36

หนวยท 3 หลกยดเหนยวชวตในยคโลกาภวตน

ชดวชา 000142 คณคาชวต หนวยท 3 หลกยดเหนยวชวตในยคโลกาภวตน ผเขยน อาจารยเทพพร มงธานภาควชาปรชญาและศาสนา

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน อาจารยพรหมมนทร เมธากาญจนศกด

คณะวทยาการจดการ วทยาเขตหนองคาย มหาวทยาลยขอนแกน หวขอ บทนา 3.1 ศาสนากบชวตมนษย ความหมายและประเภทของศาสนา บทบาทของศาสนากบชวตมนษย มนษยกบประสบการณทางศาสนา 3.2 คณคาของชวตในมมมองของศาสนา

3.2.1 คณคาของชวตในมมมองของพทธศานา(เถรวาท) 3.2.2 คณคาของชวตในมมมองของศาสนาครสต 3.2.3 คณคาของชวตในมมมองของศาสนาอสลาม

3.3 คณคาของชวตในยคโลกาภวฒน : กระแสของนวเอจ (New Age) 3.4 อดมคตในชวต สรป

แนวคด - ศาสนามบทบาทตอการครองตนของมนษย มนษยสามารถเขาถงประสบการณทางศาสนาทตนนบถอดวยตวเองได - คณคาของชวต ความดงาม ทพงอนสงสด ความสมบรณและความหลดพนแหงจตวญญาณทแทจรงนนเกดจากการปฏบตตามหลกศาสนา - มนษยในยคโลกาภวฒน เลอกทจะสรางรปแบบทางจตวญญาณเฉพาะตวของแตละคนหรอเฉพาะกลมขนมาโดยการผสมผสานคณคาทางจตวญญาณจากหลากหลายวฒนธรรมประเพณและจากศาสนาตาง ๆ

37

- อดมคตในชวต คอ จดหมายสงสดทบคคล หรอสงคมมงบรรลถง และแบบความคดหรอความเชออนเปนจดมงหมายรวมกนของกลมชน

บทนา

หากเรายอมรบวา มนษยมสงทจาเปนหรอสงตองการอย 3 อยาง ไดแก 1) ความตองการทางรางกาย (Physical Needs) 2) ความตองการทางสงคม (Social Needs) และ 3) ความตองการทางจตวญญาณ (Spiritual Needs) สองอยางแรกวางอยบนพนฐานทางเศรษฐกจและสงคม สวนขอท 3 เราสามารถคนหาไดจากศาสนา เชนนแลว นบวาศาสนาเปนสงจาเปนสาหรบมนษย แมจะมผโตแยงวา เราสมามารถแสวงหาความตองการทางจตวญญาณไดจากศาสตรอน ๆ ทไมใชศาสนา แตสงทศาสตรอน ๆ ทใกลเคยงกบศาสนาใหแกจตวญญาณของเรา คอ ปรชญาชวต หลกความดงาม และทพงทางใจในเบองตน ซงยงไมใชโอสถหรออาหารชนเลศของจตวญญาณ ผคนสวนใหญในโลกตางยอมรบกนวา คณคาทางจตวญญาณขนสงสด ความดขนสงสด ทพงอนสงสด ความสมบรณและความหลดพนแหงจตวญญาณทแทจรงนนเกดจากการปฏบตตามหลกศาสนา

ดงนนศาสนาจงเปนทรวมของอาหารทางจตวญญาณของมนษยทงหมด ตงแตระดบพนฐานจนถงระดบสงสด และมขอยนยนวาไดมมนษยนบไมถวนไดพฒนาตนเองตามหลกศาสนาจนไดบรรลถงความดสงสดตามทศาสนาสอนไว การทมนษยมศาสนาจงทาใหมนษยมความสมบรณโดยรอบดาน และศาสนายงเปนคณปการแกศาสตรอน ๆ เพอใหเกดประโยชนแกมนษยอยางแทจรง ดงท อลเบรต ไอนสไตน กลาววา วทยาศาสตรถาขาดศาสนากเหมอนกบคนขากะเผลก และศาสนาถาขาดวทยาศาสตร กเหมอนคนตาบอด

นอกจากนนศาสนายงมบทบาทในสงคมมนษยอกมาก เชน เปนแหลงกาเนดวฒนธรรมประเพณ วถชวต ความเชอ สงศกดสทธตาง ๆ ของประชาชนในสงคม เปนแรงบนดาลใจใหเกดการสรางสรรคทางศลปวฒนธรรม เชน จตรกรรม หตถกรรม สถาปตยกรรม นาฏกรรม ดนตร ตลอดจนงานทางดานวรรณคดตาง ๆ สถาบนทางศาสนาจงเปนแหลงรวมความรประเภทตาง ๆ ของชมชนและสงคม

3.1 ศาสนากบชวตมนษย ความหมายของศาสนา

คาวาศาสนาหรอ Religion ในภาษาองกฤษ มผสนนษฐานวามาจากคาวา Religis ในภาษาลาตน หมายถง การปฏบตตอ, การเกยวของหรอการผกพนอยางระมดระวงกบสงทเหนอธรรมชาตคอ พระเจา,เทพองคใดองคหนง ความกลวหรอความยาเกรงในพระเจา

38

หากวากนตามรปศพทในภาษาบาล คาวา ศาสนา หรอ สาสน หมายถง คาสงสอน, การฝกหด, การปกครอง(ตน) เชน พทธศาสนา หมายถง คาสงสอนของพระพทธเจา

ในพจนานกรมภาษาองกฤษของ Webster’ s ใหความหมายของศาสนาไววา ศาสนา คอ การรบใชและบชาพระเจาองคเดยวหรอเทพองคใดองคหนง ซงแสดงออกในรปของการกราบไวบชา เชอฟงในขอบญญตขององค อนเปนการแสดงออกซงวถชวตทถอเสมอนเปนหนาทของผศรทธาอยางแทจรง

สวนพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 ใหความหมายของศาสนาไววา ศาสนา คอ ลทธความเชอถอของมนษยอนมหลกแสดงกาเนดและสนสดของโลกเปนตน อนเปนไปในฝายปรมตถประการหนง แสดงหลกธรรมเกยวกบบญบาปอนเปนไปในฝายศลธรรมประการหนง พรอมทงลทธพธทกระทาตามความเหนหรอตามคาสงสอนในความเชอนน ๆ (ราชบณฑตยสถาน , 2525)

นอกจากนยงมผใหความหมายของศาสนาไวโดยมแงมมตาง ๆ กน ดงน ศาสนา คอ ความสามารถหรออานาจทางจตซงไมขนกบความรสกประสาทสมผสหรอเหตผล

สามารถนาบคคลใหเขาถงพระเจาภายใตพระนามตาง ๆ (Max Miller) ศาสนา คอ ความดอนเกดจากการถวายความบรสทธซงไดมาจากพระเจากลบคนไปยงพระเจา

(Saint Augustine) ศาสนา คอ การยอมรบหนาททงปวงจากพระเจาหรอตามเทวโองการ (Immanuel Kant) ศาสนา หมายถง ความเชอในเรองอานาจทมองเหนไมไดดวยตาบางอยาง เชน อานาจของ

ธรรม หรออานาจของพระเจา มหลกศลธรรม มคาสอนวาดวยจดหมายสงสดของชวต และมพธกรรม (สชพ บญญานภาพ)

ศาสนา หมายถง คาสงสอนทพระศาสดาไดคนพบ หรอไดจากเทวโองการ ซงมลกษณะเปนทพงทางใจ ไดถกนามาเผยแพรใหมวลมนษยชาตประพฤตปฏบตตามและมการประกอบพธกรรม เพอประสบสนตสขในระดบศลธรรมจรรยา และสนตสขนรนดร อนเปนจดมงหมายสงสดในชวต (คณ โทขนธ)

จากความหมายขางตนพอสรปไดกวาง ๆ วา เมอใดกตามทเรากลาวถงชวตในดานจตวญญาณ ความศรทธาในสงดงามสงสด จดศนยรวมแหงศรทธา สมพนธภาพระหวางมนษยกบพระเปนเจา จตวญญาณทสมพนธกบธรรมชาตทงมวล การหยงรททาใหปจเจกบคคลเปลยนแปลงอยางลกซงทสด ของดเวนและขอปฏบตตามคาสอน ตลอดจนพธกรรมตาง ๆ ทผกพนวถชวตมนษยเขากบคาสอน นนแสดงวา เรากาลงกลาวถงศาสนา

ประเภทของศาสนา จากทกลาวมาพอจะเหนแลววา ศาสนาแบงออกเปนประเภทใหญ ๆ สองประเภท คอ 1. ศาสนาเทวนยม(Theism)ไดแก ศาสนาทนบถอหรอมความเชอในพระเจาและเทพเจา

39

มหลกการและคาสอนอนมเทพเจาเปนศนยกลาง ไดแก ศาสนาพราหมณ-ฮนด ศาสนาสกข ศาสนายว ศาสนาโซโรอสเตอร ศาสนาครสต และศาสนาชนโต

2. อเทวนยม (Atheism) ไดแก ศาสนาทไมมความเชอวาพระเจาและเทพเจาเปนสงสงสด มคาสอนทปฏเสธการสรางโลกและสรรพสงของพระเจา ไดแก ศาสนาเชน ศาสนาพทธ ศาสนาเตา และศาสนาขงจอ

ขอเปรยบเทยบเบองตนระหวางศาสนาเทวนยมกบอเทวนยม หวขอทเปรยบเทยบ

เทวนยม อเทวนยม

โลกและสรรพสง พระเจาเปนผสรางโลก

และสรรพสง

โลกและสรรพสงเกดขนเอง/มอยแลวเหตปจจยตาง ๆ ไมมผสราง

ความเปนไปของโลกและสรรพสง โดยพระประสงคของผสราง

ตามกฎแหงกรรม

ทมาหลกธรรม พระเจาประทานใหมวลมนษย การตรสร/การศกษาของผร ความเชอ/การปฏบต เชอในพระเจาและปฏบตในสงท

พระเจาสอนโดยไมตองพสจน เปดโอกาสพสจนดวยการปฏบต

กอนแลวจงเชอ

การจดประเภทของศาสนาดงกลาวเปนการจดตามความเชอเกยวกบพระเจาเทานน ศาสนา

ยงจดตามประเภทตาง ๆ ไดอก เชน จดตามชาตพนธของผกอตง จดตามทมผนบถอมากนอย เปนตน ผตองการรายละเอยดพงศกษาจากตาราศาสนาทวไป ศาสนากบชวตมนษย

ศาสนามบทบาทตอชวตมนษยดานตาง ๆ ดงน

1. ศาสนาชวยตอบปญหาขนพนฐาน(ปญหาปรชญา)ของมนษย เชน มนษยคออะไร มนษยมาจากไหน โลกหลงความตายเปนอยางไร ความดคออะไร ความชวและความทกขเกดขนกบมนษยอยางไร เปาหมายสงสดของชวตคออะไร มนษยจะเขาถงเปาหมายสงสดของชวตไดอยางไร ฯลฯ

40

2. ศาสนามสวนในการพฒนาจตและการไดรบคณคาสงสดของปจเจกบคคล เชน การเปนทพงทางจต เปนหลกการในการบรหารจต ทาใหบรรลธรรม เขาถงนพพาน เขาถงสวรรค เขาถงอาณาจกรของพระเจาและเขาถงปรมาตมน

3. ศาสนาชวยปลกฝงคณธรรมจรยธรรมและคานยมทพงประสงค

การปลกฝงจรยธรรมในศาสนามการสอนเรองคณสาหรบผปฏบตตามและโทษสาหรบผลวงละเมดชดเจนและบางศาสนามบทลงโทษแกผลวงละเมพระบญญตเหมอนกบการละเมดกฎหมาย นอกจากนนการปฏบตตามหลกธรรมของศาสนานบเปนคานยมทพงประสงค และไดรบการสงเสรมจากสงคมและรฐ ศาสนาทกศาสนามสวนในการปลกฝงจรยธรรมสากล เชน ทกศาสนาสอนวา การฆามนษย การขโมย การลวงประเวณ เปนสงทผด ความรก ความซอสตย เปนสงทพงปฏบต

4. ศาสนาสรางแนวคดพนฐานในการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม

ศาสนาพทธสอนวา ความจรงคอกระแสแหงการเปลยนแปลง สรรพสงลวนองอาศยกน เปนเหตเปนปจจยของกนและกน การเขาใจความจรงดงกลาวนาไปสการไมยดมน ถอมน ความมเมตตาตอสรรพชวต ศลหาเปนจรยธรรมพนฐานของศาสนาพทธ

ศาสนาครสตสอนวา พระเจาเปนผสรางโลกและสรรพสงรวมทงมนษยทอยในฐานะเปนบตรของพระเจา มนษยจงควรเชอฟงและจะตองปฏบตตามพระบญญตของพระเจา มนษยตองรกพระเจาอยางสนสดจตใจและแสดงออกโดยการรกเพอนมนษยเหมอนรกตนเอง

ศาสนาอสลามสอนวาพระเจาหรอองคอลลอฮมลกษณะเปนอตรภาพคออยเหนอสรรพสงไมมลกษณะเปนมนษยหรอเปนบคคล การปฏบตทางจรยธรรมในรปแหง “กฎหมายแหงพระเจา” เปนการแสดงถงความเปนหนงเดยวของพนธกจแหงมวลมนษยและความผกพนระหวางพระเจากบมนษย

5. ศาสนากบระบบเศรฐกจและการสรางสงคมอดมคต แตละศาสนามการกลาวถงปจจยทเออตอระบบเศรษฐกจทยงประโยชนตอมวลมนษยและพรรณนาถงสงคมในอดมคตตลอดจนวถแหงการบรรลถงสงคมในอดมคตดวย

มนษยกบประสบการณทางศาสนา ในหวขอนเราจะพจารณาอทธพลของศาสนาทมตอมนษยอยางลกซงหรออทธพลท

กอใหเกดการเปลยนแปลงในตวมนษยอนเนองมาจากการปฏบตตามหลกศาสนา ลกษณะของประสบการณทางศาสนา

ลกษณะของประสบการณทางศาสนา สรปได 3 ประการ คอ

41

1) เปนเหตผลในเชงปฏบต (Practical Reason) มความเปนอนหนงอนเดยวระหวางผปฏบตกบสงทปฏบต หรอไมแยกระหวางผทากบสงททา

2) เปนประสบการณทครอบคลมทกมตของชวต มปตและความพงพอใจในประสบการณทไดรบ

3) เปนความรเฉพาะตนทไมอาจรแทนกนได เปนการสมผสโดยตรงระหวางปจเจกบคคลกบความจรงสงสดทางศาสนา

