วารสารศลปศาสตรปรทศน 31

ปญหาจรยธรรมเกยวกบการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตในทศนะพระพทธศาสนาเถรวาท*

พระมหาอดเดช สตวโร (สขวฒนวด)**

บทคดยอ งานวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ มวตถประสงคเพอศกษาปญหาจรยธรรมการดดแปลง

พนธกรรมสงมชวตโดยนกวทยาศาสตรในปจจบน ศกษาทศนะทางจรยธรรมของพระพทธศาสนา

เถรวาทเกยวกบสงมชวต และศกษาปญหาจรยธรรมเกยวกบการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตใน

ทศนะของพระพทธศาสนาเถรวาท โดยเปนการศกษาเชงเอกสาร

ผลการวจยพบวา การดดแปลงพนธกรรมในมนษยจะเกยวของกบปญหาทางดานสขภาพ

และการรกษาโรคของมนษย สวนการดดแปลงพนธกรรมทท�าในสตวและพชจะเกยวของกบการ

เพมผลผลตทางการเกษตรและการผลตยารกษาโรคใหกบมนษย ปญหาจรยธรรมทเกยวของกบ

สตวและพชทพบโดยสวนมากจะเกยวกบความปลอดภยของผบรโภคและการลวงละเมดสทธ

สตว ทศนะทางจรยธรรมของพระพทธศาสนาทเกยวของกบสงมชวต จะพจารณาไดจากคณคา

และสถานะทางจรยธรรมของสงมชวตแตละประเภท ทงนพระพทธศาสนามเกณฑการตดสน

จรยธรรมอย 2 ประเภท คอ 1) พจารณาจากสาเหตของการกระท�าหรอดทเจตนา และพจารณา

จากผลของการกระท�า 2) พจารณาจากจรยธรรม 2 ระบบ คอ จรยธรรมส�าหรบบคคล และ

จรยธรรมส�าหรบสงคม และทศนะทางจรยธรรมของพระพทธศาสนาทมตอการดดแปลง

พนธกรรมสงมชวตแตละประเภทมความแตกตางกนออกไป หลกการทางพระพทธศาสนาระบ

วา มนษยและสตวมคณคาและสถานะทางจรยธรรม แตกตางจากพชซงเปนสงมชวตทไมมจต

ดงนน การดดแปลงเพอรกษาโรค และการดดแปลงสตวและพชเพอน�าไปใชเปนอาหาร จงเปนการกระท�าทมความเหมาะสมตามหลกจรยธรรม

ค�าส�าคญ : ปญหาจรยธรรม การดดแปลงพนธกรรม ทศนะของพระพทธศาสนา

* บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธ “ปญหาจรยธรรมเกยวกบการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตในทศนะพระพทธศาสนาเถรวาท” หลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย อาจารยทปรกษา : พระสธธรรมานวตร (ผศ.ดร.) ศาสตราจารย ดร. สมภาร พรมทา และอาจารย ดร. ศศวรรณ ก�าลงสนเสรม วทยานพนธนไดรบทนสนบสนนวทยานพนธ ระดบดษฎบณฑต “ทนเลาเรยนหลวงส�าหรบพระสงฆไทย” ประจ�าปการศกษา 2556** นสตหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

32 ป ท 10 ฉบบ ท 20 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

The Ethical Issues on Genetic Modification of Living Beings in Theravāda Buddhist Perspective

Phramaha Adidej Sativaro (Sukwattanawadee)

Abstract The research is a qualitative research with 3 objectives, which are (1) to study the ethical issues regarding scientists’ genetic modification of living beings, (2) to study the ethical issues in Theravāda Buddhism regarding living beings, (3) to study the ethical issues on the genetic modification of living beings in Theravāda Buddhist Perspective with the documentary study. According to the research, the following results are found. First, the genetic modification in human beings is connected with problems of health and curing of diseases arising to human beings. The genetic modification in animals and plants are connected with increasing agricultural productivity and the production of the medicines for curing the diseases. Most of the ethical issues regarding the animals and the plants are connected with the consumer’s safety and the violation of the animal’s right. Second, the perspective about the Buddhist ethics relating to the living beings can be considered from the ethical values and statuses by each type of the living beings. Thus, Buddhism is of 2 standards of the decision of the ethics, namely:- 1) the consideration of the ethics from the cause of action called “Cetanā” and the consideration of the ethics from the results of actions 2) the consideration of the ethics 2 systems namely:- the personal ethics and the social ethics. Third, the ethical perspective in Buddhism toward the genetic modification of living beings is of different points. The Buddhist Doctrinal Principles state that the human beings and the animals are of the ethical values and statuses. The human beings and the animals are different from plants which are of lives but without the minds. Therefore, the genetic modification for curing the diseases and the genetic modification in the animals and the plants to be used as the food are all actions which are suitable according to the principles of the ethics.

