Comparative Theology, Vol: 9, No: 20, Autumn & Winter 2018-2019 /21

A New Interpretation of the Theory of Evolution and its Compatibility with

Intelligent Design Based on Peter Van Inwagen’s View

Farah Ramin

Tayebe Gholami

Abstract

This study aims to present a new interpretation of the theory of evolution and its

compatibility with intelligent design based on special views of Peter van Inwagen. This article

which is conducted by descriptive analysis relies on library research findings. Peter van

Inwagen, an American analytical philosopher and one of the leading figures in metaphysics

and philosophy of religion, is a skeptical theist who defends compatibility between the theory

of evolution and Darwinism and intelligent design. He maintains that he has presented a new

interpretation of the theory of evolution and in this regard, proposes a kind of Darwinism

called “weak Darwinism”. In his account, Van Inwagen admits basic principles of Darwinism

such as common descent, random mutations, natural selection, and even the widespread acts

of natural selection in nature, however, he restricts the acts of random mutation and natural

selection with a sort of agnosticism in order to pave the way for explaining the universe

through other mechanisms like intelligent design. As a Christian who has love and affection

to God, he believes that the order in the universe is as a result of God’s guidance and wisdom,

and although the order in the world is under the influence of random mutations and natural

selections, all the past and current events could not have occurred randomly. Many research

works have been conducted about the theory of evolution and intelligent design and we can

point to the most recent ones entitled “Theological Argument, Evolution, and Accurate

Arrangement: The Comparative Analysis of Swinburne and Mutahhari’s Viewpoints” by

Ghazale Hojjati 1 and “Anthropological and Critical Analysis of Darwin Based on

Transcendent Theosophy” by Faranak Bahmani and Ali Allah Bedashti 2. However, no article

has been written in Persian yet on the theory of evolution and intelligent design from the

perspective of Peter van Inwagen. The objective of this study is to shed light on Van

Inwagen’s views on the theory of evolution and his theist defense from intelligent design as

well as the compatibility between these two theories. Van Inwagen can be regarded as

compatibilist in two sense: first, because he holds there is compatibility between free will and

determinism, and also because he does not regard any inconsistency between the theory of

evolution and theism. After he believed in determinism, Van Inwagen felt skeptical toward

Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Kalam, University of Qom, Qom, Iran.

(Responsible author) farah.ramin@yahoo.com

Ph.D. Student of Comparative Philosophy, University of Qom, Qom, Iran.

S.gholami69@gmail.com

Received: 18.08.2018 Accepted: 18.03.2019

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License

1 Journal of Philosophical Essays, Spring & Summer 1396 S.H, No. 31, Research Paper, pp. 23-48

2 Journal of Theological Thought, Spring 1396 S.H, N. 64, Research Paper/ISC, pp. 29-50

22/ Comparative Theology, Vol: 9, No: 20, Autumn & Winter 2018-2019

the theory of evolution as in his view, every event has causes and effects and it’s impossible

to see something would occur randomly and through evolution some unwanted parts be

omitted and put aside. Therefore, he presented a perception of the theory of evolution called

“weak Darwinism”. He proposed an interpretation of compatibility in which, not only

Darwinism is not against theism but also the theory of evolution can represent divine

providence in the world. Accepting weak Darwinism, Van Inwagen holds that although

random mutations and natural selection can explain major part of variety and complexity in

natural creatures, natural selection is not the only mechanism to describe these complexities

and there are phenomena yet unexplainable by natural selection. Furthermore, even if we

assume this theory can justify order in the universe, why shouldn’t God make use of natural

selection to create such a splendid system?

His total viewpoints on the compatibility between theism and theory of evolution can be

summarized as follows: “We should distinguish between incompatibility of two theories and

refuting one theory by another. If we hold that the theory of evolution and Darwinism are

incompatible with intelligent design it does not convey that Darwinian theory of evolution

nullifies intelligent design argument. There is no incompatibility between the theory of

evolution and intelligent design; although the latter may be refuted by the former. Yet, it

should be determined what is intended by refuting an argument, and what perceptions from

intelligent design argument would be refuted by the theory of evolution? Inwagen states: “the

assumption that a given argument may not be efficient in achieving certain results differs

from the assumption that a given result is false. For example, when Shakespeare writes in his

plays that Richard murdered the princess it cannot convince us that he really committed this

act. Even if Darwinism refutes all the interpretations of intelligent design it does not harm my

decisive theist beliefs. My faith to God and the perception that living creatures are by means

of an intelligent design does not rely on theological argument as my belief on the existence of

my wife does not rely on the argument that because there are other entities so my wife exists

too, though it may seem an appropriate philosophical argument. Although theological

argument, as a philosophical-Kalami argument perceived from philosophers’ minds, might be

refuted through the theory of evolution,it is not incompatible with the basic principle of

intelligent design in the universe. Having love and faith to God, one can accept the intelligent

design and perfect system of being.”

The findings of this research indicate that Peter Van Inwagen claims that, by his new

interpretation of the theory of evolution, he could have defended the compatibility between

the theory of evolution and theism in a unique way. Through early studies on this theory it

seemed that the foundation of his thoughts is based on physicalism and skepticism and in this

regard, his thoughts have fundamental differences with Islamic thinking. The present research

findings showed that he maintains weak Darwinism, though he does not present an

appropriate criterion on its preference to Alism. In his theory, the effect range of natural

selection and random mutations is restricted, and regarding some gaps in the theory of

evolution, the way is open for the impact of contributing factors other than natural selection

explaining order in the universe. Van Inwagen is a theist who confronts Alism skeptically.

Considering principles of the theory of evolution as inadequate, he represents it in different

statements, and finally, admits the outcome of this argument which is belief in the existence

of an intelligent design for the universe, although he does not have any serious defense for the

theological argument particularly some of its interpretations. He holds that, even needless to

theological argument, one can believe in almighty and all-wise God through love and faith. In

some certain domains, he limits the performance effect of natural selection and asserts that it

is one of the most important natural mechanisms which can be a powerful device to determine

Comparative Theology, Vol: 9, No: 20, Autumn & Winter 2018-2019 /23

divine creation, although God might have other devices as well. Apart from its drawbacks and

important criticisms, Inwagen’s perspective is comparative to the views of Shahid Mutahhari

as he is also a theist compatibilist and affirms that the theory of evolution-if true-can confirm

theism, and it is a masterpiece in creation that through natural selection and random

mutations, various creatures gradually evolve from a simple matter.

Keywords: weak Darwinism, Alism, Intelligent Design, Peter Van Inwagen

Bibliography

- Ash’ari, Ab ol-Hasan (1400 A.H). Maqalt al-Islamiin va Ikhtilaf al-Musallin, Germany:

Franz Steiner.

- Hosseini, Seyed Hassan (1394). From compatibility to anti-compatibility between

Darwinism and theism: critical analysis of four viewpoints, Journal of Religion

Philosophy, No. 25, p.71-88.

- Izadi, Mohsen (1387). The relationship between soul and body and its successful and

unsuccessful approaches, Journal of Theological Thought, No. 28, p. 105-131.

- Motahhari, Morteza (1375). Causes of Tendency to Materialism, Qom: Sadra.

- -------------- (1368). Khalq ol-A’mal, Ali Babaii (trans.), Tehran: Mowla Press.

- -------------- (1394). Twenty Speeches, Tehran: Sadra.

- --------------, Philosophical Articles, Tehran: Hekmat.

- Popper, K. R. (1394). Guesses and Falsifications. Ahmad Aram (trans.), Tehran: Enteshar.

- -------------- (1369). Endless Search, Ali Abadi (trans.), Tehran: Education of Islamic

Revolution.

- Ramin, Farah (1395). Theological Argument, Qom: Bustan Ketab.

- Shirazi, Sadr ad-Din (1354). Al-Mabda’ val-Ma’ad, Seyed Jalal ed-Din Ashtiani (emend.),

Tehran: Association of Iran’s Wisdom and Philosophy.

- ---------------- (1404 A.H). Al-Hikma tal-Muta’alia fil-Asfar el-Arba’a tol-Aglia, Qom:

Maktaba tol-Mustafa.

- Stoljar, D. (1394). Physicalism, Yaser Poor Ismaiili (trans.), Tehran: Qoqnus.

- Darwin, Charles, (1962), The origin of Species, New York: Collier Books.

- Dobzhansky, Theodosius, (1973), Nothing in Biology Makes Sense except in the Light of

Evolution, The American Biology Teacher, Vol. 35, No. 3.

- Goodwin, B.( 1994) How the leopard changed its spote: The Evolution of Complexity, New

York: Charles Scribner’s Sons.

- Gould, Stephen Jay, (1983), Evolution as fact on and Theory, In: Hen's Teeth and Horse's

Toes, New York: Norton

- Hemple, C, (1949), The logical Analysis of Psychology, New York: Appleton- Century-

Crofts.

- Van Inwagen, Peter, (2010), Science and Religion in Dialogue, 2 Volume Set, chapter54, A

kind of Darwinism, Melville Y. Stewart (Editor), Publisher: Wiley-Blackwell; 1 edition.

- -----------------, (2003),The compatibility of Darwinism and Design, in books Good and

Design, chapter 19, First published by Routledge.

- -----------------, (1995), Genesis and Evolution, in God, Knowledge, Mystery, essays in

philosophical Theology, Cornell University press.

- ---------------, (1992), Doubts About Darwinism, in Darwinism: Science or Philosophy,

chapter 13, Proceedings of a symposium entitled.

- ---------------,(2015), Some Thoughts on An Essay on Free Will, The Harvard Review of

Philosophy.

24/ Comparative Theology, Vol: 9, No: 20, Autumn & Winter 2018-2019

- Murphy, Nancy (1951), Bodies and souls ,or Spirited Bodies, Cambridge University press.

- Monod, J.(1971) Chance and Necessity: An Essay on the Natural Philosophy of Modern

Biology, trans: Austrey Wainhouse, New York: Vintage Books.