ไมวาประสบการณทางศาสนาของแตละศาสนาจะมลกษณะแตกตางกนอยางไรกตาม แตสงทเหมอนกนหรอความเปนสากลของประสบการณทางศาสนา คอ การทปจเจกบคคลเปลยนแปลงตนเองไดอยางลกซง หรอไดบรรลอะไรบางอยางเหมอนกน(แมสงทบรรลอาจจะตางกน) การเปลยนแปลงและการบรรลน เปนคณสมบตรวมกนของประสบการณทางศาสนา นอกจากประสบการณทางศาสนาแลวอทธพลของศาสนาซงมผลตอมนษยในฐานะเปนปจเจกบคคลโดยตรงคอ ชวยอภบาลอารมณของมนษย (Emotional Aid) จะเหนไดวา เมอมนษยดาเนนชวตอยในสงคมพบกบปญหาและอปสรรคตาง ๆ พบกบความพายแพ ผดหวง ทกขใจ เกดความทอแทและเบอหนาย และความเครยดจากหนาทการงานตาง ๆ เมอเกดสงเหลานขนทพงอยางหนงของมนษย คอ ศาสนาซงเปนแหลงรวมอาหารแหงดวงใจของมนษยชาต

ศาสนาในฐานะสงเชอมโยงมนษยกบสงเหนอธรรมชาต ปจจบนเราอาจแบงความจรงไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ 1) ความจรงทอยในเขตแดน

ของวทยาศาสตร ซงเปนความจรงทพสจนไดดวยเหตผลและประสบการณ 2) ความจรงทอยในเขตแดนของศาสนา เปนเขตแดนแหงศรทธาและความเชอทไมหยงรไดดวยวธการทางวทยาศาสตร

ถงแมวาความจรงสงสด(Ultimate Truth) ทางศาสนาจะไมสามารถพสจนไดดวยวธการทางวทยาศาสตร แตในทางศาสนากไมอาจยอมรบวา มนษยจะเขาถงความจรงทางศาสนาไดดวยการจนตนาการ ทงนเพราะแตละศาสนามวธการเขาถงความจรงในศาสนาของตนอยางชดเจน โดยเฉพาะอยางยงการทจะบรรลสจธรรมสงสดนน(Ultimate Truth) จะตองผานประสบการณทางศาสนา (Religion Experiences) ดงนน ความจรงทางศาสนาเรยกอกอยางหนงไดวา สงเหนอธรรมชาต ประสบการณทางศาสนาจงอยในฐานะสงทเชอมโยงมนษยกบสงทเหนอธรรมชาต

สาหรบการตอบคาถามทวา สงทเหนอธรรมชาตวามอยหรอไม ถาม มอยอยางไร ? แบงไดเปน 4 แบบ ดงน

1. แนวคดแบบวทยาศาสตร (Scientific world-view) เชอวาไมมสงทเหนอธรรมชาต สงทมอยคอธรรมชาต(สสาร)และกฎธรรมชาต(กฎแหง

สสาร)เทานน โดยพนฐานทางอภปรชญาแลวแนวคดนเชอวาจตเปนเพยงการทางานทซบซอนของสมองเทานน ไมมจตทเปนตวตนอยจรง

42

2. แนวคดแบบมอยรวมกน (Uniform world-view) เชอวามทงสงทเปนธรรมชาตและสงทเหนอธรรมชาต และทงสองสงคอดานทแตกตาง

ของสงเดยวกน ไมอาจจาแนกรางกายกบจตใจออกจากกนไดชดเจน ชวตและความตายกเปนดานหนงของสงเดยวกน สงทเปนธรรมชาตทกอยางมสงทเหนอธรรมชาตแฝงอยทงสน ในแงนโลกจงมนรกและสวรรคแฝงอยดวย

3. แนวคดแบบมอยแยกกน (Externalized world-view) เชอวาธรรมชาตและสงทเหนอธรรมชาตในศาสนานนเปนสงทแยกจากกน และแบงเปน

3 ระดบคอ 1. สวรรค, อาณาจกรของพระเจา, นพพาน, ปรมาตมน ถอวาเปนสง

เหนอธรรมชาต 2. โลกมนษย ถอวาเปนสงธรรมชาต 3. นรก ถอวาเปนเหนอธรรมชาต

4. แนวคดแบบมองดานใน (Internalized world-view) เชอวาสงทเหนอธรรมชาตอยในความรสกดานในของมนษย กลาวคอ เราไมอาจพบหรอ

ยนยนสงทเหนอธรรมวามอยในธรรมชาต หรอมอยแยกจากธรรมชาตได แตเราสามารรถคนพบสงทเหนอธรรมชาตไดภายในจตใจของเราเอง ภายในจตใจของเราเปนอาณาจกรทยงใหญเหนอธรรมชาต ยงคนยงพบสงมหศจรรย การสมผสกบสงเหนอธรรมชาตภายในตนนสามารถเปลยนแปลงตวเราเองไดอยางลกซง โดยนยน สวรรค, อาณาจกรของพระเจา, นพพาน, ปรมาตมน เปนสงทอยในจตใจของมนษย

แนวคดเกยวกบสงเหนอธรรมชาตตงแตขอ 2 -4 เปนการยนยนถงการมอยของสงเหนอธรรมชาต แตการทจะบอกวาศาสนาไหนบอกเราวาสงทเหนอธรรมชาตมอยแบบไหนนนแลวแตการตความ ซงจะไมกลาวถงในทน ในศาสนาฝายเทวนยม ประสบการณทางศาสนาทเชอมเราเขากบสงเหนอธรรมชาต หมายถง การทตวเราเขาไปเปนเอกภาพกบกระผเปนเจา หรอเขาไปเปนอนหนงอนเดยวกนกบพระผสรางอยางเปนนรนดร เชน ในศาสนาพราหมณ-ฮนด หมายถง การไดเปนอนหนงอนเดยวกบพระพรหม ในศาสนาครสต หมายถง การทผถกสรางหรอมนษย (Created) กบพระผสราง หรอพระเจา (Creator) เขาไปเปนสวนหนงของกนและกนอยางนรนดร ในฝายอเทวนยม ประสบการณทางศาสนาทเชอมเราเขากบสงเหนอธรรมชาต หมายถง การทเราบรรลสจธรรมขนสงสดดวยตวเราเองและดวยความพากเพยรของเราเอง เชน ในพทธศาสนา หมายถง การดบกเลสและทกขทงปวงไดอยางสนเชง ไมมอปาทาน(ความยดมนวามตวตนทยงยนถาวร) หรอทเรยกวาบรรลนพพาน ในศาสนาเตา หมายถง การเขาถงเตาอนเปนธรรมชาตเดมแท

43

ทกลาวมาเปนประสบการณทางศาสนาในระดบสงสด เพอเปนการยนยนถงการมอยจรงของประสบการณทางศาสนา ทงนยงมประสบการณทางศาสนามนระดบตาง ๆ ทมนษยทวไปสามารถสมผสไดตามทศาสนานน ๆ ระบไว 3.2 คณคาของชวตในมมมองของศาสนา

3.2.1 คณคาของชวตในมมมองของพทธศาสนา(เถรวาท) ความหมายของชวตมหลากหลายขนอยกบประสบการณและความเขาใจของผให

ความหมาย ในทางพทธศาสนา คาวา ชวต วากนตามรปศพทหมายถง การดารงอย ความเปนอย ความเปนไปขององคประกอบตาง ๆ ทรวมกนขนมาเปนชวต พทธธรรมไดวเคราะหชวตมนษยตามความเปนจรงของธรรมชาตวา ชวตมนษยมองคประกอบหลกอย 2 อยาง คอ รป กบ นาม

รป ไดแก สวนทเปนกายภาพทงหมด รวมทงระบบทซบซอนของสมอง นาม ไดแก จตหรอสงทรบรอารมณ (วญญาณ) และลกษณะทเปนองคประกอบของจต 4

อยาง คอ ความรสก (เวทนา) ความจาหรอการบนทกสงทรบร (สญญา) และการปรงแตงสงทรบรใหหลากหลาย (สงขาร) องคประกอบของชวตดงกลาวเรยกตามลาดบทปรากฏในคมภรทางพทธศาสนา คอ รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ รวมเรยกวาขนธ 5 บางทเรยกกลบกนวา นามรป

อนวาชวตมนษยนน พระพทธศาสนาใหคานยามหรอความหมายวา มนษยเปนสตวผมจตใจสง ซงเปนความหมายทถอดความจากรปศพท และใหความหมายในเชงปฏบตวา มนษยหมายถงสตวทสามารถฝกฝนตนเองไดและฝกไดอยางยอดเยยมและสงสด ดงทพระพทธเจาทรงไดพระนามวาทรงเปนสารถฝกบรษทฝกไดอยางไมมใครยงกวา

ชวตเปนอนตตา พระพทธองคประกาศหลกอนตตาซงถอเปนหลกการพนฐานทเปนเอกลกษณของ

พระพทธศาสนาคอหลกการทวา “สรรพสงเปนอนตตา” หลกการนครอบคลมทกสงไมยกเวนสงใด ในแงของชวตนาไปสการปฏเสธอตตาหรอตวตนทถาวรไมเปลยนแปลงของมนษย และถอวาตวตนดงกลาวไมมอยจรง การเหนวาตวตนมอยจรงเปนเพยงการยดมนถอมนของจตเราเทานน ในแงของจรยธรรม พทธศาสนาสอนวา เมอสจธรรมยนยนถงความไมมตวตนของสรรพสงกสามารถระบขอสรปทางจรยธรรมวา สรรพสงไมใชของเรา และเราไมควรไปยดมนในสงนน ๆ เรมจากตวเราไมวาจะเปนจตหรอกาย หรอทเรยกวาขนธ 5 กวางจากตวตน เพราะกายหรอรปกเกดจากการประชมกนของธาต 4 สวนจตหรอนาม กเกดจากอายตนะภายในและอายตนะภายนอก กระทบกนแลวเกดความรสกรบรขนมา ฉะนน จงไมมสงใดทเปนตวตนทยงยน หลกธรรมทกขอของพทธศาสนาตองไมขดกบขอสรปดงกลาว หลกการปฏบตตองมแนวโนมทจะ

44

นาผปฏบตไปสการไมยดมนถอมน หากหลกจรยธรรมททาใหผปฏบต เกดความยดถอ หรอทาใหปลอยวางอยางหนงเพอเขาไปยดอกหนงยอมไมสอดคลองกบหลกการของพทธศาสนา การดาเนนชวตตามหลกพทธศาสนา ทสอนเรองไมใชเราและไมใหยดวาของเราเปนหลก ไมไดหมายความวาจะสอนเราใหปลอยปละละเลยและไมรบผดชอบตอหนาททควรทาเพราะถอวาเปนหนาทขนมลฐานของมนษยเลยทเดยว ในอนทจะตองพยายามฝกฝนใหบรรลถงความมสงสดของชวต และผทไดบรรลถงความดสงสดดงกลาวนนกไดชอวากระทาหนาททควรทาทงปวงของตนเรยบรอยแลว (กตกรณยา) ทาไมชวตมนษยจงมคณคา ประเดนทควรพจารณาตอมาคอเมอชวตเปนอนตตาตามทกลาวขางตน แลวชวตมคณคาอยางไร ตามหลกพระพทธศาสนาเราสามารถพจารณาไดวาคณคาของความเปนมนษยขนอยกบหลกการ 3 ขอ คอ 1) การมคณคาในตวเอง(Intrinsic value) การทชวตมนษยมคณคาในตวเองไมใชเปน เพราะวาชวตมนษยเปนสงไดมายากแสนยากเทานน (กจโฉ มนสสปฏลาโภ) (ข.ธ. 25/24) เพราะไมใชทกสงทหาไดยากจะเปนสงทมคณคาในตวเอง แตชวตมนษยโดยตวเองแลว เปนสงทมาพรอมกบสทธทางจรยธรรม (Moral Rights) พทธศาสนายอมรบสทธ ดงกลาววาเปนสงทละเมดไมได เพอใหเปนแนวปฏบตทแสดงความเคารพตอสทธทาง จรยธรรมดงกลาวจงมหลกเบญจศลทถอเปนหลกจรยธรรมขนพนฐาน คอ ตองไมละเมด สทธในชวตรางกายและทรพยสนทผอนครอบครอง รวมทงคนทเขารกหรอสาม-ภรรยา (ในเบญจศลขอ 1-3) เคารพในสทธทจะไดรบความจรงของผอนโดยละเวนจากการพดปด ตลอดจนการไมพดคาหยาบ พดยยง พดเพอเจอไรสาระ อนเปนการทาลายประโยชนของ ผอน (ในเบญจศลขอ 4) เคารพชวตของตนเองโดยการไมดมสราเสพของมนเมาททาลาย สตสมปชญญะกอโทษใหตนเอง ยงทาใหมโอกาสกอโทษตอคนอน ๆ ดวย (ในเบญจศล ขอ 5) หลกจรยธรรมขางตนเปนตวสนบสนนความมคณคาในตวเองของมนษยทเราไม อาจละเมดโดยใชเปนเครองมอเพอบรรลเปาหมายตาง ๆ ทงนเพราะไมวาเราจะรหรอไมก ตาม คณคาดงกลาวกยงคงอยในตวเอง

2) การเปนแหลงบมเพาะคณธรรมหรอเปนสงสรางคณธรรมใหปรากฏชดเจนขนในโลก ( Virtue Making) ถงแมเราจะยอมรบวาสตวอนทไมใชมนษยจะสามารถแสดงใหเหนวาม คณธรรมบางขอแตกมขอจากดมากทงในดานความหลากหลายของคณธรรมและความ ชดเจนในการแสดงออกซงสมพนธกบสญชาตญาณของสตว

45

เหลานน แตมนษยมศกยภาพ ทจะแสดงออกถงคณธรรมโดยขามพนจากสญชาตญาณมาสมโนธรรมสานกอยางแจมแจง พรอมกบปญญาการหยงรและสามารถสรางคณธรรมขนมาในชวตอยางหลากหลายและไม มขอจากด ชวตทมคณคาในแงหนงนนเปนเพราะวาชวตเปนบอเกดหรอสรางคณธรรม ขนมาในตวชวตเอง

