11

8A;?DBKLHGGBG= BDDB JB

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: 8A;?DBKLHGGBG= BDDB JB
Page 2: 8A;?DBKLHGGBG= BDDB JB

ЎЗБЕКИСТОННИНГ ИККИ РИВОЯТИ

TWO LEGENDS OF UZBEKISTANДВЕ ЛЕГЕНДЫ УЗБЕКИСТАНА

«NOSHIR»Тошкент – 2013

Ўзбекистон ва АҚШ ижодкорларининг қўшма лойиҳасиA joint project of Uzbek and American artists

Cовместный проект узбекских и американских художников

Пол БЕНЖАМИНPaul BENJAMIN

Page 3: 8A;?DBKLHGGBG= BDDB JB

ISBN 978-9943-4111-7-3 © «NOSHIR» нашриёти, 2013 й.

Лицензия AI №200. 28.08.2011 й. Босишга 04.07.2013 йилда рухсат берилди. Қоғоз формати 60x84 1/8.

Шартли босма табоғи 10,5. Адади нусха. Буюртма № 48.

«NOSHIR» Ўзбекистон-Германия қўшма корхонасининг нашриёти. Манзил: Ўзбекистон Республикаси, Тошкент шаҳри, Лангар кўчаси, 78.

«NOSHIR» Ўзбекистон-Германия қўшма корхонасининг босмахонасида чоп этилди. Манзил: Ўзбекистон Республикаси, Тошкент шаҳри, Лангар кўчаси, 78.

Масъул муҳаррир: Aъзам Обидов

Таржимонлар: Фахриддин Низомов Рустам Аҳмедов

Responsible editor: Aazam Abidov

Translators: Fahriddin Nizamov Rustam Ahmedov

УЎК: 94(575.1) КБК 85.15(5Ў)

УЎК: 94(575.1) КБК 85.15(5Ў)

Пол Бенжамин (Paul Benjamin)Ўзбекистоннинг икки ривояти / Two legends of Uzbekistan / Две легенды

Узбекистана. – Тошкент, «NOSHIR» нашриёти, 2013 – 84 бет.ISBN 978-9943-4111-7-3

Ў 24

Рассомлар:Шавкат Музаффар, Ҳусанбўри Содиқов

Artists:Shavkat Muzaffar, Husanburi Sodikov

Муҳаррирлар: Махсума Аҳмедова Юля Шопен Дизайнер: Давронбек Тожиалиев Мусаҳҳиҳ: Сабоҳат Сафаева

Editors: Mahsuma Ahmedova Yulia Shopen Designer: Davronbek Tojialiev Proof reader: Sabohat Safaeva

Page 4: 8A;?DBKLHGGBG= BDDB JB

Ўзбекистоннинг икки ривояти

3

МУҚАДДИМА

Америка Қўшма Штатларининг Ўзбекистондаги элчихонаси “Ўзбекистон-нинг икки ривояти” номли ушбу китобчани тақдим этишдан мамнундир. Бу ривоятлар ўзбек халқи орасида машҳур бўлиб, улар илк бора инглиз, ўзбек ва рус тилларига қилинган таржимаси билан босилмоқда. Ўзбекистон чуқур ва бой маданий тарихга эга бўлган мамлакат ва биз мамлакатларнинг мада-ний алоқалари янада чуқурлашиши ҳамда Ўзбекистон ва Қўшма Штатлар ўртасидаги муносабатлар янада тривожланишига умид билдирамиз.

КИРИШ

АҚШ Давлат департаменти рафиқамни АҚШнинг Тошкентдаги элчихона-сида ишлаш учун Ўзбекистонга юбораётганини мен ҳам у билан бирга кели-шимни эшитгач, бу юртда ҳамкорлик қилишим мумкин бўлган маҳаллий рас-сомларни қандай топишни ўйлай бошладим. Аслида мен Америка ва Европа ноширлари ўртасида комикс ва суратли ҳикоялар ёзиш билан обрў орттирган бўлсам-да, Марказий Осиёда нима иш қилишим мумкинлигини билмас эдим.