- Rosenberg, Alex, (2017), Theism and Allism, In: Being ,Freedom, and Method, edited by

John A, Keller, London :oxford University Press.

- Taliaferro, Charles (2001), The Virtues of Embodiment, Philosophy 76.

- Taliaferro, c, and Goetz, S, (2008), The Prospects of Christian Materialism, Christian

Scholars Review27, No3, Holland

(علمی پژوهشی)الهیات تطبیقی

1397 و زمستان پاییز، مبیست، شماره نهمسال

108-95ص

اینواگن تقریری نو از نظریۀ تکامل و سازگاری آن با طراحی هوشمند براساس دیدگاه پیتر ون

طیبه غالمی -فرح رامین

چکیده

خداباوری با داروینیسم و تصادفی های جهش با دترمینیسم میان که است سازگارگرایی تحلیلی، متأله فیلسوف اینواگن، ون پیتر

در الادری موضعی و گذاری را پایه «داروینیسم ضعیف» نظریۀ تکامل، نظریۀ ارکان از متفاوت تبیینی با او. نیست قائل تعارضی

های جهش و طبیعی خابنظریه، او با پذیرش مبانی اصلی تفکر داورینی، قائل است انت این در. کند می اتخاذ آلیسم برابر

شود؛ ابطال تکامل با نظریۀ نظم برهان شاید است او معتقد. ندارد کارآیی محدود، های حوزه برخی در کره، زیست در تصادفی

.ندارد منافاتی طبیعت جهان در هوشمند طراحی وجود اصل با امر این اما

تقریرش از و ندارد درستی معیار آلیسم، بر ضعیف داروینیسم پذیرش ترجیح در اینواگن ون دهند می نشان پژوهش های یافته

نکرده توجه غایی برهان با نظم برهان دقیق تمایز به غربی فیلسوفان سایر مانند نیز دارد و هایی کاستی تکامل نظریۀ ارکان

برحق خداباوری، و تکامل نظریۀ اش میان سازگاری در دیدگاهش، های ضعف او و فیزیکالیستی تفکر پوشی از چشم با. است

پذیر است. مقایسه باب این در مطهری شهید آرای با حدودی او تا دیدگاه و است

های کلیدی واژه

اینواگن ون پیتر هوشمند، طراحی آلیسم، ضعیف، داروینیسم

f.ramin@qom.ac.ir )مسؤول مکاتبات( دانشگاه قم، قم، ایران و کالم اسالمی، دانشیار گروه فلسفه

S.gholami69@gmail.com ، قم، ایران دانشجوی دکتری فلسفه تطبیقی دانشگاه قم

27/12/1397 تاریخ پذیرش: 27/5/1397تاریخ وصول: Copyright © 2018, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution

License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0/), which permits others to download this work and share it with others as long

as they credit it, but they cannot change it in any way or use it commercially.

1397 پاییز و زمستان ،مبیست ، شمارهنهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 96

مقدمه

هاای نارساایی از بحا جاای به خداباور، متفکران برخی

کال در تادبیر و طرح وجود بر را شواهدی تکامل، نظریۀ

طریق آن از تکامل اند که کرده مطرح قوانینی و هستی نظام

هندرساون، پالنتینگاا، چاون کساانی . پیونادد می وقوع به

برتاوچی بهی، مایکل کالنیز، رابین روس، مایکل دمبسکی،

تکامال نظریاۀ دهند نشان اند کوشیده طریق این از تننت و

پیشارفت ندارد، هستی تنها تعارضی با طراحی هوشمند نه

آفارینش، بیشاتر در را الهای تادبیر وجوه طورکلی، به علم

.سازد می نمایان

از و آمریکااایی تحلیلاای فیلسااوف اینااواگن، ون پیتاار

خداپرساتی دین، فلسفه و متافیزیک در برجسته های چهره

باا داروینیسم و تکامل نظریۀ سازگاری از که است شکاک

ناوینی تقریر است مدعی او. کند می دفاع هوشمند طراحی

ناوعی راساتا، ایان در و اسات کرده ارائه تکامل نظریۀ از

«داروینیسام ضاعیف »کناد کاه آن را مطرح می داروینیسم

داروینیسام اصلی ارکان و اصول او در این نظریه،. نامد می

و طبیعای انتخااب تصادفی، های جهش مشترک، تبار مانند

طبیعات جهان در طبیعی انتخاب عملکرد فراگیربودن حتی

عملکارد گساتر گرایای، الادری ناوعی باا و پاذیرد می را

تاا کند می محدود را طبیعی انتخاب و تصادفی های جهش

چاون دیگاری های با مکانیسم عالم نظام تبیین برای را راه

نظام برهاان باه تردیاد باا او. کناد بااز هوشامند طراحی

موجا تکامل نظریۀ است ممکن است معتقد و نگریسته

تقریرهاای از برخای در کم دست –شود نظم برهان ابطال

بااه اماار ایاان امااا ؛-آکوئیناااس هدفااداری راه ماننااد آن

طبیعات جهاان هوشامند طراحی با داروینیسم ناسازگاری

مقدمات اگر حتی استدالل، یک نتیجۀ زیرا شود؛ نمی منجر

فرض پیش با او. شود می اثبات با دیگری نباشند، صادق آن

و ایمان داشتن به خداوناد، معتقاد عشق بودنش و مسیحی

و اسات خداوند تدبیر و هدایت محصول عامل نظم است

طبیعای انتخااب و تصادفی های جهش سایۀ آنکه وجود با

هاای پدیاده تماام اسات، افکنده سایه جهان، نظم تبیین بر

در را شانس واژ او. نیست شانس محصول حال و گذشته

علال نشاد طراحی برخوردهای یعنی آن، ارسطویی معنای

بار حااکم دترمینیسم با معنا این در شانس و برد می کار به

.ندارد تعارضی کره، زیست

ایناواگن ون دیادگاه دقیاق تبیاین پژوهش، این هدف

طراحاای از اش خداباورانااه دفاااع و تکاماال نظریااۀ درباار

او فکاری مباانی باه ابتادا راساتا، ایان در. است هوشمند

نظریااۀ و فیزیکالیسااتی الهیااات کااه پرداختااه شااده اساات

تقریار دو در تکامال نظریاۀ اسات، سا س سازگارگرایانه

باا آن ساازگاری و بررسای ضاعیف، داروینیسام و آلیسم

ون دیادگاه پایاان، اسات. در شده مطرح هوشمند طراحی

بااره ایان در مطهاری شاهید آرای باا شباهتش و اینواگن

.ارزیابی و نقد شده است

فیزیکالیستی الهیات -1

چیازی انساان آن، براسااس که است ای نظریه فیزیکالیسم

نیساات باایش تااوهمی نفااس و نیساات باادن همااین جااز

(Murphy, 1951: 5 .) این نظریه در قرن بیستم مطارح

تارین اسات کاه مهام یلای تحل ۀدر فلساف یا شاخه و شده

در دهااه یزیکالیسام ف آن ذهان و باادن اسات. واژ مساللۀ

وارد فلسفه 2و رودلف کارناپ 1یراتبه دست اتونو 1930

است. یزیکیف ای یهقض ای، یهقضشد. اینان معتقد بودند هر

یان اماا ا دانساتند؛ یما یزباان ای یهنظر بیشتررا یهنظر این

معناا یناست؛ به ا یزیکیمتاف ای یهنظر انگارانه، یدما نظریۀ

دهااد یماا یبااه مااا اطالعااات جهااان یااتماه کااه دربااار

(Hemple, 1949: 37مهم .) یزیکالیساتی ف های یهنظر ینتر

همااانی، یاانا یی،از رفتااارگرا انااد ذهاان عبااارت ۀدر فلسااف

مکاتا این توضیح و شرح. مصنوعی هوش و کارکردگرایی

خصاوص اسات کاه در مختلفی بیاان شاده پژوهشی آثار در

متاذکر شاد یاد البتاه با ؛(105-131 :1387ایازدی، ) اند ذهن

یاز متکلماان مسالمان ن نزد یزیکالیستیف مکات ، برخی مشابه

1 Otto Neurath

2 Rudolf Carnap

97/ اینواگن تقریری نو از نظریۀ تکامل و سازگاری آن با طراحی هوشمند براساس دیدگاه پتر ون

یکال آنجا که هنگام بح از نفاس، نفاس را ه شود؛ یافته می

(.24 ق:1400اشعری،) دانند یمحسوس م

تعریاف هنوز که است اصطالحی فیزیکالیستی الهیات

یاات اله درواقا . است نشده ارائه آن برای روشنی و دقیق

یاات در اله یزیکالیساتی ف شناسای انسان تأثیر یزیکالیستی،ف

یحیمسا یاتاله یشمنداناز اند یبرخ یستماست. در قرن ب

ینسابت باه انساان ساع یزیکالیساتی ف یکردرو یرشبا پذ

انسااان و یااتهو دربااار مساایحیان باورهااایانااد کاارده

در یزیکالیساام. فتحلیاال و توجیااه کننااد را او یجاااودانگ

در جهاان یازی اسات کاه هار چ یان عام ناظر بار ا یمعنا

هاای یاده اسات و جاز پد یزیکای به خاواص ف پذیر تقلیل

خااص آن، نااظر یوجود ندارد و در معناا یزیچ یزیکیف

انساان نسابت داده ذهان باه کاه یزهاییچ .به انسان است

اساناد یمغاز هاای یتبه مغز و فعال یدبا درواق شوند، یم

(.20 :1394استولجر، داده شود )

کاه سنتی کردن این باور حفظ باوجود اینواگن ون پیتر

پااذیرد ینماا اساات، مجاارد یااا غیرفیزیکاای واقعیتاای خاادا

ینفسا ینچنا یدارا یاا همان نفس مجرد یانسان اشخاص

یاات دفاع از اله در او(. Taliaferro, 2001: 76باشند )