3) การมศกยภาพทจะฝกฝนตนเองไดอยางยอดเยยมและสงสด (การมศกยภาพทจะ บรรลนพพานอนเปนเปาหมายสงสดและเปนสงทกอใหเกดคณคาสงสดในพทธศาสนาเถร วาท ศกยภาพทวาอาจจดอยในสงทนกายเซนเรยกวา พทธภาวะ หรอเมลดพนธแหง ความรแจง (The Seed of Enlightenment) เพยงแตพทธปรชญาเถรวาทไมไดมองภาวะ ดงกลาวเปนสงทมอยอยางลอย ๆ เปนอสระหรอเปนตวตน แตเปนศกยภาพทขนอยกบ เหตปจจย) แมจะเปนททราบกนทวไปวา จดหมายสงสดของชวตในพทธศาสนาคอนพพาน อนเปนคณคาระดบโลกตตระ แตวาพทธศาสนากยอมรบคณคาของชวตทยงอยในโลกยวสยดวย ดงนน คณคาของชวตจงแบงไดเปน 2 ระดบ คอ 1) ระดบโลกยะและ 2) ระดบโลกตตระ

คณคาระดบโลกยะ หมายถงชวตทเขาถงจดมงหมายในขนแรก ทยงเกยวของกบทรพยสมบตทางโลก หรอคณคาสาหรบชวตของผครองเรอนทสามารถบรรลประโยชนในปจจบนสามารถพงตนเองไดทงในดานเศรษฐกจและสงคม(ทฏฐธมมกตถประโยชน) โดยคณคาดงกลาวแบงเปนระดบมากนอยตามคณคาทสงขนเรอย ๆ ดงปรากฏในอนทรยชาดกวา สาหรบผครองเรอน ความขยน นบเปนดระดบหนง แบงปนใหผอนแลวจงใชสอยทรพยสมบต นบเปนดระดบทสอง ไมหลงระเรงใจในเมอไดผลประโยชน นบเปนดระดบทสาม ไมมความเสยใจในเมอเสอมจากผลประโยชน นบเปนดระดบทส การแสวงหาทรพยในพทธศาสนา ตองประกอบดวย สตปญญา ความพากเพยรบากบน และเปนสมมาอาชพ จงจะมความสขทเกดจากการมทรพย การใชทรพยตองเปนไปเพอความดงามพฒนาสตปญญา แบงปนผอน และเสยสละเพอสงคมรวมทงสงเสรมจรรโลงพระศาสนาดวย

การทจะมทรพย รกษาทรพยทมอยและใชจายทรพยใหเกดประโยชน จะตองมคณธรรม 4 ประการ คอ

46

1) อฏฐานสมปทา ไดแก มความขยนหมนเพยรในการปฏบตหนาทการงาน ประกอบอาชพสจรต หาอบายวธดาเนนการ และฝกฝนจนมความชานาญในอาชพของตน อนเปนขนตอนแรกของการหาทรพยสมบต 2) อารกขสมปทา ไดแก การรจกรกษาคมครองทรพยสมบตทตนหามาไดโดยชอบธรรม ไมใหเสอมเสยไป

3) กลยาณมตตตา ไดแก การรจกเลอกคบคนดเปนมตร 4) สมชวตา ไดแก การรจกใชชวตอยางเหมาะสม ไมใชจายฟมเฟอย นอกจากนนเมอหาทรพยไดแลว พทธศาสนายงสอนวธในการจดสรรทรพยใหเกดประโยชนแกตนและผอนไวดวย คอ หลกการแบงทรพยเปน 4 สวน ไดแก 1 สวน สาหรบเลยงตนและคนในครอบครวและทาประโยชนใหกบสงคม 2 สวนใชลงทนประกอบการงาน และอก 1 สวนใหเกบไวใชในคราวจาเปน อนงสาหรบคณคาในระดบโลกยะนนเกดจากการแสวงหาความสข 4 ประการ ดงทพระพทธเจาตรสสอนไวในอนนนาถสตรวา

ดกอนคหบด คฤหสถ ผบรโภคกาม พงแสวงหาความสข 4 ประการ คอ 1) สขเกดจากการมทรพย

2) สขเกดจากการใชจายทรพย 3) สขเกดจากการไมมหน

4) สขเกดจากการทางานทสจรตไมมโทษ คณคาในระดบโลกยะนน จะตองมหลกจรยธรรมพนฐานทมงอานวยประโยชนแกตนและผอน ละเวนการกระทาใดๆ ทเปนไปเพอทาลายชวตของผอนและทาลายประโยชนของผอนเปนตวกากบเสมอ หลกดงกลาวไดแก ศล 5 เรยกอกอยางหนงวา มนษยธรรม คอ ธรรมของมนษยผทไดชอวามจตใจสงหรอธรรมททาใหเปนมนษย ความเปนมนษยตามหลกศล 5 ประการนน ตองไมละเมดผอนไมวาในดานชวตรางกายและทรพยสนทเขาครอบครอง คนทเขารกและหวงแหน(ศลขอ 1-3) นอกจากการไมละเมดผอนในดานตาง ๆแลว ยงใหละเวนสงทกออปนสยไมดใหแกตนเอง หรอสงททาตนเองใหตกตา ไดแก การพดปด พดคาหยาบ พดยยง พดเพอเจอไรสาระ(ศลขอ 4) และการดมสราเสพของมนเมาททาลายสตสมปชญญะของผดม นอกจากจะกอโทษใหตนเองหลายประการแลว ยงทาใหมโอกาสผดหลกจรยธรรมเบองตนขออนๆ ไดงายดวย (ศลขอ 5) นอกจากน ศล 5 ประการขางตน ยงสามารถนาไปประยกตตความเพอใหเหนปญหาของสงคมไดอยางกวางขวาง เชน ขอท 1 มเจตนารมณไมใหฆารวมถงการทารายกนรปแบบตางๆ ทงโดยตรง

47

และโดยออม นอกจากนยงครอบคลมความรนแรงทมอยในโครงสรางทางสงคม ทสงผลใหมการเอารดเอาเปรยบกนอนเปนสาเหตหนงของความรนแรงในสงคม การทจะสรางความสขใหเกดขนในหมมนษยใหสมบรณนนในระดบโลกยะนน นอกจากหลกการดงกลาวมาแลว ยงตองอาศยการอยรวมกนโดยมจตใจเอออาทรตอกน รจกแบงปนสงอานวยความสข (ในทางวตถ) แกเพอนมนษย เปนตน เพราะหากขาดสงเหลานแลวมนษยกจะไมมความสขอนเปนสงทหวงไดจากการอยรวมกน ดงนนพทธศาสนาจงวางหลกแหงการสงเคราะหเกอกลกนไวเบองตน นบเปนองคประกอบของจรยธรรมพนฐานในสงคมมนษยดวย หลกการดงกลาวเรยกวา สงคหวตถ 4 คอ 1) ทาน คอ การเสยสละแบงปน 2) ปยวาจา การกลาวคาสภาพออนหวานสมานสามคค 3) อตถจรยา คอ การบาเพญตนใหเปนประโยชน 4) สมานตตตา คอ การวางตนเสมอตนเสมอปลายอยางเหมาะสมแกฐานะของตน นอกจากนนยงมหลกจรยธรรมสาหรบครองเรอน ซงเรยกวา ฆราวาสธรรม 4 ไดแก

1) สจจะ คอ ความจรงใจ ความซอตรง ซอสตย 2) ทมะ คอ การฝกฝน การขมใจ ฝกนสยปรบตว และรจกควบคมจตใจตนเอง 3) ขนต คอ ความอดทน ความขยนหมนเพยร มงมนไมทอถอย 4) จาคะ คอ ความสละความสขและผลประโยชนสวนตวชวยเหลอเออเฟอเกอกลผอน

ทกลาวมาแสดงใหเหนวา คณคาในระดบโลกยะอนเปนเบองตนของชวตเกดจากมโนสานกของมนษยทตองการใหตนเองมชวตอยอยางมความสข แลวเชอมโยงตนกบผอนสงอน โดยอาศยปญญาและการทจะงดเวนขอหามและปฏบตตามคณธรรมตางๆ ทพระพทธศาสนากาหนดไวนน จะตองมหรโอตตปปะในจตใจ(ความละอายตอความชวและความเกรงกลวตอบาปกรรม)เปนพนฐาน อนงสาหรบผครองเรอนชาวพทธนอกจากจะแสวงหาทรพยสนภายนอกแลวยงตองแสวงหาและสรางทรพยภายในหรออรยทรพย 7 ประการ ไดแก 1) ศรทธา คอ ความเชอทมเหตผล มนใจในหลกทถอและความดททา 2) ศล คอ การรกษากายวาจาใหเรยบรอย ประพฤตถกตองดงาม 3) หร คอ ความละอายใจตอการทาความชว 4) โอตตปปะ คอ ความเกรงกลวตอความชว 5) พาหสจจะ คอ ความเปนผไดศกษาเลาเรยนมาก

48

6) จาคะ คอ ความเสยสละ 7) ปญญา ความเขาใจถองแทในเหตผล ด ชว ถกผด คณโทษ ประโยชน มใชประโยชน รคด รพจารณา และรทจดทา (พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต) , 2532 : 249-250) อรยทรพยทง 7 ประการนจะเปนคณธรรมพนฐานทสาคญในการนาชวตกาวไปสคณคาในระดบโลกตตระสบไป คณคาระดบโลกตตระ หมายถง คณคาของผทไดบรรลความเปนพระอรยบคคลตงแตพระโสดาบนขนไปจนถงพระอรหนตหรอบรรลพระนพพานอนเปนคณคาสงสดในชวต คณคาดงกลาวเปนคณคาทางจตใจลวน ๆ ไมเกยวกบทรพยสมบตทางโลก ลาดบขนและสถานภาพของผทเขาถงคณคาระดบโลกตตระนนแบงออกเปน 4 ระดบ ตามระดบของพระอรยบคคล ซงอาจเทยบใหเหนตามระดบของการหยงลงสกระแสนพพานและปรมาณของกเลสทละไดดงน 1) ระดบพระโสดาบน คอผทหยงลงสกระแสแหงนพพานแลวประมาณ 25% หรอละกเลสได

แลวประมาณ 25% ผทยงเปนคฤหสถ กสามารถเขาถงระดบนได ผทบรรลขนนแลวจะไมมทางหวนกลบคนมาหากเลสอกมแตจะมงหนาละกเลสตอไปจนถงอรหนตภม และจะมาเกดอกไดไมเกน 7 ชาตเทานน คอ จะบรรลพระอรหนตภายใน 7 ชาต

2) ระดบพระสกทาคาม คอผทหยงลงสกระแสแหงนพพานแลวประมาณ 35% หรอละกเลสไดแลวประมาณ 35% อาจจะยงเปนคฤหสถอยกบรรลธรรมขนนได แตเมอสนชพแลวจะมาเกดอกเพยงชาตเดยวเทานนกไดบรรลพระอรหนต

3) ระดบพระอนาคาม คอผทหยงลงสกระแสแหงนพพานแลวประมาณ 50% หรอละกเลสไดแลวประมาณ 50% โดยสวนใหญจะเปนนกบวช ถายงไมบวชกจะรกษาศล 8 ไดอยางบรบรณเพราะหมดความยนดในกามคณแลว เมอสนชพแลวกจะไปเกดในพรหมโลกชนสทธาวาสและจะปรนพพานทนน จงเรยกวาพระอนาคาม แปลวา ผไมกลบมาเกดอก

4) ระดบพระอรหนต คอผทบรรลนพพานแลวอยางสมบรณหรอละกเลสได 100% จะบาเพญตนเปนนกบวชอยางเดยว เมอทานปรนพพานแลวจะไมเกดในภพภมใด ๆ อกเลย เพราะหมดกเลสทาลายอวชชาอนเปนทตงแหงความยดมนถอมนไดอยางสนเชง

คณลกษณะของนพพานตามความหมายวา "ดบ" หมายถง 1) ดบอวชชา หมายถง การเกดญาณทศนะอนสงสด หยงรสจธรรม 2) ดบกเลส หมายถง กาจดความชวราย และของเสยตาง ๆ ภายในจตใจ หมดเหตทจะเกดปญหาความเดอดรอนวนวายตางๆ แกชวตและสงขาร 3) ดบทกข

49

หมายถง ความหมดทกข บรรลสขอนสงสด ความดบระดบทสามน คอ ความสข หรอความดบทกขสนทกข

แนวทางการปฏบตเพอทานพพานใหแจงเรยกวามรรคมองคแปด หรอหลกอรยมรรค 8 ประการ ดงน

1. สมมาทฐ (ความเหนชอบ) หมายถง ทศนคต ความเขาใจ ความร ทเกดจากปญญาตอสงทงหลายตามความเปนจรง มความรแจงในอรยสจ ๔ คอ 1) รจกทกข 2) รจกเหตแหงทกข 3) รจกเรองการดบสนไปแหงทกข 4) รจกทางทปฏบตแหงการดบสนไปแหงทกข

2. สมมาสงกปปะ (ความดารชอบ) หมายถง การนกคดทถกตองตามทานองคลองธรรม ม 3 ประการ คอ

1) ดารออกจากกาม (เนกขมมสงกปป) หมายถง ความโลภ ความโกรธ และความรกใครในวตถกามททาใหขดของหมองใจ

2) ดารในอนทจะไมพยาบาท (อพยาบาทสงกปป) หมายถง ไมคดปองราย เคยดแคนผอน แตกลบมความคดทเมตตา หมายถง ความปรารถนาด ตองการใหเขามความสข

3) ดารในการทจะไมเบยดเบยน (อวหงสาสงกปป) หมายถง ไมคดทารายผอน แตกลบคดชวยเหลอเขาใหพนจากความทกข (พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต),2542 : 751)

3. สมมาวาจา (มวาจาชอบ) หมายถง การพด การเจรจา ดวยถอยคาทถกตอง ออนหวาน มความไพเราะ ม 4 ประการ คอ

1) เวนจากการพดเทจ คอ ไมพดโกหก ไมหลอกลวงหรอกลาวใหคลาดเคลอนไปจากความเปนจรง แตควรพดสงทเปนจรงไมวาจะอยในสถานการณใด ๆ

2) เวนจากการพดสอเสยด คอ ไมพดยยง หรอเสยดแทงผอนใหเจบชานาใจ แตควรพดถอยคาทสมานสามคค

50

3) เวนจากการพดคาหยาบ คอ ไมพดจาดวยถอยคาทรนแรงลามก เชน คาดา คาประชดหรอกระแทกแดกดน แตควรพดดวยถอยคาทไพเราะออนหวาน นาเชอถอ นาฟง มเหตผล

4) เวนจากการพดเพอเจอ คอ ไมพดไรสาระ พดเลน พดในสงทเปนไปไมได แตควรพดดวยถอยคาทสมเหตสมผล มประโยชนทางจตใจ และทางการประพฤตปฏบต