Гарчи Ўзбекистонда кўпчилик Бэтман, Ўргимчак одам ва Қасоскорлар сингари суперқаҳрамонлар машҳурлиги сабаб Америка комикслари персо-нажларини билса-да, комикс китоб бичимидаги журналларнинг ушбу мамла-катга кириб келиш имконияти кам. Бироқ рақс, бадиий каштачилик, тасвирий санъат ва шу каби турли санъат йўналишлари мавжудлигини кўргач, менда умид пайдо бўлди.

Шунда некбинлигим асоссиз эмаслиги маълум бўлди. Элчихонада ишлай-диган ҳамкасбим Аъзам Обидов ёзган ва чизган баъзи комиксларимни кўргач, элчихона ҳомийлигида АҚШга сафар қилган ва ўша ерда комикс китоблари музейини бориб кўрган рассомлар ҳақида гапириб берди. Аъзам шунда мен-га “Муштум” журналининг истеъдодли карикатурачилари билан ҳамкорлик қилишни таклиф қилди. На Аъзам, ва на мен ўша рассомлар билан қандай ҳамкорлик қилишим мумкинлигини билар эдик. Шунга қарамай, у ўша рас-сомлар билан учрашув ташкил қилди ва биз саноқли дақиқалар ичида тил топишиб кетдик ва ўзбек мифологиясига бағишланган расмлар китоби бўйича ҳамкорлик қилишга келишиб олдик. Мифология – жону дилим. “Юксак Пан-теон” номли график суратлар билан безатилган романларини ўқиган ҳар бир киши буни яхши билади, аммо Ўзбекистон мифологияси мен учун янгилик эди. Аслида Ўзбекистонда бир неча авлоди яшаган кишилар учун ҳам минтақа мифологияси янгилик бўлиб туюлади. Бу мамлакат ҳанузгача ўтмишини қайта кашф қилмоқда. Ушбу китобга кирган ривоятларни тадқиқ қилар эканман, Ин-

Page 5: 8A;?DBKLHGGBG= BDDB JB

Two legends of Uzbekistan

4

тернетда бу ҳақдаги маълумотлар жуда кам эканини ҳам билиб олдим. Ўзбек ва рус тилларида сўзлашувчилар учун манбалар кўп бўлиши мумкин. Лекин илк хонатлас тўғрисидаги ривоятнинг бир неча талқини борлигидан хабар то-пиб, хурсанд бўлиб кетдим. Менга ушбу ривоятни Тошкент шаҳридаги Хасти Имом мажмуаси собиқ мадрасасидаги дўкондори ҳикоя қилиб берган эди.

Китоб тез орада муайян шакл ола бошлади. “Муштум” журнали рассомла-ри чизган дастлабки суратларни кўриб, теримга сиғмай кетдим. Ўша суратлар менга Интернет орқали келди, уларда ишлатилган ўта жонли ранглар кутганим-дан ҳам зиёда бўлиб чиқди, чунки Ўзбекистонда яшаб, турли миллатлар санъ-атида ёрқин ранглар кўп ишлатилишини кўрган эдим. Рассомлар элчихонага кўрсатиш учун олиб келган суратларнинг аслини кўрган куним бир ҳайратим минг бўлди. Бамисли хаёл ипларидан тўқилган матоҳ билан қопланган маж-лислар столи устига ёйиб ташланган расмларни бирма-бир кўздан кечириш чоғида сўзлар моддийлашганини кўриб, дилимдан кечган қувонч ҳиссини таърифлашга тил ожиз. Мен фаолиятим давомида кўплаб рассомлар билан ҳамкорлик қилганман ва тажрибамдан биламанки, қоғозга туширилган тасвир хаёлда чизиб юрган суратлардан минг марта аъло бўлади. “Муштум” журна-ли рассомлари ва дунёнинг турли бурчакларида яшовчи мен билган рассом-лардан анча узоқда яшаётган бўлса-да, умумий ҳайрат ҳиссини илғай билиш. Омад чопиб қолса, умумий қарашларимиз бошқаларни ҳам Ўзбекистоннинг бой тарихи ва мифологиясини кашф қилишга илҳомлантириши шубҳасиз.