Key Words : ethical issues, genetic modification, Buddhist perspective

วารสารศลปศาสตรปรทศน 33

ความน�า โครงการจโนมมนษย (Human Genome Project) เปนหนงในโครงการศกษาวจยทางชววทยา อนเกดจากความรวมมอระหวางนกวทยาศาสตรประเทศตาง ๆ หลายรอยคน โดยมเปาหมายทตองการจะรเกยวกบรายละเอยดของต�าแหนงทงหมดของมนษย 80,000 ยน บนโครโมโซม 23 ค (พทยา วองกล. 2547 : 120) เมอโครงการนส�าเรจลง เปนทคาดหมายวาจะท�าใหความรของแพทยเกยวกบสาเหตทแทจรงของการเกดโรคมมากขน โดยเฉพาะโรคทางพนธกรรมทมสาเหตมาจากยน มกจะมการตรวจทางพนธกรรม (Genetic Test) ใหกบพอแมผปกครองทตองการทราบถงสขภาพของลกนอยทอยในครรภวา มความสมบรณปกตเหมอนเดกทวไปหรอไม หากทารกในครรภมความผดปกตเกดขน พอแมผปกครองกจะทราบลวงหนาและสามารถตดสนใจไดวา จะรกษาชวตของเดกไว โดยใหเดกไดเกดมาพรอมกบสขภาพรางกายทไมแขงแรงอนเนองมาจากการมโรคพนธกรรมเบยดเบยน หรอจะตดปญหาทงโดยการเอาเดกออกดวยการท�าแทง การตดสนใจในลกษณะเชนน ถอเปนการขดแยงทางศลธรรม (Moral Dilemma) ทสรางความยากล�าบากในการตดสนใจใหกบพอแมผปกครอง และถอเปนปญหาจรยธรรมทมสวนเกยวของกบชวตของมนษยโดยตรง สวนการใชสตวและพชเปนอาหารของมนษย ถอเปนเรองปกตทเกดขนในโลกมาอยางชานาน เนองจากในอดตกาล สงคมของมนษยเปนสงคมเกษตรทมความเกยวของกบการเกษตรและปศสตว แตในปจจบน นกวทยาศาสตรสามารถเพมคณสมบตพเศษบางอยางใหกบอาหารไดตามความตองการ ตวอยางเชน การผลตขาวทองค�าทมการสอดใสยนทสรางสารเบตาแคโรทนเขาไปในดเอนเอของขาวธรรมดา เพอใหขาวทองค�ามสารอาหารและวตามนเอทชวยแกปญหาทางดานสายตา (ศรพงษ วทยวโรจน. 2556 : 100) และการใสยนจากปลาอารกตกในมะเขอเทศและสตรอเบอรร เพอใหทนทานตอความหนาวเยนไดมากขน (ประศาสตร เกอมณ. 2548 : 55) เปนตน ตามปกตแลว การใสสารบางอยางหรอยนของสตวเขาไปในพชน ไมสามารถเกดขนไดดวยวธการตามธรรมชาต ตองอาศยเทคโนโลยชวภาพเทานนจงจะเกดขนได ท�าใหเกดค�าถามขนวา การดดแปลงพนธกรรมในลกษณะทกลาวมาแลวขางตน เปนการแทรกแซงธรรมชาตใหผดเพยนไปจากเดมหรอไม และการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตในลกษณะเชนน ผดจรยธรรมหรอไม อยางไร ดวยเหตน จงไดท�าการรวบรวมศกษาทฤษฎการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตในปจจบน พรอมทงศกษาถงปญหาทางจรยธรรมอนเนองมาจากการดดแปลงพนธกรรมสงมชวต นอกจากนยงไดน�าหลกเกณฑทางพระพทธศาสนามาชวยตอบปญหาจรยธรรมรวมสมย เพอคนหาค�าตอบทวา “การดดแปลงพนธกรรมสงมชวตผดจรยธรรมหรอไมและในเรองนพระพทธศาสนามความคดเหนอยางไร” เพอใหสงคมตนตวและตระหนกรถงปญหาทไดเกดขนแลว และเปนการเตรยมตวเพอจะรบมอกบปญหาใหมทก�าลงจะเกดขนตอไปในอนาคต

34 ป ท 10 ฉบบ ท 20 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาปญหาจรยธรรมการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตโดยนกวทยาศาสตรในปจจบน 2. เพอศกษาทศนะทางจรยธรรมของพระพทธศาสนาเถรวาทเกยวกบสงมชวต 3. เพอศกษาปญหาจรยธรรมเกยวกบการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตในทศนะของพระพทธศาสนาเถรวาท

ขอบเขตของการวจย 1. ขอบเขตดานเอกสาร งานวจยนเปนงานวจยดานเอกสาร โดยมงศกษาคนควาขอมลชนปฐมภมจากคมภรพระไตรปฎก และอรรถกถา รวมถงขอมลชนทตยภมจากต�ารา หนงสอ บทความ เอกสาร งานวทยานพนธ และงานวจยตาง ๆ ทเกยวของของนกวชาการ ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ตลอดจนถงขอมลจากสออนเทอรเนต 2. ขอบเขตของการสมภาษณในงานวจย ไดท�าการสมภาษณเชงลกผช�านาญการทางดานพนธกรรมและชวจรยธรรม จากศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยแหงชาต (Biotec) จ�านวน 2 ทาน เพอน�ามมมองดงกลาวมาใชในการอธบายและวเคราะหถงปญหาจรยธรรมเกยวกบการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตแตละประเภท กลาวคอ มนษย สตว และพช