4. สมมากมมนตะ (การทาการงานชอบ) หมายถง การกระทาทถกตองม 3 ประการ คอ

1) เวนจากปาณาตบาต คอ การเวนจากการฆาสตวตดชวตหรอเบยดเบยนโดยเจตนาตอสงมชวตทกชนด

2) เวนจากอทนนาทาน คอ การเวนจากการถอเอาทรพยของผอนมาเปนของตน โดยอาการขโมย หรอการใชอานาจของตนโดยมชอบ

3) เวนจากกาเมสมจฉาจาร คอ การเวนจากการประพฤตในกามกบบคคลทมเจาของหวงแหน เชน บตรหญงชาย ภรรยาและสามผอน

5. สมมาอาชวะ (การเลยงชพชอบ) หมายถง การเลยงชพในทางทถกตองโดยชอบธรรม อาชพทสจรต งดเวนจากอาชพทผดกฎหมายและศลธรรม (มจฉาอาชวะ) 5 อยาง ดงน 1) คาขายอาวธเครองประหารทาลายกน เชน ปน ระเบด เปนตน 2) คาขายมนษยในรปแบบตาง ๆ 3) คาขายสตวสาหรบฆาเพอเปนอาหาร 4) คาขายนาเมา หรอสงเสพยตดทกชนด 5) คาขายยาพษ

6. สมมาวายามะ (ความพยายามชอบ) หมายถง ความเพยรพยายามทถกตองในสงทด ม 4 อยาง คอ 1) เพยรระวงไมใหเกดบาปและอกศลขนในสนดานหรอนสยของตน 2) เพยรละบาปทเกดขนในสนดานของตนใหหมดสนไป 3) เพยรสรางบญกศลใหเกดขนแกตนเอง 4) เพยรรกษาบญกศลทเกดขนแลวใหมอยมนคง อยาใหสญสนไป (ท.ม.10/299/348)

51

7. สมมาสต (ความระลกชอบ) หมายถง ความระลกหรอการตงสตในทางทถกตอง คอมสตรอบคอบระลกได กอนทจะทา กอนพด กอนคด และระลกถงความดงาม สงทเปนบญกศล สงททาใหจตใจผองใส และปฏบตใหเกดศล สมาธ ปญญา ในพระไตรปฎกอธบายถงสมมาสต ดงน สมมาสต เปนไฉน สต คอ การคอยระลกถงอยเนอง ๆ การหวนระลก (กด) สต คอ ภาวะทระลกได ภาวะททรงจาไว ภาวะทไมเลอนหาย ภาวะทไมเลอนลอย (กด) สต คอ สตทเปนอนทรย สตทเปนพละ สมมาสต สตสมโพชฌงค ทเปนองคมรรค นบเนองในองคมรรค นเรยกวา สมมาสต (อภ.ว. ๓๕/๑๘๒/๑๔๐)

8. สมมาสมาธ (จตตงมนชอบ) หมายถง ความตงใจ ความตงมนในอารมณใหเปนหนง ไมหวนไหว ไมฟงซาน ทาจตใจใหสะอาดบรสทธใหเปนไปเพอความดบทกข ในพระไตรปฎกอธบาย ดงน "สมมาสมาธ เปนไฉน ความตงอยแหงจต ความตงแนวแหงจต ความมนลงไปแหงจต ความไมสายไป ความไมฟงซานแหงจต ภาวะทไมซดสาย ความสงบ (สมถะ) สมาธอนทรย สมาธพละ สมมาสมาธ สมาธสมโพชฌงค ทเปนองคแหงมรรค นบเนองในมรรค อนใด นเรยกวา สมมาสมาธ" (อภ.ว.๒๕/๑๘๓/๑๔๐)

มรรคมองคแปดขางตนสามารถสรปไดเปน 3 ขอ คอ 1) ศล ไดแก สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ 2) สมาธ ไดแก สมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธ 3 ) ปญญา ไดแก สมมาทฐ สมมาสงกปปะ

แนวทางการปฏบตดงกลาวรวมเรยกวา ศล สมาธ ปญญา หรอทเรยกวา ไตรสกขา หรอสกขา 3 นนเอง

สาหรบวธการปฏบตตามหลกไตรสกขานน พระพทธองคทรงแสดงไวอยางแจมแจงแลวในมหาสตปฏฐานสตร ซงมหวใจของการปฏบตอยทการฝกสมมาสตอนเปนฐานสาคญของกระบวนการรบรอยางบรสทธเพอสรางสรรคสมรรถภาพของจตทพรอมจะไดรบการฝกฝนขดเกลาและเปลยนแปลงอยางลกซง ในพระสตรนทรงแสดงวธปฏบตในการปลดเปลองจตใหหลดพนจากความทกขอยางเปนลาดบเปนขนตอนละเอยดและสมบรณ เหมาะสมกบอปนสยและความสามารถของแตละคนทตางกน สตปฏฐานถอ เปนวธการปฏบตทใชไดผลเชนเดยวกนทกยคสมย เปนหนทางปฏบตทพระพทธเจาเรยกวา เอกายโน มคโค คอทางสายเอก หรอทางสายเดยวทสามารถทาใหบรรลเปาหมายสงสด คอความหลดพนของจตจากอกสลมลอยางเดดขาดโดยสนเชง ทานผหลดพนแลวไมวาจะเปนพระพทธเจา พระปจเจกพทธเจา พระอรหนตสาวก และพระอรยบคคลระดบตาง ๆ ลวนเดนผานทางสายนมาแลวทงสน

52

ชวตทมคณคาในพทธศาสนานน คอ ชวตทดาเนนไปอยางมสตไมประมาท มคณธรรมจรยธรรม เพอบรรลคณคาทงระดบโลกยะและโลกตระ ปฏบตตามหลกสตปฏฐานอนเปนหนทางแหงนพพานซงถอเปนจดหมายสงสดในชวต

3.2.2 คณคาของชวตในมมมองของศาสนาครสต เปนศาสนาทสบทอดประวตศาสตรและประเพณมาจากศาสนายว/ยดาย ยอมรบคมภร

ของยว/ยดายทวาพระเมสสอาหหรอพระผมาโปรดและรวบรวมคมภรขนมาเปนพนธสญญาใหมระหวาง ค.ศ. 51-100 โดยถอวาพระเยซคอพระเมสสอาหทชาวยวรอคอย เปนการปดประเดนเรองการรอคอยของชาวยวลง และเชอวาพระเยซเปนประกาศกหรอผประกาศขาวดและเปนพระบตรของพระเจา เมอพระเยซสนชพแลวสาวกไดพากนออกประกาศคาสอนและพระจรยวตรของเยซ ทาใหศาสนาครสตพฒนามาเปนลาดบ

ความเชอของศาสนาครสต - เชอในเรองตรเอกภาพ (The Holy Trinity) หมายถงพระเจาทรงเปนหนงเดยวในสามบคคล

(One God : Tree Person) คอทรงเปนพระบดา (The Father) พระบตร (The Son) และพระจต (Holy Spirit) แตละบคคลเปนพระเจาสมบรณในตนเอง แตเนองมาจากกน กลาวคอ พระบดาทาใหบงเกดพระบตร พระจตเนองมาจากพระบดาและพระบตร ทง 3 บคคลรวมเปนหนง

- เชอวาพระเยซทรงม 2 สภาวะ คอ สภาวะพระเจา และสภาวะมนษย - เชอวาพะนางมาเรยเปนพระมารดาของพระเจา เรยกวาแมพระ และถอวากอนทพระเยซจะ

เสดจสสวรรคทรงสถาปนาพระนางใหเปนแมพระของครสตศาสนกทกคน พระนางถกยกขนสวรรคและทรงเปนคนกลางระหวางพระเจากบครสตศาสนกชน

- เชอวาพระเยซครสตทรงยอมถกตรงทไมกางเขนจนสนพระชนมเพอชาระบาปของมนษย และเพอปราบซาตานใหพนาศ ทรงไดรบชยจากความตายโดยการฟนขนจากความตาย(Resurrection) ในวนท 3 หลงจากสนพระชนม

- เชอวาพระเยซไดทรงสญญาจะประทานพระจตกอนเสดจสสวรรคและเมอไดรบพระจตแลว บรรดาสาวกกจะเขาใจภารกจของพระครสตและประชากรแหงพนธสญญาใหม คอพระศาสนจกรของพระครสต

- เชอวาโยเซพเปนนกบญ และยกยองนบถอสหพนธนกบญ (Communion of Saints) นกบญคอครสตศาสนกผทไดอทศตนแกศาสนจกร และพระเจาโปรดใหวญญาณขนสวรรค

53

หลกการสาคญของศาสนาครสต - พระเยซเปนพระบตรของพระเจา ทพระเจาทรงสงใหมาเกดในโลกมนษยเพอไถบาปใหมนษย - และเปนผทพระเจาเลอกมาเพอสรางสนต - พระเจาเปนพระบดาทด เปนผประกาศขาวด รกมนษยอยางเสมอภาคและพรอมทอภยแก

บตรทกลบใจ - ผทเชอในพระเยซจะไดรบความรอดและชวตนรนดรในวนสนโลก/วนพพากษา - มใหกงวลเกยวกบความสขทางโลก ไมทาชวตอบแทน ใหทาดตอบแทนความชวและใหรก

ศตร

จดหมายสงสดในชวตของศาสนาครสต

จดมงหมายของการดาเนนชวตในคาสอนของศาสนาครสต คอ การดาเนนชวตทมความรกความเมตตาปรารถนาใหผอนมความสข โดยมจดมงหมายสงสดอยทการกลบคนสความสมพนธ กบพระเจา และมชวตนรนดรในอาณาจกรของพระเจา แตการทจะไปสจดหมายนน มนษยจะตองมศรทธาและปฏบตตามหลกคาสอนทพระเจาทรงประกาศผานพระเยซใหมนษยสรางความด ละเวนบาปหรอความชว มนษยกจะรอดพนจากบาปและกลบไปมชวตรวมกบพระเจาดงเดม

ตามหลกคาสอนของศาสนาครสตนน พระเจาทรงเปนจดหมายสงสดของความศรทธา และทรงเปนความสขทนรนดร การเคารพเชอฟง และจงรกภกดตอพระเจา กจะทาใหไดรบความรกความเมตตาจากพระเจาและมนษยตองตระหนกอยเสมอวาชวตมนษยพระเจาเปนผสราง ชวตเปนของพระเจา พระองคทรงรกมนษย แมวามนษยจะทาความชวมบาปตดตว พระองคกยงทรงไถบาปและใหอภยแกมนษยผกระทาความผด ซงมาจากความรกความเมตตา และเปนความรบผดชอบของพระองค

ตามหลกคาสอนของศาสนาครสตการบาเพญประโยชน มาจากหลกคาสอนทสาคญอนเปนพนฐานของการดาเนนชวตของชาวครสต คอ "รกพระเจาสดจตสดใจ และจงรกเพอนบานเหมอนรกตวเอง" ซงเปนคาสอนทแสดงใหเหนความสมพนธระหวางมนษยกบพระเจาและมนษยกบมนษยดวยกน ทแสดงออกถงอานภาพแหงความรกความเมตตาในศาสนาครสต อนเปนความรกทไมมขอบเขตทจากด ไมวาจะเปนทางดานเชอชาต ศาสนา ภาษา และวฒนธรรม ฯลฯ ซงเปนการปลกฝงและสรางความรกใหเกดขน อนเปนพนฐานของจตใจ เพอใหเกดสนตภาพแกตนเอง และเผอแผแกผอนโดยทวถงกน ความรกในศาสนาครสตมาจากพนฐานของบญญต 10 ประการ (Ten Commandments) ในพระคมภรเกา ททรงบญญตผานโมเสส ดงน

54

1. อยามพระเจาอนใดนอกจากเรา 2. อยาออกพระนามพระเจาอยางไมสมควร 3. จงระลกถงวนสะบาโตถอเปนวนบรสทธ 4. จงใหเกยรตแกบดามารดาของเจาเพออายเจาจะไดยนนาน 5. อยาฆาคน 6. อยางลวงประเวณผวเมยเขา 7. อยาลกทรพย 8. อยาเปนพยานเทจ 9. อยาโลภสงครวเรอนของเพอนบาน 10. อยาโลภภรรยาของเพอนบาน หรอทาสทาสของเขา

ขอบญญตทง 10 ประการน นบไดวาเปนหลกการปฏบตในการดาเนนชวตสาหรบมนษย ทาใหมนษยเกดความจงรกภกดตอพระผเปนเจา และเปนหลกศลธรรมททาใหมนษยอยรวมกนอยางสนตภาพ เพอเปาหมายอย ๒ ประการ

- เปาหมายตามหนาทและบทบาทของมนษยแตละคนในสงคม หมายถง การดาเนนชวตของมนษยแตละคน ไมวาจะมสถานภาพทางสงคมเชนใด เชน เปนตารวจ ทหาร พยาบาล แพทย คร ฯลฯ กทาหนาทของตนใหสมบรณ กถอวาเปนไปตามพระประสงคของพระเจา - เปาหมายเพอความสขทนรนดร ซงเปนเปาหมายทมนษยขณะยงมชวตอยจะตองปฏบต

หนาทของตนใหดทสดอทศตนและการกระทาของตนเพอพระเจา การกระทาเพอพระเจาเปนการกระทาทสงสงกวาการกระทาใด ๆ ทงปวง ซงมแนวทางดงน - มความศรทธาตอพระองคและปรารถนาทจะใชชวตนรนดร -ทาตามพระประสงคของพระเจา คอ ยอมรบวาชวตและความดาเนนไปของ ชวตเราเปนไปตามพระประสงคของพระองค - มระเบยบวนย สงเสรมการเรยนรของตนเองและทางดานศาสนา ขอคาแนะนาจากผทรดกวาตน - กระทากจกรรมเพอสงเคราะหบคคลอน เพอสาธารณประโยชน และเพอเปนเกยรตแกพระเจา - สวดมนตภาวนาและปฏบตกจศาสนาตามขอบญญต

อนงเปาหมายสงสดของชวตตามหลกคาสอนของศาสนาครสต คอ การเขาไปอยในอาณาจกรสวรรครวมกบพระเจานรนดร หรอทเรยกวา การไปรวมกบพระเจา ( To combine with God)

55

ชวตในโลกนจงมเพยงครงเดยว ดงทพระเยซตรสวา “ เราไปถงพระบดาของเรา พระบดาอยในเรา เราอยในพระบดา”