ТАШАККУРНОМА

Кўп кишиларга ташаккур айтмоқчиман – уларнинг ёрдамисиз ушбу ки-тоб дунёга келмаган бўлар эди. Энг аввало, ҳамкасб рассомлар ва “Муштум” журнали ходимлари ушбу китобга алоҳида руҳ бағишлади. Уларнинг ёрдами-сиз биз қуруқ гапдан нарига ўта олмас эдик. Аъзам Обидов АҚШ диплома-тик миссияси ва Ўзбекистон халқи ўртасида ҳамкорлик ўрнатиш учун тиним билмай меҳнат қилмоқда. Мен билан рассомларни ҳамкорлик қилиш учун бир жойга йиғиш таклифи Аъзамдан чиқди. У барча суҳбатларимизни тар-жима қилди(русчада унчалик яхши гаплаша олмайман, ўзбекчани эса энди ўргана бошлаган эдим). Анора Каримова лойиҳани амалга оширишда катта ёрдам берди. АҚШнинг Тошкентдаги элчихонаси ва Вашингтон шаҳридаги Давлат департаментининг ушбу лойиҳани қўллаб-қувватлаган ва йўл-йўлакай ёрдамини аямаган барча ходимларига ҳам миннатдорлик билдираман. Остин шаҳрида истиқомат қилувчи дўстим Дэйв Юстас корректура ўқиш ва таҳрир қилишни “consummate” (аъло даражада) бажариб берди. Мен салкам икки йил

Page 6: 8A;?DBKLHGGBG= BDDB JB

Ўзбекистоннинг икки ривояти

5

Ўзбекистонда яшадим. Шу вақт мобайнида мезбонлик қилган ўзбек халқига ҳам ташаккур изҳор қиламан. Ўзим яшаган мавзе бозорларидаги янги озиқ-овқат маҳсулотлари ва қўшнимнинг ҳовлиси ортидаги новвойхонада пиши-рилган нонларни, айниқса, қўмсаб юраман. Ниҳоят, Ер куррасининг нариги тарафидаги ушбу саргузаштларимни уюштирган рафиқам Лиза Бенжамин Гудгеймга алоҳида раҳмат айтмоқчиман. То бирга эканмиз, дунёнинг қайси нуқтасига борсам ҳам, у туфайли ўша ер менинг уйимга айланади.

FOREWORD

The Embassy of the United States of America to Uzbekistan is pleased to pres-ent ‘Two Tales of Uzbekistan.’ These short stories are ones that are familiar to all Uzbeks, and we are delighted to introduce them for the fi rst time in English, as well as in the Uzbek and Russian languages. Uzbekistan has a deep and rich cultural history and it is our hope to deepen the appreciation for the cultures of our two countries and further the relationship between Uzbekistan and the United States of America.

INTRODUCTION

When I learned that the U.S. State Department would be sending my wife and me to Uzbekistan so she could work in the U.S. embassy in Tashkent, I immediately began thinking about how I might fi nd local artists with whom to collaborate. I’ve made a career writing comics and graphic novels for American and European pub-lishers, but I had no idea what to expect in Central Asia.

I soon learned that, although many in Uzbekistan know the characters from American comics thanks to the popularity of fi lms about superheroes like Batman, Spider-Man, and the Avengers, there is little to no penetration of actual comic-book–format magazines in the country. However, after seeing the popularity of var-ious creative arts such as dance, weaving, painting, and the like among the people of Uzbekistan, I remained hopeful.

My optimism turned out to be well founded. When Aazam Abidov, a colleague at the embassy, saw some of the comics I’ve written, he told me about some art-ists who had traveled to the U.S. on an embassy organized trip where they visited a comic book museum. Aazam suggested I collaborate with the talented cartoonists of Mushtum Magazine. Neither Aazam nor I knew exactly how–or even if–the art-

Page 7: 8A;?DBKLHGGBG= BDDB JB

Two legends of Uzbekistan

6

ists and I would work together. Nevertheless, he arranged for me to meet the artists and within minutes we kindred spirits had agreed to collaborate on a picture book of Uzbek mythology. I’ve always loved mythology–that much is clear to anyone who’s read my Pantheon High graphic novels–but the mythology of Uzbekistan was all new to me. In fact, the mythology of the region is new even to many who have lived in Uzbekistan for generations. The country is still rediscovering its past. While researching the stories in this book, I discovered that there were few sources of such information online. Perhaps more resources are available to native speak-ers of Uzbek and Russian. However, I was excited to discover several versions of the tale of the fi rst Khan-Atlas: a story I had heard from a shop owner in the former madrassa at the Khast Imam complex in Tashkent.