วธด�าเนนงานวจย การด�าเนนการวจยในครงน เปนการวจยเชงเอกสาร (Documentary Research) และการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) วธการด�าเนนงานวจยมขนตอนดงตอไปน 1. ศกษาแนวคดและทฤษฎทเกยวของกบการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตทางดานวทยาศาสตร เพอคนหาปญหาจรยธรรมเกยวกบการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตทเกดขนจากการกระท�าของนกวทยาศาสตรในปจจบน 2. ศกษาทศนะทางจรยธรรมของพระพทธศาสนาทเกยวของกบสงมชวต ประกอบไปดวย คณคาและสถานะทางจรยธรรมของสงมชวต ระบบจรยธรรม 2 ระบบ และเกณฑการตดสนจรยธรรมทางพระพทธศาสนา 3. สมภาษณเชงลกผช�านาญการทางดานพนธวศวกรรมและชวจรยธรรม จากศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยแหงชาต (Biotec) จ�านวน 2 ทาน ไดแก คณจนตนา จนทรเจรญฤทธ และคณสรสา ทพยผอง เพอน�ามมมองดงกลาวมาวเคราะหถงปญหาจรยธรรมเกยวกบการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตแตละประเภท 4. วเคราะห และสงเคราะหองคความรทไดจากการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตและพระพทธศาสนาเขาดวยกน

วารสารศลปศาสตรปรทศน 35

ผลการวจย ผลการวจยทไดจากการศกษาตามวตถประสงคทง 3 ขอดงกลาว มรายละเอยดดงตอไปน 1.ปญหาจรยธรรมดานการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตโดยนกวทยาศาสตรในปจจบน ผลการศกษาไดพบปญหาจรยธรรมและทศนะเกยวกบการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตโดยนกวทยาศาสตร มทงดานสขภาพและการแพทย (Health and Medicine) และดานอาหารและการเกษตร (The Food and Agriculture) โดยแบงเปนปญหาจรยธรรมทเกยวของกบมนษย สตว และพชตามล�าดบ ดงน 1.1 ปญหาจรยธรรมทเกยวของกบมนษย การดดแปลงเพอคดเลอกพนธทดถอวามปญหามากทสด เพราะเปนการลดทอนสทธและศกดศรความเปนมนษยลงใหเหลอเปนเพยงแคสงของทสามารถหาซอขายกนได ท�าใหเกดเสยงคดคานและตอตานเปนอยางมาก ตรงขามกบการดดแปลงเพอการรกษาโรค ทไดรบเสยงชนชมและเปนประโยชนตอมนษยชาต 1.2 ปญหาจรยธรรมทเกยวของกบสตว จะมปญหาในดานสทธของสตวทมนษยเขาไปเกยวของดวย (จกรกฤษณ ควรพจน. 2545 : 35) ส�าหรบปญหาน มนษยสามารถอางความจ�าเปนในการท�าการดดแปลงเพอความอยรอดได สวนปญหาทางดานการดดแปลงสตวทไมกอใหเกดประโยชนเพอสนองความตองการของตนเองนน ถอเปนปญหาจรยธรรมอยางแทจรงของการดดแปลงพนธกรรมในสตว 1.3 ปญหาจรยธรรมทเกยวของกบพช ในสวนของการดดแปลงพนธกรรมพชเพอใชเปนอาหารและยารกษาโรคนน จะมปญหาจรยธรรมในดานทเกยวกบความปลอดภยในการบรโภคของมนษย กลาวคอ อาหารทเกดจากการดดแปลงพนธกรรมทไมไดคณภาพอาจสรางความเสยหายและเบยดเบยนตอมนษยผบรโภค และอาจสงผลใหเกดปญหาทางดานความปลอดภยและสขภาพของผบรโภคตามมาดวย 1.4 การดดแปลงพนธกรรมสงมชวตจากแนวคดประโยชนนยม (Utilitarianism) ของจอหน สจวต มลล (John Stuart Mill) เปนแนวคดทมจดมงหมายของการกระท�าอยทประโยชนสขของคนจ�านวนมาก (1957 : 22) วธการทกระท�าไมส�าคญเทากบผลทจะไดรบ เพราะฉะนน ตามแนวคดน การดดแปลงพนธกรรมในมนษยทเปนไปเพอรกษาโรค และตดยนทอาจกอใหเกดอนตรายออก เชน ยนโรคจต และยนอาชญากร นบวาเปนประโยชนตอสงคมโดยสวนรวม จงเปนสงทถกตองตามแนวคดน สวนการดดแปลงเพอคดเลอกพนธทด และการตดยนทเปนปญหาสวนตวออก เชน ยนรกรวมเพศหรอเบยงเบนทางเพศ ถอวาเปนประโยชนเฉพาะแตละบคคล จงเปนสงทไมถกตองตามแนวคดน 1.5 การดดแปลงพนธกรรมสงมชวตจากแนวคดเจตนาทด (Good will) ของอมมานเอล คานท (Immanuel Kant) เปนแนวคดทใหความส�าคญกบวธการหรอหลกการของการกระท�ามากกวาผลทไดรบ (Hospers. 1961 : 284) เพราะฉะนน ตามแนวคดน การดดแปลงพนธกรรมในมนษยเพอรกษาโรค นบวาเปนการกระท�าทประกอบไปดวยเจตนาด จงเปนสงทถกตองตามแนวคดน สวนการดดแปลงเพอคดเลอกพนธทด การตดยนทอาจกอใหเกดอนตรายออก และการตดยนทเปนปญหาสวนตวออก ถอวาเปนการละเมด