องคประกอบของจรยธรรมในศาสนาครสต คอ

- พนธสญญา (Covenant) หมายถง เปนขอผกพนหรอสญญาระหวางพระเจา (ผสราง) กบผถกสราง (มนษย) พระเจาประทานบญญตใหเปนแนวปฏบต เพอทจะใหมนษยกลบสอาณาจกรของพระเจา และมนษยผถกสราง จะตองเชอฟง มความซอสตย ออนนอม ฯลฯ ตอพระเจา

- อาณาจกรของพระเจา (Kingdom of God) หมายถง สถานการณหรอสภาวะทเกดขนแลวขณะน และยงไมเกดขนสมบรณจนกวาจะถงวนสนโลก (Now and not yet paradox) ทผเคารพเชอมนและศรทธาในพระเจาสามารถเขาถงได ทางรอดอนนาไปสอาณาจกรของพระเจาอนเกดจากอานาจของพระคณหรอพระหรรษทานของพระเจา (grace) และขอปฏบตตามหลกการของพระเจา ทมอยทงในโลกนและโลกหนาดวยพระคณและการทมนษยเชอฟงและปฏบตตามบญญตตาง ๆ มนษยเขาสอาณาจกรของพระเจา

- การรสานกผดและมการเปลยนแปลง (Repentance) หมายถง สานกผดและมการเปลยนแปลงพฤตกรรมและดานจตใจตวเอง ยอมรบกฎเกณฑพระเจา จนทาใหมการพฒนา จรยธรรมของตวเองจนกระทงมชวตทดขน

- ความเปนสาวก (Discipleship) หมายถง บคคลททาตามประสงคของพระเจา และศรทธาทจะทางานเพอพระเจา

- ขอกาหนดหรอกฎเกณฑ (Law) หมายถง ขอบงคบทเกยวกบการปกครองชาวอสราเอลในพระคมภรเกา ตอมาพระเยซไดเพมเตมกฎเกณฑเหลาน อนเปนอานาจทเกดจากการเปลยนแปลงภายในทเปนคณภาพของจตใจ

- ความรก (Love หรอ Agape) หมายถง ความรกทมตอเพอนมนษย ซงในทางศาสนาครสต กลาวถงความรกวา "จงรกเพอนมนษยเหมอนรกตวเอง" (มทธว. ๒๒:๓๙) และมความปรารถนาทจะใหผอนเปนสข ความรกซงเปนสงทมคากวาทรพยสนเงนทองและสมบตอนใด ๆ ในโลกน อนเปนบรรทดฐานและพนฐานสาคญของศาสนา

56

- การใหพร (Beatitudes) หมายถง ความสขทเปนเรองของจตวญญาณ ทเกดการเปลยนแปลงภายใน เชน คาสอนทมาจากการแสดงเทศนาบนภเขา ทเปนการใหความหวงแกมนษยทกชนชน และยงเปนการวางรากฐานของจรยธรรมในการดาเนนชวตของชาวครสตอกดวย

การไดทาหนาทตามพระประสงคของพระเจาถอวาเปนความดททาใหชวตในโลกปจจบนมความสขและชวตมคณคา เชน การมความรกตอเพอนมนษย เสยสละ ทาหนาทในสงคมใหดทสด ฯลฯ ซงเปนสงทพระองคประสงคใหเกดสนตภาพและความสขขนแกมวลมนษย

3.2.3 คณคาของชวตในมมมองของศาสนาอสลาม

ศาสนาอสลามเรมตนการประกาศโดยศาสดามฮมมด เมอครสตศกราช ๖๑๐ ในคาบสมทรอารเบย ศาสนาอสลามประกาศคาสอนซงรวมศนยความสาคญอยทความเชอในพระเปนเจาพระองคเดยว คอ อลลอฮ คมภรหลกของศาสนาอสลามหรอพระดารสของพระเปนเจา คอ อล-กรอาน และอล-หะดษ ซงรวบรวมคาสอน และแบบอยางความประพฤตของศาสดามฮมมด อสลาม หมายถง การยอมตาม การเชอฟง นอบนอม หรอการมอบตนตออลลอฮ และหมายถง การมหรอการสรางสนต ผนบถอศาสนาอสลาม เรยกวา มสลม หมายถง ผยอมตาม ผเชอฟง ผนอบนอมตออลลอฮ และหมายถงผมหรอผสรางสนต

คณคาของชวต

จดมงหมายของการดาเนนชวตในคาสอนของศาสนาอสลาม คอ การดาเนนชวตดวยการทาความดทมหลกศรทธาตออลลอฮ และการทาความดนนกจะทาใหมนษยดาเนนไปสจดหมายสงสด คอ การมความสขหรอความพนทกข หรอพนจากความหวาดกลวทงในโลกนและโลกหนา ความสขในโลกนไมจรงและไมสมบรณ เพราะฉะนน ความสขในโลกหนาจงเปนเปาหมายสงสดของมนษย การบรรลเปาหมายสงสดในโลกหนาคอการไดดารงชวตในสวรรคทใกลชดกบพระเปนเจา(อลลอฮ) วธการทจะไปสสวรรคนน มนษยตองแสดงตนเปนบาว มอบตน หรอยอมจานนตออลลอฮ ซงแสดงใหเหนวา อสลาม เปนทงเปาหมาย (ความสขหรอสนต) และเปนทงวธการดาเนนชวตไปสเปาหมายนน นนคอการดาเนนชวตตามบญญตของพระเปนเจาในฐานะทเปนวธการ อสลามมคาสอนทเปนระเบยบแบบแผน ทาใหมนษยมความยดมนอยในศลธรรม ความดงาม เมตตาตอเพอนมนษยและเพยบพรอมดวยขนตธรรม อยรวมกนเปนภราดรภาพ คณธรรมเหลานมรากฐานมาจากการรจกพระผทรงสรางจกรวาล (อลลอฮ) และความจรงทงหลายทพระองคประทานเปนความรแกมนษยผานศาสดาหรอศาสนฑต (เราะซล)

57

อสลามนนไมแยกวตถกบจตใจออกจากกน มนษยไมไดอยเพอการปฏเสธชวต แตมชวตอยเพอทาชวตใหสมบรณตามธรรมชาตทอลลอฮทรงสราง หลกการดาเนนชวตของศาสนา อสลามครอบคลมทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต ไดแก หลกศรทธา และหลกการปฏบตทครอบคลมชวตและโลกในทกมตสอดคลองกบธรรมชาตของมนษย และจกรวาลทมนษยทงชายหญงตองยดมน โดยเทาเทยมกน

หลกศรทธา 6 ประการ

หลกศรทธาเปนพนฐานของการดารงชวต ทตองปลกฝงใหมอยในจตใจของมสลมทกคน เมอมศรทธาทมนคงแลว กสามารถควบคมพฤตกรรมใหแสดงออกในทางทถกตอง ตามคาสอนของอลลอฮ หลกศรทธาประกอบดวยความเชอตอไปน

1) ศรทธาในเอกภาพของอลลอฮ คอ มสลมทกคนตองเชอวาอลลอฮมจรง พระองคทรงสรางโลกและสรรพสง ทรงร ทรงเหน ทรงไดยนทกสงทงในทลบและทแจง ทรงมความเมตตากรณาและมความยตธรรม ฯลฯ สจธรรมสงสดนมเพยงหนงเทานน สงอนใดไมอยในฐานะเปน พระเปนเจา การยดถอสงอนเปนพระเจาถอวาเปนความหลงผดทรายแรงทสด ในอล-กรอาน กลาววา "จงกลาวเถด พระองคคอ อลลอฮผทรงเอกะ อลลอฮเปนทพงของสงทงมวล พระองคไมประสต และทรงไมถกประสต และไมมผใดเสมอเหมอนพระองค" (อล-กรอาน. ๑๑๒:๑-๔)

2) ศรทธาในบรรดามลาอกะฮ ภาษาองกฤษเรยกวา "angel" ในภาษาไทยมผใชคาวา "เทวฑต" มลาอกะฮเปนสงสรางทไมมเพศ ไมกน ไมดม แตสามารถเนรมตเปนรปรางตาง ๆ มหนาททาตามพระบญชาของพระเปนเจาเทานน เชน ทาการปลดวญญาณมนษย เปนสอนาโองการจากพระเปนเจามาสศาสดา ชวยเหลอคนด ดแลนรกสวรรค

3) ศรทธาในบรรดาคมภร คอ เชอวา พระเปนเจาไดประทานคมภรแกบคคลททรงแตงตงเปนศาสนฑตประกาศศาสนาของพระองคตอมนษยชาตทงมวล ในทและเวลาตาง ๆ ในประวต-ศาสตรจนถงศาสนาสดทายกอนวนสนโลก คอ ศาสดามฮมมด ซงไดรบคมภรอล-กรอาน โดยนยน คมภรอล-กรอานเปนพระคมภรทสมบรณทสด เปนฉบบสดทายและเปนทรวมแกนสจธรรมทงหมดทเคยมมา "แทจรงเรา-เรา-เราไดประทานขอตกเตอน (อล-กรอาน) นลงมาและแทจรงเราเปนผรกษามนแนนอน"(อล-กรอาน. ๑๕:๙)

4) ศรทธาในบรรดาศาสนทตของอลลอฮ คอ เชอวาพระเปนเจาไดทรงใหมเราะซลหรอ ศาสนทตมาประกาศศาสนาของพระองคแกทกประชาชาตตลอดทงประวตศาสตรสนสดทศาสดามฮมมด ดงตวอยางโองการทวา "ขอยนยน! แทจรงเราไดสงศาสนทตมากอนหนาเจาในหลาย ๆ

58

คณะของบรรพชนเมออดต" (อล-กรอาน. ๑๕:๑๐) และ "มฮมมดไมไดเปนบดาของผใดในหมบรษของสเจาแตวาเขาเปนรสลของอลลอฮ และเปนตราของนบทงหลาย และอลลอฮเปนผทรงรอบรทกสง" (อล-กรอาน ๓๓:๔๐)

5) ศรทธาในวนสนโลก จะมสมยทอลลอฮทรงกาหนดใหจกรวาลพนาศ แลวเกดโลกใหมขนมา ซงอลลอฮจะทรงใหทกคนฟนคนชพมารบการตดสนการกระทาทมนษยประกอบไวในโลกน โดยพระองคอยางยตธรรม ผกระทาความดกจะไดรบรางวลตอบสนองอยในสวรรคชวนรนดร ผกระทาความชวจะถกลงโทษทรมานในนรก

6) ศรทธาในการกาหนดภาวะทงปวงโดยอลลอฮ คอ ทกสงทกอยางเกดขนโดยการกาหนดของพระองค และดาเนนไปตามกฎหรอสภาวะทพระองคทรงวางไวตามพระประสงคของพระองค ดงเชน "พระองคคอผสรางสเจาจากดนแลวทรงกาหนดวาระ (แหงชวตของสเจา) และมวาระทระบไว (รเฉพาะ) พระองคแลวสเจายงสงสย" (อล-กรอาน. ๖:๒)

หลกปฏบต 5 ประการ

คณคาของชวตตามความเชอของมสลม คอ การทไดปฏบตตามบญญตของพระเปนเจา ซงครอบคลมชวตในทกดาน และเปนมาตรฐานเดยวกนสาหรบชายและหญง ขอปฏบตทงหมดมขอปฏบตอนเปนพนฐานของการปฏบต มอย ๕ ประการหรอเรยกวา หลกอสลาม (อรกานลอสลาม) ซงไดแก

1. การกลาวปฏญาณตน หมายถง การประกาศยนยนการนบถออสลาม โดยกลาวถง ความเชอในหลกสาคญสงสดวา "ขาพเจาขอปฏญาณวา แนแท ไมมพระเจาอนใด นอกจากอลลอฮ และขาพเจาขอปฏญาณวา แนแท มฮมมดเปนศาสนทตของอลลอฮ"

2. การนมาซ ๕ เวลา คอ การทานมสการตอพระเปนเจา เชา บาย เยน คา และกลางคน ในนมาซมทาทางการสารวมจตใจระลกถงและขอพรตอพระผเปนเจาดวยอรยาบถ และคากลาวทมแบบแผน นบวาเปนการฝกจต ขดเกลาจตใจ เพมพนความเขาใจในศลธรรมและคณธรรมอยางแนวแนและสมาเสมอ นอกจากนนยงเสรมสรางความเขมแขงทางดานรางกายไดเปนอยางด ผทจะทากจน จะตองทาความสะอาดในเครองแตงกายและรางกาย และทาความสะอาดทางใจ คอการสารวม "สเจาจงดารงนมาซ แนแท การนมาซชวยยบยงผปฏบตจากความชวและความเลวทรามตาง ๆ" (อล-กรอาน. ๒๙:๔๕)

59

3. การจายซะกาต คอ การแบงปนทรพยในครอบครองเมอครบพกดใหแกผมสทธ เปนการสรางสวสดการและลดชองวางในสงคม เปนการจดระเบยบการสรางสงคมสงเคราะห เพอชวยใหผอนมการกนดอยด ทรพยทตองจายเปนซะกาต ไดแก เงน ทอง ปศสตวสงเพาะปลก ฯลฯ ซะกาตกาหนดจายใน 8 ทาง คอ สาหรบคนอนาถา คนขดสน เจาหนาทผจดเกบและจายซะกาต ผทเลอมใสจะนบถอหรอเพงนบถออสลาม การไถทาสหรอเชลย ผเปนหนสนลนตว คนเดนทางทขาดคาใชจายในการเดนทางในตางถน และในหนทางของอลลอฮ อล-กรอานยาวา "การใหทานเปนการขดเกลาจตใจใหบรสทธ" (อล-กรอาน. ๙:๑๐๓)

4. การถอศลอด คอ การละเวนจากการกน การดม การสมพนธทางเพศและสารวมตนอยในคณธรรม นบตงแตแสงอรณขน จนกระทงดวงอาทตยตกตลอดเดอนเราะมะฎอน อนเปนเดอนท 9 ของศกราชทางจนทรคตอสลามเปนเวลา 1 เดอน การถอศลอดกมใชงดบรโภคเทานน แตยงมการสารวมตนในศลธรรมและกระทาความดตาง ๆ เปนพเศษดวยใจทจดจอในอลลอฮ อล-กรอาน ไดกลาวถงเจตนารมณของการถอศลอดไววา "บรรดาผศรทธาเอย การถอศลอดไดถกกาหนดแกสเจา ดงทเคยบญญตแกบรรดาผลวงไปกอนสเจา เพอสเจาจะไดสารวมตนจากความชว" (อล-กรอาน. ๒:๑๘๓) การถอศลอดนจะตองปฏบตกนทกคน ไมมขอยกเวนสาหรบคนรวย คนจน ผหญง ผชาย พระศาสดา หรอกษตรย แตวามขอผอนผนสาหรบผทเดนทางไกล ผปวย หญงทมประจาเดอน ผชราภาพ ฯลฯ โดยการถอศลอดชดใชหรอจายทรพยตามเงอนไขของบญญตศาสนา