The book took shape quickly. I was overjoyed to see the fi rst examples of work by the Mushtum Magazine artists. Those images came to me via the Internet, and their vibrant colors were everything I’d hoped for and more after living in Uzbeki-stan and seeing the bright tones that are used in so many of the nation’s arts. The pinnacle of the experience came the day the artists brought their original pages to the embassy for me to view. It’s impossible to describe the joy at seeing the vision of one’s words given physical form, image after image spread across a conference table like a tablecloth woven from the mind’s eye. I’ve had the privilege of working with many artists in my career, and in my experience the visuals they put down on paper are a thousand times better than what I pictured in my head. And although they lived halfway around the world from most of the artists I’ve known, the Mush-tum Magazine artists ably captured that universal sense of wonder. With any luck, our combined vision will inspire others to continue the exploration of the rich his-tory and mythology of Uzbekistan.

ACKNOWLEDGEMENTS

I’d like to thank the many people without whom this book would not have been possible. First and foremost, my artistic collaborators and the folks of Mushtum Magazine gave this book a soul. Without them, it would just be words. Aazam Abidov works tirelessly at the U.S. embassy to build cooperation between the U.S. diplomatic mission and the people of Uzbekistan. Aazam had the vision to bring the artists and me together in collaboration. He also translated all of our conversations (my Russian skills leave something to be desired, and my Uzbek is even more rudimentary). Anora Karimova has also been most helpful with many of the project’s details. I’d also like to thank all of the folks at the U.S. embassy in Tashkent and at

Page 8: 8A;?DBKLHGGBG= BDDB JB

Ўзбекистоннинг икки ривояти

7

the State Department in Washington D.C. who supported this project and helped us out along the way. My friend Dave Justus in Austin handled the proofreading and editing with consummate skill. I must also thank the people of Uzbekistan who served as my hosts while I lived in their country for nearly two years. I’ll especially miss the fresh food at my neighborhood bazaars and the bread from my neighbor’s backyard bakery. Finally, special thanks to my wife, Lisa Benjamin Goodgame, who took me on this adventure on the other side of the globe. I’m at home anywhere in the world so long as we’re together.

ПРЕДИСЛОВИЕ

Посольство Соединенных Штатов Америки в Узбекистане имеет честь представить «Две легенды Узбекистана», которые хорошо известны узбекско-му народу. И Мы рады, что они впервые будут опубликованы на английском языке, с переводом на узбекский и русский языки. Узбекистан имеет глубо-кую и богатую культурную историю, и мы надеемся на расширение знаний о культурах двух стран, а также на дальнейшее укрепление отношений между Узбекистаном и Соединенными Штатами Америки.

ВВЕДЕНИЕ

Когда я узнал, что Госдепартамент США отправляет мою супругу и меня в Узбекистан, где она будет работать в посольстве США в Ташкенте, я стал за-думываться о том, как найти писателей из числа местных жителей для сотруд-ничества. Моя деятельность связана с сочинением комиксов и графических романов для американских и европейских издательств, но я не знал, что меня ожидает в Центральной Азии.

Позже я понял, что хотя многие в Узбекистане знакомы с героями амери-канских комиксов, благодаря популярности фильмов о супергероях, таких как Бэтман, Спайдермэн и Мстители, здесь почти нет журналов и книг в стиле комикс. Однако после более близкого знакомства с Узбекистаном, я узнал, что здесь популярны такие виды творчества, как танцы, ткачество, изобразительное искусство, а также понял, что народ любит их. Во мне затеплилась надежда.