اساات یکااه ماادع رود یماا یشتااا آنجااا پاا یکالیسااتییزف

باار در یحیمسا یاد با کتااب مقادس و عقا یانگار دوگانه

Tailaferro and) یسات بدن سازگار ن یزمرگ و رستاخ

Goetz, 2008: 30 .)محساوس در تفکار یکال ه نظریۀ

ینفاس و بادن، از نفاس تلقا یات ثنو یرشپاذ با یاشعر

انگارانه دارد. ماده

سازگارگرایی -2

او یسازگارگرا دانست. گااه توان یرا به دو معنا م اینواگن

ینکه قائال اسات با نظر یناز ا شود؛ نامیده میسازگارگرا

وجااود دارد و گاااه او یسااازگار ینیساامآزاد و دترم اراد

تکامال و نظریاۀ ینکاه با دلیال ینباد اسات؛ اسازگارگر

:یستقائل ن یتعارض یخداباور

نسبت او نگاه است، فیزیکالیست گرچه اینواگن -1-2

منطقی، ازنظر داشت توجه باید. است دترمینیستی جهان به

های و ندارناد واحادی مصداق دترمینیسم، با فیزیکالیسم

شاود مای مثاال، فارض نیست؛ بارای دیگری مستلزم یک

در آنها ینیسموجود داشته باشند که دترم یممکن یها جهان

تااب یجهاان یمکاذب باشد. فرض کن یزیکالیسمصادق و ف

( در آن نفااوساذهااان ) یولاا ،اساات ینیسااتیدترم ینقااوان

وجاود داشاته یممکنا یها جهان یااست یرفیزیکالیستیغ

هاا( انسان ماننددر آنها صادق باشد ) یزیکالیسمباشند که ف

طور کامل در آنها صادق نباشد. به ینیسمو دترم

:کند یم یفتعر گونه ینرا ا ینیسمدترم ون، پیتر

یاک و تنهاا یاک لحظاه که بر طبق آن در هر ای یهفرض»

دو یان مشروط به ا ؛وجود دارد یممکن و شدن یزیکیف یند آ

گزاره وجاود دارد یکاز زمان، یا هر لحظه ی. برا1شرط که:

و A. اگار 2. کناد یما یانجهان را ب یتکه در آن لحظه، وضع

B یتوضاع یاانگر لحظاات ب یباشند که در برخا ییها گزاره

B مستلزم و دربردارناد یزیکی،ف ینبا قوان A یوندپ اند، جهان

(.Van Inwagen,2015:23) «است

الزم است اشاره شود معنای دقیق جبرگرایی در طاول

شرح و بسط داده شده اسات. یمختلف یها شکلتاریخ به

باه شاود، یما گفتاه 1یانکاه باه آنهاا ناساازگارگرا یبرخ

ناساازگار یاد پدمنزلۀ دو انسان به 2آزاد اراد و جبرگرایی

اراد ناام باه اماری وجود به که دیدگاهی به. کنند ینگاه م

اصاطالحا داناد، یو آن را تنهاا تاوهم ما ندارد اعتقاد آزاد

باه ناام یگار د ی. برخا شاود یما اطالق 3سخت جبرگرایی

دو یان دارناد ا یاده عق 4نارم یجبرگراهاا یا یانسازگارگرا

آزاد و مربوط سااخت و اراد یکدیگربا توان یرا م نظریه

دوم ۀدر دست ینواگنندارند. ا یکدیگربا یمنافات ییجبرگرا

آزاد اراد میاان که است عقیده این بر نیز او. گیرد یقرار م

.دارد وجود منطقی سازوکار جبرگرایی و

نظریاۀ در مواجهاه باا ینیسام دترم یرشبا پاذ اینواگن

1 incompatibilists

2 free will

3 hard determinism

4 soft determinism

1397 پاییز و زمستان ،مبیست ، شمارهنهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 98

یادادی هار رو اوازنظر یراز ؛شد یدوترد تکامل دچار شک

بار اثار یازی چ یسات علت و اثر اسات و ممکان ن یدارا

تکااملی، یرسا یو در طا یاد وجاود آ ه تصادف و شانس ب

؛حااذف و کنااار گذاشااته شااود ناز آ یزائااد یهااا بخااش

داروینیسام »تکامل ارائه داد که نظریۀاز یریتقر رو، ینازا

.نامید 1«ضعیف

خداباوران و خداناباوران در واکنش باه یانم در -2-2

وجاود یمختلفا یهاا ها و واکانش نگرش ینی،تکامل دارو

: گیرنااد ماایدر چهااار دسااته قاارار یاادگاهها د یااندارد. ا

خااااداباور، یانناسااااازگرا ی،الحاااااد یانناسااااازگارگرا

خداباور. دو گاروه یانو سازگارگرا یکیتفک یانسازگارگرا

تکامال نظریاۀ باا یخاداباور یتضاد یابه تعارض ،نخست

مانناد ) کنناد یم ییدجان الحاد را تأ یا یانم ینو در ا اند قائل

و حکم باه بطاالن پذیرند میرا خداباوری یا( دنت و داوکینز

یان(. ساازگارگرا ییعالمه طباطباا )مانند دهند یم تکامل نظریۀ

یاک تفک باا کنناد یما یساع یا یز)مانند جان هات( ن یکیتفک

یال به رابطه تکم یا کنند یهرا توج یسازگار ینم و دعل حوز

باار صاابر و یهو ضاامن توصاا انااد قائاال یاانعلاام و د ینباا

یااقبااه تعم یاا ،رق یآرا یرشدر مقاباال پااذ یدار یشااتنخو

. کننااد ماایدعااوت ینیساامبااا دارو یاااتو اله یخااداباور

یدو شاه ینگاا پالنت کاالینز، رابین)مانند خداباور سازگارگرایان

را یو خاداباور ینیسام دارو یانم یناسازگار ( هرگونهیمطهر

دفااع یساازگار یناز ا یقیدارند به طر یو سع کنند میانکار

(.88-71 :1394حسینی، ) کنند

یاری تقر اودر گروه چهارم قرار دارد. ینواگنا ون پیتر

با ینیسمتنها دارو که در آن نه کند یرا مطرح م یاز سازگار

یرتادب یسام مکان تکامال نظریاۀ ، ندارد یتعارض یخداباور

یرشبا پاذ ون یترگذارد. پ می یشرا به نما یعتدر طب یاله

یتصاادف یها معتقد است گرچه جهش یفضع ینیسمدارو

هاای یچیادگی از تناوع و پ یبخش مهم یعی،و انتخاب طب

انتخاااب نخساات کننااد، ماای یااینرا تب یسااتیموجااودات ز

1 Week Darwinism

یستن ها ییچیدگپ ینا یفتوص یبرا یسمتنها مکان یعی،طب

و یساتند ن پاذیر یاین آن تب باا وجود دارند که هایی یدهو پد

نظام کنناد یاین طاور کامال تب به یهنظر ینبر فرض ا دوم،

ینچنا یجااد ا یخداوند بارا یدباشد، چرا نبا یجهان هست

.بهاره باشاد یبا یعای از ابازار انتخااب طب ینظم باشاکوه

:کند یم یحتصر ینواگنا

اگر من شک دارم که آیا خادا از ایان مکانیسام اساتفاده »

است که شک دارم انتخااب یلدل ینتنها به ا ،نهکرده است یا

را ای یفااهوظ ینطااور مسااتقل و کاماال بتوانااد چناا بااه یعاایطب

یار غ یگاری د هاای یسام مکان کانم یدار شود. من فکر ما عهده

یعیبانتخاب ط ازاست و خداوند تنها الزم یزن یعیانتخاب طب

(.Van Inwagen, 2003: 349) «بهره نبرده است

تکامل نظریۀ -3

یشناسا یستز یبناسنگ تکامل، نظریۀ ی،نظر دوپژانسکاز

یهنظر ین(. اDobzhansky, 1973: 125) است یدجد

ینای تنگاتنگ با معرفت د یکنون، ارتباط تا یدایشاز بدو پ

در فلسافه شاده یاد جد یها نحله یدایشداشته و موج پ

اسات، از یفراعلما ای یاه که نظر یفلسف ینیسماست. دارو

یراسات کاه معارضاه باا تفسا تکامل نظریۀلوازم و تواب

ینای د یشۀعد تعارض آن با اندبُ ینتر خلقت، مهم یمانهحک

از دترمینیسااتی) یرتحااول انااواع بااا تفساا نظریااۀاساات.

و راه را گرداند یم یازن یب ییغا یر( ما را از تفسها یسمارگان

.کند یباز م یاتدر عالم ح یتصادف یرتفس یبرا

ناد ا عباارت یهنظر ینا یدعاو ینتر مهم معمول، طور به

باه یاز ساادگ یاات روناد ح ین،زم یطوالن یاراز: عمر بس

از روناد یاناه گرا یعات طب یاین تبار مشاترک و تب یچیدگی،پ

هاا ژن یتصاادف یهاا که بر جهش یعیانتخاب طببا یاتح

باه جهاش ینسام جهش اناواع در نلودارو از استوار است.

که یا به همراه تبار مشترک، به گونه شود و یم یرها تعب ژن

موجودات ۀوجود دارد که هم یتکامل ینمودار قوس نزول

درخات شاوند، یبه هم مارتبط ما بینَسَ یوندهایزنده با پ

کنااد یماا یمرا ترساا یتکااامل یجیتاادر ییااراتو تغ یاااتح

99/ اینواگن تقریری نو از نظریۀ تکامل و سازگاری آن با طراحی هوشمند براساس دیدگاه پتر ون

(Gould, 1983: 153انتخاااب طب .)کااه ازنظاار یعاای

بر دو یهقرار دارد، با تک یدر برابر انتخاب مصنوع ین،دارو

یجیتدر ییراتتغ یسماصل تنازع بقا و انتخاب اصلح، مکان

.کند یم یینرا تب

یاان از م یعای انتخااب طب یاۀ معتقد است نظر ینواگنا ون

های یهنظر در یراز ؛فرد است منحصربه یبا تقر یعلم های یهنظر

از تنوع موجودات زناده یدرست یینتب توان یم یبه سخت یگرد

داشات دقات بایاد امّا(. Rosenberg, 2017: 228) یافت

و تبیاین باودن ایان معناای صاحیح به گاه تبیین یک پذیرش

و گااه ممکان ناماد یما 1قاوی معنای را آن او توضیح است؛

حاال، یندر عا یکاامال درسات نباشاد، ولا یینتب یکاست

یینای تب یناز چن یفضع ینیسمدر دارو یترباشد. پ یینتب ینبهتر

Van) نامااد یماا 2یفضااع یو آن را معنااا باارد یبهااره ماا

Inwagen, 2010: 816.)