5. การประกอบพธฮจญ เปนการไปเยยมเยยน เพอประกอบศาสนพธตามสถานทสาคญตาง ๆ ณ เมองมกกะฮ ประเทศซาอดอาระเบย เปนหนาทสาหรบผทมความพรอมดานจตใจ รางกาย และกาลงทรพย การประกอบพธน มคณประโยชนนอกเหนอจากการยกระดบจตใจและเสรมสรางคณธรรมหลายประการ ฮจญยงเสรมสรางความสานกผบาเพญอจญในความเปนพนองกน ความเทาเทยมกนของมวลมนษยทกคน ทกฐานะ ทกเพศ และทกวยตองอยในสถานทเดยวกน มแบบแผนการแตงกายเหมอนกน และปฏบตอยางเดยวกนในกรอบความเชอและศลธรรม

หลกพนฐานทสาคญของศาสนาอสลามแสดงใหเหนวา อสลามเนนความสาคญของจตใจเปนพนฐานทกอใหเกดพฤตกรรมภายนอก อสลามสรางคณธรรมภายในโดยปลกฝงศรทธาความเชอมนในจตใจกอน เพอมนษยจะไดปฏบตตนตามรปแบบของบญญตประการตาง ๆ อนจะทาใหชวตมคณคาเกดสนตสขในตวบคคลและสงคม

สรปคณคาของชวตในมมมองของศาสนา

60

คณคาของชวตตามคาสอนศาสนา สามารถสรปไดตามแนวทางทตางกน แตมจดหมายเพอเขาถงคณคาภายในของมนษย อนเปนคณคาแท ชวตทมคณคาจงพจารณาจากการดาเนนชวตตามหลกการของศาสนานน ๆ ซงพอจะสรปได ดงน

การดาเนนชวตทมคณคาตามหลกศาสนาพทธ คอ การดาเนนชวตอยางมสตรเทาทนความคดของตนทกอใหเกดประโยชนตอตนเองและผอน

การดาเนนชวตทมคณคาตามหลกศาสนาครสต คอ การดาเนนชวตทมความรกตอพระเจาและเพอนมนษยทกอใหเกดสนตภาพ

การดาเนนชวตทมคณคาตามหลกศาสนาอสลาม คอ การดาเนนชวตดวยการทาความดทมหลกศรทธาและ หลกการปฏบตตอพระเปนเจาทกอใหเกดสนตสข

3.3 คณคาของชวตในยคโลกภวฒน : กระแสของนวเอจ(New Age)

นวเอจ (New Age) คออะไร ?

กระแสนวเอจ (New Age) ไดเรมกอตวขนในตะวนตกในชวงทศวรรษท 70 เมอผคนในตะวนตกเรมตงคาถามเกยวกบความหมายของชวตโดยมงไปยงกระแสหลกของสงคมคอกระแส

61

วตถนยมและมนษยนยมแบบตวใครตวมน ทสงผลใหมนษยยงคงรสกเจบปวยทางจตใจอยลก ๆ ขณะทตวเองอยในทามกลางเครองเคราของเทคโนโลยททนสมย และขณะเดยวกนกเรมหมดศรทธาตอสถาบนหลก ๆ ในสงคม เชน สถาบนทางการเมอง สถาบนการศกษา และสถาบนศาสนา เพราะไมไดใหความหมายอะไรกบชวตหรอไมอาจเตมสงทขาดหายไปในชวตได

ปจจบน นวเอจ เปนคาเรยกการกอตวของทศนะทางจตวญญาณแบบใหมในตะวนตก ทมเรมการสรางความหมายและหาตาแหนงแหงททางจตวญญาณหรอตวตนทางจตวญญาณของมนษยในยคทมการแพรกระจายของขอมล ขาวสาร ความคด ความเชอ การปะทะประสานทางวฒนธรรมประเพณ ในระดบทเรยกวารวดเรวมาก เมอมขอมลหลากหลาย ยงผลใหมนษยเกดความรและความเขาใจตอสงตาง ๆ มากขน เหนความหลากหลายมากขน ปรากฏการณดงกลาวกลายเปนสงฟมฝกจตวญญาณมนษยอยางเงยบ ๆ จนเปนเหตททาใหเกดการเปลยนแปลงโลกทศนทางจตวญญาณแบบใหมทไมไดอางองหรอปฏเสธการอางองคาอธบายจากสถาบนทางจตวญญาณทเปนทางการ

อนงกลาวไดวา เมอวทยาศาสตรและเทคโนโลยเจรญมากขน ผคนกมความเปนปจเจกทางความคดและความเชอมากขนดวย ซงสงผลตอจตวญญาณของมนษย คอ ทาใหปจเจกชนสวนหนงถอยหางจากศาสนาในรปแบบของสถาบนหรอประเพณแบบดงเดม แลวเลอกทจะสรางรปแบบทางจตวญญาณเฉพาะตวของแตละคนหรอเฉพาะกลมขนมาโดยการผสมผสานคณคาทางจตวญญาณจากหลากหลายวฒนธรรมประเพณและจากศาสนาตาง ๆ จนเกดกระแสของนวเอจขนในปจจบน ความเชอพนฐานของนวเอจ ความเชอพนฐานหรอทศนะทางอภปรชญาของนวเอจอาจแยกใหเหนไดเปนขอ ๆ ดงน - เชอวาการเกดขนและเปนไปของสานกในตวตนของมนษยสมพนธกบสรรพสงในจกรวาล เชนสมพนธการโคจรของพระจนทร พระอาทตย ถงกระนนการโคจรของจตสานกกไมใชเปนการหมนเวยนทมลกษณะเปนวงกลมหากแตเปนการหมนเวยนทขบเคลอนจตสานกของมนษยผานยคตาง ๆ คอ ยคมอดานจตวญญาณ ยคเทคโนโลย และยคของจตใจ การดาเนนไปของจตสานกดงกลาวมเปาหมายอยทการพฒนาจตวญญาณ และพลงขบเคลอนเพอทจะพฒนาดานจตวญญาณนมอยแลวในDNAของมนษยทกคน - เชอในศาสนาสากลแตเนนการปฏบตแบบสวนตว คอ เชอวาทกศาสนาสอนใหมงไปสความจรงอนเดยวกนหรอจดมงหมายอนเดยวกน แตละศาสนาเปนเพยงวธการทแตกตางกน ในกลมทยงเชอเรองพระเจามความเชอแบบสรรพเทวนยม (Pantheism) คอ ถอวาพระเจาคอทกสง

62

และทกสงคอพระเจา แตในดานการปฏบตชาวนวเอจกลบไมยอมใหศาสนาและประเพณแบบทางการมาครอบงาและไมใชศาสนาในรปแบบสถาบน/คมภรเปนหลกอางองสงสด หรอไมยอมรบวาศาสนาในรปแบบสถาบน/คมภรเปนสงทละเมดไมไดเหมอนอยางในอดต - เชอมนในพลงชวต แบบพวกชวตนยม (vitalism) โดยถอวาปรากฏการณตาง ๆ ของสงมชวตนน สบเนองมาจากพลงชวตทบนดาลใหสงมชวตดารงอยหรอพฒนาตวเอง บางทศนะเหนวาพลงชวตนนเปนอสระ มอยไดดวยตวเอง ไมขนอยกบรางกาย สาหรบชาวนวเอจถอวาพลงชวตเชอมโยงกบสรรพสงในจกรวาล - ใหความสาคญกบการพฒนาชวตดานจตวญญาณ ซงมสอง 2 ระดบ คอ ระดบธรรมชาต ไดแก สงทตอบสนองธรรมชาตทวไปของมนษย คอ ระดบการมชวตอยทสอดคลองกลมกลนกบธรรมชาตและสงแวดลอม การมฐานะและมเกยรตในสงคม ในระดบจตใจ คอ การไดรบกาลงใจ ไดรบการยอมรบ ไดรบความอบอน การรสกมคณคา มความหวง มความรก มความเชอมนในชวต และมงมนทจะแสวงหาความหมายของการมชวตอย มความศรทธา ระดบเหนอธรรมชาต ไดแก การเขาถงคณธรรมสงสดหรอความจรงสงสดในศาสนา(เชน ในศาสนาพทธ คอ นพพาน ในศาสนาครสต คอ อาณาจกรสรรค) เปาหมายสงสดของชวต การเขาความถงจรงสงสด การหยงรททาใหมนษยหลดพน จตวญญาณในระดบเหนอธรรมชาตนตองอาศยวธการทางศาสนาเปนสงเชอมโยง ทงนการพฒนาจตวญญาณแบบนวเอจจะไมจากดอยทวธการทางศาสนาทเปนทางการหรอศาสนาในรปแบบสถาบน/คมภร หากแตใหความสาคญกบประสบการณสวนตวของปจเจกบคคลโดยไมผานรปแบบทเปนทางการ เปนการยายความคดเกยวกบการพฒนาทางจตวญญาณทเคยอยภายใตอานาจของศาสนาในรปแบบสถาบนมาอยทตวตนของบคคลแตละคน ชาวนวเอจยงเหนวาจตวญญาณเราสบสนเพราะเราคดตามประสบการณและเหตผลของโลกทางกายภาพ (Physical world) อยางไรกตาม จตวญญาณแบบนวเอจเปนสงทเกดขนอยเสมอแมในโลกของกายภาพ ระยะหางระหวางจตใจแบบนวเอจกบจตใจแบบธรรมดาทวไปเหมอนกบชวงหางระหวางปลายนวหวแมมอกบปลายนวกอยเมอเรากางนวออกเตมท กลาวคอ จตใจทหมกมนอยกบเรองโลกยวสยของเราดงเราออกจากบรบทของประสบการณทเราเผชญอยในปจจบน จนมองขามความสาคญของสงทเกดขนและเปนอยในปจจบนไป และทาใหเราพลาดโอกาสทจะดแลและฟมฝกจตวญญาณของเรา เพราะมความเชอวาความศกดสทธและบรรยากาศของการพฒนาจตวญญาณไมไดอยในบรบทหรอพนททางศาสนาแบบเดมอกตอไป กลาวไดอกอยางหนงวา ความศกดสทธและการพฒนาจตวญญาณแทรกซมอยวถชวตแบบโลกยทวไป การปฏบตของนวเอจ

63

ในแงของการปฏบต นวเอจเปนคาเรยกรวม ๆ ของผทมแนวปฏบตเปนตวของตวเองทออกจะแปลก ๆ ในสายตาของกระแสหลก(กระแสหลก เชน วทยาศาสตรกระแสหลก การแพทยกระแสหลก สถาบนศาสนากระแสหลก) พวกทจดไดวาเปนพวกนวเอจ เชน พวกทใชอญมณบาบด พวกทใชสมาธบาบด พวกทใชการเขาทรงและการทานายทายทกในการตอบปญหาชวต ตลอดจนพวกทปฏบตตามรหสสยลทธแบบตะวนออก

ปจจบนกระแสนวเอจเปนปรากฏการณทดเหมอนจะเปนวถชวตธรรมดามากกวาแฟชนนอกกระแสไปแลว ในดานบนเทง มกระแสของดนตรแนวนวเอจและเพลงแนวนวเอจทไมใชเพลงดงในกระแสหลก เชน ดนตรแบบเซน เพลงเกาททาใหผฟงรสกไดถงความอบอนทางดานจตวญญาณ หรอดนตรทฟงแลวเกดอาการทเบาหววและลองลอยเหมอนอยในสมาธ ในดานเทคโนโลยกเรมมการพดถงเทคโนโลยแนวนวเอจ และในดานสขภาพ มกระแสของสขภาพแบบองครวมทผนวกทศนะทางจตวญญาณเขากบการดแลสขภาพดวย

ความเชอแบบนวเอจนาไปสการปฏบตทผคนในกระแสหลกอาจเหนวาเปนเรองนาเบอหนาย จาเจ และดคราคร หรออาจถกตงขอสงสยวาปฏบตนอกรตนอกวถทางทกระแสหลกกาหนดให ตวอยางการปฏบตของนวเอจ เชน

- พฒนาจตวญญาณดวยวธทหลากหลาย เชน ฝกสมาธ สวดมนต โดยอาจฝกไดทงแบบเดยวและแบบรวมกลม เพอพฒนาจตวญญาณ ทศนคต และพฤตกรรมใหดขน

- สรางพลงชวตหรอกาลงใจจากวตถ เชน ครสตล ถอวาเปนวตถทมพลงลกลบ สามารถสรางกาลงใจและบางทสามารถรกษาโรคบางอยางได กลมทถอปฏบตแนวนจะมคาอธบายศาสตรของครสตลวามความสมพนธกบชวตอยางไรและบอกถงวธปฏบตอยางละเอยด

- ดนตรบาบด โดยเชอวาดนตรชวยใหพลงชวตและขดเกลาจตใจของผคน โดยอาจใชรวมกบการฝกสมาธ โยคะ และการนวด

- ทานายชะตาชวตดวยวธการแบบตาง ๆ ดดวงดวยไพยปซ และการโคจรของดวงดาวตาง ๆ

- การเยยวยาโรคดวยวธตามธรรมชาต เนนการใชชวตอยางผสานสอดคลองกบธรรมชาต และเยยวยาทงกายและใจไปพรอม ๆ กน

นวเอจกบกระแสเจนเนอเรชนวาย และปอบคลเจอร (New Age,Generation Why and Pop Culture)