Мой оптимизм оправдался. Когда Аъзам Абидов, коллега из посольства, просмотрел мои комиксы, он рассказал мне о художниках, приехавших в США по приглашению посольств, где они посетили музей книг-комиксов. Аъзам

Page 9: 8A;?DBKLHGGBG= BDDB JB

Two legends of Uzbekistan

8

предложил мне сотрудничать с талантливыми карикатуристами из журнала «Муштум». Я и Аъзам не представляли, как мы конкретно будем сотруд-ничать и будем ли сотрудничать вообще. Несмотря на это, он организовал встречу с художниками, и уже через несколько минут мы как родственные души готовы были вместе работать над иллюстрированной книгой «Узбекская мифология». Я всегда любил мифологию – это очевидно тем, кто прочитал мой графический роман «Pantheon High» («Школа Пантеон») – но мифоло-гия Узбекистана была для меня чем-то совершенно новым. На самом деле мифология региона не известна даже многим, кто жил в Узбекистане долгие годы. Страна продолжает открывать свое прошлое заново. Изучая рассказы в этой книге, я обнаружил что о них практически нет информации в интернете. Вероятно, большее количество источников доступны на русском и узбекском языках. Однако я был рад обнаружить несколько версий истории первого хан-атласа: история, которую я услышал из уст владельца магазинчика в бывшем медресе в комплексе Хаст Имам в Ташкенте.

Книга быстро обрела свою форму. Мне очень понравились первые образ-цы работ художников журнала «Муштум». Эти снимки я получил через ин-тернет, а знакомство с ними вживую не только оправдали, но и превзошли мои ожидания после встречи с Узбекистаном и насыщенными цветами, которые используются в таком разнообразии в искусстве этой страны. Кульминация этого восприятия произошла в тот момент, когда художники принесли ориги-налы своих рисунков в посольство, чтобы я их просмотрел. Трудно описать мою радость, когда я увидел реальные формы того, что я описывал словами, рисунок за рисунком, разложенные на столе, напоминали скатерть, сотканую глазами и мыслями. На своем веку я имел возможность работать со многими художниками, их визуальное воплощение на бумаге в тысячи раз превосхо-дит то, что я мог вообразить. И даже при том, что меня от большинства моих знакомых художников, отделяло полпланеты, художники журнала «Муштум» смогли талантливо передать это универсальное ощущение чуда. Если нам хоть немного повезет, наше совместное воображение воодушевит других на раскрытие богатой истории и мифологии Узбекистана.

БЛАГОДАРНОСТЬ

Я хотел бы поблагодарить многих за помощь в издании этой книги, без них оно было бы невозможным. Прежде всего, это мои партнеры – художники и то-варищи из журнала «Муштум», которые одухотворили книгу. Без них она оста-лась бы только на словах. Аъзам Абидов, без устали работающий в посольстве

Page 10: 8A;?DBKLHGGBG= BDDB JB

Ўзбекистоннинг икки ривояти

9

США, налаживая сотрудничество между дипломатической миссией США и на-родом Узбекистана, вдохновил и художников, и меня на сотрудничество. Он переводил все наши беседы (мои навыки русского языка оставляют желать луч-шего, а мой узбекский еще хуже) и сам текст книги. Анора Каримова оказала содействие в реализации проекта. Также благодарю всех сотрудников посоль-ства США в Ташкенте и Госдепартамента в Вашингтоне, которые поддержали этот проект и оказали нам помощь. Мой друг Дэвид Юстус в Остине сделал корректуру и редактирование с непревзойденным мастерством. Также я хочу поблагодарить народ Узбекистана за гостеприимство, оказанное мне во время двухлетнего пребывания в стране. Я буду очень скучать по свежим фруктам и овощам с соседнего базара и лепешкам из махаллинской пекарни. И нако-нец, особенно благодарю мою супругу, Лизу Бенджамин Гудгэйм, которая взяла меня с собой за приключениями на другой стороне планеты. Я чувствую себя, как дома, в любой стране мира, если мы вместе.

Page 11: 8A;?DBKLHGGBG= BDDB JB

Bu tanishuv parchasidir. Asarning to‘liq versiyasi https://kitobxon.com/oz/asar/298 saytida.

Бу танишув парчасидир. Асарнинг тўлиқ версияси https://kitobxon.com/uz/asar/298 сайтида.

Это был ознакомительный отрывок. Полную версию можно найти на сайтеhttps://kitobxon.com/ru/asar/298