรคเนองจากการท�างานจรง

2. ใหนายจางกรอกขอความในแบบสงตวลกจางเขารบการรกษาพยาบาล (กท.44) ซงชดหนงม 2 แผน

โดยใหลกจางน�าไปแสดงตอโรงพยาบาลทเขารบการรกษา ณ สถานพยาบาลทส�านกงานกองทนเงน

ทดแทนท�าความตกลงไว

3. ใหนายจางสงส�าเนาแบบ (กท.44) ไปยงส�านกงานประกนสงคมเขตพนทหรอส�านกงานประกนสงคม

จงหวด พรอมแบบแจงการประสบอนตราย หรอเจบปวย (กท.16) และใบรบรองแพทย


หนาทของผปฏบตงานในสถานพยาบาลของเอกชนเมอประสบอนตรายจากเขมทมต�า ของมคม และการสมผสเลอดหรอสารคดหลง เนองจากการท�างาน

1. รบแจงนายจางทนททประสบอนตราย แมจะเปนการประสบอนตรายเพยงเลกนอยกตองแจง เพราะอาจ

จะมอาการก�าเรบมากขนไดในภายหลง

2. กรอกขอความหรอตรวจสอบรายละเอยดใหถกตอง และลงลายมอชอในแบบแจงการประสบอนตราย

หรอเจบปวย (กท.16) ในสวนของลกจาง

3. ตองรกษาพยาบาลกบแพทยปจจบนชน 1

4. ถาลกจางจายคารกษาพยาบาลไปกอนแลว ใหรบน�าใบเสรจรบเงนคารกษาพยาบาล มาเบกคนจาก

ส�านกงานประกนสงคมเขตพนท หรอส�านกงานประกนสงคมจงหวดแลวแตกรณ

5. ในกรณทมการเจบปวยเกดขนภายหลงการสนสภาพการเปนลกจาง ใหลกจางยนค�ารองขอรบเงนทดแทน

(กท.16) ไดภายใน 2 ป นบแตวนททราบการเจบปวย

สรป

นโยบายของสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาลมลกษณะทสนบสนนการควบคมความเสยงของ

การใหบรการทางการแพทยตอผปวย และบคลากรทางการแพทยในโรงพยาบาล ซงรวมถงการควบคมอบตการณ

เขมทมต�าดวยโดยมหนวยงานทรวมสนบสนนคอส�านกงานประกนสงคมสวนแนวทางของกรมควบคมโรคเปนเสมอน

ขอแนะน�าทางวชาการส�าหรบการลดความเสยงดงกลาว

พระราชบญญตความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท�างาน พ.ศ. ๒๕๕๔ มผลบงคบใช

กบสถานพยาบาลทกแหง โดยมการควบคมก�ากบใหมการลดความเสยงในการท�างานโดยเฉพาะในสวนของกฎกระทรวง

ก�าหนดมาตรฐานในการบรหารและจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท�างาน

พ.ศ. 2549 และกฎกระทรวงก�าหนดมาตรฐานในการบรหารจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพ

แวดลอมในการท�างาน (ฉบบท 2) พ.ศ.2553

ผปฏบตงานของสถานบรการสาธารณสขทขนทะเบยนไวตามพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต

เมอไดรบความเสยหายจากการใหบรการสาธารณสข มสทธไดรบเงนชวยเหลอเบองตน จากเงนกองทนหลกประกน

สขภาพแหงชาต ตามขอบงคบคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต วาดวยหลกเกณฑการจายเงนชวยเหลอ

เบองตน กรณผใหบรการไดรบความเสยหายจากการใหบรการสาธารณสข พ.ศ.2556

ขาราชการหรอลกจางชวคราวของทางราชการซงไดรบอนตรายหรอการเจบปวยจากการตดเชอจาก

เขมทมต�าของมคมและการสมผสเลอด หรอสารคดหลง เพราะเหตปฏบตราชการในหนาทมสทธไดรบการรกษา

พยาบาลโดยรฐบาลเปนผออกคาใชจาย สามารถยนค�าขอรบเงนชวยเหลอคารกษาพยาบาล ในกรณทตนไดจายเงน

คารกษาพยาบาลไปกอน หรอการขอใหทางราชการออกหนงสอรบรองการมสทธไดรบเงนชวยเหลอเกยวกบคารกษา


16

พยาบาลประเภทผปวยภายในของสถานพยาบาลทางราชการ สวนพนกงานราชการ มสทธไดรบเงนทดแทนตาม

หลกเกณฑทก�าหนดไวตามพระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ.2537 ทงน หากเจาหนาดงกลาวตดเชอโรคเอดสเนองจาก

การปฏบตหนาท เจาหนาทผนน คสมรสทตดเชอ และบตรโดยชอบดวยกฎหมายทตดเชอ มสทธไดรบเงนสงเคราะห

ตามระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยการสงเคราะหผตดเชอโรคเอดส อนเนองมาจากการปฏบตหนาท พ.ศ.2540

และทแกไขเพมเตม

ผปฏบตงานในสถานพยาบาลของเอกชน เมอเจบปวยเนองจากการท�างาน มสทธไดรบเงนทดแทน จาก

กองทนเงนทดแทน ตามพระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ.2537

2.4 กฎหมายในตางประเทศ

ส�าหรบกฎหมายในตางประเทศใหความส�าคญอยางยง เกยวกบเรองนนน โดยหนวยงานของรฐบาลกลาง

ประเทศสหรฐอเมรกา Occupational Safety and Health Administration (OSHA) ในสงกดกระทรวงแรงงาน

มการออกกฎหมายฉบบแรก ๆ ในชวงพฤษภาคม ป ค.ศ. 1971 ถงพฤษภาคม ป ค.ศ. 1972 ซงทาง OSHA จะน�า

เอามาตรฐานทเปน "national consensus" ทมอยในขณะนนมาใชเปนกฎหมาย (Federal Standards) และไดม

การก�าหนดคามาตรฐานการสมผสสงแวดลอมการท�างานหลายมาตรฐานของ OSHA ขน โดยในป ค.ศ. 1991

ไดก�าหนดมาตรฐานเกยวกบเชอกอโรคทมากบการสมผสเลอด (blood-borne pathogens) อนประกอบไปดวยเชอ

HIV ไวรสตบอกเสบชนดบ และไวรสตบอกเสบชนดซ อกทงในป ค.ศ. 2001 OSHA ไดปรบปรงขอก�าหนดเพมเตม

เพอความครบถวนสมบรณในการปองกนการตดเชอจากการสมผสเลอด ใน CFR1910.1030 ซงมาตรฐานนไดม

ขอก�าหนดใหนายจางพงท�ากระตอลกจางดงตอไปน คอ มการเขยนประกาศแผนการควบคมการสมผสและปรบแผน

ทกป มการใช standard precautions รวมทงการปรบปรงแกไขทางดานวศวกรรม อนหมายรวมถง การใชอปกรณ

ทางการแพทย ทมประสทธภาพ มความปลอดภย มการตรวจสอบการปฏบตงานเพอลดความเสยงอยางสม�าเสมอ

เชน การปฏบตงานทเหมาะสมในการก�าจดผาเปอน และท�าความสะอาดพนผวทปนเปอน มการจดหาอปกรณปองกน

สวนบคคลใหพรอม มการจดหาวคซนปองกนไวรสตบอกเสบชนดบใหแกพนกงาน มการจดการกบผทรบสมผสสง

ปนเปอนอยางถกตองตาม CDC guideline โดยทพนกงานไมตองเสยคาใชจาย มการใหความรเกยวกบอนตรายจาก

การสมผสเลอดใหกบพนกงานโดยการฝกอบรม มการจดท�าปาย และตดปายเตอน ทส�าคญคอการบนทกการบาด

เจบใน OSHA 300 และตองเกบรกษาเวชระเบยนหรอประวตของพนกงานทไดรบบาดเจบไวดวย หลงจากมการบงคบ

ใชกไดรบการตอบรบทดจากทงฝายนายจางและลกจาง รวมทงมการศกษาวจยเพมเตมอยางตอเนองเพอผลในการ

ลดความเสยงในการเกดโรคจากการปฏบตหนาทไดเปนอยางด

ในท�านองเดยวกนกบประเทศในยโรป ทมการออกกฎหมายเพอปกปองผประกอบอาชพบคลากรทาง

การแพทย เนองจากการบาดเจบและเจบปวยจากการถกของมคมและสมผสเชอของบคลากรทางการแพทยนน

เปนหนงในภยคกคามทรนแรงมากทสดในสถานทท�างานในยโรป โดยมการบาดเจบมากถงหนงลานครงในแตละป

(EU Commission for Employment, Social Affairs and Inclusion, 2010) น�าไปสการออกเปนขอตกลงของ


สหภาพยโรปเกยวกบการปองกนการบาดเจบจากของมคม (Council of the EU, 2010) และจะเปนกฎหมายในทก

ประเทศในสหภาพยโรป ในป ค.ศ. 2013 โดยมขอบงคบใหหนวยงานทางดานสาธารณสข มการใชมาตรการเพอ

ปองกนไมใหเกดการบาดเจบจากเขมทมต�า (Needle stick injuries) ในบคลกร ซงมาตรการทส�าคญประการหนง

คอ การใชอปกรณทางการแพทยวศวกรรมความปลอดภย (safety-engineered medical devices ; SEMDs) เชน

เขม อปกรณการเจาะเลอด และสายสวนทางหลอดเลอดด�า ซงควรมระบบการการปองกนเขมทมต�า หนวยงานดาน

สาธารณสขจะตองใชมาตรการปองกนในทกสถานการณทมความเสยงทส�าคญของการบาดเจบและการตดเชอ


18


1. CDC Preventing Needlesticks and Other Sharps Injuries… Everything You Need to Know.

[Internet]. 2014 [cited 2014 Feb 2]. Available from: http://www.cdc.gov/sharpssafety/PPT/

2PreventingNeedlesticksPartI.ppt

2. ส�านกโรคจากการประกออาชพและสงแวดลอม คมอการประเมนความเสยงจากการท�างานของบคลากรใน

โรงพยาบาล (ฉบบปรบปรงแกไข พ.ศ. 2554)

3. สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล. มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบเฉลมพระเกยรต

ฉลองสรราชสมบตครบ ๖๐ ป, 2554.

4. ประกาศคณะกรรมการการแพทยตามพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. ๒๕๓๓ เรอง หลกเกณฑและอตรา

ส�าหรบประโยชนทดแทนในกรณประสบอนตรายหรอเจบปวย อนมใชเนองจากการท�างาน. [Internet]. 2014

[cited 2014 Feb 2]. Available from http://www.isosmartpro.com/private_folder/Law_April_

pdf55/1502.pdf

5. ส�านกนโยบายและยทธศาสตร. ระบบขอมลตวชวดส�าคญ (Key Performance Indicator). [Internet]. 2014

[cited 2013 April 28]. Available from http://healthdata.moph.go.th/kpi/index.php

6. กระทรวงแรงงาน. พระราชบญญตความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท�างาน พ.ศ. ๒๕๕๔.

[Internet]. 2014 [cited 2014 Feb 2]. Available from: http://www.labour.go.th/th/doc/law/safety-

statute-2554.pdf

7. กฎกระทรวง ก�าหนดมาตรฐานในการบรหารและการจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอม

ในการท�างาน พ.ศ. ๒๕๔๙. [Internet]. 2014 [cited 2014 Feb 2]. Available from: http://www.labour.

go.th/th/index.php/labour-laws/6284-2556-12-23-08-12-22

8. กฎกระทรวงก�าหนดมาตรฐานในการบรหารจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการ

ท�างาน (ฉบบท 2) พ.ศ.2553. [Internet]. 2014 [cited 2014 Mar 24]. Available from: http://www.

labour.go.th/th/webimage/images/law/doc/safty_work_environment_2553_2.pdf

9. พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.๒๕๔๕ ราชกจจานเบกษา เลม ๑๑๙/ตอนท ๑๑๖ ก/

หนา ๑/๑๘ พฤศจกายน ๒๕๔๕

10. ขอบงคบคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต วาดวยหลกเกณฑการจายเงนชวยเหลอเบองตน กรณ

ผใหบรการไดรบความเสยหายจากการใหบรการสาธารณสข พ.ศ.๒๕๕๖ ราชกจจานเบกษา/เลม ๑๓๐/

ตอนพเศษ ๑๘๐ ง /หนา ๒๕/ ๑๒ ธนวาคม ๒๕๕๖

11. แนวทางการพจารณาค�ารองกรณผใหบรการไดรบความเสยหายจาการใหบรการ ,ส�านกงานหลกประกนสขภาพ

แหงชาต ท สปสช.๔.๐๓/ว ๑๕๒ ลงวนท ๑๓ สงหาคม ๒๕๕๖


12. พระราชบญญตสงเคราะหขาราชการผไดรบอนตรายหรอการปวยเจบเพราะเหตปฏบตราชการ พ.ศ.2546

13. ระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยการเบกจายคาใชจายเกยวกบการรกษาพยาบาลขาราชการผไดรบอนตราย

หรอการปวยเจบเพราะเหตปฏบตราชการ พ.ศ.2547

14. หนงสอส�านกเลขาธการคณะรฐมนตร ท สร.0403/ว.128 ลงวนท 30 พฤศจกายน 2510 เรอง เงนคาท�าขวญ

และคารกษาพยาบาลลกจางชวคราว

15. ประกาศคณะกรรมการบรหารพนกงานราชการ เรอง คาตอบแทนและสทธประโยชนของพนกงานราชการ

(ฉบบท 7) พ.ศ.2552

16. ระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยการสงเคราะหผตดเชอโรคเอดส อนเนองมาจากการปฏบตหนาท พ.ศ.๒๕๔๐

17. ระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยการสงเคราะหผตดเชอโรคเอดส อนเนองมาจากการปฏบตหนาท (ฉบบท ๒)

พ.ศ.๒๕๔๒

18. ระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยการสงเคราะหผตดเชอโรคเอดส อนเนองมาจากการปฏบตหนาท (ฉบบท ๓)

พ.ศ.๒๕๕๐ ราชกจจานเบกษา เลม ๑๒๔/ตอนพเศษ ๑๙๙ ง/หนา ๖/๒๐ ธนวาคม ๒๕๕๐

19. พระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ.๒๕๓๗ ราชกจจานเบกษา เลม ๑๑๑/ตอนท ๒๘ ก/หนา ๓/๓๐ มถนายน

๒๕๓๗

20. ประกาศกระทรวงแรงงาน เรอง ก�าหนดชนดของโรคซงเกดขนตามลกษณะหรอสภาพของงานหรอเนองจากการ

ท�างาน ราชกจจานเบกษา/ เลม ๑๒๔ /ตอนพเศษ ๙๗ ง /หนา ๙ /๑๕ สงหาคม ๒๕๕๐

21. ส�านกงานประกนสงคม [Internet]. 2014 [cited 2014 Mar 24]. Available from: http://www.sso.go.th/

wpr/category.jsp?media=print&lang=th&cat=943


20


บทท 3ลกษณะงานและปจจยทเสยง และการด�าเนนงานอาชวอนามย

ส�าหรบบคลากรทางการแพทย และสาธารณสข

ลกษณะงานทเสยงตอเขมทมต�า ของมคม และการสมผสเลอด หรอสารคดหลง มรายละเอยดดงน

3.1 ลกษณะงานทเสยงตอเขมทมต�า ของมคม และการสมผสเลอด หรอสารคดหลง

ลกษณะและกจกรรมการปฏบตงานในโรงพยาบาลนน มงานทเสยงตอการถกเขมหรออปกรณแหลมคมทมต�า

จากหลายกจกรรมทมการใชเขมหรออปกรณเครองมอแหลมคมในการท�าหตถการในแผนกตางๆ ซงอาจกอใหเกด

อบตเหตในขณะปฏบตงานไดตลอดเวลา กจกรรมทพบเหนไดบอย ไดแก การฉดยา (ประกอบดวยขนตอน การหก

หลอดยา การเตรยมยาฉด การดดยา การสวมปลอกเขม) การท�าแผล การเจาะเลอด การใหสารน�าทางหลอดเลอดด�า

และการท�าหตถการอนๆ ซงกจกรรมเหลานพบอยเกอบทกแผนกในโรงพยาบาล ยกตวอยาง เชน

แผนกฉกเฉน มกจกรรมการใหบรการดแลรกษาผทไดรบบาดเจบ ผปวยทมภาวะเจบปวยฉกเฉนและวกฤต

มการท�าแผลฉดยาผปวย การใชอปกรณเครองมอแหลมคม การชวยเหลอชวตผปวยทตองด�าเนนการอยางรวดเรว

มความเสยงสงตอการเกดอบตเหตของมคมทมต�าและการสมผสสารคดหลงได

หนวยจายกลาง มการรบอปกรณ/เครองมอทใชแลวจากหนวยงานตางๆ มการลางท�าความสะอาดอปกรณ

ตาง ๆ หนวยจายกลางมความเสยงจากในการท�างานทสมผสของมคม เชนกอนลางท�าความสะอาดเครองมอตองม

การแยกอปกรณ เครองมอทมขนาดเลกมคมเพอแยกลางเฉพาะและเครองแกวและเครองยาง บคลากรอาจไดรบการ

บาดเจบจากของมคมทมต�า

หองปฏบตการ มกจกรรมการเจาะเลอด การตรวจทางหองปฏบตการ การตรวจหาเชอจากสงสงตรวจตางๆ

ซงอาจเกดอบตเหตของมคมทมต�าและสมผสเลอด สารคดหลงของผปวยจากสงสงตรวจได

หองผาตด มการท�าหตถการ/การผาตดทตองใชอปกรณเครองมอทมความคมในการผาตดรกษาผปวย

เสยงตอการเกดอบตเหตบคลากรถกของมคมทมต�าและสารคดหลงกระเดนขณะปฏบตงาน


22

3.2 ปจจยสภาพแวดลอมการท�างานทเกยวของ

การเกดอบตเหตเขมต�าหรอของมคมบาด มสาเหตส�าคญหลายประการ ไดแกดานผปฏบตงานขาดการเตร

ยมความพรอมทางดานรางกายและจตใจ ดานสงแวดลอม หรอสภาพการท�างานทไมปลอดภย และไมสะดวกตอการ

ปฏบตงาน และดานการบรหารจดการทไมมประสทธภาพ รวมถงความไมพรอมของอปกรณ เครองมอ เครองใช

เปนตน โดยในสวนนจะกลาวถงการเกดอบตเหตเขมต�าหรอของมคมบาด มสาเหตดานสงแวดลอม หรอสภาพการ

ท�างานทไมปลอดภย ทมศกยภาพทกอใหเกดอนตรายตอสขภาพผปฏบตงานซงอาจมผลตอชวต การบาดเจบเลกนอย

จนถงรนแรง และมผลกระทบตอสขภาพกายและใจ

ปจจยสภาพแวดลอมการท�างาน ประกอบดวย

3.2.1 ปจจยสภาพแวดลอมทางกายภาพ (Physical health hazards)

หมายถง การท�างานในสงแวดลอมทมความรอน ความเยน เสยงดง ความสนสะเทอน แสงสวาง ความกด

บรรยากาศสง อยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง ซงมผลกระทบตอสขภาพคนท�างาน สงคกคามสขภาพทางกายภาพ

ทพบ ไดแก

3.2.1.1 แสงสวาง

แสงสวาง นบเปนพลงงานรปแบบหนงทมความส�าคญตอการด�ารงชวตปจจบน นอกจากการใชประโยชน

ของแสงสวางในการมองเหน อนเปนกลไกของระบบประสาทสมผสหนงทท�าใหมนษยรบรและประมวลผล แสงสวาง