64

ทงนวเอจ เจนเนอเรชนวาย และ ปอบคลเจอร ยงไมมการบญญตคาในภาษาไทยทสอไดชดเจน ผเขยนจงขอเรยกทบศพทในภาษาองกฤษไปกอน ในทนผเขยนขออธบายโดยเสนอลกษณะของกระแสดงกลาวโดยยอ จากทกลาวขางพอจะทาใหทราบแลววานวเอจคออะไร คาถามทนาสนใจเกยวกบนวเอจ คอ นวเอจดารงอยไดอยางไรในยคของความกาวหนาของเทคโนโลยการสอสาร สบเนองจากยคขอมลขาวและความกาวหนาของเทคโนโลยในยคปจจบน กระแสทเราไดรบรกนในยคน คอ กระแสของ Generation Why ซงเปนคาเรยกลกษณะของผคนในยคนซงมลกษณะดงตอไปน.... 1) ชอบตงคาถามกบกระแสเดมวา ทาไม .....ทาไม.....และทาไม... 2) ไมชอบทาตามใคร 3) ชอบคดและวพากษวจารณ 4) ชอบรบร/สราง/ตดตามเรองใหม ๆ ไดเรว (ชอบทงแนวความคดและวตถใหมและชอบถามวา มอะไรใหม ๆ บาง) 5 ) ชอบใชเวลาอยกบอปกรณไฮเทค คอมพวเตอร ออนไลน นอกจากกระแสของ Generation Why แลว ยงมลกษณะของกระแส Pop Culture ซงใหความสาคญแก..... 1) สงใหม(ทงแนวความคดและวตถ) ทเกดขนและไดรบความนยมจากคนหมมากในสงคม และมการนาไปใชและปฏบตเปนวถชวตในปจจบน 2) คานยมรวมสมยทมการเปลยนแปลงอยเสมอขนอยกบเวลาและสถานท 3) สงทเปนสวนหนงของPop Culture ทเราไดพบเหนในสงคมยคปจจบนไดแก เทคโนโลยใหม ๆ ทว ภาพยนตร แฟชน คนดง ดนตร อาหาร พาหนะ สตวเลยง ทรงผม วดโอเกมส ลทธการบอกตอทางอนเตอรเนต ฯลฯ หากเขาไปตรวจสอบทศนะทางคณคาและความหมายของชวตของกระแสGeneration Why และ Pop Culture แลวมลกษณะบางประการทสอดคลองกบกระแส New age คอ ไมคอยชอบศาสนากระแสหลกและประเพณทเปนทางการ

เหตผลทกระแสดงกลาว ไมคอยชอบศาสนากระแสหลก พอจะประมวลได ดงน 1) ศาสนากระแสหลกใหความสาคญกบชวตสวนตวในโลกนนอยเกนไป หรอสอนเรอง

ชวตสวนตวในโลกหนามากเกนไป และ(บาง)ศาสนาสงเสรมใหมนษยไววางใจในพลงอน ๆ ทไมไดมาจากตวมนษยเอง

2) ศรทธาในศาสนาไมสนบสนนทาททชอบตงคาถามและทาทายความเชอเดม 3) สงสยในหลกธรรมสาคญบางขอ เชน การใหอภยขดแยงกบความยตธรรมหรอไม

65

4) ศาสนาเปนอปสรรคตอความเชอทหลากหลายในสงคม(สงคมทมลกษณะพหนยมในเชงอภปรชญาและในเชงวธการ)

5) เชอวามนษยอยไดดวยคณคาอน ๆ ทไมใชศาสนา จากลกษณะดงกลาวทาใหกระแสGeneration Why และ Pop Culture ในปจจบนมแนวโนมทจะยอมรบแนวคดทางอภปรชญาการแสวงหาคณคาและความหมายของชวตตลอดจนรปแบบการปฏบตตามแนวของนวเอจมากขน ดงนนการดารงอยของกระแสนวเอจในปจจบนจงมกระแสGeneration Why และ Pop Culture ชวยสนบสนน

ปญหาปญหาบางประการของกระแสนวเอจ การหยบคณคาจากสวนตาง ๆ ในตะวนออกมาผสานกนเพอใหเหมาะสมและสอดคลองกบแนวคดทางอภปรชญาแบบนวเอจดงทไดเสนอไวขางตน มลกษณะเปนการหยบโนนผสมนมาปะปนเปนแนวคดและการปฏบต และจากการพจารณาลกษณะของจรยศาสตรตะวนออกทเสนอขางตน ทาใหเกดคาถามตอแนวคดและการปฏบตแบบนวเอจอยางนอย 3 ขอ คอ 1) นวเอจเขาใจและศรทธาตอทศนะทางคณคาและความหมายของชวตแบบตะวนออกจรง หรอไม 2) การผสมผสานระหวางตะวนตกและตะวนออกทงในแงของอภปรชญาและวธการ ปฏบตทหลากหลาย เปนการปฏวตทางจตวญญาณในโลกสมยใหม/หลงสมยใหมหรอจะ เปนเพยงความสบสนในตวตนของปจเจกบคคลหรอสบสนในตาแหนงแหงททางจต วญญาณของปจเจกบคคล 3) ภายใตแนวคดของจรยศาสตรตะวนออก จะมลกษณะของความเชอและการปฏบต แบบนวเอจไดหรอไม หรอนวเอจจาเปนสาหรบผทเชอในคณคาและความหมายของชวต ตามหลกจรยศาสตรตะวนออกหรอไม

ถาไมสามารถตอบคาถามเหลานไดอยางชดเชน นวเอจกบจรยศาสตรตะวนออกกยงมขอแตกตางในรายละเอยดมาก การถอยหางจากวถเดมเพอคนหาวธการทเหมาะสมในการพฒนาจตวญญาณนนจะรไดอยางไรวาสงทสรางขนใหมจะเตมความบกพรองทางจตวญญาณไดอยางสมบรณและการปฏบตตามแนวนวเอจจะไมเปนเพยงการหลงใหลในลทธทลกลบอนจะทาใหผปฏบตหลงใหลไปกบจนตนาการทหลบใหลมากกวาจะเปนการพฒนาจตวญญาณและการรตน

3.4 อดมคตในชวต มนษยเราลวนปรารถนาแตสงทเปนอดมคตทงนน ไมวาจะเปน ชวตในอดมคต เพอนใน

อดมคต ครอบครวในอดมคต ชมชนในอดมคต สงคมในอดมคต ฯลฯ แตการวนจฉยวา ชวตแบบใดเปนชวตในอดมคต สงคมแบบใดเปนสงคมในอดมคต นนนบวาเปนเรองยากทจะตอบได

66

อยางเบดเสรจ ทาใหปญหาเรองอดมคตเปนปญหาเชงปรชญาปญหาหนงทนกปรชญาพยายามคดกนมาตงแตยคตน ๆ หรอเกดมาพรอมกบพฒนาการทางความคดในเชงปรชญาของมนษยชาต

ความหมายของอดมคต คาวา “อดมคต(Ideology)” ในพจนานกรมศพทปรชญา องกฤษ- ไทย ฉบบ

ราชบณฑตยสถาน ไดใหความหมายไววา “จดหมายสงสดทบคคล หรอสงคมมงบรรลถง และแบบความคดหรอความเชออนเปนจดมงหมายรวมกนของกลมชน” (ราชบณฑตยสถาน : 2532)

สวนในพจนานกรมไทยฉบบราชบณฑตยสถาน ไดใหความหมายของคาวา อดมคต ไววา “ จนตนาการทถอวาเปนมาตรฐานแหงความด ความงาม และความจรง ทางใดทางหนง ทมนษยถอวาเปนเปาหมายแหงชวตของตน ”(ราชบณฑตยสถาน : 2525)

อดมคตตามความหมายในพจนานกรมขางตน ยงไมสามารถตอบปญหาอดมคตในเชงปรชญาทตงคาถามตออดมคตทมนษยและสงคมกาหนดขนวา ถาอดมคตเปนสงทมนษยควรแสวงหา และเปนเปาหมายสงสดของชวตแลว สงนนคออะไร เราจะรไดอยางไรวาอดมคตทเรากาลงแสวงหานนเปนทสงควรแสวงหาจรง ๆ และจะรไดอยางไรวาอดมคตของเราจะเปนไปไดและมอยจรงในโลก อดมคตจะมอยเพยงในจนตนาการของเราเทานน หรอวาเปนการวาดภาพโลกและชวตทควรจะเปนและเปนไปได ปญหาเหลานยงคงเปนคาถามทใชไดตลอดเวลาเพอตรวจสอบทมาทไปของอดมคต ความสมเหตสมผล และความเปนไปไดจรงของอดมคตทมนษยยดถอ

อยางไรกตามการพจารณาเรองนอยางจรงจง จะเปนการเขาสขอบเขตของวชาปรชญามากเกนไป ในทนจะพจารณาทมาของคาวาอดมคตเพอความเขาใจลกษณะของสงคมอดมคตแบบกวาง ๆ ในเบองตนเทานน

ทาไมมนษยจงมอดมคต เพอใหเหนความสาคญของอดมคต ควรจะพจารณาคาถามทวา ทาไมคนเราจงตองม

อดมคต ? การตอบคาถามในเบองตนน เปนเพยงการพจารณาลกษณะการมอดมคตของมนษยในภาพกวางเทานน

สาเหตแรกททาใหมนษยเราตองมอดมคตกเพราะความตองการ หรอความปรารถนาทใชอารมณความรสกเปนตวนา โดยเรมจากความตองการปจจยพนฐานในการดารงชวต และทาใหความตองการดงกลาวละเอยดประณต และพสดารมากขน อดมคตทเกดจากความตองการเบองตนนหากวเคราะหกนอยางละเอยดแลวจะรวาตนเองถกหลอหลอมจากระบบสงคม เชน สงคมบรโภคนยมหลอหลอมใหคนเหนวา ชวตในอดมคตคอชวตทบรโภค(เสพวตถ) ตามกระแสสงคม อดมคตทเกดจากการหลอหลอม ดงกลาวอาจจะเปนเพยงการคาดคะเนชวตทควรเปนในอนาคตทอาจไมเปนจรงหรอเปนไปไมไดในชวตจรงเลย แตการทอดมคตเชนวานดารงอยในสงคมมนษยได เพราะมนถกขบเคลอนดวยระบบตาง ๆ ทผมอานาจคดขน และควบคมใหเปนไป และทสาคญมนทาให

67

มผไดประโยชนหรอมการกอบโกยเอาประโยชนจากผทเชอวา อดมคตนนมจรง ทง ๆ ทอาจไมมจรง เชน ในสงคมทประชาชนไมมสทธเสรภาพอยางแทจรง แตผปกครองพยายามชใหเหนวาสทธเสรภาพมอยจรง เพราะไดประโยชนจากอดมคตทวาดวยสทธเสรภาพ (แบบหลอก ๆ ) จะเหนไดวาสาเหตการมอดมคตทวามาน เปนสงมนษยไมควรไววางใจวาอดมคตทตนเองพบในสงคมนนจะเปนสงทควรแสวงหาหรอยอมรบไดอยางแทจรง

สาเหตททาใหมนษยมอดมคตประการตอมา คอ ศกยภาพของมนษยเองทสามารถคดถงคณคา และอาศยคณธรรมเปนแนวทางในการดาเนนชวต เปนผทสามารถแยกคณคาแท และคณคาเทยมออกจากกนได เพอหลกหนจากความหลงผดจากอดมคตทเพอฝน และเปนมายาคตอนเปนคณคาเทยม เชน การบรโภคสงทมราคาแพง และของฟมเฟอย เสพความหรหรา โดยไมคานงถงคณคาแท ศกยภาพขางตนของมนษยจะทาใหเขาใจถงอดมคตทมความหมายตอชวตได เชน ความรก ความสามคค ความยตธรรม เปนตน อดมคตดงกลาวเปนสงทมนษยสามารถเรยนรไดจากสงคม และตระหนกรได หรอเขาใจแจมแจงไดดวยตนเอง การวเคราะหความหมาย และประเภทของอดมคต

แนวทางในการวเคราะหความหมายของอดมคต อาจพจารณาได 3 แนวทาง คอ 1. วเคราะหจากสภาวะทางสงคมแลวสรางศาสตรอธบายลกษณะ และความเปนไปของสงคม

ซงลกษณะอดมคตของแตละสงคมอาจเหมอนหรอตางกน และอดมคตมลกษณะเฉพาะในแตละยคสมยและจากดในแตละสงคม การพจารณาตามแนวนทาใหเราทราบวา อดมคตมไดหลากหลาย

2. วเคราะหจากอานาจในการชกจงของความคดนน ๆ กลาวคอ สงททาใหคนเราทาตามอดมคตไมใชอานาจบงคบและกฎหมายแตเปนสงทเรายอมรบมาปฏบตเอง การพจารณาตามแนวนทาใหเราทราบวา อดมคตมอานาจชกจงในตวมนเอง

3. วเคราะหจากสงทแฝงอยในวถชวต หรอสงทคนเราปฏบตจนเปนแบบแผนของชวตแมจะไมมการบนทกเปนลายลกษณอกษร การพจารณาตามแนวนทาใหเราทราบวา อดมคตนนมทงอยในรปแบบทเปนลายลกษณอกษร และอยในวถชวต หรอวฒนธรรมประเพณทไมไดบนทกเปนขอบงคบ

ประเภทของอดมคต

อดมคต แบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1. อดมคตรวม (total ideology) เชน ทศนะวาดวยโลก ชวต มนษย และสงคมโดยรวม เกด

จากการศกษาระบบความคดททาใหเกดการปฏบตในสงคมนน ๆ ทงระบบ

68

2. อดมคตยอย (Partial ideology) เปนอคตเฉพาะเรอง เชน อดมคตของการบรหารองคกร อดมคตแบบชนชนกลาง อดมคตของครอบครว เกดจากการศกษาเฉพาะเรองนน ๆ และขนอยกบแตคนจะตดสน (ปรชา ชางขวญยน : 2524)

ลกษณะของแนวคดทเปนอดมคตทางสงคม คอ 1. แนวคดอดมคตทางสงคม เปนความคดทจะปรบปรงสภาพทางวตถในสงคมปจจบนใหด

ขน และเปนการคดถงสภาพสงคมในอนาคตทเปนไปไดในชวตน 2. แนวคดอดมคตทางสงคมนนตองบอกทศทาง และขนตอนในการปฏบตใหบรรลจดหมาย 3. การเสนอแนวคดอคตทางสงคมจะตองสามารถใหประชาชนทวไปเขาใจได และมลกษณะ

เปนการชกจงใหปฏบตตามดวยศรทธา และความหวง การวเคราะหและแสวงหาสงคมอดมคตในปจจบน

เมอสงคม และวฒนธรรมเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา สงคมอดมคตควรถกหยบยกมาพจารณาพนจพเคราะห และสงเคราะหเพอใหสอดคลองกบวถชวต และสงคมในปจจบน