36 ป ท 10 ฉบบ ท 20 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

กฎศลธรรมอนดของมนษย และเปนการลดสทธและศกดศรความเปนมนษยใหเหลอนอยลง จงเปนสงทไมถกตองตามแนวคดน อยางไรกด ตามแนวคดของทง 2 ทานนน กลบมความเหนตรงกนในเรองการดดแปลงพนธกรรมในสตวและพชวาเปนสงทถกตองตามหลกจรยธรรม เพราะสตวและพชไมมคณคาทางจรยธรรมและเปนไปเพอประโยชนของมนษยเทานน 2.ทศนะทางจรยธรรมของพระพทธศาสนาเถรวาทเกยวกบสงมชวต ผลการศกษาทศนะทางจรยธรรมของพระพทธศาสนาเถรวาทเกยวกบสงมชวต พบวา มประเดนส�าคญทางจรยธรรมตอสงมชวต ดงน 2.1 ความหมายของจรยธรรม ค�าวา “จรยธรรม” มาจากค�า 2 ค�า คอ จรยะ+ธรรมซงแปลตามศพท คอ “จรยะ” แปลวา ความประพฤต กรยาทควรประพฤต สวน “ธรรม” แปลวา คณความด ค�าสงสอนในศาสนา หลกปฏบตในศาสนา ความถกตอง กฎเกณฑ เมอน�าค�าทง 2 มารวมกนจงเปน “จรยธรรม” หมายถง ธรรมคอความประพฤต กฎเกณฑแหงความประพฤต หรอธรรมทเปนขอประพฤตปฏบตทอาศยหลกการดานศลธรรม (มหามกฏราชวทยาลย. 2534 : 47/421)1 เพอแยกแยะสงทควรปฏบต สงทดงาม และสงทเหมาะสม เพอการอยรวมกนของคนในสงคมอยางเปนปกตสข อนง ในบางโอกาสอาจมการใชค�าวา “จรยธรรม” แทนค�าวา “ศลธรรม” ไดบาง (พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช). 2548 : 37) ซงมความหมายถงการไมเบยดเบยนกนและกนของมนษยผอยรวมกนในสงคม 2.2 องคประกอบส�าคญของชวต ตามหลกทางพระพทธศาสนาแลว ขนธ 5 ถอเปนองคประกอบทส�าคญของสงมชวต ประกอบไปดวย รปขนธ เวทนาขนธ สญญาขนธ สงขารขนธ และวญญาณขนธ (มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. 2539 : 11/135/300)2 มนษยและสตวมขนธ 5 ครบถวน แตในสวนของพชมเพยง 1 ขนธ คอ รปขนธเทานน สวนอก 4 ขนธทเหลอไมปรากฏ ทเปนเชนนเพราะพชไมมจต หรอไมมวญญาณขนธเหมอนมนษยและสตว แทจรงแลว เวทนาขนธ สญญาขนธ และสงขารขนธ ทง 3 สงนรวมเรยกวา “เจตสก” และเจตสกนเอง ถอเปนธรรมชาตทอาศยจตหรอวญญาณขนธเกดขน (พระสทธมมโชตกะ ธมมาจรยะ. 2546 : 8) เมอพชไมมวญญาณขนธ จงสงผลใหขนธทเหลออก 3 ประการ คอ เวทนาขนธ สญญาขนธ และสงขารขนธ เกดขนไมไดดวย ดงนน พชจงเปนสงมชวตทไมมจต และอยนอกขอบเขตทางจรยธรรมของพระพทธศาสนา 2.3 คณคาและสถานะทางจรยธรรมของสงมชวต มความเกยวของกบจตหรอวญญาณขนธ ในเม อมนษยและสตวมจต จงถอวามคณคาและสถานะทางจรยธรรมดวย ดงจะเหนไดจากการทมนษยและสตวมคณคาภายในตวเอง (มหามกฏราชวทยาลย. 2534 : 11/186) มความ สามารถในการท�าความด (มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. 2539 : 5/467/359) และมความรสกรบรสขทกขในชวตไดเหมอนกน (มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. 2539 : 25/129/72) แตถงอยางนน มนษยและสตวกมความแตกตางกน

1 หลกการอางองคมภรอรรถกถาภาษาไทย ฉบบมหามกฏราชวทยาลยแปล ชด 91 เลม มหลกการดงน คอ ตวเลขแรกในวงเลบ หมายถง เลมท, ตวเลขทสอง หมายถง หนาท, จากตวอยางน คอ คมภรอรรถกถาเลมท 47 หนา 4212 นสตหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