เปนปจจยทมความส�าคญทท�าใหเกดกจกรรมการด�าเนนการ การปฏบตงานตางๆ เปนไดดวยด

การจดสภาพแวดลอม เพอใหเกดประสทธภาพในการมองเหนอยางชดเจนถกตอง และเกดความสบาย

จงเปนเรองทตองมการจดการแสงสวางใหถกตองเหมาะสมกบลกษณะงานนนๆ โดยแสงสวางนนตองมปรมาณความ

เขมขนแสงทเหมาะสมและมคณภาพส�าหรบการมองเหน งานบางชนดทมขนาดเลกมากหรอตองการความละเอยด

สง กจ�าเปนตองใชแสงสวางทมความเขมมากกวางานทมขนาดใหญหรอประกอบหยาบๆ และแสงสวางนนตองม

คณภาพ ไมกอการสองสวางทรบกวนตาและลานสายตา ปญหาและอนตรายทเกดจากแสงสวางและผลกระทบตอ

ผท�างาน สามารถจ�าแนกได 3 ลกษณะ คอปญหาและอนตรายทเกดจากแสงสวางและผลกระทบตอผท�างาน สามารถ

จ�าแนกได 3 ลกษณะ คอ

1) แสงสวางทนอยเกนไป จะมผลเสยตอสายตา ท�าใหกลามเนอตาท�างานมากเกนไป โดยบงคบให

มานตาเปดกวางเพราะการมองเหนนนไมชดเจน ตองใชเวลาในการมองรายละเอยดนน ท�าใหเกด

การเมอยลาของตาทตองเพงออกมา ปวดตา มนศรษะ ประสทธภาพของขวญและก�าลงใจในการ

ท�างานลดลง การหยบจบใชเครองมอเครองจกรผดพลาดเกดอบตเหตขน หรอไปสมผสสวนทเปน

อนตราย

2) แสงสวางทมากเกนไป จะท�าใหผท�างานเกดความไมสบาย เมอยลา ปวด แสบตา มนศรษะ วงเวยน

และอาจกอใหเกดอบตเหตขนได


3) แสงจา แสงจาตาทเกดจากแหลงก�าเนดโดยตรง (Direct glare) หรอแสงจาตาทเกดจากการ

สะทอนแสง (Reflected glare) จากวสดทอยในสงแวดลอม เชน ผนงหอง เครองมอ เครองจกร

โตะท�างาน เปนตน จะท�าใหผท�างานเกดความไมสบาย เมอยลา ปวดตา มนศรษะ กลามเนอ

หนงตากระตก วงเวยน นอนไมหลบ การมองเหนแยลง นอกจากนยงกอใหเกดผลทางจตใจ คอ

เบอหนายในการท�างาน ขวญและก�าลงใจในการท�างานลดลง เปนผลท�าใหเกดอบตเหตไดเชนเดยวกน

การจดแสงสวางอยางเหมาะสมในสถานทท�างาน

การจดแสงสวางในสถานประกอบการใหมสภาพเหมาะสม ตองค�านงถงปจจยทส�าคญในเรอง การเลอก

ระบบแสงสวางและแหลงก�าเนดแสงสวาง ลกษณะหองหรอพนทใชงานคณภาพ และปรมาณของแสงสวาง การดแล

บ�ารงรกษาระบบแสงสวางการปรบปรงระบบแสงสวางในบรเวณการท�างาน หรอมแสงสวางในสถานทท�างานไมเพยงพอ

สามารถเลอกพจารณาแกไขตามความเหมาะสม นอกจากนควรจดสงแวดลอมในการท�างานใหปลอดภย โดยให

แสงสวางในหนวยงานควรมคาความเขมของแสงสวาง ตามมาตรฐาน บรเวณทจดเตรยมอปกรณในการท�าหตถการ

ตองก�าหนดเปนเขตสะอาด และบรเวณทท�าหตถการมพนทกวางขวางเพยงพอ

ส�าหรบมาตรฐานของแสงสวางในการท�างานในโรงพยาบาลนน มมาตรฐานทเกยวของ ไดแกคามาตรฐาน

แสงสวางทเกยวของกบโรงพยาบาลของสมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย คามาตรฐานดานแสงสวางทเกยวของ

กบโรงพยาบาลตามมาตรฐาน CIE (International Commission on Illumination) ส�าหรบโรงพยาบาล และ

มาตรฐานเทยบเคยงความเขมของแสงสวาง ณ ททใหลกจางคนใดคนหนงท�างาน ตามแนวปฏบตกฎกระทรวงแรงงาน

ก�าหนดมาตรฐานในการบรหารและจดการดานความปลอดภยอาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท�างานเกยวกบ

ความรอน แสงสวาง และเสยง พ.ศ. 2549 ซงมาตรฐานเหลานไมไดระบลกษณะกจกรรมเฉพาะของการใชเขมหรอ

อปกรณแหลมคมในการท�าหตถการ โดยไดก�าหนดเปนพนท เชน พนทตรวจโรคทวไป หองตรวจโรค ควรมระดบ

ความเขมของแสงไมต�ากวา 500 ลกซ หองผาตด ควรมระดบความเขมของแสงไมต�ากวา 1,000 ลกซ หรอพจารณา

เทยบเคยงการใชสายตาตามลกษณะงานละเอยดปานกลาง หรองานละเอยดสง ซงมระดบความเขมของแสงไมต�ากวา

600 ลกซ และ 800 ลกซ

3.2.1.2 ความรอน (Heat)

ปญหาความปลอดภยบางอยางเปนผลจากความรอน พบวาการท�างานในทมความรอน เชนแผนกซอมบ�ารง

แผนกซกฟอก/ซกรด แผนกโภชนาการ เปนตน ท�าใหมแนวโนมการเกดอบตเหต มากกวาการท�างานในสภาพอากาศ

ปกต การปฏบตงานในทมความรอนดงกลาว สงผลใหความตนตวและความสามารถสวนบคคลลดลง นอกจากน

อณหภมของรางกายทสงขน รวมกบการท�างานในสถานททไมสบาย กอใหเกดความร�าคาญ และภาวะตรงเครยดทาง

อารมณ ออนเพลย ลา ซงเปนสาเหตใหผปฏบตงานมองขามความปลอดภย หรอไมใสใจงานทเปนอนตราย กอใหเกด

อบตเหตขนได การลดอนตรายจากความเครยดทสงผลตอการเกดอบตเหตจากความรอน ใชวธการลดความรอนใน

รางกายลงขณะปฏบตหนาท และการออกแบบงานใหงายตอการท�างาน หรอการลดชวงเวลาในการท�างานใหนอยลง


24

3.2.1.3 เสยงดง (Noise)

เสยงดง และเสยงรบกวน สวนมากพบในแผนกทนตกรรม แผนกซอมบ�ารง แผนกซกฟอก/ซกรด แผนก

โภชนาการ ฯลฯ มรายละเอยดดงน

1) เสยงดง หมายถงเสยงทไมพงปรารถนาหรอเสยงทมความดง เกดจากคลนเสยงสนสะเทอนอยาง

รวดเรวในอากาศ สามารถตรวจวดไดโดยใชเครองมอวดเสยง หนวยทวดความเขมเสยงคอ เดซเบล

(Decibel) การสมผสเสยงดงมผลท�าใหเกดการเปลยนแปลงการท�างานของรางกาย เชน มผล

ตอการท�างานของ Cardiovascular Endocrine Neurological และสรระของรางกาย เสยง (Noise)

เปนเสยงทคนไมตองการไดยน อาจมผลเสยตอสขภาพ ผลเสยทางดานจตใจ ท�าใหตกใจ ร�าคาญ

รบกวนการพกผอนและการท�างาน มผลตอประสทธภาพในการท�างานและความปลอดภยในการ

ท�างาน เสยงดงท�าใหเกดการรบกวนการพด การสอความหมาย และกลบเสยงสญญาณตาง ๆ ผล

เสยทางดานรางกาย ท�าใหสญเสยการไดยน ท�าใหปวดแกวหในกรณไดรบเสยงดงมาก

2) เสยงรบกวน หมายถง ระดบเสยงทผฟงไมตองการจะไดยน เพราะสามารถกระทบตออารมณ ความ

รสกไดแมจะไมเกนเกณฑ ทเปนอนตราย แตกเปนเสยงรบกวนทมผลตอผฟงได การใชความรสก

ท�าการวดไดยากกวา เปนเสยงรบกวนหรอไมเชน เสยงดนตรทดงมาก ไมท�าใหผทเขาไปเทยว

รสกวาถกรบกวน แตในสถานทตองการความสงบ เชน หองสมดเสยงพดคยตามปกตทมความดง

ประมาณ 60 เดซเบลเอ กถอวาเปนเสยงรบกวนได ท�าใหเกดความร�าคาญ รสกหงดหงดไมสบายใจ

เกดความเครยดทางประสาท รบกวนตอการพกผอนนอนหลบ และการตดตอสอสาร ท�าใหขาด

สมาธ ประสทธภาพการท�างานลดลง และถาเสยงดงมากอาจท�าใหท�างานผดพลาดหรอเชองชา

จนเกดอบตเหตได

ทงนกฎหมายแรงงานระบใหตองควบคมระดบเสยงทลกจางไดรบเฉลยตลอดเวลาการท�างานในแตละวน

(Time Weighted Average - TWA) มใหเกนมาตรฐานทก�าหนดในกฎกระทรวง ในกรณทสภาวะการท�างานในสถาน

ประกอบกจการมระดบเสยงทลกจางไดรบเฉลยตลอดระยะเวลาการท�างานแปดชวโมง ตงแต 85 เดซเบลเอขนไป

ใหนายจางจดท�าโครงการอนรกษการไดยนในสถานประกอบกจการตามหลกเกณฑและวธการทอธบดประกาศก�าหนด

3.2.2 ปจจยสภาพแวดลอมทางการยศาสตร (Ergonomics)

สงคกคามทางการยศาสตร หมายถง สงคกคามสขภาพทเกดขนจากทาทางการท�างานทผดปกต หรอ

ฝนธรรมชาต การท�างานซ�าซาก การท�างานทกลามเนอออกแรงมากเกนความสามารถในการรบน�าหนก การนง หรอ

ยนท�างานทสถานงานออกแบบไมเหมาะสมกบผปฏบตงาน การใชเครองมอทออกแบบไมด ผลจากการท�างานใน

ลกษณะดงกลาว เปนระยะเวลานานแลว ยงกอใหเกดความลาจากการท�างาน ความเครยดจากการท�างาน กอใหเกด

ความไมสบาย การบาดเจบ เจบปวย และเกดอบตเหตได


3.2.3 ปจจยสภาพแวดลอมทางจตวทยาสงคม (Psychosocial health hazards)

หมายถงสงแวดลอมการท�างานทมหลายปจจยรวมกน ไดแก สงแวดลอมทเปนตววตถตวงาน (ทงปรมาณ

และคณภาพ) สภาพการบรหารภายในองคกร เชนขาดการสอน ฝกอบรม สรางแรงจงใจเกยวกบการปองกนอบตเหต

ขาดการวางแผนการปองกนอบตเหตจากการท�างาน การบรหารจดการอปกรณปองกนไมเพยงพอ ความรความ

สามารถของบคคลากร ความตองการพนฐาน วฒนธรรม ความเชอ พฤตกรรม ตลอดจนสภาพแวดลอมนอกงานท

ท�าใหเกดการรบรและประสบการณ ความประมาท ความเรงรบ ขาดความตระหนกถงความปลอดภยในการท�างาน

ความเหนอยลาจากการท�างาน สงเหลานมการเปลยนแปลงเคลอนไหวตลอดเวลา ยงผลท�าใหเกดผลงาน (Work

performance) ความพงพอใจในงาน (Job satistaction) สขภาพทางกายและจต ซงเปลยนแปลงไปตามปจจยขาง

ตน การตอบโตความตองการตาง ๆ ทไมจ�าเพาะเจาะจงตอรางกายเรยกวา ความเครยด ระดบของความเครยดของ

แตละบคคลจะแตกตางกนขนกบ ความสามารถของคนทจะปรบรางกายและจตใจอยในสภาพสมดลเพยงใด โดย

ทวไปหากมความเครยดมาก จะมผลกระทบท�าใหเกดความรนแรงตามมาความเครยดมผลกระทบตอทศนคต และ

พฤตกรรมการท�างานทไมปลอดภย การตดตอสอสารกบผปวย และเพอนรวมงาน

3.3 การจดบรการอาชวอนามยส�าหรบบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข

การจดบรการอาชวอนามยและความปลอดภยเปนบรการทเกยวกบการสงเสรม ปองกนและควบคมโรคและ

ภยทมผลตอสขภาพของผประกอบอาชพ เพอธ�ารงไวซงสภาพรางกาย จตใจ สงคม ทสมบรณ รวมทงการปรบปรง

แกไขสภาพงานใหเหมาะสมกบความสามารถทางรางกายและจตใจของผประกอบอาชพทกอาชพ (ILO convention

161, 1985) บคลากรทปฏบตงานในโรงพยาบาล ถอวาเปนกลมผประกอบอาชพภาคบรการกลมหนงทมลกษณะการ

ท�างานเฉพาะ ไดแก การสมผสเชอโรค สารคดหลงและเลอดจากผปวย สมผสสารเคมทใชในการท�าความสะอาด

น�ายาฆาเชอโรค กาซทใชในการอบอปกรณทางการแพทย หรอกาซทใชในหองผาตด การเขารบบรการของผปวย

จ�านวนมากท�าใหการระบายอากาศในอาคารไมเหมาะสมเกดการตดเชอโรคทางระบบหายใจ มลกษณะการท�างาน

เปนกะการท�างานในทาทางซ�าๆ และการยกตวผปวยในทาทางทไมถกตอง เปนตน

ประเทศสหรฐอเมรกาโดยสถาบนอาชวอนามยและความปลอดภยแหงชาต (National Institute for

Occupational Safety and Health: NIOSH) ไดเสนอแนะวาโครงการอาชวอนามยและความปลอดภยส�าหรบ

ผปฏบตงานในโรงพยาบาลทมประสทธผลนน ควรประกอบไปดวยการใหบรการเกยวกบดานตางๆ ตอไปน

1) การตรวจสขภาพกอนเขาท�างานรวมทงการจดท�าประวตการตรวจสขภาพทครบถวน

2) การตรวจสขภาพเปนระยะ

3) การใหความรดานสขภาพและความปลอดภยในการท�างาน

4) การใหภมคมกนโรคทจ�าเปน

5) การใหบรการดแลกรณเกดการบาดเจบ/เจบปวยในการท�างาน


26

6) การใหค�าแนะน�าปรกษาดานสขภาพและความปลอดภยในการท�างาน

7) การปองกนควบคมสงคกคาม และเฝาระวงดานสงแวดลอมในการท�างาน

8) การจดท�าระบบขอมลดานสขภาพและความปลอดภยในการท�างาน

9) ประสานการวางแผนงานรวมกบแผนกตางๆ และการใหบรการทางสขภาพแกบคลากรในโรงพยาบาล

ในประเทศไทย กระทรวงสาธารณสขไดก�าหนดการจดบรการอาชวอนามยส�าหรบบคลากรทางการแพทย

และสาธารณสขขน ภายใตโครงการประเมนความเสยงจากการท�างานของบคลากรในโรงพยาบาล และมการด�าเนนงาน

มาตงแตปพ.ศ. 2550 โดยประชาสมพนธใหโรงพยาบาลภายใตสงกดกระทรวงสาธารณสข กระทรวงกลาโหมและ

โรงพยาบาลสงกดกรงเทพมหานคร เขารวมโครงการ และน�าแนวทางการด�าเนนงานประเมนความเสยงในการท�างาน

ทก�าหนดไปปฏบต ปจจบนมโรงพยาบาลเขารวมโครงการทงสนจ�านวน 835 แหง

ผลการด�าเนนงานประเมนความเสยงจากการท�างานของบคลากรในโรงพยาบาล ในปพ.ศ. 2556 ของ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม พบวาสถานการณดานสขภาพของบคลากรในโรงพยาบาลทเขารวม

โครงการ ปวยดวยโรควณโรค 103 คน คดเปนรอยละ 0.1 เกดอบตเหตและการบาดเจบจากการท�างานของบคลากร

ทพบ ไดแก ความผดปกตของระบบกระดกและกลามเนอ 1,851 คน คดเปนรอยละ 2.0 ถกเขมหรออปกรณทแหลมคม

ทมต�า 1,365 คน คดเปนรอยละ 1.5 สวนขอมลการตดเชอ Hepatitis B และ C และHIV จากสาเหตการถกเขมหรอ

ของมคมบาด ยงมขอจ�ากดในการจดเกบขอมล



1. กฎกระทรวงแรงงาน ก�าหนดมาตรฐานในการบรหารและจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพ

แวดลอมในการท�างานเกยวกบความรอน แสงสวาง และเสยง พ.ศ 2549.

2. คมอการตรวจประเมนคณภาพตามมาตรฐานการจดบรการอาชวอนามยส�าหรบโรงพยาบาลศนย/ทวไป และ

โรงพยาบาลชมชน พ.ศ 2557 ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม.

3. คมอการประเมนความเสยงจากการท�างานของบคลากรในโรงพยาบาล (ฉบบปรบปรงแกไข พ.ศ. 2554) ส�านก

โรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม.

4. Service profile กลมการพยาบาล โรงพยาบาลนครพนม ปงบประมาณ 2554.

5. ดร.พรพมล กองทพย. สขศาสตรอตสาหกรรม. น�าอกษรการพมพ, พมพครงท 2 พ.ศ. 2545.

6. สมพศ พนธเจรญศร. ถาม - ตอบ ปญหาเสยงดง & หตง จากการท�างาน. พมพครงท 1.กรงเทพฯ : สถาบนความ

ปลอดภยในการท�างาน, 2545.

7. ฝายพฒนาความปลอดภย สาขาสขศาสตรแรงงาน.เสยงดงในบรเวณการท�างาน. สถาบนความปลอดภยในการ

ท�างาน.