ในเบองตนขอเสนอแนวทางสงคมอดมคต เพอเปนแนวทางในการวเคราะห กลาวคอ สงคมอดมคต ควรเปนสงคมทยดปรชญาทสนบสนนใหประชาชนมอสระในการแสดงออกซงแนวคด ความตองการ ความสนใจ และแนวการดารงชพไดอยางเตมท รฐบาลไมควรทาหนาทเปนผบงการ เปนผกาหนดชะตาชวต และผลประโยชนหรอพฤตกรรมทกอยางของประชาชนใหเปนไปตามทศทางทรฐบาลพงพอใจ โดยบบบงคบใหประชนซงตางจตตางใจตองยอมถอปฏบตตามมาตรฐาน และมาตรการของรฐบาลอยางเดยว ดงหนงเปนการกดประชาชนมใหเจรญเตบโตทางวฒภาวะ และความรบผดชอบ หนาทจรง ๆ ของรฐบาล คอ ทาใหประชาชนไดดาเนนชวตอยรวมกนตามหลกการ อดมการณ และมาตรฐานทประชาชนรวมกนกาหนดขน (สทธ บตรอนทร , 2523)

อานาจการควบคมของรฐทไดมาจากประชาชนนน ตองคานงถงการปกปองสทธเสรภาพสวนบคคลดวย กลาวคอ การใชอานาจจากเสยงสวนใหญนนจะตองไมไปบบบงคบสมาชกคนใดคนหนงหรอคนสวนนอยใหตองสญเสยสทธเสรภาพทชอบธรรม จนกลายเปนกฎของคนหมมากทาลายความเปนมนษยของคนสวนนอย หรอกลายเปนการใชระบบกฎหมทาลายซงกน และกน การรกษาดลยภาพในเรองน จะตองเรมทการไมมองขามคนสวนนอยทไมเหนดวยกบคนสวนใหญหรอการรกษาผลประโยชนของคนสวนนอยเทากบผลประโยชนของคนสวนใหญ

จากหลกการขางตน ปฏเสธแนวคดทางปรชญาทมงสรางสนตสขใหแกสงคมประเทศชาต ดวยการแลกเปลยนกบการสญเสยอสรเสรภาพของประชาชน กลาวคอ ไมสอดคลองกบการปกครองโดยคณะหรอบคคลทมอานาจเบดเสรจเดดขาด ถงแมวา การอางอานาจในการปกครองเพอผลประโยชนแกประชาชนสวนใหญโดยมการควบคมบงการอยตลอดเวลา การกระทาเชนนนอกจากจะเปนการไมสงเสรมใหสมาชกในสงคมไดพฒนาศกยภาพของตนเอง ความสามารถใน

69

การพงพาตนเอง ความรเรมดวยตนเองและความรบผดชอบตอตนเองแลว ยงทาใหสมาชกสงคมออนแอทางปญญาดวย เพราะหากถอวาปญญา หรอความรเปนสงสาคญททาใหมนษยมพฒนาการแตกตางจากสตวอน แตปญญากเปนสงทมนษยทกคนสามารถแสวงหา และพฒนาไดเองโดยไมตองอยภายใตอานาจของใคร

หากผปกครองจะอางวา ตนเองเปนผมความรความชานาญในการปกครองเปนอยางด ดงนนจงมสทธในการปกครอง และยอมปกครองไดดกวาผทไมมความรทางการปกครอง การอางแบบนทาใหเกดชนชนตาง ๆ ในสงคมอยางไมสอดคลองกบศกยภาพของความเปนมนษย ทสาคญการอางแบบนมสมมตฐานวาคนทมความรดจะตองเปนคนดดวย ซงขอนกยนยนไมไดอกวาคนทมความรดจะเปนคนดเสมอไป เพราะในประวตศาสตร การปกครองปญหาเรองการใชอานาจบาตรใหญขมเหงกดขประชาชนกเกดจากผทมความรดแตอาจจะไมใชคนด ประสบการณในชวตจรงสอนเราเสมอวา คนทมความรมากกวา ฉลาดกวา มกเปนฝายเอาเปรยบและฉกฉวยเอาผลประโยชนจากประชาชนสวนใหญมาเปนประโยชนโดยวธอนแยบยล ทาใหคนทฉลาดกวามอานาจทางเศรษฐกจ และแผอทธพลเขาครอบงาสถาบนทางการเมอง มอานาจเปนใหญเหนอประชาชนสวนใหญซงเปนผยากไร ชนกลมนจงดเหมอนมดาบสองดามอยในมอ คอมอขวามดาบคออานาจทางการเมอง และมอซายมดาบคออานาจทางเศรษฐกจ พงทราบวาการปกครองแบบนยงหางไกลจากสงคมอดมคต

แมผปกครองจะอางวามนษยสวนใหญมความเหนแกตว และกระทาสงตาง ๆ เพอตอบสนองความตองการของตนเอง จงจาเปนตองสรางอานาจเบดเสรจเดดขาดในมอ ของผปกครองซงเปนผดมสกล เพอควบคมประชาชนใหอยกนดวยความสงบ และเพอปองกนไมใหแตละคนกอความวนวายเดอดรอนแกสงคม เพราะมงผลประโยชนของตนเองเปนหลก การอางเชนนทาใหผปกครองไดโอกาสทจะกอบโกยผลประโยชนจากการมอานาจดงกลาว เพราะอานาจยอมทาใหเกดคอรรปชนได และอานาจเบดเสรจยอมทาใหเกดคอรรปชนเบดเสรจได(All power corrupts ; and the absolute power corrupts absolutely) ทงนเพราะผปกครองเองยอมปฏเสธไมไดวาตนเองกเปนมนษยปถชนทมความเหนแกตวเชนเดยวกบคนอน จะพสจนไดอยางไรวาการกระทาของผปกครองเปนการกระทาทปราศจากความเหนแกตว

อนง มนษยมความเปลยนแปลงไปตามววฒนาการของสงคม ความตองการและผลประโยชนของประชาชนกเปลยนแปลงไปตามววฒนาการของสงคม ผปกครองทไดรบอานาจเดดขาด อาจไมคานงถงความเปลยนแปลงดงกลาว มกยดตนเองเปนศนยกลางพยายามบงคบใหคนอนทาตามมาตรฐานของตนเอง เปนการขดขวางกระแสสจจะของสงคม (ความเปลยนแปลงเปนสจจะอยางหนงของสงคมมนษย) และเปนการสรางความกดดนในจตใจของประชาชน ปดกนเจตจานงเสรของประชาชน

70

อยางไรกตาม สงคมอดมคตยอมไมใชสงคมทปลอยใหทกคนใชสทธเสรภาพอยางไมมขอบเขต โดยไมมการควบคม เชน ปลอยใหใคร ๆ ใชสทธดา และใสรายปายสใครกไดทเขาไมพอใจ ปลอยใหคนทนกสนกลกขนมาเลนดนตรในหอพกรวมตอนตสอง โดยคดวาเปนสทธเสรภาพของเขา การปลอยใหใชสทธเสรภาพอยางเหลอเฟอเชนนยอมทาใหสงคมวนวายไมนาอย ดงนน การแสวงหาดลยภาพระหวางสทธเสรภาพสวนบคคลกบอานาจการควบคมของรฐเปนสงทรฐจะตองขบคดบนหลกเหตผล และคณธรรมจรยธรรม เพราะการแสดงออกสทธเสรภาพตาง ๆ โดยไมมการควบคมการใชสทธของสมาชกในสงคมเลย ยอมทาใหสงคมวนวายเดอดรอนกนไมมทสนสด และเปนการทาลายสงคมไปโดยปรยาย

นอกจากการใชสทธสวนบคคลอยางเหลอเฟอ เปนการกอความวนวายในสงคมดงกลาวแลว สทธมนษยชนทมาในนามของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนทสภาสทธมนษยชนของสหประชาชาตออกประกาศยอมรบสทธมนษยชนวาเปนสากล ในวนท 16 ธนวาคม 1966 มสวนทาใหการใชสทธมนษยชนดงกลาวเปนเครองสากลทตดสน หรอลงโทษประเทศใดประเทศหนง มการบงคบใหประเทศตาง ๆ ยอมรบสนตภาพโดยใชกาลงทางทหาร และกลมประเทศทอางหลกการนสวนใหญเปนประเทศทเคยเปนผครองประเทศในอาณานคมหรอไมกเปนประเทศมหาอานาจของโลกทเปนผนาในระบบทนนยม สวนกลมประเทศทปฏบตตามสวนใหญ เปนประเทศทเคยถกปกครอง และไมมอานาจในเวทโลก เมอสทธมนษยชนเปนสงทใชอานาจสงการยอมเกดปญหาขน ประเทศตาง ๆ ทเกดปญหาภายในประเทศตองการความเหนอกเหนใจ ความเออเฟอและเมตตา มากกวาการแทรกแซงดวยกาลงทหารจากประเทศทอางหลกสทธมนษยชน เพราะจากประวตศาสตรบอกเราวาการแทรกแซงดวยกาลงทหารนนทาใหเกดการกดขประเทศทถกแทรกแซง และปญหาความขดแยงกไมไดหมดไปแตกลบทาใหความขดแยง และความรนแรงทวขน และฝงรากลกอยในโครงสรางของสงคมนนอยางยาวนาน

ปจจบนแมวาเราอยในสงคม และวฒนธรรมทมผพยายามผลตอดมคตสาเรจรปขายใหผคนในรปแบบตาง ๆ เชน หนง ละคร แตกยงพอมความหวงทเราจะพบกบสงทเปนอดมคตอนใหความหมายกบชวตเราได ดงทอลน บอลล (2544) กลาวไววา “สรรพสงลวนแตมความลกซงและงดงามซอนอยใตผวนอก ถงแมสงคมจะสอนใหเราเหนเปนอน มนยงคงมทวางพอเสมอสาหรบความงามทแทรกตวอยในสรรพสงทดารงอย” สรป

ศาสนาเปนทรวมของอาหารทางจตวญญาณของมนษยทงหมด ตงแตระดบพนฐานจนถงระดบสงสด และมขอยนยนวาไดมมนษยนบไมถวนไดพฒนาตนเองตามหลกศาสนาจนไดบรรลถงความดสงสดตามทศาสนาสอนไว การทมนษยมศาสนาจงทาใหมนษยมความสมบรณโดยรอบดาน และศาสนายงเปนคณปการแกศาสตรอน ๆ เพอใหเกดประโยชนแกมนษยอยางแทจรง

71

ศาสนาพทธสอนวา ความจรงคอกระแสแหงการเปลยนแปลง สรรพสงลวนองอาศยกน เปนเหตเปนปจจยของกนและกน การเขาใจความจรงดงกลาวนาไปสการไมยดมน ถอมน ความมเมตตาตอสรรพชวต และดาเนนชวตอยางมสตไมประมาท ศาสนาครสตสอนวา มนษยเปนบตรของพระเจา มนษยตองรกพระเจาอยางสนสดจตใจและแสดงออกโดยการรกเพอนมนษยเหมอนรกตนเอง ศาสนาอสลามสอนวาพระเจาหรอองคอลลอฮมอยเหนอสรรพสง การปฏบตตามคมภร “กฎหมายแหงพระเจา” เปนการแสดงถงความเปนหนงเดยวของพนธกจแหงมวลมนษยเพอสนตสข

อดมคตเปนสงทมนษยควรแสวงหา และเปนเปาหมายสงสดของชวต อดมคตไมเพยงมอยในจนตนาการของเราเทานนเราสามารถจะทาใหอดมคตของเราเปนไปไดและมอยจรงในโลก คาถามทางปรชญาเปนคาถามทใชไดตลอดเวลาเพอตรวจสอบทมาทไปของอดมคต ความสมเหตสมผล และความเปนไปไดจรงของอดมคตทมนษยยดถอ

เมอวทยาศาสตรและเทคโนโลยเจรญมากขน ผคนกมความเปนปจเจกทางความคดและความเชอมากขนดวย ซงสงผลตอจตวญญาณของมนษย คอ ทาใหปจเจกชนสวนหนงถอยหางจากศาสนาในรปแบบของสถาบนหรอประเพณแบบดงเดม แลวเลอกทจะสรางรปแบบทางจตวญญาณเฉพาะตวของแตละคนหรอเฉพาะกลมขนมาโดยการผสมผสานคณคาทางจตวญญาณจากหลากหลายวฒนธรรมประเพณและจากศาสนาตาง ๆ เอกสารทใชประกอบการเรยบเรยง กรณา-เรองอไร กศลาสย. (2520). วาทะคานธ. กรงเทพฯ: มลนธโกมลคมทอง. เค. เอน. ชยตลเลเก. (2532). จรยศาสตรแนวพทธ. (สเชาว พลอยชม แปลเรยบเรยง).

กรงเทพฯ: ราไทยเพรสเซนเตอร. __________ผแปล.(2540).โลกทงผองพนองกน : มหาตมะ คาธ .กรงเทพ ฯ: แมคาผาง.

72

จฑาทพย อมะวชน (ผแปล).(2540). ววฒนาการแหงความคด : ภาคมนษยและโลก. พมพครงท 2 .กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ธรรมชวะ(พระมหาสม สมโน PhD.). (2537). การศกษาเปรยบเทยบทรรศนะคณคาชวต มนษยในลทธฮดและในพทธศาสนา.กรงเทพฯ : นลนาราการพมพ.

เทพเวท, ป.อ. ปยตโต, (พระ). (2532). พทธธรรม. (ฉบบปรบปรงและขยายความ). พมพครงท 5 กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ปรชา ชางขวญยน.(2524).ปรชญาแหงอดมการณทางการเมอง. กรงเทพฯ : สานกพมพวชาการ. มหามกฏราชวทยาลย. (2527). พระไตรปฎกและอรรถกถา. กรงเทพฯ: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย. โยฮน กลตง.(2539). พทธสนตวธ : ทฤษฎเชงโครงสราง.สมชย เยนสบาย(ผแปล).กรงเทพฯ: เคลดไทย จากด. วทย วศทเวทย.(2538). จรยศาสตรเบองตน. กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรเจรญทศน. สมภาร พรมทา. (2545).มนษยกบการแสวงหาความจรงและความหมายของชวต.พมพครงท 2

กรงเทพฯ:สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, สนท ศรสาแดง.(2535). พทธปรชญา. กรงเทพฯ: โรงพมพนลนาราการพมพ. สทธ บตรอนทร.(2523).ปรชญาการเมองเบองตน.กรงเทพ ฯ : แพรพทยา. สนตกโรภกข.(2542). อรยสจจสแหงธรรมมกสงคมนยม. กรงเทพ ฯ : สขภาพใจ. สรยน ชชวย. (2545).การแสวงหาความสขและคณคาของชวต กรณศกษาทศนะกลมคนตางวยใน

กรงเทพมหานคร. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาจรยศาสตรศกษา บณฑต วทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

เสฐยรพงษ วรรณปก. (2540). ธรรมะนอกธรรมาสน. กรงเทพฯ : สานกพมพมตชน .