วารสารศลปศาสตรปรทศน 37

ในเรองคณภาพของจต กลาวคอ มนษยมปญญาและสามารถแสวงหาความพนทกขทางใจได สวนสตวมปญญาทดอยกวา เพราะมโมหะครอบง�า ปญญาของสตวจงมลกษณะคลายกบสญชาตญาณในการด�ารงชวต จงไมสามารถแสวงหาความพนทกขทางใจไดเหมอนมนษย (สมภาร พรมทา. 2547 : 30) ดงนน สตวจงมคณคาและสถานะทางจรยธรรมต�ากวามนษย 2.4 เจตนาแหงการกระท�า เจตนาจะมความสมพนธโดยตรงกบการกระท�า โดยพจารณาจากพทธพจนทวา “เจตนาเปนตวกรรม บคคลคดแลว จงกระท�ากรรมดวยกาย วาจา ใจ” (มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. 2539 : 22/63/395) จะเหนไดวา เจตนาเปนนามธรรมทเกดในใจของผกระท�า และสงผล ออกมาเปนรปธรรมคอการกระท�าตาง ๆ ดงนน เจตนาจงเกดขนกอนการลงมอกระท�าเสมอ อาจกลาวไดวา เจตนาเปนตวเหต สวนการกระท�าเปนตวผล เจตนาจะอยในรปของอดตกาลของการกระท�า การลงมอกระท�าอยในรปของปจจบนกาล และผลของการกระท�าอยในรปของอนาคตกาล การกระท�าทงหลายไมวาจะดหรอชวกตาม ยอมมสาเหตมาจากเจตนาทงสน 2.5 เกณฑตดสนจรยธรรมทางพระพทธศาสนา สามารถแบงออกไดเปน 2 สวน คอ 2.5.1 เกณฑตดสนทางจรยธรรมทวไปตามหลกพระพทธศาสนา พจารณาจากสาเหตของการกระท�าหรอดทเจตนาในการลงมอกระท�า และพจารณาจากผลของการกระท�า การใชหลกการทง 2 มาเปนเกณฑน ถอเปนการน�าหลกการทงนามธรรมและรปธรรมมาประกอบเขาดวยกน กอใหเกดเปนเกณฑการตดสนทางจรยธรรมทสมบรณแบบมากขน เพราะเปนเกณฑการตดสนทไมไดค�านงถงผกระท�าแตเพยงฝายเดยว แตตองค�านงผอน และสงคมดวย 2.5.2 เกณฑตดสนทางจรยธรรมตามหลกศล 5 พจารณาถงหลกจรยธรรม 2 ระบบ โดยอาศยหลกการพนฐานจากการแบงศล 5 (มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. 2539 : 22/145/242) ออกเปน 2 สวน คอ ศลขอ 1-4 เปนจรยธรรมส�าหรบสงคม มวตถประสงคเพอปองกนการละเมดผอนใหเกดความเสยหาย เชน การฆาผอน การลกทรพยของผอน เปนตน สวนศลขอท 5 เปนจรยธรรมส�าหรบบคคล มวตถประสงคเพอปองกนการละเมดตนเอง มใหเกดความประมาทขาดสต อนเปนสาเหตแหงการไปละเมดผอน (สมภาร พรมทา. 2548 : 491) 2.6 กฎธรรมชาตในฐานะทเปนกรรมนยาม และธรรมนยาม พระพทธศาสนาใหความส�าคญกบนยาม 5 (มหามกฏราชวทยาลย. 2534 : 76/81-84) เปนอยางมาก เพราะถอเปนกฎธรรมชาตของทกสรรพสงในโลก การดดแปลงพนธกรรมสงมชวต มสวนเกยวของกบอตนยามและพชนยาม สวนจตตนยามกมความสมพนธโดยตรงกบกรรมนยาม คอ จตตนยามเปนในสวนของเจตนา เพราะเปนมโนกรรมทเกดขนในใจ สวนกรรมนยามเปนในสวนของการกระท�าทเกดจากเจตนานน การกระท�าทเกดจากเจตนา สามารถใหคาทางจรยธรรมได ดงนน การกระท�าทเกดจากเจตนาจงสงผลใหเกดเปนกรรมนยามได ดวยเหตน จตตนยามและกรรมนยามจงเปนปจจยสงเสรมกนและกนอยเสมอ และในสวนของธรรมนยามนน ถอไดวาเปนกฎธรรมชาตทเกยวของกบทกสรรพสงบนโลก มความสมพนธกนอยางเปนระบบ และเปนเหตเปนผลทอง