28


บทท 4การปองกนการเกดอบตเหตสมผสเลอดหรอสารคดหลง

จากการปฏบตงานทางการแพทย

การเกดอบตเหตขณะปฏบตงานกอใหเกดผลกระทบทงตอผใหบรการและผใชบรการ กลาวคอ ท�าใหมโอกาส

เกดการตดเชอได แมวาอบตเหตทเกดขนจะไมท�าใหเกดการตดเชอทงหมด เชน ถกแกวบาด เขมปราศจากเชอทมต�า

แตกเปนสาเหตท�าใหเกดบาดแผล ซงจะเพมความเสยงตอการตดเชอหากเกดการสมผสเลอดหรอสารคดหลงจาก

รางกายผตดเชอในขณะทแผลยงไมหายด นอกจากนยงท�าใหเกดผลกระทบทางดานจตใจตอผปฏบตงานทไดรบ

อบตเหตเปนอยางมาก

การบรหารความปลอดภยจากการเกดอบตเหตตางๆ เปนประเดนส�าคญประเดนหนงในการบรหารความเสยง

ชวยลดปญหาการตดเชอจากการใหบรการทางการแพทย โดยเฉพาะอบตเหตทเกดจากของแหลมคมทม/แทงทะล

อปกรณปองกนรางกายสวนบคคลได วธการทดทสดคอการฝกทกษะในการท�าหตถการตางๆ ใหช�านาญ รวมทงปฏบตงาน

ดวยความระมดระวงเพอความปลอดภยและกระตนใหบคลากรมจตส�านกทจะปองกนอบตเหตตลอดเวลา

สาเหตของอบตเหตจากการปฏบตงาน ทพบไดบอยมาจาก

การสวมเขมทใชแลวเขาปลอก โดยใชมอขางหนงจบเขม แลวใชมออกขางหนงจบปลอกเขมสวมเขาหากน

การสงเครองมอทแหลมคม จากมอของผสงสมอของผรบโดยตรง

การเยบแผลโดยผานใตหวางนวมอทกดแผล

ไมใชอปกรณปองกนรางกายหรอใชอปกรณปองกนรางกายทไมเหมาะสม เชนไมสวมแวนปองกนตาขณะ

ท�าคลอด ท�าใหเลอดและน�าคร�ากระเดนเขาตาการใสเสอกาวนผาแขนสนขณะลวงรกทงทมบาดแผล

ถลอก ทบรเวณแขนสวนลาง เปนตน

แสงสวางในขณะปฏบตงานไมเพยงพอ ท�าใหมองเหนไมชดเจนขณะปฏบตงาน

สภาพรางกายผปฏบตงานออนเพลยเมอยลาจากการปฏบตงานหรอสายตาผดปกต

ผปฏบตงานมความเครยดหรอวตกกงวลท�าใหขาดสมาธในขณะปฏบตงาน

การจดหาอปกรณปองกนรางกายไมเพยงพอ หรอไมมคณภาพเหมาะสมกบงานทท�า

การเกบเขม มดหลงท�าหตถการทางการแพทยทผดเทคนคหรอขาดความระมดระวง


30

4.1 การปองกนการเกดอบตเหตสมผสเลอดหรอสารคดหลงขณะปฏบตงาน

ค�าจ�ากดความ

1. การปองกนแบบมาตรฐาน (Standard Precaution)

หมายถง การปฏบตในการดแลผปวยทกรายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลไมวาผปวยจะมอาการตดเชอ

หรอไม หรอไดรบการวนจฉยวาปวยเปนโรคใด โดยมงเนนการปองกนการแพรกระจายเชอจากเลอด สารน�าหรอ

สารคดหลงของรางกาย (Blood or body fluid) เยอบเมอก (mucous membrane) ผวหนงทมรอยฉกขาด

(non - intact skin) รวมถงการปฏบตตอชนเนอหรอสารคดหลงทางหองปฏบตการดวย ในบรบทของแนวทางปฏบต

ฉบบน สามารถน�าแนวทางการเตรยมการไปใชส�าหรบสถานการณตางๆ นอกเหนอจากการใหบรการในสถานบรการ

สขภาพได เชน การชวยเหลอผประสบภยผประสบอบตเหต การดแลผปวย/ผตดเชอเอชไอว นอกสถานพยาบาล

เปนตน

2. เลอดและสารสารคดหลงจากรางกาย

หมายถง เลอดและสวนประกอบของเลอด น�าไขสนหลง (cerebrospinal fluid) น�าในชองทอง (ascitic

fluid) น�าในชองเยอหมปอด (pleural fluid) น�าในชองเยอหมหวใจ (pericardial fluid) น�าคร�า (amniotic fluid)

น�าในขอ (synovial fluid) น�าอสจ (semen) สารคดหลงในชองคลอด (vaginal secretion) น�าลายหนองเสมหะ

อจจาระและปสสาวะ

3. เครองปองกนรางกาย ไดแก

3.1 หมวก (cap)

3.2 แวนปองกนตา (eye ware)

3.3 ผาปดปาก - จมก (mask)

3.4 ถงมอ (glove)

3.5 เสอคลม (gown)

3.6 ผากนเปอน (apron)

3.7 รองเทา (foot ware)


4.2 แนวทางปฏบตเพอปองกนการเกดอบตเหตสมผสเลอดหรอสารคดหลงจากการปฏบตงานทาง การแพทย

ควรมการเตรยมความพรอมองคประกอบของระบบบรการ ทงในสวนของสถานทปฏบตงาน บคลากร และ

อปกรณเครองมอ เครองใช ทงขนตอนกอนปฏบตงาน ขณะปฏบตงาน และหลงปฏบตงาน โดยการจดระบบบรการ

ดงกลาว ประกอบดวย

1. การเตรยมความพรอมกอนปฏบตงาน

เนนการเตรยมความพรอมตงแตสถานทปฏบตงาน บคลากร และอปกรณเครองมอเครองใช

1.1 การเตรยมสถานท

1.1.1 แบงพนทปฏบตงาน หรอจดระเบยบในการปฏบตงานใหมการแยกสวนการใหบรการทตด

เชอออกจากการใหบรการทไมตดเชอ

1.1.2 พนทการปฏบตงานตองมแสงสวางทเหมาะสม

1.1.3 จดใหมระบบการระบายอากาศทด

1.1.4 จดใหมอางลางมอ และอปกรณในการลางมออยางเพยงพอ และควรแยกจากอางลาง

เครองมอ เครองใช

1.1.5 กอกน�าส�าหรบอางลางมอ ควรเปนชนดทหวกอกเปนชนดทไมตองใชมอสมผส หรอเปน

คนโยกซงสามารถใชขอศอกหรอหวเขาในการโยกเปด - ปด น�าได

1.1.6 น�าทงตางๆ ทเกดจากการใหบรการรกษาพยาบาลผปวย ตองผานระบบบ�าบดน�าเสย หรอ

การท�าลายเชอกอนปลอยสสาธารณะ

1.2 การเตรยมบคลากร

1.2.1 มการตรวจสขภาพเจาหนาทกอนรบเขาปฏบตงาน และจดใหมการตรวจสขภาพประจ�าป

อยางสม�าเสมอ รวมถงการใหวคซนปองกนไวรสตบอกเสบบแกบคลากรทยงไมมภมคมกน

โดยชนดของการตรวจสขภาพขนอยกบภาระงานทประจ�าการ

1.2.2 ฝกอบรมเจาหนาทใหสามารถปฏบตงานไดอยางถกตอง มทกษะและความช�านาญในการ

ปฏบตงาน สามารถปฏบตงานดวยความปลอดภย มความตระหนก และเหนความส�าคญ

ของการปองกนอบตเหตจากการปฏบตงานเปนอยางด

1.2.3 สงเสรมความรเกยวกบการปองกนโรคทสามารถตดตอทางเลอดและสงคดหลงของรางกาย

จากการปฏบตงานแกบคลากรทกระดบ เพอใหมการปฏบตไปในทศทางเดยวกน มความ

มนใจในการปฏบตงาน และสามารถประสานงานระหวางบคลากรในทมปฏบตงานไดอยาง

มประสทธภาพ


32

1.2.4 ก�าหนดมาตรฐานและวธการปฏบตงาน โดยจดท�าเปนเอกสารหรอคมอประจ�าหนวยงาน

ส�าหรบบคลากรและจดวางไวในททหยบอานไดสะดวก เพอใชเปนระเบยบในการปฏบตงาน

เชนใน Intranet แฟมระเบยบปฏบต เปนตน

1.2.5 บคลากรทกระดบ ตองทราบถงวธการใชอปกรณปองกนรางกาย (Personal Protective

Equipment: PPE) อยางถกตองเหมาะสมสอดคลองกบกจกรรมการรกษาพยาบาลและ

รจกเทคนคการใสและถอด PPE ทถกตอง

1.2.6 บคลากรทมผวหนงอกเสบ และมน�าเหลองไหลออกมาจากบรเวณบาดแผลตองหลกเลยง

การสมผสผปวย/ผใชบรการ และเครองมอโดยตรง ตองปดแผลและใสอปกรณปองกนรางกาย

ปกปดไวจนกวาแผลจะหายดเพอปองกนการรบและการแพรกระจายของเชอไปสผปวย/ผ

ใชบรการ ส�าหรบเจาหนาท ทตงครรภ ถามการตดเชอเกดขนกมโอกาสทเชอโรคจะผานไป

สทารกในครรภได ดงนนจงควรระมดระวงการปฏบตกจกรรมการพยาบาลอยางเครงครด

1.2.7 มการนเทศ ตดตามและประเมนผลการปฏบตงานของบคลากร เพอใหเปนไปตามกฎระเบยบ

และขอปฏบตทหนวยงานวางไว

1.3 การเตรยมเครองมอเครองใช

1.3.1 จดหาอปกรณ ของใชทจ�าเปนในการปฏบตงานใหพอเพยงกบความตองการ

1.3.2 อปกรณตางๆ ตองจดวางในสถานทเหมาะสมและเปนระเบยบ เพอการสะดวกตอการหยบใช

1.3.3 เตรยมเครองมอเครองใชตางๆ ใหพรอมและครบถวน กอนการปฏบตงานหรอในการรกษา

พยาบาลแตละครง

1.3.4 เตรยมอปกรณปองกนรางกาย เพอสวมใสปองกนการสมผสเลอดและสงคดหลงจากรางกาย

ผรบบรการขณะปฏบตงาน ไดแก ถงมอสะอาด/ถงมอปราศจากเชอ หมวก ผาปดปาก - จมก

แวนตา/แวนปองกนตา/หนากากกนใบหนาเสอคลม ผายางกนเปอน รองเทาบท

1.3.5 เตรยมภาชนะเพอจดเกบอปกรณตางๆ ทใชแลวใหถกตองเหมาะสม เชนถงขยะตดเชอ

ถงขยะใสของมคม ชามรปไต เปนตน

1.3.6 เตรยมถงขยะใหเพยงพอตอความตองการ โดยขยะตดเชอใหใสถงขยะสแดงและขยะไมตด

เชอใสถงขยะสด�า


2. แนวทางปฏบตเพอการปองกนการตดเชอจากการสมผส

เปนแนวทางปฏบตพนฐานทบคลากรทกสาขา และทกระดบควรทราบ และยดเปนแนวทางปฏบตเพอการ

ปองกนการตดเชอจากการสมผส โดยมรายละเอยดดงน

2.1 ปฏบตการพยาบาลตามเทคนคการปองกนการตดเชอ และ Standard precautions อยางเครงครด

2.2 ใชอปกรณปองกนรางกายทเหมาะสม และสอดคลองกบกจกรรมการรกษาพยาบาลทครอบคลมถง

การปฏบตทมความเสยงในการสมผสเลอด หรอสารสงคดหลงจากรางกายผปวย/ผรบบรการ

การกระเดน ฟงกระจาย หรอถกของแหลมและของมคม ทมต�าหรอบาด

2.3 การใชเครองปองกนรางกายตองเลอกใชใหเหมาะสมกบกจกรรมการรกษาพยาบาล และตองถอด

ทนททใชในผปวยแตละราย ควรลางมอทกครงของการถอดเครองปองกนรางกายแตละชนด

หากตองไปดแลผปวยรายใหมใหใสเครองปองกนรางกายตามความจ�าเปนใหม เชน การสวมถงมอเพอ

ปองกนการสมผสเลอด หรอสงคดหลงจากรางกายผปวยจ�าเปนตองเปลยนถงมอทกครงหลงจากสมผส

กบผปวยแตละราย หรอกรณทผปวยมการปนเปอนมากและตองเปลยนบรเวณอวยวะทใหการดแล

ผปวยรายเดยวกนนอกจากนนยงจ�าเปนตองเลอกใชถงมอใหเหมาะกบกจกรรมการรกษาพยาบาล

เชนตองปฏบตงานทตองการความสะอาด/ปราศจากเชอมากขน หลงถอดถงมอทกครงจะตอง

ลางมอ หากบรเวณผวหนงมการปนเปอนตองท�าความสะอาดผวหนงบรเวณทเปอนเลอดหรอ

สงคดหลงตองลางมอดวยน�ากบสบหรอน�ายาฆาเชอ (hand washing or hand antisepsis) การ

ลางมอดวยน�าแบงออกเปน 2 ประเภทคอ

2.3.1 การลางมอดวยน�ากบสบธรรมดา ( Plain/non - antimicrobial soap) ชวยขจดสงสกปรก

ฝนละออง เหงอไคล ไขมน สารอนทรย และเชอจลชพออกจากมอ สบท�าใหผวทมอแหงและ

ระคายเคองได แมจะมการผสมสารเพมความนม นอกจากนยงพบวา สบยงอาจมการ

ปนเปอนเชอและกอใหเกดการ Colonize ของเชอจลชพบนมอของบคลากรสขภาพ ใชใน

การท�าความสะอาดมอกรณ หลงถอดถงมอ กอนและหลงสมผสผวหนงผปวยปกตทไมมการ

ปนเปอนสารทมเชอจลชพ เชน เลอด หนอง กอนปฏบตกจกรรมพยาบาลทวไปทไมตองใช

เทคนคปราศจากเชอ และ หลงสมผส non - infectious material ทมองเหน เชน น�าดม

อาหารสะอาด

2.3.2 การลางมอดวยน�ากบสบยาฆาเชอ (Antiseptic soaps) เชน 7.5% Povidone iodine, 4%

chlorhexidinegluconate, Triclosan เปนตน การลางมอดวยน�ากบสบยาฆาเชอ จะขจด

สงสกปรกและเชอจลชพออกจากมอ ซงสามารถขจดเชอจลชพทงทอาศยอยชวคราวและ

เชอจลชพประจ�าถนไดมากกวาสบ จงใชในกรณกอนการสอดใสอปกรณเขารางกายผปวย

กอนการสมผสหรอท�ากจกรรมกบผปวยทมภมคมกนต�า ผวหนงทมบาดแผลและหลงสมผส

กบสงสกปรกทมการปนเปอนเชอจลชพอยางไรกตามน�ายาฆาเชอเหลานออกฤทธฆาเชอ


34

จลชพไดชากวาแอลกอฮอลโดยพบวา น�ายา chlorhexidinegluconate ออกฤทธไดดกวา

Povidone iodine โดยออกฤทธไดเรวกวาและมฤทธคงคางอยนานกวา

กอนการลางมอใหถอดแหวนหรอเครองประดบอนทใสในนวมอ ขอมอออกกอน เพราะไมสามารถท�าความ

สะอาดมอไดทวถง อาจมเชอจลชพปนเปอนคางอยบนมอใหเปดกอกน�าราดใหทวมอ แลวใชสบหรอน�ายาฆาเชอ

ประมาณ 3 - 5 มลลลตรฟอกท�าความสะอาดมอการลางมอดวยน�า ควรประกอบดวย 7 ขนตอน ดงน

1. ฟอกฝามอดานขาง

2. ฟอกงามนวมอดานหนา

3. ฟอกหลงมอและงามนวมอดานหลง


4. ฟอกนวและขอนวมอดานหลง

5. ฟอกนวหวแมมอ

6. ฟอกปลายนวและเลบ

7. ฟอกรอบขอมอ


36

การปองกนแบบมาตรฐาน วธปฏบต

(Standard Precautions)

1. การลางมอ - กอนและหลงสมผสผปวย

- เมอสมผสเลอด, สงคดหลงจากรางกายผปวย และ

- หลงจากถอดถงมอทกครง

- หลงสมผสสงแวดลอมรอบตวผปวย

- กอนและหลงท�าหตถการผปวย

2. สวมอปกรณปองกนรางกาย 2.1 ใสถงมอ

ตามความเหมาะสม - เมอตองสมผสหรอคาดวาจะสมผสกบ เชอโรค เลอดสารคดหลง

จากรางกายผปวย

- หลงถอดถงมอ ตองลางมอทกครง และเปลยนถงมอในการดแล

ผปวยแตละรายกอนทจะไปดแลผปวยรายอนตอไป

2.2 สวมผาปดปาก - จมกทกครง เมอคาดวาจะมการกระเดนหรอ

ฟงกระจายของสารน�าจากรางกายผปวยเขาปากจมก ขณะให

การรกษาพยาบาล

2.3 ใชแวนตาปองกนตา

- เมอคาดวาจะมสารน�าหรอละอองกระเดน หรอพงเขาตา เชน

ท�าคลอด เยบแผล เปนตน

- เมอท�าหตถการทอาจมฝอยละอองเขาตาเชน การกรอฟน

เลอยกระดก เปนตน

2.4 สวมเสอคลม (Gown) ควรสวมเสอคลมทสะอาดไมจ�าเปนตองเปน

เสอคลมปราศจากเชอ เพอปองกนเสอผาทสวมใสไมใหเปอนใน

ขณะทท�าการดแลผปวย โดยเฉพาะเมอท�าหตถการทอาจมเลอด

หรอสงคดหลงจากรางกายผปวยกระเดนหรอฟงกระจาย เมอเสรจ

2.4 ขณะสวมถงมอปฏบตงาน หามสมผสบรเวณใบหนาหรออวยวะสวนอนๆของรางกาย รวมทงวสด

อปกรณทไมเกยวของกบกจกรรมทปฏบตอย

2.5 การจบ และสงของแหลมหรอของมคม ควรใชหลกการปองกนอบตเหตจากของแหลมหรอของมคม

อยางเครงครด(Non Touch Technique)

4.3 ขอปฏบตตามหลกการปองกนแบบมาตรฐาน (Standard Precaution)


จากการดแลผปวยรายนนๆ แลวใหถอดเสอคลมทนท และลางมอ

หลงจากถอดเสอคลมทกครง

2.5 ใชรองเทาบท เมอคาดวาจะมเลอดหรอสารน�าจากรางกายผปวย

สมผสเทาหรอขา และปองกนของมคมทมต�าเทา

3. อปกรณทใชกบผปวย - อปกรณหรอเครองมอเครองใชทใชกบผปวย และมการเปอนเลอด

สงคดหลง หรอสงปนเปอนอนๆ ตองถอหรอจดเกบดวยความ

ระมดระวง และท�าความสะอาดและท�าลายเชอหรอท�าใหปราศจากเชอ

ในอปกรณทกชนทใชกบผปวยอยางถกตองเหมาะสมกอนน�ากลบ

มาใชตอหรอทงเปนขยะตดเชอหากเปนชนดใชครงเดยว

4. ระวงอบตเหตจากของมคม - ระมดระวงการบาดเจบเนองจากของมคม เชน มดผาตด เขม

ของแหลมคมตางๆขณะปฏบตงาน

- ไมสวมปลอกเขมกลบ ใหปลดดวยอปกรณทจดท�าส�าหรบปลดเขม

โดยเฉพาะ ทงในภาชนะตดเชอ ทหนาทนการแทงทะล หากจ�าเปน

ตองสวมปลอกเขมใหสวมเขมดวยวธมอเดยว (One - handed

technique) โดยใชปลายเขมเกยวปลอกขนมา ตงเขมและปลอกขน

จนปลอกสวมลงไปสนท หามสวมปลอกเขมกลบโดยใชมอหนง

จบเขมและอกมอหนงจบปลอกเขม (Two - handed technique)

แลวน�าไปทงในภาชนะตดเชอทหนาทนการแทงทะลทเตรยมไวเฉพาะ

- การปลดและใสใบมดใหใชเครองมอชวย เชน Clamp หรอ Holder

ชวยคบ ไมใชมอเปลา

- ใหทง Syringe ในภาชนะทเตรยมไวเปนขยะตดเชอ

- ใช Mouth piece, Resuscitation Bag หรออปกรณชวยหายใจ

ชนดอน ในการชวยฟนคนชพ (Resuscitation)