هاای یدهپد دربار تمام عام، کاربردی در تکامل، نظریۀ

انساان پدیدآمادن از یشپ و حوادث رود یبه کار م یستیز

تکامل در کاربرد یۀ. نظرشود یشامل م یزرا ن یدر کره خاک

تطاور و تکامال انساان در جهاان یاین دار تب خاص، عهده

و یاهاان جانوران و گ یدایشپ یختکامل، در تار است. واژ

ی کاه زمان ینواگن. ارود یها به کار م کرات و کهکشان یحت

نظریاۀ کااربرد خااص گویاد، یساخن ما تکامل نظریۀاز

کارده اراده یفضاع ینیسمدارو ینادر مع یژهو را، به تکامل

یشاناس و برخا یسات ز یلساوفان معتقد اسات ف اواست.

های یینتب یه،نظر ینا یارکان و مبان ۀدر ارائ ها یولوژیستب

در آناان یاار کاه مع با توجه به ایناما ؛اند ذکر کرده یمتفاوت

طرفی، از و ندارد یکدیگر بر ترجیحی مبانی، و ارکان ارائۀ

یسات؛ ن یسار م نظریه این برای مشترک مبانی به یابی دست

باا آن موافاق شناسان یستدانشمندان و ز ۀهم که طوری به

.دهد یرا ارائه م یدیطرح جد ند؛ بنابراینباش

تکامل نظریۀ ارکان -1-3

:داند می جزء پنج تلوری را این اینواگن

1 Strong sense

2 Weak sense

سال است که یونلمی 5/3زنده حدود موجودات .1

کناون اناواع تاا بیشاتر اناد و وجاود آماده هب ینزم در کر

را حادود یاات آغااز ح یادایش، اناد )سافر پ منقرض شده

طاور از نژادها باه یبرخ یذکر کرده است( و حت 600000

3یهاا اند و باا گذشات زماان تاکساون کامل منقرض شده

یهاا از گوناه یاد، جد یهاا اند و گوناه آمده بوجود یدجد

اند. شده یناش یشینپ

تباار یدارا ه،گونا به هار متعلقزند موجودات .2

دیاوار روی کاه عنکباوتی و پیتار مثاال، ؛ برایندا مشترک

.دارند مشترک نیای دو هر است،

. شاوند لحاا یکادیگر در کنار یهدو قض ینمفاد ا اگر

کناد نمی یین. تنوع موجودات را تب1: دارددو ضعف عمده

تاا مانده باقی یصادق است که موجودات یو تنها در صورت

ساال یلیاردهاا م یخاص باشند که برا یباکتر ینوع ن،کنو

یعل ا مفهاومی « تباار ». واژه 2 اناد. ماناده یباق ییربدون تغ

ماثال خداوناد اسات؛ است که با وجود خداوناد ساازگار

آساا در را معجازه یاد از انواع جد یا گسترده یها مجموعه

یلیاون ده م هار کاه ینا یاوجود آورده است هب یاتح یختار

اند و هدفشاان آمده ینبه کره زم ینیسال، موجودات فرازم

موجاودات یندر با یکای العااده ژنت خاارق ییارات تغ یجادا

بوده است. ینیزم

باه دو ناوع تکامال دهند نظریاۀ ارائه اطالعات .3

یو اجاازا یطبااا محاا هااا یسااماشاااره دارد: ارگان یسااازگار

موجودات شد یبند تنوع طبقه یزن و یکدیگربا ها یسمارگان

یانب یزمستمر در طول زمان را ن های یشو افزا یچیدگیو پ

باا تکامال نظریاۀ دارد یااز اطالعاات، ن ینا یین. تبدارد یم

نظریاۀ از ی. تنهاا بخشا شود یقتلف یو مرز ییابتدا یطشرا

یظاااهر یو هدفاادار یچیاادگیتنااوع، پ یاانکااه ا تکاماال

هاا و جهاش یکند، عملکرد تصاادف می یینموجودات را تب

است. یعیانتخاب طب

یاف اسات کاه ط یطاوالن یمادت زماان ینکها یحتوض

3 Taxon

1397 پاییز و زمستان ،مبیست ، شمارهنهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 100

نااد و ا یا تنااوع گسااترده یاز موجااودات زنااده دارا یعیوساا

از موجاودات تار یچیدهپ یر، بسیاردوران اخ موجودات زند

و یطراحا هاا یسمارگان ینتر در ساده یند و حتا ییساده ابتدا

تناوع یان ا یاز چگونگ یینوجود دارد. تنها تب یظاهر یتغا

و یعااایدر موجاااودات زناااده، انتخااااب طب یچیااادگیو پ

ی از وقاا یاریشاک بسا اسات. بادون یتصاادف یها جهش

وجاود یحیتوض ی اند و ه تصادف رخ داده علتبه یستیز

دهاد؛ یحوادث جال رخ م ینچگونه ا ینکهبر امبنی ندارد

دگییچیا تناوع و پ یان ا یجاددر ا یعیتنها علل طب ینکهمگر ا

(.Van Inwagen, 2003: 815نقش داشته باشد )

براباار در را طبیعاای انتخاااب اصااطالح اینااواگن ون

3یاا فاوق العااده 2آسا معجزهیا انتخاب 1مصنوعی انتخاب

انتخاب یهر دو معنا را برا او. Ibid: 816)) دهد یمقرار

انتخااب، . پاذیرد یرا ما یک قائل است و لوازم هر یعیطب

یعای طب ،و انتخااب یسات ن یمصانوع یعنای ؛است یعیطب

توجاه باه . بایستن یعیآسا و ماوراءطب معجزه یعنی ؛است

ینحکوماات قااوان تکاماال نظریااۀ ۀالزماا یعاای،انتخاااب طب

تنهاا ینکاه اسات و ا یاات تناوع ح یناد در کل فرآ یزیکیف

ینای زم یات( بر حینزم یطاز مح یرون)ب ینیفرازم تأثیرات

یهاانی، ک یهاا اشاعه ید،مانند نور خورشا گذارند؛ یم تأثیر

... . ها و غبار، اصابت شهاب سنگوگرد

یساتی اسات کاه صافات ز یکیژنت ییریتغ ،. جهش4

. باه عباارت دهاد یما ییار گوناه را تغ یاک از افراد یبرخ

هستند. در هر DNA یدر توال ییراتیها تغ جهش تر، یقدق

یسای، رونو ی،مانناد همانندسااز یسلول یندهایاز فرا یک

هاا و باروز و ظهاور مجادد کروماوزوم یا ترک یاترجمه

احتمااال خطااا و اشااتباه وجااود دارد. یکاای،اطالعااات ژنت

کاه در اناد ییاز خطاها یسیدار رونو ها عمدتا عهده جهش

یوشایمیایی افتند و تنها عوامل ب یاتفاق م یهمانندساز یط

تقسیم ینسلول مع یککه ی. اگر زماناند یلامر دخ یندر ا

1 artificial

2 miraculous

3 supernatural

باشاند داشته اقتضا را معینی جهش شیمی، قوانین شود، یم

یاا آ ینکهباشد، ا یمیاییاحتمال ش یکجهش تنها ینو اگر ا

ی احتماال وقاوعش، ها یزانو م افتد یجهش اتفاق م ینا

یجهاش بارا یان وجاود ا یاا امر ندارد کاه آ ینبه ا یربط

یان کاه ا هاایی یسام ارگان یهاا نسل یاآن سلول یها نسل

یاارخ یاااخااوب اساات ،از آنهااا اساات یساالول جزئاا

(Rosenberg, 2017: 229.)

و هاا یدگرگاون در ایجااد هماۀ « علل طبیعای » تنها. 5

یتصاادف یهاا و جهاش یعیها نقش دارد. انتخاب طب تنوع

یکای ژنت های ی ترک یا یارث کوچک یها تنها عامل تفاوت

و تماام هاا یتناوع و دگرگاون یعات، طب مشهوداست. نظم

اسات کاه یجیتادر هاای یمحصول انباشاتگ ها یچیدگیپ

در یاز ن یکوچک وراثت یها و تفاوت شود یم یجادا یعیطب

.آیند یم پدید یتصادف یها اثر جهش

4آلیسم و ضعیف داروینیسم -2-3

اسات یرأ ون اینواگن، در اصول ذیل با داروینسم هم

تباار ی،و سن کره خاک تاریخچه: پذیرد یاصول را م ینو ا

یاات، ح یاندر جر یعیاندرکار بودن علل طب دستمشترک،

باودن یرو جهاش و فراگ یعای دو مفهوم انتخاب طب یتاهم

جملاه یان به ا او. یستیدر جهان ز یعیعملکرد انتخاب طب

شناسای جاز در پرتاو هی چیز در زیست» که یدوبژانسک

گیارد و در پاذیرش آن ، خارده مای «یاباد ینمتکامل معنا

ن با ارائۀ دو تعریاف از داروینیسام، تردید دارد. ون اینواگ

بار اعتقااد او. مایل است از داروینیسم ضعیف دفااع کناد

ۀهما یتناوع و دگرگاون یپاساخ بارا تنهاا تکامل، اینکه

یاا و با آن مخاالف نامد یم یسممخلوقات زنده است را آل

اودر اصاطالح یسام اسات. آل یآن الادر درباار کم دست

یهاا جهاش هاا، یچیدگیها و پ تنوع ۀهم یینتب تنها» یعنی

معتقاد اسات پیتار ون «. اسات یعای و انتخاب طب یتصادف

اناد کاه ارائه نکارده ی منطق یاستدالل ی ه یسمطرفداران آل

یینای آور تب قدرت شاگفت ینچن یعینشان دهد انتخاب طب

4 allism

101/ اینواگن تقریری نو از نظریۀ تکامل و سازگاری آن با طراحی هوشمند براساس دیدگاه پتر ون