38 ป ท 10 ฉบบ ท 20 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

อาศยกนและกนเกดขน (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต). 2555 : 236) ดวยเหตน หากมการกระท�าบางอยางทผดธรรมชาตแมเพยงเลกนอย กอาจสงผลถงสงแวดลอมและธรรมชาตโดยรวมทงหมดได 3.ปญหาจรยธรรมเกยวกบการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตในทศนะของพระพทธศาสนาเถรวาท ผลการศกษาทศนะของพระพทธศาสนาเถรวาททมตอปญหาจรยธรรมเกยวกบการดดแปลงพนธกรรมสงมชวต พบวา มประเดนส�าคญตามทศนะของพระพทธศาสนา ดงน 3.1 ความเปนธรรมชาตของการดดแปลงพนธกรรมสงมชวต พบวา การดดแปลงพนธกรรมสงมชวตของนกวทยาศาสตรในปจจบน เปนการกระท�าทอาจพจารณาไดวา เปนการฝนกระบวนการตามธรรมชาตของสงมชวตตาง ๆ บนโลก แตเมอพจารณาจากหลกนยาม 5 (มหามกฏราชวทยาลย. 2534 : 76/81-84) แลวจะพบวา กฎธรรมชาตอนญาตใหกระบวนการดดแปลงพนธกรรมนเกดขนไดจรง (สมภาร พรมทา. 2547 : 159) ยอมแสดงใหเหนวา กฎธรรมชาตยอมรบกระบวนการดงกลาว จงไมถอวาเปนการฝนกฎธรรมชาตหรอผดธรรมชาตแตอยางใด เพราะไดรบการยอมรบจากตวของธรรมชาตเองแลว 3.2 พทธทศนะตอปญหาการดดแปลงพนธกรรมในมนษย พบวา การดดแปลงเพอรกษาโรคมความเหมาะสมตามหลกจรยธรรมของพระพทธศาสนา เพราะเกดจากเจตนาทเปนกศล มความตงใจและจงใจทจะชวยเหลอผอนใหพนจากความทกข แตในสวนของการดดแปลงพนธกรรมในมนษยรปแบบอน ๆ ถอเปนการกระท�าทไมเหมาะสมตามหลกจรยธรรมทงสน กลาวคอ ในสวนของการคดเลอกพนธเพอใหไดมนษยพนธใหมนน มความจงใจและตองการสรางมนษยพนธใหมตามทผผลตตองการ จงมใชการกระท�าทมาจากกศลเจตนา และในสวนของการตดยนทกอใหเกดอนตรายแกผคนในสงคมนน เปนการละเมดจรยธรรมสวนบคคล เพราะยนดงกลาวเปนเพยงแคยนทมแนวโนมวาจะเปนอนตรายเทานน ไมใชจะตองเปนยนทเกดอนตรายแนนอนเสมอไป ขนอยกบเหตปจจยและสงแวดลอมอน ๆ ทอ�านวยใหเปนเชนนนดวย 3.3 พทธทศนะตอปญหาการดดแปลงพนธกรรมในสตว พบวา การดดแปลงสตวเพอน�าไปใชรกษาโรคของมนษย การดดแปลงเพอน�าไปใชเปนอาหาร และการดดแปลงเพอรกษาพนธสตวทหายากใกลสญพนธนน เปนสงทเกดจากเจตนาฝายดอยางชดเจน จงถอวามความเหมาะสมตามหลกจรยธรรม สวนการคดเลอกพนธเพอรกษาสตวทสญพนธไปนานแลว เชน ไดโนเสารหรอชางแมมมอธ และการคดเลอกยนเพอสรางสตวตามทตองการนน เปนการสรางสตวทเกดจากการสนองตณหาเปนการสวนตว ถอวาเกดจากเจตนาฝายอกศล จงเปนการกระท�าทไมเหมาะสมตามหลกจรยธรรม 3.4 พทธทศนะตอปญหาการดดแปลงพนธกรรมในพช พบวา การดดแปลงเพอการรกษาโรคของมนษย การดดแปลงเพอน�ามาใชเปนอาหาร การคดเลอกพนธเพอสรางพนธทด และการคดเลอกยนเพอสรางพชทตองการ ทง 4 ประเภทนเหมาะสมตามหลกจรยธรรมทงหมด เพราะระบบจรยธรรมทางพระพทธศาสนาไมไดครอบคลมมาถงพช แตหากพชทไดรบการดดแปลงนนเปนอนตรายตอผบรโภค ยอมถอวาเปนการละเมดจรยธรรมในระดบสงคมดวย เพราะเปนการลวงละเมดและเบยดเบยนผอนในสงคมใหไดรบความเดอดรอน ดงนน การดดแปลงพนธกรรมในพชจงจ�าเปนตองมความระมดระวงเปนพเศษ เพอให

วารสารศลปศาสตรปรทศน 39

เกดความปลอดภยตอผบรโภคอยางสงสด เพราะพชถอวาเปนพนฐานของระบบนเวศในธรรมชาตทงหมด และเปนหวงโซอาหารชนลางทเกยวของกบสงมชวตทกชนดบนโลก