- ถาคาดวาการเจาะเลอดผปวยหรอการท�าหตถการใดๆ ทมความ

ยากล�าบาก ควรมการเตรยมผปวยอยางด มการปฏบตโดยผทม

ความช�านาญและรางกายมความพรอมทสดเปนผท�าหตถการนน

5. ผาเปอนเลอดหรอสารคดหลง - ใหแยกใสในถงผาตดเชอดวยความระมดระวง

จากตวผปวย




38

3. แนวปฏบตภายหลงการปฏบตงาน/ใหบรการรกษาพยาบาล

เนนในเรองการท�าความสะอาด การท�าลายเชอ และการท�าใหปราศจากเชอ โดยมรายละเอยดดงน

3.1 การท�าลายเชอ

3.1.1 ของแหลมหรอของมคมทใชแลวทกชนด ใหทงเปนขยะตดเชอใสในภาชนะทหนา สามารถ

ปองกนการแทงทะล หรอปฏบตตามวธการท�าลายเชอของหนวยงานอยางเครงครด

3.1.2 วสด อปกรณ ทใชครงเดยว เชน Syringe, Suction catheter, Slip joint, Three - way

เปนตน เมอใชแลวใหแยกใสถงขยะตดเชอแลวน�าไปเผา/หรอจดสงไปก�าจดตามแนวทาง

ปฏบตของหนวยงานเรองการก�าจดมลฝอยตดเชอ

3.1.3 เลอดหรอสงคดหลงจากรางกายผปวย/ผใชบรการ ใหปฏบตตามแนวทางปฏบตของหนวยงาน

เรองการก�าจดของเสย การท�าลายขยะตดเชอทเปนของเหลว เชน การทงในระบบของเสย

ของหนวยงาน ไมควรใชน�ายาท�าลายเชอใสเลอดหรอสงคดหลงกอนเททงในโรงพยาบาล

6. มลฝอยตดเชอ - ใหทงในถงขยะตดเชอและแยกออกจากขยะมลฝอยทวไป

7. Respiratory Hygiene/ 7.1 ใหความรแกบคลากรทางการแพทย ผปวยญาต

Cough Etiquette - ใหสวมผาปดปากและจมกเมอมอาการไขหวด

- ปดปาก ปดจมกเวลาไอจาม

7.2 มการแจงเตอนหรอใหค�าแนะน�าเพอปองกนการแพรกระจายเชอ

จากการไอจามแกผปวยและครอบครว

7.3 ลางมอหลงสมผสเสมหะน�ามกน�าลาย

7.4 เมออยในพนทเสยงทมการไอจามใหอยหางจากผปวยมากกวา 3 ฟต

8. Safe Injection Practice - การใช Aseptic technique ในการเตรยมยาและการฉดยา

- หากใชยาแบบ multiple - dose vial or solution container

ตองเปลยนเขมฉดยาทกครงทเตรยมยา และฉดยาใหผปวยแตละคน

9. สวมผาปดปาก - จมกทกครงเมอ

ท�าหตถการเกยวกบ Spinal

and Epidural procedure




ทมระบบบ�าบดน�าเสยทมประสทธภาพ เพราะระบบบ�าบดน�าเสยสามารถท�าลายเชอในน�า

เสยได สวนภาชนะรองรบเลอดหรอสงคดหลง ใหจดเกบในภาชนะทมฝาปดและสงไปลาง

ท�าความสะอาดทหนวยจายกลางของหนวยงาน เพอน�าไปลางท�าความสะอาด และสงไปท�าลาย

เชอตอไป

3.1.4 การทงผาเปอนเลอดหรอสงคดหลงจากรางกายผปวย/ผใชบรการควรจบผาโดยใชถงมอ หรอ

ปากคบ (Forceps) รวบรวมนบจ�านวนแลวใสในถงพลาสตกสแดง หรอถงพลาสตก ตดปาย

“ถงผาเปอนตดเชอ” ปดฝาถงผาเปอนกอนสงโรงซกฟอกตอไป

3.1.5 อปกรณปองกนรางกาย จ�าแนกตามการใชงาน หากเปนชนดใชครงเดยวใหทงเปนขยะ

ตดเชอ หากตองน�ากลบมาใชซ�าใหปฏบตตามแนวทางปฏบตของหนวยงาน

3.2 การท�าความสะอาดเครองมอเครองใชและการท�าใหปราศจากเชอเครองมอเครองใช ทตองน�ากลบ

มาใชอก จะตองลางท�าความสะอาด และท�าลายเชอขนตนกอน ตามวตถประสงคของการใช

เครองมอแตละชนด และตามแนวทางการท�าลายเชอการท�าใหปราศจากเชอส�าหรบเครองมอแพทย

4.4 การจดการขยะตดเชอ กรมควบคมมลพษ ไดสรปสถานการณมลพษในป พ.ศ.2556 โดยระบวาจากการส�ารวจขอมลปรมาณ

ขยะมลฝอยทวประเทศมจ�านวน 26.77 ลานตน ขยะมลฝอยดงกลาวมการก�าจดแบบถกตอง 7.2 ลานตน ก�าจด

ไมถกตอง 6.9 ลานตน มขยะมลฝอยตกคาง 7.6 ลานตนและมขยะมลฝอยทน�ากลบมาใชประโยชนได 5.1 ลานตน

ในขณะทประเทศไทยมสถานทก�าจดขยะมลฝอยทงสน 2,490 แหง เปนสถานทก�าจดแบบถกตอง 466 แหง และ

ก�าจดไมถกตอง 2,024 แหง ท�าใหมขยะมลฝอยทงประเทศสะสมสงถง 19.9 ลานตน ซงมความสงเทากบตกใบหยก

2 เรยงตอกน 103 ตก ในจ�านวนขยะมลฝอยเหลานเปนมลฝอยตดเชอประมาณ 50,481 ตน ซงรอยละ 75 เปน

มลฝอยตดเชอจากสถานบรการสาธารณสข ซงปจจบนมการก�าจดขยะมลฝอยเอง จ�านวน 142 แหง ประมาณปละ

2,352 ตน จากจ�านวนสถานพยาบาลทงทเปนภาครฐและภาคเอกชนจ�านวนมากกวา 37,000 แหง มการผลตของ

เสยทงทเปนขยะมลฝอยทวไปและขยะมลฝอยตดเชอในแตละวนเปนจ�านวนมาก ขยะมลฝอยเหลานจดเปนของเสย

อนตราย เนองจากมทงขยะมลฝอยทเปนของเหลวหรอสารคดหลงตางๆ จากผปวย เชน เลอด อวยวะหรอชนสวน

ของอวยวะ ของมคมตดเชอทใชแลว เชน เขม ใบมด หลอดแกว รวมถงของเสยทปนเปอนสารกมมนตรงส ยาเสอมสภาพ

สารเคมอนตราย ซากสตวทดลอง ฯลฯ ขยะมลฝอยตดเชอจากสถานพยาบาลดงกลาวถกทงออกสสงแวดลอม

ปะปนรวมกบขยะชมชน ท�าใหเพมความเสยงในการแพรกระจายเชอโรค ซงมผลตอสขภาพอนามยของประชาชน

โดยเฉพาะสขภาพอนามยของผทเกบ ขนหรอผท�างานในสถานทก�าจดขยะมลฝอย ดงนนเจาหนาททกคนในสถาน

พยาบาลทเกยวของ ตองมความรและสามารรถคดแยกขยะมลฝอยไดอยางถกตอง แลวน�าไปเกบไวในทพกขยะมลฝอย

ทก�าหนดให เพอรอการน�าไปก�าจดใหถกวธในขนตอนตอไป


40

การคดแยกขยะแบงออกเปน 4 ประเภท คอ

1. ขยะมลฝอยทวไปไมตดเชอ หมายถง วสดทใชแลวไมกอใหเกดการแพรเชอโรคไปสคนและสตว เชน

เศษกระดาษ เศษอาหาร ใบไม ถงพลาสตก เปนตน

2. ขยะมลฝอยตดเชอ หมายถงขยะมลฝอยทมเชอโรคปะปนอยในปรมาณหรอความเขมขนเมอสมผสหรอ

ใกลชดแลวท�าใหเกดโรคได เปนผลมาจากกระบวนการรกษาพยาบาล การตรวจวนจฉย การใหภมคมกน

ซงควรสงสยวาอาจมเชอโรคทกอใหเกดการแพรเชอไปสคนและสตว เชน เลอดหรอสารคดหลงตางๆ

จากผปวย รวมถงวสดอปกรณทางการแพทยตางๆ ทมการปนเปอนจากผปวย

3. ขยะมลฝอยพเศษ หมายถงขยะมลฝอยทมความยงยากในการจดเกบและตองก�าจดดวยวธการทแตกตาง

จากขยะมลฝอยทวไปไมตดเชอ และขยะมลฝอยตดเชอ ซงอปกรณในการจดเกบตองเปนภาชนะรองรบ

เฉพาะทแตกตางกน ไดแก

3.1 ขยะมลฝอยมคม ทอยในกระบวนการดแล รกษาและการปฏบตงานทางหองปฏบตการ เชน

เขมฉดยา เขมแทงเสนเลอดด�า เพอใหน�าเกลอ (medicut, scalp vein) หลอดยา หลอดแกวแตก

ปรอทแตก ฝาขวดโลหะ เขมเจาะเลอดทปลายนว (blood lancet) ใบมดผาตดตางๆ เขมเยบ

แผนสไลดแกว ขวดวคซน เปนตน ใหน�าใสแกลลอนหรอกระปองพลาสตก และตดปายขางกระปอง

ใหแนนหนาวาเปน “ของมคม” แลวน�าไปพกไวในจดทพกขยะส�าหรบของมคมในพนททก�าหนดให

3.2 ขยะมลฝอยสารพษ/เคมบ�าบด หมายถงวสดอปกรณทเหลอจากการใชงานและมพษตอรางกาย

รวมถงมผลตอสงแวดลอม ไดแก ถานไฟฉายทหมดอาย กระปองสเปรย กระปองยาฆาแมลง

ขวดยาเคมบ�าบด ขวดวคซน ฯลฯ ใหใสถงพลาสตกสสมหรอสเทา/แกลลอน/กลองพลาสตกสแดง

แลวน�าไปพกไวในจดทพกขยะอนตรายในพนททก�าหนดให

4. ขยะมลฝอยน�ากลบมาใชไดอก (re - cycle) หมายถงวสด อปกรณทสามารถแยก แปรรปและน�ากลบ

มาใชไดใหม เปนการประหยดพลงงานและทรพยากร เชนวสดส�านกงานทสามารถน�ากลบมาใชไดอก

กระดาษ พลาสตก ขวดนม เกบแยกตามชนดของขยะเพอการน�ากลบมาใชใหมหรอการจ�าหนาย

ขอปฏบตเพอปองกนการตดเชอส�าหรบบคลากรในโรงพยาบาล

1. ลางมอทกครงอยางถกวธ (7 ขนตอน) กอนและหลงการปฏบตงาน/หลงการสมผสอปกรณปนเปอน/

หลงการถอดถงมอ

2. สวมอปกรณปองกนอนตรายอยางเหมาะสม เชนถงมอยางอยางหนา ผาปดปาก - จมก เสอคลมและ

รองเทาบทขณะเกบรวมรวมขยะ

3. ปฏบตงานดวยความระมดระวง

4. เมอเกดอบตเหตเขมทมต�าใหรบลางมอดวยน�าสะอาด ปฐมพยาบาลเบองตนและตดตอพยาบาลเฝาระวง

และควบคมการตดเชอในโรงพยาบาล (ICN)

5. ควรไดรบการตรวจสขภาพประจ�าปทกป


กลองส�าหรบใสเขม/ของมคม ใชแลว ถงส�าหรบพกขยะตดเชอ

วธการก�าจดขยะมลฝอย

1. จดเตรยมอปกรณในการก�าจดขยะมลฝอย

- ถงพลาสตกสตางๆ

- แกลลอน/กลองพลาสตกสแดง

- ถงรองรบขยะชนดมฝาปดและใชเทาเหยยบเปด-ปด

- ชดอปกรณปองอนตรายสวนบคคล เชน ถงมอยางอยางหนา ผากนเปอนพลาสตก รองเทาบท

ผาปดปาก - จมก คมคบ หมวกคลมผม

- รถเขนขยะ หามน�าไปใชกบกจกรรมอนๆ

- รถเขนขยะตดเชอ ใชเฉพาะเขนขยะตดเชอเทานน

- ชดอปกรณท�าความสะอาด เชน ผงซกฟอก แปรงขด ฯลฯ

2. การแยกเกบขยะและภาชนะบรรจ

- ขยะทวไปไมตดเชอ ใสถงพลาสตกสด�า

- ขยะตดเชอ ใสถงพลาสตกสแดง

- ขยะของมคม ใสแกลลอน/กลองพลาสตกสแดง

- ขยะอนตราย ใสถงพลาสตกสสมหรอสเทา

- ขยะรไซเคล ใสกลองกระดาษ/ถงสเหลอง/ถงสขาว

- ชนสวนอวยวะ ใสถงพลาสตกสแดง

- ขยะทเปนน�า เลอด น�าหนอง เทลงชกโครกแลวราดน�าตามมากๆ

3. เมอบรรจขยะได 3 ใน 4 ของถงบรรจใหมดปากถงดวยเชอกฟางใหแนน

4. น�าถงขยะไปวางไวทพกขยะ ในพนททก�าหนดเพอรอการน�าไปก�าจด


42

ถงบรรจมลฝอย

มลฝอยทวไป มลฝอยอนตราย

มลฝอยยอยสลายได มลฝอยตดเชอ

มลฝอยรไซเคล

อปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล

ผากนเปอนพลาสตก หมวกคลมผม ถงมอยางอยางหนา

รองเทาบท ผาปดปาก - จมก รถส�าหรบเขนขยะตดเชอหามใชกบขยะทวไป

รปแสดงการสวมใสชดปองกนอนตรายสวนบคคลขณะปฏบตงานเกบ/เคลอนยายขยะ


การก�าจดมลฝอยตดเชอ มวธดงน (แหลงทมา: www.pcd.go.th)

1. การท�าลายเชอดวยสารเคม (Chemical Disinfection) เปนวธการทสถานพยาบาลทงภาครฐและ

เอกชนใชมากอนวธอน สวนใหญจะใชน�ายาโซเดยมไอโปคลอไรด (sodium hypochlorite) ความเขมขน

0.1 - 0.5% เทราดบนมลฝอยตดเชอทใสในถงพลาสตกสแดง จากนนปดปากถงแลวน�าสงเผาในเตาเผา

2. เตาเผา (Incineration) มขอดคอสามารถลดปรมาณมลฝอยได ไมต�ากวา 90 - 95% ของปรมาณ

มลฝอยกอนเผา ท�าใหประหยดคาใชจายในการขนสงและก�าจด มลฝอยตดเชอจะตองเผาทอณหภมสง

และมระยะเวลาในการเผาเหมาะสม เพยงพอในการท�าลายชนเนอ อวยวะและมลฝอยตดเชอ โดยใช

ความรอนระหวาง 600 - 1,000 ๐C จงจะท�าใหการเผาไหมเปนไปอยางสมบรณ แตมขอเสยคอตองใชเงน

ในการกอสราง การด�าเนนการสง รวมถงตองใชบคลากรทมความร และทกษะในการควบคม การใชงาน

และบ�ารงรกษาเตาเผาอยางถกวธ กรณทการเผาไหมในเตาเผาไมสมบรณ จะท�าใหเกดปญหามลภาวะ

ทางอากาศรวมถงกอใหเกดความร�าคาญกบประชาชนทอยบรเวณใกลเคยง

3. การท�าลายเชอดวยไอน�า (Steam Sterilization/Autoclaving) ใชไอน�ารอนภายในตวถงแรงดน

มกเรยกวา Steam Sterilizer หรอ autoclave หรอ retort ณ อณหภมสงเพยงพอส�าหรบท�าลายเชอโรค

ในมลฝอยได การท�าลายเชอดวยไอน�าจะไดผลด ขนอยกบระยะเวลาและอณหภมทมลฝอยสมผสกบ

อณหภมทตองการ ตามระยะเวลาทก�าหนด การท�าลายเชอทมประสทธภาพจะเกดขนไดตามอตรา

การแทรกตวของไอน�าเปนปจจยส�าคญ

4. การท�าลายเชอดวยความรอน (Thermal inactivation) เปนวธทอาศยหลกการถายเทความรอน

ท�าใหเกดสภาวะทเชอโรคไมสามารถด�ารงอยไดในมลฝอย โดยทวไปวธนเหมาะทจะใชกบมลฝอยตดเชอ

ทมปรมาณมากๆ เชน มลฝอยทเกดจากอตสาหกรรม การท�าลายเชอดวยระบบนสามารถก�าจดมลฝอย

ตดเชอในรปของเหลวและของแขง ดงน

4.1 การท�าลายเชอดวยความรอนส�าหรบมลฝอยตดเชอในรปของเหลว ระบบนอาจจ�าเปนตองอนมลฝอย

ใหไดอณหภมระดบหนงและอาจตองกวนใหมลฝอยคลกเคลาเปนเนอเดยวกน หลงจากการท�าลาย

เชอดวยวธนแลวสามารถทงของเหลวลงสทอระบายน�า เพอน�าไปบ�าบด ณ ระบบบ�าบดตอไปได

แตตองค�านงถงมาตรฐานน�าทงของทองถนดวย โดยเฉพาะอยางยงอณหภมซงมกสงเกนมาตรฐาน

จงอาจตองมเครองแลกเปลยนความรอน เพอลดอณหภมมลฝอยกอนปลอยทง

4.2 การท�าลายเชอดวยความรอน ส�าหรบมลฝอยตดเชอในรปของแขง ระบบนใชเทคนคความรอนแหง

(dry heat) ระบบนมประสทธภาพต�ากวาระบบทใชไอน�า จงตองใชอณหภมสงกวาและใชเวลา

นานกวา โดยทวไปใชอณหภม 160 – 170 ๐C นาน 2 - 4 ชวโมง

5. การท�าลายเชอดวยกาซ (Gas/Vapor Sterilization) วธนตวท�าลายเชอเปนกาซหรอไอสารเคม

ทนยมใช คอ เอทธลนออกไซด (ethylene oxide) และฟอมลดไฮด (formaldehyde) ซงอาจเปนสาร


44

กอมะเรงในมนษยได การน�ามาใชจงตองมมาตรการความปลอดภยอยางเครงครด หากจะพจารณาน�า

วธนมาใชจะตองเปรยบเทยบขอดขอเสยใหแนชด การท�าลายเชอดวยกาซ มกจะมกาซสวนทเหลอจาก

กระบวนการสะสมอยในมลฝอย ซงจะระเหยออกมาในภายหลงได

6. การท�าลายเชอดวยคลนแมเหลกไฟฟา (Microwave) เปนเทคโนโลยใหมทเรมพฒนาขนมาใชกบ

มลฝอยตดเชอ ประกอบดวยสวนตดยอยมลฝอย (Shredder) และสวนท�าลายเชอ ระบบนใชความรอน

เปนตวท�าลายเชอ ความรอนดงกลาวนเกดขนโดยการฉดละอองน�าใหสมผสมลฝอยอยางทวถง แลวใช

คลนแมเหลกไฟฟาท�าใหเกดความรอนแกละอองน�าเหลานนระบบนควรควบคมใหท�างานทอณหภมไม

ต�ากวา 95๐C ระยะเวลาไมนอยกวา20 นาท

7. การท�าลายเชอดวยรงส (Sterilization by irradiation) เปนเทคโนโลยใหมทพฒนาขนมาใช

โดยอาศยประสบการณจากการใชรงสใหกบเครองมอแพทย อปกรณทางการแพทย อาหาร และสนคา อปโภคตางๆ