دفاااع و آن را یف،ضااع ینیساامداشااته باشااد. او از دارو

:کند یم یفتعر ینچن ینا

یعاای،و انتخاااب طب یتصااادف یهااا جهااشعملکاارد »

ها، یدگرگون ینا ۀهم ییناز تب یمهم یاربخش بس کم دست

یساتی مشاهود در موجاودات ز یمند یتو غا ها یچیدگیپ

یاین تب ۀ( هما یعای )جهاش و انتخااب طب ینهاا یداست. شا

(.van Inwagen, 2010, 189) «نباشد یدباشد و شا

ن گاودین، باه آرای بریاا یش،سخنان خاو ییدتأاو در

:کند یاشاره میکی از مشهورترین زیست شناسان تکاملی،

ۀدر صااحن یاز موجااودات بااه سااادگ یاادیجد انااواع

یمختلفا یزماان یهاا دوره یبارا شاوند، یظاهر م یتکامل

روناد؛ یما یناز با سا س و کنناد میوجود خود را حفظ

یدرخات زنادگ ینکاه بار ا یمبنا یان فرض دارو رو، ینازا

کوچاک اسات، پشاتوانه یارث یها تفاوت یجیتجم تدر

یژگای و یگر،د عمد یندهایاز فرا یندارد و برخ یمحکم

گاروه از یاک که یزیمتما های یژگیند. آن وا یزندگ یاتیح

یساتان، دوز هاا، یموجودات مانند ماه یگرموجودات را از د

. آشکار است کند یجدا م یاهانها و گ اس ،حشرات ،ها کرم

رساد یاز دست رفته است. به نظر ما یشناس یستاز ز یامر

و یاه انواع مختلف موجودات کاه پا ینگسترده ب یها تفاوت

اصال یازمند، ناند یولوژیب شد یبند طبقه های یستماساس س

یباشند که کارا در عملکردها یعینسبت به انتخاب طب یگرد

اشاکال یزکاه باه تماا ینادهایی از فرا یکوچک است. برخا

در یننظم ناو ۀلل. مسشود یود منجر منجر ماز موج یمتفاوت

در موجاودات اسات کاه یاد جد یتکامل منشاأ سااختارها

توجااه در شااایانمسااائل تاارین یاز اصاال یکاایهمااواره

(.Goodwin, 1994: viii-ixبوده است ) یشناس یستز

و اصاوال داند یرا اشتباه نم یسمآل ینمانند گود ون پیتر

باب نداشته باشاد؛ امّاا آشاکارا یندر ا یدارد قضاوت یسع

در یناده آ یهاا متقاعاد نشاده اسات پاژوهش کند یم یانب

انجاام ینای دارو هاای یمدر پاارادا یدبا لزوما یشناس یستز

(. آنچه از ساخنان Van Inwagen, 2010: 818) یردگ

عناوان باه یعای است که انتخااب طب ینا آید، یبر م ینگود

یفدر توصا یتش اهم ۀبا هم تکامل، نظریۀ یاصل یسممکان

معتقاد اسات ینگاود .یسات ن یها کااف منشأ و رشد گونه

یاادهسااتند و نبا DNAاز باایش چیاازی زنااده موجااودات

کااه دانسااته شااوند منفعاال یموجااودات زنااده موجااودات

آنهاا ید؛ بلکه بااند یعیانتخاب طب یتصادف یندمحصول فرا

دانست که دائما یا دهنده خودسامان یندهایرا محصول فرا

نوظهاور و منساجم نظام ییهاا خودشان را در قالا کال

؛اسات ینظم یب باور است که نظم زاد ینبر ا او. دهند یم

آثاار » یاد با یشاتر و ب نیستند یناما موجودات زنده تنها ماش

دهای در نظر گرفته شوند کاه در حاال خودساامان « هنری

د، صاارفا رو، اگاار جهشاای نیااز اتفاااق بیفتاا هسااتند؛ ازایاان

نظمای ایجااد کناد، محصول فرایند تصادفی نیست که بای

نظمی، عین نظم باشد. بلکه شاید چنین بی

پاساخ یعلما های یهکه نظرینبر ا یدکأبا ت ینواگنون ا

ند، شاو مای ابطاال یاا و اثباات یساتند ن یروش علم یینها

و باالبردن دقات یشتراطالعات ب یآور معتقد است با جم

یاان ب او شاوند. مای اصاالح یجتادر باه ها یهنظر ینی،ب یشپ

:دارد یم

و بهه من را ینگود سخنان ضد داروینی افرادی مانند»

یلسوفاننادرست باشد و گرچه ف یسمکه آل کند یمتقاعد نم

یتکاامل یاۀ ابطاال کامال نظر یدر تاالش بارا یزن یگرید

یسام آل دانایم یاست که ماا نما ینموض من ا ،ندا یندارو

یم،آن را ابطاال کنا یاد درست است و در حال حاضار، نبا

که مان یدیجد یر. در تقریریمآن را ب ذ یدنبا همچنان که

و کانم یرا از آن حاذف ما یسام آل م،دار تکامال نظریۀاز

رد یباه معناا یان و ا دهام یرا ارائه ما یفضع ینیسمدارو

(.Van Inwagen, 2003: 349) «یستن تکامل نظریۀ

ای یااهنظر یف،ضااع ینیساامدارد دارو یحتصاار اینااواگن

را هاا یولوژیسات ندارد کاه ب وجود یو روش یستن یقطع

را برحساا یخاصاا یولااوژیکیب هااای یاادهپد یموادار کناا

ینیسام توجاه کارد دارو یاد . باکناد یاین تب یعای انتخاب طب

را دارد و تنهاا یسممشهود برگرفته از آل یجنتا ۀهم یفضع

ینیسمدارو یحدر ترج ینواگناست. ون ا تر یفضع ای یهنظر

1397 پاییز و زمستان ،مبیست ، شمارهنهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 102

:گوید یم یسمبر آل یفضع

ۀفالساف ین)بهتار خواندم، یمزمانی که در مدرسه درس »