อภปรายผลการวจย การอภปรายผลการวจยในครงน ขอน�าเสนอโดยเรยงล�าดบตามการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตแตละประเภท กลาวคอ มนษย สตว และพช ดงน 1. การดดแปลงพนธกรรมในมนษย เกยวของกบการรกษาโรคของมนษยเปนส�าคญ เปนการกระท�าทเกดจากความตงใจและความปรารถนาดทจะชวยเหลอผอนใหพนจากความทกข โดยเลงเหนถงคณคาภายในของความเปนมนษยอยางแทจรง ซงสอดคลองกบงานวจยของนายแพทยปณวสส กตตมานนท ทไดศกษาถงการท�าปาณาตบาตในเซลลมนษยและตวออนมนษย (2554) พบวา กระบวนการสรางสเตมเซลลและการน�าสเตมเซลลจากตวออนมนษยไปใชในการรกษาโรค มความเกยวของกบหลกการพจารณาถงคณคาและสถานะของความเปนมนษย นอกจากน เมอพจารณาถงเกณฑการตดสนทางจรยธรรมทง 2 ประเภท กลาวคอ เกณฑตดสนทางจรยธรรมทวไปตามหลกพระพทธศาสนา และเกณฑตดสนทางจรยธรรมตามหลกศล 5 ยงมความสอดคลองกบงานวจยของสมภาร พรมทา ทไดศกษาถงทศนะของพระพทธศาสนาทมตอการโคลนมนษยและวจยเซลลตนแบบ (2547-2549) ทพบวา พระพทธศาสนาใหความส�าคญกบการตดสนปญหาทางจรยธรรม โดยค�านงถงสาเหตของการกระท�าหรอเจตนา และผลของการกระท�าเปนอยางมาก อกทงยงตองค�านงการใชหลกจรยธรรม 2 ระบบ คอ จรยธรรมส�าหรบบคคล และจรยธรรมส�าหรบสงคม ซงถอวาเปนรากฐานของพทธชวจรยศาสตรดวย 2. การดดแปลงพนธกรรมในสตว มหลกในการพจารณาถงคณคาและสถานะทางจรยธรรมของสตว ตามหลกการของพระพทธศาสนาแลว สตวถอวาเปนสงมชวตชนดหนง ดงนน การใชสตวในการทดลองเพอผลตยารกษาโรคหรอใชเปนอาหารใหกบมนษยนน จะตองค�านงถงสทธของสตวดวย ซงสอดคลองกบงานวจยของเฉลมวฒ วจตร ทไดศกษาถงสถานะทางจรยธรรมของสตวในทศนะของพทธศาสนาเถรวาท (2553) พบวา สตวมสถานะทางจรยธรรม เพราะสตวเปนสงทมคณคาภายในตวเอง จากความสามารถในการกระท�าความด การสงสมความดไวในอดตชาต และการมความรสกสขทกขในชวตของตน เมอเปนเชนน มนษยจงควรใชสตวในการทดลองอยางมจรยธรรม และสอดคลองกบงานวจยของขจตพรรณ อมรปาน ทไดศกษาถงความคดจรยศาสตรตะวนตกและพระพทธศาสนากบการใชสตวทดลอง (2542) พบวา การใชสตวทดลอง ถอเปนสงทไมเหมาะสมตามค�าสอนของพระพทธศาสนา แตนกวทยาศาสตรอาจอางความจ�าเปนในการทดลองเพอประโยชนของมนษยชาตได โดยตองค�านงถงการใชสตวทดลองอยางมจรยธรรม ประกอบไปดวยความเมตตาและกรณาตอสตวทกประเภท 3. การดดแปลงพนธกรรมในพช ตามทศนะของพระพทธศาสนาแลว พชถอวาเปนสงมชวตทไมมจต ดงนน พชจงไมมคณคาและสถานะทางจรยธรรมเหมอนอยางมนษยและสตว อยางไรกด นกวทยาศาสตรควรท�าการดดแปลงพนธกรรมในพชอยางระมดระวงเปนพเศษ เพราะพชถอเปนพนฐานของระบบนเวศใน

40 ป ท 10 ฉบบ ท 20 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

ธรรมชาตทงหมด เมอมนษยและสตวไดบรโภคพชทมการดดแปลงพนธกรรมแลวเกดปญหาทางดานสขภาพขนมา ยอมท�าใหเกดการลวงละเมดจรยธรรมระดบบคคลดวย ซงสอดคลองกบงานวจยของ Kridchay-apong Boonaphai (2003) ทไดศกษาถงเรองพทธจรยศาสตรเกยวกบพชตดตอพนธกรรม (P-GMOs) พบวา การตดตอพนธกรรมพชไมไดเปนสงทผดจรยธรรมและชวรายในตวของมนเอง เพราะตองพจารณาถงรายละเอยดของกระบวนการและเหตผลทอยเบองหลงดวย แตจะเปนสงทผดจรยธรรมกตอเมอมการเบยดเบยนตนเอง ผอน และสงแวดลอม โดยเฉพาะหากผบรโภคไดรบอนตรายจากพชตดตอพนธกรรม จะถอวาเปนเรองทผดจรยธรรมเปนอยางยง