จงมการพฒนาระบบนมาใชกบมลฝอยตดเชอ

ขอดของการท�าลายเชอดวยรงส ขอดอยของการท�าลายเชอดวยรงส

1. ใชไฟฟานอย 1. คาใชจายในการตดตงระบบสง

2. ไมตองใชไอน�า 2. ตองใชบคลากรทมความรสง

3. ไมมความรอนตกคางในมลฝอย 3. ใชพนทมาก

4. มประสทธภาพด 4. มปญหาในการก�าจดตนก�าเนดรงส

4.5 ขอแนะน�าส�าหรบสถานพยาบาลในการใหการปองกนการตดเชอหลงจากสมผสเลอดหรอ

สารคดหลงทเกดจากอบตเหตจากการปฏบตงานทางการแพทย

การปองกนการตดเชอหลงการสมผส (Post Exposure Prophylaxis: PEP) สามารถแบงกลมตามสวน

ทเกยวของได ดงน

1. ผทสมผสเลอด สารคดหลงหรอของเหลวจากรางกาย (Exposed person) สามารถแบงตามอาชพ

และลกษณะของการสมผสเปน 2 กลม ดงน

1.1 กลมผใหบรการทางการแพทย (Occupational exposed group) หมายถง ผทใหบรการทางการ

แพทยทงหมด รวมถงกลมสหวชาชพ คนงาน อาสาสมครตางๆ รวมถงกลม ผทท�างานเกยวของ เชน

ต�ารวจ คร ผคม นกสงคมสงเคราะห เปนตนซงจะเปนเนอหาในบทน

1.2 กลมทไมใชผใหบรการทางการแพทย (Non - occupational exposed group) ไดแก ผใหบรการ

ทางเพศ ถกละเมดทางเพศ เดก หญงตงครรภ ผใชสารเสพตดชนดฉด ผอพยพ ผหลบหนเขาเมอง

เปนตน ทงน รายละเอยดจะมไดอยในบทน


โดยประเภทของการปองกนการตดเชอหลงสมผส (PEP) กจะแบงตามอาชพและลกษณะสมผส ไดแก

occupational Post Exposure Prophylaxis (oPEP) และ non - occupational Post Exposure

Prophylaxis (nPEP)

2. ตนตอแหลงสมผส (Source or source person) หมายถง แหลงตนตอของเลอด สารคดหลงและ

ของเหลว ทงทสามารถระบแหลงทมาไดและไมสามารถระบแหลงทมาได

สงสมผสทพจารณาวามความเสยงตอการแพรเชอเอชไอว (Potentially HIV - infected material) ไดแก

- เลอดและสารน�าในรางกาย (blood and body fluids) ทปนเปอนเลอดซงมองเหนได

- เนอเยอและสารน�าในรางกายเฉพาะ (specific body fluids) ไดแกน�าอสจ สารคดหลงในชองคลอด

น�าไขสนหลง น�าในขอ น�าในชองปอด น�าในชองทอง น�าในชองหวใจ น�าคร�า และหนอง

ส�าหรบสารน�าในรางกายบางชนดไดแก น�ามก น�าลาย น�าตา เหงอ เสมหะ อาเจยน อจจาระ และปสสาวะ

โดยทวไปหากไมมการปนเปอนของเลอด ถอวามจ�านวนเชอไมเพยงพอตอการน�าโรคสผอน

การสมผสจากการท�างาน (Occupational exposures) หมายถง การสมผสทกอใหเกดความเสยงตอการ

ตดเชอเอชไอว ไดแก

- การไดรบบาดเจบผานผวหนง (percutaneous injury) ไดแกถกเขมต�า ถกมดบาดเปนตน

- การสมผสเยอบ (Contact of mucous membrane) ไดแกเลอดกระเซนเขาตา ปากเปนตน

- การสมผสผวหนงทไมปกต (Contact of non - intact skin) ไดแกการสมผสกบผวหนงทมบาดแผล

หรอผวหนงทม dermatitis เปนตน

ความเสยงตอการตดเชอเอชไอว

ความเสยงโดยเฉลยตอการตดเชอเอชไอวในบคลากรทางการแพทยภายหลงการสมผสตนตอแหลงสมผส

ทตดเชอไวรสเอชไอว

- จากการถกเขมต�าหรอมดบาดเทากบรอยละ 0.3 ตอครง (ระดบความเชอมนรอยละ 95 เทากบ 0.2 - 0.5)

- จากการสมผสเยอบเทากบรอยละ 0.09 ตอครง (ระดบความเชอมนรอยละ 95 เทากบ 0.006 - 0.5)

- จากการสมผสผวหนงทไมปกตนอยกวารอยละ 0.09 ตอครง

- การสมผสกบผวหนงปกตไมถอวาเปนความเสยงตอการตดเชอเอชไอวและไมมความจ�าเปนทจะตองได

รบยาปองกนการตดเชอเอชไอว


46

ขอแนะน�า กรณบคลากรเกดอบตเหตขณะปฏบตหนาท

1. การท�าความสะอาด

1.1 ถาถกเขมหรอของมคมทเปอนเลอดหรอสารคดหลงของผปวยต�าหรอบาด ใหลางบาดแผล ดวยน�าสบ

หรอ 4% Chlorhexidine และทาแผลดวย 70% Alcohol หรอ 10% Iodophore หามบบเคน

เพอใหเลอดออกมา เพราะจะท�าใหเกดบาดแผลมากขน

1.2 ถาเลอดหรอสารคดหลงของผปวยกระเดนถกผวหนงไมวาจะมบาดแผลหรอไมกตาม ใหลางบรเวณ

นนดวยน�าและสบใหสะอาด หากพบวามบาดแผลใหใช 4% Chlorhexidine ฟอกลางใหสะอาด

และทาดวย 70% Alcohol หรอ 10% Iodophore

1.3 ถาเลอดหรอสารคดหลงของผปวยกระเดนเขาตา ลางตาดวยน�าสะอาดหรอ 0.9% NSS มากๆ

หรอถาเลอดหรอสารคดหลงสมผสเยอบตางๆ ใหลางออกดวยน�าสะอาดหลายๆ ครง ถาเลอด

หรอสารคดหลงของผปวยกระเดนเขาปาก ใหบวนน�าลายออกแลวลางปาก กลวคอดวยน�าสะอาด

หลายๆ ครง

2. การประเมนโอกาสเสยงตอการตดเชอเอชไอวของบคลากรผสมผสเลอดหรอของเหลวของตนตอ

แหลงสมผส

2.1.การประเมนตนตอแหลงสมผส(SourceAssessment)

กรณทรตนตอแหลงสมผส

การประเมนวาผเปนตนตอแหลงสมผสตดเชอเอชไอว หรอไม สามารถดไดจากผลตวอยางเลอด

(Anti - HIV) ของผเปนตนตอดงกลาว กรณททราบผลอยแลววาเปนผปวยตดเชอเอชไอว ใหดระยะของโรค ประวต

การรกษา ประวตการใชยาตานไวรส การตรวจระดบเมดเลอดขาวซดส (CD4) การตรวจหาปรมาณไวรสในกระแสเลอด

(HIV RNA) การตรวจเชอดอยา และการตรวจยนสเชอเอชไอวดอยา ส�าหรบกรณ ทสามารถหาผลดงกลาวได

กรณทผเปนตนตอแหลงสมผส ยนยอมใหตรวจเลอด และผลตรวจตวอยางเลอดเปนลบ แตประเมน

พฤตกรรมเสยง แลวพบวาเปนบคคลทเสยงตอการตดเชอเอชไอวมาก ใหถอวาผเปนตนตอแหลงสมผสอาจตดเชอ

เอชไอว เนองจากผเปนตนตอแหลงสมผสดงกลาว อาจอยในชวงทตดเชอใหม โดยทผลตรวจตวอยางเลอด แอนตบอด

ยงใหผลลบ (Window period)

กรณทผเปนตนตอแหลงสมผสไมยนยอมใหตรวจเลอด ถาพจารณาแลวแหลงตนตอมความเสยงตอการ

ตดเชอเอชไอว ใหพจารณายาปองกนบคลากรผสมผส

นอกจากนควรมการประเมนการตดเชอไวรสตบอกเสบบ (HBsAg) และไวรสตบอกเสบซ (Anti - HCV)

ไปพรอมกนดวย โดยการตรวจตวอยางเลอดทางหองปฏบตการควรเปนการตรวจดวยวธเรงดวนกอน และตรวจซ�า

ดวยวธมาตรฐานตอไป


กรณทไมรตนตอแหลงสมผส

การพจารณายาตานไวรสเพอปองกนการตดเชอเอชไอว ใหพจารณาตามสถานการณทเกดขน หากม

ขอสงสยวาแหลงตนตออาจมการตดเชอเอชไอว ใหพจารณายาปองกนกบบคลากรผสมผส

2.2 การประเมนบคลากรสมผสเลอด หรอของเหลวจากลกษณะของการสมผส ชนดของบาดแผล

และปรมาณเลอดหรอของเหลวจากรางกายทสมผส

2.2.1 การประเมนภาวะการตดเชอเอชไอว ไวรสตบอกเสบบ และไวรสตบอกเสบซ

(1) ซกประวต

(2) ตรวจ Ant - HIV, HBsAg, Anti - HCV โดยการตรวจตวอยางเลอดทางหองปฏบตการ

ควรเปนการตรวจดวยวธเรงดวน และตรวจซ�าดวยวธมาตรฐานตอไป

(3) หากบคลากรปฏเสธการตรวจเลอด ใหพจารณาด�าเนนการตามความเหมาะสมเปน

รายๆ ไป

2.2.2 ลกษณะการสมผส

แนวทางปฏบตในปจจบนไมจ�าเปนตองแยกประเภทและลกษณะของการสมผส (Percutaneous

or mucous membrane exposure, severe or less severe, small volume or large volume) เพอการ

พจารณาสตรยาปองกนการตดเชอเอชไอว แตการแยกลกษณะการสมผสยงเปนเปนโยชนในการใหค�าปรกษาถงโอกาส

ตดเชอ

3. การปองกนการตดเชอหลงการสมผส (Post Exposure Prophylaxis: PEP)

กลมผใหบรการทางการแพทย (Occupational exposed group) มแนวทางปฏบตดงแสดงตามแผนภม

ท 1 และการประเมนพนฐานกอนให occupational post exposure prophylaxis for HIV (HIVoPEP) และ

การประเมนตดตามบคลากรทางการแพทยทสมผสหลงให HIV oPEP แสดงดงตารางท 1 บคลากรทสมผสควรไดรบ

การตดตามประเมนหลงสมผสภายใน 72 ชม. ตดตามเจาะเลอดบคลากรเพอตรวจ anti-HIV ซ�าหลงสมผส 4 สปดาห

3 เดอน และอกหนงครงท 6 เดอนในกรณท anti - HIV เปน 3rd generation (แตถาบคลากรทสมผสมการตดเชอ

HCV จากแหลงสมผสดวยควรเจาะเลอดตรวจ anti - HIV ซ�าหลงสมผส 12 เดอนอกหนงครง) ในชวงเวลานบคลากร

ทสมผสควรงดบรจาคเลอดอวยวะและอสจใหสวมถงยางอนามยเมอมเพศสมพนธทกครงใหค�าแนะน�าเกยวกบอาการ

และ/หรออาการแสดงของการตดเชอเอชไอวระยะเฉยบพลนและใหมาพบแพทยทนทในกรณทสงสยควรตรวจ

Complete blood count (CBC) Blood urea nitrogen (BUN) Creatinine และ Lever function test (LFT)

เปนพนฐานกอนใหยาปองกนการตดเชอเอชไอวและตรวจตดตามในกรณทมอาการและ/หรออาการแสดงสงสยผล

ขางเคยงจากยาตานไวรส


48

การตรวจทางหองปฏบตการเบองตน

3.1 ผลการตรวจทางน�าเหลองวทยา (Serology) ของไวรสเอชไอวไวรสตบอกเสบบและซในกรณทยง

ไมทราบวาผปวยรายนนมผลAnti - HIV, HBsAgและAnti - HCV เปนบวกหรอไมใหสงเลอดผปวย

ตรวจดงกลาวดวยการตรวจวธเรงดวนและตรวจซ�าดวยวธมาตรฐานตอไป

3.2 ถาผปวยทเปนตนเหตม Anti - HIV เปนบวกเจาะเลอดบคลากรเพอตรวจหาAnti - HIV ทนทหรอ

ภายใน 24 ชวโมงหลงไดรบอบตเหตดวยการตรวจวธเรงดวนและตรวจซ�าดวยวธมาตรฐานตอไป

3.3 ถาผปวยทเปนตนเหตม HBsAg เปนบวกใหตรวจ Anti - HBs ทนทหรอภายใน 24 ชวโมงดวยวธ

เรงดวนส�าหรบบคลากรทไมเคยไดรบวคซนหรอไดรบวคซนครบ 3 เขมแตไมมภมคมกนหรอไมทราบ

วามภมคมกนไมเพยงพอหรอไม (คาภมคมกนตงแต 10mIU/ml ขนไปถอวามภมคมกนเพยงพอ)

พจารณาใหวคซนและ/หรอhepatitis B immunoglobulin (HBIG) ตอไป

3.4 ถาผปวยทเปนตนเหตม Anti - HCV เปนบวกใหบคลากรตรวจ Anti - HCV และ Alanine

Animotransferase (ALT) ทนทหรอภายใน 24 ชวโมงอยางไรกดในปจจบนยงไมมยาทใชปองกน

การตดเชอHCV หลงสมผส

3.5 ในกรณทไมทราบวาผปวยเปนใครหรอไมสามารถเจาะเลอดผปวยไดใหเจาะเลอดบคลากรตาม

ขอ 3.2, 3.3 และ 3.4

ตารางท 2 การประเมนพนฐานกอนให HIV oPEP และการประเมนตดตามหลงให HIV oPEP

การตรวจทางหองปฏบตการ แหลงสมผส

บคลากรทางการแพทย

ระหวางการทานยา การตดตาม

Baseline อาการบงช1 4 สปดาห 3 เดอน

Anti-HIV (rapid test)2 Yes Yes Yes Yes Yes

CBC, BUN, Cr, LFT3 No Yes Yes Yes No

HIV - PCR or viral load Y/ N4 No Yes No No

HBsAg Yes Yes5 Yes No Y5/N

AntiHBs6 No Yes No Y/N7 No

AntiHCV Yes Yes No No Y/N8

HCV RNA Y9/N No Yes No No


1. อาการหรออาการแสดงทสงสยผลขางเคยงของยาตานไวรส เชน คลนไสอาเจยนผน

อาการทสงสย acute HIV infection เชน ไขตอมน�าเหลองโตผน

อาการทสงสยไวรสตบอกเสบ เชน ไข ออนเพลย เบออาหาร ตวตาเหลอง

2. Anti - HIV ตองเปน 4th generationถา Anti-HIV เปน 3rd generation แนะน�าใหตรวจท 6 เดอนอก

1 ครง แตถา source patient ม HCV co - infection รวมดวย ใหตรวจท 12 เดอนอก 1 ครง

3. พจารณาตรวจท 1 - 2 สปดาห หลงเรมรบประทานยาตานไวรส เพอคดกรองผลขางเคยงจากยาตาน

ไวรส

4. พจารณาตรวจในกรณท source patient มความเสยงตอการตดเชอ HIV ภายในชวง 2 สปดาหกอน

เกดอบตเหตจากการท�างานหรอมอาการหรออาการแสดงทสงสย acute HIV infection

5. พจารณาตรวจในกรณท source ม HBsAg เปนบวกและบคลากรไมม anti - HBs มากอน

6. ในกรณทเคยตรวจมากอนและทราบวาผลเปนบวกอาจจะพจารณาไมสงตรวจซ�า

7. ในกรณทมประวตเคยได vaccine ครบ 3 เขมมากอนแตตรวจไมพบผลบวกท baseline หรอจากประวต

ทเคยตรวจมากอนหนาน

8. พจารณาตรวจในกรณท source patient ม HCV infection

9. พจารณาตรวจถา source patient ตรวจพบ anti - HCV บวก

ขอแนะน�าการใหยาตานไวรสส�าหรบการปองกนการตดเชอเอชไอวหลงการสมผสในบคลากร

ในการให occupational post exposure prophylaxis for HIV: HIVoPEP จะตองใหโดยเรวทสดหลง

สมผส (ภายใน 1 - 2 ชวโมง) และอยางชาไมเกน 72 ชวโมงหลงสมผส(ในกรณทสมผสเลอด หรอสงคดหลงเกน

72 ชวโมงหรอ unknown source ใหปรกษาแพทยผเชยวชาญดานโรคตดเชอและพจารณาการให HIV oPEP

เปนรายๆไป) สตรยาตานไวรสเพอปองกนการตดเชอเอชไอว แสดงไวในตารางท 2 การกนยาตานไวรสส�าหรบ HIV

oPEP ตองกนจนครบ 4 สปดาหและควรอยภายใตการตดตามดแลของแพทยโดยสตรยาตานไวรสเพอปองกนการ

ตดเชอเอชไอวหลงสมผสแสดงในตารางท 1


50

ขนาดยา:

TDF = 300 มลลกรม วนละ 1 ครง

AZT = 200 - 300 มลลกรม ทก 12 ชวโมง (ขนกบน�าหนกตว)

3TC = 300 มลลกรม วนละ 1 ครงหรอ 150 มลลกรม ทก 12 ชวโมง

Rilpivirine = 25 มลลกรม วนละ 1 ครง

Raltegravir = 400 มลลกรมทก 12 ชวโมง

Lopinavir/ritonavir = 400 มลลกรมของ Lopinavir/100 มลลกรมของ ritonavir ทก 12 ชวโมง

Atazanavir/ritonavir = 300 มลลกรมของ Atazanavir/100 มลลกรมของ ritonavir วนละ 1 ครง

Darunavir/ritonavir = 800 มลลกรมของ Darunavir/100 มลลกรมของ ritonavir วนละ 1 ครง หรอ

600 มลลกรมของ Darunavir /100 มลลกรมของ ritonavir ทก 12 ชวโมง

ตารางท 3 สตรยาตานไวรสใน HIV oPEP*

สตรยาตานไวรส หมายเหต

A TDF + 3TC or FTC + Lopinavir/ritonavir** พจารณาสตร A เปนล�าดบแรกส�าหรบ

โรงพยาบาลทวไป

TDF + 3TC or FTC + Rilpivirine

B TDF + 3TC or FTC + Raltegravir สามารถใหแทนสตร A ได หรอ ปรกษาแพทย

TDF + 3TC or FTC + Atazanavir/ritonavir** ผเชยวชาญดานโรคตดเชอกอนเรมยา

TDF + 3TC or FTC+ Darunavir/ritonavir**

C AZT แทน TDF ในสตร A หรอ B ในบคลากรทม estimated glomerular

filtration rate (eGFR) < 60มล./นาท

ตวยอ: TDF = tenofovir, 3TC = lamivudine, FTC = emtricitabine, AZT = zidovudine


* การสงยาอนๆนอกเหนอจากนเชนกรณ source patient มปญหา HIV drug - resistant ปรกษาแพทยผเชยวชาญ

โรคตดเชอ

** กอนใหยาตองตรวจสอบ drug – drug interactionกบยาทบคลากรรบประทานอย

หมายเหต ควรปรกษาผเชยวชาญในกรณดงตอไปน

1. กรณทราบผลเลอดแหลงตนตอ เชน ไวรสเอชไอวทดอยา

2. ผสมผสเกดผลขางเคยงจากการไดรบยาปองกนอบตเหต

3. ผสมผสมโรคประจ�าตวรนแรง ไดแก ตบอกเสบ ไตอกเสบ หรอรบประทานยาประจ�าตวหลายชนด

4. ผสมผสตงครรภหรอใหนมบตร


52


1. Kuhar DT, Henderson DK, Kimberly KA, et al. Updated US Public Health Service Guidelines for

the Managementof Occupational Exposures to Human Immunodeficiency Virusand

Recommendations for Postexposure Prophylaxis. Infect Control Hosp Epidemiol 2013; 34(9):

875 - 892.