قابال مشااهد یجنتاا یدارا یاه که: اگر دو نظر گفتند یعلم( م

نظریاۀ نبایدشما ، بود تر یقو یگریاز د یکیبودند و یکسانی

(.Van In wagen, 2010: 819) «کنید اخذ را قوی

ون اینواگن عالوه بر معیاار فالسافۀ علام در تارجیح

ای بر نظریه دیگر، عامل ترجیح داروینیسام ضاعیف نظریه

یعای، . انتخااب طب داناد یمرا ضعف تبیینی انتخاب طبیعی

اطالعاات را یو تماام یسات ن یعات طب یبرا یسمتنها مکان

ارائاه یستیز یها گونه های یچیدگیها و پ تنوع ۀهم دربار

باورناد کاه یان شناساان بار ا یسات مثال، ز؛ برای دهد نمی

یان ا یتاما واقع اند؛ یافتهبالدار تکامل یاناز ماه یستاندوز

اناد طور کامل شناخته نشده جانوران به یناست که اجداد ا

دو ینا ینکه حلقۀ واسط باند نشده یافت هایی یلفس یزو ن

یاات اگر تنوع ح یحت یعلم های نظریه ینموجود باشند. ا

یاک باه یاات و تنوع ح یستندکنند، تمام داستان ن یینرا تب

,Van Inwagen) شاود ه مای دادنسبت 1هوشمندطراح

باار فاارض صااحت، بااا آلیساام(. 158-159 :1995

را در همااۀ یاایگرا و خلقاات یسااتسااازگار ن یخااداباور

را یادگاه د یان عموماا ا پژوهان، ین. دکند یاشکال، انکار م

یاز و بهه ن ینشناسان مانند گود یستز یو برخ پذیرند ینم

. کنند یآن را انکار م

هوشمند یو طراح داروینیسم -3-3

برهاان ،اثبات وجود خادا ینبراه یاندر م ینواگنا ون

. داناد یمقبول ما یرا تا حدود یشناخت نظم و برهان جهان

Van) پذیرناد ابطاال یاگرچه معتقد اسات ازنظار منطقا

Inwagen, 1995: 158-159 یادگاههای ۀ د(. مجموعا

گوناه یان ا تکامال نظریاۀ با یخداباور یسازگاربار در او

میان ناسازگاری دو نظریه باا یکادیگر و »شود میخالصه

شاد. قائال یزتما یدبا یگرد یۀنظرابطال یک نظریه توسط

یطراحا "باا ینیسام و دارو تکامال نظریۀ یمکه قائل باشینا

1 Intelligent Design

اسات کاه یان متفاوت با ا یارناسازگار است، بس "هوشمند

. کناد یبرهان نظم را ابطال م ینی،دارو تکامل نظریۀ ییمبگو

وجاود یناساازگار هوشامند یو طراحا تکامل نظریۀ ینب

تکامال باا نظریاۀ ندارد؛ اگرچه ممکن است برهاان نظام

و ابطااال از کاارد مااراد مشااخ بایااد البتااه شااود؛ابطااال

یک برهان چیست و نیز کدام یاک از تقریرهاای 2ردشدن

یتار پ .امکان ابطال دارناد تکامل، نظم با طرح نظریۀبرهان

یاک باه یدنرسا یبارا یامر که برهان خاص ین: اگوید یم

نداشاته باشاد، متفااوت ییممکن است کاارا ین،مع یجۀنت

مثاال، ؛ بارای خاص اشتباه باشاد یجۀنت یک ینکهاست با ا

یچاارد، : رنویساد یاش ما ناماه یشدر نماا یرشکسا ینکها

کاه ما را قان کناد تواند ینم ید،شاهزادگان را به قتل رسان

ینیسام اگار دارو یکار را کرده است. حت ینواقعا ا یچاردر

بر اعتقادات ثابت کند،برهان نظم را ابطال یرهایتمام تقر

. بااور مان باه خادا و شود یوارد نم یخداباورانۀ من خلل

یمبتنا ند، هوشامند یموجودات زنده محصول طراح ینکها

باور من بر وجودداشاتن همچنان که یست،بر برهان نظم ن

کاه چاون اذهاان یستاستدالل ن ینبر ا یمبتن یزهمسرم ن

یناگرچه چنا دارد؛ وجود نیز دارد، همسرم ودوج یگرید

برهان نظام شایدباشد. یمناسب یفلسف ی، استداللاستدالل

یلساوفان برگرفتاه از ذهان ف یکالما -ی که برهاان فلساف

امر باا اصال وجاود ینا .ابطال شود تکامل با نظریۀاست،

با توان یندارد. م یمنافات یدر جهان هست هوشمند یطراح

و نظام احسان هوشمند یبه خداوند، طراح یمانعشق و ا

(.Van Inwagen, 1995: 119) «یرفتوجود را پذ

:گوید یماینواگن درجایی دیگر

سرسخت باه یستمانند فمن تکامل، نگاه من به نظریۀ»

یولاوژیکی که ازنظار ب یابداست. او اگر در یعلم ای یهنظر

یادگاههای هوش زنان کمتار از ماردان اسات، بااز هام د

فمنیسات، مانناد نیاز مان . بیناد ینما ی آسا اش یستیفمن

محصااول یولااوژیکیمعتقادم جهااان ب مساایحی، عنااوان باه

2 refute

103/ اینواگن تقریری نو از نظریۀ تکامل و سازگاری آن با طراحی هوشمند براساس دیدگاه پتر ون

یکای ، اعتقاد ینندارم در ا یاست و الزام هوشمند یطراح

دارناد یکاه ساع یرمب ذ یاتی رانظر یانظم یناز انواع براه

علام و خداوناد را باا سااختار ینارتبااط با یقدق یتماه

خداوند، انساان را از یرمب ذ ینکها یا کنند یانب ها یسمارگان

(.Van Inwagen, 2003: 348) «است یدهخاک آفر

نکرده است یطراح هایی ینماش مانندرا جهان خداوند

مانناد برهاان یلای تمث ینو باراه ساازند مای هاا که انساان

اند خود را از دست داده ییکارآ تکامل با نظریۀ یناس،آکوئ

(Ibid: 361و .)اراد خداوناد بار با ین،زم کر های یژگی

فارض کاه یشپا ینبا ا ینواگناند. ا حاصل شده یخاک کر

عاالم یان ام اوجود دارد که نظ یخداوند قادر و عالم مطلق

نظریۀ یکرده است، از سازگار یشکل طراح ینرا در بهتر

دیاادگاه. کنااد یدفاااع ماا هوشاامند یبااا طراحاا تکاماال

متفاوت دیگر سازگارگرایان از بسیاری با او سازگارگرایانه

اگرچاه پاذیرد؛ یطور مطلق نما را به ینیسمدارو یراز است؛

ر درباا کناد یما یح. او تصار یسات قائال ن یزبه کذب آن ن

. داناد یآن را نامحتمل م یاراست؛ اگرچه بس یالادر یسمآل

باا یخاداباور یکه به ساازگار یخداباوران یترون،ازنظر پ

یاا یطاور احتماال هرا ب یسمآل کنند، یحکم م تکامل نظریۀ

های یسمکه او معتقد است مکان یدرحال اند؛ یرفتهپذ یتقطع

اتیا ح یچیادگی در تناوع و پ یعای انتخاب طبیر غ یگرید

یعیتنها از انتخاب طب ،عالم یند و خداوند در طراحا یلدخ

(.Ibid: 349استفاده نکرده است )

نادارد. یسام باا دترمن یکه منافات پذیرد یشانس را م او

متفاوت به کار برده است: یشانس را در سه معنا یندارو

مشخ است؛ اما انساان علات آن را یشکه از پ ی. امر1

و شااانس ینیساامدترم ینباا یسااازگار یاایندر تب اینااواگن

تکامل نظریۀ یممفاه ینتر از مهم یکیکه داند ینم یمفهوم

یعنی یی؛ارسطو ی. شانس در معنا2 به علت(؛ جهلاست )

و یالپالسا ی. شانس به معنا3 علل؛ نشدیبرخورد طراح

(.Darwin, 1962: 371) یاضیاتیر

، شااانس را در معنااای 1مونااد از پیااروی بااا اینااواگن

1 Monod

: گیرد یمارسطویی به کار

از را خاود جان روز یک در سروانتس و اگر شکس یر»

در باشد، نیفتاده اتفاق دئول یک در امر این و بدهند دست

علت اسات، یحادثه، گرچه ضرورتا دارا ینا صورت، این

امار باا یان نشاده اسات و ا یطراحا یشآن از پ یزمان هم

« ناادارد یمطلااق منافااات یو معلااول یحکوماات نظااام عل اا

(Monod, 1971: 112.)

در ییار تنهاا عامال هرگوناه تغ کناد یما اگر موند بیان

یممفااه یاصال هساتۀ و شاانس است کره، شانس یستز

مارادش (، Ibid: 112-113مادرن اسات ) یشناس یستز

واقا سایلی است؛ برای مثال، ارسطویی معنای در شانس

منقارض نشاخوارکنندگان، از خاص جمعیتی و شده است

سااخته خاراب را یپل ین،زم یروهاین یندگیفزا یااند شده

یاد جد یستگاهیبه ز یژهو یها گونه یکه به مهاجرت برخ

شاانس، حسا بار گرچه امور این. رسانده است یمدد م

رخ یفاااعل یهااا از علاات یو معلااول ینظااام علاازیرنظاار

اعتقااد کاه تماام یان موناد را در ا ایناواگن، البتاه ؛اند داده

داند یند، برحق نما کره محصول شانس یستز های یژگیو

شاده 2«مغالطه ترکیا »دچار یو معتقد است ازنظر منطق

گااو مطلقاا چوناستدالل کند یاگر کس است؛ برای مثال،

هاا و است و کوارک شده یلها تشک الکترون ها و از کوارک

جان و یکامال ب زیند، گاو نا جان و نامحسوس یها ب الکترون

Vanاسات ) مغالطاه ترکیا شاده دچاار ی است،نامرئ

Inwagen, 2003: 356 .)کاه یهر جهش ینکها بافرض

کنون در موجاودات رخ داده، محصاول شاانس اسات، تا

در گذشاته و داده یاداد رخ گرفات هار رو یجهنت توان ینم

تاوان ینما یاز ، وابسته به شاانس اسات و ن ینزم حال کر

یمعنااا در) یطاور شانساا و حاوادث بااه یاادادهارو گفات

کال ینندارند و بنابرا ییاند و علت غا ( رخ دادهییارسطو

نادارد هوشامندانه یو طراحا ییعلت غاا یزکره ن یستز

(Van Inwagen, 1995: 120.)

هااای یژگاایاز و یبرخااکاام رسااد دساات ینظاار ماا باه

2 Fallacy of composition

1397 پاییز و زمستان ،مبیست ، شمارهنهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 104

هوشمندانهمحصول طرح ین،زم کر یموجودات زنده رو

یشخاو ۀند و خداوناد باا قادرت مطلقا ا یعقل یموجود

عملکارد باا را ینای جهان دارو یعی،انتخاب طببا تواند یم

(.Ibid: 124کند ) یتهدا یعیعلل طب

دقات داشات کاه بایاد معتقد اسات یتدرنها اینواگن

یزیاک در قلمارو متاف یاد نبا ی(،علما یۀنظر) تکامل نظریۀ

حرکات .کناد را صاادر یوارد شود و حکم به خاداناباور

کاه دارد یم یانگرانش، تنها ب دربار یوتنو قانون ن یوتنین

مؤثر یرویتنها ن، گرانش یروین با ،تر چگونه اجسام بزرگ

باار ایان در تواناد ینما یولا کنناد، یبر آنها، حرکات ما

بر حرکت اجساام یعیامور فوق طب یدشا که کنداظهارنظر

در یاادبا یاازن یاااتو اله یااند هااای یااهبگذارنااد. نظر تااأثیر

یناواگن خود بمانند و در قلمرو علم وارد نشوند. ا یمرزها

خداوناد کناد یفکر ما یچرا هر کس دانم ینم گوید من یم

بااور، یان ا صرف، به است تکامل برداشته یردر مس یدست

Van) پنادارد یرا نادرست م تکامل نظریۀاز یریهر تقر

Inwagen, 2003: 360.)