ขอเสนอแนะ 1.ขอเสนอแนะการแกปญหา จากการศกษางานวจยครงน สามารถสรปเปนขอเสนอแนวทางแกปญหาได 3 ระดบ คอ ระดบของผผลตหรอนกวทยาศาสตร ผบรโภค และสงคม มรายละเอยดดงน ส�าหรบนกวทยาศาสตรผผลตผลงานทางดานชวภาพ ควรศกษาคนควางานวจยดวยความรอบคอบ ในขณะทคนควาเกยวกบมนษยและสตวดดแปลงพนธกรรม ใหค�านงถงสทธของมนษยและสตวทเปนปญหาจรยธรรมสวนบคคล และในขณะทคนควาเกยวกบพชดดแปลงพนธกรรม ใหค�านงถงปญหาจรยธรรมส�าหรบสงคมทเกยวของกบผบรโภค สวนผบรโภค ควรเปดใจยอมรบและศกษาความรทางดานการดดแปลงพนธกรรมดวยใจเปนกลางอยางปราศจากอคต และตดสนใจเลอกใชผลตภณฑดวยความละเอยดรอบคอบจากขอมลทไดรบ ควรรบฟงขอมลขาวสารทง 2 ดาน คอ ดานทสนบสนนและตอตาน เพอน�าขอมลทง 2 ดานนมาเปรยบเทยบเพอใหเหนความเปนจรงของสงทซอนเรนอย ส�าหรบในสวนของสงคมนน ควรเปดโอกาสใหนกวทยาศาสตรไดศกษาคนควาผลงานไดอยางอสระภายในกรอบจรยธรรมทก�าหนดไว และหมนตรวจสอบความประพฤตและผลงานของนกวทยาศาสตรเพอใหเกดความปลอดภยแกผคนในสงคม ทงในระยะสนและระยะยาว รวมไปถงการรบฟงขอคดเหนทเปนประโยชนจากผคนในสงคมในหนวยงานตาง ๆ เชน กฎหมาย ศาสนา ปรชญา เปนตน เพอน�าแนวคดทางดานจรยธรรมเหลานมาชวยก�าหนดกรอบจรยธรรมอนดงามใหกบผคนในสงคมตอไป 2.ขอเสนอแนะในการศกษาครงตอไป 2.1 พระพทธศาสนากบปญหาจรยธรรมเรองการละเมดลขสทธในสนคาทถกดดแปลงพนธกรรมของประเทศไทย 2.2 ศกษาวเคราะหเรองสทธและศกดศรในการมชวตระหวางมนษยกบสตวทไดรบการดดแปลงพนธกรรม 2.3 การศกษาวเคราะหแนวคดทฤษฎทางจรยศาสตรเกยวกบการดดแปลงพนธกรรมสงมชวตในดานกฎหมาย ปรชญา และศาสนา

วารสารศลปศาสตรปรทศน 41

บรรณานกรมขจตพรรณ อมรปาน. (2542) การศกษาความคดจรยศาสตรตะวนตกพทธศาสนา(เถรวาท) และนกวทยาศาสตรไทยกบการใชสตวทดลอง. วทยานพนธ อ.ม. (สาขาวชาจรยศาสตร) นครปฐม

: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. จกรกฤษณ ควรพจน. (2545) GMOสงครามเทคโนโลยชวภาพ. กรงเทพมหานคร : เนชนมลตมเดย.เฉลมวฒ วจตร. (2553) สถานะทางจรยธรรมของสตวในทศนะของพทธศาสนาเถรวาท. วทยานพนธ อ.ม. (สาขาวชาปรชญา) กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณหาวทยาลย. ประศาสตร เกอมณ. (2548) GMOs :ชวตทถกดดแปรพนธกรรม. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร. ปณวสส กตตมานนท, นายแพทย. (2554) การศกษาวเคราะหปาณาตบาตในเซลลมนษย และตวออนมนษย. วทยานพนธ พธ.ด. (สาขาวชาพระพทธศาสนา) กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช). (2548) ค�าวด. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : เลยงเชยง.พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต). (2555) พทธธรรมฉบบปรบขยาย. พมพครงท 35. กรงเทพมหานคร : ผลธมม.พระสทธมมโชตกะ ธมมาจรยะ. (2546) ปรมตถโชตกะปรจเฉทท1-2-6. พมพครงท 9. กรงเทพมหานคร : ทพยวสทธการพมพ. พทยา วองกล, บรรณาธการ. (2547) GMOs:ชวตวปรตพนธ. กรงเทพมหานคร : สถาบนวถทรรศน.มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. (2539) พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.มหามกฏราชวทยาลย. (2534) พระไตรปฎกและอรรถกถาแปลชด91เลม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย.ศรพงษ วทยวโรจน. (8-14 กมภาพนธ 2556) “ขาวตดตอพนธกรรมปนสพรอมปลกขาวทองค�า”. มตชนสดสปดาห. 33 (1695) หนา 100. สมภาร พรมทา. (2547) กน:มมมองของพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร : โครงการ เผยแพรผลงานวชาการ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.________. (2547-2549) รายงานการวจยเรองการโคลนมนษยและวจยเซลลตนแบบ ทศนะของพระพทธศาสนา. ส�านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

42 ป ท 10 ฉบบ ท 20 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

สมภาร พรมทา. (2548) พทธปรชญา:มนษยสงคมและปญหาจรยธรรม. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : ศยาม.Kridchayapong Boonaphai. (2003) Buddhist Ethics and Biotechnological Business : ACaseStudyinPlantsGeneticallyModifiedOrganisms(P-GMOs). A hesis for The degree of Master of Arts (Ethical Studies) : Faculty of graduate school : Mahidol University.Hospers, John. (1961) Humanconduct. 2nd ed. New York : Harcourt Brace Jovanovich.Mill, John Stuart. (1957) Utilitarianism. New York : The Babbs-Merrill.