2. New YorkState Department of Health AIDS Institute. HIV prophylaxis following occupational

exposure. 2012 [cited 2014, May 16]. Available from http://www.hivguidelines.org/clinical-

guidelines/post-exposure-prophylaxis/hiv-prophylaxis-following-occupational-exposure

3. Landovitz RJ, Currier JS. Postexposure Prophylaxis for HIV Infection. N Engl J Med 2009; 361:

1768 - 1775.

4. Cardo DM, Culver DH, Ciesielski CA, et al.A case-control study of HIV seroconversion in health

care workers after percutaneous exposure. Centers for Disease Control and Prevention

Needlestick Surveillance Group. N Engl J Med. 1997; 337(21): 1485 - 90.

5. Ippolito G, Puro V, De Carli G.The risk of occupational human immunodeficiency virus infection

in health care workers. Italian Multicenter Study. The Italian Study Group on Occupational

Risk of HIV infection. Arch Intern Med 1993; 153(12): 1451 - 8.

6. Henderson DK, Fahey BJ, Willy M, et al. Risk for occupational transmission of human

immunodeficiency virus type 1 (HIV - 1) associated with clinical exposures. A prospective

evaluation. Ann Intern Med. 1990; 113(10): 740 - 6.

7. Postexposure Prophylaxis to Prevent Hepatitis B Virus Infection. MMWR 2006: 55 (RR16);

30 - 31.

8. Updated U.S. Public Health Service Guidelines for the Management of Occupational Exposures

to HBV, HCV, and HIV and Recommendations for Postexposure Prophylaxis. MMWR 2001:

50(RR11); 1 - 42.


บทท 5ระบบการเฝาระวงโรคและการรายงาน

การเฝาระวงโรค เปนการตดตาม สงเกต พนจพจารณา ลกษณะการเปลยนแปลงของการเกดโรค การกระจาย

ของโรค หรอปญหาสาธารณสขรวมทงปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงนนๆ อยางตอเนองดวยกระบวนการทเปน

ระบบ ประกอบดวย การรวบรวม เรยบเรยง วเคราะหแปลผล และกระจายขอมลขาวสารสผใชประโยชน เพอการ

วางแผน ก�าหนดนโยบาย การปฏบตงาน และการประเมนมาตรการควบคมปองกนโรค อยางรวดเรว และม

ประสทธภาพ

5.1 ระบบการเฝาระวงโรค ระบบการเฝาระวงโรคตดเชอจากเขมทมต�า ของมคม และการสมผสเลอด หรอสารคดหลง มขนตอนของ

การเฝาระวงโรคและองคประกอบดวยการรวบรวมขอมล (Collection of Data) โดยการสงเกต ซกถาม ตรวจสอบ

และบนทก ดงตอไปน

1. การเรยบเรยง (Consolidation) เปนการน�าขอมลทรวบรวมไวมาจดใหเปนหมวดหม ใหเหนลกษณะ

ของตวแปรตางๆ ไดชดเจนยงขน เชน การใชแบบรายงานทเปนมาตรฐาน

2. การแปลผล (Interpretation) เปนการวเคราะหและแปลผลขอมลตามประเดนตางๆ เพอแสดงลกษณะ

ของประชากรและลกษณะการกระจายของโรคตามตวแปรตางๆ

3. การกระจายขาวสาร (Dissemination) เปนการรายงานผลไปใหผเกยวของทราบ (บางกรณ หรอ

บางรายอาจพจารณาเปนชนความลบ) ขนตอนนมความส�าคญตอการน�าขอมลไปใชประโยชนในการ

ควบคมและปองกนการเกดอบตเหต

4. การสอบสวนโรค และแกไขปญหา โดยเมอเกดเหตจะตองด�าเนนการสอบสวน ชวยเหลอและจดหา

เวชภณฑทจ�าเปนทนท ทงแหลงสมผสและผสมผส การด�าเนนการทลาชาจะท�าใหเกดการสญหายของ

ขอมลทเกยวของ

5.2 ประวตการใหการปองกนการตดเชอจากการสมผส

ค.ศ. 1987 มการคนพบยาตานไวรส Zidovudine (AZT) และไดมการน�ามาใชในสหรฐอเมรกาเปนยาตานไวรส

ตวแรกทน�ามาใชรกษาโรคเอดสทไดผลด ตอมามการทดลองใชในการปองกนหลงสมผสของบคลากร

ทางการแพทย และใหหญงตงครรภเพอลดการตดเชอจากแมสลก

ค.ศ. 1990 Center of Diseases Control and Prevention(CDC) ของสหรฐอเมรกา เสนอแนวทางปฏบต

ส�าหรบบคลากรหลงสมผส (Guideline for Occupational Post Exposure Prophylaxis)


54

ค.ศ. 1995 Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR) เสนอแนวทางการปฏบตส�าหรบบคลากร

หลงสมผส และมการรวบรวมผลจากกรณศกษาในประเทศตาง ๆ

ค.ศ. 1996 สหรฐอเมรกา ยโรป ออสเตรเลย และบราซล มการศกษาปองกนหลงสมผสในกลมทไมใชผใหบรการ

ทางการแพทย (Non-occupational Post Exposure Prophylaxis) เฉพาะในกรณการลวงละเมด

ทางเพศ และการมเพศสมพนธทยนยอม (sexual assault and consensual sex)

US Public Health Service (PHS) แนะน�าใหมการใช PEP เพอการปองกนของกลมผใหบรการ

ทางการแพทย (ครงแรก)

ค.ศ. 1998 CDC ของสหรฐอเมรกา เสนอแนวทางปฏบตการปองกนหลงสมผสของกลมผใหบรการทาง

การแพทย โดยระบการประเมนความเสยงการตดเชอและยาตานไวรสทใช 2 - 3 ชนด รวมถงระยะ

เวลาทใหยาตานไวรสหลงสมผสไมเกน 72 ชวโมง โดยใหยาตานไวรสเปนระยะเวลา 28 วน ซง

กระทรวงสาธารณสขไดน�ามาปรบใชเปน “แนวทางการปฏบตเมอบคลากรถกของมคมทสมผสเลอด

หรอของเหลวของผตดเชอ ผปวยเอดสขณะปฏบตหนาท” และมการก�าหนดใหใชทวประเทศใน

ป ค.ศ. 2000

ค.ศ. 1998 CDC ของสหรฐอเมรกา เสนอแนวทางปฏบตการใหการปองกนหลงสมผสในกลมทไมใชผใหบรการ

ทางการแพทย

ค.ศ. 1999 แอฟรกาใต มการศกษาเรองการตดเชอเอชไอว และการปองกนหลงสมผสใหผถกละเมดทางเพศ

ค.ศ. 2001 US PHS ของสหรฐอเมรกาทบทวนแนวทางปฏบตการปองกนหลงสมผสของกลมผใหบรการทาง

การแพทย (ครงท 2)

ค.ศ. 2003 เคนยา มการศกษาเรองการปองกนการตดเชอหลงสมผสในผถกละเมดทางเพศ

ค.ศ. 2004 องคการอนามยโลกเสนอแนวทางปฏบตในการปองกนการตดเชอหลงสมผสในผลภยสงคราม

(Refugees)

ค.ศ. 2005 CDC ของสหรฐอเมรกา มการทบทวนแนวทางปฏบตการใหการปองกนหลงสมผสในกลมทไมใช

ผใหบรการทางการแพทย

ค.ศ. 2005 US PHS มการทบทวนแนวทางปฏบตการปองกนหลงสมผสของกลมผใหบรการทางการแพทย

(ครงท 3)

ค.ศ. 2005 US PHS ของสหรฐอเมรกา มการทบทวนแนวทางปฏบตการใหการปองกนหลงสมผสในกลมทไมใช

ผใหบรการทางการแพทย โดยค�านงถงความปลอดภยและประโยชนทไดหลงจากการใช PEP

ดวยยาทไดรบการอนมตโดย Food and Drug Administration (FDA)

ค.ศ. 2013 US PHS ของสหรฐอเมรกา มการทบทวนแนวทางปฏบตการใหการปองกนหลงสมผสในกลม

ผใหบรการทางการแพทย เพอแนะน�าแนวทางปฏบต การใหยา การตรวจเลอด และการรายงาน

ขอมล (ครงท 4)


5.3 ระบบการรายงานการเกดอบตเหตจากการปฏบตหนาท

จากการทบทวนระบบการรายงานเกยวกบการปองกนการตดเชอจากการสมผส โดยทวไปมแนวทางปฏบต

ทใกลเคยงกน คอ การบนทกรายละเอยดของการเกดเหตการณ รวมถงความกาวหนาในการดแลรกษาอยางตอเนอง

และรายงานตอหนวยงานและบคลากรทเกยวของรบทราบ ขอมลส�าคญทมการบนทกเพอประกอบการรายงาน เชน

รายละเอยดของแหลงสมผส ระยะเวลาและชนดของเชอทสมผส รวมถงปจจยเสยงอนๆ และสงแวดลอมทอาจเกยวของ

กบการสมผสเชอ

การจดใหมการบนทกขอมล และการรายงานขอมลดงกลาว จะชวยใหแพทยสามารถใหค�าแนะน�าและ

พจารณาการดแลรกษาทเหมาะสมเพอลดโอกาสเสยงตอการตดเชอจากการสมผส รวมถง เปนขอมลส�าหรบการ

พจารณาชวยเหลอหรอชดเชยใหแกผทเสยงตอการตดเชอจากการสมผส หากมการตดเชอเอชไอวเกดขน นอกจากน

ขอมลตาง ๆ ทจดเกบยงเปนประโยชนตอการน�าไปใชวเคราะหเชงการบรหารระบบในภาพรวมทงของสถานพยาบาล

และหนวยงานทเกยวของเพอตอบสนองในการพฒนาระบบการเฝาระวงอบตการณการตดเชอจากการสมผสและ

การด�าเนนการดแลรกษาบคลากรหลงไดรบอบตเหต รวมถงการน�าขอมลไปใชในการจดสรรทรพยากรตอไป

ทงน การบนทกขอมลและการรายงานดงกลาว สถานพยาบาลควรจดใหมระบบการรกษาความลบของ

ผทสมผสเชอ เพอลดผลกระทบทอาจเกดขนจากการสมผสเชอ

แบบรายงานทไดเสนอไวในบทน มวตถประสงคเพอเปนตวอยางส�าหรบสถานพยาบาลสามารถพจารณาและ

ประยกตใชในบรบทของสถานพยาบาลไดตามความเหมาะสม ประกอบดวย ตวอยางแบบบนทก / รายงานส�าหรบ

บคลากร กรณเกดอบตเหตจากการปฏบตหนาท และตวอยางแบบบนทก

5.4 การรายงาน ส�าหรบบคลากรผสมผสเลอด หรอสารคดหลงจากรางกาย

สงทควรมการรายงานส�าหรบบคลากรผสมผสเลอด หรอของเหลวจากรางกาย

1. วน เวลา และสถานททสมผสถกเลอด หรอของเหลว

2. รายละเอยดการเกดอบตเหต เชน สาเหตของการเกดอบตเหต

3. รายละเอยดการสมผสถกเลอด หรอของเหลว เชน ประเภทของสงทสมผส (เลอด หรอสารคดหลง)

ลกษณะของการสมผส (ทะลผานผวหนง หรอสมผสถกเยอบ) ปรมาณเลอดหรอสารคดหลงทสมผส

4. รายละเอยดของตนตอแหลงสมผส เชน สถานการณตดเชอไวรสตบอกเสบบ ไวรสตบอกเสบซ หรอ

เอชไอวทเปนตนตอแหลงสมผส

5. รายละเอยดของบคลากรทสมผสเลอด หรอของเหลว เชน สถานการณมภมคมกนไวรสตบอกเสบบ

6. รายละเอยดการใหค�าแนะน�าปรกษาแกบคลากรทสมผสเลอด หรอของเหลว


56

5.5 ตวอยางแบบบนทก และรายงานส�าหรบบคลากร กรณเกดอบตเหตถกเขม ของมคมทมต�า/บาด หรอสมผสเลอด/ของเหลวของผปวยขณะปฏบตหนาท

สวนท 1 ขอมลทวไปของบคลากรทไดรบอบตเหต

แบบรายงานการสมผสถกเลอด / สารคดหลง / ของมคมทมต�า

รหส □-□□□ (ส�าหรบเจาหนาท)

ชอ ...................................................................................................................... รหสโรงพยาบาล □□□□□□□ ขาราชการ □ ลกจางประจ�า □ ลกจางชวคราว หนวยงานทปฏบตงานประจ�า ......................................

1. รหส B □□□□ (ส�าหรบเจาหนาท)

2. วนทสมผส □□/□□/□□ (วน/เดอน/ป)

3. เวลาทเกดการสมผส □ 08.30 – 16.30 น. □ 16.30 – 24.00 น. □ 00.01 – 08.30 น.

4. ชอผปวยตนตอ ................................................ HN.................................ผลเลอดHIV .......................................

5. ประเภทบคลากร ( ) แพทย ( ….......... Staff …......… Resident ….....… Intern ….....… Extern)

( ) ทนตแพทย ( ) พยาบาล (…........RN ......……TN) ( ) จนท.วทยาศาสตร ( ) ผชวยเหลอคนไข

( ) อนๆ ระบ ........................................................เบอรโทรทสามารถตดตอได .......................................................

6. การบาดเจบเกดขนท (สถานทเกดเหต) ............................................................................................................

7. สามารถระบผปวยตนตอไดหรอไม □ 1. ได □ 2. ไมได

8. ขณะเกดอบตเหตไดสวมอปกรณปองกนรางกาย (PPE) หรอไม

( ) สวมอปกรณปองกน

( ) ไมไดสวมอปกรณปองกน

( ) สวมอปกรณปองกนแตไมครบ/ไมเหมาะสม


อปกรณปองกนรางกายทใช (สามารถเลอกตอบไดมากกวา 1 รายการ

( ) ถงมอ 2 ขาง ( ) ถงมอขางเดยว ( ) mask ( ) แวนตา ( ) เสอคลม

( ) หนากาก ( ) รองเทาบท ( ) อนๆ (โปรดระบ) .................................................

กรณสมผสถกเลอดหรอสารคดหลง ตอบขอ 9 – 17, 27 – 29

กรณไดรบบาดเจบจากของมคมทมต�า ตอบขอ 15 – 29

9. ของเหลวจากรางกายทสมผส (เลอด, น�าคร�า,..................... ฯลฯ) ...................................................................

10. บรเวณทถกสมผส ..............................................................................................................................................

11. เลอดหรอสารคดหลงนน

□ 1. สมผสถกผวหนงทไมมการปองกน

□ 2. สมผสถกผวหนงระหวางชองวางของชดทสวม

□ 3. เปยกโชกผานชดทสวมปองกนหรอผานเครองปองกน

□ 4. เปยกโชกผานชดทสวม

□ 5. อน ๆ ระบ..................................................

12. การสมผสนนเปนผลมาจากอะไร (ใหอธบายเหตการณทเกดขน) ......................................................................

..........................................................................................................................................................................

13. ระยะเวลาทเลอดหรอของเหลวจากรางกายสมผสถกผวหนงหรอเยอเมอก(ระบเวลา) ......................................

14. ปรมาณของเลอดหรอของเหลวจากรางกาย ทสมผสถกผวหนงหรอเยอเมอก

( ) จ�านวนเลกนอย (มากถง 5 ซซ, หรอมากถงชอนชา)

( ) จ�านวนปานกลาง(มากถง 5 ซซ, หรอมากถงหนงสวนสแกว)

( ) จ�านวนมาก (มากกวา 50 ซซ)

15. อบตเหตการสมผสเลอด/ของเหลวเกดขนเมอ

( ) ขณะก�าลงใชของมคม

( ) หลงใชของมคม กอนทง

( ) ขณะทงของมคม

( ) ของมคมถกวาง/ทงไวในต�าแหนง/บรเวณทไมเหมาะสม

( ) ขณะปลดเขม/ถอดอปกรณ

( ) สวมปลอกเขมกลบคน


58

( ) กอนใชของมคม

( ) เขม/ของมคม ทมแทงทะลจากขยะ

( ) อนๆ ระบ ..............................................................................................................................................

การสมผสเลอด/ของเหลวเกดขนทไหน

( ) หองผปวย/ward ( ) OR ( ) ER

( ) LR & Delivery room ( ) ICU ( ) OPD

( ) หองทท�า Treatment ( ) อนๆ โปรดระบ ...................................................................

16. ขณะเกดอบตเหต เปนการท�างานทมลกษณะตองปฏบตแบบ

( ) ฉกเฉนเพอชวยเหลอผปวย ( ) ไมฉกเฉนแตเรงรบท�างาน ( ) ไมฉกเฉน ไมเรงรบ

17. ทานคดวาทานทราบวธการใชงานของอปกรณอยางถกตองหรอไม ...................................................................

18. ชนดของเขม/ของมคม

( ) เขมเจาะเลอด

( ) เขมฉดยา

( ) เขมเยบแผล

( ) ใบมด

( ) IV catheter

( ) อนๆ ระบ ..............................................................................................................................................

19. ผทไดรบบาดเจบเปนผทใชวสดมคมนนเองหรอไม

( ) 1. ใช ( ) 2. ไมใช

19.1 ของมคมนนมการปนเปอนสารคดหลงหรอไม

( ) 1. ใช ( ) 2. ไมใช

20. ใชของมคมนนในการท�าหตถการใด (ฉดยา, เจาะเลอด ฯลฯ) ...........................................................................

21. การบาดเจบเกดขนขณะปฏบตอะไร (กอนใชอปกรณ, หลงใชอปกรณ, สวมปลอกเขม ฯลฯ) ...........................

..........................................................................................................................................................................


22. อปกรณชนดใดทท�าใหเกดการบาดเจบ (ระบชนดของอปกรณ) ........................................................................

23. หากวสดทกอใหเกดการบาดเจบนนเปนเขม หรออปกรณการแพทยทมความคม อปกรณเหลานนไดรบการ

ออกแบบใหใชอยางปลอดภย (Safety Design) หรอไม

( ) 1. ใช ( ) 2. ไมใช

24. การบาดเจบนน

( ) 1. เลกนอย ( ) 2. ปานกลาง ( ) 3. รนแรง

25. หากเกดการบาดเจบทมอ ของมคมนนทะลผาน

( ) 1. ถงมอ 1 ชน ( ) 2. ถงมอ 2 ชน ( ) 3. ไมไดสวมถงมอ

26. บคลากรนนถนดมอ

( ) 1. ขวา ( ) 2. ซาย

27. ท�าเครองหมายต�าแหนงและบรเวณทสมผส/ไดรบบาดเจบ

28. อธบายเหตการณทน�าไปสการสมผสถกเลอดหรอสารคดหลง/บาดเจบ

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................


60

29. การปฏบตตนหลงไดรบอบตเหต : การปฐมพยาบาลเบองตน ( ) ไดท�า ( ) ไมไดท�า

( ) ไดรบประทานยา stat dose เมอ ........................... นาท หรอ .......................... ชวโมง หลงเกดเหต

ยาทไดรบ ( ) TDF 300 mg + 3TC 150 mg

( ) อนๆ ไดแก ..........................................................................................................

( ) ................................................................. ไมไดรบประทานยา stat dose ภายใน 72 ชวโมง เนองจาก

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

ผประสบเหต .....................................................

( .......................................................................)

พยาน ...............................................................

( .......................................................................)

วนท............../....................../ ..........................