گنارزیابی آرای ون اینوا -4

ند؛ اماا از هار ا بودن انسان قائل یمتفکران به دوبعد برخی

ون رساد یدارناد. باه نظار ما یاناه گرا یماد یتلق ۀدو جنب

یاات اسات و از قاائالن باه اله یتاساسا منکر ثنو ینواگنا

باه یذهنا هاای یژگای است کاه باا ارجااع و یزیکالیستیف

کناد میمطرح یانسان را در ساحت ماد ی،حاالت جسمان

امار، ینو هم پذیرد یبودن وجود انسان را م یساحت و تک

آن ن اذیرفتن یا پذیرفتنو تکامل نظریۀدر نوع نگاهش به

و او یزیکالیستیف یدگاهنقد د و یابیگذاشته است. ارز تأثیر

یموجاود یرشچگونه توانسته است باا وجاود پاذ ینکها

و شاود قائال انساان بودن ساحتی تک به( خداوندمجرد )

یلدال یو بررس ببیند تعارض در مقدس کتاب با را ویتثن

ۀو ادلا -ی مااد بعد مجارد و بعاد - بودن انسان یدوبعد

موکاول یگار د یبر تجرد نفس را باه فرصات یو نقل یعقل

نظریۀرا در قلمرو او یآرا یمدار یجا سعینو در ا کنیم می

:شوندو نقد یابیارز هوشمند یو طراح تکامل

و ینیسام دترم ینکرده است با یسع ینواگنون ا -1-4

یتصاادف یها بودن به جهش و قائل ینیسمآزاد و دترم اراد

رساد یبرقرار کند و به نظار ما یسازگار تکامل، نظریۀدر

یاو در فضا یدگاههایموفق بوده است؛ اما د ینهزم یندر ا

:اند داده شده یلو تکم یمتتم یتفکر اسالم

یاه در نظام حکمات متعال : آزاد اراد و دترمینیسم. الف

1404شیرازی، مختار است ) مجبورِ یامجبور مختارِ یآدم

را یافعااال آدماا ینکااها ین(. مالصاادرا در عاا375 :6ج ،ق

و انساان کند یز میمنتس به خداوند ن داند، یم اومنتس به

یرازی، )شا داناد یما یشافعال و آثاار خاو یقی،حق فاعلرا

الشای »براسااس قاعاده یماساال ۀفالسف بیشتر(. 24: 1386

معتقدند تحقق معلول از علات، اماری «مالم یج لم یوجد

باودن تحقاق معلاول از اما واجا ؛واج است و ضروری

یمختار منافاات یها و انتخاب فاعل یارعلت تامه با اخت یۀناح

است یعلت تامه است و شوق موکد یرندارد. اراده جزء اخ

و اسات طب حاصال شاده مالئم با ی که که به دنبال تصور

یبه دست آوردن آنشا برای انسان، یاعضا یکموج تحر

(.135: 1354شیرازی، ) شود یم

باا یناواگن ا ون: یتصاادف یها و جهش ینیسم. دترمب

یاد، جد ینیسام باا ناام دارو تکامل نظریۀاز یدجد یریتقر

یسازگار تکامل نظریۀو هوشمند یطراح یاندارد م یسع

شانس، تصادف ییبرقرار کند و با استفاده از مفهوم ارسطو

او. درواقا داند یعلل م نشد یبرخورد طراح یرا به معنا

یعل و جبر ینیسمدترم ی،از علل فاعل ییعلل غا یکبا تفک

و شاانس را باه دهاد یاستناد م یرا به علل فاعل یو معلول

یحصاح کاامال یز،تماا ین. اداند یم ییعلت غا ینف یمعنا

کاه حادوث و یعات حاکم بار طب یست. نظام علت و معلولا

گوناه ی باشاد، ها یادار ثابات و پا ینتاب قاوان ها یدهزوال پد

به ما امکان یمند نظام ینو هم تابد یبر نم یرا در هست یآشوب

. دهاد یرا ما یناده حوادث آ ینیب یشو پ یعتطب ینکشف قوان

است کاه تنهاا باا ینمراد ا ،اند دانسته یها را تصادف اگر جهش

یرو تادب ییباه علات غاا یااز و بادون ن یبر علت فااعل یهتک

105/ اینواگن تقریری نو از نظریۀ تکامل و سازگاری آن با طراحی هوشمند براساس دیدگاه پتر ون

یکااه برهاان نظاام و طراحاا یدرحااال ؛شاوند یرهدفادار تفساا

یخاصا یشآرا یعنیاست، ییبه دنبال اثبات نظم غا هوشمند

: 1375مطهاری، شده باشد ) یناش یناظم با شعور یرکه از تدب

یرنسابت باه طارح و تادب یتاصل عل یگر،د یان(. به ب38-49

ینظما یو با ییبا علت غا ینیسمهدفدار البشرط است و دترم

(.128: 1395رامین، هدفدار سازگار است )یرغ

ینااواگن،ون ا یردر تفساا تکاماال نظریااۀارکااان -2-4

از یگار د یاز منظار برخا یاه نظر ینبا ارکان ا ییها تفاوت

؛دارد یان خاود دارو یعلم و حتا ۀو فالسف ها یولوژیستب

ها صرفا اختالف منظار و اختالف ینا رسد یبه نظر م یول

یجکه نتاا است یهنظر یکاز یو اصطالحات متفاوت یرتعاب

رکان باار مثاال، در ؛ بارای نادارد بار را در یزیچندان متماا

تنهاا ین،زما کر یعمر طوالن ینکه تخم شود می یان، بنخست

داشاته ینهمگاا یتاست که اگرچه ممکن است مقبول ییادعا

موجاودات زناده باار در ای یهفرضا تکامال، نظریۀاگر ، باشد

یرکنا تواند ینم یقدق طور هگزاره ب یناست، ا ینزم کر یرو

یمکاان یاا یزمان تنها محدود باشد و یهنظر ینا یبرا یاساس

اشاکال یان و ا کناد یم ینمع یهنظر ینصدق ا یرا برا یخاص

یاز رکان ساوم ن بار وارد است. در یزن یهنظر ینبر رکن دوم ا

هاای یچیدگیو پ ها یتنها دگرگون یعی،انتخاب طب شود میادعا

باا یکه محصاول ساازگار کند یم یینرا تب ای موجودات زنده

یکاه محصاول ساازگار یچیادگی تنوع و پبار و در اند یطمح

.کند یسکوت م یست،ن

ینیساامدارو یرشو پااذ یحدر تاارج ینااواگنون ا -3-4

علام در دوران ۀفالساف ینبه قول بهتار یسم،بر آل یفضع

و لاوازم یجنتاا یاه، کاه اگار دو نظر کند یاستناد م یلتحص

بار یاد را با یفضاع یۀنظر باشند، داشته یکسان مشاهدات

کاامال در یناواگن، ا یادگاه د یان . اداد تارجیح قاوی نظریۀ

، فالسافه علام یناز مشاهورتر ، یکای تعارض با نظر پوپر

یااه،نظر یمعتقااد اساات مااالک وضاا علماااساات. پااوپر

( و ناه 45 :1368پوپر، است ) یریپذ آزمون یا یریپذ ابطال

دارد یمعلاوم ما یریپذ ابطال یار. معیهضعف و قدرت نظر

یست؛مشاهدات ن یشترهرچه ب یآور جم ی،علم یشرفتپ

سااختن آنهاا باا ینو جانشا تر یفضع های یهبلکه رد نظر

نظار اسات کاه از هاایی یاه ا نظرب یژهو و به بهتر های یهنظر

ینیهمان رشد دارو این(. 96: 1369پوپر، ند )تر یمحتوا غن

کتااب منطاق مان » گویاد ی. پاوپر ما رساند یرا م ها یهنظر

و یششناخت براساس آزما یشافزا دربار ای یهنظرحاوی

تار یاک نزد یان دارو یعیرد اشتباهات بود که به انتخاب طب

(.207-206همان: ) «بود تا نظرات المارک

باا برهاان ینیسمدارو ۀاز رابط ینواگنکه ا زمانی -4-4

برهاان نظام و یاان م رساد یبه نظر م گوید، ینظم سخن م

بار یاه خلط کارده اسات. برهاان نظام باا تک ییبرهان غا

یبارا هوشامند یدر اثباات نااظم یسع ی،تجرب یا مقدمه

باا و ییناز بااال باه پاا یباا نگااه ییعالم دارد. برهان غاا

خداوناد ینکاه و اعتقاد به خدا و ا یمانفرض عشق، ا یشپ

عاالم هوشامند یاسات، طراحا یمفعل عب ندارد و حک

یااقازطر یاسااالم ۀ. در فلساافکنااد یرا اثبااات ماا یهساات

ارتبااط یاا یعلال فااعل ۀمسانخت فعل با فاعل در سلسال

یعات نظام در طب یش،خاو یژ و یتهر فعل با غا یضرور

هاا و اصاطالحات کاامال با ترم ییغا. برهان شود یاثبات م

و مااده، در یعات تنها در عالم طب سروکار دارد و نه یفلسف

-143: 1395ین، دارد )راما یانمراتا وجاود سار یتمام

پنجم توماس در اثباات خادا راه به پیتر که هنگامی(. 145

داناد، یاز برهاان نظام ما یاری و آن را تقر کناد یاشاره ما

برهاان یارا ز ؛اسات شاده مغالطه ینگرفتار هم یقتدرحق

ییاز برهاان غاا یا نمونه یج،برخالف تصور را یناس،آکوئ

یلساوفان ف بیشتر واگنون، ینتنها ا است و نه برهان نظم. نه

اند. شده یاشتباه ینمرتک چن یجطور را به ی،غرب

نظریاۀ ینب یسازگاربار در ینواگنون ا یشهاند -5-4

یدشاه یادگاه باه د یهشاب یحادود تاا ینیسمبا دارو تکامل

نظریاۀ منزلاۀ باه تکامل نظریۀ یشان،است. ازنظر ا یمطهر

ینای ب و جهاان یبا خداشناسا یتعارض یمنطقنظر از یعلم

در هماۀ یعات و اصل تکامل طب یدندارد و اصل توح یاله

مکمل و مؤید جانداران یدر تکامل نوع یاشکال خود حت

دو اصال ین. فرض منافات امخالف و منافی نه یکدیگرند

1397 پاییز و زمستان ،مبیست ، شمارهنهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 106