สวนท 2 ส�าหรบแพทยผตรวจรกษา

พบผปวยวนท ................../............................./................. เวลา ............................. น.

ลกษณะของการสมผสเลอด/ของเหลว

(*หมายเหต : แนวทางการประเมนลกษณะของการ expose เลอด/ของเหลว และภาวะเสยงของผปวยมรายละเอยด

ดานหลง)

Percutaneous เลอด/ของเหลวกระเดนเขาปาก/ สมผสเลอด/ของเหลวเนองจากมอมบาดแผล/injury*1 ตา/เยอบ (mucous membrane รอยแตก (non - intact skin exposure)*3 exposure)*2( ) Less severe ( ) Small volume ( ) Small volume( ) More severe ( ) Large volume ( ) Large volumeหมายเหต 1 = หมายเหต 2 = Mucous หมายเหต 3 = Non-intact skin exposurePercutaneous injury membrane exposure มโอกาสตดเชอ < 0.9%

มโอกาสตดเชอ 0.3% มโอกาสตดเชอ 0.9%

การไดรบยาเพอปองกนการตดเชอ เอชไอวอยางตอเนอง

( ) ไมไดรบยาเนองจาก ประเมนแลวมความเสยงไมเพยงพอ

( ) ไมตองการรบประทานยาตอเนอง

( ) ไดรบยา (28 วน) …………………………………………………………………..

การไดรบยา และ Vaccine เพอปองกน Hepatitis B

( ) ไมไดรบ เนองจาก..............................................................................

( ) ไดรบ

( ) HBIB วนท......../........../...........( ) Hepatitis B Vaccine Day 0 วนท........./................/...........

1 เดอน วนท........./................/.........

6 เดอน วนท........./................/.........

การตรวจเลอด ( ) ไมจ�าเปนตองไดรบการตรวจเลอดเนองจาก ประเมนแลวความเสยงไมเพยงพอ

( ) ยนยอมใหตรวจเลอด

( ) Anti HIV ( ) HBsAg ( ) Anti-HBs

( ) CBC, UA (เพอเปนขอมลพนฐานกอนไดรบยาตอเนอง)

( ) SGOT, SGPT, BUN, Cr (เพอเปนขอมลพนฐานกอนไดรบยาตอเนอง)

แพทยผบนทก/แพทยผดแล ..........................................................

( ........................................................)

วนท .............. / ................ / ............


62

สวนท 3 ส�าหรบ ICN

การใหค�าปรกษาแกบคลากรภายหลงการเกดอบตเหต

( ) บคลากรทราบถงโอกาสเสยงของการตดเชอ ( ) ทราบ ( ) ไมทราบ การรบรของบคลากร

( ) บคลากรทราบถงขอด ขอเสยของการตรวจเลอด ( ) ทราบ ( ) ไมทราบ ( ) รบร

( ) บคลากรทราบถงความส�าคญของการรบประทานยาตอเนอง รวมทง S/E ท ( ) ไมรบร

อาจเกดขน ( ) ทราบ ( ) ไมทราบ ( ) ไมแนใจ

( ) บคลากรทราบถงความส�าคญของการไดรบการตดตามภาวะสขภาพ :

( ) ทราบ ( ) ไมทราบ

ผลการตรวจเลอดหลงเกดอบตเหตทนท (Day 0)

Hemoglobin ….mg% Hematocrit … mg% Neutrophil …........% Anti-HIV ( ) บวก

Lymphocyte .....…% ( ) ลบ

Red cell morphology ……….. Monocyte …......…% HBsAg ( ) บวก

Basophil ….........…% ( ) ลบ

WBC count ……. Per cu.mm. Eosinophil…..........% Anti-HB ( ) บวก

Band form …........% ( ) ลบ

SGOT ............ SGPT ............ BUN ........... Cr ............ UA …………………….

การนดตรวจเพอตดตามภาวะสขภาพ

( ) นดครงท 1* (สปดาหท 2 หลงรบประทานยาตอเนอง) วนท .........../................./.............

( ) นดครงท 2* (สปดาหท 4 หลงรบประทานยาตอเนอง) วนท ........../................./..............

* หมายเหต เพอตรวจหาความสมบรณของเมดเลอดและการท�างานของตบและไต ไดแก CBC, SGOT, SGPT,

BUN, Cr, UA

( ) นดครงท 3 (สปดาหท 6) วนท ........../................../...............

( ) นดครงท 4 (เดอนท 3) วนท ........./................../................

( ) นดครงท 5 (เดอนท 6) วนท ......../................../.................


ผลการรบประทานยา

( ) ไมครบ รบประทานยาได .......................... วน/สปดาห

เหตผลทหยดยากอนครบ 4 สปดาห ( ) ทนตอผลขางเคยงของยาไมได ( ) อน ๆ ระบ

..............................................................................................................................................................................

( ) รบประทานยาครบ 4 สปดาห

( ) ไมมผลขางเคยงของยา

( ) มผลขางเคยงของยา ไดแก คลนไสอาเจยน ผมรวง เบออาหาร

ปวดศรษะ น�าหนกลด ตาเหลอง/ตวเหลอง

มนงง/เวยนศรษะ ผน อน ๆ ..................................

ผลการตรวจเลอดบคลากร

สปดาหท 2 WBC count …… per cu,. mm. Hematocrit .......... mg% สปดาหท 4

Neutrophil .................% Anti-HIV ( ) บวก

Lymphocyte ...............% ( ) ลบ

Red cell morphology …………...............…..….. Monocyte ..................% เดอนท 3

Basophil .....................% Anti-HIV ( ) บวก

Hemoglobin …. Mg% Hematocrit….. mg% Eosinophil ...................% ( ) ลบ

Band form.................. .% เดอนท 6

SGOT ....... SGPT ....... BUN ....... Cr ....... UA ……………………. ..................... Anti-HIV ( ) บวก

สปดาหท 4 WBC count …… per cu,. mm. Hematocrit .......... mg% ( ) ลบ

Neutrophil .................%

Lymphocyte .............%

Red cell morphology ……...........………..….. Monocyte ..................%

Basophil .....................%

Hemoglobin …. Mg% Hematocrit….. mg% Eosinophil ...................%

Band form .................%

SGOT ....... SGPT ....... BUN ....... Cr ....... UA ……………………. .....................

ICN ผใหค�าปรกษา / บนทก ...................................................

วนท ........../................../............


64


1. Guidelines for POST - EXPOSURE PROPHYLAXIS TO PREVENT HIV INFECTION Joint WHO/ILO

guidelines on post - exposure prophylaxis (PEP) to prevent HIV infection, World Health

Organization, 2007 Focusing on Occupational post - exposure prophylaxis : 4.3 Clinical

management of occupational HIV exposure. Page 38 - 47.



Organization, 2007 Focusing on Occupational post - exposure prophylaxis : Patient information

sheet 4: post - exposure prophylaxis medicine. Page 80 - 81.



Organization, 2007 Focusing on Occupational post - exposure prophylaxis : Annex 5 Sample

checklists for the clinical management of HIV post - exposure prophylaxis. Page 85 - 87.

4. Guidelines for POST-EXPOSURE PROPHYLAXIS TO PREVENT HIV INFECTION Joint WHO/ILO


Organization, 2007 Focusing on Occupational post - exposure prophylaxis : Annex 7 Sample

documentation templates. Page 89 - 91.

5. กระทรวงสาธารณสข. แนวทางการดแลการรกษาผตดเชอเอชไอว และผปวยเอดส เดกและผใหญในประเทศไทย;

2547 กระทรวงสาธารณสข. แนวทางการดแลรกษาผตดเชอเอชไอว และผปวยเอดสในประเทศไทย; 2549/2550.


ภาคผนวก

1. เครองปองกนรางกาย (Protective Equipment)

2. คามาตรฐานแสงสวางทเกยวของกบโรงพยาบาล

ของสมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย

3. ระเบยบ/คาชดเชย

4. คณะท�างาน/ผจดท�า


66


ภำคผนวก 1

เครองปองกนรางกาย

(Protective Equipment)


68


ภาคผนวก 1

เครองปองกนรางกาย (Protective Equipment)

วตถประสงค เพอเพมความปลอดภยในการท�างานของบคลากรทางดานสาธารณสขโดยการใชเครองปองกน

รางกาย

หลกการใชเครองปองกนรางกาย

1. ใชเมอจ�าเปน ควรใชเครองปองกนรางกายเฉพาะในกรณทมขอ บงชใหใชเทานน และเมอหมดกจกรรม

นนแลวใหถอดเครองปองกนรางกายนนออก

2. เลอกใชเครองปองกนใหเหมาะแกงาน การเลอกใชเครอง ปองกนรางกายแตละชนดขนอยกบวตถประสงค

วาตองการปองกน ใครและอวยวะสวนใด ผปฏบตงานตองมความรวากจกรรมแตละ อยางเสยงตอการ

สมผสเชอโรคหรอสารพษหรอไม

3. เลอกใชขนาดทพอด ตองใชเครองปองกน รางกายทมขนาดเหมาะสมเพอใหไดผลดในดาน การปองกน

และสะดวกตอการปฏบตงาน

4. เลอกใชใหเหมาะกบฐานะทางเศรษฐกจ

5. การหมนเวยนและก�าจดอยางเหมาะสม

การใชเครองปองกนรางกาย

เครองปองกนรางกายทใชทางการแพทยประกอบดวย

1. หมวก (cap)

2. แวนปองกนตา (eye - ware)

3. ผาปดปาก - จมก (mask)

4. ถงมอ (glove)

5. เสอคลม (gown)

6. ผากนเปอน (apron)

7. รองเทา (foot - ware)


70

เครองปองกนรางกาย1. หมวก

- คณสมบตท�าดวยผาหรอกระดาษ ตองมขนาด พอดทจะคลมผมไดหมด

- ประโยชนของหมวก ทส�าคญคอปองกนขรงแค และเสนผมของผสวม

บคลากรควรสวมหมวกในกรณตอไปน

1. ผาตดหรอชวยผาตด

2. ปฏบตงานอยในสถานททตองการความสะอาด เชน หองผาตดและบรเวณใกลเคยง

3. ขณะปฏบตงานเกยวกบวสดปราศจากเชอ เชน เตรยมยา สารน�าทใหทางหลอดเลอด

2. แวนปองกนตา

ตองเปนแวนทปกปดเพอปองกนสงปนเปอน เชอโรคทเปนน�า หรอละอองไมใหกระเดนหรอฟงเขาตา

ขอบงชในการใสแวนปองกนตา

1. หตถการทอาจจะมเลอดกระเดนเขาตา เชน การผาตด การท�าคลอด

2. หตถการทคาดวาอาจจะมสารคดหลงพงเขาตา เชน การดดเสมหะ ผปวย

3. หตถการทอาจจะมละอองฝอยเขาตา เชน การกรอฟน การกรอหรอ เลอยกระดก การปฏบตงานใน

หองปฏบตการ ฯลฯ

วสดทใชปองกนตา ม 4 ชนด ดงน

1. แวนตาธรรมดา ไมมแผงปองกน สารน�าหรอละอองจะเขาตา ไดจากดานขางและดานลางไมเหมาะส�าหรบ

หตถการทมความเสยง

2. แวนตาทมแผงกน แผงดานขางและดานลางจะกระชบกบ ใบหนา ชวยปองกนสารน�าและละอองไดอยางด

3. แวนตาส�าหรบสวมใสขณะวายน�า จะกระชบแนนกบใบหนา ปองกนไมใหละอองเขาตา

4. หนากาก (face shield) อาจจะเปนแผงตดกบกรอบ ใชสวม ศรษะ ขอดคอน�าหนกนอย ใสสะดวก

แตการปองกนน�าหรอละอองทเขาทางดานขางและดานลางไมคอยด

3. ผาปดปาก - จมก

ขอบงชในการผกผาปดปาก-จมก

1. การท�าหตถการ เชน ผาตด ฟอกผวหนงผปวยไฟไหมน�ารอนลวก ฯลฯ

2. เมอบคลากรหรอผเยยมไขเปนโรคทตดตอไดทางลมหายใจ เชน ไขหวด วณโรค ฯลฯ

3. การดแลผปวยหรอการปฏบตงานในหองทดลองทอาจจะมเลอด สารน�าหรอละอองของสงเหลานกระเดน

เขาปาก จมก


การปฏบตงานทเสยงตอการไดรบเชอโรคเขาทางลมหายใจ

- ควรสวมหนากากกรองอากาศ (high efficiency particular air - HEPA filter mask)

กรณทจะตองใชหนากากกรองอากาศ

1. หตถการทเสยงตอการรบเชอจากผปวย ไดแก การสองกลองเขาทางเดน หายใจ (bronchoscopy)

การท�ากายภาพบ�าบด เพอใหผปวยไอ เปนตน

2. การปฏบตงานทเสยงตอการสดเชอโรคเขาทางเดนหายใจ เชน การเพาะเชอ จากเสมหะ เปนตน

ขนตอนการสวมหนากากกรองอากาศ

เลอกขนาดทเหมาะสมกบตนเอง

สวมใหคลมจมก ปากและคาง

กดแถบลวดใหแนบสนทกบจมก

คลองเชอกเหนอศรษะ

ขยบใหหนากากกระชบพอด

ตรวจสอบความแนน (fit check)

หายใจเขา – หนาการควรยบตวลงเลกนอย

หายใจออก – สงเกตลมรวตามแนวสนจมก คาง

4. ถงมอ

ประโยชนของถงมอทใชทางการแพทย ม 2 ประการ คอ

1. ปองกนมอทอยในถงมอมใหสมผสกบสงสกปรก สารพษ หรอเชอโรค

2. ปองกนสงทจบตองไมใหเปอนสงสกปรกหรอเชอโรค ทอยบนมอ

ประเภทของถงมอ

ถงมอยางทใชในสถานพยาบาล ม 2 ประเภท คอ

1. ถงมอปราศจากเชอ (sterile glove) อาจจะเปนถงมอทใชครงเดยว (disposable) หรอถงมอทใชแลว

น�าไปลางแลวอบไอน�าฆาเชอ (reusable) โดยทวไปม 2 ขนาด คอ

1.1 ถงมอปราศจากเชอขนาดสน ใชงานทวไป

1.2 ถงมอปราศจากเชอขนาดยาว ใชส�าหรบการลวงรกหรอผาตด อวยวะทอยลก

2. ถงมอสะอาด (non-sterile glove) เปนถงมอทไมไดรบการท�าใหปราศจากเชอ ประกอบดวย

2.1 ถงมอทสวมเพอใชในการตรวจ (examination glove) ใชสวม มอกอนสมผสสงของทสกปรก

มพษ หรอมเชอโรค


72

2.2 ถงมอยางชนดหนา (heavy-duty glove) เปนถงมอยางทใชในงานซกลาง หรอหยบจบของหนกๆ

ทสกปรก

ขอบงชในการใชถงมอปราศจากเชอ มดงน

1. เมอหยบจบเครองมอทปราศจากเชอ

2. เมอท�าหตถการ เชน การเจาะ การผาตด ฯลฯ

วธการใช

1. ถงมอปราศจากเชอ

1.1 กอนใสถงมอใหลางมอใหสะอาดดวยน�าและน�ายาท�าลายเชอนาน 3-5 นาท (surgical hand

washing) เพอปองกนเชอบนมอไมใหไปปนเปอน วสด หรอรางกายของผปวยทจบตองในกรณ

ทถงมอขาด เนองจากถงมอ ทใชอาจจะขาดกอนใชหรอหลงจากการใชกได ในกรณเชนนมอทสะอาด

จะมอนตรายนอยกวามอทสกปรก

1.2 เมอลางมอแลวเชดมอใหแหงดวยผาปราศจากเชอจนแหง แลวจงสวมถงมออยางถกวธ โดยระวง

ไมใหผวดานนอกของ ถงมอสมผสกบผวหนง

1.3 ถาถงมอรวหรอขาดเลกนอยขณะใช ใหสวมถงมอ ปราศจากเชอคใหมทบลงบนถงมอเกา แตถา

ขาดมาก เชน นวทะลถงมอออกมา ใหถอดถงมอทงแลวลางมอดวยน�ายา ท�าลายเชอเชนเดยวกบ

ทกลาวขางตนกอนสวมถงมอใหม

1.4 เมอเสรจภารกจ ใหเชดหรอลางเลอดหรอหนองออกจากถงมอใหมากทสด แลวจงถอดถงมอใสลง

ในถงทเตรยมไว เพอน�า ไป ซกลางและเขากระบวนการท�าใหปราศจากเชอตอไป ถาเปนถงมอใช

ครงเดยว ใหถอดทงในถงขยะตดเชอหลงจากใชทนทโดยไมตองเชด หรอลาง

1.5 เมอถอดถงมอแลว ใหลางมอดวยน�าและน�ายาท�าลายเชอนาน ประมาณ 30 วนาท (hygienic hand

washing) เพอท�าลายเชอบน ผวหนงทอาจตดมาเนองจากถงมอรวหรอขาดระหวางใชงาน

ขอบงชในการใชถงมอสะอาด มดงน

1. การหยบจบสงของสกปรก นารงเกยจ มสารพษ หรอมเชอ โรค

2. การจบตองผปวยหรออวยวะสวนใดสวนหนงของผปวย ทมหรอคาดวาจะมเชอโรคอนตราย

3. การหยบจบ ลาง วสดหรอสถานททสกปรก หรอมเชอโรค (ใชถงมอยางชนดหนา)


วธการใช

2. ถงมอสะอาด

2.1 ถามแผลทมอหรอนวมอ ใหปดแผลดวยพลาสเตอรใหมดชดกอน สวมถงมอ เพอปองกนสงสกปรก

เชอโรค หรอสารพษไมใหเขาทาง บาดแผลในกรณทถงมอรวหรอขาด

2.2 การจบตองผปวยรายใหมใหเปลยนถงมอคใหมกอนจบตองผปวย รายใหม

2.3 เมอเสรจภารกจแลว ถอดถงมอทงลงในถงรองรบเพอแชในน�ายา ท�าลายเชอกอนซกลางแลวน�ามา

ใชใหมตอไป ถาเปนถงมอใชครงเดยว ใหถอดทงลงในถงขยะตดเชอ

2.4 ลางมอใหสะอาดดวยน�าและสบหลงจากถอดถงมอแลว

การสวมถงมอทไมจ�าเปนตองสวมใส พบไดดงน

1. การจบตองผปวยทไมมบาดแผล ไมเปนโรคตดตอ เชน การจบ ชพจร การวดความดนโลหต การวด

อณหภมรางกาย ฯลฯ

2. การท�างานเอกสารทงทยงสวมถงมอ เชน การเขยนรายงานการกรอกรายงาน เชอทตดบนถงมอจะตด

กบเอกสารทสมผส คน ทจบตองตอมาจะตดเชอได

3. การไมถอดถงมอแมจบหโทรศพทเปดปดประตโดยใชมอบด ลกบด ฯลฯ

5. เสอคลม

ขอบงชของการใสเสอคลม

1. เมอจะสมผสกบสงทมเชอโรค เชน การอมเดกทมแผลพพองตามตว

2. เพอปองกนเชอโรคแพรสผปวย เชน การท�าผาตด ท�าคลอด ฯลฯ

6. ผากนเปอน

- ผปฏบตงานควรใสผากนเปอนทบเสอผาทสวมอยเชน ขณะ ผาตด เลอดอาจจะซมผานเสอคลมถกผวหนง

ใตเสอคลมไดหรอขณะลางของสกปรก

- ผากนเปอนในปจจบนสวนใหญท�าดวยพลาสตก อาจจะเปน ชนดทใชครงเดยวทงหรอชนดทซกลางน�า

มาใชใหมไดการเลอกวาจะใชชนดใดกขนกบบรบทหรอเศรษฐฐานะ โดยทวไปชนดทใชครงเดยว จะม

ราคาสงกวา


74

7. รองเทา

ชนดและประโยชนของรองเทา

1. รองเทาแตะ สวนใหญเปนรองเทาฟองน�า มประโยชนในการ ลดเสยงดงเวลาเดน และถาลางท�าความสะอาด