: 1ج ،تاا یبا ی،است )مطهار یخبر یاز جهالت و ب یناش

در تعارض باا یندارو یۀ(. آنچه موج شده است نظر66

خلاق ۀاند الزم است که پنداشته ین، اگیردبرهان نظم قرار

هاا و خلاق گوناه یکنواختیجهان توسط خداوند، ثبات و

یمنافاات ینشبودن آفار یجیاست؛ اما تدر وجوداتم یدفع

آور خلقات یارت ح یبا وجود خداوند ندارد. از شاهکارها

یو دارا یکنواخااتو یطبسا یا ماااده اساات کاه از ینهما

یعضاوها و اجازا یمتناوع، دارا یساده، موجاودات یشکل

شاهد و گواه بر ینو بهتر شود یم یدامختلف و گوناگون پ

تنوعاات و ینهما ی،الها یریو تسخ یربوب یتیوجود هدا

بااه تنااوع و از یاز سااادگ یموجاود تشاکالت اساات کااه

(.71 :همان) یدگرا ی بساطت به ترک

ۀاز معادود فالساف اوگفات تاوان یما ینواگننقد ا در

کت مقدس یها آموزه یصراحت برخ بهاست که یحیمس

کاه یدرحاال کناد؛ یما یمانند خلقت انسان از خاک را نفا

ای یچیاده موجاودات پ یافتن بودن خلقت و نشأت یجیتدر

نظریاۀ کاه - یکنواخات و یطبسا یا چون انساان از مااده

از خااک را ینشآفار یباه ساادگ - آن اسات یدمؤ تکامل

بر فرض بطالن برهان که یدگاهد یندر ا کند؛ اما می یهتوج

یدشاه شاود، یانکاار نما تکامال، خداوناد با نظریاۀ نظم،

بار دیگاری باراهین زیرا ؛است یرأ هم ینواگنا با یمطهر

و ناه – یعقل و یقینیطور بهند وجود دارد که اثبات خداو

دارد یرا در پا یجهنت ینا - برهان نظم یی مانندصرفا عقال

تکامل، بار فارض نظریۀ معتقدند یشانا شود می ادعا یزو ن

نظام برهاان تنها مبطل نه – یسمآل یرتقر در یحت - صحت

یرباه تصاو یبااتر خداوناد را ز ینشآفار یسام مکانیست، ن

:گوید یم یمطهر. کشد یم

و یسات تنها برهان وجود خداوناد ن نظم، برهان -1

دانستن مبالغه است. یخداشناس عمد یلبرهان نظم را دل

یواناتح یخلقت منحصر به ساختار اعضا نظام -2

یاه توج یجاندران بارا یجیگفته شود تکامل تدر تا یستن

است. یآنها کاف یوجود تصادف

سااختمان یتصاادف ییراتو تغ یجیتدر پیدایش -3

یاه توج یبارا وجاه ی باه ها یوانات،و ح یاهانگ یها اندام

. یسات ن یآنهاا کااف یهاا اندام یقدق یها و نظام یالتتشک

و یمادبر، هااد یا دخالت قاوه یشاز پ یشاصل تکامل، ب

و دهااد یراهنمااا را در وجااود موجااودات زنااده نشااان ماا

(.137-136: 1375مطهری، است ) یتاصل غائ دهند ارائه

یجهنت

نظریاۀ از ینشناو یار باا تقر کناد یادعا م ینواگنا پیتر ون

یفارد از ساازگار منحصاربه یتوانسته است با روش تکامل

یی. در مطالعاات ابتادا کنددفاع یبا خداباور تکامل نظریۀ

تفکار یاصل یهرچند مبنا یدبه نظر رس یه،نظر یندربار ا

یان از ا، استوار است یتشکاک و یزیکالیستیف یاتاو بر اله

دارد. یتفکار اساالم یباا فضاا یمهم یی، تفاوت مبنانظر

یفضاع ینسایم از دارو او دهند یپژوهش نشان م های یافته

یسام آن بار آل یحدر تارج یمالک درست یول کند، یدفاع م

و یعای انتخاب طب تأثیر ۀدامن یه،نظر ین. در ادهد یارائه نم

یو با توسل باه برخا شود یمحدود م ی،تصادف یها جهش

تاأثیر یراه بارا ،وجاود دارد تکامل نظریۀها که در شکاف

بااز یعات نظام طب ییندر تب یعی،از انتخاب طب یرغ یعوامل

یباا موضاع کاه اسات یخداپرسات یناواگن . ون اگردد یم

دانساتن یناکااف باا او. شاود یرو ما هروبا یسمشکاکانه با آل

یاانی باا ب ،تکامال نظریاۀ یاین در تبشاده ی ارائاه هاا گزاره

یات، پرداخته است و درنها تکامل نظریۀ یینمتفاوت، به تب

یبرخا یاژه و باه – از برهاان نظام یدفاع جاد ی گرچه ه

کاه پاذیرد یبرهاان را ما ینا یجۀندارد، نت - آن یرهایتقر

. او جهان است یبرا هوشمند یطراح وجود یرشپذ همان

ن توسال باه بادو یماان، عشاق و ا توان باا می معتقد است

اوبه خداوند قادر و عالم مطلق اعتقاد داشات. ،برهان نظم

را یعای عملکارد انتخااب طب یاژه، و یقلمروهاا یدر برخ

از یکای یعای، انتخااب طب دارد یما یاان و ب کند یمحدود م

قدرتمناد ابازاری واسات یعات طب های یسممکان ینتر مهم

شااید گرچاه اسات؛ خداوناد خلقات نحاو تبیاین برای

یدگاه. دباشد داشته اختیار در نیز دیگری ابزارهای خداوند

شاده وارد مهام یها و انتقادها نظر از ضعف صرف ینواگنا

107/ اینواگن تقریری نو از نظریۀ تکامل و سازگاری آن با طراحی هوشمند براساس دیدگاه پتر ون

نیاز ایشاان اسات. یمطهر یدشه یبا آرا پذیر یقتطب بر آن،

–تکامل نظریۀخداباور است و معتقد است ییسازگارگرا

یو از شااهکارها است یخداباور یدمؤ -فرض صحت بر

و یعاایانتخاااب طب یناادخلقاات آن اساات کااه ضاامن فرا

موجاودات یط،بسا از مااد یجتادر به ی،تصادف یها جهش

.آیند یم یدپد یمتنوع

منابع

نفااس و باادن و ۀرابطاا»(، 1387) محساان، ایاازدی، -1

،دینای اندیشاۀ ۀمجلا ، «موفاق و نااموفق آن هاای یافتره

.131-105 ، ص 28شماره

و االساالمیین مقااالت ،ق( 1400) ابوالحسن، اشعری، -2

.شتاینر فرانس آلمان، المصلین، اختالف

یاسار ترجماۀ فیزیکالیسام، (، 1394) یال، دن استولجر، -3

ققنوس. ،تهران پوراسماعیل،

،هاا هاا و ابطاال (، حادس 1368) یموناد، کارل ر پوپر، -4

.انتشار سهامی شرکت تهران، آرام، احمد ترجمۀ

ناتماااام، جساااتجوی(، 1369، )-------------- -5

انتشااارات آمااوزش انقااالب ،تهااران ی،آباااد یترجمااۀ علاا

.یاسالم

ضاد تا سازگارگرایی از»(، 1394) سیدحسن، حسینی، -6

و نقاد ی: بررسا داروینی تکامل و خداباوری سازگارگرایی

، صا 25شاماره ،دین فلسفۀ پژوهشنامۀ ،«یدگاهچهار د

71-88.

.کتاب بوستان قم، نظم، برهان(، 1395) فرح، رامین، -7

تصحیح المعاد، و المبدأ(، 1354) ین،صدرالد شیرازی، -8

فلسافه و حکمت انجمن تهران، آشتیانی، الدین جالل سید

.ایران

فاای المتعالیااه الحکمااهق(، 1404، )------------ -9

.المصطفوی مکتبه قم، العقلیه، االربعه االسفار

باااه یشگااارا علااال(، 1375) مرتضااای، مطهاااری، -10

صدرا. قم، گری، یماد

تهااران، فلساافی، مقاااالت(، تااا یباا، )--------- -11

.حکمت

12- Darwin, Charles, (1962), The origin of

Species, New York: Collier Books. 13- Dobzhansky, Theodosius, (1973), Nothing in Biology Makes Sense except in

the Light of Evolution, The American

Biology Teacher, Vol. 35, No. 3.

14- Goodwin, B.( 1994) How the leopard

changed its spote: The Evolution of

Complexity, New York: Charles Scribner’s

Sons. 15- Gould, Stephen Jay, (1983), Evolution

as fact on and Theory, In: Hen's Teeth and

Horse's Toes, New York: Norton

16- Hemple, C, (1949), The logical

Analysis of Psychology, New York:

Appleton- Century- Crofts.

17- Van Inwagen, Peter, (2010), Science

and Religion in Dialogue, 2 Volume Set,

chapter54, A kind of Darwinism, Melville

Y. Stewart (Editor), Publisher: Wiley-

Blackwell; 1 edition.

18- -----------------, (2003),The

compatibility of Darwinism and Design, in

books Good and Design, chapter 19, First

published by Routledge.

19- -----------------, (1995), Genesis and

Evolution, in God, Knowledge, Mystery,

essays in philosophical Theology, Cornell

University press.

20- -------------------,(2015), Some

Thoughts on An Essay on Free Will, The

Harvard Review of Philosophy. 21- Murphy, Nancy (1951), Bodies and

souls ,or Spirited Bodies, Cambridge

University press.

22- Monod, J.(1971) Chance and

Necessity: An Essay on the Natural

Philosophy of Modern Biology, trans:

Austrey Wainhouse, New York: Vintage

Books.

23- Rosenberg, Alex, (2017), Theism and

Allism, In: Being ,Freedom, and Method,

edited by John A, Keller, London :oxford

University Press.

24- Taliaferro, Charles (2001), The Virtues

of Embodiment, Philosophy 76.

1397 پاییز و زمستان ،مبیست ، شمارهنهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 108

25- Taliaferro, c, and Goetz, S, (2008), The

Prospects of Christian Materialism,

Christian Scholars Review27, No3,

Holland.