จะชวยลด ความสกปรกของพนและเชอโรคทพนเมอเทยบกบรองเทา ทใสทวไป

2. รองเทายางหมขอ (รองเทาบท) ใชปองกนเทาจากสารน�าทสกปรก

สถานททควรใชรองเทาพเศษ

1. หองผาตด ผทจะเขาหองผาตดตองสวมรองเทาสะอาด สวนใหญเปน รองเทาฟองน�า

2. หนวยอภบาลทตองการความสะอาด เชน หอผปวยไฟไหมน�ารอนลวก ผปวยเปลยนอวยวะ หนวยไตเทยม

หอผปวยแยกโรคตดเชอ เนองจากหองแยกโรคจะตดตงตวกรอง การใสรองเทาปกตเขาไปดแลผปวย

จะท�าใหตวกรองตนเรวขน

3. หองคลอด ผท�าคลอดควรใสรองเทายางหมขอเพอปองกนเลอดเปอนเทา ขณะท�าคลอด

4. บรเวณพนทเปยก สกปรก มเชอโรค เชน หองน�า เรอนพกขยะ ผปฏบตงานควรใสรองเทายางหมขอ

การดแลรองเทา

1. รองเทาทใสเขาบรเวณสะอาด ไดแก รองเทาแตะฟองน�าและ รองเทาทใสเขาหองผาตดสวนตว ควรลาง

ดวยน�าและ ผงซกฟอก และเชดท�าความสะอาดเมอสกปรก ไมใสรองเทา เหลานเมอเดนไปบรเวณท

สกปรก เชน เขาหองน�า บนถนน

2. รองเทายางหมขอ เมอใชแลว ใหใชน�าราดหรอฉดก�าจดสง สกปรกทเปรอะเปอนอยออกแลวขดลางดวย

น�าและผงซกฟอก น�าไปผงใหแหง

ขนตอนการใสและถอดเครองปองกนรางกาย

ขนตอนการใสเครองปองกนรางกาย

1) กาวนGown

2) Mask

3) แวน Goggles/กระจงหนา face shield

4) หมวก

5) ถงมอGloves

6) รองเทาบท (Booth)/Apron ใสเมอจ�าเปน


1. สวมใสเสอกาวน

2. สวมหนากากปดจมก

ขนตอนการถอดเครองปองกนรางกาย

1) ถงมอ

2) หมวก

3) แวนตา (Face shield or goggles)

4) เสอ (Gown) และรองเทา

5) Mask

ภาพแสดงการใสเครองปองกนรางกาย(เรยงล�าดบการสวมใส)


76

3. ใสแวนตา

4. ใสหมวก

5. ใสถงมอ


ภาพแสดงการถอดเครองปองกนรางกาย

1. ถอดถงมอ

2. ถอดหมวก


78

การถอดแวน - จบดานขาง เลอนออก จบขอบ ดงออกตรงๆ

4. ถอดเสอกาวน

3. ถอดแวน


5. ถอดหนากาก

หมายเหต ควรลางมอทกครงเมอถอดอปกรณปองกนรางกายแตละชนด

ตารางท 4 การใชอปกรณปองกนรางกายในกจกรรมทมการปฏบตบอยครง

กจกรรม อปกรณ

ถงมอ ถงมอ ถงมอ เสอคลม ผาปดปาก ผา แวน รองเทาบท

ปราศจากเชอ สะอาด ยางหนา ปดจมก กนเปอน ปองกนตา

1. ฉดยา - -/+ - - - - - -

2. เจาะเลอด - + - - - - - -

3. ใหสารสารน�า - เลอด - + - - - - - -

4. ดดเสมหะ + - - - + - + -

5. ดแลผปวยเปอนเลอด - + - - - + - -

หนอง สงคดหลง ฯลฯ

6. ท�าแผล ตกแตงแผล + - - - + - - -

7. ท�าความสะอาดเตยง - - + - - - - -

8. ลางเครองมอทใชแลว - - + - + + + -


80

ตารางท 5 การใชอปกรณปองกนรางกายในกจกรรมทมการปฏบตนอย




1. การตรวจพเศษ เชน

เจาะเขา ฯลฯ + - - - + - - -

2. เยบแผลทมเลอดออกมาก + - - - + + + +

3. เยบแผลทมเลอดออกไมมาก + - - - - + - -

4. ใสทอฃวยหายใจ + - - + + + + -

5. เจาะคอ + - - + + + + -

6. Cut Down + - - + + - + -

7. ฃวยหายใจดวย Ambu bag - + - + + + + -

8. กชพ (CPR) - + - - + + + -

9. เตรยมผวหนงเพอผาตด - + - - - - - -

10. ท�าความสะอาดแผลอบตเหต + - - - + + + -

11. ท�าความสะอาดแผล

ไฟใหมน�ารอนลวก + - - - + + - -

12. ลางทอง - + - - + + + -

13. Blood Exchange + - - + + + + +

14. Hemodialysus + - - - + + + -

15. ตรวจภายในสตร - + - - + + - -

16. ท�าความสะอาดเตรยมคลอด - + - - + + + -

17. ท�าคลอด + - - + + + + +

18. เชดตวทารกแรกเกด + - - - + + - -

19. ขดมดลก + - - + + + + -/+

20. แตงศพ - + - - + + - -

ตารางท 6 การใชอปกรณปองกนรางกายในหนวยงานพเศษ




1. ทนตกรรม - + - + + - + -

2. ชนสตรสงสงตรวจ - + - + -/+ -/+ -/+ -

3. ตรวจและเตรยมเลอด - + - + -/+ -/+ -/+ -

4. ผาตดเลก + - - - + - + -


การท�าความสะอาดมอ1. ขอบงชในการท�าความสะอาดมอ

เหตผล มอของบคลากรสขภาพอาจปนเปอนจลชพขณะปฏบตงาน การท�าความสะอาดมอจะชวยขจด

สงสกปรกและเชอจลชพออกจากมอเพอปองกนการการแพรกระจายเชอในโรงพยาบาล

ขอปฏบต บคลากรสขภาพควรท�าความสะอาดมอเมอท�ากจกรรมดงน

1. กอนสมผสตวผปวย

2. กอนท�ากจกรรมสะอาดหรอปราศจากเชอ

3. หลงสมผสกบ Body fluids หรอ สงสกปรก

4. หลงสมผสผปวย

5. หลงสมผสสงแวดลอมรอบตวผปวย

2. วธการท�าความสะอาดมอ

เหตผล เชอจลชพอาจปนเปอนไดทกสวนของมอ บคลากรสขภาพจงควรท�าความสะอาดมอดวยน�ากบสบ

และน�ายาฆาเชอทเหมาะสม

ขอปฏบต บคลากรสขภาพควรท�าความสะอาดมอดวยวธดงน

2.1 ถอดแหวนหรอเครองประดบอนทใสในนวมอและแขนออก

2.2 เลอกวธการอยางใดอยางหนงดงน

ก. ลางมอดวยน�ากบสบธรรมดา เมอมอเปอนสงสกปรก หลงถอดถงมอ กอนและหลงสมผสผวหนง

ผปวยปกตทไมมการปนเปอนสารทมเชอจลชพ เชน เลอด หนอง กอนปฏบตกจกรรมทวไปทไมตองใชเทคนคปลอด

เชอ และ หลงสมผส non-infectious material ทมองเหน เชน น�าดม อาหารสะอาด

หรอ ข. ลางมอดวยน�ากบสบยาฆาเชอ เมอมอเปอนสงสกปรกทมการปนเปอนเชอจลชพและกอน

การท�ากจกรรมทตองใชเทคนคปลอดเชอ

หรอ ค. ถมอดวยแอลกอฮอล หากมอปนเปอนเชอจลชพ แตมองไมเหนสงสกปรก เลอดหรอสาร

คดหลงบนมออยางเหนไดชด

2.3 ถมอดวยสบหรอสบยาฆาเชอหรอแอลกอฮอลในปรมาณ 3-5 มลลลตรใหทวทกสวนของมอใชเวลา

นานอยางนอย 20 วนาทหรอจนกระทงแอลกอฮอลระเหยจนแหง ซงใชเวลาประมาณ 20-30 วนาท

ยกเวนกรณ หลงการสมผสผปวยทตดเชอ Clostridium difficile หรอ เชอไวรสชนด nonenveloped

virus ไมควรใช แอลกอฮอลท�าความสะอาดมอเพราะแอลกอฮอลไมสามารถท�าลายสปอรของเชอหรอไวรสชนดน

ไดควรใชวธการลางมอดวยน�ากบสบหรอน�ายาฆาเชอ


82

3. การท�าความสะอาดมอเพอการผาตด

เหตผล การผาตดตองการสภาพของการปลอดเชอจลชพ บคลากรสขภาพตองท�าความสะอาดทขจดเชอ

จลชพออกจากมอมากทสด

ขอปฏบต บคลากรสขภาพในหองผาตดควรท�าความสะอาดมอดวยวธดงน

3.1 ถอดแหวนหรอเครองประดบอนทใสในนวมอและแขนออก

3.2 ฟอกมอดวยน�ากบน�ายาฆาเชอจนถงขอศอกทง 2 ขางจนทวถงทกสวนของมอ นาน 2 - 5 นาท

แลวเชดมอใหแหงดวยผาเชดมอทปราศจากเชอ

3.3 กรณใช แอลกอฮอล ใหลางมอดวยน�ากบน�ายาฆาเชอเพอชะลางสงสกปรกออกจากมอกอน เชดมอ

และแขนใหแหง แลวจงใชแอลกอฮอลทผสมกบน�ายาฆาเชอชนดอน เชน Chlorhexidinegluconate

เพอใหมฤทธคงคางอยโดยใชในปรมาณไมนอยกวา 6 มลลลตรหรอตามทบรษทผผลตก�าหนด

ใสฝามอ ลบแอลกอฮอลใหทวมอ และแขน 2 ขางถงขอศอก จนกระทงแอลกอฮอลระเหยจนแหง

4. ขอปฏบตอนๆทเกยวกบการท�าความสะอาดมอ

เหตผล การใสถงมอ ใสแหวนท�าเลบแฟชนและการใชโลชนมผลตอการปนเปอนของเชอจลชพบนมอและ

ประสทธผลของการท�าความสะอาดมอ

ขอปฏบต บคลากรสขภาพควรปฏบตดงน

4.1 ท�าความสะอาดมอกอนและหลงการถอดถงมอ

4.2 ถอดถงมอเมอสนสดการท�ากจกรรมในผปวยแตละราย หามใชถงมอคเดยวกบผปวยหลายคน

4.3 เปลยนถงมอระหวางการท�ากจกรรม หากเปลยนจากการสมผสกบสงสกปรกไปสวนทสะอาดใน

ผปวยรายเดยวกน

4.4 ไมสวมแหวนและเลบปลอมขณะปฏบตงาน

4.5 ไมควรไวเลบยาวเกน ¼ นว

4.6 ไมใชแอลกอฮอลถบนถงมอแทนการท�าความสะอาดมอ



คามาตรฐานแสงสวางทเกยวของ

กบโรงพยาบาล

ของสมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย


84


ตารางท 7 คามาตรฐานแสงสวางทเกยวของกบโรงพยาบาล ของสมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย


86

ตารางท 8 คามาตรฐานดานแสงสวางทเกยวของกบโรงพยาบาลตามมาตรฐาน CIE


ตารางท 9 มาตรฐานเทยบเคยงความเขมของแสงสวาง ณ ททใหลกจางคนใดคนหนงท�างานตามแนวปฏบต

กฎกระทรวงแรงงานก�าหนดมาตรฐานในการบรหารและจดการดานความปลอดภย อาชวอนามยและ

สภาพแวดลอมในการท�างานเกยวกบความรอน แสงสวาง และเสยง พ.ศ. 2549


88



ระเบยบ/คาชดเชย


90



92



94

80

แนวปฏบตของสถานพยาบาลในการดาเนนการปองกนการตดเชอจากเขมทมตา ของมคม และการสมผสหรอสารคดหลง จากการปฏบตงานบคลากร


81



96

82



83



98

84



85



100

86



87



102

88



89



104

90



91



106

92



93



108

94



95



110

96



97



112

98



กฎหมายในตางประเทศ

ส�าหรบกฎหมายในตางประเทศเกยวกบเรองนนน พบวามการใหความส�าคญอยางยง โดยหนวยงานของ

รฐบาลกลางประเทศสหรฐอเมรกา Occupational Safety and Health Administration (OSHA) ในสงกดกระทรวง

แรงงาน มการออกกฎหมายฉบบแรก ๆ ในชวงพฤษภาคม ป ค.ศ. 1971 ถงพฤษภาคม ป ค.ศ. 1972 ซงทาง OSHA

จะน�าเอามาตรฐานทเปน "national consensus" ทมอยในขณะนนมาใชเปนกฎหมาย (Federal Standards) และ

ไดมการก�าหนดคามาตรฐานการสมผสสงแวดลอมการท�างานหลายมาตรฐานของ OSHA ขน โดยในป ค.ศ. 1991

ไดก�าหนดมาตรฐานเกยวกบเชอกอโรคทมากบการสมผสเลอด (blood - borne pathogens) อนประกอบไปดวย

เชอ HIV ไวรสตบอกเสบชนดบ และไวรสตบอกเสบชนดซขนมา อกทงในป ค.ศ. 2001 OSHA ไดปรบปรงขอก�าหนด

เพมเตมอก เพอความครบถวนสมบรณในการปองกนการตดเชอจากการสมผสเลอด ใน CFR1910.1030 ซงมาตรฐาน

นไดมขอก�าหนดส�าหรบนายจางพงท�าตอลกจางดงตอไปน คอ มการเขยนประกาศแผนการควบคมการสมผสและ

ปรบแผนทกป มการใช standard precautions รวมทงการปรบปรงแกไขทางดานวศวกรรม อนหมายรวมถง

การใชอปกรณทางการแพทย ทมประสทธภาพ มความปลอดภย มการตรวจสอบการปฏบตงานเพอลดความเสยง

อยางสม�าเสมอ เชน การงานทเหมาะสมส�าหรบการก�าจดผาเปอน และท�าความสะอาดพนผวทปนเปอน มการจดหา

อปกรณปองกนสวนบคคลใหพรอม มการจดหาวคซนปองกนไวรสตบอกเสบชนดบใหแกพนกงาน มการจดการกบ

ผทรบสมผสสงปนเปอนอยางถกตองตาม CDC guideline โดยทพนกงานไมตองเสยคาใชจาย มการใหความร

เกยวกบอนตรายจากการสมผสเลอดใหกบพนกงานผานการฝกอบรม ปาย และตดปายเตอน ทส�าคญคอการบนทก

การบาดเจบใน OSHA 300 Log และตองเกบรกษาเวชระเบยนหรอประวตของพนกงานทไดรบบาดเจบไวดวย

หลงจากมการบงคบใชกไดรบการตอบรบทดจากทงฝายนายจางและลกจาง รวมทงมการศกษาวจยเพมเตมอยาง

ตอเนองเพอผลในการลดความเสยงในการเกดโรคจากการปฏบตหนาทไดเปนอยางด

ในทศทางเดยวกนกบประเทศในยโรป ทมการออกกฎหมายเพอปกปองผประกอบอาชพบคลากรทางการ

แพทย เนองจากการบาดเจบและเจบปวยจากการถกของมคมและสมผสเชอของบคลากรทางการแพทยนนเปนหนง

ในภยคกคามทรนแรงมากทสดในสถานทท�างานในยโรป โดยมการบาดเจบมากถงหนงลานครงในแตละป (EU

Commission for Employment, Social Affairs and Inclusion, 2010) น�าไปสการออกเปนขอตกลงของสหภาพ

ยโรปเกยวกบการปองกนการบาดเจบจากของมคม (Council of the EU, 2010) และจะกลายเปนกฎหมายในทก

ประเทศในสหภาพยโรป ในป ค.ศ. 2013 โดยมขอบงคบใหหนวยงานทางดานสาธารณสข มการใชมาตรการเพอ

ปองกนไมใหเกดการบาดเจบจากเขมต�า (Needle stick injuries) ในบคลกร ซงมาตรการทส�าคญประการหนงคอ

การใชอปกรณทางการแพทยวศวกรรมความปลอดภย (safety - engineered medical devices ; SEMDs) เชน

เขม อปกรณการเจาะเลอด และสายสวนทางหลอดเลอดด�า ซงควรมระบบการการปองกนเขมต�า หนวยงานทางดาน

สาธารณสขนจะมหนาททจะใชมาตรการปองกนในทกสถานการณทมความเสยงทส�าคญของการบาดเจบและ

การตดเชอ


114

คณะท�ำงำน/ผจดท�ำ

คณะทปรกษา๑. ดร.นพ.สมเกยรต ศรรตนพฤกษ กรมควบคมโรค๒. นพ.อาจนต ชลพนธ กรมควบคมโรค๓. พญ.จรยา แสงสจจา สถาบนบ�าราศนราดร๔. นพ.สเมธ องควรรณด ส�านกโรคเอดส วณโรคและโรคตดตอทางเพศสมพนธ ๕. ร.ศ.ดร.วนทน พนธประสทธ มหาวทยาลยมหดล

ประธาน๖. ดร.นพ.ปรชา เปรมปร ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

รองประธาน๗. นพ.พบล อสสระพนธ ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม๘. นพ.สเมธ องควรรณด ส�านกโรคเอดส วณโรคและโรคตดตอทางเพศสมพนธ๙. พญ.ชวนนท เลศพรยสวฒน ส�านกโรคเอดส วณโรคและโรคตดตอทางเพศสมพนธ ๑๐. นพ.ธนะรตน อมสวรรณศร ส�านกโรคเอดส วณโรคและโรคตดตอทางเพศสมพนธ ๑๑. นางสาวพรทพย ยกตานนท ส�านกโรคเอดส วณโรคและโรคตดตอทางเพศสมพนธ ๑๒. นพ.วรวฒน มโนสทธ สถาบนบ�าราศนราดร๑๓. พญ.ปฐมา สทธา สถาบนบ�าราศนราดร๑๔. นพ.สรศกด วบลชตกล สถาบนบ�าราศนราดร๑๕. นางวราภรณ เทยนทอง สถาบนบ�าราศนราดร๑๖. นางนตยา พลสวสด สถาบนราชประชาสมาสย๑๗. นางสาวเดอนเพญ บญเปรม สถาบนราชประชาสมาสย๑๘. นางวณา ภกดสรวชย ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม๑๙. นางจไรวรรณ ศรรตน ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม๒๐. พญ.ชลกร ธนธตกร ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม๒๑. นางสาวอารพศ พรหมรตน ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม๒๒. นางสาวลคครนทร ภมปรชญา ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม๒๓. นายปยชน ธรรมชาต ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

เลขานการ/คณะท�างาน๒๔. ร.อ.หญงวชชดา โลจนานนท ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

ผชวยเลขานการ/คณะท�างาน

๒๕. นางสาวชไมพร ชาร ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

Documents

ิบัต ของสถานพยาบาลในการ ...bamras.ddc.moph.go.th/userfiles/1(82).pdf · 2018-03-29 · ของสถานพยาบาล ... ด้วย